MONITOREO DE PLAGAS EN CULTIVO CULTIVO DE SANDÍA (Citrullus lanatus)
Nombre Común: Mosca Blanca Nombre científco: Bemisia tabaci (Gennadius), (Homóptera)
Las Las ninf ninfas as y adul adult tss su!! su!!i ina nan n ls ls nutr nutri" i"nt nt"s "s d" la #lan #lanta ta y #r$ #r$! !an an trastrns "n "l d"sarrll d" "lla% Pr la iny"!!i&n d" sali$a durant" "l #r!"s d" su!!i&ns" #rdu!"n 'an!as !lr&ti!as sr" las *as d" las #lantas+ inf"sta!in"s s"$"ras #u"d"n #r$!ar d"flia!i&n% Las ninfas ",!r"tan 'i"l"!illa sr" las *as+ la -u" sir$" d" sustrat #ara "l d"sar d"sarr rll ll d" Ca#nd Ca#ndiu' iu' r"s#n r"s#nsa sal" l" d" la fr'a! fr'a!i&n i&n d" fu'a fu'a.in .ina a -u" -u" dis'inuy" "l #r!"s d" fts/nt"sis y !ausa r"du!!i&n "n "l r"ndi'i"nt% El da0 '1s s"$"r s" #rdu!" #r la trans'isi&n d" gemini irus -u" #r$!an "nanis' y trastrns -u" a!"n -u" la #lanta n #rdu2!a fruts
% M"didas d" 'an"* S"'rar '1s d"ns y "li'inar #lantas inf"!tadas R"$isar "l !ulti$ #"ri&di!a'"nt"% #"ri&di!a'"nt"% Utili2a Mul! #l1sti!% Eli'inar las 'al"2as s#"d"ras% S"'rar arr"ras r'#"$i"nt #ara 'ini'i2ar "l '$i'i"nt d" las 's!as lan!as% Prdu!ir #l1ntulas a* !ndi!in"s !ntrladas% !ntrladas% A#li!ar ins"!ti!ida s"l"!ti$ si s" r".istran altas #la!in"s d"l ins"!t% A#li!ar ",tra!ts d" Ni' !' r"#"l"n!ia #ara ls adults%N'r" adults%N'r" • • • • •
• • •
Común: Minador de la !o"a Nombre Científco: #iriom$%a spp&
Las lar$as #"n"tran la "#id"r'is y s" ali'"ntan su!!inand la sa$ia+ "n "st" #r!"s "llas d"*an un rastr i"n !ara!t"r/sti! al !ual d""n su n'r"% Ls 'inad 'inadr r"s "s d"*an d"*an .al"r/ .al"r/as as "n "l t"*id t"*id fliar fliar d" fr'a fr'a "str"! "str"!a a y sinus sinusa% a% Cuand "l ata-u" "s s"$"r+ ls 'inadr"s #u"d"n #r$!ar -u" las *as s" s"-u"n y !ai.an
% M"didas d" 'an"* Ali'"ntar y .uardar i"n las #lantas #ara au'"ntar su r"sist"n!ia% Eli'inar las 'al"2as s#"d"ras d"ntr y alr"d"dr d"l 1r"a d" !ulti$% Mini'i2ar las a#li!a!in"s d" #la.ui!idas #ara !ns"r$ar ls "n"'i.s natural"s% A#li!ar un #la.ui!ida !uand '1s d"l 345 d"l 1r"a fliar d" la #lanta "st6 af"!tada% Os"r$a!in"s7 Prdu!ts Prdu!ts a as" d" 8a!illus turin.i"nsis dan r"sultads r".ular"s #r-u" N da0a la lar$a -u" "st1 d"ntr d" la 'ina% • • •
•
•
•
Nomb Nombre re Comú Común: n: Cort Cortad ador or,, tier tierre rero ro,, gusano cortador Negro, cortador de piel granulada& Nombre científco: grotis ípsilon
noc! noc!er ero, o, ros' ros'ui uill lla, a, cu cuer erud udo, o,
Las lar$as .rand"s !rtan atra$i"san ls talls a ras d"l su"l% Las #"-u"0as ras#an ls talls+ d"ilitand la #lanta% Tds ls "stadis ata!an ls "n "l su"l+ #"rfr1nd y #"r'iti"nd la "ntrada d" #at&."ns u trs ins"!ts% Esta #la.a "s '1s i'#rtant" durant" la 6#!a s"!a y "n lt"s dnd" ",ist"n 'u!as 'al"2as .ra'/n"as in'"diata'"nt" ant"s d" la si"'ra d"l !ulti$%
M"didas d" 'an"* Pr"#arar i"n "l su"l+ #ara r"du!ir una .ran #art" d" las lar$as y #u#as #r"s"nt"s% Au'"n Au'"ntar tar la d"nsi d"nsida dad d #la! #la!in inal al d" las #lanta #lantass #ara #ara !'#" !'#"nsa nsarr #6rdidas !ausadas #r "l da0 d" lar$as "n lt"s !n istrial d" da0% Eli'inar 'al"2as !n astant" ti"'# ant"s d" la si"'ra% 9a!"r r"!u"nts ant"s d" la si"'ra+ 3: 'u"stras d" su"l d" ;4 , ;4 , 34 !'% !'% D" #rfu #rfund ndida idad d "n dif"r" dif"r"nt" nt"ss lu.ar lu.ar"s "s #r !ada !ada lt" lt" -u" -u" s" s"'rar1% El ni$"l !r/ti! d"#"nd" d"l !ulti$ y la d"nsidad d" si"'ra% En lt" lt"ss dnd dnd" " ay ay 'u! 'u!a a #r"s #r"s"n "n!i !ia a d" 'al" 'al"2a 2ass .ra' .ra'/n /n"a "as+ s+ s" r"!' r"!'i"n i"nda da la ins#"! ins#"!!i& !i&n+ n+ d"l su"l su"l y d" las 'al"2 'al"2as% as% En si"' si"'ras ras *&$"n"s+ s" d"" ins#"!!inar "l su"l alr"d"dr d" las #l1ntulas !rtadas% A#li!ar ins"!ti!idas d" !nta!t in."sti&n durant" la n!"% Usar !"s "n$"n"nads (ins"!ti!ida '"2!lad !n afr"! as"rr/n+ '"la2a y a.ua)% Cl!a Cl!arl rlss al atard atard"!" "!"rr a una una distan distan!ia !ia d" un un a ds '"trs '"trs "ntr" "ntr" #stura "n las 1r"as inf"stadas% Para !ulti$s $aliss a!"r a#li!a!in"s d" ins"!ti!idas .ranulads "n la as" d" las #lantas Cr"ar un a'i"nt" ad"! ad"!ua uad d #ara #ara ls ls #ara #arasi sit tid id"s "s lar$a lar$al" l"ss d" #u#a #u#ass y d" adul adult ts+ s+ y d"#r d"#r"d "dad adr r"s "s !' !' r' r'i. i.as as y $ari $aris s "s!ara "s!araa a* *ss y n"'1 n"'1t td dss "nt'&fa.s%n'r" •
•
• •
• •
•
Común: Gallina ciega Nombre científco: !$llop!aga sp&
Cn la #ri'"ra llu$ia+ "n ls '"s"s d" 'ay a *uni+ "llas !'i"n2an a a!ti$a a!ti$ars" rs"++ '$i6n '$i6nds ds" " a!ia a!ia las !a#as !a#as '"ns '"ns #rfu #rfunda ndass dnd" dnd" ll".an ll".an las ra/!"s d" las #lantas% Al ali'"ntars" d" las ra/!"s y as"s d" ls talls+ !ausan da0s .ra$"s a ls !ulti$s%
M"didas d" 'an"* •
• • • •
•
Para !n!"r la #la!i&n d" .allina !i".a #r"s"nt"s "n la #ar!"la+ s" a!"n !in! ys i"n distriuids "n tda la #ar!"la% Cada y d"" s"r d" ;4 !'% d" lar.+ ;4 !'% d" an! y ;4 !'% d" #rfundidad% La ti"rra r"!l"!tada d" ls ys s" #n" sr" un #l1sti! lan! #ara !ntar las lar$as #r"s"nt"s% #r"s"nt"s% Si s" "n!u"ntran '1s d" ; lar$as .rand"s : lar$as '"dianas "n ls !in! sitis+ s" !nsid"ra -u" la #la!i&n d" .allina !i".a "n la #ar!"la "s alta y "s n"!"sari t'ar al.unas '"didas d" !nt !ntr rl% l% Al #r"# #r"#ar arar ar t"'# t"'#ra ran n "l t"rr t"rr"n "n "n "l $"ra $"ran n++ !n !n una una rtura!i&n #rfunda+ #rfunda+ !n $aris #as"s d" arad+ al ini!i d" la 6#!a d" llu$ia+ las lar$as sr"$i$i"nt"s "n "l su"l -u"dan ",#u"stas al air" lir" y al sl+ s" 'u"r"n #r s"!a'i"nt #r-u" las .allinas+ #1*ars y sa#s s" las !'"n% Utili2ar ins"!ti!idas .ranulads .ranulads "n "l su"l #ara "l !ntrl d" lar$as% A#li!ar ins"!ti!idas a las s"'illas% Pra!ti!ar la rta!i&n d" !ulti$s !n l".u'insas d" !"rtura% Al "n!nt "n!ntrar rar #la! #la!in in"s "s altas+ altas+ s" d""n d""n #rt" #rt"."r ."r las #lanta #lantass #ara #ara #r"$"nir "l da0% Para "st+ s" #u"d"n la$ar las ra/!"s d" las #l1ntulas% Ta'i6n Ta'i6n s" #u"d" a#li!ar !n una 'a d" '!ila un ins"!ti!ida !' Lrsan (
Común: trips Nombre científco: Frankliniella occidentalis
Una #la.a d" .ran i'#rtan!ia !rr"s#nd" a ls tri#s+ d"id a -u" 6sts a!t= a!t=an an !' !' $"!t $"!tr r #ara #ara $ir $irsi sis+ s+ ls ls !ual !ual"s "s !ns !nsid id"r "ran an a >ran? ran?li lini ni"l "lla la !!id"ntalis y a Tri#s taa!i% Ls tri#s #r"@"r"n ali'"ntars" d" ls t"*ids *&$"n"s d" las #lantas #lantas d" las *as *as -u" "st1n a#"nas "'"r.i"nd% "'"r.i"nd% Cuand las *as !r"!"n+ ls sitis da0ads !n ant"riridad s" alar.an d"*and "s#a!is $a!/s "n la su#"r@!i" d" la *a%
M"didas d" 'an"* • •
•
Li'#i"2a d" 'alas i"ras y r"sts d" !ulti$% Cl!a!i&n d" tra'#as !r'1ti!as a2ul"s Mat"rias Mat "rias a!ti a!ti$as7 $as7 atri atrin+ n+ !i# !i#"r' "r'"trin "trin++ !i#" !i#"r'"t r'"trin rin a2ufr a2ufr"+ "+ !i#"r'" !i#"r'"trin trin !lr#iri !lr #irifsB' fsB'"til "til++ !i#" !i#"r'" r'"trin trin 'ala 'alatin+ tin+ !lr !lr#iri #irifsB' fsB'"til "til++ d"lt d"lta'"t a'"trin+ rin+ f"nitrtin+ fr'"tanat+ 'alatin+ '"ti!ar%
Común: fdos o pulgones Nombre científco: p!is spp S" ali' ali'"nta! "nta!i&n i&n d"l "'a d" la #lanta (",ist"n (",ist"n 'uy #!as "s#"!i"s "s#"!i"s -u" s" ali'"ntan ali'"ntan d"l ,il"'a)% Las ninfas y ls adults ",tra"n nutri"nt"s d" la #lanta y alt"ran "l alan!" d" las r'n r 'nas as d" d"ll !r !r"!i "!i'i" 'i"nt nt%% Est Est ri ri.i .ina na un d" d"il ilita ita'i" 'i"nt nt d" la #l #lant anta+ a+ d"t d"t"ni "ni6nd 6nds" s" "l !r"!i'i"nt+ las *as s" arrllan y si "l ata-u" "s 'uy s"$"r #u"d" s"!ar la #lanta% La d"t"n!i&n d"l d"sarrll la #6rdida d" *as s" tradu!" "n una r"du!!i&n d" la #rdu!!i&n @nal% C' !ns"!u"n!ia d" la ali'"nta!i&n #u"d"n ."n"rars" ls si.ui"nt"s da0s indir"!ts7 •
•
R"du!!i&n d" a fts/nt"sis% La sa$ia "s #r" "n #rt"/nas y ri!a "n a2=!ar"s+ #r l -u" R"du!!i&n ls 1@ds d""n t'ar .ran !antidad d" sa$ia #ara !ns".uir su@!i"nt"s #rt"/nas% As/+ ls #ul.n"s ",!r"tan "l ",!"s d" a2=!ar !' '"la2a -u" s" d"#sita "n "l "n$6s d" las *as y !ay"nd al a2 d" la *a d" aa*% Est" ",!"s d" '"la2a fa$r"!" "l d"sarrll d" 's d" ll/n+ ti2n" n".rilla ( Cladosporium spp%)+ l -u" da lu.ar a una r"du!!i&n d" la a!ti$idad ftsint6ti!a d" la #lanta y un d"s!"ns d" la #rdu!!i&n% Cuand "st" n. 'an!a ls fruts+ d"#r"!ia su $alr !'"r!ial% Pu"d"n trans'itir a la #lanta sustan!ias t&,i!as% t&,i!as%
•
V"!tr"s d" $irus @t#at&."ns% Ls 1@ds #u"d"n trans'itir asta << ti#s d" $irus @t#a @t #at&. t&."n "ns% s% L Lss #ul #ul.n .n"s "s sn "l .ru .ru# # d" ins ins"!t "!ts s '1s "@!a2 "n !ua !uant nt a la trans'isi&n d" $irsis+ nr'al'"nt" "s r"ali2ada #r las fr'as aladas% En ls !ulti$s rt/!las d"sta!a la trans'isi&n d" ls $irus CMV y PV "n slan1!"as y CMV+ FMVBII y MV "n !u!urit1!"as%
M"didas d" 'an"* •
•
•
•
•
•
•
•
R"ali2ar R"a li2ar trata'i"nts #r"!!"s+ ant"s -u" la #la!i& #la!i&n n al!an!" ni$"l"s alts% Eli'ina!i Eli'in a!i&n &n d" 'al 'alas as i" i"ra rass y r" r"st stss d" !ul !ulti$ ti$s s d" d"ll int int"ri "rir r y #r #r, ,i'i i'idad dad"s "s d" d"ll in$"rnad"r% Cl!ar tra'#as !r'tr Cl!ar !r'tri! i!as as a'ari a'arillas llas%% Las tra'#as tra'#as "n.'adas "n.'adas a'arillas a'arillas y las and"*as a'arillas !n a.ua sn atray"nt"s d" las fr'as aladas+ l -u" ayuda "n la d"t"!!i&n d" las #ri'"ras inf"sta!in"s d" la #la.a En ls !ulti$s '1s af"!tads #r $irsis (!alaa!/n+ #"#in+ '"l&n+ t'at" y #i'i"nt)+ tratar al d"t"!tar la #r"s"n!ia d"l $"!tr% R"ali2ar R"a li2ar ls trata'i"nts d" fr'a -u" al!an!" i"n "l "n$6s d" las *as% Cuand #r la int"nsidad d"l da0 n s" #u"da al!an2ar la #la.a "n ls trata'i"nts+ s" r"!'i"nda la utili2a!i&n d" #rdu!ts !n a!!i&n sist6'i!a% La "l"!!i&n d" la 'at"ria a!ti$a a utili2ar d"#"nd"r1 d" la "s#"!i" d" 1@d #la.a a !ntrlar+ ya -u" ",ist"n dif"r"nt"s r"sist"n!ias a ls a@!idas% C' 'at"rias a!ti$as #u"d"n utili2ars"7 a!"fat+ "tif"n!ar+ fsfa'id&n+ i'ida!l#rid+ '"ta'idfs++ #iri'i!ar+ 'alati&n '"t'il " ins"!ti!idas #"rt"n"!i"nt"s al .ru# d" ls '"ta'idfs #ir"trid"s%
Común: Barrenador de *rutos $ guias& Nombre científco: Diaphania nidalis, Diaphania hyalinata.
Diaphania
Nombre común: +ortuguilla Nombre científco: Diabrotica sp.
Nombre común: Gusano soldado Nombre científco: Spodoptera exigua
En sand/a + las ru.as !asinan r"duras r"duras su#"r@!ial"s "n la #i"l d"l frut% frut% Las lar$as "!lsinan "!lsinan y su"l"n ata!ar las #art"s altas '1s ti"rnas d" la #lanta+ !uand #asan a LHBL: las lar$as $i$"n aisladas "n tras #lantas #r&,i'as+ "n las *as a*as%
Medidas de manejo. •
•
•
•
C' '"didas #r"$"nti$as+ "s i'#rtant" !uidar ls #ri'"rs "stads f"nl&.i!s d" ls !ulti$s+ "li'inand r"sts d" !s"!a y 'alas i"ras La utili2a!i&n d" tra'#as lu'insas y d" f"r'nas ta'i6n #u"d" ayudar al !ntrl d" adults% Para "l !ntrl -u/'i! s" r"!'i"ndan a#li!a!in"s -u" al!an!"n i"n "l "n$6s d" las *as !n 'at"rias a!ti$as !' ind,a!ar+ luf"nurn y s#insad% El !ntrl il&.i! s" #u"d" r"ali2ar !n a#li!a!in"s d" Bacillus thuringiensis y d"l $irus d" la #li"drsis nu!l"ar d" Spodoptera exigua #ara ls #ri'"rs "stads lar$aris #u"stas+ r"#iti"nd ls trata'i"nts !ada d/as y r"s#"tand ls "n"'i.s natural"s y la a!!i&n d" ls d"#r"dadr"s d"#r"dadr "s ."n"ral"s%
Nombre común: lorito de papa Nombre científco: Russelliana solanicola
mbrales económicos de plagas en el cultio de sandia&
Cartilla de ealuación de plagas de sandía
N d" "$alua!i&n 7JJJJJJJJJJJJJJJJ
Edad d"l !ulti$7JJJJJJJJJJJJJJJJJJJ
>"!a7JJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJ
Eta#a f"nl&.i!a7 G"r'ina!i&n G"r'ina!i&n a K *as%
MUESTRE O
<4 #lantas Siti
PLAGA Lrit d" #a#a(Russelliana solanicola) Crtadr ( Agrotis Agrotis sp.) Ms!a lan!a (bemisia tabaco ) Cris'6lids(Diabrotic a balteata ) Gusan #"rfradr d"l '"l&n(Diaphania hyalinata) Gusan sldad(spodoptera exigua) @ds A@d A@dss ( Aphis Aphis sp%) A% Alads !lnias
N DE SITIO PROM% < 3 ; H : POR SITIO
INDIVIDUO S POR PLANTA
NIVEL DE DECISION
3 #lantas !n !rtadr 3: adults 'u"str" < adults 'u"str" 3: lar$as 'u"str" 3: lar$as 'u"str"
<: a@d a@dss & H4 1@ds 1@ds alads alads & 3: !l !lni nias as:4 :4 #lantas%
Os"r$a!in"s7 JJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJ JJJJJJJJJJJJJJJ JJJJJJJ JJJJJJJJJJJJJJJ JJJJJJJJJJJJJJ JJJJJJJJJJJJJ JJJJJJ JJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJ JJJJJJJJJJJJJJJ JJJJJJJJJJJJJJ JJJJJJJJJJJJJJ JJJJJJJJJJJJJJ JJJJJJJJJJJJJJ JJJJJJJJJJJJJJJ JJJJJJJJJJJJJJJ JJJJJJJJJJJJJJ JJJJJJJJJJJJJJ JJJJJJJJJJJJJJ JJJJJJJJJJJJJJ JJJJJJJJJJJJ JJJJJ JJJJJJJJJJJJJJJ JJJJJJJ JJJJJJJJJJJJJJJ JJJJJJJJJJJJJJ JJJJJJJJJJJJ JJJJJ JJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJ JJJJJJJJJJJJJJJ JJJJJJJJJJJJJJ JJJJJJJJJJJJJJ JJJJJJJJJJJJJJ JJJJJJJJJJJJJJ JJJJJJJJJJJJJJJ JJJJJJJJJJJJJJJ JJJJJJJJJJJJJJ JJJJJJJJJJJJJJ JJJJJJJJJJJJJJ JJJJJJJJJJJJJJ JJJJJJJJJJJJ JJJJJ JJJJJJJJJJJJJJJ JJJJJJJ JJJJJJJJJJJJJJJ JJJJJJJJJJ JJJ
Bibliogra*ía consultada •
•
•
•
•
•
•
•
Cntrl d" a@ds y #ul.n"s+ dis#nil" "n7 tt#7%infa.r%!'rtali2as#ul.n"s%t' Culti$ d" sandia+ dis#nil" "n7 tt#7arti!uls%inf*ardin%! tt#7arti!uls%in f*ardin%!'u"rt!ulti$Bsandia 'u"rt!ulti$BsandiaBsandias%t' Bsandias%t' Culti$ d" sandia+ dis#nil" "n7 tt#7d*d*!ulti$%l.s#t%#"34<34"nf"r'"dad"sByBsuB!ntrlBlasB 'as%t'l Ni$"l"s y u'ral"s d" da0s "!n&'i!s d" las #la.as +dis#nil" +dis#nil" "n7 tt#7%as!a'%r.ilit"!a@l"sri.inalHf"KK!K3::fad:4!<K"KH%#df
Man"* d" #la.as y "nf"r'"dad"s "n rtali2as+ dis#nil" "n7 tt#7%la'lina%"du%#"rtali2asPuli!a!in"sDats534 5C;5A