Erasmo de Rotterdam
ELOGIO DE LA LOCURA
Tíl: Elgi l L A: E E R Pólg: Alj Aljn n Cñ C ñ Tá Diñ P: Aón En Agil Alnz Pi Pi iión, iión, 2008 D.R. © Univi Aón l Ci Ci Méxi Av. Diviión l N 906, Cl. Nv Pnin, Dlgión Bni Jáz, Já z, C.P C. P. 03020, Méxi, Méx i, D.F. D.F. ISBN:: 978-968-9259-48-0 ISBN Mil iibi i ibión ón gi p l in l uacm. Phibi vn. Hh ip n Méxi C lóni: biblilin@hil.
Elogio de la Locura
PRóLOGO A i 500 ñ l E E R R, , l p p b y l q él l lg l ñ h i y pbli, n ví h l pgn pg n q, n l p l pnin, l li l ligión n pí h y, n pbbili, gií gi í in lv. ¿Qién pz hy n í n n l n l bi hlné, n h ih y ih l pibl b b y pn, y nn nn il il i l y n p z z l? L p ipl: lqi n n íni íni ii y q, ln, l v y l zón. Anq, bin vi vi, , qizá qiz á b g g q ni hy ún p n pgn q hn nn l íi nil vé vé l igl, pq l pnz nn pqñ ni n l b R y n l íi y plgi pá ln n l. ¿E E b pn?, pn?, ¿gnil ¿gni l n ipli ipli nn? n n?,, ¿n in in i n bin p p ? ? P xin x in in é, ni in i n n l l nx p nl igl XV y l pi i l igl XVI. Si hy lg q p ni iinivn hn l ni q, l lg l hii, l n h ni i pnin pnin p y n p p bi , y í v n á li l pvni. P i hb n ép n l q n h ni ningn jiión p bi nv p, é l Rniin. L E Mi í n i ijn pi p ii nói, lvnin ppl y n Igli q n bb iil iil l íi pni pni l igl XIV XI V. Y, n bi, l Hn Hni i ppb y lipib li pib l p – í, n bn igl– l nin gi Homo sum: humani nihil a me alienum puto. Pl, Vigili, Ti Livi, Ción, Tíi, Pl, Plón, H, y n inín bl i lvi vivín bj l ipl n l q l hbí n p y ljn y l y i in ni i nn. nn. Y n vág vágin in y vn vni i n nn nn l E E y p, i y i, y ólg, y vij innbl in nbl –á p ni q p l li l l in– i n– q q
Erasmo de Rotterdam
inn pn n i nz n l bin iión l ninn p. P n l, n fxiv pin l devotio moderna, viin nvión q í l piil l igl XVI; p, p , p nli n l ip n l Pp y l i Mín L v in n blig pi, nin q l iiplin óli, n n nin, í, l ni nin n l Iniión. E l vlió l pi n ól L, in h q vín R l bn inll y piil n q pí hb l l ión y l ni, p q vi b l nnin á ngin. Sin bg, pni y –pilnii y bí, p – n ip n ipiió q, á , él i “ln”, inl q l Inqiiión v lgn b (n 1527 nvó n nni n Vllli p jzg b, y n 1535 l Inqiiión phibió l ión Colloquia n lng vlg, n l px q bn l i; ñ á bién ín phibi n vión lin), n n n 1524 De libero arbitrio diatriba nnib l l i lán. E ipn ñl q ni E n l pi, in q l pi l “ni n l plb”. L ipn, pin p Jhnn Gnbg i igl n q l hlné pi Stultitiae laus, l nviió n n l á ni, lí y, p p, vni pinipi l igl XVI n Ep (b q Adagia y Colloquia nin á 60 iin n n 1500 y 1525). E y pí nl h l úli p l p iión b y ibi n in p vn, vin, , l plgi y l inbi q pin h nb, l q l vlvió l gn vn ép, y n l á p y y i l pn lii nni p. Mh l q p ni p hni á pn xp n plb Ml Billn: “Si n ni n él in pq igl lgó l igin pbl nn li, pq nnó n ll in lvl y v gvn il”. Qizá n
Elogio de la Locura
ión Billn h n n l lv l li y ni l pnin in. L pi ni l b nnn n n h n jni 1508, n l q E ib “qi M”, ig Tá M, y l n q, n vi j Ili Ingl, n y n l inini q plli l n l plb gig Μωρια ‘l’, h fxin b l pibili pn n l vi nn, pq “¿A n pn pii l b q lqi l q n n pvh l gn y pih pn q n?” Ni p ngl l h qé l á iibl l hh n lznbl y nbl, b , l n n n q él i pi l íi b h l. A llg Ingl, n l vn 1509, lj n M y inz l ión l b. D n, h ñ pé, p q E l l l n. En ip pibl q bj hbi , n gn i, i l Elogio (nq l p ión l pó p n); y n b él h q l Pí, n 1511, p ipii l lib. El íl Elogio de la locura pí p, n n pinipi, n i , i n n n l íl iginl l b (n b lvi q i n lín) Stultitia laus, nq ni Moriae encomion . L plb stultitia igni piz, vni, n, ignni, innz; p l q i R hbi qi n b l l, nni ni njnión, l hbí il, n l á i ni lin, Insaniae laus. P n í y n gi l iión n íl q, p ón vión, l á ini. C n bí n, l Elii p y pn; n inn, b l ún i pz gij p igl l hb y l i; n h “lgi”, p l q pl l nnin ¿qién p hbl j í q y i? E n l in l n, j ih, ll pn ln úbi, l hn l, y lv n ln ipinibl p l vi, nin p y q pn l á l y lnl l n: ngí, vlní, pión, bií. E bi n ól l nn, in q l l ,
10
Erasmo de Rotterdam
gánl; l vlv inibl l j hn, nq l y n l Dig E, él bnnó l b niivn, i q lgn vz v n ll: l ini l pgni pibl, y “pi”, i ppibl. L Elii “l vi” –A ppi, Alión, Olvi, Pz, Vlpi, Dni y Mlii–; b l inn l vi y l n p ji xini y n ppói. Di y hb ibn gl ll; l l l bn l xini, p l ppinó l ini, y n é, l vi nygl, lg q ni l i i l pín n. Aá, l hn gzn l lii y bni n l vjz, inl h n: l inni n n bn p l innini y l innz, lii g p l Elii. L i H l bn n in: í, bh, iln y ipúi ng l á nbl n n á q n pqñ n inln jí y iplz. Aii, n lvn p n in l i, l lin il y l ini, ni l i j, p l lii nnl n ll. D n iv q l éin pn bl n, ¡i n ppi j l q pnni l in! M l ln n pgni ilii; l i , l plíi jn bl p ll; l pgn (“¿qé in l gli l q v l hn píi liv l iiplin, p xl, y nii l pi l bj?”), y ni l bií l á vnj lib ln: Só, n bi nin, ió l h n ppi vi; Ción blb n ii l nz lin, y l Cn, n p inn y l p “x bií”, hn p i l lib n R. P n pgiv l á bi ni l i, in l hn n gnl, y q piin nl inn l piz y npnn n nn ingión l ini q, gún n i Elii, n inn nl: Gái, Rói y Oi n invn p l “gni l l”, p l “piión l l y l i ní l gig”. L hb vivián, p n, á li n
Elogio de la Locura
11
á lj én b, q, n niiv, l pn ll, , l ni ún. En nni, l bi ín á inli q l á p zn: p liv l ini, y p lvi nlz l hz l q l ipl l ignni y l nz. Y inlii n l pí n p p: páli, niz, pb, v y i. Al n l lii pnn bién l pin, l l n ni p g l niión “hn” l hb. P qí g n nvi: p n l, l pin pn pv –n zón l i– ón y gbin, y p , ni iní innibili, ni i y l, i n gbnn . P ll, pgn Elii qé nión lgií p iign l j, qé p gí n i jn. Sin bg, l inli l n igln n l, q n ól n pi p n n l niin, in bién p l ng l jii. Aí, xi l z, l jg (nq Elii q pibl ii l jg n “í”) l ini l. Ah j Elii p n y vlv n y ép, pq hbl n pil lii: l piión. El in n l Elogio ión n xn, n n l pi i, p í igniiv n l pnin in y l íi i l igl XV y XVI. L ép bjivl n Ep p ni n ip n ligii, nq n á xn nin y ipn viin inl, l, y piin. L l li h léig, p, l ni ión l ppión p l lb pl linn n in nilili q pí pn l á iv ábi il. A l vz, xi í n píi q ió pli l Igli y llvó ppn l lin á vi: iin á jíi pl, bi n l jqí liái, y ión p y ipl pnín . N bi, l igl q gn ni i li y ligi, pnb q l i, n pil l vi ligi, b lln pái, ni, iin y np q hbín pi ni. ¿Y l zón ? P l ni ni
12
Erasmo de Rotterdam
hy q n l gnl li gái, q b n ól l pbl, in l ppi liái y l x nibili l yn q vlví á ngi l g l lvión n, á vl inl q l xini n. T l vi l hb, niin h , b in p ppin y ni g: qll pn pín ni l n n l nl y l bnl, y nín g l lvión in n i big pin, bg lil, i ip y p inni, n ii p l hni p pii. L lh n l piin, n pil l á ligi, n nn l lg l pión lii E, l l l vlí l niión “ln” p n bn ni i óli y ib l úpl liái. P n bí i y nin n í i, n, n in ñ , l Cnili Tn n ión XXV (iib 1563), ó: El Sn Sín ipn b l bip y qin nn l b y ng nñ, q inyn ilignn l l, l l Igli Cóli y Apóli (ibi l ép á pn l ligión iin), l nn l n p y l l nili g, n pi lg n p l inión l n, l invión l n, l hn bi liqi, y l lgíi l iágn; nñánl q l n q inn n Ci n in Di p l hb, q bn y úil invl n úpli y n in, y y p l bnión bni Di vé hij, Ji n ñ, qin n úni lv y n… Elii hbl l q lin n l l “p, n, n inn y h zn j…” pq “ n n ól iv p l ip vill, in bién p gn in, pinipln l léig y pi”. P bién pñ in pin ipibl ln n ll g; bn l pbl n inlgni; pn l, iqz lg vi in l plb pn ági; n p b bn n pqñ ni q l iiá lqi lp. Sn i l-
Elogio de la Locura
13
ilg; n inín lin l in l á vgnz hí y ihéi; v ip y pnj ini q, n h in, bj l n l Igli, jn n n Elii i n níi. ¿Y qé i l gái, p, ói, i, ló, ólg y il? Si n “n inn n q l gl l í l ignn…” , pl ignni, pln “nipini”, l ii iíl y gn l ói n “inl jí hilái”. Ry y pínip inn l in n i y pnn pi lj y lión; l n l pgn n vili y n; l bip, nl – ¡y h l i Pp! – bnnn l pp vngéli y l ln n l á pn , bj l p n i vllj. An , y pgn ¿qé á pb p pi l ni l i?, ¿qién n pz n lii in, ví y pili, y vl l pnn invibl n l? L pniión l lii n l g nin, z n b iní, ú n i p l iniión y l l pión n l hn. Dpé l l lin Elii, ól q pn q, n v, Lin y Aión bn gij n lg lípi l bi n n nl p pi q ll yn i y l q l ln l pi lill. P n n j ngñ, “j” n i h l izión l éin E n b. Stultitiae laus nvi n n Feminae laus q v p n hl ignión y ni; n ignión n l q bn vivi l j n n n gbn p hb. N bn, ignión n p l v ni n l q b i: ivión y n á q ivión. E i, b nnl, p p á n l l . S í í l vi y pz íi n ivl, y n ppi plb: “N hy á ni in , q hbl n i l q p n, ni n á ivi q hbl n b qll q n phí q l ”. Dig q n é n ini q í l in l q nibn E lgin píi í
14
Erasmo de Rotterdam
y . Anq, l igl q n laus, n l q p y l q p l á l. P, p n vz, j q hbl l l y ngén ll. Aljn Cñ Tá
Elogio de la Locura
15
DE ERAsmO DE ROttERDAm A sU AmIGO tOmás mORO. sALUD P ip h q n l n i vij Ili Ingl ií, n l n n lg l ip q bí p bll n nvin vn inl, y i n n n b lgún q lin n n n i, y np n l pnin hi n hllbn l ig q pn ví nvn. En ll ú p l pi lg, i qi M. A p l ip p, p í n vívi i hbi hll l hí n inn; y q i n i vi h hll y li q n pñí. Dn, p, h lgn y n pin pl i ip n n bj, ió pn n lgi l l. Tú iá: “¿Qé Minv p n bz jn i?” En pi lg, plli, M, q in n nlgí n l plb Mi (n gig, l) pn ini ll; p in , gún in, y nig. P l, pné q jg i iginión í á g q ni, p q gén b, q n i pinión n b ni g, ivi h, y q n l niión l l vi b ii Dói. Anq l l g inligni l p ni l vlg, áil, l igl q pln, n “l hb l n”, gi á n y inpbl lz. H p, p, n g, inignin lión n pn ig; y ii nviá n n, p n, ién i, y n í qin pn, in i. E pibl q n ln íi q nn, l n, q n inignini ippi n ólg; y l , q n i íi p n hi l ión iin; lán qizá q i l i nig, q ii Lin y q l z nll. P l q qin nlizn p l pil y j l , l g q vin q n y y qin y l
16
Erasmo de Rotterdam
jpl, p q h h ip q h i nn pi p gn i. Sigl h q H nó La batracomiomaquia; Vigili, l qi y n é qé vin úi; Ovii, l ngl; Plí hiz l plgí Bii Ió l ó. Glón lbó l in jii; l lvii, Sini; Lin l y l i pái. Sén ibió l Metamorfosis de Claudio; Pl, l iálg Gill n Uli; Lin y Aply, l n, y n qién hiz l n l lhón Gnni C, q nin Sn Jóni. Si l g, q iginn q h jg l p nn, q h vln b n pl b, i j l p. D q g ivin l l il, í inj phibíl l i, pinipln i l b py n n n i y i á hh l q l l pibi p ll j pvh q l v y ibbn lbin lgn i. Sn i ini n z, n l q lb l ói y l lí, h l pngíi n pínip, nj l g n l , viin l pvni y p n ilz jn nv in. Aí n hy á inn q ívln n i, n hy n á ingni q ll n inignin in ini n ní. Únin l públi pn jzg; n bn, i l ppi n ig n x, p q l h l lgi l l n b y l p pl. En l q l ph ii, plié q ip l i ñ hi l niin l vi hn, ip q lini n l llv l ní. M b l liz l í n í, q ln pn ii l v l. S vn pn q ninn n l vé l ligión q lín á l p bli n Ci q n lig b b n pp n pínip, piln i n ll l v l pn. P y pgn: ii l pi hn in ni n pil, ¿ ? ¿N á bin y nj? P p, ¿n ii y i n h p? Cn l íi n ilp ningn l il, n p v él q qi inl hb lgn, in
Elogio de la Locura
1
l vii. P l n, i lgin lvn y gi q á hi, él i pná n vini lp, l n . En gén, Sn Jóni ibió n y lib y i, nn in pn l nb ppi. En l q n , á q h vi in l ll ni p nb, h i i plb l q lqi l i pná q n q hi, pí g. Sigin l jpl Jvnl, n h ni v ininn l ng l vii, in q liié xin l iíl, á q l p. Si n n bn gn p nqiliz lgn, nin l n l bin q l ii p l l y q h i ni, l hl hbl, n l á l pnj. M, ¿n inii y i n bg y xpinl ln b inn l á iíil p? Aió, lníi M; p l n Mi, n . En l p, 9 jni 1508
Elogio de la Locura
1
HAbLA LA LOCURA tEmA DEL DIsCURsO L gn iá l q qi i pn (p n nz l l q l l in, inl n l l), p n j i q y, í, y l, p l i i y hb. L ln l q n pn h pn n n bl p l plb, n viv y ingl lgí ilinó l bln. Sí, v h b l pn q l nblb y hbéi pli n n bl y n j q h í q gn hllábi big n l né l i H, zl l npn. En bi h n inn, lln lnlí y , lqi hbí ni p inivi p l n Tni. Dl i q n l l l i plnin y lin , n pé n invin n l piv n l l é inin n y l jvni Nlz ngln n lg l, í hn vi v l v p. Rp l n q hy n v n n pih vin, l béi i néi bin h; p n n l nión q n l n l pi, in n l nhi j q pnéi p h l hln, l hipói y l bn i. O j ún, n l q p n Mi p í n ip Pn. Hy qi h n p l n v; p n pn q n n ip llnn l b innil n p inignini y l in p ip á binn q l j, in iiión l nig, q ninn p vi l hn nb bi. Opábn ll lb n lbnz l gli l i y l hé. V, n bi, n héi l lgi Hél Slón, in l l l, q l í ppi.
DEfEnsA DE LA PROPIA ALAbAnzA M bl y bi q n q lb í i l l l l y l ngiin. S p l l q qi n l nl. P, ¿xi lg á nl q
20
Erasmo de Rotterdam
npl l L pl y h q l p nn lgi? ¿Pí lgin ibi j q y? A n q, ln, hll n v lgn q nz j q y i. P l, p q n n vni q l y p l gn y l bi q, p n l i, bnn n ói l n p hbin y l pln p íl nn lbnz, n ji l. P , l hil ñ yg l bz, h l y inf n pv, n n q l íni p l bll n l i y l l jpl p l vi, bin y bin q á lj l y q n h q ngln n v n pl jn, blnq n íp y nvi n n ln. Aí p, y ig l nig pvbi q i: “Bin lgi í i qin n hll ni qin l lgi”. D p, b h n q b l ingi l pz l hn. M jn n ii, ibn n pl i bni p, h n igl, ningn h l vn p lb n l vz l lgi l l. Sin bg, hn lb i y ñ, n i v, l Bii, l Fli, l b n, l , l lvii y l gén. L iión q iéi n j víi p á q ipvi y in n. P i hn, q n ig p n i éi, hn i l , p béi, n é pnnin n i n l q hn pl in ñ bj y q v ni iqi y, jn q n hn g á í n l il, n nn q p ll jg. En l q í p, ip h pi n gn iión i l q in ppl n. N péi í q, iin ói vlg, in p n ini niión i pn, y n ún p l lái iviión l . Dbln ni í n n in líi n ivini y ini n nn n, ivii qin l i in náni bini. Aá, ¿p qé h i , n n v ppi j nplái l qí pn? C péi v, y qll v “ bin”, ll p l lin Slii y p l hln Mi.
Elogio de la Locura
21
LA sInCERIDAD DE LA LOCURA y LA InGRAtItUD DE LOs sAbIOs PARA COn ELLA M, ¿ pi il? ¿N á i pnli i n i n n l? Y i lgin l i nni n Minv n l bií, ¿n í in n l i p ngñl, in ni pj inlibl l l q l plb? F l i: y n nj n i n niin q n p i zón. Sy iéni í i p l, l q n nign n ni iqi qll q á ln l á y l nb l bií; é inn n bj l púp y n bj l pil l lón. P á q i, ip l b Mi l pn l j. ¡Cán ingi v n l hb q n i á l gi, n vgünzn n l n i nb h l pn jl l z l gv n! Sn, n li, hil, q n p p ló. Y p l, ¿n l í j l nb ó, , n l l?
LA LOCURA ImItA A LOs REtóRICOs D gi n l ói npán, q n i i n bilingü, l ngijl, y q n h vill inin n i lin, vz n n, lgn plb gig n i, nq v n én n ii. Cn l ln éin , nin vij pgin in lin nig p lln plv l j l l. Aí, qin l ninn pn nbb y qin n, l ián n n á ni n á inpnibl l ln. P pn q pái q i l pn l n j n á lj vinn, y n é n n pl. Si lgn n ll p p bi, n ni, n pl, n viin j n n án in p h l á q él hll l n l q , p q n l n n nin lgn.
22
Erasmo de Rotterdam
GEnEALOGíA DE LA LOCURA M vlv n n. ¿Cn qé éin llé? ¿Hnbl il in? V, ¿ ni n nb? En l , ¿p qé n l hil? A él i; l l n p l gi n n íl á hn. Sb, p, hil, q hbin n v lgn q nn i blng, h xpnél n l xili l . Mi niin n b ni l C, ni Sn, ni Júpi, ni ningún nin y g i. Din Pl, l p l i y l hb, p l q in H, Hí y l i Júpi. Pl, q hy y pn n n viin bz p ib l g y pn; Pl, qin nj g l g, l pz, l ipi, l nj, l jii, l bl l pbl, l ini, l , l liin, l ly, l , l iñ, l i... (¡y! ¡ hg!) n n plb, l n piv y públi l hb; Pl, in l l l jéi i bln... ¿p qé ól l bln?... l i gn i n hllín pz n ; Pl, y i n ibl q l i Pl n pí i n qin hbi ini n ll; Pl, y v n p q n él lqi p bl l y y l n Júpi... N xj i p b, n ip hiz Júpi n l lh Minv, n; v y p Hb, l nin l jvn, l á nn y bll . N h i, j Vln, l n ii b nygl; í in l vi l b l , ií H. M n nnái; n hbl l hé Aión, épi y lgñ; l Pl vig, bn jvn y pinipln l né q él l gb b n l l i. P q g n l lg i niin, p q hy l i n n niñ h lnz pi lln in gn p n nblz. Sb, p, q n nn ni n l fn il Dl ni n l l l , ni n l nñ l i; ní n l Il An, n l l p l á b in ni liv lgn. Sb ib n nn l bj, l vjz y l n. Já ván llí l lv, l lz, l l, l hb ni pln n; n bi, l i, l pn, l npn, l jn, l -
Elogio de la Locura
23
bí, l l, l , l vil y l jin bln l i n l jin Ani. En n vill, n pñé i niin n lln, in q l bi l j ní gin i . Ml hí i nvii l b q nó Júpi, p i lbi piin l n bn nin: l Ebigz, hij B, y l Ignni, hij Pn, q péi v h lln n l pn i j. ¿A íi nl ? ¡P Hél! O ié l n nb. Aqéll, l l i liv, l A Ppi; l l i nin y q pl ll Alión; qll q p i y q lg, l Olvi; l q xhib bz n y q py l bbill n , l Pz; qll n ipgn p l Vlpi; l l j xvi y vgn i l Ifxión; y n n, qll l fi y p iz l Mlii. Cn nin zln pqñ i: n nb C, gni l bnq y M l , qin gbin l ñ. Ahí néi l vi l q ninn i p b l n n, p q n y gbin inl qin gbinn l á. Cnéi y i ign, i niión y i j. Sin bg, p vi q p l nb i, niné l innbl bni q n i y hb, í bién é h ón xinn i ini. ¡Pn nión! Abi bin l í. E i i q l q iing n i n l bni q g l l, y bin bi q n jii h p n l bl l Epí qin nñn l hb l l vin, l ig y i l vi. Aí, bién ipibl ng l lg pi n l inl, p q y l n l bin.
PODER DE LA LOCURA En LOs ORíGEnEs DE LA vIDA En pi lg, ¿néi n á pln y pi q l vi? V: ¿qién niby á q y plil? Diíiln pín ngn y pp l z hn l ibl lnz Pl l égi Júpi, l nb. P l, pn q l p l i y l hb, n
24
Erasmo de Rotterdam
y viin bz nv l Olip, bnn n lgn í ipl y y p ibl, q h bl l i i y, qi n, iz n ibl in n qi n l nú pqñl, q l y nn. L i n i i; p bin, n ló q , , i í p, il v i; pbbln n lgé q l bb, iiniv bií q p n l h bí, p gn gé n bí, y l hé ng g y il xvgni y ní. En n: n l ló qi p, ná q pi i xili. ¿Exi lgn zón p n hbl n, i vij b? Rpn: ¿ lgn l p l p q ll hn, l bz, l , l ph, l n lqi l q in l vi pi l hb y l i? Si n qiv, y p q n, p n l y bn q n pibl nb in í, p q l g nnil n fy l vi, n á xi q l q n l bl Piág. En n, ¿qién nií bz l yg inil i hbi pn jiin, bín hl l bi, l ppin y vnj ? ¿Hbí lgn j q p i i ni l l l p y l bj l hg, ln i fxin b ll? P n, i béi l vi l ini, é vz l l Ifxión, i pñ; n nlión, i . L j q h i l pi pb n vní n gn i l i l Olvi, n ig, n invini n l n. A p l q h ih Li, l i Vn n ní p ni z in i xili. Tnéi q n q x vgn jg q h invn pn l gll ló y l, q hbiln ll nj; i ign n l l j, l g , l v n pní y bién l ii, y hb l q l Olip, p n gn, n p lbg . An í, n in hb pb q y l n l nnil l vi; n hbé lg n i n q l ih q gzái bn i libli. ¿Có í l vi i liiná l pl? V q plí; y bí q ningn n v l bn , -
Elogio de la Locura
25
j, l bn l —¡vy, qiv!—, qi i, l bn p n pi i pinión. V i i n l ñn, nq l iiln n i. En públi já jn injil; p n n hy á q n hábil nib p lj l á l pl, p q í l pn n y b. ¿S vín hipói q hbí n l í q n i, bi, inípi, lln nj y ig n q l pl, l l, n ni pnl gni l? Sól, q nn h i inn nlz, n p ini bn p pb hipói. ¿N él qin ió n n v i á pl lbnz? En lgún lg ij: “Únin l l bií h pln l vi”. P n in n ; b pbl.
íntImA RELACIón DE LA InfAnCIA y DE LA vEjEz COn LA LOCURA ¿A lgin nig q l inni l á liz y bl l ? N á b, i, ii y i n á q l pi l vi; pz nn h l zón n nig. ¿Qéi i, i pl, ón vin nn, in l l n q l pn Nlz nó l in l ién ni, n l n ibi n pl l ii qin l in y nqi n bili l pión q nin? Lg l inni llg l jvn. ¡Cán bin vi p ! ¡Cán gj! ¡Cn qé iné l y y l inn n xili! Y y pgn: ¿ ón p nn in í q, pivánl l zón, l lib l vz ppión? Pí llá b i n gg q n n vnz l , l xpini l n y lgn nvnin nni n l hb n l bií hn q bllz vnz, b lgí, lgni y z n vig. Al i ip q l hn pn í, l vi lj ll y y pn n n l nñ vjz, ép l p í i y p l á. Sí inpbl p l hil Aán i ún llí n y n . L i l nig p xilibn pgi ánl, hiin nviin Fón n in y Alión n v. Aí y, n l q p, g l
26
Erasmo de Rotterdam
inni l nin q y á inlinn l pl. P l i q l vjz n gn inni. Si qéi b ó ú jvniin, n l h nn n l ii. Oí: llv l nin l Il An, n inii i í L —p l Inn ól p n pqñ bz— y n ágn l hg bb gn b l g l lvi, q iip ppin y l n n nv inni. S bjá q lg pión ivgn y hhn. ¡P Hél! L é pn. P, ¿n vi y hh íi l niñ? ¿Y n l l pinipl nn, gún y l h pb? Cn l bií l inj n l inni, p n. Tl l zón l án: “N g l niñ q p n bi”. N nz n á bi q l pñí n vij q, á xpini l vi, h nni l z inligni y l li znin. D nión iv zn n íi inn y ígi. P l n, l hh l nin n l bni q n. Aá, n l png lv l n q ni l i bi p vi, in ngl p ll q n l nl l i bll. Enn, lib y l pn q b i l á vig, l nin n in vlv l l vb , l v j qin hbl Pl. ¡Cán n n hll n bl! En nlión, ól gi í v l vjz lib ig, g p l ig y bin gi n l . P v n H: l lbi Aqil ól iln hil, in q l b Né gn i á l q l il, y l nin g n n l p S in g y n nvin. Vi n, l nini pibl l inni, ih p n hl ininbl q n nn ñn l vi. E bn bv q l vij n n ni l niñ y é l vij, inbln pq, i l p “l i pln n pxi qin n jn”. Sln xi n ini n x: q l nin á ñ y g. En l á, n ll iéni: bll in l, b n, , gn ión l lh, blb, iplz, hlní, pili, bili l i y ni nión. Cn á -
Elogio de la Locura
2
l hb n, y l pi; í, l vij v n i niñ, in ni l vi ni l .
LOs bEnEfICIOs DE LA LOCURA sOn sUPERIOREs A LOs DE LOs DIOsEs Al , pán i n n l i l á i. Sin i l p b q inl hn pgi n nlizn, i n ól n q nin pn: l á bn hn lii n vi pgi n ábl, páj, ig y h pin. ¿N n pi l j l q ? Obv, n bi, l q y hg: vlv l l l pi j y á pln xini. En v ig q i l hb ngn p pl l bií y jn vi i iión, n nvjín y ih y jvn pnín n ll i vivin. V páli , bi n l i l lí, n iíil y pn in. An in jóvn, y jn nin; l pnn bj y l nión l b hn g n ll l vi l vi. Fij, n bi, n i l: b, bn l, l nin. D lg, án lib l li l vjz, n q, nn, pn l b l bií. ¡Ci q l bl lii ipibl p l hb! Cié n i py l ih ppl q i: “L l l úni q nin l jvn y l vni l ”. Únin l bbnzn, h n y nz, hn p n pái áxi. A l inv pbl, bn ig n qin i n l ñ, in q pin ñn n p á l q l í ni. E bi q n xi nión q i á l vi ni q n l vjz, p l n b. Mi hln l pn, n p iión ggá p il vi; y ig i hln pq inn n l n nn q h l h vli n p. Dig n n q, lj vgnz, l in á nbl íl gli. ¡I h, ni l, pi l M, Ci, Vn y A y n é qé n, n gn jvn! ¿E q n nnéi q ln y p nl, ivn l
2
Erasmo de Rotterdam
hg? Y p l ági n y xili l hij Mnón lgó l í bl Tión; y y l Vn q iyó Fón l bll n jvnil q n infn l in S. Sn i hib —i ll —, i nj y i pigi n l q n ln vlvn l pi jvn, in q bién l ninn inlbl. Si nái nig n q n hy á bl q l inni ni á i q l vjz, béi nvni q ni á q í péi gi, y q n n bin n vli y lib n l bl. P h, jn l hb, ig bién lg b l pbl l il. O iz q i nb inji i hll n l n l i q p n i in i xili. ¿Hbéi p n q B p ip n l bll lb? P b q hll ip b, q l n bnq p i n ín y g l nz, l nin y l . P n Pl, ñ l íl bi y n qi hn á q n jg y . N ln n l g, in q l pl ni p bón, jin l pvbi gig q i q á l q n nh xn, lin l b l vnii bn n l ign i q hll n pl n hig y vin l. L i nig nñó n él. “¡Oh —í— qé úpi i, ign hb ni l l Júpi!” Sin bg, ¿qién n pií ll úpi y i n l vivi nn jvn, i y li, bi f, n q ip n l i nz Júpi, bi hllín l n vln, Minv, in ppn j, n l inlbl lnz y l inlbl n l bz? ¿Y qé í Cpi? ¿Cál éi q l n jvn? P, ipln, q ig l b y n pin y h q n. ¿Y p qé Vn, l l bll , inbln bll? ¿A qé pnéi q b? P pq in nig i ni, l pb l, q bién íi i p, Pl. D hí pvin l nb “á Vn”, q l i H. Aá, i h l p y l, já j ní. ¿Y n Fl, l l pl, l i á vn p l n? Aá, i l n nión H v q h l i á v pini ibn p nn n l l l l. ¿E pi l y vn
Elogio de la Locura
2
Júpi Tnn? ¿O ni nin l Din q, l vin l i x, n zb n l bq á q l gp Eniión, p y llí? Y p n ilni l pií q M nb l i, qin, l l v bi, l jn l i. En xili, ningún l l hpili, y h n l y. É, n pli, pn n n l Alión, i pñ, q in p M l i ipí q in l lb p l . L i, lib y l inpn n, lzn in v á y vivin l vin n gn, n H. ¡Cán nn n l hpin Píp! ¡Cán hbili n l í y p Mi! ¿N Vln, l bón l in, l q pv l j l ivin gln n n jin, én, jí y ? ¿N Siln, l vij libiin, l q bil n l p Pli in l nin pn n l i l z, l n, l gimnopodion? L pl ái pnn n ipúi; Pn, n ibéil n, h í , p l i l pn l i n l bí l h bi l bz. ¿Dié h l q hn l inl n hn bbi n x y n pz, nn l b? P j ll, Hpó; n q lgún i n ig y n pliq l i ig q ió M.
sUPREmACíA DE LA LOCURA sObRE LA RAzón Y l b i H, y ip j l é nin y g l i, p q q n ll p n g ni pln in i x ili. Cn bvn ó l pvi Nlz h i q n l l q l. Ap, i í , l q n l i n in q l bií n q gi l nj l zón; y l l p l ni, n b l pin. P, ¿ Júpi, p lg n vi, n n h l zón n ni inignin p l pin? L i lgn l zón n ni inignin inón l bz, in q pin l pin p l p. Aá, pnn l zón n nig: l i, q in gi n l zón, n vil l vi, y l lji, q ip n l gión binl. ¿Qé p h l zón n
30
Erasmo de Rotterdam
z ni? L n hbil l hb q inúiln gi h q in vz, ñln l in . S úbi blvn n pni in y l hn ll gin ví á , h q, hi, y fj l in l í.
LA mUjER, EnCARnACIón DE LA LOCURA N bn, l hb á in nj y gbn l l i, pi q vi l n n nz zón. Júpi, viln, piió nj gún nig hábi. Mi p ign í: l njé q i n pñ l hb. L j n nil inpz y l ningn, p l vz iñ y viil; n q pñí n l hg p y nlz l i l niión vnil. Cn Plón b viln i inli n l j n l gp l nil inl, n ní ppói q l l l inign x. Cn lgn j qi p p inlign, ln pn n vini l. E i l n by n l n ini Minv. Clqi q hin vilni ppi nlz pn bi n pini vi y ln, n h á q pn n vini . Di n pvbi gig: “Anq l n vi , n q”. L j j, i l, l l iz q p. N bn, n q l j n n l p n nig p l hh q l b , y q bién y y j y á l j ll, p y l L. Pnánl bin, n ln n inn p qé gvi, in q bn gi. S l, pin, l h á li q l hb. En pi lg, pn l pivilgi l bllz, q l pn p ni l hb y l pi inl iniz l i in. E iniibl q l zón l q l hb p , n l pil bi vll y bb pbl q l hn p vij n in jvn. L j, n bi, pn n n p ip jvn; vz li, jill lpiñ y z ip v. L biión vi g l hb; p ll il, b i, p, pin,
Elogio de la Locura
31
vi y l ii pibl p pn l y l j. P p, l hb l l , llv l lji. Y, ¿ n l l lji? Ni q hy vi l ní q i y h n hb n pá ni.
ImPORtAnCIA DE LA LOCURA En LOs bAnqUEtEs O h hbl l nnil l iin y pl vi. Cn , hy pn, b n l vij, q pn l bll l j y nnn l ih n l n n v. Hn ii lgn b i nvnin n l pni j n l in; p i p q lqi bnq í inípi in l pni l l. Si n l éi, b n v q n n l invi n hy ningn p p lg l á n n l nl iil, pg n bón n iíl pái p q hyn l lnlí y l i n pi y ní, i, n l. En v, l n í pl i, nin l óg lln xqii b y glin, n i l í y l l l iión . P , y ip l ng q hy j, bl y jg. L i bi Gi n hbín i p pli nión. Y y qin h invn l h p lgi l y l ín, jg l , pi i, bin, n n , bil l n l n y l q n l n iv n il. D , l á ni llg l á liz, p i q l iz n niip l y nvin hi ll y jn llv p l pl, q h á bl l xini.
LA LOCURA Es LA bAsE UnItIvA DE LA AmIstAD T n pn q, pin l li l , ngn n lii l q p l n l ig. Si l , l i l á ipn l vi, n ni l i, l g y l g. Pivl ll qil l lz l l. L i n pigi q h l i ló l inn p n l y bin.
32
Erasmo de Rotterdam
P bin: p pb q y l pinipi y l n bni n lb. L hé li y llnn, in gn pi, in iiin iíl ni iléi; á in l y l . V v: l j l l ig, n niin, lgi vii i n vi, ¿n lg ppi l l? El n q b n pión l vg , l q pi n bin l éi lin ig, l p q q hij in l j á bll l n n vin q p n hibl bi, ¿n n n l jpl? N l ngéi: v l. P ll l q y nli l lz l i. M l ipl l, ningn l l n in i , y l q in n ni l j. P l q l ii l lí, n livn l i l nvin n inípi inpbl p l pn q in ig. L zón y ipl: l yí l hb ni ún y n ní. C l i n p n in n píi iil, nq n gn li ig v pnj lión n pá á q pil y nii, p n hb n livin p iingi l l á l ágil l pin Epi, q bín lj p n pnn i. P l ni, ¡qé g n p ppi l! Vn l pj n l j jn, p n l vig n l ppi. Ah bin, q l hb n l q ni l á l inligni hll lib , y n gn l vi y ión y l xini á lln n plig, y í, ¿ó pín i Ag ól n h l lz l i i é n lin p l q l gig llbn Slii? Til géi: p piz , i ái l vi, p ingni. N hy p qé b. ¿N Cpi l ign lión? ¿Y n gz i n pil g q l h p h l ? Él h g i pivilgi n gi, q l bj niin l p ip bll; í, l nin l nin n l i pión q l jvn nhl l nll. En p l n l nn iíl; p l i q h á g l vi y q b nn l nn l i.
Elogio de la Locura
33
LA LOCURA Es LA COnCILIADORA DEL mAtRImOnIO Cn b i plibl n y zón l ini, l l n q l nión vi n n. ¡Oh, i inl! ¡Cán ivi y n p ín b l hg i n in iin n xili i xln xili, l lión, l iil, l b, l inlgni y i j! ¡Cán b hín i l nvi n n pni y inn l p pi, n p, n íi y li n pini! ¡Qé pin hbí i l n l i n l l hh y g p! Pá í q l l. Ey ; p n n i q in ll l p n pí i ni l i p, y n l l nqili í ipibl. T bln l inliz q bln n l lági l úl y l lln n y p ún. P, ¿n pibl ngñ n q ng l l y ágin l á inignin?
LA LOCURA, vínCULO DE tODA sOCIEDAD HUmAnA En nlión, in í n pibl ningn lión hn, y n ví l vínl óli y bl; in í, pnn hí l úbi pínip, l i l , l in l , l ig ig, l i j, l hép l y l invi nión. E, p, ni q ngñn, ln y nín hipóin; n n plb, q nn n l il l l. Y n in n xini; h, i hái, iéi ún á xñ.
PAPEL qUE DEsEmPEñA EL AmOR PROPIO, HERmAnO DE LA LOCURA ¿P lgin qin b í i? ¿P n n l á qin ni nig i á ? El q á biin, ¿lgá l á? Má l í q l i L qin vi i. P bin:
34
Erasmo de Rotterdam
i xpl l n, n ól íi inp l v vin, in q l bí í i y nií bl . L Nlz, q nn á q , h ip l l píi l l, b l l n , q l ini pi l ppi y nvii l jn. D l q ln nln l iv y nn l vi. P jpl, l bllz, l n á pi q nn l i, ¿ qé vií i qin l p n l pi n gz ll? ¿P qé vií l jvn i vi pñ l h ving l vjz? N lviéi q l bllz l l l y, á, l b l yí n in, n l q inn lión n l á n n i. El hb n pí n bll i n l inpi Fili — l ppi— q in i h y q, á q i hn, i alter ego, p pz pli n in in. N hy n á l q i í i. Sin bg, ¿qé bll, bl gbl pí h n hb nn í i? Sin íl, l n ni, l úi n nn l í, l qiv n pln y n bin á q ilbi, l p y ln iíl, l pin bj l bl l n y l éi hb n i . Sin l ppi, l h Ni í n hibl Ti, l jvni Fón ví n h l nin Né, Minv í vll y b, l ingni nvií n ni, l nv g n p y l lgn n pán. ¡Tn i q l b hlg y pb í i, n q p q l l hgn! Finln, l pinipl niión l lii ni n q qin é ih í, l ppi ili ni hin q l n é nn ln, in, niin, niión il y pi. Aí, já n ilné pí bi p n ilin, n nin p n i ni n i p n hbin l Il An. ¡Mvill pviión l Nlz, q h bi n igl p n n vi ! Cn nig lgún l n n, l n n bi n g á ppi. M, ¿p qé inii n n l iin q ll l nig n n, n l n l ppi, q l nin?
Elogio de la Locura
35
LA LOCURA Es LA CAUsA DE LA GUERRA Sin bg, qi i ún á llá. D q n xi ningn ión billn q y n inpi ni y ini q n n i invnión. L g, bin bi, l ign l hh á bl l hni. Y n bn, ¿hy y l q nlz n n lh ibl y ignn y q invibln n á péi q gnni p b nnin? L q n n l p bll n, n ip í, iil l hbin Mg: innbl. Cn jéi nnn y nn l lín y l p, ¿ qé ivn ló ni p l i y q pn lnzn n b pi? L q nn qi n hb jóvn, b y bin lin, n á vl q ingni; l n q n g l il Dón qin, igin l nj Aqíl, n n vi vnz l nig jó y hó , n nn n l l bn pin. S iá q l inligni bién gn ili n l g. M l i q qin l ni l gnl, y n í qi á ln ili q ló. F él, l pái, pxn, ln, in, ibéil y, n n , l i l i, n qin pn g l ll q já pán l ló, p h q bií.
InUtILIDAD DE LOs sAbIOs PARA LAs tAREAs DE LA vIDA Vy i n jpl il l inili l ló p l vi iin ninn Só, qin gún l p ál Apl l hb á bi l hni. En n ión q ló pnió n públin n pli, v q i bn p n l bl l pn. Sin bg, h n q n n l n hb l íl bi q, gún él, ól Di pí ál. Aá, nb l ló q nvin lj l n plíi, nq j ún hbi i q l q p invni n ll inúil bií. ¿A n n x bií l q nln l llvó n q bb l i? Si n lg i l l l plg, i l nb y gi
36
Erasmo de Rotterdam
l vl l hbi pn n l li l vi, h j l hbi i. Plón, iípl, jpl l inili l bi. Cn qi n l lnó l l pplh y v q i n l bz gh, in p p l pliin. ¿Y qé pí i T, q lnó n í n n bl p l plb y qó y qi, i vi n n lb? ¿Hbi i p p ni l l n l p bll? Ió p h i, p n íi q já vió pnnil. Ción, p l lni lin, blb y b l inz vill i. Ci q Flvi Qinilin ni iiz l q l gn ibn b n l plig l n y l nni i; p pin é l á l niin q l bií n bál p h bin l . ¿Qé hbí i ló i n lg gii l lng, l l l hlb , hbin ni q gii l p? A p , ninú piién l áxi Plón: “¡Cán ih ín l pbl i l ló n y i l y n ló!” Pgn l hii y áil á v q ningn nión liz n l gbnó n i n ló. Ahí á l l Cn; n nó l Rpúbli n in xpán y l pó l péi l l ib R, p nl n i bií. Agg é l B, l Ci, l G y l i Ción, q ló n n p pi Dón l p An. Ap p n n q Anni n bn p, nq pí l pq bií l hiz inpbl y i l in. P n nin p bn in, n p pn l l q gnó jn n hij Có. E n in n xñ; i l ló n n l l n, lógi q n ún á n l pión. E pn i q n l Nlz ó pni, ipiin l q l lp l bií invi l hni. Ción ní n hij ln gn y l nin l bi Só jbn á Xnip, , q él; l q l i, n inn l, gún l h vl n i.
Elogio de la Locura
3
A pi pii l ló l pñ l nin públi, nq l hiin l n q ó l f, ip q l n ivin p lg n l á l vi. P invi n ló n bnq y véi q n ilni, iz y inpn pgn n n g l ; hl nz, y l há n l gi n ll. Si lgái nil n pál, l p hlá l pl y h pá il l Cón, qin l piió q bnn l . Ni iqi n h p bnn i gv y v; i llg n hy vi pn hbln, n lb n n il, y y n hy qin v l plb lgn. S p vn lg, liz lqi l úlipl pin vlg l vi iin y n ló á bin p n n q n hb. En n, q ln inúil p í, p l y y p l pí, p p inhábil y n l hábi y pinin l vlg. E pnibl q l ini n y niin bn p hl i p l n. Pq n b lvi q l q n l i h l y p l, y qin p l in b gi l jpl l iánp Tión y i n i p gz bií y l pz l Nlz.
ImPORtAnCIA POLítICA DE LA LOCURA Vlv l . ¿Qé z p ni n l i l pi hn, n ún lvj, l ignn? ¿A n l lión, n ii p l bi? E l víi ni l i l li Anón y O. Cn l plb R pnb p p l i á il, ¿ó i l nqili? ¿Min n xhión ló? ¡Ni pnl! P in n ábl innil y iíl, n q hblb l ib y l vin; Tíl lgó l i n n pábl b l z y l iz. T l lni ló hbí n Si bv n in n l n l iv y l p, y pl n n i il p Lig, y h n l n n l in l l l bll. T in lvi Min y N, q gbnn áiln l ni li in pñ. T
3
Erasmo de Rotterdam
gén ní in p nv gn y bi q ll pbl. ¿Hy lgún pbl q hy p p gbin l ly Plón, Aiól l áxi Só? ¿Qé llvó l Di, p hij, i vlnin p pi? ¿Qé ipló Ci lnz l bi? Sól l vngli, nn in q n injin n ló. Si l hái, ián q n xi n á l q l l pbl p bn v y n á nbl q p v n pigli, q plig gij n pl j i n l n l plz públi. L nb, l bnb y hn ivin ji in y n q pn n l liiv hb, ¿n n n l n iníbl q n bn n Dói p í ll? Y in bg, pin l ign hh bl, xl h l nb p l p y . E l l q lvn l i, l b l ipi y ngn l ligión, l ly, l bl y l ibnl. L vi n l hb y l nin n á q n jg l. E pn h i n plb p l y l ini. ¿Qién il l ingni l hb p q bqn y lgn l pi n biin gní, i h ? ¿N l án gli? P n ln l ni q n q vigili y bj án y bin pg n l , q l á ví y qi éi q hy n l i. ¡L ! ... L l ppi y jn n, n li, l q ppinn l vi vnj y iin.
LA vERDADERA PRUDEnCIA sE DEbE A LA LOCURA Y h q y h q í pn l pl l gli l y ini, n xñéi i ppi ii l pni. N l qin pin q n ip q zl l g y l g. N bn, p pb q n ningn l pnión. En pi lg, i i q l pni ni n l znbl q h l , ¿qién n á jii q l ng p pn? ¿El bi, q p iiz i n v h n ipn, l l q já in ni p i, q n in, ni p l plig, n q n pin? El bi,
Elogio de la Locura
3
i h l ll n lib nig, n nin á q vn ilz, in l l lnz l bllin l vi y bin bni y pg. H, nq ig, vi ln n ij q “El ni iny ”. P llg p l v pni xin bál: l iiz, q nbl l i, y l , q l gn l plig hyn l gn in. L l l j i p vnl. P gi, p n l hb q pnn l vn j n iz y v . Qin n q pibl l pni, q ni n b in l fxión l vl lógi l , l g hn y l é á n lj án l li. Al igl q l Siln Alibí, l hn inn q n pn n bl. Fnn qll q jzg p xi, hbí í , p n b vi. L l l h p l , l ii p l plni, l gli p l in, l lg p l i, l p l ébil y l ignni p l ini. En n, q l l Siln n ngñn. P p q y hbln n i lí; í q é xpli li y llnn, p pni á áiln. A jii v, ¿qé n y? Un hb p y pln, ¿n í? P i in n l ibl, i n á ih n l q p, ¿n y pb n li? Y i in p pin, ¿ n n lv? Pí lipli l jpl, p b n é. Y, ¿ qé vin ? Vái vl ini. Si lgún , n n n, l i qi l á p l p v in, ¿n pí l b y í xpl l ? En n n bií p: ví q l q pnb j n li n hb, l jvn n nin, l q ngí y, n ni lvivin y bj l g Di pí n pb ibl. Di l ilión, qí bién i l iné l b, y q qéll l q nní l nión l públi. P bin, ¿qé l vi in n n l q l á n á, l pn ppl h q l i l
40
Erasmo de Rotterdam
n i l ni? Cn ni n l vi lg iil l q n l : l i ipn q n ini vi ú iin ppl, y l q b v vi n l púp l y n n inn pé n l hp n lv. En l l n, l i q iin pn. Iginén h q n bi bj l il pn pn n n y xl: “E qin inn vnión y y i, n ni n n hb, p j gbn p pin; n lv l p pi, p vlnin j llv p inin. Aql q ll l p, n li bí lg, p q l vi l ign l y l in piz h vivi vn. Aqél á llá, q n gll np, n li n b, p l vi, in l l n pibl q xi v nblz”. Si l bi q igin pli l i píi íi , ¿n l í p n l pi? Cl q í; p l bií inpn n v l, í l pni l nni n ipni. N b p ni l ip ni l inni y pn q b l n hb inlign. Aá, ín l nig n bnq: “El q n é n, q vy”. L v pni ni n n n n q hn y q n b pl á bií q l q l gnli l l, pn p l l q bvn n l á. —“¡P — iéi— n v l!” Y y l zón y gg q l úni n llv ln l i l vi.
LA LOCURA COnDUCE A LA sAbIDURíA ¡Oh, i inl!... ¿Db ll l ié? Cniné; p h h b n pn li p pn inv l , y xili l p ln p lqi inignini. ¡Aii p, hij Júpi, inpi p p pb q ni p p ni bií ni lii i n j gi p l l! En pi éin, inbl q l pin pnn l l. El l ini l bi n q á in
Elogio de la Locura
41
p pin, in é pn npil y b l i zón. E l q l i ljn l bi l pin, i n. P , i q ll n l pil q llvn l pnin l p l bií inpin l ppói h l bin. Sén, l i p xlni, pinó q l v ló b pin. P n bi gén n ní n hn; í n pi i q n h xii ni xiiá já. En n plb, í jn n inni. Din l i qi, ánl n pz y in ivl lgn; llévnl n ll l Rpúbli Plón, l gión l I l jin Tánl. ¿Qién n hií, n n n n, n hb l ll l , l i l nlz, in ningn pión, á inibl l pi q l á , i vi lb n ál P? Un hb q l pn, q l xpli, q já qiv, n ól í i, q l úni n : n l z, l pni, l p, l l, l lib. En n, q n in ig ni l ni, q pi l i y q ii y bl , l l pip l nil q l i inn l p bi. Y pgn: ¿qé pí pí n gbnn í? ¿Qé jéi í n gnl jn? Má ún: ¿qé j l lgií p i, qé hép pí l invi qé ivin pí p l ? Sí pibl g l z n l á l n q pz iigi gén y q, l n, í inlgn n ig, bl n p, nn invi, bn n úbi, n inivi, n n, l q n l hn l jn. P q ivgn n igin p bi; p n é l hil l i p gi nn l bni q n l hb.
LAs CALAmIDADEs HUmAnAs REmEDIADAs POR LA LOCURA Si lgn n v pi llv l l n q l p ln Júpi, ¿qé ví? P n li l q fign l hni: l niin inn, l inz p-
42
Erasmo de Rotterdam
n, l inni hll plig, l jvn n n vl y lln i, l vjz á xp l l y, nión , vin l . Ví á l n q n hn, l innbl in q n nzn y l hb n q gn l n á l. N l gi q l hb p l hb, l pbz, l piión, l hn, l vgünz, l p, l , l inii... y n, n . N pné h xpli l ín q l hb ió p l liin, ni vig qé i in l hiz n n vll lági. Qin i b bí n gi l jpl l nll Mil y bn l nl n l iii. Sin bg, ¿hbéi inqii lgn vz qién n l hb q pin n vi p b n p? Fn qll pni bi q n b i. Sin nin Diógn, Xnó, Cón, Ci y B, i ln Qión, q pin i l inli pió l . Y vi, p, l q í i l hb n bi: l i pnn qí i y í ni i n nv P p q n b hni. Ann, qí nn y, q p n l ignni l lnin y l l lvi l l, l il l pl, l pnz l ih y l lji. En nlión, p p vy in l n q n llg l n xini y l P v l hil vi, ningn j llv bn g y n l vi l nág bl. L i zn q bín nvnl l ni i l nin l vi. Gi í v Né, n, hh, bb, n, lv y, l pinb Aión, ói, g, nv, , bl ipn, p q p hn l pibl p p jóvn. Un b pl án n n pl, n n ébn l niv bz, é ví b n in q qizá n n , qél ll p n jvni y p ll inni ip. Aí, n q n vji é, y n n pi n l pl, n lqi jvni in q há l lii . En n í n hbil q i n b.
Elogio de la Locura
43
P l vn gi v nin n épi y véi q pn n l pni l inn, y q n n nión vii inn, gi “¡Viv l vi!” y n p n l n b lgún Fón q p n pg p ig. S bn l n i, n n i n l pj, piln, n gnn ph bln y hi y n pv n i y n l qib l hb. Cnn l nz l jvni, ibn nj y nvín gli n. El n n í y l ni hil; p gi í hlln y ih, vi p il y inn p ih. Qin pinn q l q hg n pn n l, q fxinn i n pibl gz n y jl ii q én ip p bn n vig n lg. Si n i pgi l n pi n l bz, lá y lná; p l hn, l lni, l vgünz y l n qin n pbn n vivi p n l n. Un l n l p qin n in nini él. ¿Qé ip i l ilbn, i ll n íni pln? Cl á q n ól l l l n.
ELOGIO DE LA IGnORAnCIA. LAs CIEnCIAs sOn mALEs DE LA vIDA M p, in bg, hn l p l ló: “¡E n ip l, vivi n l , n l ignni!” P y l n q vivi í nilln hn; y ln n v p qé h ni inliz n q viv n niin, ión y niión y n , pé , á q l ún l pi. E b i q l l l ih p p nlz, lv q q hy q pi l hb p q n in l l v, p l bll, ni n l . Rznn n, bién pí q n h l gi pq n n l gái n p lin n plill, y q n ign pión bi q n p ni l nivi. Ah bin, l hb n gi pq l, p l niión nl.
44
Erasmo de Rotterdam
M n pnéi q, pé h bbi ión, hbán g l gn i vi. “El b —n— h i ni l hb pnión p l q l Nlz n l h .” P hbln n, ¿in znin lg v? ¿P pn q l Nlz, n pvi p l in inl p l pln y f l l l inipnbl, hy lvi únin l hb, bligánl b n l y ini l ni p ih? E n á pin n invnión Th, gni lé y nig l gén hn, q p i pó llvl l l l n. L y ini n n pjiil p l lii l hb q inl pvin l n p l q n bi. E n pinión lln bií q pí i y i p Plón, qin pbb l invnión l i. Bin p g, p, q l ini n n n bni, in n li ini n l i jn n l á z l l. P j q qin l livn l nin n gig ni, i, l q bn. En l nill y h n q n bí qé l ini, l hb vivín li ni gí q l inin. N nibn l gái, p plbn l i ii y n nibn á plb q l ni p pn n í. N nín l iléi, pq in l pinin iéni, n nín q bi l ni. Tp bín qé l ói, bi q n bn ni pnnibn i. P n nibn l jipni, pq n nín l b y é n, b, l ign l bn ly. Sinn ligi, n nín l ílg ii l ii l Nlz, l inin y viin l y infni b l hb. Cnibn n in q inn p l líi q l Nlz ip l niin hn, y ni l í invig qé pb á llá l ll. P p pin pz, h q n gni lé invnó l ini. Al inz n p y nín p; p pn l piión l l y l ivli l gig l liplin h l inni p l inligni. L gái, n l ll, in p y vlv l n hb.
Elogio de la Locura
45
D ini n i vi l q á n l ni ún, , l l, P véi q l ólg n hb, l íi hiln, l ólg n iv bl y l iléi biin. Únin l éi n lg i; y l á , ignn y p n ll l q gz y pión, b n l i. E b q l iin n n l li q l g l pin y, pn vi, in i jnz n l ói. Al l l éi p l l lgly, qin l ló —nq y n p pinión— pn n l n. Rln pión , p n b lvi q ll n qin invinn n l gn y pqñ n l vi y n y inn iin l. En bi l ólg, i n pli lil, n n iz hb y n n lln pij. Aí l á vi n qll q á pxin l l, l i l hb á li n l q pn vinlión n l ini y jn gi p l Nlz, q nn pió ni, n q qi i á llá l niión hn.
LOs AnImALEs sOn más fELICEs qUE EL HOmbRE L Nlz p l ii; l q l hb n h p n l q l á h. Obv, p jpl, q l nil á ih n qll q hn nv niv z y n hn i i l pih l hb. L bj, p i l, n n bn jpl . ¿P lgún qi pál n l nión ii? ¿H iñ lgún ló n públi j q l ibl nil? Mi, n bi, l bll, q p n l i ni q l hb y pi vivin l i l l hni. Eivn, p n él l g y l bj y nn vn n l án n vni n n ; n l p bll, l in, hi y p l l jn l ibn jin, n l b l ñn y l li l in. Y n hbl l n q l nin, l pl q l lvn n l ij, l inn n q l in piin,
46
Erasmo de Rotterdam
ni l láig, bn, bi y jin y n n, l l lvi l q ió n, iiión l hé, iió vng lqi pi nig. ¡Cán j l l páj y l q vivn lib y n bn á q inin, in pn hi l hnz l hb! En n v n n jl, y, nq n villn, in án n h q l q lnzb n lib. Enñl ii l vz hn y ini pá gi y bllz nl. L iiin, inl l q lvn l gí íi, nn pn p n l in l Nlz. P nn lbé inn l gll Lin, l l, in l pii, hbí i pin ló bj l g Piág y pé, ivn, hb, j, y, ipl pil, pz, bll, n y i n l, h pnj. Dpé hbl vi , jzgó q n hbí á gi q l hb, p l á nn n y ól él pñ n p l líi q l ip l Nlz.
vEntAjAs qUE LOs LOCOs tIEnEn sObRE LOs sAbIOs Piág, p p, n lb pilión p l ignn y l ii. Sgún él, Cill, l nvi p Ci n p, á li q l i Uli, q pió q gñn n l hiq n q nv ig n l vij I. H, p l ábl, p q n n p. Fnn ll l hn “gi inn”. Al hbl Uli, qin pn l pip l bií, iliz l liiv “lnbl”, q n pl já l hbl Pi, Ayx Aqil. ¿P qé? Pq Uli, gz y pn, n hí n in nl Pl y p x bií pb nn l ly nl. N né pil: l hb ljn l lii n á ini pn. Sn bln ni, p lvin niión hn ln niin n b y pnn n l i, jpl l in. D q l n inli n qin, ján llv p inin, á n l iinl y n pnn ngi
Elogio de la Locura
4
n q é p ni z. Pbé l ih, y p ll n ié l l i, in n jpl l l g. ¡Oh, i inl! ¿Exin á li q hb únn ll l, i, ni y úpi, pí q n i pinión n l á hn? D lg q n. E ión l vz pz l y b, p l ól n pini. En pi éin, é vn lib l l , l l n pqñ vnj; n inn iin; n n ni l n ni l n; n bn p l l l ni bign pnz lii; n n plb, án lib l ppin q fign l á hb. N nn l vgünz ni l i ignn qé n l l y l nvii. Finln, i lgn llg n ibéil l i bi, inn bién l vnj, gún l ólg, lib p. ¡Sbi hil! Pin n l q vng iin, fxin b l i q iin iizn, ún l il q inqin y ná q n án l h v i i l. P p, ll n ln inn l n ivi, bl, í y n, in bién l ini l pl, l ivión, l lgí y l ih n nn. Tl p i l i, n n bn, l hbin hh n ól p hyn l iz l vi hn. Aí, nq l hb n jn in ipiin, nn n ibi i l n l bz bi, l inn p ig, l bn, bqin, iin, n n xili y l pnn l q in y hn. Ni pin n hl l y l i nil lvj hbiln l pn, i vin niin niión inniv. L l hlln bj l pión l i, y piln bj l í; ningn l h ip h. P ún hy á: l y y l gn l i in n i pgi q l llvn pli, l ninn l, l inn y h l hn pi nj y bi, q ól ninn n p vni. En n hy n xñ, p l ngí y vni bi n hbln ñ á q i y v n viln n il v. Mi l, n bi, l n l q ll n p ni l : jg, lgí, i y ivin.
4
Erasmo de Rotterdam
Téng n n q gi bn n ln l v, l l n li q n b pi. Plón, n Banquete, h pin Alibí q ól n l bigz y n l inni nn l v; p bió gg l l. P n j i q l v pn á q ni; l zón, l y l lbi l l án ip p il. En bi l bi, gún Eípi, inn lng: n n in v, y n l q l nvin. Aí p vl nviin l bln n ng, pln n l i b l í y l lin y já b i ln n n l q in. En v, p l lj q in, l pínip pn xn inli p n hlln ip l y nn hn l v. M iá lgn: “E q l í l pínip bn l v, y i hyn l bi p q l ig n l q n ign”. D ; pibl q í . P innvnin n xi p i l. A ll l pi i l á y in q ni nli. Aqll q n b n bi hbí ig n l , pnni p n i pgi hn í y n lb. Eivn, l v in l vi iginl g, i n v pñ l n; p n n q l i ól nin l l. E l zón p l l hb n n l j, q n inlin n l pl y l ligz. Clqi q ll hgn, n l á gv, l án b y jg. ¡L j n n ingni, piln n ji lp! Vlv l lii l l y . Dpé p l vi n pl, in lgn p l , vn in l Cp Elí ivi n pi y n l l piv y i. Ah bin, p n n l hb q ng p á bi. E inivi h g niñz y jvn in innn; h j p á h ñ n vigili, n l lib, in i ningún pl. Aí ip i, bí, y p í i, pb, páli, ébil, g, gbi p l n y n n p, j l n n ip, i bin p b igni l
Elogio de la Locura
4
p qin nn h gz l vi. E l l, x y p yn n bi.
RELACIOnEs DE LA nECEsIDAD COn LA LOCURA. CLAsEs DE LOCURA P nvn ig l n l Pói, qi i, l i: “N hy y gi —in-— q l ni, y é l l i, p q l ni zón”. Y y n q gn n l ilgi, q vy i n n inn n l y l . En , l i q Só, gún Plón, nñb q in n iinión pín nn Vn n n y n n Cpi i, igln bín ini iléi n n y l, n l l pbín n n. N l n, p l ni n hbí ih Hi: “¿Sy jg n bnévl ni?” Plón n hbi i n l y lii l vi l np l p, l ivin y l n, y l ibil C n hbí ll l l p i p En. Exin, nn, l l: Un l q in l inn vz q l vng Fi vin pin p p n l hb l b l g, l inibl , l in l in, l ílg, l piii y h, p lv n l nini lpbl l gijón l iin. L , bin iin, l q n í, y l y bin q p p. E l l ni vz q n ilión lib l l l ppin y l g n n lii. Ción, n Cartas a Ático, pi l i n p p lvi l l q l bbn. Y p pnb q n l ql in Ag q l í nb l ví y hí pb h n plin y in, njn lgí, pnin q ví pn l á h i n l i ni. En l á, bl n ig, plin n j, pnl n b y bn n lv, qin n igb ni n n bbín á l bi. S ili pñó n l y, n l
50
Erasmo de Rotterdam
hb ngi n i, lnó iin: “¡P Pólx, j q hbéi . Cn v iné hbéi piv l ilión á l q bigb i zón!” Y í l v; l n qin l in l léb p l qll pibl l, y ll n qin bin b n i ppi l. E bn bv q nn h i i ppói iniinn l nb l lqi n l ni l píi. N in q n hb nn n n n n l i n l pí n b p lll n. En bi, i l l ni gg n nión l jii, q, p jpl, n y bzn n b pin í n vill inní, n pb y bj niión in p n C, nn í p él q n. E gén xví ni nn n lgí, p l q ivi n l q l xpinn qin l pnin. E ni á ún l q ; p ll l n í jn y b lgn l q l vn, n in hll n n l q bl n q n l q él. C; n á l , y ih p; nq l q l v l, qin n i l úbi. P gg n pl q n é g l inn yí l hni, p p n l q án lib lgn l.
ALGUnAs fORmAs DE LA LOCURA Hy q iingi n ll l l i. El q n lbz p n j, iniibln l nb l, pq l ip n l . En bi, l q q p n nv Pnélp y n lb vn, nq l p n l ig, ngñ gbln y ni l ni l, p y ún. Hy q inli n i l qll q iún l z p ni y n nnn iión y q h l n l n y l lli l jí. S ión n gn q pin q i l i l l xn n p z, l nín p á gn q l nl. ¡Qé lii inn l iz l piz q hn z! Dpz -
Elogio de la Locura
51
y n i villn; p iz vn q ól pn l nbl z. Cn l bz bi y l ill n l ép l b, n hill pil (pq iliz lqi í i n ilgi) l hilg l ib l nil n gv liúgi, n i n y igin n n in. S éqi l y npl viin n gn nión, i ql pál pni in v nv. El q h ni l n b n l z l pb l ni n íl nblz. Y nln, z pgi nil lvj y lin n n n z bn p p víi, i bin ll pnn q gi hzñ n n gn y. Jn é hy q l l q inn n ní inibl p ni, q in n lgn nvin hy n l q y in n n y ñn l n n . Dv p b, bn p in p pl y qn in n vivi ni lin q llv l b. N bn, p l ip; hn i n vi ñ l y l iin. D l í n bién qll q ngn l i l ini l, yn p l nlz l p i ii ign y pigin innn n qiéi qinni. E n gn án q n l in, ni l bj ni l ii. L pnz l iv n l q bn in p lg q l y ngñ í i. E ninú h q llg l í n q, hbin ni ih n l il, nnn q n vz hb hh b l n inn ni iqi p p n bl bón n q ln. P n l ipi nin n ní; bn q l xilin n búq y, n hn pi y ilión, nln piin l l p: “L gn, n innl b”. An nn l b v l vi, q n l ip p llv n n p n gn. N é i b ii n i vll l jg. N bn, ¿hy pál á n y xvgn q v n li hb n in p l pión q n ól v bil l l nip í l glp l l zón p q líl l ph? Din p l p in ll pnz, l nví pini v ll n ll á
52
Erasmo de Rotterdam
ibl q l l b Ml. Cn lgn lv l ngi, n p pl, n ngñ y qin n l n, p n qin l gnó bin, p n é qin p p hb hn il ¿N iv i v lgn nin jg h l nj? Y qé pn n, vni p l g q pliz , nn n yn p q i p ll l ? T í y gi i n pq, nn , l jg n gn n q ól; nn l n y n pn, in q pn l Fi.
LA sUPERstICIón COmO fORmA DE LOCURA M qí n q inbln n l í. M qin pln n í y n ilg y ni pigi. Já nn h l á ábl b p, n, pí y il vill iil. Cn á pn l l li, á éi l pn y n y nión l yn. E n y nj n ln nibyn l ip, in q á n n n gnni p l y il pi. E ni l n i l l nái q n q i vn n ign Sn Cióbl, l Pli iin, n ián í; l l pii, q n invlnbl i hn inv Sn Báb gún l plb pi; y n q n q pq illn i í n Sn E y l llvn vl, pnn án i. D l i n, igin l jpl l q invnn n nv Hipóli, hn n Sn Jg n n Hél. Sn p inl bll —l l, p l pn, nn n glp l q pnn blli —y n n n n gn v n gli. J p bn lg ppi y. ¿Y qé b i qin ngñn l yn n l inlgni invn p ll i y q in n piión ái l igl, ñ, , í, h y in q l l hn pn n l Pgi? ¿Y qé qll q bán n plb ági, ign blíi y in i p lgún hábil ip p bl ll y l in, pn i, n hn, g, bn , l xln,
Elogio de la Locura
53
lg vi, y nln i n p n l il l l l Slv? Cl á q úli bni n l n in l á pibl, p pnn n z l pl n y ól qin l il n llg l úli h xini. Ci p l in, l l y l jz q, pn piñ n n b p l Igli, pinn q án lipi l lp vi: pji, gí, big, lni, , ni, pi y iin. En pinión, q n bin q án pn p vlv inii l i l. E n v iíil hll á l y, l i ip, á li q l q n gn l gli n n iin l i víl l g l. E ól ini Sn Bn p n ni á bi q vi, p l pb ibl qó n n ppi ll. Sjn l, l q h y i vgünz, n pb n ól p l plb, in bién p l q in l nñnz l ligión. Y ún hy á. Tn, p jpl, l inign y ni iión q pí ng n pón; l xini n n ibin ppi y l pil. Aí v q n l l l, pg l j n p, é vlv l bj pi, qél xili l nág y l á llá pg l gn; y n pig p n h ini nbl l li. P í ié q xin lgn q pn vi pili. En p h nin l Vign, Di, qin l vlg iby n p y q l ppi hij. A n ól pin q gn n lión i n l l. En i l xv q lgn l y h l bóv lgn pl n p ningn q h y i i p hb l iiz qii lgún g l b. T n nág q hn lg lv; l q nn hi; lgún b q hyó l p bll n n gili, in pnbn ph l nig; qél n q lvó l h gi l inión n n ig l bnl, q h pá gi pjn l i l l p l n; , l q pió l b l; l á llá vi lib lni p l ; é v l l q bbió n vnn y l vlvió p bj, in l
54
Erasmo de Rotterdam
q bí l pg, n gn nl j; á llá nn l n h y h pñó, p l l llvó l bll n y lv l blliz; l vin l h viv ún, p q vi pl bj n p; l l izqi lvó n l n n i ngñ... T á y bin; p ni n l, pi, giin p hb gi lgn l. E b q p l iv q l hb iíiln qin v lib ll. M, ¿ qé n n piin? C i Vigili, “ín n in lng y n vz bn y n í n í pibl n l pi l, ni nin l iv nb l l”. ¡Tn bnn n l iini xvgni! L i l in y nn, n ignn l bni q pn ll. Igin h q n i gn p n inpn q pl v ip: “T á bn i l h i vi. Alnzá l gli n i gg lin l i p y l lági, vigili, yn y in; n n plb, i bi pln gén vi. P h ppii n n, á in n q ii vi”. El bi q pl plb y pi ví ó lb l ih l l y ó nini pbbn. En l i l l q l ni b pn qin n vi gln inin l pp nl, lln l nú ii, l l l p l y l n y plñi q hn pñ é. T l ipnn i ll i n pni l nl, i pnn q l pin ni vgünz v ni pbn l ni. En v, l í p il n gnizn jg y in p l plb.
ImPORtAnCIA qUE tIEnE EL AmOR PROPIO En LOs InDIvIDUOs Anq l ip n y b bv, n h lvi l q, p vilz, n pi l á ól pq pn n íl nblz. ¡Qé vni! L hy qin n nin En, B l y A. En l p-
Elogio de la Locura
55
pn v l y b np. Cn l n px in bibl y bl, nq ll i n n vn y úpi l y ál q nñn. nñn. N bn, l i q pn l vi i ih y gll linj y n ln á l q ll, q in pi b l i n i. P, ¿p qé h lii n jpl, i l ppi ppi n vi v i il i p h li l hb? Aqél, á q n ii, á h q N; é, pq b ibj lín n n pá, igin n Eli; l , q n n n n li y n n vz á hilln hi lln q l l l gll n n pi gllin, glli n, p n Hógn. P hy lgn q jn y lj l q h i. Qi i invgünz q bnin l ln y l hbili hbili jn. E n ql i l q hbl Sén, qin, i hbí q q n n né né ní l n n lv q l ib l plb, y i b n n lh, bjb bjb l n n i ii, nn n l y b vi. En qin pinipln pinipl n p p bv bv l ppi n l i. i . D l n l in in q n pií piín n nni nni l hni p q ni p gni. Sb n l úi, p, in y l jni l n á ví n, á llnn vni y in n pi l l hn. Cn , n l qin l i; n p n á gi g i in. L ni ip l á gbl, p q l yí l hb n lv l l. P l n, i l ibéil n l á ih nig i y l á i, ¿qién pií l v bií, q n bj qii y q á nvi p n n íi í i y in iv?
ImPORtAnCIA qUE tIEnE EL AmOR PROPIO En LOs PUEbLOs Tng p i q l Nlz ppinó i y nin n ppi ppi pil. p il. Aí, l biáni bián i ln, p b lqi vi, l h, l l úi y l bn
56
Erasmo de Rotterdam
. L jn j n nblz, nblz, nn n l lz y hbili hbi li ilé ilé i. i. L L n n ibyn ibyn l pip ií n l y l í. L piin xign x ign l gli l l ini lógi, p ni ni l á. L ilin ili n vn l lni y l l y p ll linjn n l ni l úni l q n n báb. L n pn n il i l plni, plni, ñn n l lii l nig R. L vnin n li n nblz; l gig, l ini, nn nn n l íl í l hé. L y á báb nn éi p ligión, blán l iin p pii. L jí pn pinn Mí y n ún hy Mié. L pñl n n n ni l gli ili ili y l ln ii n n l gllí gl lí p y niin ni in l gi. L ih p bn p q l ppi h li l hb, y inivil livn. D él i hn gl l lión, p l ppi n á q p n í i l n p l l, in q l lión ni n pál l á. Al A ln n l lión hl hll l b bn n p pigi igi n l pn q pn á l plb q l . Sgún ll, l lión n pibl n l ini. P qin in bín bv l nil. ¿Hy lg á l, p l i ip á l q l p? Y hí á l ill, l á iñ y l vz l á ig l hb n l nil. Ep q n gn q jpl n inppi y q q p pl n l hb hbí q i l l l l lón, l ngin ng ini i ig ig y l z lp. lp. E i q n n lión n inniv á , lln lii, q pln l pé p p l in. Sin bg, i il l n l bn y l inni; á á l vi q vi q, gún Hi, g inpn. L q y liv lvn l áni bi, nl l i, liv livi i l n, l , l l i, inpi n l niñ l án i, lg l nin y nj l p, in q p ll inn ni. En n, h q l hb gbl y á inlgn nig i, l l , p i, l y lii q p pi.
Elogio de la Locura
5
Sin hbéi vi lgn vz ó l n n l . ¡Cán nbl nill pál! L lión lg jn, y ll n pvh pv h y l , éi éi y p. p . E, n , , l lí l íb b y l zón zón l hn. h n.
LA fELICIDAD DEPEnDE DE LA OPInIón DE LOs HOmbREs S iá q n gi ngñ n l lión; y pli q n l y n l. S qivn qiv n qin n q l lii hn pn l n í. L i q i n l pinión q q ll n . E n n gn g n l vi y i l hn, q ni l p n ln. Aí l n l plóni, q n l n pn n l ló. Cn llg b lg, n lgí vivi iiny n n; p l píi hn á l l q l á g l ión q l v. Si lgin qi n pb ibl , q n igli n l h l ón. Si l pi p n i, l gn bz y b p i; i l bzn (¡Pón!, qi i l )) inz, hbil, n n lgn lg n hii vij, v ij, pbiln y pn nión. Dl i , n j lgún n pói bl — Sn Jg, Sn Cióbl Sn S n Báb— vá q l l l zn n á ni q i Sn P, Sn Pbl l i Jú, hij Di. P j y vlv n n. ¡Cán p lg lg l l lii! En bi, qii lqi niin , p jpl, l gái, bn ii y n ili bin . El píi hn in p áiln l pinin q pin llg l ih n l n z z pibl. P jpl, jpl, n ln n z in ni y n l inlbl, inlbl, p in él l pz n n li nj, ¿qé ¿qé l ipi ni liz? En bi, bi, i l p ná l vi, n i p l ibi, ¿ qé l iv nl? Png ún jpl: i n hb á n n j pléni l y, in bg, l p n bll Vn, ¿ n á l i p él q i n v h? Qin p n bn j y ill i ll y l i, i , nvni nvni q n n b
5
Erasmo de Rotterdam
Apl Zxi, ¿n á liz q ql q h p p l pi l n gn pin, q qizá npl n n pl q l ? Cnz i j q in l hn i y, q gló pi n billn l, hiénl p b q n n vl inpibl. Pgn y: ¿qé pí l l jvn l ngñ, i lib nplánl y l gb jn í n ? En n, l i n ól hbí h l g, in q bién hbí p n ilión n gn i l hbi hh n gl gn vl. En li, n hy ini n l q, i n l vn Plón, ibn l b y g l , in l ni i n ll, y l bi q, li l v, l v l n. Si Miil, l zp nón q hbl Lin, hbi pi ñ ppn q i y nin n á nñ, n hbí ni n á q . P n, n hy ini n l l y l bi, i l hy, n v l pi. En pi lg, pq n lqi nn, bánl n ñ q n ñ l q iginn; y n gn, pq pn iión n jn, y bin ni q n hy ih pl i n i n pñí. T bn q l nú bi y , y i i q p xii lgn. L gig, n n igl, n llgn ni á q i. Y n í, ¡p Hél! pí lqi q, i l xin nin, n nní n ll i nz bií. P, ¡qé ig i nz! Ni iqi . Pn , l zón pinipl n l q jin l ión B l q p l vi hyn l pn. Sin bg, p ip; p n n pn l vp l vin, l innqili gn n pl. Mi bni, n bi, n á y pl. Y ppin l l n bigz nn y ni l píi lgí, lii y pl in xigi n n pg. Diiby i v n in iinión, in q l l i ln nn vi. B n h n l n l pln q p l vin gn q pn l p y ni l pnz; Vn n n h l gi h; Mi g n ñí l n l lni; p lgn l iqz q p Hél y l
Elogio de la Locura
5
p q n Júpi. M j nn ini l bll; Apl ól nl qin l pin; l hij Sn hin l i i n n n y; Fb p p l p n fh y Npn niqil niqi l á l q lv. Y n ig ig l i lé Plón, Aé, l Fib, l Dii y l i pi, q n á vg q i.
CULtO UnIvERsAL DE LA LOCURA En bi y, l L, p iniinn n l bni q n nín l hb. A ni xij v lgn, ni nliz n é q lgin h ii n ni i l, ni lnz y ni hg n n n lgin nin l hg l ii n hn l i, p lvián í. S iá q n nill h n n i hn, p q ni h igi pl. Rln n ingi inlibl, , ¿p qé qi y l, i l n n i pl, l á pléni ? Dnqi q hy hb, né l. N y n ni p q lvnn q nn l pn l , n in l l inn, l á vli gún l ólg. ¿Db ni nvii Din, qin gi l bn l n ng hn? N, p pi q ll pji i l, q l gn n g y p q l pnin y n l i i. Pi l q qll qin qin l i xpln xpl n g. Enn, plinn l q in á hn vin q llv llvn n n l l; ; n l l í n hl hll l n ningn gpión hn, ni iqi n l v iin. Mh é hy q ninn vl n pln ií l Vign Mí, M í, n ningn ning n l l h; p n hn p ii pz, hil y bn. ii bn. D q n ng q nvii l i pq n l l p l n l inn l n i í, n Fb n R, n Vn n Chip, n Jn n Ag, Ag , n Mi Minv nv n An, n Júpi n Oli Olip, p, n Npn n Tn y n Píp n Lp. Sin ini, p i q xin n n i hn hb hy, p -
60
Erasmo de Rotterdam
llvn n bln i v ign, n p g y p. p .
fORmAs vULGAREs qUE REvIstE LA LOCURA Si lgin lg in l p q l q ipl i pl pnión, pnión, l invié q xin nig l vi l hb. Aí niá l ln n án bn y ó , gn y pqñ, pqñ, in. N vi n p n l vi, pq í ininbl; n lii l y liv, y p ll jzg jzg l á. á . N n p l vlg, q in ip pn p pl. Abnn n él n l l, y n nv in vn í, í, q ni il il Dói Dó i b b í ín n p í í ll. l l. Sn iníbl l i, l lgí y l gij q l ibl hn pn innn l inl. E in l pi h l ñn lb nl bl, n q in l n, gvi y qj q ibn l i; lg, hn l v, libn. Dpé lbn n bnq y, n y án big p l né y n qin p ningún n i, inn n l p á l l Olip y hn l ivi iv i pál l in hn. hn. ¡Di inl! in l! Qé n pnin! pnin! ¡Qé vi v i n l bl ni q bvn! O l ig p xpini, p vz n n n n n n l in i n l. l. Un ll p n q qin il á n n l h ll; n n n j, in n ; i viv l q p l piión p; ql l á á vigiln q n Ag. ¡Qé l fj l nl h! Cin lln, qin qin h i l ih gig g ig “l “l lln b l b b l ...”. Ap h n glón, q g n l q p, i hb n p. S v lg l q pin q n hy á gbl q l hlgnz y l ñ. L hy q gin innn n l ngi jn, in l ppi; l q pin p p pg y qibn n á i n y l q vivn pbn ól p niq h. Eán bién l in q, pig pigin in n gnni ín í n ing i ng, , vln vln p l , nn l vin y l l l vi q n
Elogio de la Locura
61
pán lv n iqz; l vn q bn n n l g, pin l nqili hg; l q ln l nin in ili, n l i hl y l q, n l i n, pn n nin in. ¡Có ín l i l v q bn p bl p l i qin pnín pnín xpl! L l l in l á ni y ói . N hy n hn q pión, n l q inn lizl. D l ñn l nh inn, bn, ngñn y n, p l l l inn inn p p l pn á l n ól pq llvn l bi nill. N l ln ilill l q l in n iión y l lln n públi “ñí”, ól n l n bn lgn igj l qii bin. En p pá v i pigói p qin l bin bn n, q pn hlln lg l g l ppin nqiln, i l vini p hni. Sb q n n i i n q n ñ n p nn. Algn gzn hién p p pn y n hb n ll. Aqéll pn h hni in hy qin pn bin p l i líi. E gól b l ppli y l hn, in l pz lz n jn l hg y j p l ip n bz y i. Un bn p pv p q hn ininbl ini nbl y n l l ip pí, niqin n iqin l jz in in lg l g l y l l bg ll. Hy qin nn bil y bién qin pn n pginión Jlén, R Snig, n n in n q h, in in j n l bnn , j hij. En n, i, Mnip, pié npl l ln l inbbl inbbl vivén l li li hn, hn, í í v n njb y qi pln n í, nién hnz, bán, blán n , nin, nn y in in . Ni q n l nz pí igin án in y i nili ll hb, ni l inni y n q pv n vi, n n n p n bll n n n inn ill .
62
Erasmo de Rotterdam
fORmAs ELEvADAs DE LA LOCURA P y i í bn ni y í l j Dói i pi n l n y l l vlg. M liié, p, qll q gzn pión bi y q, gún l q l n, hn lnz l ll Minv. En ll n l gái. E í gn l á í, figi y bnn i y n i n xili n n bl l. N ól hn í b ll l in Fi, l in áp li l pig gig, in in il, p n l l v éli y hpin, i n l... ¡qé ig l: j ih lbz y l!... vg n g n nón niñ q l hn nvj n ip z bj, q l n n gi y l hn vn p l h p l . P , gi í, n l pi n l hb. S pvnn n l hiqill y l hbln n vz ngl y g nb; lg, n l pl, l iiplin l pl, hn l ig i b l víi bii, iin l n C. Min n, l i l p pli; l h, áb y ibl l vi l n n in, q n biín p l Fáli Dini. P n ih llg l l n n hb bi lgn in nv. Enn, nq n hgn in ib l bz l niñ n xvgni, ¡h i!, pin lqi Plón Dn. N é ó nign q l n y l ignn p n n ll. A b ni l iión q ibn n hlln n lgún i pgin l nb l Anqi nnn lgn plb ni p l vlg, bubsequa, bovinator o manticulator. Si lgn n n nig z pi n lgn il inipión, ¡h Júpi!, inn á lg y inn q i hbin nqi l Ái Bbilni. Cn in inl y b pí, ip hy qin l j, n bn q l píi Vigili h nn n ph. P n hy á ivi q v ih pigán lbnz y án ípn; p i n ll p i qiv n lgn plbj y l
Elogio de la Locura
63
, á li, in l n zál, nn, ¡p Hél!, qé , qé pl, qé n. Si l i l q ig l n ápi l v, q b í ig l ól l gái jn. Eh: ní n hb q bí gig, lín, ái, ló, éi y á. E hb, n y xgni, l bnnó p i xlivn l i l gái. Dn vin ñ l ió ip, y l b ij q nií liz i pi vivi h hb bli ln l h p l ión, q, gún él, ni n l gig y l lin hbí lg in n niiv. E j nin p n q n in q lgin nn n njnión n n vbi. Y hy n gái gái, p x, ún á (i qi Al, q n i inni pgi, h pi á in in) n n p j l ningn, p y báb q , p n n q nvii ni ningún q p bl gli y ñ lb. ¿Có bí ll , n l? P ip, ip q nz q gi i gz n ih l l nil á inliz , q í n biá ni p l l y Pi.
POEtAs, REtóRICOs y EsCRItOREs Anq bién pnn l í, l p án n blig. C i l pvbi, n píi lib y pión gl l í l ni n ivli y iíl ábl. E i, in bg, q n piin n ln pnn l inli y igl l i, in ngil bién p l á. D l lgión i gi, é n l q á lviz án p l ppi y l lión; ni in n l á vin q ll. En l q l ói, nq lgn n lin n l ló, hlln ii n l n. L j pb, n h, i n q hn i n pil i l gl l gén iv. H l q ibió l hbl, iánl Hni — qin — n lvió inli l l n l g. Qinilin, q in l pínip gp, ió l i n pí-
64
Erasmo de Rotterdam
l á lg q l Ilíada. ¡Tn l ipni q nn l l! Cn ni l q n p ningún gn i, l i l h. Y ni ngá q l h í n plb gi pn. D l i ínl n l izl q innn h pnin lib. T ll bn h, b l q bn hj y á hj n jí. L , l q ibn n p g n nú i y q n hzín p íi y Pi y Lli, pn á ign lái q nvii. Vivn n nin : ñn, in, qin, vlvn pn, hn, ln, nvn ni nv ñ n ii l l pn, y nn án ih. T ll ól p bn l úil pn l lbnz n p, lg n vigili, ig, inni bj. Agég l péi l l, l in l p, l g, l pbz, l n vii, l pivión pl, l vjz p, l niip y innbl iin. Gn l, q l bi pn n l pbión í él. P l ni, l i q in n l ig h á ih pq in z ni vl ib l q l in n pn, in á g q pl y n p ppl. El b pn q n á n ib, á h i l públi ni ignn. ¿Qé l ipn l n l p bi q ln in ll? ¿Qé vl l pinión é n l inn li q l l? P qin vn bn l q hn n qll q pblin b jn n ppi nb y q n ól pi hn y l gli gn n gn bj p l á. Cl á q pnn q lgún í h bi l plgi; p in llg n pvnn y infn n l vlg, l vl p, l ñl y in: “Mi, l élb ln”, n vn b n l libí pnn íl ln y xvgn n l p, q pn gi y q, ¡i inl!, n n in plbí. P pn n l v n pn il y n hbá ún qin l pbn, p bién hy vi g n l in. Gnln, íl invnn pn b nig. Aí, n pl n ll lib Tlé; , Eln L; qél, Plí, y l á llá, Tí. C
Elogio de la Locura
65
nb n inn ningún ni, í l i q l lln Clón Clbz, , ln i l bi, Al B. Igln l gi vl lb n l n píl, pí y ii, n n xgión in líi, n n n lb n y n in pli in. “E á gn q Al”, i n; “Y ú, á q Clí”, l plin. “Tú n M Tli”; “P ú n Plón”. O v pn n vi n l n n pión ivlizn n él. Aí, “l vlg, ing, pin niin”, h q n ll, n p plin l iv pn vi, i bnn l nin. C l i vii y n in. L bi, pnin q n , ín; p, in n, gn qn ih y n biín gli p l l Eipin. Y n b lvi q inl l bi, q bln l innz jn, bn bién gn v y n pán n q nl, i n n á ing q ni.
LOs jURIsCOnsULtOs y LOs DIALéCtICOs L jinl pnn l pi lg n l , y n hy qin é á ih í ll. C nv Síi, n pi in n, nnn ly b ly, gl b gl y pinin b pinin l n. Pn q pz ini l á iíil , p n q n n in á éi n á inin . S pn l iléi y l , q n á i q l l Dn y p lqi ll h ll vin gi. Pí pnál hlní i n n n pnni, h l pn q p n inignini nn n n il, y in án p n ll, l v l p. Sin bg, ppi l h ih; ilgi lnzn nl bll y n q q ip ln n l y, p n p vn l i Eén.
Erasmo de Rotterdam
66
LOs fILósOfOs Dpé é vinn l ló, y lg bb y pli p l n n p vnbl. S inn p l úni bi l n y q p ll n l vnión l l l. S lii ni n ni n n l pi inni, n i p plg l l, l ln y l ll, n x pli l l y, l vin y l lip y l á inxplibl nón nl; y in ningn vilión, i n i l C l n bn llg l nj l i. Min, l Nlz bl gnn ll y ní, p n bn bln n n z. Bn pb n l ininbl ip q inn l á ipl. Cn bl nq n bn; ni iqi nn í i, n bn l i q b n pi ni l n q pn pz, pq n g pq inn l bz lln ñ. T n l ipi g q vn l l i, l ni vl, l b, l pi pinipi, l qii, i y np n il q l i Lin n lnzí pn, gún . Dpin l vlg pq ól ll n p z iángl, ángl, íl y g géi pp y n lbíni, in l p n ión y n vi l, q pn l b l pn. En ló hlln bién l q nnin l pvni nl l y nnin pigi q ni l g p vín pni. A p n ni, ví hy n l hb q l vnj n piz: l q l hn .
LOs tEóLOGOs Qizá í j n hbl l ólg, n v iéng ni gi piln hib, p q, in q n, ign n b b í n il nlin, zán n ión , n n , ln hj ini. Cn y bn nni ql q n l . D , ié q n l á ing i gi. E p b n bni, p
Elogio de la Locura
6
gi ppi p i q hbin l qin il, y l nin l á l n nón ibl gn q n b l i. S hlln n nill n niin gil, nlin, li, ppiin xplíi iplíi y án n bin pvi bgi, q ni l i Vln pín pl; gn lgín i z iing n n gn n p l hh Tén. Aá, n p xpli áiln l ii á pn, l l ión l n, ó h i nii l nh l p iginl l nin Aán, ó nibió l Vign hij, n qé i y án ip l llvó n n y qé n bin l in in ni n l ií. P , p ll, vij y bi. Hy in á p l gn ólg, l ilin, ll in, y q l llnn giión n plnn. P jpl, “¿xi l v inn l gnión ivin?” “¿Exin vi liin Ci?” “¿Pí Di hb g j, ibl, n, pi lbz? Y, iin , ¿ó hbí pi, hh ilg y i i?” “Si P hbi ng in Ci b n l z, ¿qé hbí ng?” “¿S á y bbá pé l ión l n?” ¡C i in y l l hb! P ún hy h ilz igl é á pli, n l nin, l pni, l li, l lin, l n í y l ip, q pn l j l vlg y q ól pí p Lin, y i vb l n inibl. Añ ví qll nni n póji q, j n ll, l l i lín vlg y ppi hln i. P jpl: “E n li á gv n ing l zp n pb q il hb”, “E pibl q l n n pz i l á pqñ ni”. E ilz hn bln il l xin p l iin i lái, q n n á inin q l lbin. L ninli, li, i, lbi, kni y i n ól lgn . En ll, n l á, n pn l in q l i pól niín n nv vni l Epíi Sn i v in q hbél n l ólg hy.
6
Erasmo de Rotterdam
Sn Pbl p n nbl n l , p ó p in n l nió iin q “L l nn l q pn y l nviión l q n vn”. Si bin pió l i n ibl, p iléi n l iviión y niión q hiz ll n l píl XIII pi Epíl l Cini. Sin l pól ngbn vn, p i l hbi ing l éin a quo y ad quem, b l nniión, qé n l i p p n lg in, l ini xin n l p Ci, y n n l il, n l z, n l n l i í, n qé n x liz l nniión —p q l plb p l l ú pnnin ivn, ni i— n pbbl q p hbin lnz l gz l i n l xpliión y niión n. Cnin l Vign, p, ¿ál ll hbi xpli lón, j q n ólg, ó pv l p iginl? P ibió l llv ql q n l hbi ng n inign; p n n i pnió y, lg, n lnzó l ilz pgn ó n hb p p l llv l ini in ln ll. L pól bizbn p p y, p , já xplin l l, il, in y nl l bi, ni ninn á lbl inlbl. Abn Di n píi igin l plb l Evngli, “Di píi y n píi y n v b ”, p n hy ini q nn l vl q b l i n l ign Ci pin n n p n bón, ip y n ng xni, bll lg y n l n y b l ipi. ¿Qién í pz n ll n hb p in y i ñ l n in l íi y l íi Aiól y E? Aii, l pól nñn l q l gi, p nn iingin n l gi gratis data y l gi nin. Pin h bn b, p n pn l gi pn y l gi p. Enñn innn l i, p n pn l qii l in ni xplin i inl nil, in. Oin l p, p y ln g q n pin ni inín qé , n q igin q l njó l píi l i.
Elogio de la Locura
6
Si Sn Pbl, p y l p jzg l l á pól, hbi i v n lgí, n hbí nn l niin, nvi y gnlgí, y, l lló, l lgqi; y q l ip nn n úi y g n pión n l xqii ilz n . Sin bg, hy q nl ólg q n n ln q n hn nn l inn q, n p éi, l pól. S nnn n inpl n bnvlni, n p ni hnj l nigü p ni l íl póli. ¡P Hél! Hbi i p j pil n bli , l l n yn i n plb . P i nnn jn ini n Sn Ció, Sn Bili Sn Jóni nn l gn l x “E n i”. L pól ipgnn négin l pgn, l ló y l jí, gn úli iibl binión; p l hiin n n ilgi, in n l jpl vi y ilg, p iigín n públi nill inpz n l bz l ppiión n g E. Hy, n bi, ¿qé hj qé pgn pí ii n n li ilz? Sól pí n n p q n pi pnl, n ip q l ilb n b l i nvi q n lh nnn n igl. El g plí n l g, l i n i, q n hí q j y j l l Pnélp. En i pinión, l iin, n vz nvi gn jéi lh n y n n l, hín j nn llá l vi i, l kni y l invi lbi, jn n l á p , y ng l gi q libí l á z l bll q n l n h vi y bní l vii á nn. P, ¿qién iií pi n gijnz? ¿Qién n jí in p l gz? ¿Qién n livin q n gi n pn inibl? P pá q ig n n bl. O g q n i. N ign q n ólg hy lgn, ln bi, q qn n l ívl ilz lógi, q nin ílg l iin b l n, q in p á p q p xpli, b i nvi hn n l y é pgn, n ii ói y ilz ló. L j l ivin
0
Erasmo de Rotterdam
lgí nh n gn n pn, niin n gn y pinin ni. L ólg nái, in bg, inn n ih n pión q pn n ll í y nh, h l pn q n l q ip p l iqi n vz l Evngli l Epíl Sn Pbl. Cn l pil l Igli, q hnií in l pnl ilgi, n l i n q, gún l p, hí Al n ní l il. Péi igin l lii q inn n ln y in pih, l i n , l pj á n l Ei. Aii, pnn q nlin, i p lgn gi, n ni pi l ly Slón y p p ln l pnii. C i n n l n, qin blig lqi q n bz ign nlin xplíi iplíi y ál q “E ppiión nl”, “É, ivn”, “É, hl hjí”, “Aqéll lnn”. Aí, ni l bi, ni l Evngli, ni Sn P, Sn Pbl, Sn Jóni y Sn Agín y ni iqi Sn Tá, q l á iéli, n in p l bn iin, q á h n l pbión l il jii l bhill. ¿Qién pní, i bi n l nñn, q n iin qin q l “Bín, p” y “Ap, bín” “L ll hiv” y “Hiv l ll” n qivln? ¿Qién hbí lv l Igli n gn l q, in , ni hbí vi, n li ll l Univi nnil n gn pgn? Y bin ih inn hiénl. P n : l j q hn i ll y pln l h l inn, l pn q ií q hn vivi vi ñ n él. Tbién invnn pih n lil, ñin n víi y lln i y iin p q l binvn pn, lbn bnq y jgn l . Cn y n ibn l n bz q igin n l v n l Júpi n piió hh Vln p lz Minv. Aí p, ni b xñ q n l nin públi bn in vnbl án n l bi, q llín. Fnn y i í ll n v q l á n ólg n qin á p y bábn hbln; blbn l q ól l l pnn y i-
Elogio de la Locura
1
nn p np ingni l q l plb n p nn. An q inign l Sn Ei l gl l gái. ¡Singl pivilgi, q pi p lqi zp nón! Finln, n ii n n nb n l v plb Magister noster, q p ll lg éi, l tetragrammaton l jí. Cn q íl b ibi n yúl, y i lgn bi l n y i Noster magister b p q l inliz pz l j lógi.
LOs RELIGIOsOs y LOs mOnjEs P h l pi j l in nil, i, l ligi y nj. Ep iin q nb n in, pq n hll ligión n l ligi, y l nj, plb q qi i “lii”, nnn n qi. ¿Qé í gn ih i n i y n xili? S l n q in l gü nn n lgn p l ll, l l n l ipi n í i n l víi np. En pi lg, inn l l l pión n pl ignn, l pn q ni iqi bn l. Cn hlg Di nn n vz nl l l n l igli, n i p in n ni. Algn xpln vnjn hp y i nign n ng pn p n p, in pn p, j ni b q n n, n pjii l á pi. Y inivi ignn, úi y i pnn vgnzn l ign n l pól. ¿Hy lg á gi q gl q ipnn q l hgn gún pp, n igiz ái, y q ni ilgi l n iión? S h pi l nú n l nli, l l l inón, l lg y l hábi, l ñ y gén l gll y l íngl, l iá l n, l h y lvn. P, ¿qién n pn l igl igl, in n gn l vi y pn q hn plil? P, ní, n ól pin l li, in q n í iñn y inln p l v i póli q
2
Erasmo de Rotterdam
hn hh. L i q lnzn n nin n l q llvn inón iin l y hábi l n n á . Algn hy q n n v n l pliin l gl q llvn l ilii xin, p bj inn p ln níi; , l ni, n bj ln y ni lin. L hy q pin l in, p n l vin y l j. En n, q án n h n q é n l gnli l b hn. S biión n ii Ji, in n p n ll. P zón pin n l p q n í i: n pvnn llán nin, y n ll pn n l, n y íni bli; infn llán bniin, bnin, bigin, gin, gilli y jbin, i n l in l nb iin. L y p ll n n ipni ni y iin q n q l pí p pn p éi n gn, in pn q Ci piá inignini y ln ná n n i hn p ln l pp l i. Sá n v ivi vl l í l jii nl, pnn n lj lln in; , i l; é, il yn, pnin n í q hn hh n l i, p n l hbá lln óg h vn; qll, pli ni, q n bín n i b; qin ná n hb já n n pl... in bi pvin l n n gn; qél, pná hábi n gin q n ví vi n in; lgn lgán q vivin á inn ñ pg n pñ, i n pnj. Hbá qin ngllzn nq, qii z n l gli l Alíi; án q hn bi p vivi n l l, y l há l pz lng l ilni g. P y g q Jú, n v q nión éi inbbl, l inpiá xln: “¿D ón h li nv jí? En v ig q y n nz á q i ly, y ll n h í n l plb. H pi l in i P, ln y in pábl lgn, n l yn, ni l hábi y v, in l b i. N nz l q in n éi q inn p j q Y. Vyn, i qin, l pí l bxi, q pn n
Elogio de la Locura
3
l nv il q hn invn, y q nin y ipni ni y gl q i nin”. Cn hn y vn q l in y h n pi ll, ¡n qé g ián n !... P in n, n li gi l pnz q y l n. Anq hlln p l vi l, ni v npi gn, n pil i n nin. E b q in l nión nn l ; y nq inn p ilíi bil, n pn n n bbn y qin ivi n hii lig. Enn l nn n inii l li, p ln l nb. Si lgin in n zángn, nin gvi y l ln n n n ini q ln n pní qin nn ni. Y n jn l h q l jn l il. Si l bv n án n l púlpi, vá q n hy in l q p p n ll n ii l gl l l lni. ¡Oh i inl! ¡Có giln, ó bin l n l vz, ó nn n p y l ii, qé i, qé gi! L nv l pl bn n v y l l inn hill y ghn l bz nn. Y n h i pz bi l ii n q n n vngliz, pq l pnn n l l l y ningún pn pni pái; p vy ibi l q h lg b. En pi lg inzn n n invión, l p. Lg, xi, i vn l i n l í Nil; i l ii l z, n inz p n Bl, l gón Bbilni; i l yn, iniin ninn l ign l zi, y i l , pinipin n n lg y iqiiión b l l íl. R q n n ión hé n ni inn (¡pón!, h qi i n bi) q pib b l ii l Sníi Tini. Qin v iión y l vz hlg l ólg pn, pzó hbl l ión l plb y l iin p l ión y pé l nni l j n l vb y l jiv n l niv. Algn yn, b, hín iin: “¿A ón iá p n n n?” D llí vin inign ólg q l íbl l Sníi Tini á pni n l gl gil n n p q n
4
Erasmo de Rotterdam
g géi n pí pnl n y xi. P pn ón pló h ; hy á á ig q n p, pq l ilz l ingni l bió l bz y l bió l ; p , n l ni h l y pin q l gli l lió b. Tbién í n ólg gni, n pn q pí E iviv. P xpli l ii l plb Jú, ó n ibl ilz q n l hll l q p i Él. En , ln in linión, n íbl vin l Sníi Tini. Aii, l pi inión Jú n “”, l gn J n “” y l Jú n “”, l gn ii q ni, pq n i q Jú l , l i y l úli. P ún qb ii á l. Diviió l plb n p igl, liinn l “” nl; ij nn q l ll “yn” p l hb, q “yn” p p n é y q, p n, qb l q Jú qib l p l n. E nv jó n l b bi iión, y b l ólg, q vin pn q nvi n pi l ió Nib; p í i n i q p p l q Píp n v l ih ig l nn hhiz Cnii y Sgn. Y p i q hbí iv p ll, p, ¿án h vi n ión nz n l gig Dón l lin Ción? É nín p in xi jn l n, nj q ign h l pq, in ni y ión. P n q l pábl (í l lln) n n á nn ói n n lión ngn n l , q l yn, b, : “¿Aón iá p?” L i q n in l Evngli l hn ápin y in l y ipni, n bí l nn xpiin. P ví hy á. Si bn n n lógi, in q é n ng lión lgn n l il ni n l i, q nin íi. C l n p l pl y ip y n hy n pll znbln n l i, pnn n lógi nj y hn n ln, il, ilíi, á, n igbl. S pln n j b l vlg ignn ilgi y y n, n-
Elogio de la Locura
5
lin, li, piin ni y ní plái. Finln, n n n i lgn ábl úpi vlg xí l Speculum historiale l Gesta romanorum y l inpn lgói, plógi y ngógin. Y í n n n, l l n pxió iqi Hi n ibió qll Humano capiti... Ign qé pnin q nvní q l pinipi l ión nqil y p pi; q inzn in í ni í i. Hn h ii q hy q lnz xlin p l nión l yn, í q in niión lgn ni iv pn ppn n i l. P, ¿qién l hí n l , i n inn nj ni? Pinn igln q ni q l ón vy in p p n vhni; í q pé hb i nln n p, lnzn pn pigi n n, nq l n ln ivil, p l nl n n n, i hbin pi l lin. P úli, l ói l nñn q bn i l i, y p ll pn zl lgn hi q, ¡h, Ai!, n n lln gi l n l ábl n pló l li. A v n , p n n p q n vz hi hn qill, y l q n pinión n g v n pn vlg lin. En , q ión l y n n p inn y g q ií q hn pni l hln l . Mh é n pi qéll; ni p g qién h i qién. Sin bg, gi í, hy gn q l íl h nv Dón Cin. En ni ii bln l y l j, q n l á l p ll. L pi, pq hbiln nn lgn igj l qii bin; y l gn, pq in ll nn l l vin. Aá, l vn l il pq n n hlln nl p ig n ygl. S pn pn án bn hb q n ni ni, n y viin, jn n pi iní b l l y n n Sn Pbl y Sn Anni.
6
Erasmo de Rotterdam
LOs REyEs y LOs PRínCIPEs P j n bn h in, q n ing ln l ng l bni q í ibn hn n l il vión. Cpn h q ig lgn plb b l y y pínip, pnj q inn n vin l; vy xpn l n l inpnni n pn lib. Si lgn pnj vi ól n p ni ún, xini í l á i y n iv . En v q n vlí l pn pvnil n iión n piii, p q n g n p q n pí ll qin pi n v y. L n n bn p pbl, in ól l bin públi y pli in l ly q ll i hn plg, í i l hnz ini y qll qin hn lgún g. An l pbl, l pínip pln n bné q p l ih úbi, l lé ll q gi in n. L vii y l ún l l pn invi; p i él p l hni, pión xin n p n n hb pn. L y, á, hlln n xp nn p il q l pn vi l i, pl, lión, vii y lj, q bn z p lj ll y p pli nn n b. Y n ig l hnz, i, nvii y plig q n n bz n. Finln, b ll á y v, inl y j, q l piá h n in y q á n á v n y hy i pí n. Si in b y iil, n ín nqil n ningún bnq ni nín n ñ pí. P n i xili jn n n l i i, n inn á q vivi ón y ól hn l v l y q l n ivión. Pinn q pln pn n bligin ián l z, blg n h bll, vnin l g y gi y nnn nv i p l in vll p llvl . P bi n l á l igni iniqi, in invnn nv íl hní p vi y, n n n, hlgn l pbl n lqi bgl p nl ih.
Elogio de la Locura
Igin n hb, n nn l y, ignn l ly, nig, p n, l bin públi, hil l b, n l pvh, inlin l pl; pnl h l n iñ n hb y l n n, bl l hni vi y l bill in, l l njy n y l n púp, pnión l viv pbl; i n n y i i n bí vgnz l q pn y vivi n l q lgún lii l gi l ini.
LOs CORtEsAnOs ¿Qé h i l n? N hy á , vil, ni y pibl q ll, p l l inn p l pi l hn. Sln n n n : l b bi pl, púp y á inigni l b, jn l á pn n jii li. Sn ih lln l y “ñ”, ln n, n l in “ni” y “j” “xlni”, nvn n n n xpión ipbbl y n l lgí, p l n l hbili nvnin l nbl y n. Si n j á n il vi, v q n n in n v i y pnin Pnélp, i Hi. Dn h ií; i ún, yn l i q plln l i pllán li; ynn y, pn hn in, pin l i. Lg ivin jgn l , l jz, hbln j, í, i, y n p l il, lnn l hl y l b n lgún npié. Engi llg l h l n y ll l libin q, ¡p Jv!, n n p. D , in i ni ppin, pn l í, l y l ñ. Cn q h y i, l npl ni vni, h ni v ná; b n v n nn n nin q á bl n y l l vi, ió q bn p z p bi á Júpi, , n n, pnj y ngiin l p l n q llvn l ll, i nblz vi q v n ini íi.
Erasmo de Rotterdam
LOs ObIsPOs D ip inil, l nl, bip y l pp, l pól, ign l i n y h l vnjn n in. P i lgn bip fxin q nív vi iblizn n vi in nh; q l i bin, pn ni p n lz, pn l ini l Anig y l Nv Tn; q l gn q bn n l inin q é bn lj l n l hn, lipi y p, p ini l Sn; q l bál inigni inn vigilni bñ; q l pl ini l in l vi b l pin, ¿n vivií lln iz inqi? P ll l b n p í i y nín l i vj Ci, l il y vii. Olvin q l plb “bip” qi i bj, vigilni y lii. Sól n g in inn ln bip y n l b l vi.
LOs CARDEnALEs L i p i l nl. Si in n q n l pól y q bn vivi ll l hiin; q n n , in ini l bin piil, l q pn hn plij n; i in n p b q lb bplliz ign pz, l n ppú pn l Di, q p (n pli q b bién l l q l n, y q bin pí l n ll) igni l i iin q b y, nñ, nl, xh, pn y n , vin l g y iin l l pínip, n p ll n ól l iqz in l ppi ng; i n , gn n biinín i y, bnnánl, llvín n vi lbi y pn, l l iípl Ji.
LOs PAPAs Si l pní, q hn l v Ci n l i, pn ii pbz, bj, piión, ii y
Elogio de la Locura
pi l n; i fxinn n q l vz “pp” qi i p, y viin q l ll “níi”, ¿qién xiií á ih q ll? ¿Qién í lnz l hn y nvl n l vilni, l pñl y l vnn? Si lgn vz ñ ll l bií, nín q piv pl. M... ¿h ih bií? Un gni l í in, gún l Evngli. Enn l hn, iqz, pp, n, gi, ib y i lín i p l hb q n l i y l bií p yn, vigili, in, pnini, ii, lági y il pb. Cl q i i, l hb n (¡pón!, qi i hn) i, ni, ibn, bg, , blliz, ly, pxn y lgn i ún á vgnz, ní q bj i hb. Sí n gn l, nq ví í á bibl q l pínip l Igli, v lb, vin blig pñ y y lg l zón p vij p l n. P gi n ián. En n í l q ipli ii nn Sn P y Sn Pbl, q inn ip in p ll; l pp vn n ól l q igni pln y vni. Aí, gi i , l vi q llvn hb á lib inb y bl, p q án nvni q Ci hll ih n ión p gy, ni, l íl “bi”, “vni” y “ni”, llv l g nn y ó iibyn n y bniin. L vij b h ilg y á p y ippi n ip; nñ l pbl ii; inp l Sg Ei in; z i; ll ppi j y pb píi; l pbz ói; b n ini p qin pn gn l y á p l hn b n pi; l i l l pn y inn l ixión p n ii inn. Aí, l úni q hy ipnn n l bniin q hbl Sn Pbl, q ll pign gnn y l iniin, pnin, n, l pnj l ni (l q n n x) y l y l xnión, q n ibl lg b p j l l á llá l Tá. E l pln l níi p, vii Ci n l i, n l i p Li q vn iini n lg
0
Erasmo de Rotterdam
l pini Sn P. En , nq pól ij, gún l Evngli, “T l j p gi”, h pn i, i, ib y vll. Pn ii Ci, bn ng y g n nig, n ng n l g, pnn q í nn pólin l Igli, p Ji. ¡C i é vi p nig q pní ipí q n ilni nibyn q l hb lvin l Rn, in lhn n ly, l ln n vli inpin y l in n in n! Agyn q l Igli n, in y ppg n ng, l lvn pn p, i n in Ci p pg l y. L g n l q á ppi q hb; n lvj q l p l pnn inpi p l Fi; n inn q l in y nvil; n pv q l á iinl n qin j l pin y n ipí q n in n q v n l in Jú. L pp lvin p ng ll n ni; lgn, p ñ, n n jvnil, n inn l g, n l in l ig y n l ipi n pih l ly, l ligión, l pz y l nqili. Aá, n l ln l q n vin l l nb l, pi y vl, pnin q pibl pñ l hi hii y hnil n l nñ l jn in n l i q iin b póji.
LOs ObIsPOs GERmánICOs Dnz i n in jpl, qizá l n, i bip gn q, pin ln l l, l bniin y ni, vivn v áp, pnn q ng l l Di n bí inign n n h n l p bll. L ign l jpl pi, q n lnzn l b n bli , nin iz n p, lnz, pi y vnbl. Inpn n gz l x p nvn l gn nill q já bn j l ib; p nn n q n p á i q bn n l h l pbl. S n y hábi n l in, ni pn pn q bligión lib l l biin
Elogio de la Locura
1
nn y iigil hi l l il. Cn pli pn n nin in pi y lqi l in, y hbí q pgn, ¡p Hél!, i Di l y l nin, y q ll i n bn l q in ni pnn n plb linh. L li pn l , y n l vnjn, n l vigilni l ppi ing. N ignn ningn l ly q ll n; p n p lgn nv g, l jn hábiln b l pl jn. En l Igli l i q n l gbin l pí: l pínip lgn n n l ini y é n bin. D l i , l pin n l pbl, n, l i l vión. El pbl vz l nin n l q ll liái, i él n vi lión lgn n l Igli; ll l, i vin inii p l n y n p Ci, gn bligión n l gl; l gl b l il; é q n ng nh, b l il á ig, q n l pnin l ón nin; y é, nln, b l j, n qin in l l vión, nq n n n p q n l b p ningún l. Aii, l pní, q n n ilign p nn l, pn l bip n póli; l bip, l pá; l pá l vii; l vii l il nin y é, n, l qil bñ yn. Al llg pn qi j l q n i áni i n ái, in q l iñ l vi l pní y l hg p liz n lgi; nií q lgún linnin png q i innión n l pínip bn y lb l in. L q , hbéi pni p l q n p plb llv ih, q ningún hb p ih i n n n i pión.
LA sUERtE fAvORECE A LOs LOCOs ¿Có pí , i l Néi q ib l lii n l hn á n nig q ip h i j nig l bi y, p l ni, lln bni l ni h n án i? R Ti, q i ign l ih “Din lln l ”; bién néi l -
2
Erasmo de Rotterdam
án q i “L lhz n”, y y bin l bi l q i “H ni n l ll”. P p l n, n q pz q y qn l ni i qi E, y vlv n . L n l inn y q pln iin “M l jg n ”. El niin h p íi, p l l l bi vivn n l pbz, l hz y l i, pi, ign y lvi. Min, l ni ibn n in, inn n n l n públi y, n , ppn il . P i lgin in p liz in g l pínip y in l i njy i, ¿hbá q l á b q l bií y q á l p gén pn? Si ngi iqz, ¿qé in pá bnl i, bin l i bií, b n n l jn, vgünz i l pnn inin y i p l á inignin úpl l bi n l b y l ? P l i, qinqi q pi hn y iqz liái llgá n ll in n n n by q n bi. Si lgn b l pl, l j n gn in l ni y pnn y hyn l bi i n n pión. En n, qin pn vivi lgn b nz p xli i l bi y pi lqi nil. Cnlyn, nqi q i n pní, y, j, gi, nig, ig, y n, pign l bin il; y l bi l pi, lógi q bn hi él. Si bin lgi p n ingbl, bn q l i b lgn vz. Aí p, vy in; p n ñié lgn p plb p pb q h i hn lb n plb b. Aí, ningún lgly pá lni iin q nvnz úpin y n lg n n i v.
tEstImOnIO DE LOs AntIGUOs CLásICOs A fAvOR DE LA LOCURA: HORACIO, HOmERO, CICERón T nn n pvbi ppl q i “Di l q n y ié l q n in”. P nñ inn l niñ q “Fingi piz l l l bií”. P v,
Elogio de la Locura
3
nn, án gn n i éi n ngñ ign iiión n i l bi. Hi njb n l y nqz q zl “l n n l bn jii” y ñí, n n h i, q n pqñ ppión. En lg : “Abl n n n” y gg á ln q “ pibl p p inn y n q bi y n q hin l in”. H, q ip lgi Tlé, l ll n in “nl”, nbbn l ági niñ y jóvn, p nl p bn gi. El ivin p l Ilí n nin q l pin y y pbl ni. Aá, ¿qé lgi j q l Ción, n ij “El n á lln l”? Y ni ign q l bin y n á xn.
tEstImOnIO DE LAs sAGRADAs EsCRItURAs A fAvOR DE LA LOCURA Y l x q h i n gzn pión n l iin, vy h i l Sg Ei, bn l i. Pi pi l pi l ólg y lg inii iíil . Qizá í lg ini v p gn vz n in n lg l l Hlión, n l i l xñ. D q, vy h ólg n lbin, í j ip q l píi E bnn n n l Sbn y pn n i ph; pé, á pin q n p pín n iz, pá i n , í l n. Qii bi y vi j lógi, pq y in q lgn, l v n pn b, h y hb gi ln l ppl n . P i plb n bn b ni, p h nvivi n ll n ip n l inii q h pni lg ini. Aí Píp, i l hig, llgó n lgn plb gig z í ñ n lí; y l gll Lin, pé lg n l hb, p hbl n l. En n, n n i. Lé n l Eclesiastés , píl pi: “El nú l ni inni”. ¿N ini q l n l ún l hb, xp n pqñíi nú q n é i lgin pá n? Jí á xplíi n i: “El hb h vl ni
4
Erasmo de Rotterdam
bií”. Aiby p l bií Di y j l l l hb, p bién: “Q l hb n vngli b”. ¿P qé n qi l xln Jí l ? Sipln ní q bií n xi. P vlv l Eclesiastés. Cn llí xl: “Vni vni, vni”, ¿qé h nn in q l vi hn n úpi p l l? Aí i l ih p Ción q “l n á lln l”, y plb l Eclesiastés: “El ni vli l ln, in l bi pn n bl l l”. E ini q l hb n ni y q ól Di p n l íl bi, pq l ln ibliz l nlz hn y l l, nnil lz, Di. Hy q gg l ni q l i Jú i n l Evngli q ni p lln bn á q Di. P n i , gún l i, l q n bi ni y l bn bién bi, ni i q l n b l l. Slón, n l píl XV, in q: “l l l lgí l ni”, q ln ni q in n n hy n g n l xini. Cn l ih : “Qin ñ ini ñ l y n l gn b ip hy n gn pn”. E i il pi xp q: “En l zón l bi hbi l iz y n l l ni, l lgí”. Qizá p él i qi n n ól l bií, in bién l l. Si n , b l plb n l pi píl: “Diqé i zón n l pni y l bií, l y l l”. Y áil pn q pj n lgi p í, y q l p n úli éin y l i Eclesiastés in q l úli án l pi. L n pi l bií gún l l Eclesiastés , lqi q . L ln l píl XLIV, y plb, ¡p Hél!, n qi nin in pvin h n pgn p q, n v p, yéi n l inión, hn n Plón qin in n Só. ¿Qé b g j, l y vli l vlg y vil? Anq l léi, ná n v lg l pvbi gig q z “Dj l án n l p”; y q ni l pi in, pq l i l i n , Aiól. ¿Hy lgin l bn úpi p j n l ll jy y in? M p q n; á bin l n n l ii á óni
Elogio de la Locura
5
l á . L q n vl, j l vi. Enn, i l vli l y l vil j viibl, bvi q l bií, q phíb n, ini l n, q nj l. Vé l ini lil: “E pibl l hb q n n q l q l bií”. P ún hy á: l Sg Ei gn l pz l l l y l nign l bi, bi vni. Aí inp l q i n l píl X l Eclesiastés: “El l, inn, pin q l n l q nn n l in”. ¿Hy i y q igl l hb nig i y n n ll n éi igl l ppi? P ql gn y q Slón n vgnzó ll l, y ibió n l píl XXX l Eclesiastés : “Y y l á l l hb”. Y Sn Pbl, l l gnil, pó bn g l i íl n Epíl l Cini: “Hbl l ni —xl— pq l y á q ni”, i ln nvnl q ni l vnjb n ní. P lán ni lgn hlni q án ip hn l ólg n in j y q n híi nin n l á. D gi l l, i n q l b, i qi E, l q nn nb p hnl. “¡Vlin i —xlán—, vn ign l L! El pnin l pól n l igin”. Ni n bb nn q á ni q l á, y q l q ij ‘Mini Ci n ll y y bién’, qin in p hn xpli q n l i q l á; y ggó: “Y y á, p q bí q n ln igl l n pól in q n lgn él pi. Y p q vión q él ní p i n n gn, nió n l px l n; pq i l v in n pivilgi l ni.” L jé ii l q vn qi i Sn Pbl l ibi . P l q í p, ng l pinión n b ólg, n pigi l j l vlg y n l l l yí n p ngñ, n n l bi q inn lng. P ni n l pqñ hlni liz á l q p n , b n ólg inign y nb l p q i l n l in l pig gig l n q ó l li. E pnj h xpli n gil lgí l pj q n p y l llg l “Hbl l ni, pq l y á q
6
Erasmo de Rotterdam
ni” h n n y, á, ñ n z pn iléi. Tnib xpin, í n n ni: “Hbl l ni”, “Si pz ni pq p n l l pól, l pé ún á n vái q ng p pi ll”. Y lg, lvián l , p niin. M, ¿p qé h pl n l y bv jpl p nn? En l ólg b i n pil l Sg Ei. Algn pj Sn Pbl pnn niin q n pín n l x iginl. Y i b Sn Jóni, q ní in lng, n l pól An vi p li l inipión n l y l ló p nvil n gn n v l iin; piió l q n l nvní y nv ól l plb nl, nq n n l. L inipión iginl í: “A l i Ai, Ep y Ái; l i xnj y ni”. Sigin in, l ólg bn p l gn q l vngn bin, ixiánl n ni, in pn q l ni l q ig p n g lión n l inl nil; n é n vgnz q h l hn ii l jinl. Y, ¿qé n l lá bin, pé q n ólg y nb n qi i n inpión l plb Sn L q n n l pnin Jú l g n l g? L bn vll ln ni á hn n ñ n n gv plig nz, p bn án igni l nión p l lh. P l i qi Ci q l y n hbin pi xili. L pgnó i lgn l hbí l q l nvió nni l Evngli, in y, in lz q pgi pi l pin y l pi y in lj p pv l hb; y ll l pnin q n, ij: “P h l q p n zón, q l bnn y l q n l ng, q vn úni y p n p”. C l in Jú nñ l lz, l pón y l pi l vi, ¿ó b nn pj? P qi igni q nvi bn i á pvi ún, q vyn n ól in zp y lj, in inl in úni, n q piqn l Evngli in á q n p; p n l p l ln y pii, in l p piil q llg h l n l zn y q n l j l pin, jn ól l pi. P vé h ó ólg -
Elogio de la Locura
ió l x: l p n n n l pin, l lj, vív p l in; i Jú, pni hb nvi pól n n pb qipj, iniin. O i lvi q l hbí pi q lnzín l il in inji, n y plii vánl bl n l vi y nnánl q n lii l y hil pji, piénl n y n q . Y í l p pn l hz l vilni, l lj l q l vi hn. P l n, l i inép qi nvi l pól ivlg l Evngli lnz, bll, hn y bb; l g j, l y , pbbln p q n ign li l p in . N l ip ólg q p q n in Jú p, hbí n p n q vi n vin; y q n n q n lgn ión n l pól p n l vilni l gnil, hbin hh gn i l l hbi n Ci. O , y nb p p n qi nin, n vi l Hb “L in l i ini án b”, n n ni l pil Sn Blé ll. H p ní n iión lógi, ng p b. Un l in pgnó n qé lg l Ei n ig l hj n l g, n lg nvnl n l pión. Un gv y ñ nin pnió inign q pj Sn Pbl, qin ij: “Evi l hj pé hb n inini iil ”. Y ij gin in, vi pgnn qé l í ql gn hb, q bó p xpli q hy q p de vita l hj. Algn in, p n ln qin hlln pln lógi l gn y pn vhnn. Enn n jinl y ilíi ij: “Eá i: n jéi q l lv viv, y hj lv...”, é. T qn b l inligni hb y pbn in. P ni ó q l plb “lv” n ly l hhi y bj, qin l jí llbn “khpi”, , igí bién n l pn pil l liv y bi. Ey nn q n n innbl q n bín n l vlún q ibin Ciip y Díi. P i
Erasmo de Rotterdam
ivin l h l q hgn i n y x, n v p qé n há l i nig, q y n ólg pill. Vlv Sn Pbl: “Sp —ij— n pini l ni”. Y bién “Ribi n ignn” y “N hbl n inpiión ivin, in llv p l ignni”; y ví gg: “P Ji ni”. ¿Hbá j lgi l l? P ii l nó l á ni y úil: “Qin v bi q ú n p hll l v bií”. P p, Sn L i q Jú, n nnó iípl n l in Eú, l lló l. E ibl q h Sn Pbl iby lg n Di, p ij: “L n Di pi l bií l hb”, i bin Oígn, n inpión, ó q n hy pión n l np hn y n, p q l i q pj: “L plb l Cz ni p l q nnn”. P, ¿p qé n nin n ini p py i in, n v n l g Sl q Ci i ln P: “Tú n i ignni”? P l n, n iníbl q l plin gnn l ni; l i l pínip p vin p ph y gbl l hb y n — l hiz Jli Cé, q nb B y Ci, p n l b Anni; Nón, n Sén y Dinii Si n Plón— y lin n l ipl y úi. Aí, Jú b l q vnglibn pni, ln l ini Sn Pbl: “Di g pin l q l n ni ni” y “Di h qi lv l n in l n”, y q n pí lv p l bií. Di l l n plb l p: “Cnnié l bií l bi y nné l pni l pn”. Aii n hb ni l bi l ii l lvión y hbl vl l pávl, i, l l y l pb píi; pq plb n gig igni l p bi. P i Jú n l Evngli n inini l bi, in pg l li ignn. ¿Qé p igni “¡Ay v, ib y i!”? En bi, l v ih n hll n niñ, j y p. En l nil, p l q á ljn l i l z. P ligió blg n b, nq pi
Elogio de la Locura
hbl hh n l á ln; l Epíi Sn in él n pl, y n ágil hlón. P l i, n l Sg Ei hbl nnn iv, gl y ; Jú ll vj qin n n él y án in l vi n. N xi n nil á n q é, l pb Aiól n i: “l ” inl n l úpi y p; y in bg, Ci l p bñ. P b án l gb nb b q Sn Jn l pnó l pbl iin: “E l Di”, xpión q pi nn n l Apocalipsis. E pb q l hb, inl l pi, n ni. El i Ji, q “l bií P”, v n i n q h l l p pn i l l hn, l i n q viió n p p ii l p. Y l hiz in l iplii l pól, hb nill y úi, qin nó piln q pn l bií y inpin n l jpl l niñ, l páj y l f ilv, i, inn, in inligni, q vivn gún nlz y in ppin. Llv p l i i, l njó q n in l q hbín n n l ingg y ibnl y l ngb q n nn n pni in q nn nn n él. P l i zón nó Di l hb q n l ábl l ini, bj pn v ig, p n él ií l gi. Sn Pbl nnó l bií iv piión; y Sn Bn, iniin n pinión, ij q l lg q ligió l ni p h l hb ll nñ l bií. L l gz bién l v l il, q n l ni l pón l, in l nig nn l bi; p , nl q qin hn p n niin l bqn x y pión n l l. En l lib l Nú, i n l, Aón pli l pón p hn iin Mié: “T pli, Sñ, q n n n p, q h liz nin”. Súl x n Dvi iiénl: “H b ni”, y é pig l Sñ n: “T g, Sñ, q n hg g p i ini, pq ln”, i ln lgn piz ignni pi lnz ilp. Inl Ci n l Cz pi p nig n plb: “P, pónl” in zón q l ignni: “pq n bn l q hn”. Igln,
0
Erasmo de Rotterdam
Sn Pbl ib Ti “L iii Di h gi, p h b inéln p ignni”. ¿Qé b ignn in j llv p l n á q p l l? Y, ¿qé nn n “l iii Di h gi” in q ól p l n l h lnz? Tbién vin n i py n pj Sli, q lvié i n n: “Sñ, n pnéi n l l i jvn y n i ”. Y v qé ilp : l jvn, l q y pñ inpbl, y l , y piión ini n lipli n.
AfInIDAD DE LA RELIGIón CRIstIAnA COn LA LOCURA P bvi i y n nin n n ingbl, ié q inbl q l ligión iin in n gn ni n l l y q hz l bií. Si ái q l pb, l hé ini. Si bv qién án ip ill n l l y gzn l ligión á q l á, vá q n l niñ, l j, l nin y l ignn, llv inin nl. Aá, l n l ligión óli n hb gn iplii y ii nig l bií. P úli, áil pn q n hy ni q hgn á l q qin án b p l l pión iin: bnnn bin, pin l n, ln ngñ, n iingn n ig y nig, bn l vlpi, pln n l hb, l vigili, l lági, l p y l inl; n n, án h l vi y n inn l , pnn ól n lvión. ¿N n ni l? En v q n xñ q l pól n p bh y q Sn Pbl l pi n n l jz F. P y q h llg h qí, qi q l lii q l iin bn n in n pi l y n; q ni nli p i plb y q bq v ni. En pi lg, l iin nn n l plóni n q l l á y l p l p, y q é l ipi npl y gz l v. P ll h ni l lí n pi iión l ; pq ól
Elogio de la Locura
1
gi ll l inligni p l viibl y il, q l q bién h pibl l . Aí, in l píi h l ógn l p n , l ll n; p n p lz y p l lib, l p q p ál, l ll l. Si p lgn n lión, n hy qin i q n l. Y, in bg, v pi hb g l , in lng y l q h nn n hbín ni y pn n í lg q p Di. N b q vin q l n, á lib l n n l p, inz ll l nl. P l i l lg pi l ibn, q in pigi inpi. Anq ii n l l pi, qizá n l i ip n, nq í n iil q l y p l hb l in p ipl l. A p hbill q vivn pn l ún l hn l p n l á l i q í qin vi vín nn n l n l vn Plón, npln l b l . Cn n ll lí l lz, g b hb vi l bj ln n; p pñ pnín q b , p p l b vn n xií lgn. El bi l p y ln l n q l nin n n n g, p ll n l nin n xvgn y vin . L y p l l in piln í p l nn il y q n l úni q xin; p l yn, p l ni, pin l q ng vinlión n l p y in ln l nplión l inviibl. L pi ln n lg pn l iqz, l pl l ni n gn y jn l píi l nl, inl l hy q nign li p inil. L v vivn ln p Di, q l á nill ; lg p l l, q l q á l pxi; hzn l i l p, binn l in y, i vn z njl, l hn n y ig, l pn i n l pyn y l inn i n l vin. En gp xi n ini il. L l l hb linn n l p; in bg, hy lgn á vil, l , l í, l viión, l l y l g.
2
Erasmo de Rotterdam
O hy, l i, l inligni y l vln, q pn á inpnin l i. Aqéll hi l q l l inlin án l q pn n y vig. L yn, l iigi z piil hi l n ili l ni, bn p q b y b; n bi n l vlg l ni pinn y qn inp p n. E l zón p l q lgn vn n bbn i, niénl p vin. Aii, hy lgn pin q inn á ni n l p, l lji, l gl, l pz, l i, l bbi y l n vii, l q l v hn n g iplbl, in l plb n p vivi in ll. Igln, hy giin l píi nl y gnl, l l l pi, l hij, l p y ig; é l vlg l i ipni, p l pi n zn igl zón, lvl gin á lv l píi. Aí, n n l p, n l hn qin l i l , p l bn Di; in vón , n l q vn n billn ign l ivin n q nbn S Bin, lj l l n xi p ll n ign nhl . El i znin plin l niin, q i n l pin ln, l lgn l é. L Sn iingn n l jii pi n p piil y pl. Aí, n l yn n p ipni l binni n y n, q l q ni l vlg n yn bl, in n pin ilánn l á pibl l pin, l ól y l gll; n l l, livi g pl, p lv l g l lii lil. D l i n l i, nq n ñn l ligi, l nn p nión y l inn p niv i n bál p pn n l piil, l l l ign viibl n ól pnión. L l bn ii l Ci, pgn y pln pin p i n vi nv Él l hiz y ni n Ci y n hn. Aí n y pin l yn. El vlg, n piión, q l ii l i ni n p l á pibl l , h l n y npl l ni. En l in, n ól n jpl, l v hy l pnin l il p n hi l n, piil inviibl. Y n ini n n p n
Elogio de la Locura
3
, lln l n. P i p, q plb nvin j l v q l plby.
LA sUPREmA fELICIDAD Es UnA EsPECIE DE LOCURA. EL mIstICIsmO E vá n li lg n bv ión ó lii p l q pin l pi n in n gén l. An q ni, Plón vilbó lg n ibió q l á p lii l lii l n. En , l n p q n viv n í, in n l , y ih n y n á lvi í i p ini n qél. Cn l píi in l q y n gbin ppin p, vin q p n lii. ¿Qé ni inn l xpin vlg “vlv n i”, “á í” y “y h vl n í”? Ah bin: n á inn l , á pn y vhn l lii q p v. P n, ¿qé , p, vi l q l pin n l v? El píi, vll, bb l p n á áiln n y n l yn y pnini n q h i pp. Y l píi, vz, bbi p l ni ivin, q y pi él. Aí, n l hb á “ í” pln, pá lnz l ih, pq á pj l ili y viviá inbln nni n l Bin Sp, q hi í l p. E i q l lii n p p h q l l n hy b nig p llvánl l inli; p l vi v n iión b xini y b, n in pn n n pi y g ll. E, nq ól n g lión n l nnil l ih ivin, á vli q l pl hn ni; ¡ l n bpn l li piil l il, l inviibl l viibl! El p l nnió í l lgi: “L q Di g p qin l n n l h ni l j, l í ni l zón”. Y n l q n y l , in q l pin n l vi. Aqll p q hn gz pl hn xpin lg y iil l l; in
4
Erasmo de Rotterdam
inhn y xñ l b hn; hbln in ni y bin nnn áni; án n n n i y l igin lg; lln, ín llzn; y n , án ln í. Cn bn l niin nn i vin n p él, i pi; n n in n n ñ l q yn, vin, hbln hiin. S úni ib q n pnn li n éxi y lnn hb b l zón, q n l n g gz ininpin pil l. Tl n pqñ niip l lii .
Elogio de la Locura
5
EPíLOGO P vi q h xni i n i i. Si lgn ph hb p l líi nvnin y hbl n pní, q ng n n q y l L... y j, q ún p. Q , á, l pvbi gig q i:“L niñ y l l in v”, n q pin q n hbl l j, in ól l hb. V q ái gn n pílg; p í nn l qin pn q n l plb l q b i... O ng n nig gi: “N g l invi n bn i”. Y y ñ é: “D l yn q l ”. P ll, ¡lvi l q h ih, il gi l l! ¡Sl ! ¡Bb, vivi y pli!
fIn