EBOLUSYONG KULTURAL Paleolitiko (Old Stone Age; 400,000 – 8500 B.C.E.)
Nagmula sa salitang greek na “palaios” na ibig sabihin ay matanda at “lithic” na bato Ang mga Homo Sapiens Sapiens Sapiens Sapiens ang bumuo ng kulturang kulturang
ito.
Malaki ang pag-asa ng tao sa kapaligiran sa panahong ito Ang mga lalaki ay natutong mangaso, samantalang ang mga mga baba babaee nama naman n ay natu natuto tong ng magh maghan anap ap ng pagkain at magbantay ng apoy Pinaka Pinakamah mahala alagang gang natukl natuklasa asan n sa panahong panahong ito ito ang apoy Ang Ang taong taong Pale Paleol olit itik iko o ay mata matali lino no sa lara larang ngang ang ispiritwal. May mga nakaguhit na mga hayop sa daigdig ng mga kuweba sa Altamira, Spain at Lascaux, france na nagpapatibay na hindi padadaig ang mga taong Paleolitiko sa pangangaso. Ang Panahong Paleolitiko (Paleolithic Period o Old Old Ston Stonee Age) Age) ang ang pina pinakam kamaa aagan gang g panaho panahong ng kinaki kinakitaa taan n ng pag-un pag-unlad lad ng tao. Ang terminong ito ay mula sa mga katagng katagng Greek na paleos o “matanda” “matanda” at lithos o “bato”. •
Ang Panahong Panahong Paleoliti Paleolitiko ko ay nagsimula nagsimula dalawa’t kalahating milyong taon na ang nakarar nakararaan aan at nagtapos nagtapos noong 10, 000 B.C.E. sa iba’t ibang lugar. Ito rin ang hudyat ng pagtatapos ng Panahong Pleistocene.
•
Mara Marahi hill ang ang pina pinaka kama maha hala laga gang ng kata katang ngia ian n ng pana panaho hong ng ito ito ay ang ang naga nagana nap p na pagbabagong- anyo ng tao mula sa pagiging isang malabakulaw na nilalang hanggang sa pagiging isang tunay na tao nang lumaon, ang Homo Sapiens.
•
Ang pagbabagon pagbabagong g ito ito ay lubhan lubhang g napakab napakabagal agal at nagpatu nagpatuloy loy pa sa loob loob ng tatlon tatlong g maha mahaha haban bang g dibi dibisy syon on ng Pana Panahon hong g Pale Paleol olit itik iko: o: ang Lowe Lowerr Pale Paleol olit ithi hic; c; Midd Middle le Paleolithic; at Upper Paleolithic.
•
Ang Lower Paleolithic Period ay panahon ng pinakamaagang pananatili ng tao sa daigdig simula nang maitala sa arkeolohiya ang kanyang pamumuhay.
•
Sa Europa at Africa, ang Middle Paleolithic Period ay panahon mula sa kalagitnaan ng Panahong Paleolitiko na tumagal mula 120,000 hanggang 40,000 taon B.P.
•
Ang Upper Paleolithic Period ay ikatlo at panghuling dibisyon ng Panahong Paleolitiko sa Europa, Africa at Asya. Saklaw nito ang panahon mula 40,000 at 8500 taon B.P.
•
Sa pagtatapos ng Panahong Paleolitiko, lumamig ang klima ng daigdig nang bumaba ang temperatura nang halos 15°C.
•
Sa tradisyon nila, ang paglilibing ng yumaong katawan ay mababaw lang. Sapagkat sa paniniwala nila, nagpapatuloy ang buhay sa kabilang buhay at upang mainitan ang yumaong katawan.
Mesolitiko (10000 – 4500 B.C.E.) Nagsilbing isang trasisyon na panahon sa Kulturang N eolitiko Nag magsimulang matunaw ang mga glacier, umusbong mga kagubatan at mga ilog at dagat Naging katulong ng tao ang aso sa pangagaso. Nanirahan ang mga taong mesolitiko sa mga pangpang. Nadagdagan ang mga uri ng pagkain
ang
Neolitiko (New Stone Age; 7000 – 3000 B.C.E.) Galing sa greek word na “naois” na ibig sabihin ay bago at “lithic” na bato Ang terminong Neolitiko ay ginagamit sa arkeolohiya at antropolohiya upang italaga ang isang antas ng ebolusyong pangkalinangan o pagbabago sa teknolohiya. Hindi lamang paggawa sa mga kagamitang bato ang nadiskubre ng mga taong Neolitiko kundi pati narin ang pagsasaka at pagpapaamo ng mga hayop Katangian ng panahong ito ang paggamit ng • iba’t ibang kasangkapang bato na higit na pulido at pino, pananatili ng tao sa mga pamayanan, domestikasyon ng mga pananim at hayop, at pagkakaroon ng mga kasanayan sa paggawa ng palayok at paghahabi. Sa panahong ito, napamalas ang dramatikong • Neolithic Revolution at pagkakabuo ng mga lungsod na tanyag na Urban Revolution sapagkat sedentaryo na ang mga tao sa panahong ito Ang pagpapaamo ng mga hayop saat pagsasaka ay tanda na hindi dapat umasa ng lubusan sa kapaligiran
Ang pagtatapos ng Panahong Neolitiko ay itinatakda simula sa pagkakaroon ng malalaki at mahahalagang pagbabago sa pamumuhay ng mga tao. Ang pinakamaagang pinag- usbungan ng kulturang Neolitiko ay matatagpuan sa Kanlurang Asya sa pagitan ng 8000 at 6000 B.C.E. Sa bahaging ito ng Asya karaniwan ang mga pananim na trigo at barley. Sa pamamagitan ng mga isinagawang pagsusuri sa mga naiwang buto, ang isang karaniwang tao sa Catal Huyuk ay tinatayang nabuhay lamang ng hanggang halos 30 taon. Ang Catal Huyuk ay isang pamayanang sakahan. Ang mga tao rito ay nagtatanim ng trigo at barley at nag- aalaga ng mga tupa at baka. Ang kulturang Neolitiko sa Kanlurang Asya, particular sa lambak- ilog ng Tigris- Euphrates, ay yumabong sa pagiging isang sibilisasyon sa Panahon ng Bronse noong 3500 B.C.E. Sa pagitan ng 6000 B.C.E. at 2000 B.C.E., ang kulturang Neolitiko ay kumalat sa Europa, at sa mga lambak- ilog ng Nile sa Egypt, Indus sa India, at Huang Ho sa China. Ang pag- usbong ng mga kabihasnan sa daigdig ay hudyat muli ng panibagong kabanata sa kasaysayan ng sangkatauhan. METAL
Unang natutunan ang paggamit ng copper. Sa paggamit ng ciopper ore na proseso ang tanso Ginawang kagamitang pandigma ang copper HInalo ang metal sa tanso at tin at nag resulta ng bronze na mas matibay sa tanso Sa panahong Bronze ( 5000 -1200 B.C>E) nakalikha ng kagamitang pansaka. Ngunit mas matibay pa sa bronze at tanso ang iron/ bakal. Ito.y nadiskubre ng mga HItite sa Kanlurang Asya. Nakagawa ng mga kagamitang pansaka at panlaban sa mga mababangis na hayop. Namulat ang sinaunang tao sa paggamit ng iba’t-ibang uri ng bagay na nagmula sa bato, metal, pagsasaka at pangangaso kaya salamat sa ebolusyong kultural sa Asya sapagkat ito’y naging daan sa ating kamulatan sa mga nadiskubre ng mga sinaunang tao. EBOLUSYON NG TAO
Noong 1859 unang ibinunyag ni Charles Darwin ang panukala niya at ni Alfred Russell Wallace na ang mga hayop, at ang tao, ay nagmula sa ibang anyong nilalang at ang kasalukuyang anyo nila ay bunga ng mga pagbabagong kinailangan sa loob ng mahabang panahon. Sa madaling sabi, kapag nagbago ang kalikasan sa isang pook, kailangan ding magbago o mag-evolve ang mga tagaroon upang tuloy mabuhay. Ang mga hindi nagbago ay naglaho, naging extinct . Halimbawa: Kung ang pamumuhay ay nabatay sa paglipad,
kailangang magkaroon ng pakpak. Kapag malawak at matagal na nag tag-tuyo [drought ] sa isang bahagi ng daigdig, ang mga isdang nabuhay duon sa palangoy-langoy sa tubig ay kinailangang nag-iba ng gawi [namuhay sa lupa], at ng anyo [nagkaroon ng mga paa], upang magpatuloy ng pamumuhay. Ang mga pagbabago ay minana ng mga anak-anakan nila. Napakahaba ng paksang ito upang talakayin dito; sapat na lamang sabihing daig na ang mga katibayang naungkat sa nakaraan upang maniwala halos lahat ng mga dalubhasa at mga nag-agham [scientists] sa panukala ng pagbabago , tinawag sa English na Theory of Evolution . Sa panukalang ito,
sinasabing ang mga pinakahuling pinagmulan ng tao ay mga nilalang na anyong bakulaw, hukot at hindi lapat ang katawan sa paglakad nang nakatayo sa 2 paa. Tinahak ng mga dalubhasa ang mga patung patong na pagbabagong kinailangan sa pagganap nito, at isang patong ay ang pagbabago ng paa, baywang at buto sa likod [spine]. Ang mga tao na unang nagkakatawan upang mabuhay nang nakatayo maghapon, araw-araw at habang-buhay, ay tinawag na mga unang taong nakatindig [homo erectus], natuklasan
sa 2 bahagi ng Asia at tinawag na taong Java [ Java Man] at taong Peking [ Peking Man]. Unang natuklasan ang bungo ng taong Java nuong 1861 malapit sa Trinil, sa Java, Indonesia, ni Eugene Dubois at inakalang 700,000 taon ang tanda. Pagkaraan ng
100 taon, nuong 1969, natuklasan ang isa pang bungo ng taong Java sa Sangiran naman, sa Java rin, at natantong 1.7 milyon taon ang tanda. Ang taong Peking ay inakalang kulang-kulang kalahating milyong taon ang tanda matapos natuklasan ang bungo sa China, malapit sa Beijing, ngunit hindi matiyak sapagkat nadurog ang bungo sa bombahan nuong nakaraang digmaan. [ Nasabing babae daw ang bungo na natagpuan, kaya ang dapat daw itawag ay Peking Woman , hindi po biro.] May natuklasang butu-buto ng 3 tao sa kuweba sa Tabon [Tabon cave], sa Palawan, na nabuhay 24,000 taon SN. Sabi ng mga nag-agham sa ninuno [anthropologists] na sila ay taong kasalukuyan [homo sapiens] at hindi mga unang tao. Maaari daw na kauri sila ng mga unang katutubo o aborigines ng Australia, ang Koori na dumayo mula Asia 60,000 taon nakaraan, at
ng Japan, ang Ainu na dumating duon 3 o 4 na libong taon [may nagsasabing 10,000 taon] SN.
Ang katunayan ay may tao na sa Pilipinas 24,000 taon SN, kung hindi man higit na maaga pa. Ang katotohanan ay walang nakaaalam kung ano sila, maliban sa hindi sila Negrito . Ayon kay Robert Fox, isa sa mga nag-agham sa unang Pilipino, may tao na sa Pilipinas kalahating milyon taon SN. Ang mga natuklasang gamit at butu-buto sa Palawan, sabi niya, ay pahiwatig na ginamit ang pulo bilang landas mula sa timog ng mga unang tao, kahit na tantiyang 50,000 taon lamang ang tanda ng mga natuklasan. Hindi raw nagbago ang anyo ng mga gamit na bato mula pa nuong panahon ng bato [ Paleolithic Age] na nagsimula 500,000 taon SN kaya, saliw sa
pagkakaroon ng taong Java mahigit 1 milyon ang taon SN, maaaring namuhay ang mga ito sa Pilipinas nuong unang panahon.
