PANEVROPSKI UNIVERZITET APEIRON FAKULTET POSLOVNE EKONOMIJE
Redovne studije Smijer „Preduzetnički menadžment”
Predmet: Projektovanje informacionih sistema
Seminarski rad ( TEMA: Baza podataka )
Predmetni nastavnik: Profesor Dr Branko Latinović Student:
Dragan Maksimović Index br. 47-09/RPM Banja Luka, mart 2012 god.
SADRŽAJ: FAKULTET POSLOVNE EKONOMIJE.................................................................................1 .............................................................................................................................1 Redovne studije...........................................................................................................................1 Smijer „Preduzetnički menadžment”.....................................................................................1 Predmet:...................................................................1 Projektovanje informacionih sistema.................................................1 SADRŽAJ:.................................................................................................................................................2 Uvod..........................................................................................................................................................3 1.BAZA PODATAKA..........................................................................................................................4 0.1 TIPOVI PROGRAMA ZA RAD SA BAZOM PODATAKA........................................................5 0.2 MODELI BAZE PODATAKA........................................................................................................7 0.3 CILJEVI BAZE PODATAKA......................................................................................................10 0.4 ARHITEKTURA BAZE PODATAKA.........................................................................................11 0.5 JEZICI ZA RAD S BAZAMA PODATAKA...............................................................................12 0.6 KARAKRETISTIKE SISTEMA ZA UPRAVLJANJE BAZAMA PODATAKA......................13 ZAKLJUČAK.....................................................................................................................................15 Literetura:............................................................................................................................................16
2
Uvod U svakom poslovniom sistemu, bez obzira na djelatnost, srecu se mnogobrojni objekti (npr. Poslovni partneri, proizvodi, usluge, fakture, narudzbe, ugovori itd.). o njima je potrebno biljeziti odredjene podatke (npr. u ugovoru je potrebno zabiljeziti imena stranaka koje ugovaraju posao, datum i predmet ugovora, kao i niz drugih podataka). Neophodno je zapaziti da su mnogi objekti medjusobno povezani, te da i tu vezu treba zabiljeziti. Podaci o svim tim objektima i medjusobnim vezama zabiljezeni su u bazi podataka. Baza podataka je model podataka poslovnog sistema. Razumjevanje koncepata baza podataka i informacionih sistema je preduslov za ulazak u informatičko društvo. Bez obzira na vrstu posla koji ćete obavljati, verovatno ćete se, pre ili kasnije, susresti sa bazama podataka i informacionim sistemima. Baza podataka je visi nivo rada podacima u odnosu na klasicne programske jezike. To je tehnologija koja je nastala da ukloni nedostatke tradicionalne „automatske obrade podataka“ iz 60-tih i 70-tih godina 20. vijeka. Tehnologija je ostvarila vecu produktivnost, kvalitet i poutdanost u razvoju aplikacija koje se svode na pohranjivanje i pretrazivanje podatakau kompjuterskom sisitemu. Podatak (data) je formalizovana reprezentacija informacije koja se može reinterpretirati i koja je pogodna za komunikaciju, interpretiranje ili obradu.
3
1.BAZA PODATAKA
Pri oblikovanju podataka informacionog sistema portebno je prvo ustanviti objekte poslovnog sistema , odrediti atribute cije ce vrijednosti biljeziti , te ustanoviti medjusobu povezanost objekata. Opis objekata, njihovih atributa i odnosa predstavlja konceptualni model podatka u
skladu sa
izradjenim konceptom modela vrsi raspored podataka u datotekama, odnosno tabelama. Opis takvog rasporeda predstavlja logicki model podataka na kraju se definise gdje ce se podaci nalaziti na fizickom mediju i kako ce im se pristupiti, to je fizicki model podataka. Cjelovit, logican i fizicki model podataka predstavlja osnovu za dobro oblikovanu bazu podataka. Baza podataka predstavlja skup medjusobno poivezanih podataka, pohranjenih u spoljnoj memoriji racunarskog sistema. Evo jos nekoliko definicija baze podataka: Baza podataka je skup medjusobno zavisnih podataka pohranjeni bez redundacije (preklapanja) koji sluze jednoj ili vise aplikacija na optimalan nacin, gdje su podaci nezavisni o programima koji se obradjuju i gdje postoji kontrolisan pristup podacima (Martin, 1977.); Baza podataka je skup operativni i integrisanih podataka u jednoj organizaciji (Date, 1990.); Baza podataka je skup povezanih podataka (Elmasri, Navathe, 1994.). Baza podataka (Date Base) je skup trajno pohranjenih podataka informacionog sistema, predstavlja najvisi element u hijerarhijskoj organizaciji podataka. nizi djelovi su datoteka, slog, polje, znak i bit. Datoteka (File) predstavljas sastavni dio baze podataka, a moze biti I samostalno spremiste podatka koji pripadaju istovrsnim objektima. Npr. Datoteka nazvana “Kupci” sadrzi podatke o kupcima. Datoteka se cesto prikazuje u obliku tabele:
4
KUPCI: Sifra kupca
Naziv kupca
Adresa kupca
105
LANCO computers
Mladena Stojanovica 12
167
Desk computers
Jovana Ducica 5
245
ANEKS
Save Mrkalja 9
Slog, odnosno zapis (Record) je manji element datoteke koji sadrzi podatke jednog objekta. Tako jedan slog datoteke „Kupci“ sadrzi podatke jednog kupca. On dogovara jednom redu tabele. Slog se sastoji od polja. Polje (Fiels) sadrzi podatke jednog atributa (obiljezja) objekta, kao sto je npr. Naziv kupca. Podaci u polju povezani su kao niz znakova (Characters), odnosno bajtova (Bytes). Jedan znak je uvjek zapisan, odnosno kodiran odredjenom kombinacijom bitova.
0.1
TIPOVI PROGRAMA ZA RAD SA BAZOM PODATAKA
Za rad sa bazama podataka se generalno koriste dve vrste softverskih aplikacija: programi za upravljanje datotekama (file management programs) i sistemi za upravljanje bazama podataka (data base management systems)1. Programi sa rad sa datotekama Ova grupa programa može da radi samo sa jednom datotekom. Pomocu programa za rad sa datotekama korisnik može da kreira bazu podataka, pohranjuje i pretrazuje podatke u okviru nje. Ovi programi su prilično jednostavni za koriscenje i prakticni su za individualnu upotrebu ili upotrebu u 1
Vesan Aleksic-Maric, Dusan Stojanovic „Ingormacioni sistemi“, Ekonomski fakultet Banja Luka, 2005.
5
malim organizacijama koje imaju potrebu za automatizovan rad nad podacima. Recimo, nastavnik moze kreirati bazu podataka svojih ucenika sa podacima o ocenama ili izostancima. Firma koja se bavi prodajom odredjene vrste artikala moze kreirati bazu podataka sa bitnim karakteristikama artikala.
Sistem za upravljanje bazama podataka - DBMS
Sistem za upravljanje bazom podataka (Data Base Management System - DBMS) je skup programa, koji su neophodni za definisanje, kreiranje, rukovanje, upravljanje i koriscenje baza podataka. Primeri DBMS softvera su Access i SQL Server firme Microsoft, Oracle firme Oracle Corporation i DB2 firme IBM. Ovi sistemi modeliraju podatke realnog sistema, cuvaju ih nezavisno od aplikacija i olaksavaju korisnicima pristup, dodavanje, sortiranje, pronalazenje i stampanje podataka. DBMS sistemi poseduju sopstveni upitni jezik koji omogucava brzo pronalazenje bitnih informacija. Sistemi za upravljanje bazama podataka imaju arhitekturu na tri nivoa, poznatu i kao ANSI/SPARC arhitektura. Tri osnovna nivoa arhitekture su: konceptualni nivo, eksterni nivo i interni nivo.
6
Vazno je uvideti da se sva tri nivoa odnose na istu bazu podataka, tj. na prikaz stanja istog dela realnog sveta, samo sa razlicitim pogledom. Konceptualni i eksterni nivo prikazuju logicki model baze podataka, a interni nivo prikazuje fizicki model baze podataka2. Konceptualni nivo prikazuje logicki model celokupne baze podataka kojim je definisan sadrzaj baze podataka. Konceptualni nivo obuhvata sadrzaj cele baze podataka, njihove logicke veze i odnose. Logicki nivo je predstavljen semom baze podataka, u okviru kojih su definisani atributi za svaku vrstu entiteta koji je obuhvacen u modelu. Eksterni (korisnicki) nivo se sastoji od skupa korisnickih modela. Korisnicki model predstavlja pogled na jedan deo baze podataka koji je od interesa odredjenom korisniku. Korisnicki modeli se mogu preklapati u slucajevima kada razliciti korisnici pristupaju istim delovima baze podataka. Definisanje korisnickih nivoa je neophodno radi odredjivanja prava pristupa delovima baze podataka. Eksterni nivo je predstavljen podsemom baze podataka. Interni (fizicki) nivo obuhvata sadrzaj cele baze podataka i definise nacin fizicke organizacije podataka na medijumima gde su podaci smesteni (formati zapisa u memoriji, organizacija i drugo.).
0.2
MODELI BAZE PODATAKA
Postoje modeli podataka: Hijerarhiske model Mrezne model Relacioni model Objektivni model Hijerarhiski model predstavlja nastariji rjesenje u podrucju baze podataka. osnovna prednost se ogleda u tome sto je model izuzetno pregledan, do svakog podatka, na bilo kojem hijerarhiskom nivou dolazi se samo samo jednim pristupnim putem (Access Path), krece se uvijek od podatka najviseg logickog reda prema nizem hijerarhiskom rangovima. Ovakav nacin pretarazivanja hijerarhiske baze
2
Vesan Aleksic-Maric, Dusan Stojanovic „Ingormacioni sistemi“, Ekonomski fakultet Banja Luka, 2005.
7
podataka omogucen je zbog toga sto se podaci fizicki povezani jedan sa drugim serijom pokazivaca adresa, koji oblikuju lanac povezanih entiteta podataka.
KUPAC
NARUDzBA 1
STAVKA 1.1
NARUDzBA 2
NARUDzBA n
STAVKA 2.2
STAVKA 2.1
STAVKA 2.3
Primjer hijerarhiskog modela Ovaj model ima jedan nedostatak koji se smatra najvecim njegovim nedostatkom. Upravo zbog samo jednog pristupnog puta do podataka, aplikativni programi razlicitih vrsta i namjena moraju se prilagodjavati svakoj pojedinoj datoteci u bazi podataka sto se naziva problem koordinacije aplikativnih programa sa bazom podataka. Mrezni model razvijao se iz hijerarhiskog, mrezna dmdel se zasniva na mrezi podatakapovezanih tako da ne postoji ni osnovni ni podredjeni segmenti. U mreznim modelima i bazama podataka, brojnim pristupni putevi se mogu visestruko ukrstati i granati, sto u ekstremnim slucajevima moze izazvati probleme novog tipa. Iako se mreznom strukturom podataka smanjuje redundantnost podataka i skracuje vrijeme odziva sistema prilikom trazenja podataka, prevelik broj mogucih pristupnih puteva previse komplikuje sistem, pa on nastaje spor i neefikasan.
PREDMET
STUDENT
PREDMET 1
STUDENT 1
PREDMET 2
STUDENT 2
STUDENT 3
Primjer mreznog modela 8
PREDMET 3
STUDENT 4
STUDENT 5
RelacionI model se primjenjuje kad je zbog otezanosti veza ne mogu da se upotrebe hijerarhiski i mrezni model. U takvim slucajevima, primjereo je podatke predstaviti u vidu dvodimenzionalini tabela, kao sto je slucaj sa racionalnim modelom. Racionalni model predstavlja skup povezanih datoteka, koja podatke predstavlja u obliku jednostavnih dvodimenzionalanih tabela koje se povezuju relacijama. Narudzbe Broj Datum narud narudzbe zbe 1. 6.4.2008. 2. 2.9.2008. 3. 9.9.2008.
Naslov isporuke Gajeva 5 Grcka 10 Savska58
Stavke narudzbe Broj Sifra robe narudzbe 1. 254 2. 284 3. 123 4. 145
Dobavljaci Sifra dobavljaca 124 214
Nacin placanja virman virman virman
Rok isporuke 5 dana 3 dana 3 dana
Nacin otpreme postom licno licno
Ziro racun 50550-259828 54664-649446 644+4-879634
kolicina 87 2 68 4
Naziv dobavljaca DESK computers ANEKS
Sifra robe 125 574 154 200
Naziv robe Banknost papir Toner- black Fuser kit Compap disc
Jed. mjere Paket Kom Kom Kom
Cijena 40.00 120.00 45.00 1.20
Adresa dobavljaca Jovan Ducica 45 Krajiskih brigada 124
Primjer racionalnog modela Objektni model je inspirisan objektno-orjentisanim programskom jezicima. Baza je skup trajno pohranjenih objekata koji se sastoje od svojih internih podataka i operacija za rukovodjenje s tim podacima. Svaki objekt pripada nekoj klasi. Izmedju klasa se uspostavlaju veze nasljedjivanja, agregacije, odnosno medjusobno koriscenja operacija.
9
0.3
CILJEVI BAZE PODATAKA Fizicka nezavisnost podataka razdvaja se logicka definicija baze od njene stvarne fizicke
strukture. Sto znaci ako se ako se fizicka struktura promjeni, to nece zahtjevati promjene u postojecim aplikacijama. Logicka nezavisnost podataka razdvaja se globalna logicka definicija cijele baze podataka od lokalne logicke definicije za jednu aplikaciju. Lokalna logicka definicija obicno se svodi na izdvajanje samo nekih elemenata iz globalne definicije, uz neke jednostavne transformacije tih elemenata. Fleksibilni pristup podacima. U starijim hijerarhiskom i mreznim bazama podataka,staze pristupanja podacima bile su unaprijed definisane, danas se zahtjeva da korisnik moze slobodno pretrazivati po podacima, te po svom nahodjenju uspostavljati veze medju podacima. Ovom zahtjevu zaista zadovoljaju jedino relacione baze podataka. Istovremeni pristup do padatka, baza mnora omoguciti da veci broj korisnika istovremeno koristi isti podatak. Pritom ti korisnici ne smiju ometati jedan drugog, te svaki od njih treba imati utisak da sam radi sa bazom. Cuvanje integriteta, nastoji se automacki sacuvati korektnost i konzistencija podataka i to u situaciji kad postooje greske u aplikacijama, te konflikte istovremene aktivnosti korisnika. Moguce oporavke nakon kvara, mora postojati pouzdana zastitaa baze u slucaju kvara hardvera ili greske u radu sistemskog softvera. Zastita od neovlastenog koristenja. Mora postojati mogucnost da e korisnicima ogranice prava koriscenja baza, dakle da se svakom korisniku regulisu ovlascenja sta on smoje , a sta ne smije raditi sa podacima. Zadovoljavajuca brzina pristupa. Operacije s podacima moraju se odvijati dovoljno brzo, u skladu s potrebama odredjene aplikacije. Na brzinu pristupa moze se uticati odabirom pogodnih fizickih struktura podataka, te itborom pogodnih alogaritama za pretrazivanje. Mogucnos podesavanja i kontrole. Velika baza zahtjeva stalnu brigu, pracenje preformansi, mjenjanje parametara u fizickoj strukturi, rutinsko pohranjivanje rezervnih kopija podataka,
10
regulisanje ovlascenja korisnika. Ovakvi poslovi moraju se obavljati centralizovano. Odgovorna osoba zove se administrator baze podataka, kome na raspolaganju stoje razliciti alati i pomagala3.
0.4
ARHITEKTURA BAZE PODATAKA Arhitektura baze podataka sastoji se iz tri sloja i veze medju slojevima. Radi se od tri nivo
apstrakcije. Fizicki nivo odnosi se na fizicki prikaz i raspored podataka na jedinicama spojene memorije. Zatim se fizicki nivo moze podjeliti na vise pod-nivoa apstrakcije, od sasvim konkretnih staza i cilindara na disku, do vec donekle apstraktnih pojmova datoteke i zapisa kakav susrecemo u klasicnim programskim jezicima. Raspored pohranjivanja opisuje kakao se element logicke definicije baze preslikavaju na fizicke uredjaje. Globalni logicki nivo odnosi se na logicku strukturu cijele baze. To je baza koju vidi njen administrator. Zapis logicke definicije naziva se shema (shema). Shema je tekst ili dijagram koji definise logicku strukturu baze i u skladu je sa zadatim modelom. Imenuju se i definisu svi tipovi podataka i veze medju tim tipovima. Shema uvodi i ogranicenja kojima se cuva integritet podatka. Lokalno logicki nivo odnosi se na logicku predstavu o dijelu baze kojeg koristi pojedina aplikacija. To vidi korisnik ili aplikacioni programer. Zapis jedne lokalne logicke definicije zove se pogled ili pod – shema. To je teks ili dijagram kojim se imenuju i definisu svi lokalni tipovi podataka i
3
Priručnik za kurs "Uvod u metodu CASE Method i modeliranje podataka", Školski centar SAGE Infotech, Beograd, 2002
11
veze medju tim tipovima. Pgled zadaje preslikavanje kojim se iz globalnog podatkai veze izvodi
lokalni. Aplikaciski programi 1
Pogled 1
Aplikaciski programi 2
Aplikaciski programi 3
Pogled 2
Pogled 3
shema
Raspored pohranjivanja
Datoteke
Datoteke
Arfitektura baze podataka
0.5
JEZICI ZA RAD S BAZAMA PODATAKA
Komunikacija korisnika odnosno aplikacionog programa i DBMS-a se odvija pomocu posebnih jezika. Ti jezici se dijele na sljedece kategorije: Jezika za opsi podataka (Data Description Language – DDL). Sluzi projektnu bazu ili administratoru u svrhu zapisivanje sheme ili pogleda. Tim jezikom definisemo podatke i veze medju podacima, i to na logickom nivou. Naredbe DDL obicno podsjecaju na naredbe za definisanje slozenih tipova podataka u jezicima poput COBOL, PL/I, C, Pascal.
12
Jezik za manipulisanje podacima (Data Manipulation Language – DML). Sluzi programeru za uspostavljanje veze izmedju aplikacionog programa i baze. Narednbe DML omogucuju „manervisanje“ po bazama, te jednostavne operacije kao sto su upis, promjena, brisanje ili citanje zapisa. Jezik za postavljanje upita (Query Language – QL). Sluzi neposrednom korisniku za interaktivno pretrazivanje baze. To je jezoiknkojin podsjeca na govorni engleski jezik. Naredbe su neproceduralane. Ovakva podjela je danas prilicno zastarjela, postoji tendencija da se sva tri odjednom objedine u jedan sveobuhvatni. Primjer takvog integrisanog jezika je SQL, koji sluzi za definisanje podataka, manipulisanje i pretrazivanje.navedene vrste jezika nisu programski jezici. Pojavi jezik koji je oznacio pojavu cetvrte generacije programskih jezika bio je Query By Example – QBE, razvijen 1978. To je neproceduralni programski jezik, koji je namjenjen postavljanju upita baza podataka na lak i jedinstven nacin. Laka komunikacija izmedju korisnika i baze podataka, navela je eksperte na daljnja usavrsavanja mogucih nacina rada sa relacionim bazama podataka4. Uskoro je razvijen gore vec pomenuti programski jezik cetvrte generacije, Structured Query Language – SQL. Zbog visokog nivoa semantike i sintakse, SQL je podjednako popularan i medju korisnicima i medju provesionalnim informaticarima. Osnovne naredbe QBE i SQL su naredbe za aktiviranje operacije selekcije, projekcije i spajanja. Operaciom selekcija kreira se nova tabela koju cini podskup svih slogova (redovna tabela) iz polazne datoteke koje zadovoljavaju zadani kriterijum. Operacionom projekciom kreira se nova tabela koju cine podskup kolona izvorne datoteke, koje sadrze samo zahtjevne informacije. Operaciom udruzivanja kombinuju se relacione datoteke kako bi se korisniku obezbjedilo vise informacija nego sto mu je dostupno u pojedinacnim datotekama.
0.6
KARAKRETISTIKE SISTEMA ZA UPRAVLJANJE BAZAMA PODATAKA
Nezavisnost programa od podataka se odnosi na razdvajanje logicke i fizicke strukture podataka, tako da izmena fizicke strukture ne utice na logicku strukturu podataka. Time se postize nezavisnost aplikativnih programa na izmene u fizickoj organizaciji podataka ili u logickoj organizaciji usled dodavanja ili izmene strukture podataka. 4
Branko Latinovic „Informacioni sistemi“, Apeiron Banja Luka, 2006.
13
Kontrolisana redundansa podataka podrazumeva izbegavanje visestrukog pamcenja istih podataka. Redundancija (ponavljanje) podataka se ne moze sasvim izbeci, ali se mora svesti na minimum. Osnovno pravilo dobro projektovanih baza podataka je pamcenje jednog podatka samo na jednom mestu. Redundancija podataka je obicno karakteristika lose dizajniranih sistema. Recimo, ukoliko bi se ime i adresa studenta pojavljivali u dve datoteke u okviru jedne fakultetske baze podataka, postojao bi veliki rizik za pojavu greske i netacnih podataka. Ako bi se adresa studenta promenila, to povlaci i izmenu adrese na dva nezavisna mesta, sto udvostrucava posao i povecava mogucnost greske. Greska moze nastati usled razlike u unosu podataka, ili u slucaju da se adresa promeni samo na jednom mestu, cime se dobijaju netacni podaci kojima je pristup neizvestan. Integritet podataka podrazumeva tacnost, ispravnost podataka u bazi. Integritet podataka u bazi moze biti narusen usled razlicitih razloga: namernog ili slucajnog unosa pogresnih podataka, hardverskih neispravnosti i greskama u projektovanju baze podataka. Problem integriteta podataka je veci u sistemima kojima pristupa vise korisnika. Da bi se izbegle greske u integritetu podataka, programi za rad sa bazama podataka bi trebali da koriste procedure za validaciju (proveru ispravnosti) podataka pri unosu i azuriranju podataka, procedure za proveru prava pristupa i fizicko obezbedjenje. Neki od nacina validacije podataka pri unosu se odnose na alfabetsku proveru (procedura koja dozvojava unos samo alfabetskih karaktera), numericku proveru (dozvola unosa samo numerickih podataka), provera opsega (unos podataka u dozvoljenom opsegu), provera konzistencije podataka (zahtev za unosom istog podatka dva puta, npr. unos lozinke na Internetu), provera kompletnosti (zahtev da podatak mora obavezno biti unet) i drugi. Sigurnost podataka je zaztita podataka od neovlascenog pristupa u bazi podataka. Sigurnost podataka je narocito bitna za tajne podatke kao sto su razni licni podaci, zdravstveni, finansijski itd. Podjednako vazna je i zastita od gubitka podataka usled kvara racunarske opreme. Redovne procedure pravljenja rezervnih kopija podataka (back up) su neophodne za oporavak podataka. Pristup zajednickim podacima u bazi podataka od strane veceg broja korisnika. Podaci se unose u zajednicku bazu podataka sa razlicitih lokacija, a koriste ih svi korisnici koji imaju pravo pristupa tim podacima. Ovakav nacin rada daje niz prednosti, ali u isto vreme zahteva vecu kontrolu u konkurentnoj obradi podataka. Konkurentni pristup podacima oznacava istovremeni pristupanje jednom podatku od strane vise korisnika. Recimo, istovremeni zahtev za rezervisanje odredjene avionske karte od strane 14
dvoje ljudi. Ovakvi zahtevi su cesti u sistemima sa velikim brojem korisnika i mogu da stvore razlicite konfliktne situacije koje ugrozavaju integritet baze podataka. Jedan od primera konflikta je pokusaj istovremenog azuriranja nekog podataka, pri cemu se azuriranja podatka od strane jednog korisnika ponistava akcijom azuriranja drugog korisnika. Za prevenciju konflikata koji se javljaju pri konkurentnom pristupu podacima koristi se princip zakljucavanja slogova kojim se sprecava pristup ostalim korisnicima sve dok se slog ne otkljuca, odnosno oslobodi za druge korisnike, sto se najcesce desava nakon editovanja sloga. Oporavak baze podataka (data recovery) je neophodan postupak u slucaju narusavanja integriteta podataka iz bilo kog razloga. Da bi se mogao sprovesti postupak oporavka baze podataka i u cilju zastite intgriteta podataka vrsi se plansko pravljenje rezervnih kopija podataka (back up). Rezervne kopije se formiraju prema unapred osmisljenom planu za zastitu podataka. Neki podaci se arhiviraju dnevno, sedmicno, mesecno, godisnje ili prema drugim pravilima zavisno od vrste i namene podataka. U slucaju narusenog integriteta baze podataka pristupa se postupku oporavka tako sto se najpre mora ustanoviti koji deo baze podataka je ostecen, a zatim se vrsi zamena ostecenog dela baze sa arhivskom kopijom koja odgovara tom podrucju. Ovaj postupak se naziva restauracija (restore) ostecene baze podataka. Nakon procesa restauracije baze podataka, ponovo se uspostavlja integritet podataka, ali se gube podaci koji su dobijeni u obradama nakon poslednjeg back up-a. Uglavnom je tesko i nesigurno ponoviti sve transakcije, jer se korisnici ne mogu setiti koje izmene su vrsili pre, a koje posle arhiviranja, kao i njihov redosled. Taj problem se resava pravljenjem kopije azuriranih slogova, pre (before image) i posle (after image) svake transakcije.
ZAKLJUČAK
Dobro oblikovana relacijska baza podataka nije redundantna. Radundancija postoji kada je ista činjenica u bazi podataka zabilježena više puta, zbog čega je broj podataka nepotrebno povećan. Redundancija unosi niz teškoća u rad s abazom podataka. To su anomalije unosa, brisanja ili promjene podataka. Na primjer, kod anomalije promjene podataka, ako je broj telefona dobavljača zabilježen u bazi podataka više puta, svaka se promjena broja telefona mora obaviti više puta, odnosno na svim mjestima gdje je ovaj podatak zabilježen. Ne učini li se to na svim mjestima, pojavit će se pitanje 15
kojem podatku ćemo vjerovati. Teorija normalizacije objašnjava anomalije postojanjem redundantnih podataka u bazi podataka, te donosi pravila za eliminaciju redundancije iz iste. Samo potpuno normalizirana baza podataka nema redundancije i u njoj se lako i pouzdano obavljaju sve operacije s podacima. Treba pomenuti da se tokom fizičkog modeliranja podataka može uvesti kontrolirana redundancija podataka, čija svrha je u tom slučaju očuvanje integriteta podataka, ili povećanje brzine pristupa podacima. Teorija normalizacije ustanovila je više normalnih formi pojedine relacije, odnosno čitavebaze podataka. Primjenom pravila vezanih za pomenute normalne forme, dolazi se do normalizovane baze podataka.
Literetura:
1.Branko Latinovic „Informacioni sistemi“, Apeiron Banja Luka, 2006. 2.Vesan Aleksic-Maric, Dusan Stojanovic „Ingormacioni sistemi“, Ekonomski fakultet Banja Luka, 2005. 3.Priručnik za kurs "Uvod u metodu CASE Method i modeliranje podataka", Školski centar SAGE Infotech, Beograd, 2002 4. www.wikipendija.com
16
