1
Γιάννης Ρίτσος 1909- 1990
"Είμαι αι ένας ένας Είνα Είναιι ο πολυ πολυγρ γραφ αφότ ότερ ερος ος Νεοέ Νεοέλλ λλην ηνας ας ποιη ποιητή τής. ς. "Είμ εργά εργάτης της της της ποίη ποίηση σηςς - είπ καιι συνε συνεπώ πώςς πρέπ πρέπει ει να γράφ γράφω ω είπε κάπο κάποτε τε - κα τουλάχιστον 8 ώρες την ημέρα". Γι' αυτό και τα έργα του αριθμούν τόμους ολόκληρους.
Χαρακτηριστικά της Ποίησής του
Κέντρο ρο της της Ποίη Ποίησή σήςς του του είνα είναιι πάντ πάντοτ οτεε ο Άνθρωπος και και μάλι μάλιστ στα α ο 1. Κέντ Άνθρωπ Άνθρωπος ος που αγωνίζ αγωνίζετα εταιι με αυτοθυσία για για την την πατρ πατρίδ ίδα α του, του, για για ελευθερία ελευθερία , ισότητα ισότητα , δικαιοσύνη δικαιοσύνη και ειρήνη. Χαρακτηριστικό ποίημα είναι ο "Αποχαιρετισμός" που που ανα ναφέ φέρε ρετται στον στον Κύπριο πριο Ήρωα ρωα Αυξεντίου , στον οποίο διαγράφονται ανάγλυφα τα ως άνω ιδανικά. "Ναι, η πιο μεγάλη πράξη της ζωής μας είναι η απόφαση του θανάτου μας. Όταν υπάρχει κάποια διέξοδος, Όταν μπορείς και να τον αποφύγεις Και συ τον διαλέγεις σαν τιμή και σαν χρέος Για τους άλλους.........όποιος μπορεί να νικήσει μια στιγμή τη ζωή του νικάει και το θάνατο". Αποχαιρετισμός. 2. Σε όλα του τα ποιήματα υπάρχει ένας πληθωρικός λυρισμός μέσω του
οποίου εξωτερικεύει την αγάπη του για την Ελλάδα και τον άνθρωπο. "Αυτά τα πρόσωπα δε βολεύονται παρά μόνο στον ήλιο, αυτές οι καρδιές δε βολεύονται παρά μόνο στο δίκιο. Και κάθε αυγή χιλιάδες περιστέρια φεύγουν απ' τα χέρια τους / για τις τέσσερις πόρτες του ορίζοντα" "Ρωμιοσύνη" γύρω από από τα κοιν κοινων ωνικ ικά ά προβ προβλή λήμα ματα τα του του 3. Υπάρχει προβληματισμός γύρω αλληλεγγύης , εθνική Ανθρώπ Ανθρώπου. ου. Το πνεύμα πνεύμα της αλληλεγγύης εθνικήςς και παγκόσ παγκόσμια μιαςς , διέπει το έργο του. "Ο άνθρωπος είναι πιο τρανός απ' την καθημερινή την έγνοια απ' το ξεσκλάβωμα της πατρίδας στο ξεσκλάβωμα του κόσμου ώσπου να κλάψει μια νύχτα από ΑΓΑΠΗ για όλο το κόσμο" "Αποχαιρετισμός"
2 4. Έχει την ικανότητα «μικρές» και «ασήμαντες» πράξεις της καθημερινής
ζωής να τους δίνει πνοή και να τις ανάγει σε μια παραστατική διδασκαλία: «... Διψούσα. Μια μαυροφορεμένη γριά με φίλεψε με το κανάτι δροσερό νερό. «Φχαριστώ γιαγιά» της είπα «Καλή Λευτεριά γιε μου» αποκρίθηκε «Καλή ΛΕΥΤΕΡΙΑ γιαγιά» της ξανάπα – κι ένοιωσα πως της την χρωστάω ... » Αποχαιρετισμός. 5. Καλλιεργεί κι' αυτός το θέμα της ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ
τονίζοντας τις μεγάλες αξίες της ζωής που επιβίωσαν μέσω της ιστορικής δοκιμασίας. "Και' γω διασχίζοντας τον κόσμο και το χρόνο συνεχίζω το δρόμο της ΕΛΛΑΔΟΣ τραβώντας το σκοινί του στίχου μου και ειδοποιώντας την ΑΓΑΠΗ" 6. Ως πνευματικός ταγός αγωνίζεται να διαποτίσει τον Ελληνισμό με το πνεύμα της αισιοδοξίας προς τις δυνάμεις της φυλής μας. «Τη Ρωμιοσύνη μην την κλαις – εκεί που πάει να σκύψει με το σουγιά στο κόκκαλο, με το λουρί στο σβέρκο, Νάτη πετιέται αποξαρχής κι αντριεύει και θεριεύει και καμακώνει το θεριό με το καμάκι του ήλιου» 7. Τέλος, ο Γιάννης Ρίτσος σύνδεσε την ποίησή του με την Κύπρο μας.
«Νησί πικρό, νησί γλυκό, νησί τυραγνισμένο, κάνω τον πόνο σου να πω και προσκυνώ και μένω» ................................................................................... Το δάκρυ κράτησε το ορθό, κράτησε ορθό και το αίμα Μη σου θολώσει τη καρδιά της αρνησιάς το ρέμα. ...................................................................................... Κουράγιο, μικροκόρη μας, που μας εγίνης μάνα Ύμνος και θρήνος της ζωής κι ανάστασης καμπάνα. Ύμνος και θρήνος για την Κύπρο
3
Αποχαιρετισμός
"Πέθανε και Γίνου" Γκαίτε. 4 η Ενότητα
Ποτέ δεν θα μπορούσα να πιστέψω.....ευρυχωρία: Η έννοια της φλεγόμενης σπηλιάς απ' όπου εθελουσίως θα περάσει ο ήρωάς μας είναι θεμελιακή στην ποίηση του Ρίτσου. "Ολόκληρος ο κόσμος με τις αξίες του πλημμυρίζουν τόσο την ψυχή του ανθρώπου, όσο και την σπηλιά". "Η έξοδος της σπηλιάς είναι το ίδιο το στόμιο του ήλιου. Το ξέρω : από 'δω, κατευθείαν , θα περάσω νεκρός μες τον κόσμο". Ο Ήλιος είναι το σύμβολο της Ελευθερίας. Ο ήρωας μας θα περάσει νεκρός σωματικά από το στόμιο της σπηλιάς , αλλά ζωντανός ηθικά και καταξιωμένος α) στη συνείδησή του β) στη συνείδηση του Κυπριακού Ελληνισμού γ) στην Ιστορία των Ελλήνων και θα βρεθεί αγκαλιά με την έννοια που αγωνίζεται. ΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ. Πρβλ. τη Φλεγόμενη αλλά μη κατακαιομένη Βάτο της Παλαιάς Διαθήκης που αποτελεί την προ - τύπωση της Θείας Συλλήψεως και της Πνευματικής Ελευθερίας του Ανθρώπου.
Εντεύθεν και η αυτοσυνειδησία του Αυξεντίου : και ξέρω τώρα , όσο ποτέ , πως είναι δυνατή η ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ.
4
5η Ενότητα Όλο σας αποχαιρετώ κι ακόμη μένω
Ο Ήρωάς μας βρίσκεται συνεχώς σε μία αμφίδρομη ζωντανή επικοινωνία με ολόκληρο τον Ελληνισμό ως εθνικός ταγός. «Ναι , η πιο μεγάλη πράξη της ζωής μας είναι η απόφαση του θανάτου μας.....σαν τιμή και σαν χρέος για τους άλλους....όποιος μπορεί να νικήσει μια στιγμή τη ζωή του νικάει και το θάνατο. Τό 'μαθα».
Κρυστάλλινη στιγμή αυτοσυνειδησίας και απόφασης για επιτέλεση του χρέους προς τη πατρίδα. Η αυτοθυσία αποτελεί πράξη προσωπικής ΤΙΜΗΣ αλλά και ΧΡΕΟΥΣ για τους άλλους. Πρβλ. "Πέθανε και Γίνου" του Γκαίτε και "Τιμή σ' εκείνους όπου στη ζωή των ώρισαν και φυλάγουν Θερμοπύλες. Ποτέ από το Χρέος μη κινούντες ................................................. Και περισσότερη τιμή τους πρέπει όταν προβλέπουν (και πολλοί προβλέπουν) πως ο Εφιάλτης θα φανεί στο τέλος, κι' οι Μήδοι επί τέλους θα διαβούνε" Καβάφης.
Να σχολιάσετε τους στίχους «Ναι, η πιο μεγάλη πράξη της ζωής μας είναι η απόφαση του θανάτου μας ... και το θάνατο.» Τα σχόλια να τεκμηριωθούν και με άλλα παράλληλα ιστορικά γεγονότα στα οποία οι ήρωές μας «έπεσαν μαχόμενοι σώζειν πάτρην πολύδακρυν.»
5
6 η Ενότητα
Και σεις αδέλφια μου...: Αμφίδρομη ζωντανή σχέση του Μαχητή της Ελευθερίας με το μαχόμενο λαό. Το αληθινό μπόι του ανθρώπου μετριέται πάντα με το μέτρο της Λευτεριάς.
Πρβλ. "Του αντρειωμένου ο Θάνατος Δίνει ζωή στη Νιότη" "Μολών λαβέ" "Εις οιωνός άριστος αμύνεσθαι περί πάτρης" Αν λυπάμαι για κάτι....: Ακολουθούν ανθρώπινοι κοινωνικοί οραματισμοί του Ήρωά μας στους οποίους εμφαίνεται η ευγένεια της Ψυχής του.
7 η Ενότητα Νοερή αμφίδρομη συνομιλία του Ήρωά μας με τη Μητέρα Του και τον Πατέρα Του. Ταύτιση του Ήρωα με τη Ρωμιοσύνη.
8η Ενότητα
"Η Αρετή μας είναι η αμοιβαία μας χρησιμότητα" Πιο κάτω θα μας πει : "Τη Λευτεριά το λοιπόν ο καθένας μας τηνε χρωστάει σ' όλους Μια Λευτεριά μονάχα για τον έναν, Δεν φελάει σε τίποτα (αν υπάρχει)".
9η Ενότητα
«Με τούτη την αγάπη, λέω, πως μια μέρα, οι ξύλινοι σταυροί θα μπουμπουκιάσουν τριαντάφυλλα....»
Χριστιανική βιοθεωρία του Αυξεντίου ~ άρα και του Ποιητή
6 "Με τούτη την ΑΓΑΠΗ μια μέρα θα λυγίσουμε κείνους που φέρνουν τ'άδικο και σπέρνουν το μίσος. Τούτη είναι η εντολή μου". Πρβ. «Αύτη εστιν η εντολή η εμή ίνα αγαπάτε αλλήλους». "Καλή Λευτεριά , γιαγιά" της ξανάπα - κι ένιωσα πως της την χρωστάω" : Η γιαγιά συμβολίζει την πυρφόρα παράδοση της Φυλής μας και ο Αυξεντίου τη μεγάλη ΕΛΠΙΔΑ. «Ένοιωθα ν' ανεβαίνω ίσα στον ουρανό» : Πνευματική ανάβαση , πρβλ. τον Προφήτη Ηλία Δεν φτάνει το τραπέζι....μήτε το ψωμί."Ουκ επ' άρτω μόνο ζήσεται άνθρωπος" «Απ'το ξεσκλαβωμα της πατρίδας , στο ξεσκλάβωμα του κόσμου...για όλο τον κόσμο». Κλιμάκωση των ΑΞΙΩΝ. Προσωπικοί , πατριδολατρικοί και παγκόσμιοι οραματισμοί του ΗΡΩΑ ΜΑΣ. Άρα το ποίημα λειτουργεί σε 3 επίπεδα: Στο λυρισμό του εγώ Στο λυρισμό του εμείς Στο λυρισμό των όλων Τελικά στον Αποχαιρετισμό υπερτερεί ο λυρισμός του ΕΜΕΙΣ. Γιατί ο Αυξεντίου εκπροσωπεί τον Κυπριακό Ελληνισμό που μάχεται για τη ΛΕΥΤΕΡΙΑ του. Πήρα τ' όπλο: Κι' ανέβηκα στο βουνό: Η ελευθερία κερδίζεται μονάχα με ΑΓΩΝΕΣ. "Ναι αλλά τώρα αντιπαλεύει.... ή τη Νίκη ή τη Θανή". Έτσι βρέθηκα σε τούτη τη σπηλιά που το στόμιό της βλέπει ολόισια στον Ήλιο , το στρογγυλό της στόμιο είναι ο ΙΔΙΟΣ ο ΗΛΙΟΣ... Κωνσταντινάτο...να ζεσταίνεται ο ΗΛΙΟΣ και ν' αχνίζει στο κόρφο μας. Σπηλιά: ο χώρος της Θυσίας του Ήρωα. Κάθε χώρος θυσίας και μία φύτρα ΛΕΥΤΕΡΙΑΣ , μια ΠΑΤΡΙΔΑ , μια ένσαρκη ΕΛΛΑΔΑ. ΗΛΙΟΣ: σύμβολο της ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ. Ενταύθα συμβολίζει ακόμη την ενσυνείδητη , την περίσκεπτη , τη γολγόθια πορεία του Ήρωα μας για θυσία χάρη της ΛΕΥΤΕΡΙΑΣ.
Θα τον νιώσω δροσερό Κωνσταντινάτο...το καμένο στήθος.
Ο ΗΛΙΟΣ ως ταυτόσημη έννοια με την ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ θα του δροσίζει το καμένο στήθος. Η θυσία του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου για τα ίδια ιδανικά θα τον αναψύχει και θα τον ενδυναμώνει.
7
Ο ΗΛΙΟC στον Ύπνο των Γενναίων Και στον Αποχαιρετισμό Τι συμβολίζει
Ο ΗΛΙΟΣ ΩΣ ΣΥΜΒΟΛΟ Συμβολίζει τον αναγεννώμενο πνευματικό και ηθικό κόσμο της χαράς και της αιωνιότητας. «Ήλιος νέος αγίνωτος ακόμη» (9)
«Που δεν έσωνε να καταλύσει την πάχνη των αρνιών από // το ζωντανό τριφύλλι, όμως πριν καν πετάξει αγκάθι αποχρησμοδοτούσε το έρεβος».
5. Συμβολίζει τις Αιώνιες ΑΞΙΕΣ του Νέου Κόσμου Α) προς το Νέο Της Αγάπης ΛΑΜΠΡΟΦΟΡΟ ΚΟΣΜΟ. "Η πλάση έλαμπε από γδικιωμένα αισθήματα"
Β) Του "μίσους" κατά του Πολέμου Θανάτου "Με θανατωμένο μέσα τους το Δήμιο" του Πολέμου. Γ) Της Αιωνιότητας δίχως μήνες και χρόνοι να λευκαίνουν το γένι τους" Δ) Της Δικαιοσύνης "Ν' αποδώσουν στα πράγματα το αληθινό τους όνομα" Ε) Της Αθωότητας "...Ούτε μία ΗΧΩ μοναχά το μένος της ΑΘΩΟΤΗΤΑΣ"
Συμβολίζει την ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ την οποία βιώνει και υπέρ της οποίας μάχεται και πίπτει ηρωϊκά. «Τ’ αληθινό μπόι του ανθρώπου μετριέται πάντα με το μέτρο της ΛΕΥΤΕΡΙΑΣ». . Έτσι βρέθηκα σε τούτη τη σπηλιά που το στόμιό της βλέπει ολόισια στον ΗΛΙΟ – το στρογγυλό της στόμιο είναι ο ίδιος ο ΗΛΙΟΣ που θα τον νιώσω πάλι δροσερό... Θα τον νιώσω δροσερό Κωνσταντινάτο να μου δροσίζει το καμένο στήθος, κι έτσι λίγο λίγο να ζεσταίνεται ο ΗΛΙΟΣ και ν’ αχνίζει στον κόρφο μας.
8
Ο ΗΛΙΟΣ Πώς Λειτουργεί
Στον Ύπνο των Γενναίων
και στον Αποχαιρετισμό Δροσιστικά "Να μου δροσίζει το καμένο στήθος"
1.Αναγεννησιακά "ΗΛΙΟΣ ΝΕΟΣ..." 2.Αποχρησμοδοτικά "Αποχρησμοδοτούσε το έρεβος"
Προτρεπτικά "Λίγο - λίγο να ζεσταίνεται ο ΗΛΙΟΣ"
3. Λαμπροφόρα "Η πλάση έλαμπε από γδικιωμένα αισθήματα"
Λυτρωτικά "Λίγο - λίγο να ζεσταίνεται ο ΗΛΙΟΣ και ν' αχνίζει στον κόρφο μας"
Ο ΗΛΙΟΣ Ύπνος των Γενναίων
Αποχαιρετισμός Ομοιότητες
1. Ύμνος στην καταξιωμένη ζωή 1. Ύμνος στην ειρηνική ζωή «Η πλάση έλαμπε από γδικιωμένα «και ξέρω τώρα ήταν όμορφη η ζωή, όλο πιο όμορφη γίνεται» αισθήματα»
Ήλιος «ΝΕΟΣ» και2.Ο Ήλιος (το στόμιο της σπηλιάς) 2. «ΕΡΕΒΟΚΤΟΝΟΣ» ευαγγελίζεται το Φως της νέας Αποχρησμοδοτεί το έρεβος και ελεύθερης ζωής. φέρνει τη χαρά και τη λαμπρότητα της νέας ζωής. Έτσι βρέθηκα σε τούτη τη σπηλιά που το στρογγυλό στόμιό της είναι ο ............................................................ ίδιος ο ΗΛΙΟΣ ...........................................................
9
Ύπνος των Γενναίων
Αποχαιρετισμός Διαφορές
1. Ο ΉΛΙΟΣ ως ΣΥΜΒΟΛΟ των Πανανθρωπίνων Αξιών της Ζωής έχει μια αμφίδρομη ιδεατή σχέση με τους ΓΕΝΝΑΙΟΥΣ όλου του κόσμου
1.Ο ΗΛΙΟΣ ως ΣΥΜΒΟΛΟ της ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ της ΚΥΠΡΟΥ βρίσκεται σε αμφίδρομη ιδεατή σχέση με ΕΝΑ ΓΕΝΝΑΙΟ , τον ΑΥΞΕΝΤΙΟΥ
2. Ο ΗΛΙΟΣ είναι ΝΕΟΣ ΑΓΙΝΩΤΟΣ 2.Το στρογγυλό στόμιο της σπηλιάς είναι ο ακόμη που δεν έσωνε να καταλύσει την ίδιος ο ΗΛΙΟΣ πάχνη των αρνιών από το ζωντανό τριφύλι 3. Ο ΗΛΙΟΣ είναι μη ΑΚΑΝΘΟΦΟΡΟΣ 3.Είναι "δροσερός". Δροσίζει τον αδύναμος και ΑΓΝΟΣ Αυξεντίου την ώρα της πύρινης λάβας 4. Αποχρησμοδοτεί το ΕΡΕΒΟΣ = ΣΚΟΤΟΣ φέρνοντας ΦΩΣ της Νέας Ζωής
4.Ο Αυξεντίου τον νοιώθει σαν "δροσερό Κωνσταντινάτο" να τού δροσίζει το καμένο στήθος και να του θερμαίνει τον πόθο για ελευθερία "λίγο - λίγο να ζεσταίνεται ο ΗΛΙΟΣ" 5. Συμβολίζει τις Αιώνιες ΑΞΙΕΣ του Ο ΗΛΙΟΣ στον Αποχαιρετισμό συμβολίζει Νέου Κόσμου Α) προς Της Αγάπης ΛΑΜΠΡΟΦΟΡΟ ΚΟΣΜΟ. "Η πλάση αισθήματα"
έλαμπε
από
το
Νέο
γδικιωμένα
Β) Του "μίσους" κατά του Πολέμου Θανάτου "Με θανατωμένο μέσα τους το Δήμιο" του Πολέμου. Γ) Της Αιωνιότητας δίχως μήνες και χρόνοι να γένι τους"
λευκαίνουν το
Δ) Της Δικαιοσύνης "Ν' αποδώσουν στα πράγματα το αληθινό τους όνομα" Ε) Της Αθωότητας "...Ούτε μία ΗΧΩ μοναχά το μένος της ΑΘΩΟΤΗΤΑΣ"
Την ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ της ΚΥΠΡΟΥ για την οποία αγωνίζεται ο μαχητικός ΓΡΗΓΟΡΗΣ(1) ως εκπρόσωπος του Κυπριακού Λαού να κατακτήσει (2)
Θα τον νιώσω δροσερό Κωνσταντινάτο να μου δροσίζει το (1) καμένο στήθος... Και έτσι λίγο - λίγο να ζεσταίνεται ο ΗΛΙΟΣ και ν'αχνίζει στον κόρφο μας (2).
10
Η Φόνισσα
Αλ. Παπαδιαμάντη 1. Να αποδώσετε το περιέχομενο της Φόνισσας σε 10-15 σελίδες. 2. Να επισημάνετε την κεντρική ιδέα του έργου καθώς και τις δευτερεύουσες. Το μήνυμα ή τα μηνύματα του έργου. 3. Να μελετήσετε την ατμόσφαιρα του έργου (κοινωνικός περίγυρος, ιστορικά στοιχεία , ηθογραφικά στοιχεία). 4. Να μελετήσετε το χαρακτήρα της Φραγκογιαννούς καθώς και των άλλων προσώπων.Πόσο πέτυχε ο Παπαδιαμάντης στην επιτυχή διαγραφή της προσωπικότητας των δρώντων προσώπων; 5. Να μελετήσετε τη Δομή του έργου. Η υπόθεση αρχίζει κατευθείαν
(ευθύγραμμη) ή μήπως το έργο αρχίζει in media res; Να προσέξετε πώς γίνεται η μετάβαση από τη μια ενότητα στην άλλη.
6. Να γίνει αναφορά σε άλλα έργα του Παπαδιαμάντη, ομοειδή ή αντίθετα. 7. Να συσχετίσετε το έργο του Παπαδιαμάντη «η Φόνισσα» με το έργο του Ντοστογιέφσκι "Έγκλημα και Τιμωρία". 8. Η "Φόνισσα" θεωρείται ως το καλύτερο έργο του Παπαδιαμάντη και ένα από τα κορυφαία της Ν.Ε. Λογοτεχνίας: Να δικαιολογήσετε αυτή την άποψη. Στην ανάπτυξη του θέματος σας να δώσετε έμφαση στα εξής σημεία Α) Στο κοινωνικό περιεχόμενο του έργου Β) Στη γλαφυρή και σχεδόν ποιητική γλώσσα του Παπαδιαμάντη. Γ) Στην τεχνική της δόμησης και ανάπτυξης του έργου, δηλαδή α) στον τρόπο που αρχίζει β) στην ανιούσα κλίμακα της δραματικότητας του έργου γ) στη θέση των ονείρων και των εσωτερικών μονολόγων δ) στο ρόλο των παρεκβάσεων ή αναδρομών του παρελθόντος ε) στην τεχνική των προ - σημάνσεων ή της προ - οικονομίας στ) στη σημασία των ρεαλιστικών σκηνών και ζ) στη λειτουργία της φύσεως στην όλη εξέλιξη της νουβέλλας.
