Mari Elementos de Epistemologia Comparada Cap2Descripción completa
Intento de desarrollar una teoría epistemológica de la administración.Descripción completa
cvbDescripción completa
PERIODOS DE LA EPISTEMOLOGIADescripción completa
Descrição completa
Descripción completa
Descripción completa
Descripción completa
Descripción: descripcion de las caracteristicas de la enfermera quirurgica
3.1tercera Entrega de Epistemologia!!.Descripción completa
Descripción completa
Epistemologia de La PsicologiaDescripción completa
Descripción completa
Descrição completa
Resumen de la Obra epistemología Buenasa!Descripción completa
Descrição completa
Descripción completa
INVESTIGACIÓN ENFERMERADescripción completa
Descrição: epistemologia da ciencia gaston barcherlar introdução
Full description
fundamentos epistemologicos
ELEMENTOS DE EPISTEMOLOGIA DE ENFERMERÍA Enfermería ha comenzado a estabecerse como !n cam"o c#entíf#co$ a "esar de s!s d#f#c!tades %!e ha deb#do sa&ar ' contra as %!e a(n !cha "ara f!ndamentarse como )rea "art#c!ar de cam"o de a sa!d* Enfermería se ha descr#to en n!merosas o"ort!n#dades como !na ser#e de tareas ' t+cn#cas, como !n serc#o am"#o$ com"as#&o ' de a"o'o, como !na &ocac#-n a"rend#da ' m)s rec#entemente como !na d#sc#"#na de )rea de a sa!d ' de com"ortam#ento h!mano %!e mane.a e c!#dado de a sa!d en e transc!rso de "roceso ta h!mano* La conce"t!a#zac#-n #nc!'e e entend#m#ento de a%!eos factores b#o-/#cos de com"ortam#ento soc#aes ' c!t!raes %!e t#enen #nf!enc#a en a sa!d ' a enfermedad$ #nc!'endo as def#n#c#ones de #nd#cadores ' res!tados de sa!d* ENFERMERIA0 DIS1IPLINA PROFESIONAL Desde hace m)s o menos c#nco d+cadas se d#sc!te ' traba.a afanosamente en a car#f#cac#-n ' estabec#m#ento de a nat!raeza de enfermería* A tra&+s de este traba.o se ha sosten#do %!e enfermería es !n d#sc#"#na "rofes#ona const#t!#da esenc#amente de dos "artes, !n com"onente d#sc#"#nar ' !n com"onente "rofes#ona* 1omo "rofes#-n toma "arte en os esf!erzos "ara me.orar e f!t!ro de a ca#dad de da a tratar de reso&er os "robemas %!e se #nter"onen o #nf!'en en s! o/ro* La "rofes#-n de enfermería se #nteresa en as act#dades %!e #nter"onen o #nf!'en en s! o/ro* La "rofes#-n de enfermería se #nteresa en as act#dades %!e desarroan ' cana#zan s!s "ract#cantes "ara o/rar a "romoc#-n ' e me.oram#ento de a sa!d ' e b#enestar de os seres h!manos* De a c!erdo con Merman 2!na d#sc#"#na se d#st#n/!e "or !n )rea o "ro"#edad es"ecíf#ca de #nda/ac#-n$ %!e re"resenta !na creenc#a com"art#da entre s!s m#embros ' %!e esta reac#onada con s! raz-n de ser3* 1omo d#sc#"#na en enfermería es !n terreno de conoc#m#ento$ !n c!er"o de conoc#m#entos %!e e&o!c#ona de manera #nde"end#ente ' t#ene !na forma #nd#d!a de #nter"retar os fen-menos de s! com"etenc#a0 e c!#dado ' a sa!d* La d#sc#"#na de enfermería ha s!r/#do desde a "ers"ect#&a %!e enfat#za e mane.o de c!#dado de a sa!d de os seres h!manos de !na forma !n#tar#a ' "roces!a$ enfoc)ndoo desde e es"ectro de as res"!estas h!manas hac#a os "robemas reaes o "otenc#aes de sa!d*
La d#sc#"#na de a enfermería debe /obernar a "r)ct#ca cín#ca ' no debe ser def#n#da "or +sta* La "r)ct#ca se centra en e "ac#ente$ en e c!)ndo ' en e c-mo !n "robema re%!#ere acc#-n ' so!c#-n a"ro"#adas* La d#sc#"#na "or s! "arte$ a/r!"a e conoc#m#ento s#/n#f#cat#&o "ara todos os as"ectos de a "r)ct#ca ' conecta e "asado$ "resente ' f!t!ro* S! escenar#o se "ro'ecta m!cho mas a) de o estr#ctamente necesar#o en a "r)ct#ca cín#ca$ "arte de "robema se der#&a de a !t##zac#-n de t+rm#no "r)ct#ca cín#ca como s#n-n#mo de "r)ct#ca "rofes#ona$ ' de !na def#n#c#-n estrecha de "r)ct#ca cín#ca* La com"etenc#a "rofes#ona se ent#ende como a/o m)s e4tenso %!e a s#m"e atenc#-n de sa!d, cone&a a a "re"arac#-n de f!t!ros "rofes#onaes e #n&est#/adores* Gotner 56789: s!/#ere %!e esta com"etenc#a #nc!'a a neces#dad de "rofes#ona de entender as bases soc#aes con s!f#c#ente car#dad de manera %!e dentro de este conte4to !b#%!e a "r)ct#ca$ #nc!'endo ad#c#onamente hab##dades "ara cond!c#r "rocesos de camb#o* ESTR;1T;RA DIS1IPLINAR DE ENFERMERIA La c#enc#a de a enfermería %!e como se anot-$ es e c!er"o de conoc#m#entos c#entíf#cos %!e /!ía a "ract#ca de enfermería ' "or os f!ndamentos "rofes#onaes %!e son os conoc#m#entos acerca de a or#entac#-n de os &aores de a "rofes#-n$ a nat!raeza de a "ract#ca cín#ca ' de os f!ndamentos h#st-r#cos ' f#os-f#cos de a "rofes#-n ' de a "r)ct#ca "rofes#ona* E conoc#m#ento ' s! a"#cac#-n se e4"oran a tra&+s de "roceso c#entíf#co de a #n&est#/ac#-n 5e' 567?8: "or dos estr!ct!ras* ;na estr!ct!ra s!stant#&a com"!esta "or as conce"t!a#zac#ones "ro"#as o redef#n#das %!e enca.an dentro de a "ers"ect#&a de a d#sc#"#na ' !na estr!ct!ra s#nt)ct#ca %!e se ref#ere a os cr#ter#os ' metodoo/ías c#entíf#cas %!e se !t##zan "ara .!st#f#car a ace"tac#-n de conce"t!a#zac#ones ' "ost!ados &erdaderos de a d#sc#"#na* A a estr!ct!ra s#nt)ct#ca de enfermería se han #ncor"orado e s#stema de &aores ' as constr!cc#ones de a #n&est#/ac#-n e c!a t#ene como ob.et#&o /enerar teoría en e d#se@o de #n&est#/ac#-n* META DE LA PROFESIN DE LA ENFERMERIA
La meta de a "rofes#-n de a enfermería f!e caramente def#n#da "or N#/ht#n/ae %!#en mant!&o !n#dos os conce"tos de c#enc#a ' arte$ esta #nter"retac#-n f!e camb#ando hasta e/ar a e4tremos en %!e se ne/- totamente a "os#b##dad de contem"ar a arte como com"onente esenc#a de a enfermería 1omo c!a%!#er d#sc#"#na de a sa!d d#r#/e s!s esf!erzos "r#mar#amente a c!#dado de a sa!d de #nd#d!os ' /r!"o de #nd#d!os 5Bohnson 67C7: así se o/ra a meta "rofes#ona 5soc#a: de enfermería$ A tra&+s de serc#o de c!#dado$ se "!ede o/rar a meta ' com"art#ra con as otras "rofes#ones de a sa!d* E c!#dado de enfermería es$ entre todos os com"onentes de a "r)ct#ca e med#o a tra&+s de c!a se o/ra a meta es"ecíf#ca de "rofes#ona* E c!#dado de a sa!d %!e se br#nda a #nd#d!os o /r!"os ' fam##as en cond#c#ones de b#enestar$ enfermedad o r#es/o t#ene como f!nc#-n b)s#ca a "romoc#-n ' e manten#m#ento de a s#t!ac#-n de sa!d* A!n s#endo !na meta tan am"#a ' /enera$ en ea se "!eden enmarcar a/!nas "ro"!estas de traba.o "ara e desarroo de a c#enc#a de enfermería ' a"o'o "ara a "r)ct#ca en )reas como0 6* Ada"tac#-n de os "ac#entes 5#nd#d!os$ fam##as ' /r!"os: a b#enestar ' a a enfermedad$ #nc!'endo os med#os efect#&os o #nefect#&os !t##zados "ara a "romoc#-n de a sa!d$ a "re&enc#-n de a enfermedad$ a rec!"erac#-n de a enfermedad ' a rehab##tac#-n hasta e f!nc#onam#ento -"t#mo* * As"ectos b#o-/#cos$ "s#cosoc#aes$ c!t!raes ' amb#entaes %!e afectan e desarroo ' e manten#m#ento de a sa!d ' e b#enestar de os seres h!manos, ' como se desarroan os estados de enfermedad* 9* Inter&enc#ones fís#cas e #nter"ersonaes "ara as#st#r a os "ac#entes ' red!c#r as consec!enc#as ad&ersas de a enfermedad* Mane.o de as formas de enfrentam#ento a os efectos fís#cos "s#co-/#cos ' soc#aes de as enfermedades* PATRONES DE 1ONO1IMIENTO DE ENFERMERÍA Las d#sc#"#nas ace"tan %!e es a #n&est#/ac#-n a %!e #nde"end#entemente determ#na e t#"o de conoc#m#ento %!e as metas de a d#sc#"#na ' "rofes#-n re%!#eren "ara desarroarse$ cond!c#r a or/an#zac#-n$ "r!eba ' a"#cac#-n de conoc#m#ento* E conoc#m#ento %!e const#t!'e a c#enc#a de enfermería es soo !n com"onente de a d#sc#"#na$ Para entender %!+ es enfermería$ %!+ &aores or#entan a a "rofes#-n ' s! nat!raeza de s!s f!ndamentos f#os-f#cos "ara a "r)ct#ca$ se re%!#ere !n am"#o )mb#to de conoc#m#ento %!e emana de as "ers"ect#&as h!maníst#cas ' c#entíf#cas* E c!er"o de conoc#m#ento %!e s#r&e de f!ndamento "ara a "r)ct#ca
t#ene "atrones$ formas ' estr!ct!ras %!e dan e4"ectat#&as a os hor#zontes de a d#sc#"#na$ ' e.em"#f#can as sendas de "ensam#ento característ#cas acerca de fen-meno* Entender estos "atrones es esenc#a "ara a ense@anza ' e a"rend#za.e de enfermería* Este entend#m#ento no "ro'ecta a am"#t!d de conoc#m#ento$ "ero ama a atenc#-n sobre a c!est#-n reat#&a a s#/n#f#cado de conocer ' sobre as cases de conoc#m#ento %!e se "!eden determ#nar como a%!eas %!e a"ortan de manera$ mas s#/n#f#cat#&a$ a conoc#m#ento de enfermería 51ar"er$ 67?8: ;E ES 1ONO1ER ;E ES 1ONO1IMIENTO E "roceso de conocer com#enza a encontrarse con e m!ndo ' formar "arte de e* Se o/ra a tra&+s de a obser&ac#-n$ a "erce"c#-n ' a e4"er#enc#a* Este "roceso "antea a neces#dad de descr#b#r e #nter"retar os fen-menos c#rc!ndantes$ #nc!'endo a "red#cc#-n con c#erto /rado de e4act#t!d* Se "!ede entonces "ensar %!e conocer es !n "roceso ' %!e e conoc#m#ento es e "rod!cto der#&ado de "roceso 51h#nn ' Bacobs$ 678?:* En !na d#sc#"#na "rofes#ona como enfermería conocer tamb#+n se ent#ende como traba.ar en a so!c#-n de "robemas %!e son #m"ortantes "ara e b#enestar de os "ac#entes$ es dar !n serc#o soc#a* Este "roceso re%!#ere hab##dad "ara #dent#f#car "robemas b)s#cos "ara a #n&est#/ac#-n en e cam"o res"ect#&o$ seecc#onar os as"ectos reac#onados con as res"!estas a os "robemas ' sobretodo "ara seecc#onar metodoo/ías de traba.o %!e acaren e conten#do de as res"!estas ' "erm#tan a"render e mane.o de a%!eo %!e es #m"os#be res"onder* 1onocer es tamb#+n tener a sab#d!ría "ara "r#or#zar hechos ' determ#nar o tr#a* IDENTIFI1A1IN DE PATRONES DE 1ONO1IMIENTO DE ENFERMERÍA 1ar"er 567?8: Ident#f#c- c!atro "atrones de conoc#m#ento der#&ados de an)#s#s ' de a estr!ct!ra de conoc#m#ento de enfermería* En 67?8 a ma'oría de conoc#m#ento /enerado "or enfermería era em"ír#co* Las enfermeras sabían c-mo red!c#r ' hacer ob.et#&o e conoc#m#ento$ sabían controar as &ar#abes* Lo %!e desconocían era /ran "arte de os c#m#entos f#os-f#cos de a "r)ct#ca ' de s! conoc#m#ento* E traba.o de 1ar"er d#o o"ort!n#dad "ara %!e enfermería #nter"retara e conoc#m#ento desde c!atro "atrones de conoc#m#ento$ entreazados e #nd#s#bes$ "ero %!e centraron e desarroo d#sc#"#nar de manera def#n#t#&a* Los c!atro "atrones se d#st#n/!en de ac!erdo con e t#"o -/#co de s! s#/n#f#cado ' se han des#/nado como0
6* Em"ír#co$ a 1#enc#a de Enfermería, * Est+t#co$ e Arte de Enfermería, 9* de 1onoc#m#ento Persona ' * Ht#co$ e 1onoc#m#ento Mora de Enfermería* 1ada !no de os "atrones es d#ferente$ "ero a s! &ez contr#b!'en a conoc#m#ento de enfermería* A med#da %!e se desarroa ' a"#ca e conoc#m#ento #nd#d!a de !n "atr-n$ debe #nte/rarse con otro ! otros "atrones* PATRN EMPÍRI1O 1OMO LA 1IEN1IA DE ENFERMERÍA E4#ste !n consenso /enera %!e a"!nta a a neces#dad de conocer e m!ndo em"ír#co, conoc#m#ento %!e se or/an#za s#stem)t#camente en e'es /eneraes ' teorías %!e t#enen como "ro"-s#to descr#b#r$ e4"#car ' "redec#r fen-menos concern#entes a a d#sc#"#na de enfermería* La ma'oría de os esf!erzos "ara e desarroo te-r#co ' de #n&est#/ac#-n est)n com"romet#dos en a b(s%!eda ' /enerac#-n de e4"#cac#ones %!e sean s#stem)t#camente controabes "or edenc#as f)ct#cas ' %!e a s! &ez "!edan ser !t##zados en a or/an#zac#-n ' cas#f#cac#-n de conoc#m#ento 51ar"er$ 67?8:* Para enfermería traba.o em"ír#co s#/n#f#ca descr#"c#-n ' cas#f#cac#-n de a%!eosfen-menos %!e est)n ab#ertos a a obser&ac#-n e #ns"ecc#-n* E desarroo c#entíf#co de enfermería ha e/ado a "!nto en %!e s!s #n&est#/adoras no abrazan !na soa metodoo/ía tend#ente a /!#ar as #n&est#/ac#ones$ "or e contrar#o$ &ar#as metodoo/ías ' trad#c#ones t#enen #nf!enc#a en a manera como est!d#an os "robemas* Es #m"ortante$ en e estado de desarroo de a c#enc#a de enfermería$ %!e as estr!ct!ras conce"t!aes "arad#/m)t#cas ' modeos te-r#cos "resentan !na n!e&a "ers"ect#&a "ara a cons#derac#-n de os fen-menos fam##ares de c!#dado de a sa!d ' enfermedad ' de b#enestar reac#onados con os "rocesos de da$ ' como taes deben ser reac#onados como desc!br#m#entos de a d#sc#"#na* En a act!a#dad a c#enc#a de enfermería "resenta en s! desarroo te-r#co ' de
#n&est#/ac#-n asoc#ac#-n con a trad#c#-n em"ír#ca de as c#enc#as nat!raes* S#n embar/o$ a noc#-n de o %!e const#t!'e e e/ít#mo desarroo de a c#enc#a de enfermería se ha ensanchado "ara #nc!#r a edenc#a de %!e no es soamente dentro de )mb#to de a "r!eba de h#"-tes#s %!e se "!ede es"ec!ar* E traba.o trad#c#ona de as c#enc#as nat!raes es descr#b#r ' cas#f#car fen-menos$ o c!a se obt#ene "or obser&ac#-n d#recta e #ns"ecc#-n* Pero a #terat!ra act!a de enfermería refe.a !n camb#o de as formas descr#"t#&as ' cas#f#cadoras hac#a as formas crec#entes de an)#s#s te-r#co as c!aes se d#r#/en a a b(s%!eda e #n&enc#-n de e4"#cac#ones %!e den raz-n a os hechos em"ír#cos obser&ados ' cas#f#cados* Por o tanto$ e "atr-n de conoc#m#ento de enfermería es em"ír#co$ f)ct#co$ descr#"t#&o ' en (t#ma #nstanc#a de ac!erdo con os (t#mos desarroos ded!ct#&o#nd!ct#&o ' /enerador de teoría, s!s metas se enfocan a desarroo de e4"#cac#ones te-r#cas abstractas* PATRN ESTETI1O$ EL ARTE DE ENFERMERÍA E com"onente est+t#co de conoc#m#ento de enfermería est) reac#onado con e arte de enfermería* La creac#-n est+t#ca de enfermería se hace s#be a tra&+s de as acc#ones$ e c!#dado$ as act#t!des ' as #nteracc#ones %!e desarroa a enfermera en res"!esta a as dem)s "ersonas 5"ac#entes:* Este "atr-n hace "os#be a transformac#-n de enc!entro #nmed#ato 5"ac#enteenfermera: en !na "erce"c#-n s#/n#f#cat#&a en sí m#sma$ ' e ad.!d#ca s#/n#f#cado$ de manera %!e a "erce"c#-n de s#/n#f#cado se refe.a en a acc#-n tomada "or a enfermera*
E conoc#m#ento est+t#co se ad%!#ere a tra&+s de "rocesos ed!cat#&os %!e re%!#eren e4"os#c#-n a a #m#tac#-n de a/!#en %!e ten/a maestría en e arte* No se ha hecho m!cho esf!erzo "ara eaborar o hacer e4"#c#to +ste "atr-n est+t#co de conoc#m#ento$ s# acaso e arte se ha asoc#ado &a/amente con a cate/oría /enera de man!a#dades ' hab##dades t+cn#cas en&!etas en a "r)ct#ca de enfermería* 1ar"er #nd#ca %!e "ara <#endenbacJ e arte de enfermería se hace s#be a tra&+s de as acc#ones %!e se desarroan "ara resta!rar o e4tender a hab##dad de "ac#ente "ara hacer frente o s!"erar as demandas de s! s#t!ac#-n* Pero a/re/a %!e "ara %!e esta #nter&enc#-n ten/a !na c!a#dad est+t#ca se re%!#ere e camb#o de com"ortam#ento de "ac#ente$ o sea a transformac#-n d#recta de ob.eto, de esta manera a "erce"c#-n de a s#t!ac#-n se refe.a$ no soamente$ en a res"onsab##dad de acc#-n de a enfermera$ s#no se refe.a en ea* Para Orem e arte de enfermería se 2e4"resa #nd#d!amente "or cada enfermera a tra&+s de s! creat#dad ' est#o a d#se@ar ' "ro&eer e c!#dado %!e es efect#&o ' sat#sfactor#o3* 5Orem$ 678K:* E arte es creat#&o "!es re%!#ere de desarroo de !na hab##dad %!e "erm#ta en/obar as formas de #nter&enc#-n es"ecíf#cas de ac!erdo con os res!tados es"erados "ara cada s#t!ac#-n* La d#mens#-n est+t#ca de s#mbo#zac#-n est) dada "or a re"resentac#-n$ #nter"retac#-n ' a d#mens#-n creat#&a "or #ma/#nar* La est+t#ca re%!#ere a re"resentac#-n de a rea#dad de forma menta ' fís#ca ' act!ar #nter"retando esta rea#dad de ac!erdo con a "erce"c#-n de s! s#/n#f#cado*
PATRN DE 1ONO1IMIENTO PERSONAL E conoc#m#ento "ersona como !n "atr-n de conoc#m#ento f!ndamenta en enfermería$ es %!#z)s e m)s #m"ortante "ara e entend#m#ento de a sa!d en t+rm#nos de b#enestar ' desarroo #nd#d!a* A tra&+s de conoc#m#ento de sí m#smo a "ersona es ca"az de reac#onarse con otro ser h!mano$ con a"rec#ac#-n tota de a e4"er#enc#a* S#n este com"onente es #m"os#be mane.ar a #dea de !so tera"+!t#co "ersona$ o de a reac#-n trans"ersona* S# enfermería se cons#dera !n "roceso #nter"ersona o trans"ersona$ "or ende en&!e&e #nteracc#ones ' transacc#ones entre enfermera ' "ac#ente* Esto cone&a a "ensar %!e a enfermera hace !so de sí como #nstr!mento tera"+!t#co$ o c!a #m"#ca %!e neces#ta reconocer a "erce"c#-n %!e t#ene de sí m#smo ' %!e e c!#dado de "ac#ente es s! "reoc!"ac#-n "r#mar#a en a reac#-n* E conoc#m#ento "ersona se ref#ere a conoc#m#ento$ a enfrentam#ento ' a a act!a#zac#-n "ersona* Este conoc#m#ento es a re/a b)s#ca en as #nteracc#ones ' confrontac#-n con os seres h!manos* S! res!tado se trad!ce en &o!ntad de ace"tar a amb#/edad$ a &a/!edad ' as d#scre"anc#as entre !no m#smo ' os dem)s* 1ond!ce a d#sc!s#-n sobre as formas de #nter&enc#ones con os "ac#entes ' e res"eto "or s!s característ#cas #nd#d!aes$ a m#smo t#em"o %!e se mant#ene a res"onsab##dad "rofes#ona "or e b#enestar de otro* 1on toda certeza e conoc#m#ento em"ír#co es esenc#a "ara os "ro"-s#tos de enfermería* La d#mens#-n s#mb-#ca de conoc#m#ento
"ersona es e4"er#mentar a"ert!ra a a da ' a ser, !b#carse es a d#mens#-n de entender$ ' en&!e&e a contem"ac#-n %!e da sent#do "ersona a a e4"er#enc#a* Darse c!enta es a d#mens#-n de crear$ es dec#r$ con&ert#rse en a/o /en!#no$ a!t+nt#co$ rea$ !n#tar#o e #nte/ra* PATRN ETI1O$ EL 1OMPONENTE MORAL La +t#ca se ref#ere a com"onente mora de conoc#m#ento de enfermería e #nf!'e en as dec#s#ones %!e deben tomarse en e conte4to de crec#ente d#f#c!tad de c!#dado ' a atenc#-n de a sa!d$ este com"onente ha des"ertado /ran #nter+s tanto en os docentes como en e "ersona de os serc#os de enfermería 'a %!e s!/#ere "robemas f!ndamentaes reac#onados con o moramente correcto o err-neo en cone4#-n con e c!#dado$ e tratam#ento de as enfermedades ' a "romoc#-n de a sa!d* Los d#emas moraes s!r/en de as s#t!ac#ones amb#/!as e #nc#ertas c!ando as "ro"#as acc#ones son d#fíc#es de "redec#r ' c!ando os "r#nc#"#os trad#c#onaes ' os c-d#/os de +t#ca no ofrecen a'!da concreta o "arecen estar en contrad#cc#-n* Enfermería se reconoce como !n serc#o soc#a esenc#a ' res"onsabe "ara e c!#dado$ a conser&ac#-n de a da$ e a#o de s!fr#m#ento ' a "romoc#-n de a sa!d* Pero a cons!tar as re/as de a +t#ca$ estas faan a no contener as res"!estas necesar#as en t+rm#nos de as aternat#&as moraes reac#onadas con as #nd#d!a#dades %!e se re%!#eren en a "r)ct#ca d#ar#a ' a
docenc#a* 2E "atr-n de conoc#m#ento +t#co de enfermería se enfoca en a%!eas mater#as de ob#/ator#edad o reac#onadas con o %!e debe hacerse* E conoc#m#ento de a mora#dad &a m!cho m)s a) de s#m"e conoc#m#ento de normas o de c-d#/os de +t#ca ' d#sc#"#nar#os* Inc!'e todas as acc#ones &o!ntar#as %!e est)n s!.etas a .!#c#o de a correcc#-n o #ncorrecc#-n$ de b#en o e ma$ de o deseabe ' o #ndeseabe$ #nc!'endo .!#c#os de &aor mora referente a mot#&os$ #ntenc#ones ' ras/os de car)cter3* Los "rocesos de &aorar ' car#f#car "!eden "oner de "resente d#ferentes "os#c#ones f#os-f#cas sobre o correcto$ o .!sto ' o res"onsabe de as acc#ones$ ' a!n%!e no se e/!e a ac!erdos totaes$ s# "!eden fac##tar a toma de dec#s#ones res"ecto a a abo/acía ' en&om#ento en s#t!ac#ones de sa!d coect#&a e #nd#d!a* ;TILIA1ION DE LOS PATRONES DE 1ONO1IMIENTO 1ada "atr-n de conoc#m#ento debe conceb#rse como necesar#o "ara e dom#n#o de a d#sc#"#na$ "ero n#n/!no "or se"arado se "!ede cons#derar s!f#c#ente n# m!t!amente e4c!s#&o* E c!#dado de enfermería re%!#ere e conoc#m#ento de a c#enc#a de enfermería$ es dec#r$ de conoc#m#ento de hechos em"ír#cos s#stem)t#camente or/an#zados$ con e4"#cac#ones te-r#cas reac#onadas con e fen-meno de a sa!d* E conoc#m#ento "ersona es esenc#a "ara as determ#nac#ones +t#cas$ 'a %!e a acc#-n mora s!"one mad!rez ' #bertad* S# as metas de enfermería &an m)s a) de a conform#dad con as normas escr#tas$ s# e debe ser no se determ#na soamente "or a "os#b##dad$ entonces a ob#/ac#-n de dar c!#dado a otros seres h!manos re%!#ere de a neces#dad de ser !na "ersona es"ec#a$ %!e &e m)s a) a desarroar s!s act#dades ' no soamente se #m#ta a e&ar a cabo acc#ones "rescr#tas* Dos "atrones se trasm#ten "or as m#smas formas de e4"res#-n0 e em"ír#co ' e +t#co* Este (t#mo se e4"resa "or med#o de est)ndares$ c-d#/os ' teorías normat#&as* E "r#mero se e4"resa "or a teoría c#entíf#ca$ modeos conce"t!aes$ hechos ' otros as"ectos der#&ados de os sent#dos* Estas formas em"ír#cas de e4"res#-n trad#c#ona est)n amadas a determ#nar e c!er"o de conoc#m#ento de a d#sc#"#na 51h#nn ' Bacobs$ 678?:* 1ada "atr-n re"resenta !na forma de conoc#m#ento "otenc#amente "os#be de entender ' s!sce"t#be de cred#b##dad, com!n#cabe ' soc#amente !t##zabe en s! "roceso ' "ro"-s#tos* 1IEN1IA DE ENFERMERÍA
1ON1EPTO DE 1IEN1IA Desde e s#/o III os hombres ' m!.eres han d#sc!t#do am"#amente$ en os med#os acad+m#cos sobre a nat!raeza de a c#enc#a*** !n/e 567C?: def#ne a c#enc#a como 2!n c!er"o crec#ente de #deas %!e "!eden caracter#zarse como conoc#m#ento rac#ona s#stem)t#co$ e4acto$ &er#f#cabe$ ' fa#be$ %!e acanza "or med#o de a #n&est#/ac#-n c#entíf#ca3 La c#enc#a a a &ez es !na em"resa h!mana ' !n desarroo h#st-r#co$ es e ref#nam#ento de "ensam#ento com(n amado sent#do com(n, a #n&est#/ac#-n c#entíf#ca es "or o tanto$ !n ref#nam#ento "ara reso&er rac#onamente os "robemas de a da d#ar#a$ a meta de toda c#enc#a es descr#b#r$ e4"#car ' "redec#r e com"ortam#ento de os fen-menos de #nter+s ' en !t#ma #nstanc#a !t##zar os res!tados "ara a reso!c#-n de os "robemas "ert#nentes* La #terat!ra reac#ona c#nco formas de d#st#nc#-n entre a 1#enc#a P!ra ' A"#cada$ a!n%!e est+n reac#onadas entre sí0 6* D#st#nc#-n entre d#sc#"#nas c#entíf#cas0 La raz-n !sada "ara esta d#ferenc#a es e "ro"-s#to m#smo de a c#enc#a$ o a "resenc#a o a!senc#a de referentes em"ír#cos * D#st#nc#-n entre dos as"ectos de a m#sma d#sc#"#na* Se reac#ona d#rectamente con e n#&e de abstracc#-n$ m)s %!e con a "resenc#a o a!senc#a de referentes em"ír#cos$ "or o tanto es !na referenc#a em"ír#ca "!ede tener ram#f#cac#ones cons#deradas P!ras o ram#f#cac#ones cons#deradas A"#cadas* 9* D#st#nc#-n entre !na d#sc#"#na c#entíf#ca ' !n c!er"o de conoc#m#entos %!e a"#ca s#stem)t#camente os "r#nc#"#os c#entíf#cos de a d#sc#"#na "ara a so!c#-n de "robemas "r)ct#cos* * D#st#nc#-n entre d#ferentes formas de #n&est#/ac#-n$ a d#ferenc#a entre #n&est#/ac#-n "!ra ' a"#cada rad#ca en e "anteam#ento de "robema de est!d#o* C* D#st#nc#-n entre c#entíf#cos, "!ros ' a"#cados0 esta d#st#nc#-n "arece estar reac#onada con e t#"o de #n&est#/ac#-n %!e os c#entíf#cos rea#zan0 "!ra o a"#cada* PROPOSITO DE LA 1IEN1IA E desarroo de a c#enc#a$ en c!a%!#er cam"o de #nter+s c#entíf#co ' ba.o a conce"c#-n f#os-f#ca %!e se as!ma$ de"ende de a hab##dad de este cam"o "ara "ro&eer !n c#ma e c!a se fa&orezca$ e #bre c!est#onam#ento $ a ob.et#dad ' e
esce"t#c#smo ' a b(s%!eda de a%!eo /enera 5mas %!e o "art#c!ar: s! "ro"-s#to b)s#co es com"render de a manera mas com"eta "os#be$ a cone4#-n entre as e4"er#enc#as ob.et#&as ' s!b.et#&as de n!estros sent#dos !t##zando !n mín#mo de conce"tos ' reac#ones* 1ON1EPT;ALIA1IN DE LA 1IEN1IA DE ENFERMERÍA La cred#b##dad de a c#enc#a de enfermería de"ende de r#/or ' de a ca#dad de traba.o c#entíf#co$ de a "os#b##dad de /enera#zac#-n de s!s haaz/os$ ' re"!tac#-n ' "rod!ct#dad de s!s "ersonas c#entíf#cas ' acad+m#cas tanto a n#&e #nd#d!a como coect#&o* S# a cred#b##dad se basa en a adm#s#-n de a com"etenc#a ' a "rod!ct#dad$ es "os#be ana#zar c!) es e estado de a c#enc#a ' c!aes os #nd#cadores de ca#dad ' "rod!cc#-n* En a act!a#dad a c#enc#a se conc#be como !na o"#n#-n de #nformac#-n conce"t!a acerca de m!ndo nat!ra %!e adem)s #nc!'e e com"ortam#ento ' a acc#-n soc#a 5Gotner 677K:* A!n%!e c#enc#a no es s#n-n#mo de #n&est#/ac#-n c#entíf#ca 'a %!e a (t#ma es herram#enta de a "r#mera$ s#n embar/o sí se caracter#za "or a #nda/ac#-n "ermanente ' "or ende "or s! coherenc#a$ "rec#s#-n ' ca"ac#dad de /enera#zac#-n* La estr!ct!ra de a c#enc#a res!ta de a neces#dad de d#st#n/!#r entre as d#ferentes cases de conoc#m#ento* 1ada !na de as c#enc#as nat!raes$ c#enc#as de com"ortam#ento ' c#enc#as soc#aes han s!r/#do "or%!e os fen-menos se han "erc#b#do ' est!d#ado desde d#ferentes "ers"ect#&as* En concordanc#a con as obser&ac#ones e #nter"retac#ones der#&adas de taes "ers"ect#&as$ se forma !n c!er"o te-r#co de conoc#m#entos n!e&o ' com#enza a desarroarse !na n!e&a c#enc#a 5Bohnson$ 67?:* S#&a 567??: en#sta as característ#cas de as c#enc#as de a s#/!#ente manera$ a@ad#endo %!e e desarroo de conoc#m#ento de enfermería es co#nc#dente con eas ' %!e "or ta mot#&o "!eden a'!dar a corroborar a e4#stenc#a de a c#enc#a de enfermería* a* La c#enc#a debe mostrar c#erta coherenc#a* b* La c#enc#a #nc!mbe a determ#nados cam"os de conoc#m#ento c* La c#enc#a se e4"resa "refer#bemente en forma de def#n#c#ones !n#&ersaes* d* Las def#n#c#ones de a c#enc#a deben ser &erdaderas o "robabemente &erdaderas* e* Las def#n#c#ones de a c#enc#a deben estar ordenadas -/#camente*
f* La c#enc#a deben e4"#car s!s #n&est#/ac#ones ' ar/!mentos* Q1-mo se a"#can estos conce"tos a enfermería La c#enc#a de enfermería re"resenta e conoc#m#ento o entend#m#ento %!e se t#ene en a act!a#dad sobre e c!#dado de os as"ectos de com"ortam#ento de ser h!mano ' s!s reacc#ones con s! e4"er#enc#a de a sa!d ' e conte4to* La #n&est#/ac#-n de enfermería re"resenta os eementos ' formas #nde"end#entes ' coect#&as %!e const#t!'en as bases de s! #n&est#/ac#-n c#entíf#ca* La #n&est#/ac#-n es e #nstr!mento de a e&o!c#-n c#entíf#ca ' en sí m#sma no const#t!'e a c#enc#a* E desarroo de a c#enc#a de a enfermería de"ende de &ar#os factores0 6* La coherenc#a de hechos e'es ' teorías %!e se #nterreac#onen adec!adamente* * La e4ceenc#a es e cam"o de conoc#m#ento* 9* Desc!br#m#ento de característ#cas !n#&ersaes de fen-menos %!e est)n s#endo #n&est#/ados* * La &erac#dad o "robab##dad de a &erac#dad de as def#n#c#ones c#entíf#cas* C* La !t##zac#-n de metodoo/ías c#entíf#cas %!e reamente ase/!ren a conf#ab##dad de os haaz/os* =* E4"#cac#-n de os ar/!mentos ' demostrac#ones %!e s!stentan as conc!s#ones de traba.o c#entíf#co* A manera de res!men se "!ede dec#r %!e e a&ance de a c#enc#a de enfermería se "!ede fac##tar a def#n#r a esenc#a de a m#sma enfermería* ENFO;ES FILOSFI1OS Enfermería est) s!.eta a todos o "robemas de !na d#sc#"#na emer/ente %!e !cha "or s! "ro"#a cred#b##dad ' "or e res"eto de otras d#sc#"#nas* a s#do enca.onada no soamente "or a s#-n trad#c#ona de a nat!raeza de a c#enc#a$ s#no "or s#ones asoc#adas con a "erce"c#-n de a m!.er en a soc#edad ' "or as trad#c#ones de os &ínc!os de !n s#stema de sa!d "redom#nantemente or#entado a a "r)ct#ca m+d#ca* Enfermería de a/!na manera o/r-$ s!stentar !na conce"c#-n #nte/ra de s!.eto de est!d#o$ o c!a e ha "erm#t#do ca"#ta#zar "ara a d#sc#"#na r#%!eza ' com"e.#dad$ s#n se"arar totamente a teoría de a "r)ct#ca ' mantener contacto
cercano con e arte de enfermería* Esta conce"c#-n debe conser&arse s#n #m"ortar c!a sea e so"orte f#os-f#co %!e s!stente e desarroo c#entíf#co ' a #n&est#/ac#-n* Enfermería debe m#rar de forma c!#dadosa s! "ro/reso c#entíf#co* !#z)s de esta manera se "!edan reencontrar as d#rectr#ces necesar#as "ara e s!stento #nd#d!a de a c#enc#a de enfermería ' dar !n conte4to f#os-f#co "ert#nente a s!.eto de est!d#o$ adem)s de b!scar a fe4#b##dad en e traba.o c#entíf#co* Tanto a f#osofía de a c#enc#a$ como enfermería$ est)n en "er#odo de trans#c#-n* M!chas &eces estas trans#c#ones se caracter#zan "or contrad#cc#ones$ d#&er/enc#as ' "!ntos de sta conf!sos %!e cond!cen a e4"orac#ones de a nat!raeza de a c#enc#a en /enera ' de a c#enc#a ' teoría de enfermería en "art#c!ar* Dos esc!eas de "ensam#ento f#os-f#co han ten#do #nf!enc#a en e desarroo de a f#osofía de a c#enc#a0 e em"#r#smo -/#co o "os#t#smo ' e nat!ra#smo h#st-r#co o d#a+ct#co* A "art#r de a m#tad de os setenta ' hasta e momento otra corr#ente de "ensam#ento$ e h!man#sta hermen+!t#co$ ha comenzado a echar raíces en e "ensam#ento ' desarroo c#entíf#co$ es"ec#amente en as c#enc#as soc#aes con as c!aes enfermería t#ene /ran af#n#dad* LA ISIN TRADI1IONAL$ POSITIISTA LGI1A E "arad#/ma "os#t#sta -/#co "roene de a trad#c#-n basada en as c#enc#as fís#cas ' nat!raes ' t#ene s!s raíces en a f#osofía rea#sta Ar#stot+#ca* Pero s! &erdadero crec#m#ento se debe a Frances acon 56=K: con e No&!m Or/an!m ' a Descartes 56=9?: con e D#sc!rso de M+todo$ en donde se "antea %!e a f#osofía rac#ona#sta debería de enfocarse arededor de a certeza ' a a!to edenc#a, entend#endo como &erdades -/#cas a%!+as %!e se "!eden trad!c#r a as matem)t#cas ' acerca de as c!)es se "!ede conocer a &erdad* La conf#anza en e "ensam#ento %!e m)s tarde se am- "os#t#smo -/#co /!#- a #n&est#/ac#-n c#entíf#ca a tra&+s de s#/os$ ' a cont#n!ado s! r!ta hasta n!estros días* La s#-n "os#t#sta -/#ca enmarca dos "os#c#ones e"#stemo-/#cas aternat#&as0 e rac#ona#smo ' e em"#r#smo %!e se basan en e "oder de a raz-n ' e "oder de a e4"er#enc#a sensor#a res"ect#&amente* E c#entíf#co %!e se s#t(a en +sta rea#dad rac#ona aborda a tarea de a #nda/ac#-n c#entíf#ca desarroando !na e4"#cac#-n s#stem)t#ca 5teoría: de !n fen-meno dado* Este s#stema conce"t!a se ana#za est!d#ando a estr!ct!ra -/#ca de a teoría ' e razonam#ento -/#co em"eado en s! desarroo* Los ac#ertos te-r#cos der#&ados de razonam#ento ded!ct#&o$ se someten entonces a "r!ebas e4"er#mentaes con
e f#n de corroborar a teoría* Este enfo%!e se denom#na como a estrate/#a de "r#mero a teoría ' !e/o a #n&est#/ac#-n* E enfo%!e em"ír#co se basa en a #dea se/(n a c!a e conoc#m#ento c#entíf#co soo "!ede "roceder de a e4"er#enc#a sensor#a* Este enfo%!e conoc#do como #nd!ct#&o$ se basa en a recoecc#-n de hechos "recedentes a a form!ac#-n de /enera#zac#ones* Es e enfo%!e de "r#mero a #n&est#/ac#-n ' !e/o a teoría* La d#f#c!tad de esta rea#dad estr#ba en %!e e m!ndo re"resenta !n n(mero #nf#n#to de obser&ac#ones "os#bes* Por o tanto e #n&est#/ador debe a"ortar #deas a as e4"er#enc#as* Los f#-sofos de 1írc!o de #ena 5PostPos#t#stas: f!nd#eron en 679K estas dos "os#c#ones ' e&ent!amente conce"t!a#zaron ' ace"taron a "os#t#smo o em"#r#smo -/#co como reem"azo de em"#r#smo* LA N;EA ISIN E "arad#/ma nat!ra#sta d#a+ct#co o a n!e&a s#-n emer/en m!' entamente a "art#r de c!est#onam#entos concern#entes a a !t##dad de "os#t#smo a tratar de entender a os seres h!manos* Esta "os#c#-n desafía a "os#t#smo ' abre "os#b##dades a !na com"rens#-n hoíst#ca$ eco-/#ca e #nte/ra de a c#enc#a ' s! s!.eto de est!d#o$ sea +ste c!a f!ere* S! rea e&o!c#-n ' trascendenc#a en e med#o c#entíf#co de enfermería data de os a@os sesenta$ a!n%!e as conce"c#ones f#os-f#cas ' as metodoo/ías !t##zadas han s#do conoc#das de t#em"o atr)s "or otras d#sc#"#nas soc#aes* La n!e&a s#-n t#ene s!s raíces en Pat-n ' en e #dea#smo aem)n de s#/o III %!e "antea %!e a mente es or#/en ' creadora de conoc#m#ento ' %!e e conoc#m#ento h!mano se basa$ en !t#ma #nstanc#a$ en a com"rens#-n$ !n estado #nteect!a %!e es m)s %!e a mera consec!enc#a de a e4"er#enc#a* La &erdad se a"rec#a como a/o d#n)m#co ' der#&ado de a #nteracc#-n h!mana dentro de os amb#entes soc#aes e h#st-r#cos "ro"#os ' "art#c!ares* La #n&est#/ac#-n nat!ra#sta d#a+ct#ca se or#enta hac#a e desc!br#m#ento$ a e4"#cac#-n ' a descr#"c#-n ' s! meta es e entend#m#ento de os fen-menos$ m)s %!e e contro* Traba.a or#entada hac#a e desc!br#m#ento de a teoría* ;na de as "ers"ect#&as de a n!e&a f#osofía de a c#enc#a es e enfo%!e de +sta como "roceso de #n&est#/ac#-n cont#n!a$ en contra"os#c#-n a +nfas#s en os haaz/os encontrados* 1on ta e"#stemoo/ía emer/ente$ e +nfas#s se hace en a com"rens#-n de desc!br#m#ento c#entíf#co ' en os "rocesos #m"#cados en os camb#os te-r#cos a tra&+s de t#em"o*
Las teorías .!e/an !n "a"e #m"ortante en e momento de determ#nar %!+ obser&an os c#entíf#cos ' c-mo se #nter"reta d#cha obser&ac#-n* Las obser&ac#ones est)n car/adas de conce"tos$ esto es$ %!e o %!e se obser&a t#ene #nf!enc#a de as #deas e4#stentes en a mente de obser&ador La!dan 567??: se@aa %!e a c#enc#a es !na act#dad de so!c#-n de "robemas ' os "robemas son e "!nto foca de "ensam#ento c#entíf#co ' as teorías son e res!tado f#na* Las teorías son de #m"ortanc#a co/n#t#&a en tanto fac##tan so!c#ones adec!adas "ara os "robemas* La f!nc#-n de a teoría es red!c#r a amb#/edad$ a #rre/!ar#dad ' mostrar %!e o %!e s!cede es de a/!na manera #nte#/#be ' "redec#be*
PREMISAS PARA EL DESARROLLO DE LA 1IEN1IA DE ENFERMERIA 1omo "rem#sa "ara e desarroo de a c#enc#a de enfermería se ha "ro"!esto a com"rens#-n ' e entend#m#ento h!mano, o %!e /!arda reac#-n con as trad#c#ones h!man#stas ant#/!as ' modernas de a f#osofía ' de a f#osofía de enfermería* S# se ace"ta$ entonces a #n&est#/ac#-n de enfermería debe #ncor"ora necesar#amente os med#os %!e e "erm#tan a #nter"retac#-n de fen-meno concern#ente desde a "ers"ect#&a de "ac#ente o rece"tor de c!#dado* Estas #nter"retac#ones deben ser somet#das a an)#s#s hermen+!t#co "ara entender s! s#/n#f#cado ' se/!#damente "ara a &a#dac#-n de os "art#c#"antes* La otra "rem#sa b)s#ca "ara e desarroo de a c#enc#a de enfermería es a obser&ac#-n dado %!e es !n eemento f!ndamenta "ara e conoc#m#ento h!mano* Esto se trad!ce en a nat!raeza f!ndamenta de a%!eo obser&abe en os estados h!manos* La rac#ona#dad es e otro eemento de desarroo de a c#enc#a de enfermería* Es m!' #m"ortante e mane.o de conoc#m#ento conce"t!a ' e em"eo de marcos de referenc#a conce"t!aes ' te-r#cos en a #n&est#/ac#-n "ara determ#nar s! ree&anc#a em"ír#ca* La /enerac#-n de n!e&as teorías !t##zando datos de est!d#os etno/r)f#cos$ de teoría f!ndamentada ' fenomeno-/#ca son f!ndamentaes en e crec#m#ento de a c#enc#a de enfermería* La !t##zac#-n de todo rec!rso rac#ona ' &)#do "ara ahondar ' acrecentar e conoc#m#ento$ son #nstr!mentos %!e enfermería debe #nc!#r en e "anteam#ento de s! crec#m#ento ' entend#m#ento en e c!#dado de a sa!d de ser h!mano* La s#/!#ente "rem#sa %!e "ro"one e desarroo de enfermería es e "oder e4"#cat#&o* Se ent#ende %!e a e4"#cac#-n es !n re%!#s#to necesar#o "ara a c#enc#a de enfermería$ 'a sea como c#enc#a cín#ca o h!mana$ ' e&ent!amente as e4"#cac#ones /!#aran as acc#ones tera"+!t#cas de enfermería*
F#namente a "rem#sa %!e d#ce %!e e conoc#m#ento /enerado debe fac##tar a "rescr#"c#-n ' s! !t##zac#-n en a "r)ct#ca$ debe ser tomada en c!enta* E %!e e conoc#m#ento se der#&e de hechos em"ír#cos ' cín#cos$ no m#n#m#za a ob#/ac#-n de act!ar o #nter&en#r s# se t#ene en c!enta %!e enfermería es !na d#sc#"#na o tanto no t#ene a connotac#-n de a"#cac#-n te-r#ca de as c#enc#as b)s#cas*