Group Psych Therapy

Ομαδική Ψυχοθεραπεία

Μαρία Κοκκώση, Ph.D. Ψυχιατρική Κλινική Πανεπιστημίου Αθηνών 10 Μαΐου 2006

ΟΜΑΔΑ-ΡΟΛΟΙ-ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ

• • 1. 2. 3. 4. 5. 6.

Μια ομάδα αποτελεί μια ολότητα. Η ομάδα είναι ένα εξελικτικό σύστημα, που περιλαμβάνει έξι φάσεις (MacKenzie, 1990): δέσμευση. διαφοροποίηση. εξατομίκευση. μεταβίβαση. αμοιβαιότητα. λύση ή «τελική φάση» της ομάδας. 2

ΡΟΛΟΙ ΤΩΝ ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΩΝ

• Καθεμιά από τις έξι φάσεις είναι λίγο ως πολύ σύμφωνη με τους διάφορους ρόλους των συμμετεχόντων: Æ Ο ρόλος της κοινωνικότητας: συμμετέχοντες οι οποίοι αξιοποιούν και ενθαρρύνουν την συμμετοχή και ελαχιστοποιούν τις διαφορές και τις αρνητικές αντιδράσεις. Æ Ο ρόλος της συγκρότησης: συμμετέχοντες, οι οποίοι εμπλέκονται στην οργάνωση της δραστηριότητας της ομάδας και στον καθορισμό των στόχων. 3

ΡΟΛΟΙ ΤΩΝ ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤΩΝ

ÆΟ ρόλος της σύνεσης: συμμετέχοντες που εμφανίζουν σημαντική αυτονομία, διστάζουν να μιλήσουν για τον εαυτό τους και είναι αρκετά επιφυλακτικοί όσον αφορά στην ομαδική δραστηριότητα. ÆΟ ρόλος της διαφωνίας: συμμετέχοντες οι οποίοι έχουν την τάση να προκαλούν αντιπαραθέσεις και να αντιμιλούν στους άλλους συμμετέχοντες, συχνά κατά τρόπο επιθετικό. 4

1. Η ΦΑΣΗ ΤΗΣ ΔΕΣΜΕΥΣΗΣ • Χαρακτηρίζεται από τη διαδικασία της ένταξης των μελών στην ομάδα. • Οι ρόλοι της κοινωνικότητας και της συγκρότησης ευνοούν την έναρξη αυτής της διαδικασίας. Αντιθέτως τα μέλη που αναλαμβάνουν τους ρόλους της σύνεσης και της διαφωνίας γίνονται ανεκτά, ή και ορισμένες φορές εκτοπίζονται από τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας. • Ενεργοποιούνται τα εξωτερικά όρια της ομάδας. • Οι ψυχολογικοί μηχανισμοί που τίθενται σε λειτουργία είναι η αποδοχή των άλλων, η ανακάλυψη του εαυτού και η μάθηση μέσα από τους άλλους. • Η συναισθηματική διάσταση που υπερισχύει αφορά στο φόβο της μη αποδοχής από τους άλλους ή της δυσμενούς 5 κριτικής.

2. Η ΦΑΣΗ ΤΗΣ ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΗΣ • Χαρακτηρίζεται από τη συγκρουσιακή στάση των μελών της ομάδας. Στη φάση αυτή τίθεται σε δοκιμασία η ικανότητα της ομάδας να αντέξει τη σύγκρουση. Ο καθένας καλείται να αποκαλύψει περισσότερο τις θέσεις και τις πεποιθήσεις του, υπερασπίζοντας τη γνώμη του. • Ενεργοποιείται ο μηχανισμός που ευνοεί τις διαπραγματεύσεις και την επίλυση των συγκρούσεων. • Οι ψυχολογικοί μηχανισμοί που ενεργοποιούνται είναι η ανακάλυψη του εαυτού και η ψυχική διεργασία. • Η συναισθηματική διάσταση που υπερισχύει είναι ο θυμός, σε αντίθεση με το φόβο και η κυριαρχία, σε αντίθεση με την υποταγή. 6

2. Η ΦΑΣΗ ΤΗΣ ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΗΣ • Ο ρόλος της κοινωνικότητας σε αυτή τη φάση παραμένει αδρανής. Τα μέλη που διατηρούν ακόμα αυτόν τον ρόλο έχουν την αίσθηση ότι οι άλλοι τους προδίδουν και εμφανίζονται ανήμποροι στη διάλυση της «καλής τους ομάδας». • Ο ρόλος της συγκρότησης συμβάλλει ώστε να δοθεί νόημα στην ασυντόνιστη δραστηριότητα της ομάδας. • Οι ρόλοι της σύνεσης και της διαφωνίας ενισχύουν τη ριζοσπαστικότητα των ανταλλαγών. • Κατά συνέπεια, τα διαπροσωπικά όρια ενεργοποιούνται σημαντικά. 7

3. Η ΦΑΣΗ ΤΗΣ ΕΞΑΤΟΜΙΚΕΥΣΗΣ

• Πρόκειται για μια φάση αντιπαράθεσης του ατόμου με τα προσωπικά προβλήματα των άλλων. Η ατμόσφαιρα της ομάδας οδηγεί τα μέλη της προς τη διαδικασία της αυτογνωσίας. • Τα εσωτερικά όρια του ατόμου κινητοποιούνται έντονα. • Οι ψυχολογικοί μηχανισμοί που τίθενται σε λειτουργία είναι: η ψυχική διεργασία, η ανακάλυψη του εαυτού και η μάθηση μέσα από τους άλλους. • Η συναισθηματική διάσταση που υπερισχύει είναι ο αυτοέλεγχος, σε αντίθεση με την έλλειψη αυτοελέγχου. 8

3. Η ΦΑΣΗ ΤΗΣ ΕΞΑΤΟΜΙΚΕΥΣΗΣ

• Ο ρόλος της κοινωνικότητας δύσκολα συμβιβάζεται με τη δραστηριότητα της αυτογνωσίας και την εξατομίκευση των μελών. • Ο ρόλος της συγκρότησης συμβάλλει στην οργάνωση των συναλλαγών. • Ο ρόλος της σύνεσης είναι ασυμβίβαστος με τη φάση αυτή της εξωτερίκευσης του εαυτού. • Ο ρόλος της διαφωνίας προάγεται από τη δυνατότητα της προσωπικής έκφρασης, η οποία αποδίδεται στον καθένα. 9

4. Η ΦΑΣΗ ΤΗΣ ΜΕΤΑΒΙΒΑΣΗΣ

• Πρόκειται για ένα στάδιο της εξέλιξης της ομάδας, κατά το οποίο εμφανίζονται διαπροσωπικές συναισθηματικές έλξεις. Η ολοκλήρωση των σχέσεων σε προσωπικό επίπεδο, καθώς και η προσέγγιση ιδιαιτέρως προσωπικών θεμάτων διαμορφώνουν τα φαινόμενα που εμφανίζονται σε αυτή τη φάση· πρόκειται δε για τη φάση όπου ευνοείται η δημιουργία ζευγών. • Ο ψυχολογικός μηχανισμός που ενεργοποιείται είναι η ψυχική διεργασία. • Η συναισθηματική διάσταση που υπερισχύει είναι η κοινωνικότητα, σε αντίθεση με την αναδίπλωση στον εαυτό, και η εμπιστοσύνη, σε αντίθεση με τη δυσπιστία.

10

4. Η ΦΑΣΗ ΤΗΣ ΜΕΤΑΒΙΒΑΣΗΣ • Ο ρόλος της κοινωνικότητας ενθαρρύνει την έκφραση συναισθημάτων και φιλικών στάσεων· ευνοεί την ανάπτυξη των ανταλλαγών. • Ο ρόλος της συγκρότησης συμβάλλει στην αντιμετώπιση των δυσκολιών, ενώ μπορεί κανείς να συνειδητοποιήσει τη συναισθηματική του τύφλωση. • Ο ρόλος της σύνεσης κατά τη φάση αυτή γίνεται μάρτυρας της πραγματοποιήσεως των φόβων για συγχώνευση και απώλεια της ταυτότητας. • Ο ρόλος της διαφωνίας προσαρμόζεται στη φάση αυτή, αλλά υπάρχει ο κίνδυνος της εκδραμάτισης. 11

5. Η ΦΑΣΗ ΤΗΣ ΑΜΟΙΒΑΙΟΤΗΤΑΣ

• Στο στάδιο αυτό, τα μέλη της ομάδας θέτουν το πρόβλημα της προσωπικής ευθύνης ή αυτονομίας του καθενός σε σχέση με τους άλλους. • Τα διαπροσωπικά όρια ενεργοποιούνται σε σημαντικό βαθμό από την ομάδα. • Ο ψυχολογικός μηχανισμός που τίθεται σε λειτουργία είναι η ψυχική διεργασία. • Η υπερισχύουσα συναισθηματική κατάσταση είναι η κυριαρχία, σε αντίθεση με την υποταγή. 12

6. Η ΦΑΣΗ ΤΗΣ ΑΜΟΙΒΑΙΟΤΗΤΑΣ

• Οι ρόλοι της κοινωνικότητας και της διαφωνίας αντιμετωπίζουν δυσκολίες σχετικά με τα θέματα που επεξεργάζεται η ομάδα. • Ο ρόλος της σύνεσης βρίσκεται σε πλήρη δράση προασπιζόμενος την ενίσχυση της προσωπικής αυτονομίας. • Ο ρόλος της συγκρότησης υποστηρίζει την προσπάθεια της ομάδας και ευνοεί τις αναδρομές στο παρελθόν, διευκολύνοντας την κατανόηση των σχέσεων. 13

6. Η ΦΑΣΗ ΤΗΣ ΛΥΣΗΣ • Πρόκειται για την αποδέσμευση της ομάδας και συγχρόνως την προσπάθεια να εσωτερικευτεί αυτή η βιωματική εμπειρία από τον καθένα, ούτως ώστε να επωφεληθεί από μια μακροχρόνια θετική επίδραση. Οι αντιδράσεις των συμμετεχόντων είναι συχνά εναγώνιες και καταθλιπτικές. • Τα εξωτερικά όρια δραστηριοποιούνται σε σημαντικό βαθμό. Ο ψυχολογικός μηχανισμός που τίθεται σε λειτουργία είναι η αποδοχή των άλλων. • Η συναισθηματική διάσταση είναι η χαρά, σε αντίθεση με την λύπη. 14

6. Η ΦΑΣΗ ΤΗΣ ΛΥΣΗΣ

• Ο ρόλος της κοινωνικότητας διακόπτει με δυσκολία την ομαδική εμπειρία του καθενός, ο οποίος είναι πολύ δεμένος με τους άλλους και αισθάνεται ασφάλεια με τη συγχώνευση. • Ο ρόλος της συγκρότησης συμμετέχει στην οργάνωση του αποχωρισμού. • Ο ρόλος της σύνεσης εκδηλώνει ένα συναίσθημα απελευθέρωσης σε σχέση με τις υποχρεώσεις έναντι της ομάδας. 15

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ • Αρχαία ελληνική τραγωδία, Σωκράτης αλλά και Φρόυντ. • Στις ΗΠΑ: ανάγκη να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα των βετεράνων μετά το Βιετνάμ (50.000 απώλειες και 100.000 αυτοκτονίες). • Θεμελιωτής της σύγχρονης ομαδικής ψυχοθεραπείας θεωρείται ο Joseph Hersey Pratt, παθολόγος ο οποίος στις αρχές του 20ου αιώνα, στη Βοστώνη, λειτούργησε ομάδες αποτελούμενες από 25 περίπου ασθενείς με φυματίωση σε εβδομαδιαία βάση με αρχικό στόχο την παρακολούθηση της νόσου. 16

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ

• Πρωτοπόροι θεωρούνται: • Trigant Burrow, ψυχαναλυτής: είχε διαφωνίες για την έμφαση της ψυχανάλυσης στο άτομο και την ατομική ψυχοθεραπεία και τον αποκλεισμό των κοινωνικών και περιβαλλοντικών επιδράσεων. Δημοσίευσε σημαντικά έργα όπως The Group Method of Analysis, 1927 και The Social Basis of Consciousness, 1927. • Jacob Moreno, επινοητής του ψυχοδράματος και ιδρυτής του περιοδικού Group Psychotherapy, το οποίο σήμερα ονομάζεται Group Psychotherapy Psychodrama and Sociometry. 17

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ

• Louis Wender, ψυχίατρος, ο οποίος λειτουργούσε ομάδες με οριακούς και ψυχωτικούς ασθενείς, των 6 έως 8 ατόμων, του ιδίου φύλου, 2 ή 3 φορές την εβδομάδα. Έχει περιγράψει τα φαινόμενα της μεταβίβασης των μελών στην ομάδα, ως μία αναπαράσταση της οικογένειας με τον θεραπευτή στο ρόλο του γονιού και τα μέλη της ομάδας στο ρόλο των αδελφών. • Samuel Slavson, ανέπτυξε σημαντικό έργο στον τομέα του εθελοντισμού, με ομάδες παιδιών και εφήβων με αντικοινωνική συμπεριφορά καθώς και ομάδες γονέων. Έχει σημαντικό εκδοτικό έργο όπως το An Introduction to Group Therapy, 1943. Ίδρυσε το American Group Association. 18

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ • Carl Rogers, ιδρυτής της ανθρωποκεντρικής προσέγγισης στην ψυχοθεραπεία, προώθησε την ιδέα της μη καθοδηγητικής στάσης του θεραπευτή, της αποδοχής του θεραπευόμενου ατόμου και της εμπιστοσύνης στις δυνατότητές του να αποσαφηνίσει την εικόνα του εαυτού του και να επιλύσει τα προβλήματα του. • Nathan Ackerman, πρωτοπόρος στον τομέα της οικογενειακής θεραπείας. • Alexander Wolf, ψυχίατρος, ψυχαναλυτής με σημαντική συμβολή στα ειδικά δυναμικά κάθε ατόμου (psychoanalysis in groups). • Jerome Frank, ψυχολόγος, με επικέντρωση στην έρευνα 19 σχετικά με τη λειτουργία των θεραπευτικών ομάδων.

ΝΕΩΤΕΡΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ

• Μετά το 1950 στις ΗΠΑ εμφανίζονται νέες προσεγγίσεις στην ψυχοθεραπεία με τους: Fritz και Laura Perls, Αbraham Maslow, Carl Rogers, Nicholas Hobbs, Kurt Lewin κ.α: Οι προσεγγίσεις περιλαμβάνουν: • T-Groups and the National Training Laboratories • The Encounter Groups of the Esalen Institute, California • The Therapeutic Community, η οποία βασίστηκε στο έργο του William Schutz και προτάθηκε από τον Maxwell Jones ως μία καινοτόμος προσέγγιση στη θεραπεία των νοσηλευόμενων ψυχιατρικών ασθενών.

20


• Marathon Groups • Transactional Analysis Groups με επινοητή τον Eric Berne. Θεώρησε ότι η προσωπικότητα του ατόμου αποτελείται από τρεις καταστάσεις του Εγώ: τον γονέα, τον ενήλικα και το παιδί. Είναι ο συγγραφέας του βιβλίου Transactional Analysis: A New and Effective Method of Group Therapy, 1961. • Gestalt Therapy Groups με επινοητή τον Fritz Perls. Επηρεάστηκε από τη βουδιστική διδασκαλία, το ψυχόδραμα του Moreno και άλλους. 21


• Άλλες προσεγγίσεις: self-help groups (ομάδες χωρίς αρχηγό όπως η ΑΑ, ΝΑ, GA-gambling, BAbereavement, κ.λ.π). • Σύγχρονες απόψεις για την ομαδική ψυχοθεραπεία: Irvin Yalom η διαπροσωπική σχολή (an integrative model of interpersonal therapy). Σημαντικό συγγραφικό έργο Τhe Theory and Practice of Group Therapy, 1985. Αναφέρει ότι οι ασθενείς εντοπίζουν 12 χαρακτηριστικά στοιχεία, τα οποία θεωρούν ότι είναι θεραπευτικά και απορρέουν από την εμπειρία τους στην ομάδα: 22


1. 2. 3. 4. 5.

6.

Providing and receiving interpersonal input. Experiencing cathartic discharge of emotions. Group cohesiveness. Promotion of self-understanding. Experimenting with interpersonal output or behavior. Confronting existential conflicts and questions.

23


7.

8. 9. 10. 11. 12.

Acquiring a sense of the universality of one’s problems. Installation of hope. Becoming aware of one’s own and others’ altruism. Reenacting family dynamics. Receiving guidance from others. Identifying with the healthy behaviors of others.

24


• O Yalom καταλήγει ότι οι περισσότερο διευκολυντικοί παράγοντες ήταν: interpersonal input, self understanding and catharsis. Oι λιγότερο διευκολυντικοί ήταν: family reenactment, guidance and identification. • Υποστηρίζει μία ενεργητική και υποστηρικτική στάση του θεραπευτή η οποία να έχει ευρύτητα και να μην είναι άκαμπτη.

25


• Σημαντική συμβολή έχουν και οι θεωρίες μάθησης (learning theories) στην διαμόρφωση τεχνικών και τύπων ομαδικής ψυχοθεραπείας. • Απαρτιωτικά μοντέλα (Integrative models). Συνδυασμός τεχνικών και θεωρητικών προσεγγίσεων. • Μεγάλος αριθμός θεραπευτικών προσεγγίσεων.

26

ΝΕΩΤΕΡΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ • Οι σύγχρονες αντιλήψεις για την ομαδική ψυχοθεραπεία ενισχύουν περισσότερο την προσέγγιση και αλληλεπίδραση μεταξύ των διαφορετικών σχολών και ρευμάτων. • Στροφή προς τις ομαδικές ψυχοθεραπείες περιορισμένης διάρκειας χρόνου. • Προβληματισμοί περιλαμβάνουν: μεταβίβασηαντιμεταβίβαση, αντίσταση, μορφή παρέμβασης (ενεργητική, κατευθυντική, παθητική), η χρήση της ερμηνείας στο άτομο ή στο σύνολο της ομάδας, η σύνθεση της ομάδας, η επιλογή των συμμετεχόντων, περιορισμένος χρόνος ή ανοικτή ομάδα, οι φάσεις της ομαδικής θεραπείας, ο συνδυασμός του θεραπευτή με την ομάδα 27 των συμμετεχόντων και η επιρροή πολιτιστικών και κοινωνικών διαφορών.

ΟΜΑΔΙΚΗ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑ ΣΤΟ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ • Στην Ευρώπη από το 1900 έως το 1930 εφαρμόζεται η μέθοδος Collective Counseling (Συλλογική Συμβουλευτική) από γερμανούς και αυστριακούς ψυχοθεραπευτές. • Δανοί και ρώσοι ψυχίατροι εφαρμόζουν τη μέθοδο της ομαδικής θεραπείας στα ψυχιατρεία. • Ο Alfred Adler (αλλά και άλλοι ευρωπαίοι κλινικοί) θεωρείται ότι έχει πολύ σημαντική συμβολή στην ομαδική θεραπεία. • Στην Αγγλία σημαντικό έργο έχουν προσφέρει η Melanie Klein, Wilfred Bion, Donald Winnicot με τη θεωρία των αντικειμενοτρόπων σχέσεων (η ομάδα ως μεταβατικό αντικείμενο, δηλαδή όπως το παιδί κατά την εξέλιξή του προσπαθεί να στηριχθεί από κάπου 28

ΟΜΑΔΙΚΗ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑ ΣΤΟ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ • Στην Αγγλία, σημαντικό έργο έχουν προσφέρει: Melanie Klein, Wilfred Bion, Donald Winnicot, αναπτύσσοντας τη θεωρία των αντικειμενοτρόπων σχέσεων. Η ομάδα θεωρείται ως μεταβατικό αντικείμενο, δηλαδή όπως το παιδί κατά την εξέλιξή του προσπαθεί να στηριχθεί από κάπου π.χ κουβέρτα, κουκλάκι, σαν ένα σκαλοπάτι της ανεξαρτητοποίησής του, με τον ίδιο τρόπο η ομάδα αποτελεί ένα μεταβατικό αντικείμενο που παρέχει μια δεύτερη ευκαιρία στο άτομο για την απόκτηση της ανεξαρτησίας και της ταυτότητας του (second chance for individuation). 29

ΟΜΑΔΙΚΗ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑ ΣΤΟ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ • Η αγγλική σχολή: Δίνει έμφαση στην ομάδα ως μία ενιαία οντότητα (π.χ η ομάδα σήμερα είναι θυμωμένη). • Στο πλαίσιο της ομαδικής ανάλυσης αναπτύσσονται κλινικές ομάδες αλλά και άλλες όπως π.χ διευθυντών εταιριών. • Στο πλαίσιο της Tavistock Clinic στο Λονδίνο, μετά το 1940 αναπτύσσονται τρεις προσεγγίσεις: η Φροϋδική, η Κλαϊνική και αυτή η οποία αποκαλείται Middle School.

30

ΟΜΑΔΙΚΗ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑ ΣΤΟ ΕΥΡΩΠΑΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

• S.H. Foulkes, Γερμανός ψυχίατρος και ψυχαναλυτής, ο οποίος διέφυγε στην Αγγλία κατά την περίοδο των Ναζί. Έχει σημαντική συμβολή στην ομαδική αναλυτική ψυχοθεραπεία. Ενθάρρυνε τους συμμετέχοντες ασθενείς να εκφράζουν του ελεύθερους συνειρμούς και να προχωρούν σε διάλογο.

31

ΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΟΜΑΔΙΚΗ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑ

• Ο Wilfred Bion παρατήρησε ότι σε κάθε ομάδα υπάρχουν δύο ομάδες: • 1. η «ομάδα εργασίας», η οποία εμπλέκεται με το πραγματικό έργο που έχει αναλάβει η ομάδα και κινείται προς την επίτευξη του στόχου αυτού. • 2. η «ομάδα βασικής υπόθεσης», η οποία παρεμβαίνει στο έργο της ομάδας.

32

ΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΟΜΑΔΙΚΗ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑ • Οι «βασικές υποθέσεις» αναφέρονται στις ασυνείδητες φαντασιώσεις οι οποίες ωθούν τις ομάδες να συμπεριφέρονται με όρους «ως εάν». • Οι υποθέσεις αυτές εκτροχιάζουν την ομάδα εργασίας και εμποδίζουν την εκπλήρωση των στόχων της. • Ο Bion υποστηρίζει ότι οι ίδιες οι βασικές υποθέσεις μπορούν να αποδειχτούν πάρα πολύ σημαντικές στο να βοηθήσουν το κάθε μέλος της ομάδας να βοηθήσει τον εαυτό του. • Ο Bion θεωρεί ότι οι βασικές αυτές υποθέσεις αποτελούν ένα σύμπλεγμα αμυνών απέναντι σε ψυχωτικά άγχη που είναι παρόντα σε όλους. 33


• Τρεις είναι οι βασικές υποθέσεις: • H βασική υπόθεση της εξάρτησης μπορεί να θεωρηθεί ως ένας συνδυασμός αμυνών απέναντι σε καταθλιπτικά άγχη. Οι ασθενείς συμπεριφέρονται σαν να είναι αδύναμοι και ανίκανοι να βοηθήσουν ο ένας τον άλλον αντιμετωπίζοντας τον θεραπευτή σαν θεό και είναι απόλυτα εξαρτημένοι από αυτόν. • Η βασική υπόθεση μάχης/φυγής, κατά την οποία η ομάδα έχει παλινδρομήσει στην παρανοειδή-σχιζοειδή θέση και αντιλαμβάνεται την παρουσία ενός «διώκτη» από το εξωτερικό περιβάλλον που προσπαθεί να καταστρέψει την ομάδα. 34


• Η βασική υπόθεση της δυάδας είναι ένας συνδυασμός αμυνών απέναντι σε καταθλιπτικά άγχη και περιστρέφεται γύρω από δύο μέλη της ομάδας που αναπαράγουν και προβάλλουν ένα «Μεσσία». Υπάρχει μια ατμόσφαιρα διάχυτης αισιοδοξίας και ελπίδας, μία πίστη ότι η αγάπη θα υπερισχύσει. Είναι μία μανιακή άμυνα ενάντια στην ανησυχία της ομάδας ότι μέσα στους κόλπους της υπάρχουν επίσης και η καταστροφικότητα και το μίσος και η εχθρότητα 35


• Άλλες δυνάμεις που λειτουργούν στις ομάδες: • Το φαινόμενο της «απορρόφησης του ρόλου» όπου η συμπεριφορά ενός ατόμου αλλάζει δραματικά με την είσοδο του σε μια ομάδα π.χ ο ρόλος του «εκπροσώπου» ολόκληρης της ομάδας, του «αποδιοπομπαίου τράγου» κ.α.

36

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΩΝ ΟΜΑΔΩΝ • Συχνότητα: μία φορά την εβδομάδα. • Διάρκεια συνεδριών: μία ώρα και ένα τέταρτο έως μιάμιση ώρα. • Αριθμός μελών: 8 έως 10. • Σύνθεση: οι ετερογενείς ομάδες έχουν πλεονεκτήματα σε σχέση με τις ομοιογενείς. Αλλά αν μία ομάδα είναι πολύ ετερογενής ενδέχεται να γίνει δυσλειτουργική, λόγω της έλλειψης μιας κοινής βάσης. Γενικός κανόνας: οι ψυχοδυναμικές θεραπευτικές ομάδες θα πρέπει να είναι ετερογενείς όσον αφορά στις ενδοψυχικές συγκρούσεις των μελών που τις απαρτίζουν, αλλά ομοιογενείς όσον 37 αφορά ένα σχετικά παρόμοιο επίπεδο δύναμης του Εγώ.

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΩΝ ΟΜΑΔΩΝ • Τεχνική: τάση προς τη χρήση εκφραστικών υποστηρικτικών τεχνικών. • Διάρκεια ομάδας: α) ανοικτού τέλους, ενώ μπορούν να προστίθενται νέα μέλη καθώς τα παλαιότερα αποχωρούν β) με συγκεκριμένο χρονικό ορίζοντα που απευθύνεται περισσότερο σε ομοιογενείς ομάδες με συγκεκριμένο θέμα συζήτησης όπως τα θύματα σεξουαλικής κακοποίησης.

38

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΩΝ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΩΝ ΟΜΑΔΩΝ • Μορφές ομάδων: α) παρέμβαση στην κρίση, 1 έως 8 συνεδρίες, β) χρονικά περιορισμένη θεραπεία, 8 έως 26 συνεδρίες, γ) μακροχρόνια θεραπεία, περισσότερες από 26 συνεδρίες. • Αποτελεσματικότητα: η εμπειρική έρευνα έχει αρχίσει να υποστηρίζει την αποτελεσματικότητα των βραχύτερών μορφών της δυναμικής ομαδικής θεραπείας. • Προσεγγίσεις: ατομικά και ομαδικά προσανατολισμένες παρεμβάσεις. 39

ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ ΚΑΙ ΑΝΤΕΝΔΕΙΞΕΙΣ

• • • • •

ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ Ισχυρό κίνητρο. Ψυχολογική σκέψη. Ένα αρκετά υψηλό επίπεδο δύναμης του Εγώ. Επαρκή ικανότητα ανοχής της δυσφορίας, αντοχή στις εγγενείς στη θεραπευτική διεργασία ματαιώσεις. Προβλήματα στις διαπροσωπικές σχέσεις. 40


• • • • • •

ΑΝΤΕΝΔΕΙΞΕΙΣ Ψυχωτική αποδιοργάνωση Κατάχρηση ουσιών Αντικοινωνική διαταραχή προσωπικότητας Σοβαρή σωματοποίηση Γνωστική δυσλειτουργία οργανικής βάσης Σοβαρός κίνδυνος αυτοκτονίας

41


Η ομαδική θεραπεία είναι αποτελεσματική σε περιπτώσεις ασθενών με σοβαρές διαταραχές προσωπικότητας, συμπεριλαμβανομένων των υστερικών, ψυχαναγκαστικών και ορισμένων ναρκισσιστικών, παθητικό-επιθετικών και εξαρτητικών τύπων, καθώς το ομαδικό πλαίσιο μπορεί να είναι το μοναδικό μέρος στο οποίο οι ασθενείς αυτοί παίρνουν μια επανατροφοδότηση σχετικά με το πώς οι τρόποι και ο χαρακτήρας τους επηρεάζουν τους άλλους. 42

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΖΕΥΓΟΥΣ • Προέρχεται από την εργασία μερικών από τους πρώτους ψυχαναλυτικά προσανατολισμένους κλινικούς όπως ο Theodore Lidz, o Lyman Wynne, o Nathan Ackerman, o Marrey Bowen και η Virginia Satir. • Τόσο η ατομική ψυχοπαθολογία όσο και η προσωπική ιστορία πήραν δευτερεύουσα θέση, καθώς η οικογένεια ως σύνολο, θεωρήθηκε ως ένα σύστημα με δική του ζωή με αποτέλεσμα την ανάπτυξη της συστημικής οικογενειακής θεραπείας • Περαιτέρω επεξεργασία από τον Minuchin, Palazzoli et al. 43

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΖΕΥΓΟΥΣ • Τα τελευταία χρόνια η προσέγγιση του Bowen έχει γίνει πολύ δημοφιλής: ένα μέλος της οικογένειας συναντά τον θεραπευτή για την προσεκτική μελέτη των γενεαλογικών μοτίβων που διατρέχουν την οικογένεια του ασθενούς. Κατανόηση των τωρινών μοτίβων στις σχέσεις της οικογένειας ως επαναλήψεις μοντέλων και τρόπων σχετίζεσθαι προηγούμενων γενεών. Αυστηρά γνωσιακή προσέγγιση. • Η οικογενειακή θεραπεία που βασίζεται στη θεωρία των αντικειμενοτρόπων σχέσεων έχει γίνει επίσης δημοφιλής. 44

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΖΕΥΓΟΥΣ • • •

•

Διυποκειμενική και βασισμένη στην ψυχολογία εαυτού θεραπεία ζεύγους (Kohut). Εφαρμογή των εννοιών της Ψ του εαυτού και στη θεραπευτική προσέγγιση των συγκρούσεων μέσα στο γάμο. Ο Kohut αναφέρει «ένας καλός γάμος είναι εκείνος στον οποίο ο ένας σύντροφος απαντά στην πρόκληση να προσφέρει λειτουργίες που ο προσωρινά κλονισμένος εαυτός του άλλου χρειάζεται σε μια συγκεκριμένη στιγμή». Εφαρμογή σε περιπτώσεις όπου δεν καλύπτονται οι ανάγκες εαυτού-αντικειμένου με αποτέλεσμα μία ατελείωτη πικρία και ναρκισσιστική οργή. 45

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΖΕΥΓΟΥΣ • Προτείνεται μοντέλο θεραπείας 6 βημάτων: • Βήματα 1 και 2: ο θεραπευτή συντονίζεται με την υποκειμενικότητα του κάθε συζύγου και σημειώνει με έμφαση πως κανένα ς από του δύο δεν κατέχει την πιο αληθινή ή την πιο σωστή εκδοχή της πραγματικότητας. • Βήματα 3 και 4: ο θεραπευτής ιχνηλατεί την ιστορία της εξέλιξης των ματαιώσεων των επιθυμιών και δείχνει τον τρόπο με τον οποίο ο κάθε σύντροφος επαναλαμβάνει το συγκρουσιακό του παρελθόν, στην προσπάθειά του να προασπίσει τη συνοχή του εαυτού. 46

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΖΕΥΓΟΥΣ • Βήμα 5: περιλαμβάνει την προαγωγή της ικανότητας ενδοσκόπησης, έτσι ώστε ο κάθε σύντροφος να μπορεί να αναλάβει το μέρος της ευθύνης για τη δυσκολία στη σχέση που του αναλογεί. • Βήμα 6: εστιάζεται στην ικανότητα του κάθε συντρόφου να υποστηρίζει την ενδοσκόπηση και την προσωπική εξέλιξη του άλλου, ενώ συντονίζεται στη δική του οπτική. • Ιδιαίτερη μορφή αντιμεταβιβαστικής δυσκολίας: ουδέτερη στάση. 47

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΚΑΙ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΖΕΥΓΟΥΣ • Απαραίτητα στοιχεία: συναισθητικός κατοπτρισμός, εμπεριεκτικό περιβάλλον, βοηθητικές λειτουργίες του Εγώ. • Βραχεία θεραπεία ζεύγους: σχεδιάστηκε για ζευγάρια με σημαντική δύναμη του Εγώ και καμία ένδειξη σοβαρής παθολογίας.

48

Group Psych Therapy

Recommend Documents