SANTOS, Gerald P.
Fil40 WFQ1
2012-46151 KRITIKA: “KUBRADOR ”
Nakatala sa kasaysayan ng Pilipinas ang mahabang kultura ng sugal tulad ng sabong, pagbabaraha at jueteng at jueteng na nagmula pa sa panahon ng Kastila at nanatili pa rin na bahagi ng ating lipunan magpahanggang ngayon. Minsan pa ay naging isang pambansang isyu ito na nagsiwalat sa kamalayan ng mga mamamayan ng sistema ng korapsyon at pagkagahaman sa pera ng mga nasa puwesto. Ipinamalas ang paniniwala ukol sa kultura ng kapalarang iniuugnay sa pagsusugal ang nagtatakda sa buhay o kamatayan ng mananaya. Walang pinagkaiba ang paniniwalang ito sa buhay ni Amy. Umiikot ang kanyang daigdig bilang isang kubrador ng jueteng ng jueteng sa buhay, kapalaran at kamatayan. Araw-araw, sinusuyod niya ang kahabaan at kakiputan ng mga eskinita upang makahingi ng taya mula sa mga iba‟t ibang tao. Kasabay ng kanyang pag- paparoo‟t paparoo‟t parito ay ang pagpag-iwas sa mga “kalaban “kalaban””- sa mga taong pipigil sa kanyang iligal na gawain. Pati na rin ang panghihingi ng abuloy ay siya rin niyang pinasok. Ito ang naging buhay ni Amy. Isang babaeng matibay at may malakas tiwala sa sarili. Mayroong paninindigan. Hindi niya hahayaang may pumigil sa kanya; ang alam niya ay kailangan niyang gawin ang mga bagay na ito. Mula sa walang hanggang paglalakad tungo sa walang hanggang pagtakas. Ito ang kanyang kapalaran. Sa kapalaran. Sa paglalaro ng mga numero, binbigyan niya ng maliit na pag-asa ang kanyang mga mananaya upang matikman ang kahit tikim ng tagumpay. Mapa-piso, limang piso o sampu, tinitiyak niya na magandang kapalaran ang naghihintay para sa kanya at para sa iba. Ito rin ang siyang pagtakas niya sa kamatayan. Kamatayang bumabagabag sa kanyang gunita. Isang tahimik na pagtawag ng ina sa anak. Gunitang nilalaro ang imahinasyon upang makatakas sa pagkaulila. Pinatunayan sa pelikula ang maliit na hiblang naghihiwalay sa buhay at kamatayan. Si Otep, na di inaasahang nabangga ng sasakyan, ang lalaki sa sementeryo na nabaril dahil sa di pagkakaunawaan at ang kanyang anak. an ak. Ipinapakita na ang mismo ang buhay ay isang sugal. Nakataya ang buhay sa bingit ng kamatayan. Tila naging mabagal ang takbo ng kuwento at ang tanging malaking pagbabago ay nangyari lamang sa bandang huling bahagi ng pelikula. Kung saan, ang tumamang taya ay hindi naisama at hindi nailista sa numerong nanalo na siyang nagbigay ng sorpresa kung paano ito malalampasan ngunit hindi ito napakita kung naging matagumpay ang pagtakip ni Amy sa kanyang kasalanan. Naging magandang instrumento ang pelikula upang malinawan at mas maintindihan ng mga Pilipino ang sistemang umiiral sa jueteng sa jueteng (na siyang nakakamangha dahil sa pagiging organisado nito) at kung paano ito umiiral sa mga lugar na pinamumugaran ng ganitong mga gawi. At ang pagpapakita tunggalian ng buhay laban sa kamatayan; ang araw-araw na p agsusumikap upang mabuhay.
SANTOS, Gerald P.
Fil40 WFQ1
2012-46151
KRITIKA:
“Ukol sa Wika at Kulturang Pilipino” ni Zeus Salazar
Mula sa pananaw ni Zeus Salazar bilang ang wika ay “tagapagpahiwatig at imbakankuhanan ng kultura” , inilahad niya ang malaking papel na ginagampanan ng wika bilang isang paraan ng pagpapalawak at pagpapayaman ng kultura. Idinagda g din niya ang proseso ng pagsasakultura na nagdulot upang ang wika ay may pagkakakilanlan at hiwalay sa iba pang wika. Sa paraang ito, mas magkakaroon ng buo at mas mayamang kultura “bilang kabuuan ng isip, damdamin, ugali at karanasan” na magiging susi upang mabuksan ang realidad ang pagkakalilanlan ng lipunan na hindi maiiuugnay sa iba pang mga kultura. Ang wika ay isang salamin ng kasaysayan ng lipunan. Ipinapakita ng mga bokabularyo ng isang wika ay kapaligirang minsan bumalot o patuloy na umuusbong sa loob ng lipunan. Patuloy ang ebolusyon ng wika na naaayon sa sabay na pamumuhay ng mga tao habang lumalago at pinagyayaman nito ang gamit at pangangailangan sa ekspresyon. Ang ekspresyon ang nagpapakilala sa kultura at nagsisilbing anyong-panlabas nito. Nagiging daan din ang ekspresyon upang makita ang pagkakakilanlan ng wika at pagpapakilala sa uri nito. Mahalaga rin na ipunto na ang wika,bilang isang ekspresyon para sa anyong-panlabas, ay nagsisilbing pundasyon sa pagbuo ng ethnos o bayan na may tanging kultura mula sa proseso ng pagkakultura mula sa mga kaganapan sa kasaysayan patungo sa pagbuo ng estado na binubuklod ng kabuuang pangkultura. Bilang isang repleksyon ng diwa ng kultura, ang gamit ng wika bilang impukan-kuhanan ng lipunan kung saan dito “natitipon ang pag-uugali, isip at damdamin”. Ang impukan-kuhanan ng damdamin, mga sentimiyento, kaisipan at kaalaman ang siyang nagiging ipunan at hanguan ng kaisipang “makapagbibigay ng halaga o unawa sa kinauukulang kultura”. Ang wika ay naging impukan-kuhanan ng nakaraan at kaalamang nauukol sa kultura ng lipunan na nagbibigay pahiwatig sa pinagdaanan ng wika at ang relasyon niyo sa iba pang mga wika. Wika rin ang nagtataglay ng kakayahan upang maging isang daluyan ng kultura. Upang mapaloob ang isang tao sa isang kultura, kailangan matutunan ito upang maging kabahagi ng kultura ng isang naturang lipunan. Dito mas mauunawan kung paano nahubog ang isip, damdamin at karanasan ng lipunan. Subalit hindi matutunan lamang ang wika. Isang napakahalagang elemento sa pakikiisa sa kultura ay ang interaksyon at partisipasyon na siyang nagbibigay ng kaugnayan at kapaligiran ng mga gawi mula sa kultura at sa wikang sumasalamin dito. Posible na maging isang polyglot ngunit mahirap na mapaloob sa dalawang kultura o higit pa at maangkin siya nito dahil sa interperensiyang hindi nagiging isa sa kanyang kalooban. Sa kabilang banda, nagiging mahalaga ang mga polyglots upang magpasok ng banyagang kultura o mula sa mga kapatid na wika nito patungo sa isa pang kultura na nagdudulot upang mas yumabong pa ang kultura.
Mariing pinapatunayan ni Zeus Salazar na ang sariling wika ang siyang magiging susi upang pagyamanin ang sariling kultura. Kung anong wika ay siyang kultura. Ang paggamit ng banyagang wika ay pagpapayaman ng kanilang k ultura at sa parehong panahon, ay daan upang magpaangkin sa banyagang kultura at sumubok na umalis sa kulturang pinanggalingan ng isang tao. Sa Pilipinas, ang ugnayang pagkakultura at wika ay nagpausbong ng “ pamayanang pambansa” na bago at malawak, niyayakap ang kabuuang etniko. Bago pa man dumating ang mga Kastila, may hiwa-hiwalay na ethnos na napagbuklud-buklod lamang dulot ng sentralisadong pamahalaan ng mga Kastila. Sa kanilang pamamahala, ang wikang Tagalog ang naging tagpuan ng mga kultura ngunit may mga umusbong na kontra-kultura o salungat sa kakastilaan at kultura. Ang pag-usbong ng mga literaturang Tagalog noong panahon ng Rebolusyon a y isang protesta bilang isang hudyat ng paghahangad ng isang bansa na ang kultura ay hiwalay sa Kastila. Ngunit sa pagpasok ng mga Amerikano, pumasok ang wikang Ingles bilang “isang elemento sa problemang k ultural” sa Pilipinas. Ayon kay Salazar, “ Itong huli’y (Ingles) hindi kailanman maaaring maging tagapagpahayag ng wika ng nagiging kabuuang kultural na Pilipino. Wala rito ang karanasang pambansa at kaalamang bayan.” Muli, pinunto ni Salazar ang impukankuhanan at daluyan na gamit ng wika upang ilahad ang kasaysayan at iugnay ang damdamin, kaisipan at kaalaman ng lipunan. Sa ngayon ang Ingles ay isa lamang wikang tulay patungo sa ibang kultura ngunit ang kabuuang kultural ng mga Pilipino ay hindi maipapasaloob hangga‟t ang Pilipino ay hindi pa tuluyang nagiging instrument ng interiorisasyon bilang pagpapasaloob sa Pilipinong kultura na tuluyang hiwalay sa Ingles. Ayon pa rin sa artikulo, kailangan ibuhos ang pagpupunyagi sa pagpapayabong ng kulturang Pilipino sa pamamagitan ng wikang Pilipino at hindi ang pagpapayabong ng wikang Ingles na hindi maiuugnay sa ating kultura. Sa aking pananaw, ang pagbuo ng isang mayamang kultura, ginamit ng artikulo ang tila tono ng pagbabakod mula sa iba pang mga impluwensiyang kultural. Idagdag pa ang pagtingin sa ibang wika bilang banta sa sariling kultura. Ang pagkakahon na ito ay hindi nakatuon sa pagpapayaman ng diwa ng kultura bagkus ay pagpigil sa paglago ng kultura. Ang sinkretismo ay isang natural na penomenon kung saan makikita ang paghahalo ng mga paniniwala tulad Hinduism at Buddhism na may mga Hindu-Buddhist monks at templo. Natural ang ganitong pangyayari sapagkat natural din ang kakayahan ng tao upang makibaga y sa mga kaganapan lalo pa‟t kung ang naturang siklo ng tradisyon at kaisipan at nanatili sa lipunan sa loob ng mahabang panahon. Hindi masama na pagyamanin ang sariling atin ngunit ang pagkulong ang pumipigil sa pagpasok ng mga kaalaman na maaring maging malaking tulong sa hinaharap.
SANTOS, Gerald P.
Fil40 WFQ1
2012-46151 KRITIKA: “ Kultura
ng Wika” ni Prospero Covar
Ang kultura ng wika ay tumatalakay sa ebolusyon ng wika mula sa pinakamaliit na yunit nito patungo sa pagbuo ng sistema ng paggamit ng wika o ang balarila. Naging susi ang wika upang mailarawan ang kapaligirang kinalakhan ng lipunan na siyang tumataya sa ugnayan ng tao sa kanyang lipunan at ang lawak ng kakayahan ng tao sa kanyang paglikha. Ang wika ay nagsimula lamang bilang isang tunog, maraming tunog. Sa pagpili ng mga tunog, tinupad nito ang pangangailangan ng tao sa pakikipagtalastasan. At dahil sa mga kombinasyon ng mga tunog na ito, nagkaroon ng patinig at katinig na mahahalagang elemento sa pagbuo ng isang pantig, ang siyang pundasyon ng kataga at salita. Ngayon ang salita ay kinulayan ng kahulugan tulad ng sining. Naipahayag ng tao ang n ais niyang iparating sa isang salita, mula sa katinig at patinig na naging pantig. Ang paglalapat ng mga kahulugan na ito ang siyang bumuo sa kultura, kung saan sinasalamin ito ng wika. Sa sinaunang paraan ng pagsulat sa Tagalog, ang Alibata ay nababatay sa pagpapantig. Mahalaga ang pagiging kasapi sa kultura ng lipunan na ito upang maintindihan ang pagkakapareho ng e at i , o at u, na sa ibang wika ay makikita ang kanilang pagkakakilanlan. Babae ay babai; takbu ay takbo dahil kung anong basa ay siyang bigkas at kinakakailangan ng pakikiangkop sa konteksto ginagalawan nito. Kalaunan ay winasak ito ng mga Kastila sapagkat ito raw ang likha ng demonyo. Nauuri ang mga salita bilang pangnilalaman (pangngalan, panghalip, pang-uri, pandiwa, pang-abay) na nagtataglay ng kahulgan at pangkayarian (pangatnig, pan g-angkop, pang-ukol, pantukoy) na nag-uugnay sa mga salitang pangnilalaman upang makabuo ng parirala o pangungusap. Pumapasok dito ang sistema ng paggamit sa wika o balarila. Makikita ang pagiging mayaman ng wikang Filipino sa pamamagitan ng mga salitang-ugat. Ang paglalapi, pag-uulit ng pantig at pagtatambal sa iba pang salita ay naghahatid ng iba‟t ibang kahulugan at pahayag na siyang nag-uugat sa parehong paksa. Halimbawa ay ang salitang ugat na bahay. Kabahay ay tao habang ang bahay-bahayan ay kilos. Ang kabahayan ay tumutukoy sa pook at ang bahay-kubo ay nauukol sa isang gusali. Samakatuwid ang balanghay ng kahulugan ng bahay ay maaring tumukoy sa tao, pook, kilos at gusali. Ang wika ay walang duda, isang kultura pinagbuhusan ng pagtitiyaga at ng pagkamalikhain ng tao. Ang kultura ng wika ay siyang ebolusyon ng wika mula sa pinakamaliit na yunit nito patungo sa mas kumplikadong paggamit ng salita. Malinis na nilahad ni Covar ang ebolusyon ang pag-uugnay ugnay ng bawat elementong bumubuo sa wika bilang morpolohikal na pagbabago sa bawat pantig. Ngunit mas maiintindihan pa ng mga mambabasa kung ito‟y sasamahan ng mas maraming pag-aaral at paliwanag tulad ng mga halimbawa.
SANTOS, Gerald P.
Fil40 WFQ1
2012-46151
KRITIKA:
„” Philippine history” ni Isagani Cruz
Ang pagrekomenda sa “Readings in Philippine History/ Mga Bababasahin hinggil sa Kasaysayan ng Pilipinas” ay isang magandang hakbang upang mas sumentro ang pagkatuto batay sa kritikal na pag-iisip ng mga mag-aaral. Magandang hakbang din ito upang baguhin ang sistema ng memorisasyon sa pag-aaral ng Kasaysayan at hindi pagpansin sa mga “bakit” at “paano” bagkus mas pinapahalagahan ang mga tala kaysa sa kahulugan. Isasailalim ang naturang kurso sa General Education Curriculum bilang isang core course. Ito ay kapapalooban ng pagtatatasa sa mga batis pangkasaysayan lalung-lalo na ang mga primaryang batis na may pagsusuri at pagtingin sa mga interpretasyon. Bilang isang mag-aaral ng Kasaysayan, batid ko ang malaking kaibahan ng paraan ng pagturo nito sa primary at sekundaryang antas. Ito pa nga marahil ang paksa sa paaralan na hindi masyadong pinagtutuunan ng pansin. Batay sa aking karanasan, ang pagtuturo ng Kasaysayan ay umiikot sa mga tala o facts. Sa mga pangalan at mga petsa. Ang kamalian sa pagkiling sa ganitong sistema ay ang kawalan ng pagtatanong, dahil lahat ay binatay na sa aklat at ang kahulugan ng mga talang ito. Maraming pangalan ang lumilitaw sa mundo ng Kasaysayan ngunit nawawala ang kahulugan ng paglitaw at kahalagahan ng mga pangalan na ito. Magiging mas kaabang-abang ang ganitong pagsasaayos ng klase sapagkat maipapakita ang kahalagahan ng bawat ideya ng isang mag-aaral. Sa pagsusuri ng iba‟t ibang mga batis, mahahasa ang kakayahan ng mga mag-aaral sa kritikal na pag-iisip at pagbuo ng imahe ng lipunan na iniikutan ng panahon na ibinigay. Isa pa, hands-on ang magiging interaksyon ng mga mag-aaral sa pag-aaral ng kasaysayan dahil makikita nila ang mga pangyayari sa mata mismo ng mga nakakita sa mga kaganapang ito. Magiging buhay ang Kasaysayan sa diwa at isipan ng mga mag-aaral dahil na rin sa pagkakaroon ng pakiramdam ng pagbalik ng oras; pagtanto na ang mismong dokumentong ito ay ang siyang naging mahalagang punto sa Kasaysayan ng ating bayan. Ngunit hinaharap pa rin nito ang suliranin sa paraan ng pagtuturo. Kahit pa sabihin na ito ay sesentro sa mga palagay ng mga mag-aaral, kailangan pa rin ng gabay mula sa guro. Dahil sa mas nasanay sa lumang paraan ng pagtuturo ng Kasaysayan, maaring umabot ng mga ilang panahon upang maituro ito nang maayos. Maari ring magbigay ng seminar ang DepEd o CHED upang isaayos ang sistema at upang maging handa ang mga magtuturo upang ilahad ang nararapat na imahe ng lipunan na kanilang pinagaaralan.
Napagdaanan ko na ang ganitong set-up ng klase ngayong kolehiyo. Tunay na kaabang-abang ang bawat sandali at kung paano nakita ng mga nagdaang mga tao ang Pilipinas noon. Naroon ang pagkabighani sa bawat sandali ng pagbubuo ng mga imahe, naroon ang pagkamangha sa pag-aalaala ng mga kaganapang bumago sa Kasaysayan. Sa pagbibigay ng mga babasahin, nararapat lamang na ibigay ang pinakakinakailangan at huwag bigyan ang mga mag-aaral ng napkaraming trabaho dahil baka mabagot lamang sila at sa halip na matuto ay kainisan ang kanilang pag-aaral. Masaya pag-aralan ang Kasaysayan lalo pa‟t kung ito ay magbibigay sa atin ng kakayahan na tignan ang mga bagay- bagay sa iba‟t-ibang pananaw habang kinikiliti an gating mga isipan at binubusog sa kaalaman.
