OPSTE OSOBINE VIRUSA,GRADJA VIRIONA virusi su slozeni mikroorganizmi koji se po mnogim osobinama razlikuju od drugih mikoroorganizama. Nedostaju im celiske strukture i nezavisni metabolicki procesi,a sastoje se od proteina genoma sa ribonukleinskom ili dezoksiribonukleinskom kiselinom. Razmnozavaju se samo ukoliko koriste neku drugu zivu celiju i to na osnovu informacija sopstvenog genoma. Ne posjeduju svoj metabolicki sistem nego zavise od metabolickog sistema,zivih celija domacina,koje viruse eksploatise inkorporirajuci svoj genetski materijal u njih. virusi inficiraju bakterije,biljke,zivotinje i ljude. Virusi su klasifikovani na bazi raspona mogucih domacina simptoma virusne bolesti tkiva ili organa koje virus napada puta prenosa virusa,simetrije virusne kapside,morfologije tipa nukleinske kiseline i prisustva posebnih struktura kao sto su rep i omotac. Prema usvojenoj klasifikaciji virusi su klasifikovani u red,porodicu,podporodicu,rod,vrstu,tip. Vecina virusa su stapicastog ili priblizno stapicastog oblika i loptastog oblika. Podjela virusa zasnovana na rasponu mogucih domacina odnosi se na tip celija u kojima se virus moze razmnozavati. Na osnovu toga virusi su podijeljeni u 4 grupe bakteriske viruse viruse zivotinja viruse insekata i viruse biljaka. Medjutim danas su poznati i virusi arheobakterija,protista,kvasnica,plijesni,gljiva. Potpune virusne cestice se jos nazivaju virioni. Sastoje se od 2ili3 osnovne komponente: Genom DNA ili RNA dvolancana ili jednolancana linearna ili kruzna i u pojedinim slucajevima i segmentirana. Jednolancana nukleinska kiselina moze imati pozitivan ili negativan polaritet. Kapsida virusni proteini koji okruzuju nukleinsku kisalinu virusa i odredjuju njegovu antigenost moze imati kubicnu spiralnu ili kombinovanu simetriju sastavljena je od pojedinaca koje se nazivaju kapsomere. Lipoproteinska ovojnica kad god je prisutna okruzuje kapsidu i nastaje iz celiske membrane.
RAZMNOZAVANJE VIRUSA virusi se razmnozavaju samo u zivoj celiji,kao paraziti na genetskom nivou. Virusi nemaju mogucnost vlastitog metabolizma zbog cega je za njihovu replikaciju neophodna biohemiska masinerija celije domacina. Svaka skupina infektivnih virusa ima mogucnost infekcije osjetljivih celija odnosno ukljucivanja vlastitog genetskog programa u program inficirane celije. Na ovaj nacin virus usmjerava metabolizam inficirane celije prema svojim potrebama. Virusi imaju jedinstven reproduktivni ciklus infekcija pocinje sa jednom virusnom cesticom a zavrsava sa nekoliko stotina koje nastaju u reproduktivnom ciklusu. Vrijeme potrebno za jedan ciklus varira od nekoliko minuta za bakteriske viruse do nekoliko sati za humane viruse. Period u kome se virus ne moze naci u celiji naziva se period eklipse. Period od momenta infekcije do ekstracelularne pojave virusa naziva se latentni period. Na kraju latentnog perioda javljaju se promjene u morfologiji i funkcionisanju inficirane celije. Opseg tih promjena zavisi od vrste virusa. Neki virusi uzrokuju male morfoloske i fukcionalne promjene u celiji dok drugi imaju citopatogeni efekt dovode do lize i smrti celije.
KULTIVISANJE VIRUSA Labaratoriska infekcija virusnih infekcija moze se postaviti njihovom vizuelizacijom u eletronskom mikroskopu,detekcijomm virusnih antigena izolacijom virusa i seroloskom dijagnostikom. Na samom pocetku u svrhu kultivacije koristili su se organizmi koji su bili prorodni domacin datog virusa. Nakon toga razvijen je drugaciji nacin ispitivanja virusa kao sto su metode in vivo koje ukljucuju koristenje labaratoriskih zivotinja i embrionalnih tkiva ptica in vitro metode koje se jos nazivaju i celiske kulture. Osnovne svrhe kultivacije virusa su izolacija i identifikacija virusa iz klinickog materijala priprema virusa za spravljenje vakcina omogucavanje detaljnog proucavanja gradje virusa njegovog razmnozavanja genetike i uticaja na celije domacina. Primjena inokulacije virusa u zive eksperimentalne zivotinje-od eksperimentalnih zivotinjaa za kultivaciju virusa najcesce se primjenjuju bijeli misevi pacovi hrcci zamorci i zecevi. Takodjer se koriste i sisari osim ljudi,te bezkicmenjaci kao sto su insekti. Inokulacija virusa ili pripremljenog bolesnickog materijala moze se izvesti u mozak krv misice tjelesne supljine i kozu. Upotreba pticijeg embriona-embrion prestavlja ranu fazu razvoja zivotinja koja se karakterise brzom diferecijacijom celija. Embrionalni period kod ptica se desava u zatvorenom i zasticenom prostoru unutar jaja sto ih cini idealnim za propagaciju virusima. Za inokulaciju se najcesce primjenjuju kokosija pacija i cureca jaja. Materijal se inokulise unutar jaja kroz ljusku na kojoj se nacini mali otvor. Postupak se iszodi u strogim uslovila asepse. Nakon toga se jaje inkubira. Razmnozavanje virusa se moze vidjeti golim okom a i ne mora. Kao rezultat rasta virusa moze nasupiti smrt embriona poremecaj u razvoju embriona i razvoj diskretnih neprozirnih pjega. Upotreba tehnike celiskih kultura-moze se postici brojnim metodama,citopatogeni efekat,hemadsorpcija,interferencija,hemaglutinacija. detekcija virusnog genoma pored kultivisanja virusa moze se postici i elektronskom i imunoelektronskom mikroskopijom seroloskim testovima (elisa direktna imunofluorescencija indirektna imunofluorescencija western-blot reakcija vezivanja komplmenta,radioimunitestovi,imunoperoksidaza testovi) hibridizacijom nukleinskih kiselina,lancanom reakcijom sa polimerazom,elektroforezom RNA u poliakrilamidnom gelu.
RNA VIRUSI PICORNAVIRIDAE u porodicu pocornaviride svrstani su mali virusi sa jednolancanom pozitivnom RNA,kubicne simetrije bez lipoproteinskog omotaca. Svrstano je 37 virusa virusa grupiranih u 17 rodova. Za humanu medicinu znacajni su rodovi enterovirus hepatovirus kobuvirus parechovirus i senecavirus a preostali rodovi su znacajni za veterinu.
Rod Enterovirus dobio je ime po mjestu svog prirodnog boravista odnosno crijevima ljudi i zivotinja. Ovi virusi mogu dugo vremena opstati i u spoljnoj sredini,posebno u fekalno zagadjenim vodama. Infekcije koje uzrokuju enterovirusi kod covjeka su najcesce asimptomske. Razmnozavaju se u citoplazmi inficirane celije koju napustaju njenom lizom. Antigen gradja je veoma slozena. Jedna od karakteristika je veliki broj serotipova. Klasifikacija ovih virusa se cesto mijenja. Svi virusi inficiraju osjetljivi organizam preko respiratornog i gastrointestinalnog trakta. U organizmu se razmnozavaju u lokalnim epitelnim celijama. Otpornost enterovirusa je znacajno veca u poredjenju sa vecinom drugih grupa humanih virusa. Na osjetljive osobe se prenose fekalno oralnim putem ili direktnim kontaktom. Inkubacioni period traje 7-14 dana. Najcesce protice asiptomski a virusi se izlucuju stolicom. U malom postotku infekcija dolazi do prodora virusa u krv,razmnozavanja u celijama retikuloendotelijalnog sistema i sekundarne infekcije brojnih organa. POLIOVIRUS morfoloski se ne razlikuje od ostalih enterovirusa. Inficiraju covjeka a patogen je i za mjmune. Precnik virona iznosi oko 28nm a kapsida se sastoji od 32 kapsomere. Poznata su 3 antigenska seroloska tipa polio virus tip 1 2 3. PATOGENEZA virusi inficiraju osobe djecijeg uzrasta. Nakon peroralne infekcije poliovirus se razmnozava u limfnom tkivu orofarinksa i peyerovim plocama. Infekcija uglavnom protice asimptomski. Virus se izlucuje stolicom ili preko nazofaringealnog sekreta. Do CNS-a moze dospjeti na razne nacine hematogeno ili neurogeno,duz aksona perifernih nerava. Virus najcesce zahvata motorne neurone u prednjim rogovima kicmene mozdine,u tezim oblicima zahvata i dijelove mouzga. KLINICKA SLIKA Nakon ulaska u organizam osjetljive osobe moze se razviti klinicki inaparentna infekcija-asimptomska,najcesci oblik. Abortivni poliomijelitis-laksi oblik bolesti,temperatusa malaksavost glavobolja. Neparaliticni poliomijelitis-znaci zahvatanja CNS-a rijetko prelazi u paraliticni oblik. Paraliticki poliomijelitis-najtezi oblik bolesti,glavni znak mlitave paralize,smrt najcesce nastupa zbog respiratorne insuficijencije. DIJAGNOSTIKA Virus se moze izolovati iz ispirka grla i iz stolice. Poslije smrti se moze izolovati iz autopsihickog materijala ledjnog dijela kicmene mozdine. Za identifikaciju test neutralizacije.direktna detekcija virusa elisa test,najbolji rezultati postizu se lancana reakcija polimeraze. Od seroloskih tehnika primjenjuje se reakcija vezivanja komplementa i test neutralizacije. TERAPIJA Primjenjuje se simptomska terapija. Mjere u prevenciji polijomijelitisa aktivnaa imunizacija. Dvije vrste vakcija: salkova vakcija (mrtva) i sabinova vakcina (ziva). Kombinovano davanje pokazalo je dobre efekte.
ECHOVIRUSI slicni su ostalim enterovirusima. Najbolje se razmnozavaju u kulturama celija majmuna slabije u humanim celijama gdje izazivaju karatkeristicne citopatogene
promjene. Antigena gradja je kompleksna. Do sada je indentifikovano 28serotipova. PATOGENEZA Vecina infekcija protice asimptomski. Rijetko izazivaju teze klinicke manifestacije. KLINICKA SLIKA Najcesci klinicki sindromi koje uzrokuju ovi virusi su serozni meningitis febrilna bolest s osipom proljev kod dojencadi akutni hemoragicni konjuktivitis encefalitis. DIJAGNOSTIKA Kao etioloski dokaz koristi se samo izolacija virusa iz primarno sterilnih materijala. Za izolaciju virusa se koriste ispirak zdrijela stolica i likvor. Izolacija se vrsi u kulturi celija. Za identifikaciju i tipizaciju izolovanih virusa koristi se test neutralizacije sa specificnim antitjelima. Od seroloskih tehnika test neutralizacije i reakcija inhibicije hemaglutinacije. TERAPIJA Simptomaska terapija.
COXSACKIEVIRUSI ovi virusi pokazuju patogenost prema mladim osobama ali i prema odraslim. Imaju patogeni ucinak na novorodjene miseve starosti 24-48h. Po velicini morfologiji i gradji i osjetljivosti slicni su poliovirusu. Dijele se u dvije grupe A i B. Virusi grupe A u novorodjenih miseva izazivaju pregresivnu mlitavu paralizu sa histoloski generalizovanim zapaljenjem poprecno prugastih misica,a virusi grupe B izazivaju spasticnu paralizu a histoloski se vide zapaljenske promjene u mozgu gusteraci nekada i jetri i srcanom misicu. Svi virusi grupe B i pojedini grupe A mogu se kultivisati u kulturi celija. PATOGENEZA Patogeneza se ne razlikuje od ostalih enterovirusa. Nakon peroralne infekcije razmnozavaju se u limfnom tkivu orofarinksa i peyerovim plocama crijeva. Vecina infekcija prolazi asimptomski. U malom procentu dolazi do prodora virusa u krv,nastaje viremija i rasijavanje virusa u razne organe. Virusi grupe B kod dojencadi mogu da izazovu akutni smrtonosni encefalomiokarditis. KLINICKA SLIKA Zavisno od napadnutog organa infekcije ovom grupom virusa mogu se manifestovati sirokim spekrom oboljenja. Herpangina,asepticni meningitis,bolest sake stopala i usta,pleurodinija,miokarditis,neonatalne infekcije,konjuktivitis. EPIDEMIOLOGIJA Rezervoar infekcije je covjek. Izvor zaraze su sekret iz zdrijela i stolice. Infekcija se prenosi kontaktom ili kontaminiranom vodom a najcesce se javljaju u toplim ljetnim i jesenjim mjesecima. Nije poznato kada i pod kojim uslovima dolazi do prodora virusa u krv i njegovog daljeg sirenja kroz organizam. DIJAGNOSTIKA Izolacija virusa je moguca iz ispirka zdrijela stolice likvora i sadrzaja vezikula. B grupe se izoluju preko primarnih kultura celija bubrega majmuna i humanih diploidnih celija. Za identifikaciju i tipizaciju izolovanih virusa koristi se test neutralizacije sa specificnim antitijelima.A grupe izoliju se inokulacijom materijala novorodjenim misevima. Samo izolacijom iz sterilnih materijala je etioloski dokaz infekcije,a izolaciju iz drugih materijala trepa dopuniti seroloskim testovima. Od
seroloskih ehnika koriste se reakcija vezivanja komplementa sa parnim uzorcima seruma. Cetverostruki porast titrata antitijela je etioloske povezanosti sa infekcijom. TERAPIJA Simptomaska terapija.
RHINOVIRUS ovi virusi su najcesci uzrocnici blagih akutnih infekcija gornjih respiratornih puteva ukljucujuci i obicnu prehladu. Danas je poznato oko 165 serotipova. MORFOLOGIJA slicni su ostalim virusima iz porodice picornaviridae. Kapsida je izgradjena od 32 kapsomere. Rna je jednolancana,linearna i pozitivna. Nemaju lipoproteinski omotac.Osjetljivi su na kiselu reakciju UV zrake i oksidanse. PATOGENEZA U organizam ulaze preko nazofarinksa. Razmnozavaju se u povrsinskim epitelnim celijama. Intezivnije razmnozavanje virusa se postize pri temperaturi od 33c u prisustvu kiseonika i nizoj vrijednosti ph. Inkubacija traje 1-4 dana. Simptomi hunjavica glavobolja sekret kasalj promuklost. Glavobolja,malaksavost,drhtavica.Donji respiratorni putevi najcesce nisu zahvaceni. Sinusitis i otitis media. Prehlada je najcesca akutna infekcija ljudi. Prenosi se aerosolom ili kontaktom sa nosnim sekretom inficirane osobe.najcesce obolijevaju djeca. Za izolaciju virusa koja se primjenjuje samo u epidemioloskim indikacijama najbolji materijal je nazofaringealni sekret. Od seroloskih testova koristi se test neutralizacije i elisa. Terapija simptomaska. TOGAVIRIDAE ova porodica obuhvata veliki broj razlicitih virusa. Pripadaju velikoj grupi koja se ranije nazivala arbovirusi-virusi koji se prenose preko artropoda. Razmnozavaju se u tkivima artropoda bez ikakvih znakova bolesti ili ostecenja. Sisanjem krvi kicmenjaka u fazi viremije vektori sticu dozivotnu infekciju. Ovi virusi se razmnozavaju u citoplazmi inficiranih celija. Prema njihovoj klasifikaciji spadaju u 4 grupu virusa. Togavirusi od ostalih arbovirusa se razlikuju po strukturi genoma i nacinu replikacije. Porodica togavirusa je podijeljena u 2 roda: alphavirus i rubivirus.
ROD RUBIVIRUS ovom rodu pripada samo rubella virus. Po morfologiji i gradji je isti kao ostali togavirusi. Od njih se razlikuje po bioloskim osobinama i odsustvom antigenskih slicnosti. MORFOLOGIJA virin je sferican,velicine 6-70nm,sastoji se od nukleokapsida i dvoslojnog lipoproteinskog omotaca. Genom je jednolancana pozerivna rna. Sadrzi dva antigena,antigen V vezan uz omotac i antigen S vezan uz nukleoproteine. Na lipoproteinskom omotacu se nalaze glikoproteinski nastavci E1 i E2 koji imaju antigenske karakteristike i sposobnost da aglutinisu eritrocite jednodnevnih pilica ili covjecije eritrocitne nulte krvne grupe. Postoji smo jedan serotip rubella virusa.Virusi se razmnozavaju u citoplazmi inficiranih celija. Razmnozavaju se u kulturi celija sa ili bez pojave citopatogenih promjena. PATOGENEZA
Virus ulazi u organizam kroz sluznicu gornjeg dijela respitrornog trakta,a primarno mjesto su limfni cvorovi vrata. Odatle limfotokom prodire u krvotok dovodeci do viremije. Nakon pojave antitijela javlja se ospa,najvjerovatnije kao posljedica upale uzrokovane imunim kompleksima. Kod trudnica u toku viremije prelazi u plancentu izazivajuci vilozni placentitis sa promjenama u vidu endotelitisa krvnih sudova.prelaskom u fetalni krvotok moze izazvati fokalnne ili diseminirane promjene sa posljedicnim malformacijama jednog ili vise organa. KLINICKA SLIKA Klinicna slika stecena rubeta i kongenitalna rubela. stecena rubela najcesce traje 18 dana. Manifestvuje se pocetnim kataralnim prmjenama nakon cega se valja ospa i otok limfnih cvorova i to retroaurikularnih i potiljacnih. Javlja se prvo na licu pa se siti na ekstremitete. Bolest je kratkotrajna. Komplikacije su rijetke,najteza komplikacija je posinfektivni encefalomijelitis i encefalopatija sa 20% smrtnoscu. Dijagnostikovat se moze samo cetverostrukim porastom titrata antitijela. kongenitalna rubella u trudnoci moze uzrokovati razlicita ostecenja ploda. Virus prolazi plancentarnu barijeru i moze inficirati plod zahvatajuci mnoge organe. Najcesce klinicke manifestacije poslije rodjena su srcane mane,serozna gluhoca,ostecenje oka,retardacija,kao rijetke kasne sekvele mogu se javiti neuroloske manifestacije i dijabetes. Izolacija virusa u kulturi celija iz brisa nazofarinksa i urina. Dijagnoza kod starije djece je nemoguca. Virus je prisutan u cijelom svijetu. Izvor infekcije je samo covjek. Virus se izlucuje preko nazofaringealnog sekreta a prenosi aerogeno. Poslije prelezane rubele ostaje dozivotni imunitet. Etioloska dijagnoza se moze postaviti izolacijom virusa i seroloski. Izolacija se mnogo cesce koristi kod kongenitalne rubele. Za seroloske teknike koriste se klasicne metode i savremene metode sa obiljezenim antitijelima. Nalaz igm antitijela u serumu novorodjenceta siguran je dokaz intrauterine infekcije. Ne postoji pouzdano antiviruno srestvo za lijecenje rubele. Amantadin usporava razmnozavanje virusa in vitro ali ne pokazuje klinicki efekat. Prevencija se postize imunizacijom pomocu vakcine mmr i who. Ukoliko se kod trudnice sumnja na ovu infekciju ne treba je vakcinisati dok se ne porodi jer vakcina sadrzi zivi virus.
BUNYAVIRIDAE vecina ovih virusa izolovana je iz komarca koji su i prenosioci. U prirodi bunyavirusi se odrzavaju u razlicitim kicmenjacima i artropodama a prenose ih komarci i krpelji. Izuzetak su hantavirusi koji se razmnozavaju u glodarima a infekcija se prenosi bez vektora-putem aerosola ili direktnim kontaktom sa ekskretima glodara. Samo pojedini virusi iz ove velike porodice izazivaju kod ljudi teska oboljenja cesto sa letalnim ishodom,dok vecina nije tako patogena za covjeka. Svrstani su u 5 rodova orthobunyavirus,hantavirus,nairovirus,phlebovirus,tospovirus. Rodovi unutar porodice su morfoloski razliciti, viron je sfericnog oblika.genom je jednolancana negativna rna. ROD HANTAVIRUS Hantavirus je zaseban rod u porodici bunyaviridae geneticki i seroloski srodnih virusa.virusna cestica je sfericog oblika sa lipidnom ovojnicom,genom je sacinjen od tripartitne negativne rna,koji kodira virusnu rnk polimerazu,povrsinski
glikoprotein G1 i G2 i nukleokapsidni protein N. Nakon vezivanja hantavirusi ulaze u celije u formi vezikule putem endocitoze. Hantavirusne cestice sazrijevaju pupanjem u vezikulama unutar golgijevog aparata. Vezikule se transportuju do plazmatske membrane i oslobadjaju iz celije procesom egzocitoze.Virusi ovog roda su enzooticni u divljih glodara kod kojih izazivaju perzistentne infekcije zbog cega su klasificirani kao robovirusi. Infekcija se unutar koloija glodara odrzava i siri aerosolom,ujedom,vertikalno transmisijom na potomstvo i nametnickim crvima. Svaki hantavirus se adaaptirao samo na jednu ili nekoliko usko srodnih vrsta glodavaca sa kojih je koevoluirao.Infekcija se na ljude prenosi preko aerosola ili direktnim kontaktom sa ekskretima glodara. Patogeni hantavirusi su uzrocnici dva sindroma hemoragicne groznice s renalnim sindromom i hantavirus pulmonalnog sindroma. DIJAGNOSTIKA Dijagnostika hemoragicne groznice s bubreznim sindromom moze se postaviti izolacijom virusa u kulturi celija dokazivanjem rna u bolesnickom materijalu i seroloski. Seroloski testovi imaju najsiru primjenu. Primjenjuje se test neutralizacije elisa iif. U dijagnostiku se sve vise uvode metode detekcije i analize virusne RNA jer su visoko specificne osjetljive i pozdane metode. Povoljno efekte u terapiji je dala kombinacija ribavirina i nukleozidnih analoga. Hantavirus pulmonalni sindrom je akutno zoonoticno virusno oboljenje koje karakteristisu temperatura,mijalgija,kasalj,glavobolja,muka i povracanje koji prelaze u pulmonalni edem. Nema znakova hemoragije. Patogeneza pulmonalnih simptoma je nepoznata. Virus se siri po organizmu oboljelog i njegovi antigeni se mogu naci u endotelu pluca srca bubrega pankreasa i u tkivu skeletnih misica. Primarni rezervoar virusa su poljski misevi. Ljudi se inficiraju udisanjem prasine koja sadrzi ekskrete pacova jer je hantavirus izlucuje preko salive urina i fecesa inficiranih glodara. Rutinska seroloska dijagnostika zasnovana je na detekciji IgM antitijela u akutnoj fazi bolesti primjenom elisa tehnike. Pored ove u upotrebi su i westernblot test,brzi imunoblot esej i test neutralizacije. Terapija ribavirin intravenski.
ORTHOMYXOVIRIDAE Nalazi se 6 rodova influenzavirus A B C isavirus thogotovirus i novi rod koji jos nije dobio ime. Za humanu medicinu znacajna su 3 roda i to influenzavirus A B C. Unutar svakog roda nalazi se jedan seroloski tip oznaceni kao influenza tip A B C. Ovi virusi izazivaju gripu kod ljudi u nekih zivotinja. Influenza A uzrokuje pandemije a inficira ljude druge sisavce i ptice. Influenza B uzrokuje ogranicene pandemije a inficira ljude i foke. Influenza C inficira ljude i svinje te uzrokuje lokalne epidemije. ROD INFLUENCA MORFOLOGIJA viron je pleomorfan,od sfericnog ili ovalnog oblika do filamentoznih formi,kapsida ima helikalnu simetriju.genom je jednolancana negativna segmentirana rna sastavljena od 8 segmenata tj gena. Koji kodiraju 14 virusnih proteina. Genetsko resortiranje rezultira promjenama virusnih povrsinskih antigena i objasnjava epidemioloske karakteristike gripa,te stvara problem prilikom spravljanja vakcine. Lipidni omotac je porijeklom od inficirane celije i okruzuje virusnu partikulu. U spoljasnji omotac ugradjena su dva virusom kodirana glikoproteina koji stvaraju nastavke H-hemaglutinin i N neuraminidaza. Virus influenca a sadrzi tip
specificnih nukleoprotein s antigen i tip specificni m antigen. Postoje dvije vrste promjena,antigenska pomjerenja nastaju kao posljedica nagomilavanja tackastih mutacija i antigenski sift je odraz drasticnih promjena u sekvencijama povrsinskog virusnog antigena. Svi virusi iz ove porodice se razmnozavaju u citoplazmi i jezgru inficiranihh celija. KLASIFIKACIJA virus influenca je podijeljen tipove A B C . antigenske varijacije u povrsinskim glikoproteinima H i N sluze za subtipizaciju virusa. PATOGENEZA infekcija se prenosi kapljicnim putem. Celije respiratornog trakta imaju receptore za H antigen virusa influenca. Razmnozavaju se u cilijarnim epitelnim celijama. Uzrok opcih simptoma mijalgija malaksavost povisena temperatura nije sa sigurnoscu utvrdjen. KLINICKA SLIKA grip bez komplikacija simptomi pocinju naglo u vidu groznice,glavobolje,suhog kaslja kojeg prate visoka temperatura,generalizovan bol u misicima,malaksavost i anoreksija. pneumonija kod starijih i oslabljenih osoba sa hronicnim oboljenima kao i kod trudnica mogu se javiti ozbiljne komplikacije influence. U epidemijama gripa do smrtnog ishoda dolazi zbog pneumonije kardiovaskularnih i renalnih oboljenja. reye-ov sindromm je akutna encefalopatija djece i adolescenata. Ovaj sindrom prati masna degeneracija jetre. Stopa smrtnosti je visoka uzrok je nepoznat. DIJAGNOSTIKA metoda izbora za detekciju i karakterizaciju je prc u realnom vremenu. Moguce je u vrlo kratkom vremenu postaviti dijagnozu gripe. Za direktnu detekciju virusnih antigena koriste se direktna imunofluorescencija i elisa. Izolaacija virusa je pouzdan i osjetljiv metod. Mogu se izolovat u pilecem embrionu i kulturi celija. Najpogodniji materijal za izolaciju je nazofaringealni aspirat i aspirat traheobronhijalnog stabla. Za dokazivanje virusa koristi se test hemaglutinacije. TERAPIJA rezistencija na antiviralna sredstva,tako da kod propisivanja terapije treba imati u vidu suptip i lokalnu rezistenciju. Terapiski efekat su pokazali amantadine rimantadine zanamivir. Kod gripa aspirin pomaze kod glavobolje temperature mijalgije. Medjutim ne treba se davati djeci ispod 16 godina zbog moguce povezanosti sa reye-ovim sindromom. PREVENCIJA aktivna imunizacija. Ne postoji ni jedna vakvina sa visokim stepenom zasite narocito za sprecavanje epidemija.
ROTA VIRUS MORFOLOGIJA rota virusi su najznacajniji uzrocnici akutnih gastroenteritisa novorodjencadi i male djece. Virusni gnom gradi dvolancana rna koja se sastoji iz 11 segmenaata. Rotavirusi su na osnovu specificni antigena svrstan u 7 grupa oznaceni velikim
slovima od a do g. Samo grupe a b c udruzene su sa humanim infekcijama. Grupa a odgovoran za vecinu humanih rotavirusnih infekcija vecinom kod djece. Grupa b uzrokuje epidemije gastroenteritisa kod odraslih u kini indiji i bangladesu. Grupa c uzrokuje povremene epizode gastroenteritisa kod djece i nije dovoljno poznaz njihov etioloski znacaj. PATOGENEZA virusi se prenose fekalno oralnim putem.razmnozavaju se primarno u epitelnim celijama tankog crijeva i to u citoplazmi. Virusi se izlucuju fecesom u spoljnu sredinu. KLINICKA SLIKA akutni gastroenteritisi uzrokovani rota virusimma imaju veoma specificnu klinicku sliku. Inkubacija traje do 7 dana. Rani simptom je povracanje koje predhodi vodenastom prolivu. Povecana tempertura se javlja dok polovine oboljelih. Dehidratacija je jako izrazena i najcesci razlog hospitalizacije. DIJAGNOSTIKA prisustvo virusnog antigena dokazuje se lateks aglutinacijom elisa. Nije pogodna kultivacija virusa. U seroloskoj dijagnostici koriste se rvk iif elisa. TERAPIJA nije etioloska nego simptomatska. Osnovni cilj je rehidratacija nadoknada tecnosti elektrolita i glukoze. PREVENCIJA polivalentna vakcina.
VIRUSNI HEPATITISI Hepatitis upala jetre je karakteristika mnogih virusnih bolesti u stadijumu generalizacije infekcije. Nalazi se kod žute groznice infektivne mononukleoze citomegalovirusne infekcije kongenitalne rubeole hemoragiske groznice sa bubrežnim sindromom. Danas je poznato 5 virusa hepatitisa HAV HBV HCV HDC HEV. preko 95% svih akutnih virusnih hepatitisa uzrokovano je hepatitisom a b c. Glavni uzročnici hronicne bolesti jetre u svijetu su hepatitis b i c. Virusi hepatitisa a i e se prenose fekalno oralnim putem najčešće konzumiranjem hrane i vode koje su kontaminirane fekalijama ili prljavim rukama. Svi drugi virusi hepatitisa se prenose parenteralno sto znači preko inficirane krvi i od majke na novorođenče. Riziko faktori vezani za transmisiju c i b su transfuzija krvi ili transplatacija organa od inficiranih osoba intravenozno korištenje droga hemodijaliza povredjivanje sa kontaminiranim iglama i ostrim predmetima seksualni kontakt osobe sa mnogo seksualnih patnera vertikalna transmisija pozitivne majke. OPSTE KARAKTERISTIKE Svi virusni hepatitisi imaju slicnu kliničku sliku. Etioloski uzročnik se moze utvrditi jedino sa mikrobiološkim analizama. Virusni hepatitis moze biti akutna i hronicna bolest. Bolest započinje naglo a klinički tok može biti blag do vrlo tezak nakon cega dolazi do potpunog oporavka. Prvi simptomi temperatura glavobolja i povraćanje, može biti pracena zuticom. Virusi koji se prenose parenteralno b c d su poznati kao uzročnici hronicnog hepatitisa, bolesnici imaju samo povećanu i osjetljivu jetru.konačni ishod hepatitisa je ciroza i karcinom jetre. Dijagnoza se postavlja odredjivanjem jetrenih enzima u serumu seroloskih dokazivanjem virusnih antigena i antitijela na te antigene dokazivanjem virusne RNK DNK molekularnim metodama i patohistoloskom analizom bioptickog uzorka jetre. HEPATITIS A –HAV
MORFOLOGIJA Viron 27nm 32kapsomere. Nema omotača. Genom jednolancana pozitivna i infetivna RNA. Stabilan na toplotu i kiseline. replikacija se odvija u citoplazmi. Postoji samo jedan serološki tip. EPIDEMIOLOGIJA čovjek je jedini rezervoar u vanjsku sredinu ga izlučuje putem stolice. Prenosi se fekalno oralnim putem. Najčešće obolijevaju djeca. Uglavnom je endemicno oboljenje vezano za kolektivni smještaj. PATOGENEZA mjesto primarne replikacije je limfno tkivo orofarinksa i peyerove pločice odakle se putem krvi siri do jetre. KLINIČKA SLIKA akutno zarazna bolest jetre. Inkubacija traje 15-20 dana. U kliničkoj slici uglavnom je prisutna žutica. Pacijent ima lagano povišenu temperaturu malaksalost glavobolju gubitak apetita mučnina povraćanje bol u epigastrijumu DIJAGNOSTIKA moze se dokazati u stolici i jetri pomoću elektronskog mikroskopa. Osjetljivim seroloskim metodama i polimeraznom lančana reakcija. Te se mjeri titrat specifičnih antitijela u serumu bolesnika. TERAPIJA Pacijentima se preporučuje higijensko dijetetski režim i mirovanjee.specifična profilaksa primjenom vakcine. Zaštita od infekcije tokom 10godina HEPATITIS C VIRUS-HCV MORFOLOGIJA Viron je sferican,sa nukleokapsidom i lipidnim omotacem koji na svojoj površini ima projekcije. Genom HCV je pozitivna jednolancana RNA. HCV genotipovi su označeni brojevima aparskim po redoslijedu njihovog otkrivanja. Blisko povezane loze HCV unutar genotipa su SUBTIPOVI. EPIDEMIOLOGIJA HCV se prenosi parenteralnim putem. Pojava bolesti se uglavnom povezuje korištenjem kontaminiranog pribora prilikom tetoviranja busenja ušiju pirsinga zajedničkog korištenja žileta kod brijanja i zubne crtkice,intravenoznim korištenjem droga. Prenos spolnim kontaktom i tokom poroda s majke na plod je rijetko. HCV je uzročnik akutnog i hronicnog hepatitisa ciroze jetre i hepatocelularnog karcinoma. PATOGENEZA Nastanak oštećenja jetre vezuje se za imunološki posredovane mehanizme. HCV nema direktno citopatogeno djelovanje. HCV heterolognost jedna od glavnih mehanizama u izbjegavanju clt induciranog imuniteta. Ko faktori koji mogu uticati na ishod bolesti su starost spol alkoholizam imunitet genotip virusa. Anti-hcv antitijela se mogu dokazati 8-9 sedmica nakon infekcije i nemaju zaštitnu ulogu. KLINIČKA SLIKA inkubacija traje oko 50 dana. Glavni smimptom je neobjasnjiv umor. Akutna faza traje nekoliko mjeseci i dolazi do porasta jetrenih enzima u serumu. Spektra hronickih manifestacija hronicni perzistentni hepatitis hronicni aktivni hepatitis cirozu hepatocelularni karcinom DIJAGNOSTIKA kombinacija seroloskih i molekularnih metoda. Molekularni testovi omogućavaju ranu dijagnozu. Detekcija Anti-hcv antitijela se koristi za serolosku dijagnostiku..
TERAPIJA interferon i kombinovana terapija interferon i ribavirin. HEPATITIS B VIRUS-HBV MORFOLOGIJA ima jedan od najmanje poznatih genoma kojeg sačinjavaju dezoksiribonukleinska kisalina. DNK genom je sastavljen od 3200 parova baza i jedinstveno je organizovana u parcijalno dvolancani cirkularni oblik. Ima lipoproteinski omotač. Osjetljiv na 70-80% alkohol i UV zračenje. Viron sfericna cestica veličine 42nm. Ispod vanjske ovojnice se nalazi sfericno jezgro ili nukleokapsida dijametra 28nm gradjena od hbc antigen i hepatitis b e antigen. Hbeag antigen u solubilnoj formi direktno u krv luce hepatociti i smatra se da on pojačava i održava perzistentnu infekciju. SUBTIPOVI hbsag je vazan indikator prenosivosti infekcije. GENOTIPOVI Trenutno postoji osam genotipova označenih od a do h. REPLIKATIVNI CIKLUS nakon ulaska virusa u ćeliju i njegove dekapsidacije DNK polimeraza sintetizira nedostajući dio lanca DNK. Dvostruko lančana zatvorena cirkularna DNK se formira u jedru i jedan dio se intergrira u hepatocitnu DNK. Sklapanje virusa sa ovojnicama odvija se u citoplazmi a virus se oslobadja pupanjem kroz citoplazmatsku membranu. EPIDEMIOLOGIJA nalazi se u krvi serumu vaginalnom sekretu spermi i pljuvacci oboljelih. Prenosi se spolnim kontaktom parenteralno preko krvi krvnih produkata perinatalno sa majke na plod. Najvažniji uzrockih akutnog i hronicnog hepatitisa ciroze jetre i hrpatocelularnog karcinoma PATOGENEZA glavno mjesto replikacije su hepatociti. Moze replicirati i u epitelu žučnih vodova bubrežnim ćelijama pankreasu monocitima i limfocitima. Virusni antigeni na površini inficiranih hepatocita su ciljevi za toksične T limfocite. Vjeruje se da odgovor antitijelima na virusne antigene omotača doprinosi eliminaciji virusa iz krvi a da T citotoksicne ćelije posreduju u virusnoj eliminaciji ubijanjem inficiranih ćelija KLINIČKA SLIKA izaziva akutni virusni hepatitis. Inkubacija traje 45-180 dana. Znak hronicne infekcije je prisustvo hbsag u serumu duže od 6mj. Komplikacije hronicne infekcije su hepatocelularni karcinom i citoza jetre. DIJAGNOSTIKA postavlja se dokazivanjem specifičnih virusnih proteina ili odgovarajućih antitijela protiv virusnih proteina i virusne DNK. Virusne proteine i antitijela nazivamo seroloskim markerima. U seroloskoj dijagnostici se koristi elisa test. Hbsag je kljucni marker za dijagnozu HBV infekcije. Ovaj antigen je prisutan uvijek kada je prisutan i zivi virus bilo da se radi o kliconostvu akutnoj ili hronicnoj infekciji. Za određivanje HBV DNK koriste se dvije.metode metod direktne hibridizacije nukleinskih kisalina i metod amplifikacije. TERAPIJA koriste se imunodulatori i nukleozidni analozi. Hepatitis b imunoglobulin se koristi za zaštitu osobe koje su bile izložene virusu i novorodjencadi cije majke su pozitivne na hbsag i hbeag. Uspjesna prevencija je i vakcinacija.
HEPATITIS D VIRUS-HDV MORFOLOGIJA Hdv je mali obavijeni rnk virus. Virusni genom je negativna jednolancana cirkularna rnk. Kodira sintezu virusne bjelančevine HDV koja se naziva HDV-AG ili delta antigen. Virusna nukleokapsida je izgradjena od HDV AG. Obavija je vanjaska ovojnica sačinjena od hbsag. Do danas je izdiferencirano 8 genotipova. EPIDEMIOLOGIJA put prenosa parenteralna inokulacija zaražene ljudske krvi i seksualni put prenosa. Za nastanak hdv neophodno je prisustvo HBV. HDV se najčešće nalazi kod intravenskih korisnika opojnih droga i hemofilicara. KLINIČKA SLIKA rapidni progresivni hepatitis dovodi do ciroze,podmukla bolest rezultira cirozom 10-15 godina,ne progresivna bolest koje završava kao neaktivno stanje vironostva. DIJAGNOZA dokazivanje igm i IgG antitijela za HDV u serumu bolesnika. Dijagnosticki problem predstavlja kratko vrijeme zadržavanja antitijela u serumu. TERAPIJA u terapiji se koristi alfa inferforna u visokim dozama 1-3 godine.
HEPATITIS E VIRUS-HEV MORFOLOGIJA Genom jednolancana linearna pozitivna RNA. Nema lipoproteinski omotač. Jedan serotip 4 genotipa. EPIDEMIOLOGIJA Prenosi se fekalno oralnim putem unošenjem fekalija kontaminirane vode i hrane. KLINIČKA SLIKA inkubacija 2-8 sedmica. HEV klinički se manifestira općom slabošću gubitak apetita bolovi u trbuhu bolovi u zglobovima povišena temperatura hepatomegalija. DIJAGNOSTIKA Dokazivanje HEV u stolici oboljelog elisa metodom. Seroloska dijagnostika dokazivanje IgM IgG antitijela u serumu bolesnika. TERAPIJA simptomaska uz to Male doze ribavirina
PAPILLOMAVIRIDAE MORFOLOGIJA Velicina virusa je oko 55nm,viron sačinjava cirkularna dvolancana dna i proteinski kapsid sastavljen od 72 kapsomere. Genom je podijeljen u tri regiona rani koji kontrolise transkripciju kasni kodira kapsidne proteine i regulatorni kontrolise replikaciju. Identifikovano je vise od 200tipova. Antigena grada nije potpuno poznata zbog nemogućnosti kultivacije virusa. HUMANI PAPILOMA VIRUS HPV Klasificira se na kožne sluznicne kožne i ili sluznicne. Poznato je vise od 30 hpv genotipova koji inficiraju epitel glica maternice a neki od njih su povezani sa legijama koje mogu napredovati u karcinom. Hpv genotipovi povezani sa karcinomom glica maternice su klasificirani prema oficijalnoj epidemiološkoj klasifikaciji na visoko rizične vjerovatno visoko rizicne i nisko rizične. Visoko rizični uzrokuju malignu progresiju lezija dok nisko rizični uzrokuju nastanak benignih bradavica te lezija koje prelaze u maligne formacije. Od svih karcinoma HPV najbolje je proucen karcinom grlica maternice. Virus se prenosi seksualnim putem. U 99%slučajeva ovog karcinoma je infekcija HPV glavni etiološki uzročnik. PATOGENEZA HPV inficiraju samo skvamozne epitelne ćelije koze i sluznica izazivajući tumorepapilome. Do infekcije dolazi prodorom virusa kroz oštećenja na kozi i sluznicama. Virusni životni ciklus HPV je povezan sa diferencijacijom inficirane celije domacina i moze se podijeliti na produktivni i neproduktivni stadij. Tokom perzistentne infekcije bazalnih ćelija virusni genom se replicira u formi episoma.kada ćelije podlegnu diferencijaciji dolazi do pupanja novih virona.u suprotnom ukoliko dodje integracije virusnog genoma u genom domaćina dolazi do narušavanja E1 gena i regulatora transkripcije ranih gena e2 gena. HPV izaziva proliferaciju bazalnih ćelija stvarajući tako tumore. Virus se razmnožava u jezgri dovodeći do povećanja jezgre hiperhromazije i degeneracije praćene vakuolizacijom citoplazme. Papilomi se manifestuju ovisno od lokalizacije kao kožne bradavice papilomi respiratnorne i oralne sluznice genitalni kondilomi. Sve ćelije sadrže genom. KLINICKA SLIKA kožne bradavice su benigni prolazni tumori koze. Najčešće se javljaju na kozi ruke rijetko na tabanima i drugim dijelovima tijela. Papilomi respiratorne sluznice najčešće lokalizovani na glasnicama ali se mogu javiti na sluznici nosa traheja i pluća. Najznačajnija manifestacija HPV infekcije su kondilomi genitalnog trakta. HPV infekcija spada u najčešće seksualno prenosive bolesti. HPV infekcija je potreban ali i ne dovolja uslov za malignu transformaciju celije za to su potrebni i drugi faktori rizika označeni kao kokarcinogeni. EPIDEMIOLOGIJA jedini rezervoar je čovjek. a infekcija se prenosi indirektnim ili direktnim kontaktom. Kožne bradavice i respiratorni papilomi češći su kod djece. U mladih seksualno aktivnih najčešće su genitalne bradavice. DIJAGNOSTIKA za većinu HPV infekcija nije neophodna virusoloska potvrda. Najpouzdanije je dokazivanje virusnog genoma na southern blot hibridizacijom ili filter in situ hibridizacijom. Primjenjuje se i PCR. TERAPIJA
u zavisnosti od lokalizacije u terapiji se primjenjuju citotoksicna sredstva podofilin o 5-fluorouracil elektrokauterizacija krioterapija hiruska eksizicija ili laser. HERPESVIRIDAE humani perpes virusi Alfaherpesviridae -herpes simplex tip 1 i 2 varicela zoster virus Betaherpesviridae cytomegalovirus humani herpes 6 i 7 Gamaherpesviridae Epstein bar virus humani herpes 8 HERPES SIMPLEX VIRUS – HSV perzistiraju u latentnoj formi sa reaktivacijom i na taj nacin se odrzava transmisioni lanac ovih virusa. Kako se razmnozavaju u razlicitim tipovima celija stoga mogu da izazovu niz oboljenja od gingivostomatitisa do keratokonjunktivitisa,encefalitisa,genitalnih bolesti i infekcija novorodjencadi. Herpes simpleks je klinicki opis za vezikularni egzantem koji se najcesce javlja na kozi i sluznici usne duplje i genitalija. MORFOLOGIJA virusi su velicine 110.120nm genom je linearna dvolancana DNA. Omotac sadrzi 11glikoproteina.postoje dva odvojena tipa hsv1 hsv2. podjela se zasniva na razlicitim seroloskim razlikama. Tip 1 je primarno udruzen sa izfekcijama usta,oka i cns-a dok tip2 najcesce dovodi do infekcija genitalnog trakta. PATOGENEZA inficira celije koze ili sluznica sa citolitickim efektom stvarajuci vezikle na kozi i ulceracije na sluznicama. U toku primarne infekcije hsc se razmnozava lokalno i siri se per continuitatem celiskim putem. Viremija je kratkotrajna. Tehnikama hibridizacije moguce je dokazati virus u dna ganglijama ali nije poznato kako se ona intergrise u hromozomsku dna. Izvor virusa su ganglije odgovorne za inervaciju mjesta rekurentne infekcije. Hsv 1 infekcije obicno su ogranicene na orofarinks a virus se siti respiratornim i kapljicnim ili direktnim kontaktom sa inficiranom salivom, hsv2 obicno se prenosi polnim putem. KLINICKA SLIKA tipp 1 i 2 daju razlicite klinicke slike. Infekcije mogu biti primarne ili rekurentne. Primarne se javljaju kod osoba nez antitijela i vecinom su inaparentne i ako se stvaraju antitijela i uspostavlja lantentna infekcija u seroznim ganglijama. Rekurentne infekcije su ceste. orofaringealna bolest tip1 najcesce se javlja kod male djece. I zahvata bukalnu i gingivalnu sluznicu usta. Inkuubacija 2-3 sedmice. simptomi povisena temperatura bolovi u grlu vezikule i ulceracije edem gingivostomatitis,anoreksija malaksavost. keratokonjuktivitis tip1 javlja se u obliku dendriticnog keratitisa kornealnih ulceracija ili kao vezikule na ivici kapka,moze doci do sirenja u stromu korneae zbog cega nastaju trajna zamucena i sljepilo. genitalni herpes tip 2 promjene mogu biti na sluznici kozi genitalne i perianalne regije,duz puteva sakralnih nerava. Promjene su veoma bolne,a mogu ih pratiti temperatura malaksavost dizurija . izaziva ga tip2 a tip 1 moze biti uzrocnik. infekcija koze infekcije su rijetke mogu se javiti zbog kontaminacije abrzija sa virusom. encefalitis klinicka slika zavrsava teskim ostecenjima cns-a. neonatalni herpes prenosenje infekcije sa majke na plod. Intrauterina infekcija moze izazvati pobacaj prijevremeno rodjenje rodjenje u termina sa kongenitalnim
malformacijama. Najcesce su promjene na kozi i ocima. EPIDEMIOLOGIJA covjek je jedini rezervoar i prenosilac infekcije. Prenosi se direktnim kontaktom putem salive ili drugih sekreta. Ulazna vrata infekcije su sluznica i ostecena kota. Inkubacija je 7-15 dana. DIJAGNOSTIKA najpogodniji materijal sadrzaj vezikule ili bris sa mukokutanih pomjena. Mogu se koristiti i likvor leukociti biopticki materijal rjedje urin, izolacija preko tkivnih kultura je najosjetljiviji metod za dijagnostiku. seroloske metode rvk elisa TERAPIJA aciklovir moze se primijeniti intravenski peroralno i u obliku kreme.
VARICELLA ZOSTER VIRUS – VZV manifestuje se u dvije forme primarna varicela infekcija vodene kozice je blaga vrlo kontagiozno oboljenje,uglavnom djece. Karakteristise se izvijanjem vezikula po kozi i sluznicama. reaktivirana infekcija zoster groznica je sporadicna ogranicena bolest odraslih. Ispoljava se ospom na prednjem dijelu koze koji inervise pojedinacni senzitivni ganglion. obje bolesti izaziva isti virus. MORFOLOGIJA vzv je morfoloski idenicna ostalim herpesima. Postoji samo jedan morfoloski tip virusa. PATOGENEZA ulazi u irganizam preko sluznice gornjeg dijela respiratornog trakta rijetko preko konjuktive. Cirkulise u krv,lokalizuje se na kozi. KLINICKA SLIKA varicela nastaje najcesce kod djece kao posljedica primarne infekcije. Inkubacija traje 14-15 dana,pracena subfebrilnim temperaturama.manifestiuje se ospom od makule preko papule do vezikule zavrsava krastom. Opisane promjene se najprije pojavljuju na trupu vratu licu a kasnje na ekstremitetima. Moze izazvati kongenitalne malformacije ploda. Od kojih su najcesce promjene na lokomotornim organima cnsu ocima i stvaranje oziljaka na kozi. zoster pojavljuje se u jednom dermatonu a lokalizacija zavisi iz kojeg gangija se reaktiviro virus. Koznim erupcijama predhodi prodromalni stadij u vidu peckanja hiperstezije ili bolova. Cesce se javlja u starijih osoba. Najcesca komplikacija je neuralgija. EPIDEMIOLOGIJA covjek je jedini rezervoar virusa. Infekcija se prenosi kontaktom sa koznim lezijama i respiratornim putem. DIJAGNOSTIKA izolacija je moguca iz tecnosti vezikula upotrebom tkivnih kultura. Seroloska dijagnostika se koristi u akutnoj fazi infekcije i za utvrdjivanje imunog sastava . elisa test. TERAPIJA za lijecenje komplikacija se koristi alfa interferon vidarabin i aciklovir. U prevenciji ziva atenuirana vakcina.
CYTOMEGALOVIRUS CMV bolest karakterisu citomegalicne inkluzije. Cmv razmnozvaju se u in vitro kulturi celija humanih fibroblasta a in vivo virus se razmnozava u epitelijalnim celijama pljuvacnim zlijezdama bubrezima respiratornom traktu. MORFOLOGIJA genom se sastoji od dvolancane dna po strukturi slicne kao hsv. Cmv imaju najveci genom od svih humanih herpesa. Oni su antigenski slicni pa razlike medju njima nisu znacajne za oboljenje ljudi. Cmv izaziva karakteristican citopatogeni efekat u obliku perinuklearne citoplazmatske inkluzije. Mogu se vidjeti visejedarne celije. Mnoge inficirane celije su znatno uvecane. Razmnozava se sporo u kulturi celija i infekcija se prvenstveno prenosi sa celije na celiju. PATOGENEZA cmv je virus slabe virulencije. In vitro je patogen a in vivo virusna replikacija je spora,vise je intracelularnih nego slobodnih ekstracelularnih virusa. Moguca je i abortivna infekcija sa malo ili bez citopatogenih promjena. Cmv ostaje dozivotno u inficiranom organizmu u latentnom obliku. Izlucuje se zarnim sekretima i ekskretima. U imunom odgovoru na primarnu infekciju ucestvuju nespecificni faktori humoralnih i celiski imunitet. KLINICKA SLIKA zdrav osobe infekcija kod ovih osoba protice asimptomski traje do nekoliko sedmica do nekoliko mjeseci. Najcesce se prenosi salivom. Bolest karakteristisu temperatura poremecaji funkcije jetre i limfocitoza. Cmv j uzrocnik 50% slucajeva mononukleoze u kojoj su heterofilna antitijela negativna imunokompromitovane osobe cmv je cest uzrok oboljenja i smrti. Najvise su ugrozeni primaoci organa bolesnici pod hemoterapijom i posebno oboljeli od aidsa. kongenitalne i perinatalne infekcije nastaju transplacentarnim sirenjem poslije cmv viremije inficirane majke. Moze izazvati citomegalicnu inkluzionu bolest cije manifestacije zavise od zahvacenog organa. EPIDEMIOLOGIJA covjek je jedini rezervoar. Infekcija se prenosi horizontalno i vertikalno. Izvor virusa su razni tjelesni sekreti ekskreti i krv. U djetinsktu su najznacajniji oralni i
respiratorni put prenosa. Kasnije dominira seksualni put prenosa. Vertikalno prenosenje je znacajno zbog teskih posljedica po plod. DIJAGNOSTIKA izolacija je najpouzdanija metoda za dijagnostiku najpogodniji uzorci su leukocoti i sediment urina. Kultivacija se vrsi u humanim fibriblastima. Elisa test. TERAPIJA ganciklovir.
EPSTEIN BARR VIRUS –EBV moze da uzrokuje primarnu infekciju koja je vrlo cesto asimptomska i odigrava se u ranom djetinstvu i klasicnu mononukleozu kod adolescenata. MORFOLOGIJA identican je sa ostalim virusima sa dna genomom nukleokaspidom kubicne simetrije i lipoproteinskim omotacem. Genom je lenearna dvolancana dna. Razvija latentnu infekciju u napadnutom organizmu. Antigena grada je vemoma slozena. Virusni genom kodita vise od 100proteina ali je do sada samo mali broj indentifikovan. Nije poznata funkcija svih antigena,a u dijagnostici su najvazniji virusni kapsidni antigeni,rani antigeni,nuklearn antigeni kao i antitijela prema ovim antigenima. Prema fazama zivotnog ciklusa antigeni se dijele u 3 grupe rane kasne latentne faze. Vazna bioloska osobia je da in vitro izaziva blastnu transformaciju b limfocita stvarajuci limfoblastoidnu kontinuiranu celiskuliniju koja sadrzi ebv genom. PATOGENEZA infekcija nastaje putem orofaringealne sluznice,gdje se virus razmnozava u epitelnim celijama. Identifikovan je i u vaginalnom i cervikalnom sekretu,ali nije poznata uloga ovog puta prenosenja infekcije.smatra se da se j kotrolu ebv infekcije najznacajnini celiski imunitet. KLINICKA SLIKA infektivna mononukleoza je akutna limfoproliferentna bolest . traje 30-50 dana. Simptomi angina povisena temperatura malaksavost i glavobolja. U trudnoci ne ostecuje fetus i nije indikacija za prekid trudnoce. hronicna eb virusna infekcija javlja se u vidu brojnih teskih poremecaja hepatitisa i pneumoritisa sa visokom smrtnoscu,nisu dovoljno patogeni raznasjenje, Tumori ebv je etioloski znacajan za burkittov limfom i nazofaringealni karcinom maligno oboljenje epitelnih celija. U serumu su poviseni titrovi antitijela virusnee antigene.
EPIDEMIOLOGIJA prenosi se salivom rjedje transfizijom krvi dok prenosenje seksualnim putem nije raznasjenjo iako je virus dokazan u cervikalnom sekretu. DIJAGNOSTIKA direktna detekcija southern-blot in situ hibridizacija pcr. Izolacija moze se izolovati iz pljuvacke periferne krvi ili limfoidnog tkiva u kulturi humanih limfocita seroloska dijagnostika je metoda izbora detekcija heterofilnih antitijela . elisa. TERAPIJA humani alfa interferon smanjuje postotak eskrecije ebv
HUMANI HERPES 7 HH7 HUMANI HERPES 8 HH8 otkriveni su u t limfocitima kod relativno zdravih osoba. Moguce latentne infekcije,a na to ukazuje prisustvo specificnih antitijela za ove viruse. Kod mladjih osoba manifestvuje se pojavom rezeola. Virus se prenosi direktnim kontaktom,kapljicnim ili seksualnim putem. Izlucuju se respiratornim sekreom. Mogu se prenijeti i kod hemoseksualaca.hh8 je nadjen kod osoba sa kaposi sarkomom hiv pozitivih oboljelih od adisi nekim oblicima b limfocita.
HUMANI HERPES 6 otkriven je kod hiv pozitivnih osoba sa razvijenim limfomima kod oboljelih od roseola infantum nekih oblika leukemije ali ikod zdravih osoba.. primarno osjetljive celije su t limfociti. MORFOLOGIJA gnom virusa cini linearna dvolancana dna. Posjeduju ikozaedarnu kapsidu. Spoljasnji omotac cini lipoproteinska ovojnica. Izolati se mogu podijeliti u dvije grupe koje su antigenski razlicite hhv6 i hhv8. kultivacija ovog virusa je otezana tako da su nedovoljno poznati i patogenski mehanizmi kojima virus izaziva infekcije. KLINICKA SLIKA izaziva sestu osipnu bolest ili reseol. Najcesce se javlja kod jece do 3 godine. Karakterise je nagli porast temperature potom se javlja makilopapulozna ospa. Djeca ne gube apetit i dobro su raspolozena 2-7 dana. Visi titrovi antitijla su nadjeni kod osoba sa sistemskim bolestima imunodeficijencijom i limfoproliferativnim bolestima. Kod imukokompromitovanih osoba moze dovesti do fatalne pneumonije encefalitisa ili supresije kostane srzi. Pojava viskoke temperature poremecaj funkcije jetre ili cervikalna limfadenopatija moze biti znak primarne hhv6 infekcije. EPIDEMIOLOGIJA ubikvitaran. Izvor virusa je covjek. Prenosi se direktnim kontaktom ili preko sekreta respiratornok trakta. DIJAGNOSTIKA uzorci limfociti periferne krvi urin i saliva. Pcr metoda u inficiranim celijama moze
se otkriti prisustvo virusnog genoma. Od seroloskih metoda iif. TERAPIJA neje potrebna zbog blage klinicke slike. VIRUS HUMANE IMUNODEFICITARNOSTI – HIV MORFOLOGIJA uzrocnik aids-a. Infekcije kod ljudi uzrokuju hiv1 i hiv2. hiv1 je virulentniji izaziva tezu klinicku sliku. Hiv 2 ima edemski karakter. Virus ima kompleksnu gradju sfericnog je oblika sa vanjskim omotacem unutar kojeg se nalazi nukleokapsida sa gustom jezgromm koja sadrzi jednolancanu rna i znacajne enzime. Oko virusnog genoma nalaze se strukturni proteini. Virusni genom je vrlo kompleksne gradje. Ima 3 gena gag pol env. Gag kodira virusnu nukleokapsidu. Pol kodira hiv enzime kao sto su preteaza polimeraza reverznu transkriptazu i integraze. Env kodira glikoproteidni omotac. REPLIKATIVNI CIKLUS cd4 limfociiti su primarni cilj hiv infekcije,a cd4 receptor je prvo mjesto vezivanja hiv. Pored cd4 mogu biti zahvacene i druge celije monociti dendriticne celije astrociti oligodendrologija i mikroglija cerviksne celije celije miokarda i retine.provirusna dna odlazi u jedro inficirane celije gdje moze ili ostati u cirkulatornoj formi ili se integrisati u celiju dna i postati njen sastavni dio. Na ovom stupnju virus moze uci u fazu mirovanja odnosno latentnu fazu. Kriticnu uglogu igra aktivacija t limfocita,dolazi do transkripcije provirusne dna i ona pocinje funkcionisati kao kalup za sintezu virusne rna. Kriticni trenutak u zavrsnom stadiju zivotnog ciklusa je djelovanje hiv proteaze pretvara neifektivnu hiv cesticu u njen infektivni oblik. PRENOS INFEKCIJE nalazi se u svim tjelesnim tekucinama i eskudatima koji sadrze dijelove plazme ili limfocita. Krv tjelesna tekucina sjemenoj tekucini vaginalnom sekretu majcinom mlijeku eskudatu iz rana i slini. Parentralni putem,spolnim odnosom sa majke na dijete za vrijeme poroda
PATOGENEZA centralni dogadjaj u patogenezi hiv infekcije koji vodi nastanku imunodeficijentosti vezane za aids je infekcija i ubijanje pomocnicko induktorskih limfocita. U toku ziotnog ciklusa hiva nizu se dogadjaji koji dovode do poremecaja u funkciji inficiranih cd4 t limfocita do smanjenja njihovog broja te do posljedica disfunkcije citavog imunog sistema. Osobe sa aidsom ispoljavaju poremecaje u funkciji b limfocita koji se manifestuju kroz poliklonalnu aktivaciju hipergamaglobulinemiju stvaranje cirkulirajucih imunih kompleksa i autoantitijela. Nemogucnos postizanja adekvatnog imunog odgovora sa IgM. Monociti i makrofagi imaju znacajnu ulogu u sirenju hiv infekcije s obzirom na to da hiv infekcija ne dovodi do njihove smrti mogu izbjeci imuni odgovor usmjeravanjem pupanja virusa u intracelularne organele moze biti produktivna i u neproliferativnim populacijama hiv inficirani makrofagi se nalaze u razlicitim tkivima. SINDROM STECENE IMUNODEFICITARNOSTI aids je bolest imunog sistema nastala kao posljedica infekcije virusom humane imunodeficitarnosti. Glavne karatkeristike pad broja t4 pomocnicko inducirajuce
subpopulacije t limfocita te razvoj karakteristickih oportunistickih infekcija i mlignih tumora. KLINICKA SLIKA krec se u rasponu od asimptomskihh do teskih imunodeficitarnosti udruzenih sa teskim sekundarnim infekcijama neoplazmama i drugim stanjima a zavsava smrtnoscu oboljelog. Razvoj u tri faze ranu srednju i zavrsnu,kod sveke od njih pojavljuje se karakteristicni znaci i simptomi bolesti. Virus se u domacinu brzo razmnozava a antitijela se jos ne sintetizirju. akutna faza bolesti nastaje 10-14 dana nakon infekije. Dolazi do desiminacije virusa hiva u limfne zlijezde do formiranja antigen specificnih citotoksicnih limfocita, poslije nastaju antitijela specificna za ovojn antigene i antitijela protiv jezgre. Titrat antitijela za p24 se sporo povecava maksimun dostize u drugoj godini i ostje do kraja latentne faze. Latentna faza u tom periodu se odigravaju u imunoloskom smislu znacajne promjene. Broj virusnih cestica u krvi se povecava broj cd4 limfocita postepeno pada. U ovoj fazi hiv ulazi u eozinofilne leukocite u kojima formira sekundarne rezervoare. Pod njegovim uticajem i dejstvom brojih citokina broj eozinofilnih leukocita se povecava sto j jedan od glavnih indikatora progresije bolesti. terminalna faza se odlikuje brojnim komplikacijama kao sto su tumori infekcije ,komplikacije od strane cnsa mrsavljenje i smrt. Do sada je indentifikovano veliki broj bolesti i stanja koja su povezana sa hiv infekcijom ili su indikatori bolesi aidsa. LABARATORISKA DIJAGNOSTIKA zasniva se na dokazivanju prisustva virusa i ili specificnih antitijela na antigene hiva .obavezno se prati broj t4 limfocita. Testiranje se odvija u dvije faze u prvoj testovi visoke osjetljivosti a potom potvrdni testovi visoke specificnosti. Westwern blot ili imuno blot ili molekularnog naat. Test amplifikacije nukleinskih kisalina. PREVENCIJA I TRETMAN svaka grupa antiretrovirusnih lijekova blokira virus. Vakcija za perevenciju jos nije dostupna. Testiranje krvnih davaoca.
