LAPORAN PENDAHULUAN PASIEN PASIEN DENGAN STEMI INFERIOR RUANG ICCU RSU PROF Dr. MARGONO SOEKARDJO PURWOKERTO STASE KEPERAWATAN GADAR & KRITIS
Oleh: TEDY NURDIANTO G4D0!0"#
PROGRAM PENDIDIKAN PROFESI NERS UNI$ERSITAS JENDERAL SOEDIRMAN JURUSAN KEPERAWATAN PURWOKERTO %04
ST Ele'() M)*+'r, I-'r+ /STEMI ','l'h r1('+-2' 3')'- *5*5 6'-51- (e7'r' 8er9'-e- '+)3'5 )-(1)()e-() 'l)r'- ,'r'h +*r*-er *leh 8r*(e( ,ee-er'5) 9'181- ,) 8e-'r1h) *leh 3'-2'+ '+5*r ,e-'- ,)5'-,') +el1h'- - 2er) ,',' 8e-)-+'5'- e-;)9 6'-51- ,'- ST ele'() 8',' 8e9er)+(''- EKG /S13'6* e5 'l. %0< S2l'-' %00=. STEMI ','l'h 7er9)- ,'r) 8e931l1h ,'r'h +*r*-er 5er5e-51 2'- 5er(193'5 5*5'l (eh)-' 'l)r'- ,'r'h-2' 3e-'r>3e-'r 5erhe-5) *5*5 6'-51- 2'- ,)8e-,'r'h) 5),'+ ,'8'5 -15r)()>*+()e- ,'- 9'5) /S2l'-' %00=. STEMI I-er)*r ,) 5'-,') ,e-'','-2' (e9e- ST 2'- 9e-'l'9) ele'() 8',' le', II III ,'- A$F. A. ETIOLOGI Me-1r15 S2l'-' /%00= STEMI 5er6',) 6)+' 5r*931( 'r5er) +*r*-er 5er6',) (e7'r' 7e8'5 8',' l*+'() )-61r) '(71l'r ,)9'-' )-61r) )-) ,)7e51(+'- *leh '+5*r (e8er5) 9er*+*+ h)8er5e-() ,'- '+191l'() l)8),. . Pe-2e98)5'- 'r5er) +*r*-er -*-(+ler*l)+ %. Pe-2e98)5'- '5er*r*(+ler*5)+ !. Tr*931( 4. Pl'+ '5er*(+ler*5)+ =. L'93'5-2' 'l)r'- ,'r'h ,),'er'h 8l'+ '5'1 *leh )(er'() 8l'+ ". Pe-)-+'5'- +e3151h'- *+()e- 9)*+'r,)19 #. Pe-1r1-'- ,'r'h +*r*-er 9el'l1) 2'- 9e-2e98)5 ?. Pe-2e98)5'- 'r5er) *leh 8erl'93'5'- 6'-51- (el'9' 5),1r @. S8'(9e *5*5 (e9e-5'l 8',' 'r5er) +e6'- *5*5. . MANIFESTASI KLINIS . Kel1h'- 15'9' +l'()+ : -2er) ,',' (e-5r'l 2'- 3er'5 (e8er5) r'(' 5er3'+'r ,)5)-,)h 3e-,' 3er'5 (e8er5) ,)51(1+ r'(' ,)8er'( ,)8el)-5)r 5er5e+'- 2'- 3erl'-(1- B %0 9e-)5 5),'+ 3er+1r'- ,e-'- 8e93er)'- -)5r'5 e6'l' 2'- 9e-2er5') : 3er+er)-'5 817'5 ,'- 91'l (1l)5 3er-'8'( 7e9'( ,'- le9'(. %. N2er) 9e93')+ '5'1 9e-h)l'- ,e-'- )(5)r'h'5 '5'1 *3'5 -)5r'5. !. Kel')-'- l')-: ,) '-5'r'-2' '5r)9' he-5) 6'-51- '5'1 ''l 6'-51- '+15. 4. )(' '5)8)+: ' P',' 9'-1l': 3)(' +*l'8( '5'1 3)-1-. 3 P',' 8'()e- ,)'3e5e(: 8er31r1+'- (5'51( 9e5'3*l)+ '5'1 '5'1 ''l 6'-51- 3)(' 5'-8' ,)(er5') -2er) ,','. /El);'3e5h %00?< S13'6* e5 'l. %0
C. PATOFISIOLOGI STEMI 1919-2' 5er6',) 6)+' 'l)r'- ,'r'h +*r*-er 9e-1r1- (e7'r' 9e-,','+ (e5el'h *+l1() 5hr*931( 8',' 8l'+ '5er*(+ler*5)+ 2'- (1,'h ',' (e3el19-2'. S5e-*()( 'r5er) +*r*-er ,er'6'5 5)-) 2'- 3er+e93'- (e7'r' l'93'5 3)'('-2' 5),'+ 9e9)71 STEMI +'re-' 3er+e93'--2' 3'-2'+ +*l'5er'l (e8'-6'- '+51 /M'-(6*er %000. STEMI 5er6',) 6)+' 5r*931( 'r5er) +*r*-er 5er6',) (e7'r' 7e8'5 8',' l*+'() )-61r) '(71l'r. P',' (e3')'- 3e('r +'(1( )-'r+ 5er6',) 6)+' 8l'+ '5er*(+ler*()( 9e-'l'9) )(1r r1851re '5'1 1l(er'() ,'- 6)+' +*-,)() l*7'l '5'1 ()(5e9)+ 9e9)71 5r*93*e-e()( (eh)-' 5er6',) 5hr*931( 91r'l 8',' l*+'() r1851re 2'- 9e-'+)3'5+'- *+l1() 'r5er) +*r*-er. Pe-el)5)'- h)(5*l*2 9e-1-61++'- 8l'+ +*r*-er 7e-,er1- 9e-'l'9) r1851re 6)+' 9e981-2') vibrous cap 2'- 5)8)( ,'- )-5)-2' +'2' l)8), /lipid rich core /S2l'-' %00=. I-'r+ M)*+'r, 2'- ,)(e3'3+'- 5r*931( 'r5er) +*r*-er ,'8'5 9e-e-') e-,*+'r,)19 ('98') e8)+'r,)19,)(e315 )-'r+ 5r'-(91r'l -'91- 3)(' 61' h '-2' 9e-e-') ,'er'h (13e-,*+'r,)'l,)(e315 )-'r+ (13e-,*+'r,)'l. Se5el'h %0 9e-)5 5er6',)-2' (193'5'-)-'r+ (1,'h ,'8'5 5er6',) 8',' (13e-,*+'r,)19,'- 3)l' 3erl'-615 5er1( r'5'>r'5' ,'l'9 4 6'9 5el'h 5er6',) )-'r+ 5r'-(91r'l. Ker1('+'9)*+'r, )-) ,'r) e-,*+'r,)19 +e e8)+'r,)19 9e-6',) +*98l)5 ,'- )reer()3el ,'l'9 !>4 6'9. Me(+)81- -e+r*()( 9)*+'r, (1,'h +*98l)58r*(e( re9*,el)- 9)*+'r, 2'- 9e-'l'9) )-61r2 5er1( 3erl'-615 ('98') 3e3er'8' 9)-1 '5'1 31l'- +'re-' ,'er'h )-'r+ 9el1'( ,'- ,'er'h -*- )-'r+ 9e-'l'9) ,)l'5'() /Pr)7e & W)l(*- %00".
PATHWAY STEMI INFERIOR Thr*931( '5'1 'r5er*(+ler*()(
Al)r'- ,'r'h +*r*-er 2'- 9e-'r'h 8',' 3')'- )-er)*r 9e-1r1- (e7'r'
Ter6',) 8e-)-+'5'- +e3151h'9e5'3*l)(9 6'-51-
Pe-)-+'5'- +e3151h'(18l') O%
Pe-1r1-'- 1-() 6'-51-
Pe-)-+'5'- +e3151h'O% 5),'+ ,))93'-)
Se('+ -'8'( ,' 8er-'8'('- 5),'+ (5'3)l
Pe-1r1-'- (18l') ,'r'h +e(el1r1h 5131h ,'- *r'-
P'r1>8'r1
N2er) ,','
MK: N2er) '+15
T),'+ 9'981 9e-5*ler'-() '+5))5'( 5er5e-51 MK: P*l' -'8'( 5),'+ ee+5)
(Mansjoer, 2000; Price & Wilson, 2006; Smeltzer & Bare, 2001) (Subagjo, c!"ar, & #atnaningsi!, 2011)
Ke',''- )(+e9)+ 6'-51- 3er+e93'- 7e8'5 9e-6',) )-'r+
MK: )-5*ler'-() '+5))5'(
D. KOMPLIKASI A,'81- +*98l)+'() 2'- 5er6',) 8',' 8'()e- STEMI 9e-1r15 /J'7+(*- & J'7+(*- %0< S6'9(1h),'2'5 & J*- %00< S9el5;er & 're %00< S12*-* %00 ','l'h: . D)(1-() e-5r)+1ler Se5el'h STEMI e-5r)+el +)r) '+'- 9e-'l'9) 8er13'h'- (er)'l ,'l'93e-51+ 1+1r'- ,'- +e5e3'l'- 8',' (e9e- 2'- 9e-'l'9) )-'r+ ,'-*- )-'r+. Pr*(e( )-),)(e315 re9*,el)- e-5)+1ler ,'- 1919-2' 9e-,'h1l1) 3er+e93'--2' ''l 6'-51- (e7'r' +l)-)( ,'l'9 h)51-'- 31l'- '5'1 5'h1 8'(7' )-'r+. Seer' (e5el'h )-'r+ e-5r)+el +)r) 9e-'l'9) ,)l'5'().Se7'r' '+15 h'()l )-) 3er'('l ,'r) e+(8'-() )-'r+ 'l < slippage (er'5 *5*5 ,)(r18() (el 9)*+'r,)'l -*r9'l ,'- h)l'--2' 6'r)-'- ,'l'9 ;*-' -e+r*5)+. Sel'-615-2' 5er6',) 81l' 8e9'-6'-'- (e9e- -*-)-'r+ 9e-'+)3'5+' 8e-)8)('- 2'- ,),)(8r*()*-'l ,'- el*-'() ;*-' )-'r+. Pe93e('r'- r1'- 6'-51- (e7'r' +e(el1r1h'- 2'- 5er6',) ,)+')5+'- 1+1r'- ,'- l*+'() )-'r+ ,e-'- ,)l'5'() 5er(e3'r 8'(7' )-'r+ 8',' '8e+( e-5)+rel +)r) 2'- 2'- 9e-'+)3'5+'- 8e-1r1-'- he9*,)-'9)+ 2'- -2'5' le3)h (er)- 5er6',) ''l 6'-51- ,'- 8r*-*()( le3)h 31r1+. Pr*re())5'( ,)l'5'() ,'- +*-(e+1e-() +l)-)(-2' ,'8'5 ,)h'93'5 ,e-'- 5er'8) )-h)3)5*r ACE ,'- '(*,)l'5*r l')-. P',' 8'()e- ,e-'- r'+() e6e+() 40 5'-8' 9el)h'5 ',' 5),'+-2' ''l 6'-51- )-h)3)5*r ACE h'r1( ,)3er)+'-. %. G'-1'- he9*,)-'9)+ G''l 8e9*98''- / 81198 ')l1re 9er18'+'- 8e-2e3'3 15'9' +e9'5)',) r19'h ('+)5 8',' STEMI. Perl1'(''- -e+r*()( )(+e9)' 9e981-2') +*rel'() 2'- 3')+ ,e-'- 5)-+'5 ''l 8*98' ,'- 9*r5'l)5'( 3')+ 8',' ''l / 0 h'r) )-'r+ ,'- (e(1,'h-2'. T'-,' +l)-)( 2'- (er)- ,)6198') ','l'h r*-+h) 3'('h ,) 8'r1 ,'- 31-2) 6'-51- S! ,'- S4 'll*8. P',' 8e9er)+(''- r*-5e,)6198') +*-e(5) 8'r1. !. G''l 6'-51- 4. S2*+ +'r,)*e-)+ =. Perl1'('- IM ". E93*l) ()5e9)+8)l9*-'l #. Per)+'r,)'5)(
?. Kel')-'- (e85'l e-5r)+el @. D)(1-() +'518 0. A-e1r)(9' e-5r)+el . S)-,r*9' )-'r+ 8'(7'9)*+'r,)'( E. PENATALAKSANAAN Me-1r15 S13'6* e5 'l. /%0 8e-'5'l'+('-''- 2'- ,'8'5 ,)3er)+'- 8',' 8'()e,e-'- STEMI 3er,'('r+'- 9'('l'h 2'- 91-71l ','l'h: .
S2*+ +'r,)*e-e5)+ Pe-'5'l'+('-' (2*+ +'r,)*e-e5)+: ' Ter'8) O% J)+' 5e+'-'- ,'r'h ()(5*l)+ #0 99H ,'- 5er,'8'5 5'-,' (2*+ ,)3er)+'- -*re8)-er)-. 3 J)+' 5e+'-'- ,'r'h ()(5*l)+ @0 99H ,'- 5er,'8'5 5'-,' (2*+ ,)3er)+',*8'9)- ,*()( =>= 1+9e-)5. 7 J)+' 5e+'-'- ,'r'h ()(5*l)+ @0 99H -'91- 5),'+ 5er,'8'5 5'-,' (2*+ ,)3er)+'- ,*315'9)- ,*()( %>%0 1+9e-)5. , Re'(+1l'r)('() 'r5er) +*r*-er (eer' 3')+ PCI '5'1 CAG ,)re+*9e-,'()+'- 8',' 8'()e- #= 5'h1- ,e-'- ele'() ST '5'1 L 2'- 9e-'l'9) (2*+ ,'l'9 !" 6'9 IMA ,'- ),e'l 1-51+ re'(+1l'r)('() 2'- ,'8'5 ,)+er6'+'- ,'l'9 ? 6'9 (2*+ +e71'l) 6)+' 5er,'8'5 +*-5r')-,)+'() '5'1 5),'+ ),e'l ,e-'- 5)-,'+'- )-'(). e Ter'8) 5r)93*l)5)+ 2'- ,)3er)+'- 8',' 8'()e- STEMI ,e-'- (2*+ +'r,)*e-)+ 2'- 5'+ ),e'l ,e-'- 5r'8) )-'() ,'- 5),'+ 9e9812') +*-5r')-,)+'() 5r*93*l)()(. I-5r' '*r5)7 3'll* 8198 /IAP ,)re+*9e-,'()+'- 8'()e- STEMI ,e-'(2*+ +'r,)*e-)+ 2'- 5),'+ 9e93')+ ,e-'- (eer' ,'-'- 5er'8) 'r9'+*l*)( 3)l' ('r'-' 5er(e,)'.
%. I-'r+ $e-5r)+el K'-'I-'r+ e-5r)+el +'-'- (e7'r) +l)-)( 9e-2e3'3+'- 5'-,' e6'l' e-5r)+el +'-'- 2'- 3er'5 /,)(5e-() e-' 611l'r)( 5'-,' +1((9'1l ( he8'5*9e'l) '5'1 5'-,' h)8*5e-(). Pe-'5'l'+('-' )-'r+ e-5r)+el +'-'-: ' Per5'h'-+'- 8rel*', e-5r)+el +'-'-.
3 L*',)- *l19e /)-1( N'CL 0@ >% l)5er 7')r'- 6'9 I (el'-615-2' %009l6'9 /5ere5 '5r)19 +'-'- 0 99H /!"79H%0. 7 H)-,'r) 8e-1-''- -)5r'5 '5'1 ,)1re5)+. , Per5'h'-+'- ()-+r*-) A>$ ,'- 3r',)+'r,)'l h'r1( ,)+*re+(). P'71 6'-51- (e+1e-()'l A>$ 8',' 3l*+ 6'-51- ,er'6'5 5)-) ()95*9'5)+ 2'- 5),'+ re8*- ,e-'- '5r*8)-. e D)3er)+'- )-*5r*8)+ 6)+' 71r'h 6'-51- 5),'+ 9e-)-+'5 (e5el'h l*',)- *l19e. K1r'-) '5erl*', e-5r)+el +'-'- (e(1') ,e-'- ,)(1-() e-5r)+el +)r). P*98' 3'l*- )-5r'>'*r5)+. h $'(*l),'5*r 'r5er) /-)5r*8*(8), h),r'l';)- ) Pe-h'93'5 ACE 6 Re8*r1() + O3'5 5r*93*l)5)+ l Per715'-e*1( 7*r*-'r) )-5ere-5)*- /PCI 8r)9er 9 C*r*-'r2 'r5er1 328'(( r'5 /GAG /8',' 8'()e- 5er5e-51 ,e-'- 8e-2'+)5 91l5)e(el. !. T'+)+'r,)' ,'- $)3r)l'() $e-5r)+el D'l'9 %4 6'9 8er5'9' STEMI 5'+)+'r,)' ,'- )3r)l'() e-5r)+1l'r ,'8'5 5er6',) 5'98' 5'-,' 3'h'2' 'r),9)' (e3el19-2'. Pe-'5'l'+('-' T'+)+'r,)' e35r)+el: ' T'+)+'r,)' e35r)+el /$T 8*l)9*r)+ 2'- 9e-e5'8 /le3)h ,'r) !0 ,e5)+ '5'1 9e-2e3'3+'- +*l'8( he9*,)-'9)+ h'r1( ,)5er'8) ,e-'- DC (h*7+ 1-(2-7h*r*-);er 9e-1-'+'- e-er) ''l %00 6< 6)+' ''l h'r1( ,)3er)+'(h*7+ +e,1' %00>!00 J< ,'- 6)+' 8erl1 (h*7+ +e5)' !"0J. 3 T'+)+'r,)' e35r)+el /$T 9*-*9*r)+ 9e-e5'8 2'- ,))+15) ,e-''-)-' e,e9' 8'r1 ,'- h)8*5e-() /5e+'-'- ,'r'h@0 99H h'r1( ,)re5'8) ,e-'- (h*7+ (2-7h*r*-);e, e-er) ''l 00 J. E-er) ,'8'5 ,)5)-+'5+' 6)+' ,*()( ''l ''l. 7 T'+)+'r,)' e35r)+el /$T 9*-*9*r)+ 2'- 5),'+ ,)(er5'-) '-)-' e,e9' 8'r1 ,'- h)8*5e-() /5e+'-'- ,'r'h@0 99H ,)5er'8) ('l'h ('51 re)9e 3er)+15:
− L),*+')-: 3*l1( >>=9h+. *l)1( 5'93'h'- 0=>0#=9+ 5)'8 =>0 9e-)5 ('98') ,*()( l*,)- 5*5'l 9'+()9'l ! 9+. Ke91,)'- l*',)- (el'-615-2' ,e-'- )-1( %>4 9 9e-)5/!0>=0 1l9e-)5.
− D)(*8)r'9),: 3*l1( >% 9+ ,'l'9 =>0 9e-)5 ,)l'-615+'- ,*()( 8e9el)h'r''- 9+6'9.
− A9)*,'r*-: =09 )-1( (el'9' =>0 9e-)5 '5'1 = 9l+ %0>"0 9e-)5 ,)l'-615+'- )-1( 5e5'8 99e-)5 (el'9' " 6'9 ,'- +e91,)')-1( 8e9el)h'r''- 0= 99e-)5.
− K'r,)*er() ele+5r)+ (2-7h*r*-);e, ,)91l') ,*()( =0 J / '-e(5'() (e3el19-2'. 4. Pe-'5'l'+('-' )3r)l'() $e-5r)+el ' F)3r)l'() e-5r)+el '5'1 5'+)+'r,)' e-5r)+el 81l(ele(( ,)3er)+'- 5er'8) DC (h*7+ 1-(2-7h*r*-);e, ,e-'- e-er) ''l %00 J 6)+' 5'+ 3erh'()l h'r1( ,)3er)+'- (h*7+ +e,1' %00 ('98') !00 J ,'- 6)+' 8erl1 (h*7+ +e5)' !"0 J / +l'( I 3 F)3r)l'() e-5r)+el '5'1 5'+)+'r,)' e-5r)+el 81l(ele(( 2'- rer'+() 5erh','8 (h*7+ ele+5r)+ ,)3er)+' 5er'8) '9)*,'r*- !00 9 '5'1 =+. I$ 3*l1( ,)l'-615+'- 8e-1l'-'- (h*7+ 1-(2-7h*r*-);e,. /+l'( I)' F. PENATALAKSANAAN KEPERAWATAN No
Diagnosa
.
Keperawatan
Tujuan Dan Kriteria asi!
Ke5),'+ee+5) Se5el'h ,)3er)+'- '(1h''- 8*l' -''(
+e8er''5'- (el'9' % %4
3erh131-'-
6'9 ,)h'r'8+'- +e',''-
,e-'- )-'r+. 8'()e- 9e-7'8'):
Inter"ensi
Se('+ -'8'(
A'l
Me-)-+'5+'-
(e9) *ler
e+(8'-() 8'r1>8'r1 ,'-
er)+'- *+()e-
9e91,'h+'-
A6'r+'- 5e+-)+
8er-''('-
A)r'2 9'-'6e9eI-,)+'5*r
er)'51r 8*()()
Rasiona!
3er-''( ,'-
Pe-'93'h'- (18l')
rel'+('()
T're5
O3(er'()
*+()e Me9l'5)h -''( 8'()e-
Pe-1-''-
re+1e-()
Ke7e8'5'- 8er-''('-
O%
+e,'l'9'-
3)'-('-2' 9e-)-+'5
RR: %09
8er-''('-
,)(8-e' ,'- 5er6',)
Per-'8'('-
5er9'(1+
8e-)-+'5'- +er6'
718)-
8e-1-''- *5*5
-''( ,'- +e,'l'9'-
h),1-
3'-51
-''(
Pe-1-''*5*5 3'-51 8er-'8'('%
N2er) '+15
Se5el'h ,)3er)+'- '(1h'-
P'-5'1 TT$
3erh131-'-
+e8er''5'- (el'9' %4
,e-'-
Per13'h'- -',) TD
A-61r+'- 5e+-)+
9e-1-61++'- ','-2'
6'9 ,)h'r'8+'- 9'('l'h
rel'+('() 8r*re()
8er13'h'- 5)-+'5
)(+e9)'
-2er) '+15 9e-7'8'):
,'- l'5)h'- -''(
-2er) 8'()e-
,'- )-'r+ 6'r)
M'-'6e9e- -2er)
,'l'9
-'- 9)*+'r,
I-,)+'5*r
A'l
T're5
N2er)
Dele'5) ,'l'9
,)(5r'+() 3er1-'
8e93er)'- *3'5'-'l
1-51+ 9e-'l)h+'-
e5)+
8erh'5)'- 8'()e-
O3(er'() l*+'()
5erh','8 -2er)
3er+1r'-
T),'+
Te+-)+ rel'+('() ,'-
9er)-)(
+'r'+5er ,1r'()
M'981
,'- )-5e-()5'(
'-'le5)+ 1-51+
9e-*-5r*l
-2er) ,e-'-
8e-'h'- -2er)
-2er)
9e-1-'+'- (+'l'
N',) "0>@0
-2er) 0 /5),'+ -2er)
9e-*3(er'()
9
('98') 0 /-2er)
5)-+'5 -2er) 8'()e-
he3'5. K'6) e6'l'
,'8'5 ,)5e-51+'-
3er+')5'- (e8er5)
(e6'1h 9'-' -2er)
91'l ,'- ,)'8*re()(.
2'- ,)r'('+'- ,'-
Pe93er)'- *3'5
De-'-
1-51+ 9e91,'h+'9e93er )-5ere-() (el'-615-2'. !
I-5*ler'-()
Se5el'h ,)3er)+'- '(1h'-
'+5))5'( 3erh
+e8er''5'- (el'9' %4
131-'-
6'9 ,)h'r'8+'- 5*ler'-()
,e-'- ','-2
'+5))5'( 8'()e-
'+5))5'( (e7'r'
5*ler'-() '+5))5'(
' )(+e9)+ 6'r)
9e-)-+'5 ,e-'- *157*9e:
3er5'h'8
8'()e-
-'- 9)*+'r,
M'-'6e9e- -15r() I-,)+'5*r
A'l
Me93'-51 '+5))5'(
ADL T)-+'5+'-
U3'h 8*()() 8'()e-
T're5
/9)r)- +)r) 9)r)-
P'()e- 5),'+
+'-'- ,'- l'5)h
le9'(
ROM /R)- O
P'()e-
M*5)*-
P'()e- (e,)+)5 3)(' 9el'+1+'- '+5))5'(
Me-)-+'5+'-
Me-7e'h +*-5r'+51r
9'981 3er'+5))5' ( N',) : "0> @0 9
DAFTAR P#STAKA
El);'3e5h C. J. /%00?. Buku Saku Patofisiologi. J'+'r5': EGC. J'7+(*- M. & J'7+(*- L. /%0. Keperawatan Klinis. J'+'r5': Erl'-'. M'-(6*er A. /%000. Kapita Selekta Kedokteran /! e,.. J'+'r5': Me,)' Ae(71l'8)1( FKUI. Pr)7e S. A. & W)l(*- L. /%00". Patofisiologi: Konsep Klinik Proses-Proses Penyakit . J'+'r5': EGC. S6'9(1h),'2'5 R. & J*- W. ,. /%00. Buku Ajar Ilu Bedah /! e,.. J'+'r5': EGC. S9el5;er & 're. /%00. Buku Ajar Keperawatan !edikal Bedah Brunner and suddarth. J'+'r5': EGC. S13'6* A. A7h2'r & R'5-'-)-()h E. /%0. Bantuan "idup #antung $asar . J'+'r5': Perh)981-'- D*+5er S8e()'l)( K'r,)*'(+1ler I-,*-e()'. S12*-* S. /%00. Buku Ajar Ilu Penyakit $ala /! e,.. J'+'r5': 'l') Pe-er3)5'- FKUI. S2l'-' F. /%00=. Infark !iokard Akut% /S+r)8() U-)er()5'( W)6'2' K1(19' S1r'3'2'.