EPLAN Electirc P8 Başlangıç Kılavuzu

EMRE ŞAHİN

EPLAN Electric P8 BAŞLANGIÇ KILAVUZU

TOBB EKONOMİ VE TEKNOLOJİ ÜNİVERSİTESİ EPTİM ELEKTRİK LTD. ŞTİ.

EPLAN Electric P8 Başlangıç Kılavuzu

İçindekiler Çalışma Alanı (Workspace) ...................................................................................................................... 3 Proje Yaratmak (Creating a Project) ........................................................................................................ 3 Sayfa Yaratmak (Creating Pages) ............................................................................................................. 4 Sayfa ayarları ve standart antet şablonu belirlemek........................................................................... 4 Temel Ayarlar (Basic Settings) ................................................................................................................. 5 Kara Kutu (Black Box) .............................................................................................................................. 6 Aygıt Yerleştirmek (Inserting Devices)..................................................................................................... 6 Kesilme Noktaları (Interruptıon Points) .................................................................................................. 8 Kontaktör Yerleştirmek ......................................................................................................................... 10 Aşırı Akım Rölesi (Motor Overload) ....................................................................................................... 13 Klemens Yerleştirme.............................................................................................................................. 14 Kablolar.................................................................................................................................................. 16 Şekil Yaratmak ....................................................................................................................................... 18 Ölçülendirme (Dimensioning) ............................................................................................................... 19 Klemens Çizgesi (Terminal Diagram) ..................................................................................................... 20 Kablo Çizgesi (Cable Diagram) ............................................................................................................... 21 Malzeme Listesi (Part List) ..................................................................................................................... 21 İçindekiler Tablosu (Table of Contents)................................................................................................. 22 EK BİLGİLER ............................................................................................................................................ 23 PROJE ŞABLONLARI............................................................................................................................ 23 AYGIT İSİMLENDİRME FORMATLARI ................................................................................................. 24 ANTET HAZIRLAMA (PLOT FRAMES) .................................................................................................. 26 MAKROLAR (MACROS) ...................................................................................................................... 28

EPTİM ELEKTRİK LTD. ŞTİ. | EMRE ŞAHİN

2


EPLAN’A GİRİŞ Çalışma Alanı (Workspace) Eplan programı çalışma alanı seçiminde alternatifler sunmaktadır. Programı açtığınızda çalışacağınız alanı özelleştirebilirsiniz. View> workspace Karşınıza çıkan pencerede, scheme bölümünden EPLAN 21’i seçebilirsiniz. EPLAN 5’i seçerek önceki sürüme benzer bir arayüz elde edebilrsiniz. Pencereden “new” kutucuğuna tıklayarak kendi arayüzünüzü oluşturabilir ve isimlendirebilirsiniz.

Proje Yaratmak (Creating a Project) EPLAN’da bir proje ile ilgili şemaların, çizimlerin, diyagram ve raporların, kapakların tümü yaratacağımız bir projenin içine konabilir. İsteğe göre bunlar alt klasörlere ayrılabilir. Mesela, tablolar bir klasöre, tek hat şemalar bir klasöre, pano çizimleri bir klasöre yerleştirilebilir. EPLAN temel olarak size 3 tür proje şablonu (Project template) sunar. Proje şablon dosyalarının uzantısı (*.epb)’dir. • • •

IEC_bas001: IEC tanımlı şablondur. Sayfalar türlere göre alt klasörler içinde gruplanır. Çok sayfalı büyük projeler için kolaylık sağlar. Num_bas001: Nümerik temelli şablondur. Sayfalar gruplanmaksızın alt alta yerleşir. Küçük ve orta büyüklükteki projeler için idealdir. GOST_bas001: Temel proje şablonudur. Diğerlerinden daha sade olmasıyla farklılaşır. Basit ve küçük projeler için tercih edilebilir.

Proje yaratmak için araç çubuğundan, Project>new dedikten sonra karşımıza çıkan pencereden şablonu seçeriz. Şimdi “Num_bas001” isimli şablonu seçelim ve [OK]’i tıklayalım. Karşımıza bir pencere çıkacak. Buradan projeye isim verilecek, istenirse EPTİM ELEKTRİK LTD. ŞTİ. | EMRE ŞAHİN

3

EPLAN Electric P8 Başlangıç Kılavuzu projenin kayıt yeri de belirlenecektir. Projeye “eplan_deneme” ismini verelim ve kaydedelim. Karşımıza “Proje ayarları” penceresi çıkacaktır. (Project properties). Buradan proje ile ilgili ayarlamalar yapılır. Örneğin ilgili şirket bilgileri ve müşteri hakkında bilgiler, proje tanımı, buradan girilebilir. Buradan, Project description satırının yanına “eplan_deneme” yazalım ve [OK] diyelim. Artık bir proje açıldı ve sıra içine sayfalar yerleştirmeye hazır…

Sayfa Yaratmak (Creating Pages) Projeye ihtiyaca göre çeşitli özelliklerde sayfalar eklenebilir. Başlık sayfası, kumada şemaları ya da güç devreleri için şema sayfaları (schematic), mekanik çizimler için taslak (draft) sayfaları ya da verileri sıralamak için rapor sayfaları (reports) eklenebilir. Şimdi sayfa yaratacağımız projeyi soldaki sütundan seçelim ve sağ tıklayıp “new” diyelim. Karşımıza çıkan penceredeki fonksiyonları inceleyelim. 1. Full page name (sayfa adı) : Buradaki sayı otomatik olarak atanır, mesela bir sayfa daha yaratırsak 3 sayısı orada olacaktır, ancak istenilen değer de girilebilir, örn. 1.a gibi. 2. Page type (sayfa türü) : Buradan sayfanın türü ayarlanacaktır. a. Schematic multi-line > şema sayfası, güç ve kontrol devreleri b. Graphic > Çizim sayfası c. Title page/cover sheet > Kapak sayfası, şirket ve proje bilgileri vs. 3. Page description (sayfa tanımı): Sayfanın ne sayfası olacağı belirtilir. Şimdilik proje için üç sayfa ekleyelim. Araç çubuğundan, Page>new Page name: 2 Page type: schematic multi-line Page description: Güç Devresi [Apply] Page name: 3 Page type: schematic multi-line Page description: Kontrol Devresi [Apply] Page name: 4 Page type: graphic Page description: Montaj taslağı [Apply]

Sayfa ayarları ve standart antet şablonu belirlemek Şirketinize özel anteti, çizimlerde kullanılan standart antet olarak ayarlayabilirsiniz. Antet oluşturmayı ilerleyen bölümlerde ayrıntılı olarak ele alacağız. Sol sütun artık bizim sayfa kontrol panelimiz oldu. Güç Devresi sayfasını açmak için sayfanın üzerine gelip çift tıklayalım. Şimdi araç çubuğundan, EPTİM ELEKTRİK LTD. ŞTİ. | EMRE ŞAHİN

4

EPLAN Electric P8 Başlangıç Kılavuzu Options > settings > projects > eplan_deneme > management > pages “Pages” e tıkladığımızda solda bir pencere açılır. Burada, “Standart plot frame” kısmında varsayılan antet görünmektedir. Buraya tıklayıp “browse” seçilirse “plot frame” (antetler) penceresi açılır. Burada hazır gelen antetlerin yanı sıra daha önce sizin oluşturduğunuz antetler de bulunabilir. (Antet oluşturma daha sonra anlatılacaktır.) Görüldüğü gibi (*.fn1) uzantısı plot frame (antet) uzantısıdır. Eğer elinizde hazır bir antet varsa bunu Bilgisayarım > C: > Program Files > EPLAN >Plot frame klasörünün içine atabilirsiniz. Yine aynı pencerede bulunan “path numbering” bölümünden numaralandırma ayarları yapılır. Onun aşağısında bulunan “default grid for page type” kısmından varsayılan grid (ızgara)ölçüsü, yani ızgara noktaları arasındaki mesafe ayarları yapılır. Ancak grid ayarları proje içinde herhangi bir zaman da kolaylıkla yapılabilir.

Temel Ayarlar (Basic Settings) Programa başlamadan önce birkaç ayarı yapmamız iyi olacaktır. Grid özelliğini aktif etmek için (*) düğmesi kullanılır. Grid özellikleri bir üst paragrafta anlatılan şekilde ayarlanabildiği gibi (*) araç kutusundan da değiştirilebilir. Object snap özelliği (*) düğmesinden ayarlanır. Izgaralara ya da aygıtlara tutunmak için snap özelliği açık olmalıdır. Proje içinde aygıtlar (devices) numaralandırılırken farklı biçimleri seçmek mümkündür. Örneğin, tanımlayıcı+sayaç (identifier+counter) ya da sayfa+sütun (page+column) gibi farklı formatlar tercih edilebilir. Options > settings > projects > eplan_deneme > devices > numbering (online) Numbering format (numaralandırma biçimi) kısmından identifier + counter seçin.


5


ŞEMATİK ÇİZMEK Kara Kutu (Black Box) Bilindiği gibi, şema çizerken eğer bir aygıt, bir eleman grubu çizilen sistemin dışındaysa (örneğin binanın dışında yer alan bir kontaktör) bu aygıtın etrafı kesikli çizgiyle çevrilir. Bundan başka bir grubu özellikle belirtmek için de bu kesikli kutu kullanılabilir. İşte bu kutuya EPLAN’da kara kutu denmiş. Kara kutu eklemek için, insert > box/connection point/mounting panel > black box Ya da araç kutusundan (*) butonu ya da (shift+F11) işlemlerinden biri uygulanır ve şemaya istenilen ebatta kutu eklenir. Ekledikten sonra çıkan “properties” penceresinden isimlendirme yapılır. Displayed DT kutusu U1 olarak doldurulur. Böylece çıkışların yeri belirli ve tanımlı oldu. “U1” ismi artık onun kimliğidir. Şimdi kara kutunun içini faz çıkışları ile dolduracaksınız. Faz çıkışlarını belirtmek için klemensler (connection point) kullanılır. Burada “device connection point” yerleştireceğiz. “Device connection point”, kara kutu içine koyulan özel klemenslerdir. Device connection point (*) düğmesi veya Shift+F3 ile koyulabilir. Kara kutunun içine 5 adet device connection point yerleştirin. Karşınıza çıkan properties penceresinde “connection point designation” (bağlantı noktası ataması) kutucuğunu sıra ile L1,L2,L3,N,PE ile doldurun. Böylece bu kutu sizin faz çıkışları kutunuz oldu. NOT: EPLAN’da koordinatları elle girmek isterseniz P tuşuna basın. Koordinat ayarları penceresi karşınıza çıkar.

Aygıt Yerleştirmek (Inserting Devices) Şimdi sıra devreye gereken aygıtları yerleştirmekte. Tabi bu sadece aygıtı koymakla sınırlı değil, onu tanımlamak ve varsa gereken yerlerle ilintilemek gerekir. Devre basit bir motor devresi olacak. Bize gereken aygıtlar, aşırı akım rölesi, sigorta ve 3 fazlı asenkron motordan ibarettir. Aygıtları seçmek için, Insert > Device > (Karşınıza çıkan ağaçtan) Electrical engineering > Component


6

EPLAN Electric P8 Başlangıç Kılavuzu Veritabanında yer alan aygıtlar artık karşınızda duruyor. Buradan istenilen istenilen marka ve özelliklere sahip aygıt yerleştirilebilir. Eğer istediğiniz bileşen listede yoksa kendiniz ekleyebilirsiniz. (Bu konu da daha sonra ele alınacak.) Ağaca geri dönersek, eklenecek aygıtlar için: • • •

Component > Safety devices (güvenlik aygıtları) > FER.1735 Component > Safety devices > MOE.046938 Component > Motors > LENZE.090-11 LENZE.090

Not:: Farketmişsinizdir, aygıtı seçtiğinizde sağdaki alanda ilgili marka ve özelliklerini görebilirsiniz. Not2:: EPLAN iki bağlantı noktası arasını otomatik olarak bağlar. Bundan Bundan yararlanın. Aygıtları uygun olarak yerleştirdikten sonra kalan bağlantıları tamamlamak için dirseklerden yararlanacağız. Bunun için Insert > connection symbol (bağlantı sembolleri) Buradan dirsekler (angle up ..), T-düğümleri T (T-nodes) gibi çok kullanılan lan bağlantı sembollerini elde edebiliriz. Devrenin son hali şöyle olmalıdır:


7

EPLAN Electric P8 Başlangıç Kılavuzu Devreyi bu hale getirdikten sonra yerleştirilen tüm bileşenleri bir arada görüp ayarlarını değiştirebileceğiniz kontrol panelini (navigator) ( açmak için Project data > Devices > Navigator Kontrol panelinde şimdiye kadar koyduğumuz sigorta (F), motor(M), aşırı akım rölesi kontakları(Q), kara kutu(U) görülecektir. Örneğin sigortaya ait ağacı genişletip (XY)F1 yazan yere sağ tıklayıp “properties”” diyerek özellikler penceresini açabilir açabilir ve sigortaya istenen değerleri yazabiliriz.

Displayed DT: Görülen isimlendirme Connection point designation: bağlantı noktası ataması, aygıt ayaklarına numara vermek için Connection point description: bağlantı noktası tanımlaması, aygıt ayaklarına istenirse açıklama yazmak için Technical characteristics: aygıtın teknik karakteri, örn. 3x32 A gibi. Function text: aygıtla ilgili herhangi bir bilgi yazmak için

Kesilme Noktaları (Interruptıon Points) Varsayalım ki projede, bir sayfada biten teli/bağlantıyı teli/bağlantıyı diğer sayfada başka bir tel/bağlantı ile ilişkilendirmek istiyoruz. Yani iki sayfa arası ilişki kurmak gerek. Yapmanız gereken şey kesilme noktası (interruption point)) yaratmak ve istenilen biçimde ilişkilendirmek. Bu devrede kumanda devresi ile güç devresi arasında bir alaka kurmak istiyoruz. Önce Güç Devresi sayfasına gelin. Insert > connection symbol(bağlantı sembolleri) > interruption point (kesilme noktası) Ya da [Shift+F4] ile kesilme noktasını (1) ve (2)’ye yerleştirin. Interruption point’i’i yerleştirdikten ye sonra karşınıza çıkan “properties” penceresinden,


8

EPLAN Electric P8 Başlangıç Kılavuzu • •

(Interruption point sekmesinde) Displayed DT: L1 (Display sekmesinde) Property arrangement (karakteristik düzeni): Right, 0⁰ 0

(1)

• •

(Interruption point sekmesinde) Displayed DT: N (Display sekmesinde) Property arrangement (karakteristik düzeni): Right, 0⁰ 0

(2)

Ayarlarını yapın. Ayrıca bağlantıyı tamamlamak için (3)numaralı T-düğümünü T düğümünü ve (4) numaralı dirseği ihmal etmeyin. Şu anda Güç Devresi sayfasındaki görüntü şu:

Kesilme noktalarına yakından bakarsanız, verdiğimiz ismin yanında bir de “/” işaretini görürsünüz. Bu onun henüz başka bir bağlantıya/sayfaya iliştirilmediği anlamına geliyor. Şimdi Kumanda Devresi sayfasına geçin ve sayfanın sol tarafına interruption point point koyun. Bir tane Güç Devresi sayfasındaki L1 için bir tane de N için yerleştirin. İşte bu ikilileri birbirleriyle iliştireceğiz. Bunu yapmak için ilk interruption point’i koyduğunuzda karşınıza çıkan “properties” penceresinde Displayed DT kutucuğunun yanındaki ındaki düğmesine tıklayın. Ağaçtan L > L1 > (→2.8)’i →2.8)’i seçin. (sayı (say farklı olabilir.) Sonra Display sekmesinden yönünü “Left, 0⁰” 0 ayarlayın. ın. İkincisi için aynı şekilde, ağaçtan N > N > (→2.8)’i →2.8)’i ve yönünü yine “Left, 0⁰” 0 seçin.


9

EPLAN Electric P8 Başlangıç Kılavuzu Son olarak iki interruption point’i dirseklerle bağlayın. Son görüntü şu şekilde olacaktır:

Artık / işaretinin diğer tarafı verilen referans no. ile dolduruldu. Bu sayılar ilişki kurulan diğer kesilme noktasının adresini gösterir. Örneğin, Güç Devresi’ndeki L1 kesilme noktasında noktasında L1/3.1 yazıyorsa referans no.su (3.1) demektir. Demek ki bu kesilme noktası 3 sayfada ve 1. Sütundaki L1 isimli başka bir kesilme noktasıyla ilintili. (Yani Kumanda Devresi’ndeki) Aynı şekilde Kumanda Devresi’nde yazan 2.5/L1 kimliği, 2 sayfada ve 5. Sütunda ütunda yer alan bir kesilme noktası ile ilintili demektir.

Kontaktör Yerleştirmek Devreye kontaktör yerleştirmek, diğer aygıtları yerleştirmekten biraz daha farklıdır. Devredeki kontaktör ile o kontaktöre ait kontaklar arasında ilişki kurulması gerekir. Bu işlem az önce yaptığımız kesilme noktalarının ilişkilendirilmesine benzer. Önce devreye kontaktör yerleştirelim. Bunun için Kumanda Devresini açın. Insert > Device evice > (eleman ağacından) Electrical engineers > Component > Relays, elays, contactors (röleler ve kontaktörler) > SIE.3RT1034-1BB44 1BB44 Kontaktörü seçtikten sonra sağ tarafta çıkan özelliklerinden kontak sayısı, gerilim gibi değerlere göz atmayı unutmayın. [OK]’e tıklayın. Farenin ucundaki kontaktörü, kumanda devresinde iki interruption point arasına yerleştirin. yerleşt Kontaktörün olduğu sütunda altta henüz kimliklendirilmemiş kontakların görüntüsü görünecektir. Özelliklerinde de yazdığı gibi 3 tane NA güç kontağı (motora bağlayacağız), 2’şer tane de NA ve NK yardımcı kontak oluşacaktır. Şimdi kontakları iliştirmek için kontrol panelini açın. EPTİM ELEKTRİK LTD. ŞTİ. | EMRE ŞAHİN

10

EPLAN Electric P8 Başlangıç Kılavuzu Project data > Devices > Navigator avigator Bileşen ağacında K1’i genişletin. Ayak bağlantı numaralarıyla güç ve yardımcı kontaklar listelenir.

Bu esnada güç devresi sayfasını açın. Motorla aşırı akım rölesi anahtarları arasına 3 güç gü kontağını yerleştireceğiz. Bunu yapmak için kontrol panelinden güç kontaklarının (Power NO contact) üçünü de seçin ve sağ tıklayın. Place > Multi-line dedikten sonra motorla aşırı akım rölesi arasına dizin. Kontaklar tellerin üzerine yerleşecek ve yanında nda bağlı olduğu rölenin adresi yanında belirecektir. (yine [sayfa no].[sütun no] formatında) Bir kontaktan bağlı olduğu kontaktöre gitmek gerekebilir. Özellikle karmaşık projelerde tek tek aramak mümkün değildir. Ancak EPLAN onu da düşünmüş. Bir kontağın bağlı olduğu kontaktöre gitmek için kontağa sağ tıklayın ve “Go to (counterpiece)” üzerine tıklayın. Bu kadar basit. Ayrıca kontrol panelinden de gidilebilir. Örneğin bizim devre için, kontrol panelinden K1 altındaki A1¶A2(Coil)’e ’e sağ tıklayıp oradan “Go to (graphic)” üzerine tıklayarak da işlemi gerçekleştirebilirsiniz. Hazır kumanda sayfasında gitmişken altta görünün kontaklara da bir göz atarsanız, ilk üç kontağın, yani güç kontaklarının ilişkilendirildiğini görebilirsiniz. Hatta uslu bir çocuk olursanız olursan şirinleri bile görebilirsiniz.


11

EPLAN Electric P8 Başlangıç Kılavuzu Sıra yardımcı kontakları yerleştirmeye ve atamaya geldi. Yardımcı kontakların yeri Kumanda devresi olacaktır. Önce kontrol panelinde boş bir yere sağ tıklayın ve “new device” (yeni aygıt)’ı seçin. Karşınıza çıkan “Part selection” lection” (Sayfa seçimi) penceresinde ağaç üzerinde şöyle ilerleyin: Electrical engineering > Component > Switches, selectors (Anahtarlar, selektörler) > TELXB5.AA31 Ve [OK] komutunu tıklayın. Kontrol paneline S1 isimli bir eleman eklendi. S1’i açarsanız ya da properties’den özelliklerine bakarsanız onun yeşil renkli bir NA buton olduğunu görebilirsiniz. Aynı adımları uygulayarak bir de TELXB5.AA41 tanımlayın. Kontrol panelinde şimdi de S2 oluşacaktır. Bu da kırmızı renkli bir NK butondur. Artık kumanda devresine evresine kontak ve anahtarları ekleyebiliriz. S1 ve S2 anahtarlarından başka bir de K1 altında yer alan NA yardımcı kontaklardan birini ekleyeceğiz. Ekleme yapmak için elemanı kontrol panelinden devreye fare yardımıyla sürüklemek yeterlidir. Bağlantıları tamamlamak tamamlamak için 2 dirsek ve 2 T-node(right) node(right) da devreye eklenecektir. Bu durumda kumanda devresinin son hali şöyledir:


12


Aşırı Akım Rölesi (Motor Overload) Bu başlıkta, güç devresinde yer alan aşırı akım rölesine ait yardımcı kontakları kumanda devresine yerleştirmeyi ele alacağız. Önce güç devresini açıp aşırı akım rölesine (motor overload switch) çift tıklayarak ayarlar (properties) penceresini açın. “Part” sekmesine geçin ve “Device selection” kutucuğuna tıklayalım. Buradan istediğimiz marka ve karakterdeki aşırı akım rölesini seçeceğiz.

Şekilden görüldüğü gibi seçilen röle iki tane de yardımcı kontağa sahip. [OK] deyin. Parça listenin en başına eklenecektir. Tekrar [OK] tıklayın. Aşırı akım rölesinin yanına iki yardımcı kontak eklendi. Şu an bir yere iliştirilmeye hazır. Kumanda devresine gelin ve Project data>devices>navigator ’den kontrol panelinizi açın. AAR’ne ait kontakları Q1’i genişleterek görebilirsiniz. Bu kontaklardan NO (yani NA) olanını kumanda devresinde S2’nin yukarısına sürükleyin. Kontağın adı ve bağlı olduğu rölenin adresi yanında belirecektir. Bu kontağa sağ tıklayıp “Go to (counterpiece)” diyerek ait olduğu röleye gidebilirsiniz.


13


KLEMENSLER, KABLOLAR Bu bölümde klemens (terminal) yerleştirme, numaralandırma ve kablo tanımlama işlemleri anlatılacaktır.

Klemens Yerleştirme Bir güç devresinde, motora varıncaya kadar yerleştirilen elemanlar (sigorta, aşırı akım rölesi vs.) bir arada ve genelde bir elektrik panosu içerisinde bulunur. Panodan, motora kadar olan mesafeye de kablo çekilir. kilir. Bu pano çıkışlarında bulunan bağlantı noktaları klemenslerdir. Klemenslerin numaralandırılması, projenin selameti açısından önemlidir. Klemensleri motorla kontaklar arasına yerleştireceğiz. Project data > Terminal strip > Navigator Navigatörü açın ve içinde boş bir noktaya sağ tıklayın, “New “ functions”” seçeneğini tıklayın. Generate functions (işlev yapılandır) penceresi açılır.

Full DT : X1 (klemense verilen isim) Numbering pattern : 1 -4 4 (X1 ismi altında yaratılacak klemens sayısı, 1’den 4’e kadar 4 tane) Function definition : [

]

(Fonksiyon tanımı)

Burada ‘ya tıklayın, karşınıza çıkan ağaçtan yapılandıracağınız terminalin işlevini belirleyeceksiniz. Ağaç üzerinde; Electrical engineering > Termina and plugs > Terminal > Terminal, 2 connecting point Ve buradan da <> seçeneğini seçip [OK] ‘i tıklayın. İşlevi böylece atadık. Atanan işlevi daha ayrıntılı atayabilirdik. Örneğin <> >> diyerek daha fazla ayrıntılı tanımlama yapabilirdik. Ancak elimizde farklı fonksiyonlarda klemensler olduğu için, bunu daha sonraya bırakıp, şimdilik sadece onların klemens olduklarını belirledik.


14


Generate functions penceresini de [OK] ile kapatın. Şimdi kontrol paneline dönüp bakarsak orada +(XY)X1 oluştuğunu görürüz. Önceden belirlediğimiz gibi 4 adet klemens hazır halde. İşleri kolaylaştırmak için tüm aygıtları görebileceğimiz aygıt kontrol panelini (Device (Device navigator) navigator açın. (Project data>device>navigator)) Burada X1 ağacını genişletin. 4 klemensin ilk üçü L1, L2 ve L3 fazlarına; sonuncusu ise PE fazına yerleştirilecek. Bunların fonksiyon ataması ayrı ayrı yapılacak. Şimdi 1, 2, 3 nolu klemensleri ağaç üzerinde vurgulayın. Sağ tıklayın ve << Place > Multi-line >> olarak seçin. Şimdi farenin ucunda hazır olan terminalleri rminalleri ilk başta belirttiğimiz gibi motorun üstünde bir yere yerleştirin. Fonksiyon ataması için yine kontrol panelinden 1-2 2-3 nolu klemensleri vurgulayın ve sağ tıklayın, Properties seçeneğini seçin ve özelliklerin ayarlanacağı pencereyi açın. Burada yer alan “Function Function definition” definition (fonksiyon tanımlaması )kutusunun kutusunun yanındaki düğmesine tıklayın. Listeden <> option seçeneğini işaretleyin ve [OK] deyin. (kısa bağlantı boyunu opsiyonlu 4’lü beslemeli terminal) Pencereyi de yine [OK] ile kapatın. Aynı şekilde 4. terminal için de aynı işlem basamaklarını tekrarlayın ve fonksiyon tanımı olarak <> olarak larak <> olarak seçin. Ayrıca az öncekinden farklı olarak <> >> sekmesine gelin ve <> kısmını A’dan ’dan C’ye değiştirin. Yani baş aşağı gelsin. Aynı eylemi yapmanın bir başka yolu da yine bu sekmede yer alan [Logic…] kutusunu tıklayıp burada yer alan internal-external seçeneklerini birbirleriyle değiştirmek.


15


4. klemense bunu yapmamızın amacı, diğerlerinde olduğu gibi, motora yakın terminali external (harici) ve diğer terminali internal (dahili) yapmak. Son olarak tüm bu işlemlerden sonra hem kontrol panelinden, hem de şemadan klemensleri kontrol edin. İsimlendirildiğini, numaralandırıldığını, birbirleriyle iliştirilip adreslendirildiğini göreceksiniz. Eğer proje devam ederken, klemenslerle ilgili bir değişiklik değişiklik ya da düzenleme olacaksa kontrol panelinden klemenslere ait X1’e ’e sağ tıklayıp Edit diyerek gerekli düzenlemeleri yapabilirsiniz.

Kablolar Kablo tanımlamak projenin önemli basamaklarından biridir. Kablo seçiminde dikkat edilmesi gereken başlıca özellikler ler enerjinin alınacağı yer ile harcanacağı yer arası mesafe (pano ile motor arası mesafe diyelim.) ortamın fiziksel özellikleri, taşınacak gerilim, güç, akım gibi değerler olarak sıralanabilir. Kablo tanımlamak için araç çubuğunda

butonuna basarak ya da <> ya da

Insert > cable definition(kablo (kablo tanımlama) İle kabloyu farenin ucuna taşıyın ve güç devresinde klemenslerle motorun arasına döşeyin. Bu işlem sonrasında “Properties”” penceresi açılacaktır. Burada veritabanını kullanarak istenilen özellikte kablo tanımlanabilir. “Parts”” sekmesine gelin buradan “Device “ selection”” kutusunu tıklayarak veritabanını açın. Bizim projemiz için seçilecek kablo <> olsun. [OK] deyin ve “Cable” “ sekmesine gelin. Displayed DT : W1 Type : SUPERFLEX-N-PUR PUR (kabloyu kodundan seçtiğimizde yanında özelliklerinde yazıyordu.)


16

EPLAN Electric P8 Başlangıç Kılavuzu Bu ayarları kontrol ettikten sonra [OK] ile pencereyi kapatın. Böylece ilk kabloyu tanımlamış olduk. Şimdi devrede o bölgeye yakınlaşırsanız az önce çizdiğiniz kablonun yanında kablo isminin, marka ve teknik özelliklerinin yazdığını, kablonun kesim noktalarının da numaralandığını göreceksiniz. Aynı yöntemle bir de motorun aşağı tarafındaki PE fazı üzerine bir kablo çizin. Kablo türü ve ismi aynı olmalı. Bunu sağlamak için Cables sekmesinde Displayed DT kutusundaki ismi eğer faklıysa W1 olarak değiştirin ve [OK] deyin. Yeni çizdiğiniz kabloya yakınlaşırsanız ismini ve iliştirildiği asıl kablonun adresini görebilirsiniz. Şimdi kabloları atamak için son bir işlem kaldı. Project data > cables > navigator İle kablolara ait kontrol panelini açın. Ağaç üzerinde +(XY) W1 ‘e sağ tıklayın ve Place cable seçeneğini tıklayın. Böylece kabloları W1’in altındaki listeden atamış olduk. Böylece devre ile ilgili temel çalışmaları bitirmiş olduk. Buraya kadar güç ve kumanda devresi çizerken yapılacak temel işlemleri uyguladık. Şimdi şekil çizimlerine göz atalım.


17


ÇİZİMLER Şekil Yaratmak EPLAN sayfalarını yaratırken, hatırlarsanız bir de “montaj “ taslağı”” isimli bir sayfa açmıştık. Bu sayfaya elektrik devreleri, şemalar yerine proje ile ilgili taslaklar, elemanlar, parçalar ya da elektrik panoları çizeceğiz. EPLAN, diğer CAD programlarına benzer biçimde ve oldukça basit tasarlanmış bir çizim ve ölçülendirme me modülüne de sahiptir. Çizim gereçlerine çalışma alanında bulunan çizim araç kutusundan ya da << insert > graphic >> içindeki seçeneklerden ulaşabilirsiniz. Var olan gereçler şunlardır:

yrıca çiziminizin üzerine çift tıklayarak çeşitli fiziksel özelliklerin özelliklerin ayarını da yapabilirsiniz. Ayrıca


18


Thickness: Kalınlık Color: Renk Invisible:: Çizilen şeklin görünmemesini sağlayabilirsiniz. Type: Çizgi türü Pattern length:: Çizgi deseni sıklığı Line end style:: Çizgi bitiş stili, köşeli çizgilerde flat, dikörtgende rectangular ve yuvarlak çizgilerde round seçilmelidir. Layer:: Biçimi önceden belirlenmiş hazır şablonlar Fill surface:: Çizilen şeklin içini doldurur.

Ölçülendirme (Dimensioning) Çizdiğiniz şekillerin uzunluklarını, çaplarını, açılarını ölçebilir ve şekil üzerine üzerine işaretleyebilirsiniz. Insert > dimensioning

Bu kısım EPLAN P8’in asıl silahı olmamakla beraber gayet iş görür ve kullanışlıdır. EPTİM ELEKTRİK LTD. ŞTİ. | EMRE ŞAHİN

19


RAPORLARI YAPILANDIRMAK GENERATING REPORTS

EPLAN sadece çizim yapmakla kalmaz, çizilen devrelerde kullanılan malzemelerin listesini, klemens ve kablo çizgelerini ve hatta projeye ait içindekiler sayfasını hazırlayabilir.

Klemens Çizgesi (Terminal Diagram) Projede yer alan klemensler (terminal) için bir çizge tanımlamak için: Utilities (Hizmetler) > Reports (Raporlar) > Generate (Yapılandır) Raporlar penceresi açılır. Pencerede Reports sekmesine gelin ve burada ağaç üzerinde Reports’un altında Pages’i vurgulayın, ve New düğmesine basın. Karşınıza çıkacak pencerede; Output format : Page (yaratılacak raporun çıkış formatı “sayfa” olacak, rapor için yeni bir sayfa açılacak.) Type : Terminal diagram (raporun türünü listeden seçtik. Klemens diyagramı için bunu seçiyoruz.) Onayladıktan sonra karşınıza çıkan filtreleme penceresini de onaylayarak geçin. Şimdi de Terminal diagram(Total) penceresi karşınıza çıkar. Burada rapor sayfasının projedeki yeri belirlenecektir. Page name(sayfa adı) kısmını sıradaki sayfa sayısı olan 5 ile doldurun. Ya da pencerenin altındaki listeden son sıradaki sayfayı vurgulayın. Sayfa adı kısmı otomatik olarak dolacaktır. Pencereleri onaylayarak kapatın. Artık projeye yeni bir sayfa eklendi. Şimdi çalışma alanına dönün, sol sütunda sayfa kontrol panelinde yeni sayfayı görebilirsiniz. “5.Terminal diagram” sayfasına çift tıklayın. Klemensler listelenmiş olarak bizi bekliyor. Bu rapor sayfasındaki klemensler ile devre şemasındaki klemensler birbirleriyle bağlantılıdırlar. Örneğin, Güç devresi sayfasına gelin ve buradaki X1 klemensinin 3. ayağındaki noktaya çift tıklayın. Designation kutusunda yazan “3”ü “7” yapın ve onaylayın. Güç devresinde orada artık 7 yazar. NOT: EPLAN’da proje esnasında yapılan her değişikliği, ilişkili olduğu diğer noktalarda da değişmesi için güncellemeniz gerekir. Ayrıca EPLAN penceresinde en sağ altta (* , # ) işaretlerini görürseniz güncelleme zamanı gelmiş demektir. (*) sayfa güncelleme isteğini, (#) proje güncelleme isteğini ifade eder. Güncelleme yapmak için: Utilities > reports > update İşlemini yapmanız gerekir. Bu kadar.


20

EPLAN Electric P8 Başlangıç Kılavuzu Güncellemeyi yaptıktan sonra geri “Terminal diagram” sayfasına gelin. Listeye baktığınızda X1’in 3 no.lu ayağının 7 olduğunu göreceksiniz. Bu ilişkiyi gördükten sonra değişikliği geri alın ve güncelleme yapmayı da ihmal etmeyin. NOT: Bu rapor sayfaları İngilizce olarak eklenecektir. Kullanma kolaylığı açısından, sayfaların ismini Türkçe yapmak isterseniz sayfa kontrol panelinde ilgili sayfanın üzerine sağ tıklayın ve <> deyin. <> başlığından düzenlemeyi yapabilirsiniz.

Kablo Çizgesi (Cable Diagram) Kablo çizgesi, projede kullanılan kabloları döküm halinde bize sunan rapordur. Hazırlanma aşamaları tıpkı klemens çizgesindeki gibidir. Utilities (Hizmetler) > Reports (Raporlar) > Generate (Yapılandır) Açılan pencerede, Reports tabında, ağacı genişletin: Reports > pages > terminal diagram Görüldüğü gibi az önce yapılandırılan klemens çizgesi (terminal diagram) listede yerini almış. Yine Pages başlığını vurguladıktan sonra pencerenin altındaki New düğmesine tıklayın. Listeden bu sefer Cable diagram yazısını seçin. Pencereleri az önce olduğu gibi onaylayın. Terminal diagram(Total) penceresinde page name kısına bu sefer 6 yazacağız. Pencereleri onaylayarak kapatın. Artık kablo çizgemiz de oluştu. Çizgeyi inceleyerek fikir sahibi olabilirsiniz.

Malzeme Listesi (Part List) Gelelim birçok projenin vazgeçilmez kısmına: Malzeme listesi. Özellikle elektrik çizimlerinin yanında malzeme listesi hazırlayanlar bilir. Bazen, kullanılan malzemelerin dökümünü çıkarmak çok zahmetli olabilir. Özellikle tam projenin teslim edilmesine yakın şalt malzemelerde olan değişiklikler, şemalardaki revizyonlar baş ağrıtır. Koca bir projenin içinde bir malzemeyi aramak ise işkenceye dönüşebilir. Oysa EPLAN P8 ile hazırlayacağımız malzeme listesi, proje içindeki malzemelerle ilintili olacağından herhangi bir değişiklik kolayca yapılabilir. Utilities (Hizmetler) > Reports (Raporlar) > Generate (Yapılandır) Yine Reports altındaki Pages seçeneğini vurgulayın ve New deyin. Burada listeden bu sefer Part list seçeneğini işaretleyin ve sayfa adı da 7 olacak şekilde pencereleri onaylayarak ilerleyin. Part List sayfası diğer sayfaların altına eklenecektir. Listeyi incelerseniz, sigortalar, kontaktörler, kablolar vs. sıra ile listelenmiştir.


21


İçindekiler Tablosu (Table of Contents) Son olarak tüm proje içinde yer alan sayfaların listelendiği içindekiler tablosunu (table of contents) yaratacağız. Utilities (Hizmetler) > Reports (Raporlar) > Generate (Yapılandır) Burada reports sekmesinde ağaç üzerinde reports başlığını vurgulayın ve aşağıdan New kutusunu tıklayın. Listeden table of contents seçeneğini işaretleyin. Sayfa sırasını da ayarlamayı unutmadan pencereleri onaylayın. 8. sayfa olarak içindekiler tablosu (table of contents)diğer sayfaların altında oluştu.

Son bir kez daha projeyi güncelleyin. Örnek projemiz burada bitti. Şimdiye kadar gördüğümüz yerlerde temel olarak bir proje nasıl yaratılır, sayfalar nasıl yaratılır, güç ve kumanda devreleri nasıl çizilir, proje çizimleri nasıl yapılır, raporlar nasıl hazırlanır anlatmaya çalıştık. Bir başka projede buluşmak üzere esen kalın efendim…


22


EK BİLGİLER PROJE ŞABLONLARI Proje yaratırken seçebileceğimiz farklı şablon türleri vardır. < new>> dedikten d sonra karşımıza üç tür şablon çıkar: 1- Num_bas001.epb 2- IEC_bas001.epb 3- GOST_bas001.epb GOST_bas001 şablonu temel proje şablonudur. Basit, sayfa sayısı ve ayrıntıları az olan projelerde kullanılabilir. Sade bir yapısı vardır. Num_bas001 şablonu numaralı dizime dayalı proje şablonudur. Proje içindeki sayfalar herhangi bir alt gruplama olmaksızın alt alta dizilir. Sayfa isimleri 1’den başlayarak sırayla artar. Çok fazla sayfaya sahip olmayan projeler için idealdir. Sayfa numaraları sadece sayılardan oluştuğu için proje içindeki adreslemeler daha anlaşılırdır. IEC_bas001 şablonu büyük çaplı projeler için tercih edilir. Proje eğer çok fazla sayfadan oluşuyor ve/veya farklı alt klasörlere bölünmek isteniyorsa tercih edilir. Örneğin kumanda devreleri ayrı klasörde, pano çizimleri imleri ayrı klasörde olsun istenebilir. Bu şablonda sayfa isimlendirme ( = , + , / ) gibi işleçlerle yapılır. Her bir işleç bir alt klasörü isimlendirmek için ayırıcı görevini üstlenir. Adreslemede bu şekilde karmaşık dosyalar dahi kolayca bulunabilir. Mesela Mes sayfanın ismi << =CA1+EAA/2 >> olsun. Bu onu, projede sayfa kontrol panelinde CA1 klasörünün altındaki EAA klasörünün altındaki 2 no.lu sayfada bulacağımız anlamına gelir.


23


AYGIT İSİMLENDİRME FORMATLARI Proje içinde kullanılan aygıtları numaralandırmada numaralandırmada farklı formatları seçme şansınız vardır. Doğru formatı seçmek size kolaylık sağlayacaktır. Kontrol panellerinde bir aygıtı ararken ya da bir aygıtın ilintili olduğu başka bir aygıta ulaşmak için bu adreslemelerin büyük yardımı dokunacaktır. Options > setting tting > (ağaçtan) projects > eplan_deneme (projenin adı) devices > numbering (online) Pencerenin altında <> kısmına bakacağız. Buradan farklı formatları seçme imkanınız var.

Şekilden de görüldüğü gibi 9 farklı format var. Öncelikle kavramları açıklayalım: • •

Identifier: tanımlayıcı, aygıtın kimliğini söyleyen koddur. Örneğin sigorta (fuse) için “F” klemens (terminal) için “X” kontaktör için “K” ile belirtilir. Counter: sayaç, sayfada bir aygıtın kaçıncı olduğunu söyler. Örneğin “F2” sayfadaki/projedeki say 2 no.lu sigorta demektir. EPTİM ELEKTRİK LTD. ŞTİ. | EMRE ŞAHİN

24

EPLAN Electric P8 Başlangıç Kılavuzu • • • •

Page: sayfa no, aygıtın kaçıncı sayfada olduğunu söyler Page (three-digit): sayfa no.sunu 3 haneli bildirir. Büyük projeler için tercih edilmelidir. Column: sütun, aygıtın sayfa içinde kaçıncı sütunda olduğunu söyler. Row: satır, aygıtın sayfa içinde kaçıncı satırda olduğunu söyler.

Buna göre birkaç örnek verelim: <> formatına göre isimlenmiş bir aygıt

<> formatında olan bir başka aygıt

çok sayfalı olmayan projelerde <> yeterli bir isimlendirme olur. Ancak çok sayfalı geniş bir proje ise ya da iliştirilmiş kontak vb. sayısı çoksa sütun umarasını da formata eklemek iyi olur. Proje sayfasını da koymak isterseniz sayfa sayısı 9’dan fazlaysa 3 haneli sayfa no seçeneğini formata dahil edin. Ayrıca var olan formatları kafanıza göre düzenleyebilir, kendi istediğiniz gibi formatlar oluşturabilirsiniz. Aşağıdaki resimde görüldüğü gibi [New] düğmesini veya kullanabilirsiniz.

düğmelerini


25


ANTET HAZIRLAMA (PLOT FRAMES) Daha önce projeye varsayılan antet seçmeyi görmüştük. (Bkz. ( “Sayfa Yaratmak”)) Şimdi de kendi istediğimiz gibi antet hazırlamayı ve bunu projemizin anteti olarak belirlemeyi görelim. EPLAN’da antetler “plot frame” olarak geçiyor. geçiyor. Bunlar (eğer özel olarak farklı bir adres seçmediyseniz) C: >> Program Files >> EPLAN >> Electirc P8 >> PlotFrames klasörünün altında yer alır. Dosya uzantıları ( *.fn1 )’dir. EPLAN’da hâlihazırda var olan antetler üzerinde değişiklik yapabileceğiniz gibi sıfırdan kendi antetinizi de hazırlayabilirsiniz. En baştan yaratmak için önce proje içinde bir “antet sayfası” açmak gerekir. Sol sütundaki kontrol panelinde ilgili projeye ojeye sağ tıklayın: Plot frame > new Antetinize isim verin [Kaydet]] dedikten sonra ayarları yapabileceğiniz Properties penceresi açılır. Burada düğmesinden özellikler listesinden yeni özellikler eklenebilir. Şimdilik [OK] diyerek işlemi bitirin. Projeye farklı biçimli yeni bir sayfa eklendiğini göreceksiniz.


26


Bu antet sayfasına sol sütundan sağ tıklayıp <> << diyerek yine özellikler ler penceresini açabilirsiniz. sütun sayısını ve genişliğini, proje hakkında antette yer alacak bilgileri Properties penceresinde satır-sütun ayarlayabilirsiniz. Örneğin New düğmesine basın ve listeden Creator seçeneğini işaretleyip pencereyi onaylayın. Farenin ucuna gelen yazıyı antetin alt tarafına koyun. Antet sayfasında sayfasında olduğunuz sürece burada creator yazacaktır. Creator’e karşılık gelen isim buradan doldurulmayacaktır. Anteti projenin anteti olarak atadığınız an, otomatik olarak creator yazısı yerine, örneğin Ahmet Yılmaz yazısı gelecektir. Bu yazının kaynağı projenin rojenin kendine ait properties başlığındaki aynı isimli (creator) başlığıdır. Bu başlıkta yazan veri antette de görünecektir. Kısaca rojenin kendi veri kaynaklarından başlık bilgilerini almaktadır.

Antet sayfasına çift tıklayın. Karşınıza boş bir sayfa gelecek. gelecek. Şimdi isteğinize göre antet çizimine başlayabilirsiniz. Örneğin antetin en dış çerçevesini çizim gereçlerinden dikdörtgen çizme’yi kullanarak çizin. Çizgi renk ve biçiminin diğer antetlerde olduğu gibi yeşil ve ince olduğunu göreceksiniz. Çizim gereçlerini eçlerini kullanarak çerçeve ve bölmelerinizi oluşturabilir, metin kutuları yardımıyla başlıklar ekleyebilir, görsel yükleyerek antete şirket logosu vs. koyabilirsiniz. Yine properties penceresinden satır ve sütun sayısını, genişliklerini ayarlayın. Sonra, antet sayfası açıkken < place column and row text again>> again i tıklayın. Satır veya sütunlarla ilgili her EPTİM ELEKTRİK LTD. ŞTİ. | EMRE ŞAHİN

27

EPLAN Electric P8 Başlangıç Kılavuzu değişiklikten sonra burayı tıklayarak son görünüme kavuşabilirsiniz. Antet taslağında başlık olarak row number column number yazıları gelirken antetli projede bunlar 1,2,.. diye rakamlara dönüşecektir. Aslında sıfırdan antet yaratmak, eğer size özel, çok farklı bir formatınız yoksa, zahmetli olacaktır. Bunun yerine sol sütunda projeye sağ tıklayıp Plot Frame’in üzerine gelin ve Open deyin. Burada hazırda var olan antet formlarını sağ taraftaki Preview kutusuna çentik atarak önizleyebilir, size en uygun formatı görebilirsiniz. Birini seçip Open(Aç) deyin. Antet yeni bir sayfa olarak açılacaktır. Buradan istediğiniz düzenlemeleri yapın, yazı veya logo ekleyin, istediğiniz anteti oluşturun. Bu dosyayı farklı kaydetmeyi unutmayın. Artık elinizde size uygun bir antet var. Bunu varsayılan olarak atamak, açtığınız tüm sayfalara bu antetin otomatik olarak yerleşmesini istiyorsanız yapacağınız son bir işlem kaldı. Options > settings > projects > eplan_deneme (proje adı)> management > pages Pages’e tıkladığınızda solda açılan kısımda Standart plot frame’i bulun ve buradan Browse seçeneğini tıklayın. Açılan pencerede daha önceden hazırladığınız anteti buradan seçin ve pencereleri onaylayın.

MAKROLAR (MACROS) Makrolar, bir projenin ya da bir sayfanın sonradan kullanılmak üzere kesilmiş ve kaydedilmiş parçasıdır. Genel olarak çok kullanılan bir çizim, bir cihaz, bir güç devresi vs. makro olarak saklanıp istendiği zaman kullanılabilir. EPLAN’da birkaç çeşit makro vardır. Pencere makro (wimdow macro) bir sayfanın herhangi bir alanıdır. Seçilen bir alan içinde, yerleştirme noktası (insertio point) dahil olan her eleman bu pencere makrosunda saklanır. Makroyu oluşturmak için makro alacağınız alana gelin. Edit > Create window macro deyin ve alanı fare ile tarayın ya da ya da alanı fare ile tarayıp sağ tıklayarak aynı komutu verin. Karşınıza çıkan pencereden makro adını, varsa açıklamayı yazın ve kaydedin. Makronuz, makrolarlar kütüphanesinde kaydedildi. Bir makroyu çağırmak için, Insert > window macro (pencere makro) ya da M tuşuna basarak kütüphaneyi açıp makroyu çağırabilir, pencerenin sağ üst köşesindeki Preview’e tıklayarak ön izleyebilirsiniz. Pencere makro dpsyaları *.ema uzantılıdır. DİKKAT: Eğer makrodaki aygıt değerleri için birden çok seçenek varsa bunlardan birini seçersiniz. Örneğin kütüphanede halihazırda var olan “macro_001.ema” güç devresi makrosunu seçerseniz size motorun gücü kaç kW’lık olsun diye soracaktır.


28


Makroyu sayfaya yerleştirdikten sonra yerleştirme seçenekleri penceresini de onaylayıp makroyu yerleştirmiş olursunuz. Insertion mode penceresi numaralandırma içindir. Yerleştirdiğiniz makro önceden numaralandırmış sayfaya adapte edilsin mi, yoksa numaralandırılmadan kalsın mı, yoksa diğer şemalardan bağımsız numaralansın mı diye seçmek için bu pencere kullanılır.

Diğer bir makro türü sembol makrodur. (symbol ( macro)) Oluşturulması, kaydedilmesi ve sayfaya yerleştirilmesi pencere makro ile aynıdır. Yalnız, sembol makrolar *.ems uzantılıdır ve kendi kütüphaneleri vardır.


29

EPLAN Electirc P8 Başlangıç Kılavuzu

Recommend Documents