Sonata op. 10 nr 1 – L. van Beethoven (część I: Molto Allegro con brio) Część I sonaty utrzymana jest w dwutematowej formie sonatowej, posiada przejrzysty podział wewnętrzny: 1. Ekspo kspozy zycj cjaa 2. Prze Przetw twor orze zeni niee 3. Repryza
1. EKSPO EKSPOZYC ZYCJA JA (TAKT (TAKT 1-105) Temat I (główny) – takt 1-30: c Łącznik I – takt 31-55: As – f – Des - Es
- rozpoczyna się w tonacji As-dur (takt 32-36)następnie moduluje do tonacji fmoll (takt 37-40), Des-dur (takt 41-48) i Es-dur (takt 49-55), w której to tonacji rozpoczyna się temat II (paralela toniki) - wnosi nowy materiał melodyczny - ma spokojny, liryczny charakter - w końcowej fazie łącznika wartości rytmiczne ulegają rozdrobnieniu, większą ruchliwość zaczyna wykazywać tenor Temat II (przeciwstawny) – takt 56-69: Es
Dualizm tematyczny przejawia się w: Ukształtowaniu formalnym: • Temat I – dwuczęściowa budowa Temat II jednoczęściowa budowa Tonacji • Temat I – ton. główna Temat II – ton. Paralelna Melo-rytmice • Temat I – jasno zarysowana Temat II – początkowo kantylenowa, później bardziej figuracyjna Akompaniamencie • Temat I – słupy akordowe
Temat II – bas Albertiego Wyrazie • Temat I – dynamiczny Temat II – lżejszy, bardziej pogodny Łącznik II – takt 70-85: Es
- rozpoczyna się w tonacji Es-dur - wykorzystuje materiał zaprezentowany w temacie II – dotyczy to podobnego prowadzenia akompaniamentu (bas Albertiego) - charakterystyczne skoki melodyczne w głosie górnym (sopranie) - ważnym elementem jest częste stosowanie crescenda co prowadzi w końcowej fazie do osiągnięcia dynamiki „ff”, Epilog – takt 86-105 - utrzymany w tonacji Es-dur - możemy podzielić go na 2 główne odcinki: o I odcinek nawiązuje do tematu głównego, zastosowana została tu charakterystyczna grupa rytmiczna (szesnastkaósemka z kropką- szesnastka) o II odcinek nawiązuje do materiały motywicznego zaprezentowanego w łączniku 1 z tą różnicą, że bardziej rozbudowana jest tu warstwa harmoniczna, odcinek ten znacznie odbiega od odcinka I pod względem dynamiki (przeważa „p”) 2. PRZETWORZENIE (TAKT 106-167): C – f – b – f – c W tym ogniwie formy sonatowej możemy wyodrębnić kilka odcinków (faz) ze względu na rodzaj przetworzonego materiału z ekspozycji i sposób jego przekształcenia: Faza I = związek tematem I (głównym), takt 106-117 - przetworzenie rozpoczyna się od przypomnienia tematu I, zasadnicza zmiana dotyczy tonacji – tutaj tonacja równoległa do c-moll, a więc C-dur - kompozytor wykorzystuje przede wszystkim pierwsze dwa motywy z tematu I z charakterystycznym rytmem punktowanym - ciekawe zróżnicowanie dynamiczne „f” / „p” - temat I zaprezentowany w sposób skrócony moduluje do tonacji f-moll Faza II = związek z tematem II (przeciwstawnym), takt 118-135 - rozpoczyna się tonacją f-moll - bas Albertiego zaczerpnięty z tematu II
- głos górny prowadzony jest w sposób oktawowy - w drugiej części tego odcinka następuje modulacja do tonacji b-moll Faza III = związek z łącznikiem 1, takt 136-167 - rozpoczyna się tonacją b-moll, później moduluje do tonacji f-moll, a następnie do c-moll - odcinek obejmujący takty 158-167 przygotowuje nadejście repryzy, oznaczony został terminem wykonawczym – leggiero (lekko), co w sposób jednoznaczny ma wskazywać na charakter tego fragmentu; cechą tego odcinka są stale powtarzane piony akordowe, kompozytor stosuje oznaczenie decrescendo, co ma stworzyć kontrast z utrzymanym w dynamice „f” pierwszym motywem tematu głównego w repryzie
3. REPRYZA (TAKT 168-284) Temat I (główny) – takt 168-190: c Łącznik I – takt 191-214: Ges – es – C Temat II (poboczny) – takt 215-247: F – f – c Łącznik II – takt 248-262: c Epilog – takt 263-284: c W stosunku do ekspozycji wprowadza następujące zmiany: Łącznik I rozpoczyna się od tonacji Ges-dur, a nie As-dur, jak miało to
miejsce w ekspozycji Temat II (przeciwstawny) utrzymany jest początkowo w tonacji F-dur ,a nie jak miało to miejsce w ekspozycji w tonacji Es-dur Łącznik II występuje w tonacji c-moll, a nie Es-dur, jak miało to miejsce w ekspozycji, ulega też przeobrażeniu pod względem melodycznym (takt 255-288) Pozostałe elementy zostały potraktowane w sposób podobny do tego jak wyglądało to w ekspozycji (temat I, epilog)
