katalog testova 2014

Katalog psiholoških mernih instrumenata

1

PSIHOLOŠKIH MERNIH INSTRUMENATA


2


3

S AD RŽ AJ : UV OD ...................................................................................................................................... 5 TEST OV I SPOS OBNOST I Z A ODR AS LE VITI - Vekslerov individualni test inteligencije.........................................................................13 KOG 3 - Baterija testova inteligencije ....................................................................................15 Verbalna serija Prof. dr Borislava Stevanovića .....................................................................17 BEG-serija .............................................................................................................................18 Revidiran Beta test ................................................................................................................20 TEM –Test vizuelne percepcije “Električna mreža” ..............................................................21 TVP –Test vizuelnog pamćenja ............................................................................................23 TEST OV I SPOS OBNOST I Z A DECU REVISK - Revidirana skala za merenje inteligencije dece po principima Wechslera .......................................................................................................27 Nova beogradska revizija Bine-Simonove skale ....................................................................30 Progresivne matrice u boji .....................................................................................................32 Gudinaf-Harisov test crtanja ljudske figure ............................................................................33 INVE NT ARI LI ČNOST I Z A ODRAS LE VP+2 Velikih pet plus dva......................................................................................................37 KON-6 - Kibernetička baterija konativnih testova ..................................................................39 Mahover test ljudske figure ...................................................................................................41 TNR /mod Test nedovršenih rečenica modifikovana verzija .................................................42 MMPI – 201 ...........................................................................................................................43 MMPI-202 ..............................................................................................................................45 GEN/A, GEN/B – Generalni neurotizam ................................................................................46 BOL/TPMS – Bazični oslonci ličnosti ....................................................................................47 CI-N4 - Kornel indeks ............................................................................................................49 INVE NT ARI LI ČNOST I Z A DECU DELTA 4/D – psihoticizam kod dece .....................................................................................53 OST ALI T EST OVI TIP-1 Test za ispitivanje prvaka ...........................................................................................57 TZŠ Test zrelosti za školu....................................................................................................59 TPI-OŠ Test profesionalnih interesovanja ...........................................................................61 TOK Test opšte informisanosti .............................................................................................63 TEST APARAT I Reakciometar za merenje izborne reakcije - RIR-101 ..........................................................67 Reakciometar za merenje kompleksnih reakcija RMKR-103.................................................68 Elektronski brojač grešaka “Drim Elektronik” .........................................................................69


4


5

Društvo psihologa Srbije osnovalo je 1992. godine CENTAR ZA PRIMENJENU PSIHOLOGIJU kao preduzeće za istraživačko-razvojne usluge, grafičkoizdavačku delatnost i komercijalne poslove. CENTAR SE BAVI: o

Izdavačkom delatnošću (udžbenici, priručnici i druga psihološka literatura);

o

Izradom testova sposobnosti, inventara ličnosti i test-aparata kao i prateće stručne literature;

o

Edukacijom psihologa u cilju osposobljavanja za primenu novih mernih instrumenata;

o

Organizacijom seminara: stručnih usavršavanja i obučavanja iz različitih oblasti primenjene psihologije, za psihologe i treća lica (menadžeri, direktori, vaspitači, pedagozi, ...)

o

Organizacijom naučno-stručnog skupa psihologa;

o

Realizacijom naučno-istraživačkih projekata;

o

Pribavljanjem i distribucijom naučnostručnih informacija i drugim poslovima koji su od interesa za psihologe i širu javnost.

Centar za primenjenu psihologiju otvoren je za sve nove ideje i spreman na sve izazove nauke i tržišta. To je mesto oko koga se okupljaju psiholozi kako bi pružili društvu sva ona znanja i pomoć koju je u stanju da da psihologija kao primenjena nauka. Da bi Centar bio u stanju da ispuni svoju stručnu i društvenu funkciju u ovim prelaznim vremenima, njegovi prioritetni ciljevi i zadaci jesu da obezbedi saradnju sa domaćim i inostranim autorima i izdavačima psihodijagnostičkih mernih instrumenata i stručnih publikacija, kao i srodnim organizacijama.


6

OVOM PRILIKOM PODSETIĆEMO VAS NA KOJI NAČIN MOŽETE NARUČITI PSIHOLOŠKE MERNE INSTRUMENE. Na sednici Skupštine Društva psihologa Srbije, koja je održana u Donjem Milanovcu 31.maja 2013.godine usvojen je dodatak 5. Etičkom kodeksu psihologa Srbije pod nazivom Kodeks etike 5: Standardi i procedure upotrebe psiholoških mernih instrumenata. Sa navedenim pravilnikom usklađeno je izdavanje i distribuiranje psiholoških instrumenata Centra za primenjenu psihologiju. Jedan od osnovnih preduslova za nabavku i korišćenje testova jeste da je reč isključivo o diplomiranom psihologu, koji je stoga u obavezi da tom prilikom dostavi i fotokopiju diplome ili uverenja o diplomiranju. Umnožavanje i fotokopiranje testova je kršenje zakonskih propisa o autorskim pravima kao i Kodeksa etike psihologa. Kompromitovanjem testa utiče se i na stručni i lični autoritet. Sve informacije o testovima možete pronaći na internet stranici Društva psihologa Srbije. Cenovnik testova i potrošnog materijala korisnicima je dostupan putem internet stranice, a na zahtev može biti poslat i putem elektronske pošte. Standardna procedura naručivanja je sledeća: o

Putem faksa (+381 11 3239685), ili putem elektronske pošte ([email protected]) pošaljite dopis/narudžbenicu sa navedenim spiskom testova i potrošnog materijala koji naručujete uz obavezno svoje ime i prezime, kontakt telefon, faks, mejl i adresu, a za firme navedite i PIB, matični broj i šifru delatnosti.

o

Psiholog koji prvi put naručuje testovni materijal u obavezi je da pored narudžbenice pošalje i fotokopiju diplome ili uverenja o diplomiranju.

o

Prema standardnoj proceduri psiholog prvi put kupuje komplet testa, a kasnije može naručivati i samo potrošni materijal (listove za odgovore, test- sveske i slično).

o

Najmanja količina potrošnog materijala koja se može posebno naručiti je 10-50 komada, što zavisi od vrste testa.

o

Cene testovnog materijala date su u cenovniku, koji je štampan posebno.

o

Na sav testovni materijal plaća se 20 % PDV-a (koji je uračunat u cenu testovnog materijala)

o

Po uplati fakturisanog iznosa, testovni materijal se šalje poštom (sredom i petkom). Ukoliko Vam je materijal potreban hitno, ili ga želite preuzeti lično, molimo da nas o tome obavestite na vreme kako bi se dogovorili o danu i načinu isporuke.

o

Kada se materijal šalje poštom, zaračunavaju se i poštanski troškovi.

o

Molimo Vas, da nam reklamacije što pre prijavite, kako bismo ih zajedno lakše i brže rešili.


7

Za sve dodatne informacije možete se obratiti na telefone i adresu Centra za primenjenu psihologiju. STRUČNE INFORMACIJE:

NARUČIVANJE:

Aleksandra Mitrović dipl. psiholog, saradnik

Dragana Mijušković komercijalista

Tel: +381 11 3232-961 Tel/faks: +381 11 3239-685 Mob: +381 63 275 236 E-mail: [email protected]

Tel: +381 11 3232-961 Tel/faks: +381 11 3239-685 Mob: +381 63 607 195 E-mail: [email protected]

Katalog i cenovnik u elektronskoj formi možete preuzeti sa našeg sajta. Posetite internet stranicu Društva psihologa Srbije www.dps.org.rs

Centar za primenjenu psihologiju Društva psihologa Srbije jedini je priznat izdavač i distributer psiholoških mernih instrumenata u našoj zemlji.


8


9


10


11

Josip Berger, Milan Marković, Marija Mitić

VIT I Vekslerov individualni test inteligencije Beograd, 1995

VITI predstavlja modifikovanu i standardizovanu verziju Vekslerove skale inteligencije WAIS i WAIS/R forme; namenjen je individualnom ispitivanju inteligencije odraslih ispitanika uzrasnog raspona 16-64 godine.

NAMENA: UZRAST: PRIMENA: TRAJANJE:

ispitivanje intelektualnih sposobnosti 16-64 god. individualno varijabilno

VITI je pre svega namenjen kliničkoj proceni inteligencije (efikasnost, deterioracija, organicitet, mentalna zaostalost), ali se, osim toga, može upotrebiti i kao prognostičko i selekciono sredstvo za potrebe školskih psihologa i psihologa koji se bave profesionalnom orijentacijom i selekcijom, kada su im neophodne finije informacije o kognitivnom funkcionisanju ispitanika. Vekslerove skale inteligencije kod nas su u upotrebi još od pedesetih godina, najpre kroz WB skalu formu 1, kasnije i kroz druge forme, koje su korišćene tako što su originalne skale prevedene, uz nužna kulturalna prilagođavanja, bez standardizacije na našoj populaciji. Standardizacija je izvršena na uzorku od 708 ispitanika oba pola, podeljenih u šest uzrasnih grupa od 16 do 54 godine, s tim da su norme predviđene i za starosnu grupu 55-64 godine. Uzimano je u obzir i zanimanje, stručna sprema i mesto prebivališta (seoska-gradska sredina, pri čemu je ispitivano samo gradsko stanovništvo iz Beograda, Novog Sada, Niša, Kragujevca, Zaječara i Užica). VITI se sastoji iz 11 subtestova: Informacije, Brojevi, Rečnik, Aritmetika, Shvatanje, Sličnosti, Dopune, Strip, Kocka mozaik, Sklapanje i Šifra. Najveće promene u odnosu na WAIS i WAIS/R formu izvršene su na subtestu Rečnik; subtest Informacije je prilagođen našim interesovanjima i kulturi. Osobenosti ove verzije Vekslerovih skala ogledaju se u promeni načina zadavanja testa (naizmenično se zadaju verbalni i neverbalni subtestovi, što bi trebalo da obezbedi veću pažnju, zainteresovanost i ukupnu bolju motivaciju ispitanika); subtest Rečnik je postao sastavni, značajan deo testa; subtest Brojevi se drugačije zadaje i ocenjuje; sadržaj zadataka je osavremenjen, testovni materijal je tehnički poboljšan; instrukcije su jasnije, demonstracije rešavanja zadataka idu u pravcu pružanja sve veće pomoći ispitaniku da shvati šta se od njega traži. Pouzdanost subtestova i baterije u celini utvrđivana je Spirman-Braunovim postupkom i Kronbahovim alfa koeficijentom (interna konzistentnost testa).


Naziv subtesta

12

SB pouzdanost

Kronbahov alpha

Informacije

.935

.936

Brojevi

.844

.837

Rečnik

.951

.947

Aritmetika

.822

.756

Shvatanje

.854

.828

Sličnosti

.879

.854

Dopune

.879

.854

Strip

.892

.864

Kocka mozaik

.842

.810

Sklapanje

.809

.664

1

-

-

Verbalna skala

.930

.911

Manipulativna skala

.890

.860

Cela skala

.942

.934

Šifra

U Priručniku su navedene i ostale psihometrijske i statističke karakteristike testa VITI - standardne greške merenja, dozvoljene razlike među subtestovima, interkorelacije među subtestovima, razlike između verbalnog i neverbalnog IQ, rezultati faktorskih istraživanja. Takođe, Priručnik sadrži i detaljna uputstva za zadavanje i ocenjivanje zadataka na subtestovima (kod subtesta Rečnik postoji i lista primera za ocenjivanje, pored opštih kriterijuma, tako da je ocenjivanje znatno olakšano i ujednačeno). KOMPLET TESTA SADRŽI: o priručnik o 50 listova za odgovore o manipulativni deo o šablon

1

Subtest Šifra nema ove vrste pouzdanosti. Za taj subtest pouzdanost je moguće proceniti samo retestom.


13

Boris Wolf, Konstantin Momirović, Zvonimir Džamonja

K O G 3 - B AT ER IJ A T ESTOVA INTELIGENC IJE Beograd, 1992 Baterija testova inteligencije KOG 3 sadrži testove koji omogućavaju procenu efikasnosti funkcionisanja najvažnijih kognitivnih procesora definisanih kibernetičkim modelom intelektualnih funkcija.


ispitivanje intelektualnih sposobnosti preko 18 god. individualno ili grupno oko 40 minuta

Kibernetički model Momirovića i saradnika inteligenciju definiše kao efikasnost sistema za procesiranje informacija u situacijama kada je potrebno inteligentno reagovanje. Funkcionisanje ovog sistema odvija se kroz sedam funkcionalnih jedinica (receptorski sistem, procesor za dekodiranje, struktuiranje i pretraživanje ulaznih informacija - perceptivne sposobnosti, kratkotrajno pamćenje, dugotrajno pamćenje, procesor za serijalnu analizu informacija - verbalne, odn. simboličke sposobnosti, procesor za paralelnu analizu informacija - sposobnosti rezonovanja, spacijalizacije, edukcione sposobnosti, centralni procesor - generalna kognitivna sposobnost). Baterija testova KOG 3 namenjena je ispitivanju intelektualnih funkcija odraslih normalnih ispitanika i za utvrđivanje poremećaja u intelektualnom funkcionisanju, ili pojedinim aspektima intelektualnog funkcionisanja kod ispitanika sa psihičkim aberacijama. Može se upotrebljavati u profesionalnoj orijentaciji, u diferencijalnoj dijagnostici i za određivanje adekvatne terapije. Baterija KOG 3 sadrži tri subtesta, koji se mogu koristiti kao celina ali i svaki zasebno, koja mere: o

efikasnost funkcionisanja perceptivnih funkcija -Test upoređivanja slika IT-1, koji meri perceptivnu sposobnost (perceptivnu analizu, struktuiranje i identifikaciju), spada u red testova brzine a sastoji se od zadataka u kojima ispitanik od četiri predložene slike predmeta treba da odredi koja je identična zadatoj slici

o

efikasnost funkcija serijalnog procesora - Test sinonima antonima AL-4, koji meri sposobnost verbalnog razumevanja, pripada testovima brzine a sastoji se od zadataka u kojima ispitanici u svakom paru reči treba da odrede da li reči u paru imaju isto ili suprotno značenje

o

efikasnost funkcija paralelnog procesora - Test spacijalizacije S-1, koji meri vizuelnu spacijalizaciju. Test pripada pretežno grupi testova snage; svaki zadatak ima trodimenzionalni prikaz skupine cigli, a zadatak ispitanika je da između četiri ponuđene transverzalne projekcije te skupine pronađe onu koja odgovara zadatom prikazu kada se ta skupina posmatra iz određenog pravca.


14

Standardizacija je izvršena na uzorku od gotovo 52000 ispitanika iz Srbije. Uzorak je bio reprezentativan za populaciju stanovnika Srbije, muškog pola, starih 18 - 22 godine, koji su pismeni, razumeju srpski književni jezik i nemaju značajnih psihičkih ili somatskih poremećaja. Metrijske karakteristike testova, dobijene na uzorku od 800 ispitanika su sledeće: Naziv testa

Pouzdanost

Reprezentativnost

Homogenost

Valjanost

Test upoređivanja slika IT-1

.91

.96

.92

.67

Test sinonima antonima

.94

.96

.94

.86

.92

.96

.87

.76

AL-4

Test spacijalizacije S-1

Rezultati na svakom testu izračunavaju se kao zbir tačno rešenih zadataka, a u daljoj obradi mogu se koristiti norme, koje su za svaki test pojedinačno izvedene na tri načina - u standardizovanim z-skorovima, u T-vrednostima i u percentilima (u Priručniku se nalazi i tabela pomoću koje se zbir z-vrednosti preračunava u IQ). U saradnji sa Republičkim zavodom za tržište rada, urađena je i standardizacija ove baterije za ispitanike uzrasta 15 godina. KOMPLET TESTA SADRŽI: o priručnik o po 15 test svezaka IT-1, AL-4 i S-1 o 50 listova za odgovore o šablone o dodatak priručniku Standardizacija za ispitanike stare 15 godina


15

Borislav Stevanović

VERB ALN A SERIJ A Beograd, 1988 NAMENA:

Verbalna serija je prva od dve serije grupnih testova inteligencije koje je profesor Borislav Stevanović, posle dve godine isprobavanja na studentima, sastavio i štampao 1931. godine.

UZRAST: PRIMENA: TRAJANJE:

ispitivanje verbalnih sposobnosti preko 18 god. grupno ili individualno oko 40 minuta

Prvobitno sastavljeni u istraživačke svrhe, testovi Verbalne serije pokazali su da se mogu primenjivati u predikciji školskog uspeha u poslednjim razredima gimnazija ili srednjih škola, u predikciji akademskog uspeha i prilikom profesionalne orijentacije, za sva ona zanimanja koja zahtevaju više pismenosti, razvijenije verbalne sposobnosti i više kulture uopšte. Teorijska postavka Verbalne serije oslanja se na Spirmanovu dvofaktorsku teoriju. Pored “g” faktora Verbalnom serijom dominira verbalno-obrazovni faktor. o o o o o

Verbalna serija se sastoji iz pet subtestova: Logičko pamćenje - ispitanicima se pročita priča a njihov zadatak je da, na osnovu onoga što su zapamtili, u tekstu koji im je dat dopišu ono što je izostavljeno Klasifikacija pojmova - zadatak ispitanika je da u grupi od nekoliko reči podvuče onu koja toj klasifikaciji ne pripada Tumačenje narodnih poslovica - ispitanik za svaku narodnu poslovicu traži odgovarajuće tumečenje od 10 ponuđenih Zaključivanje po analogiji - dat je par reči koje su u određenom odnosu a zadatak ispitanika je da na osnovu analogije pronađe među ponuđenim onu reč koja odgovara zadatoj reči Shvatanje smisla rečenice - date su rečenice u kojima je poremećen red reči, a zadatak ispitanika je da shvati smisao rečenice i ispuni nalog koji je u rečenici dat.

Testovi Verbalne serije primenjuju se u grupnim ispitivanjima opšte sposobnosti i daju podatke o verbalnim sposobnostima. Primena je jednostavna i kratkotrajna, prosečno vreme ispitivanja je oko 40 minuta. KOMPLET TESTA SADRŽI o priručnik o 50 test svezaka


16

Aleksandar Bukvić, Ivan Štajnberger

BEG-SER IJ A Beograd, 1971

Krajem šesdesetih godina na Institutu za psihologiju izvršena je revizija Revidiranog testa Beta, s ciljem da se napravi test sposobnosti pogodan za ispitivanje osoba nižeg školskog obrazovanja. BEG-serija predstavlja skraćenu verziju baterije koja je tom prilikom konstruisana.


ispitivanje intelektualnih sposobnosti 18-40 god. grupno ili individualno 10-15 minuta

Ova baterija testova namenjena je, dakle, proceni određenih intelektualnih sposobnosti (reč je o testovima koji u najvećoj meri provociraju intelektualne operacije kao što su edukcija korelata i rezonovanje) osoba nižeg školskog obrazovanja i selekciji kandidata ovog nivoa obrazovanja za pojedine vrste delatnosti. BEG-serija sastoji se iz dva testa - Testa matrica i Testa razlaganja kvadrata. Test matrica obuhvata zadatke tipa “matrica”, koje je prvi konstruisao Raven svaki zadatak se sastoji od jedne matrice u kojoj nedostaje četvrti element i šest ponuđenih odgovora, među kojima se nalazi i tačno rešenje. Test razlaganja kvadrata je četvrti subtest Revidirane Beta serije. Pored perceptivnog faktora, ovaj test je u najvećoj meri zasićen faktorom rezonovanja. Od ispitanika se zahteva da olovkom razdele dati četvorougao na delove koji su zadati. Testovi se mogu koristiti zajedno u bateriji ili posebno. Standardizacija je izvršena na uzorku od 1844 ispitanika, starosti 20 do 40 godina, oba pola, zaposlenih u industriji u Ivangradu u Crnoj Gori. Pošto je prethodno utvrđeno da je osnovni izvor varijacija uspeha na oba testa faktor obrazovanja, izrada normi vezana je za obrazovne nivoe ispitanika, izražene godinama školovanja - nivo I (1 do 4 godine školovanja), nivo II (5 do 8 godina školovanja), nivo III (9 do 12 godina školovanja). Od metrijskih karaktersitika, pouzdanost i validnost.

tokom standardizacije su proveravane

Pouzdanost je utvrđivana Spirman-Braunovim postupkom i test-retest metodom na uzorku od 140 učenika sedmih razreda beogradskih osnovnih škola. Dobijeni su sledeći koeficijenti: Naziv testa

S-B postupak

Test-retest postupak

Test matrica

.88

.76

Test razlaganja kvadrata

.86

.89


17

Valjanost ovih testova proveravana je faktorskom analizom i raznim empirijskim načinima provere. Test razlaganja kvadrata najviše je zasićen faktorom perceptivnog rezonovanja, dok je test matrica takav da provocira one intelektualne operacije koje se u faktorskoj nomenklaturi nazivaju “g” faktorom. Na uzorku od 202 učenika sedmog i 216 učenika osmog razreda beogradskih osnovnih škola proveravana je valjanost putem korelacije uspeha na testu sa školskim uspehom na kraju školske godine. Dobijeni su sledeći podaci: Naziv testa

VII razred

VIII razred

Test matrica

.40

.35

Test razlaganja kvadrata

.46

.41

Pored osnovnog Priručnika, postoji i Dodatak Priručniku testa BEG-serija, autora Tomislava Đurića, koji je izradio norme za ovaj test, na uzorku od 3124 nezaposlena radnika oba pola, 18-40 godina starosti, različitog nivoa obrazovanja (uzimajući u obzir prethodno pomenute nivoe obrazovanja) iz Podrinjskokolubarskog regiona. KOMPLET TESTA SADRŽI: o priručnik o 50 test svezaka


18

R. Lindner i M. Gurvitz

REVIDIR AN I BET A T EST Od originalnih priručnika, uputstvo za Revidirani Beta test priredio dr Lazar Stankov Beograd, 1980 Revidirani Beta test predstavlja reviziju Beta testa za grupno ispitivanje intelektualnih sposobnosti konstruisanog tokom prvog svetskog rata za armiju SAD. Pripada neverbalnim testovima i testovima brzine.


merenje opšte intelektualne sposobnosti preko 18 god. grupno ili individualno oko 20 minuta

Test je namenjen merenju opšte intelektualne sposobnosti onih ispitanika koji su nižeg školskog obrazovanja i koristi se u selekcijama takvih kandidata. Iako je reč o grupnom testu, može se primenjivati i individualno. Revidirana Beta serija sastoji se iz 6 subtestova - Lavirinti, Šifriranje, Uočavanje neispravnih crteža, Razlaganje kvadrata, Uočavanje i ucrtavanje nedostataka na crtežima i Uočavanje neidentičnih parova crteža ili brojeva u nizu. Norme date u Priručniku zasnovane su na Lindner-Gurvitzovoj standardizaciji iz 1946. godine, izvršenoj na uzorku od 1225 odraslih muškaraca, zatvorenika belaca iz Federalnog kaznenog zatvora u Pensilvaniji. Tokom te standardizacije dobijeni su i podaci o pouzdanosti i valjanosti testa. Koeficijent pouzdanosti izračunat par-nepar metodom iznosi .899. Validnost je proveravana korelacijom sa Stanford-Bineovom skalom i iznosi .78; između količnika inteligencije dobijenog Beta testom i Vekslerovog količnika inteligencije nađena je korelacija .92. KOMPLET TESTA SADRŽI: o uputstvo o 30 test svezaka


19

Tomislav Đurić

TEST VIZU ELN E PERC EPC IJE “ELEKTR IČN A MREŽA” Beograd, 1981 Test vizuelne percepcije “Električna mreža” preuzela je Služba za profesionalnu orijentaciju Zajednice zapošljavanja Valjevo od nemačkih psihologa. Autor testa nije poznat, niti o testu postoje kompletne informacije.


ispitivanje vizuelne percepcije preko 14 god. grupno ili individualno oko 5 minuta

Test se sastoji od 25 krivudavih linija koje polaze od brojeva sa leve strane i završavaju se kod slova sa desne strane. Linije prave mnoštvo krivina, skretanja i ukrštanja, tako da liče na zamršenu gomilu konaca. Zadatak ispitanika je da pogledom sledi putanju određene linije i ubeleži slovo na kojem se data linija završava. Ovim testom ispituje se sposobnost usmeravanja i održavanja specifične dinamike i kontinuiteta u odvijanju procesa opažanja. Kreč i Kračfild su mišljenja da test spada u prostorno-perceptivne testove kojima je cilj merenje brzine i tačnosti opažanja prostornih odnosa. Test vizuelne percepcije je grupni test, čije je zadavanje jednostavno i ekonomično. Test se koristi u profesionalnoj orijentaciji i selekciji, mada se može upotrebljavati i u druge svrhe. Norme su izrađene tokom ispitivanja u kojem je učestvovalo 312 učenika osmog razreda osnovnih škola u Valjevu, Šapcu, Ubu i Loznici, 319 učenika drugog razreda srednjih škola iz istih gradova, 313 učenika četvrtog razreda srednjih škola i 234 nezaposlenih radnika i studenata Više škole za obrazovanje radnika u Valjevu. Valjanost TEM-a proveravana je utvrđivanjem korelacije rezultata na testu sa rezultatima na testovima Revidirane Beta serije. Dobijeni su sledeći podaci: Naziv subtesta Revidirane Beta serije

Koef. korelacije sa rezultatom na TEM

Lavirinti

.50

Šifriranje

.29

Uočavanje neispravnih crteža

.29

Razlaganje kvadrata

.49

Uočavanje i ucrtavanje nedostataka na crtežima

.35

Uočavanje neidentičnih parova crteža ili brojeva u nizu

.23


20

Pouzdanost testa merena je test-retest metodom - test je istoj grupi ispitanika zadat posle dva meseca; dobijen je koeficijent pouzdanosti .63. KOMPLET TESTA SADRŽI: o priručnik o 50 listova za odgovore


21

Mikloš Biro

TEST VIZU ELNOG P AMĆENJ A Beograd, 1997 Test vizuelnog pamćenja, čiji je prethodnik Bentonov test vizuelnog pamćenja, namenjen je, pre svega, psihodijagnostici organiciteta (organskog oštećenja, tj.psihoorganskog sindroma) odraslih osoba. U praksi psihodijagnostičara to se najčešće dešava prilikom procene radne sposobnosti, odnosno nesposobnosti invaliditeta.


ispitivanje vizuelnog pamćenja preko 18 god. individualno ili grupno oko 30 minuta

Materijal testa sastoji se iz dve serije od po deset zadataka u obliku geometrijskih figura, koje ispitanik treba da reprodukuje - nacrta na praznom listu papira (polovina formata A4) po sećanju. Prvom serijom zadataka ispituje se neposredno, a drugom odloženo pamćenje. Samo zadavanje testa veoma je jednostavno i ekonomično, a ukupno vreme za primenu testa ne bi trebalo da pređe pola časa. U Priručniku su navedeni podaci istraživanja na uzorku od po 100 “normalnih” subjekata (studenata i kandidata za vozače) i organski oštećenih subjekata pacijenata Instituta za neurologiju, psihijatriju i mentalno zdravlje u Novom Sadu. Takođe, diskutovani su i diferencijalno dijagnostički problemi koji se mogu javiti u interpretaciji TVP i data detaljna uputstva za dijagnostičku interpretaciju. U Centru za primenjenu psihologiju štampan je i blok sa karticama na kojima su odštampane geometrijske figure obe serije. KOMPLET TESTA SADRŽI: o priručnik o blok sa karticama


22


23


24


25

Mikloš Biro

REVISK Revidirana skala z a merenje i nteligencij e dece po principima Wechslera Beograd, 1997 REVISK je adaptirana i na našoj populaciji standardizovana baterija Vekslerovih testova inteligencije, namenjena ispitivanju inteligencije dece uzrasta 5-15 godina, nastala kao standardizacija američkog testa WISC-R iz 1974. godine.


ispitivanje inteligencije 5-15 god. individualno varijabilno

Test je namenjen individualnom ispitivanju inteligencije dece od 5 do 15 godina, a uzimajući u obzir njegove psihometrijske karaktersitike, može se reći da kao instrument može da služi prilikom predikcije školskog uspeha i kao diferencijalno-dijagnostičko sredstvo u selekciji dece ometene u razvoju. Standardizacija REVISK-a obavljena je na populaciji školske dece Vojvodine; uzorak je sačinjavalo 990 dece, podeljenih u 11 uzrasnih kategorija (5-15 godina), grupisanih po polu i obrazovnom nivou roditelja. Što se same modfikacije američkog testa tiče, najveće promene izvršene su na verbalnim subtestovima Rečnik je iznova konstruisan, veliki broj ajtema na subtestovima Informacije i Shvatanje morao je da se prilagodi našoj kulturi i našim školskim programima. Takođe, iz testa su izbačeni svi oni ajtemi koji su se u pilot istraživanju pokazali kao neadekvatni, nediskirminativni ili su snižavali šanse subjektima iz porodica nižeg obrazovnog nivoa. Subtest Lavirint je izbačen, a najradikalnije izmene u odnosu na stariju verziju WISC-a i WISC-R odnose se na upotrebljivost pojedinih subtestova u odnosu na različite uzrasne kategorije. U najnovijoj, revidiranoj verziji REVISK-a iz 1997. godine izvršene su neke promene: o najveću reviziju je pretrpeo subtest Informacije o delimično su promenjene norme za subtest Sklapanje figura o u osnovnu bateriju je vraćen subtest Ponavljanje brojeva, koji je u prethodnoj verziji bio alternativni subtest, dok je Rečnik ostavljen u “rezervi”, a za eventualne potrebe retesta. REVISK se sastoji iz 11 subtestova: Informacije Rečnik Dopunjavanje slika Šifra Aritmetika Sličnosti Sklapanje figura Strip Shvatanje Ponavljanje brojeva Slaganje kocki (Kohs)


26

Statistička analiza pokazala je da razlike u postignućima dece iz sela/grada i različitog pola nisu statistički značajne; razlike u odnosu na obrazovni nivo roditelja su značajne. Homogenost testa je poboljšana u odnosu na WISC-R; korelacije subtest-test kreću se u rasponu od .80 do .93, interkorelacije među subtestovima su u rasponu od .58 do .89 (kod WISC-R od .21 do .69). Faktorska analiza ukazala je na postojanje tri faktora, koje je opisao Kaufman još 1981. godine - verbalni, neverbalni i faktor “distraktibilnosti” (najveća zasićenja imaju subtestovi Brojevi, Šifra i Aritmetika). Pouzdanost testa određivana je korelacijom parnih i neparnih ajtema i standardnom greškom merenja. Naziv subtesta

Korelacija parnih i neparnih ajtema

Standardna greška merenja

Informacije

.907

0.59

Dopuna

.783

1.32

Aritmetika

.901

0.63

Sklop

.754

2.16

Shvatanje

.864

1.21

Sklapanje kocki

.897

0.96

Rečnik

.893

0.71

-

1.68

Sličnosti

.945

1.49

Strip

.799

2.32

Brojevi

.890

1.72

Šifra

Verbalni IQ

2.81

Manipulativni IQ

3.96

Ukupni IQ

2.19

Validnost testa proveravana je na dva načina - korelacijom sa školskim uspehom u prethodnom razredu i preko prosečnog pondera koji je postigla grupa lako mentalno zaostalih. Naziv subtesta

Korelacije sa uspehom u školi

Informacije

.625

Dopuna

.463

Aritmetika

.708

Sklop

.493

Shvatanje

.567

Sklapanje kocki

.582

Rečnik

.581

Šifra

.603

Sličnosti

.711

Strip

.699


27

Brojevi

.630

Verbalni IQ

.688

Manipulativni IQ

.581

Ukupni IQ

.674

Priručnik za REVISK se sastoji iz dva dela - I deo obuhvata teorijska razmatranja i karakteristike samog testa, dok II deo sadrži uputstva za zadavanje i ocenjivanje subtestova i norme. KOMPLET TESTA SADRŽI: o priručnik I deo – teorijska razmatranja i karakteristike testa o priručnik II deo – uputstva za zadavanje i norme o manipulativni deo o 50 listova za odgovore o šifru za ocenjivanje o šablon


28

Ivan Ivić, Milan Milinković, Ružica Rosandić, Vera Smiljanić

NOV A BEOGR AD SK A R EVIZ IJ A BIN E-SIMON OVE SK ALE Beograd, 1985

Nova beogradska revizija Bine-Simonove skale namenjena je ispitivanju opšte intelektualne sposobnosti osoba kod kojih još nije završen intelektualni razvoj.

o o o o o


ispitivanje opšte intelektualne sposobnosti 4-14 god. individualno varijabilno

Karakteristike opšte intelektualne sposobnosti tipa Bine-Simon su sledeće: to je kompozitna opšta sposobnost, što znači da nije faktorski čista u ovakvom tipu inteligencije više su zastupljene verbalne sposobnosti nego numeričke, praktične, perceptivne taj tip inteligencije je u znatnoj meri kulturno određen o tom tipu inteligencije može se govoriti i kao o školskoj sposobnosti to je konvergentna sposobnost, u Gilfordovom značenju tog termina. Glavna namena Nove beogradske revizije BS skale jeste dijagnoza opšteg intelektualnog razvoja dece uzrasta 4-14 godina. NBS svakako može pružiti psihologu i informacije značajne za prognozu i razvojnu dijagnozu opšte intelektualne sposobnosti.

Ono što je veoma važno imati u vidu prilikom tumačenja rezultata jeste koju vrstu informacija o intelektualnoj sposobnosti deteta dobijamo primenom NBS. Naime, ono što se dobija jeste informacija o relativnom položaju deteta u uzrasnoj grupi kojoj ono pripada (izražena devijacionim umnim količnikom) - vršimo, dakle, razvrstavanje (opšte klasifikovanje) dece unutar svakog uzrasta u populaciji kojoj deca socijalnokulturno pripadaju. Mada je standardizacija NBS izvršena na uzrastima 4-14 godina, u Priručniku se nalaze tablice kojima se mogu procenjivati DUK-ovi na uzrastima 5-12 godina. Takođe, prilikom tumačenja rezultata mora se voditi računa i o pripadnosti deteta seoskoj odnosno gradskoj sredini (norme su date posebno za selo, tj. grad). O metrijskim karaktersitikama NBS dobijeni su sledeći podaci: o

objektivnost je proveravana ispitivanjem objektivnosti ocenjivanja testova Precrtavanje kvadrata, Precrtavanje romba, Definicija upotrebe i Opis slika, na po jednom uzrastu dece i to onom kome test pripada u konačnoj formi skale. Slaganje ocenjivača za test Precrtavanje kvadrata bilo je 72%, tako da je test odstranjen iz skale; za Definicju upotrebe slaganje je iznosilo 95%, za Precrtavanje romba 96% i za Opis slika 93%


29

o

o pouzdanosti postoji puno podataka, od kojih izdvajamo one koji se odnose na test-retest proveru pouzdanosti na uzrastima 5, 7 i 9 godina na posebno ispitanim uzorcima dece iz grada. Iako podaci nisu dobijeni za skalu u njenom konačnom obliku, oni su posredna potvrda pouzdanosti - za uzrast 5 godina koeficijent pouzdanosti je .868, za 7 godina je .857 a za 9 godina .910

o

valjanost je ispitivana raznim postupcima empirijske provere i faktorskom analizom. Koeficijenti korelacije između DUK-a i opšteg školskog uspeha na standardizacionom uzorku (postdiktivni koeficijenti) kreću se oko .50. Koeficijenti korelacije između postignuća na formi skale koja je služila za proveru pouzdanosti i opšteg školskog uspeha i školskih ocena na pojedinim predmetima (simultani i prediktivni koeficijenti) kreću se oko .60.

KOMPLET TESTA SADRŽI: o o o o o

priručnik I deo priručnik II deo blok sa karticama manipulativni deo 35 svezaka za odgovore


30

PROGR ESIVNE MAT RICE U BOJI Beograd, 1979

Progresivne matrice u boji namenjene su radu sa malom decom i starim ljudima, kod antropoloških studija i u kliničkom radu.


ispitivanje inteligencije 5-11 god.* individualno ili grupno oko 60 min.

Sastoje se iz tri serije (A, Ab i B) od dvanaest problema, sastavljenih tako da pruže podatke o mentalnom razvoju. Najčešće se koriste u ispitivanjima dece, posebno one ometene u razvoju, uzrasta 5 do 11 godina; koriste se i u radu sa nepismenima, koji pate od nekog fizičkog poremećaja, afazije, cerebralne paralize ili gluvoće, kao i sa osobama ometenim u intelektualnom razvoju.* Test se može zadavati grupno ili individualno. Finalna standardizacija izvršena je u Engleskoj; ispitan je uzorak od 608 dece uzrasta 5 do 11 i 1/2 godina. KOMPLET TESTA SADRŽI: o o o o

priručnik test svesku šablon 50 listova za odgovore


31

Tanja Ignjatović, Ljiljana Vujanić, Ksenija Radoš

GUD IN AF-H AR IS T EST CRT ANJ A LJUD SKE FIGUR E Beograd, 1997 Crtež ljudske figure kao tehniku za ispitivanje inteligencije dece uvela je Florans Gudinaf, ističući prednosti ljudske figure kao objekta crtanja - predmet crtanja je nešto sa čime su sva deca upoznata u istoj meri, objekat je u svojim osnovnim karakteristikama malo varijabilan, jednostavan je u svojim opštim karakteristikama, pa su i mala deca u stanju da ga nacrtaju, ali i dovoljno složen u pogledu detalja da može da registruje sposobnost odraslih.

NAMENA:

ispitivanje inteligencije

UZRAST:

7-10 god.

PRIMENA:

individualno ili grupno

TRAJANJE:

oko 40 minuta

Obiman posao revizije i nove standardizacije testova Gudinafove obavio je Dejl Haris. Standardizacija na našoj populaciji revidiranog Haris-Gudinaf testa crtanja ljudske figure - muškog lika izvršena je na uzorku od 486 učenika prva četiri razreda osnovne škole (uzrast 7-10 godina) iz grada i sa sela. Testom crtanja ljudske figure - ženskog lika ispitano je 258 dece OŠ “Vladislav Ribnikar” iz Beograda, istog uzrasta. Prednosti ove tehnike za ispitivanje inteligencije dece su očigledne - deca rado prihvataju samo crtanje, motivacija se održava bez problema, test se brzo i lako zadaje i relativno jednostavno ocenjuje. Prema Harisu, crtež je jedan od pokazatelja perceptivno-pojmovnog razvoja deteta - crtežom ljudske figure ocenjuje se prvenstveno proces formiranja pojmova. Takođe, crtež pruža mogućnosti i za procenjivanje i izvesnih crta ličnosti, jer deca istog IQ-a crtaju kvalitativno različite crteže, pa se kroz njih može dobiti i “još nešto” vezano za individualnost crtača. Ako se prihvati Harisovo tumačenje da crtež odražava stepen perceptivno-pojmovnog razvoja, onda je najbolje test koristiti za ispitivanje intelektualne zrelosti deteta. Upravo kao test intelektualne gotovosti za početno školovanje Gudinaf-Haris test se najviše i koristi, u bateriji sa drugim verbalnim i neverbalnim testovima. O metrijskim karaktersitikama tokom standardizacije dobijeni su sledeći podaci: o

objektivnost je proveravana linearnom korelacijom bodova koje su dva nezavisna ocenjivača dala dečjim crtežima. Za test crtanja muške figure koeficijenti su se kretali u rasponu .89 do .93, dok su za crteže ženske figure oni iznosili .93 do .95 (uzimano je u obzir da li je dete iz grada ili sa sela)


32

o

pouzdanost je merena test-retest metodom; za crtanje muškog lika dobijen je koeficijent .85, a ženskog .71

o

valjanost je proveravana kao konkurentna valjanost - poređeni su rezultati na ovom testu i testu TIP-1; za mušku figuru, osim za najmlađi uzrast gde je koeficijent .38, koeficijenti se kreću od .61 do .67; za žensku figuru - kreću se u rasponu od .44 do .53. Korelacije sa školskim uspehom za mušku figuru kreću se u rasponu od .44 do .65, a za žensku .39 do .58

o

što se osetljivosti testa tiče, test crtanja muške figure je dovoljno osetljiv za gradski uzorak dece, dok na seoskom uzorku raspodela skorova značajno odstupa od normalne (distribucije rezultata su pozitivno asimetrične, povećana je diskriminativnost boljih rezultata - test je težak za ovu decu); za test crtanja ženske figure distribucija skorova značajno odstupa od normalne samo na uzrastu sedmogodišnjaka - ostala odstupanja nisu značajna.

U Priručniku su navedeni i još neki rezultati ispitivanja dece ovim testom (poređenje dečaka i devojčica, dece različitog obrazovnog statusa roditelja, itd.), kao i detaljna uputstva za zadavanje i ocenjivanje testa (skale za ocenjivanje muške i ženske figure detaljno su objašnjene). Dati su i primeri crteža koji mogu poslužiti za obučavanje u ocenjivanju, kao i norme za svaki uzrast, posebno za gradsku, odnosno seosku decu. KOMPLET TESTA SADRŽI: o o

priručnik 50 listova za ocenjivanje


33


34


35

Snežana Smederevac, Dušanka Mitrović, Petar Čolović

VP+2 Velikih pet plus dva Beograd, 2010.

Upitnik Velikih pet + 2 nastao je kao rezultat dugogodišnjeg istraživanja strukture ličnosti na osnovu leksičkih opisa u srpskom jeziku. Kao i svi instrumenti koji proističu iz leksičke paradigme on se može koristiti u istraživačke svrhe. Međutim, struktura instrumenta je takva da omogućuje procenu ličnosti i u raznim oblastima primenjene psihologije.


procena ličnosti preko 18 god. grupno ili individualno oko 30 min

VP+2 može se koristiti za procenu ličnosti u oblasti organizacione psihologije (npr. profesionalna selekcija), kliničke psihologije, forenzičke psihologije, psihoterapije, zdravstvene psihologije itd. Instrument nije dijagnostički i na osnovu njega se ne može procenjivati psihopatološki aspekt funkcionisanja, ali može biti koristan za sticanje uvida u bazične osobine koje mogu oblikovati psihopatološke reakcije. Upitnik se može koristiti i na početku psihoterapijskog rada, za utvrđivanje smera psihoterapijskih intervencija ili odabir psihoterapijskog pristupa. Upitnik Velikih pet + 2 takođe može biti veoma koristan u svim vrstama korelacionih ili eksperimentalnih nacrta koji u osnovi imaju cilj ispitivanje relacija različitih fenomena i ljudskih reakcija sa osobinama ličnosti. Stoga se njegova primena, u najširem smislu, može očekivati u svim oblastima istraživanja. Upitnik Velikih pet plus dva sastoji se od 184 ajtema uz petostepene skale Likertovog tipa za odgovaranje. Ajtemi su raspoređeni u sedam velikih skala. Svaka od njih sadrži potom dve odnosno tri subskale, namenjene proceni subdimenzija ili faceta sedam širokih dimenzija.  Skala Neuroticizam (35 ajtema) sadrži tri supskale: o Anksioznost (13 ajtema) o Depresivnost (10 ajtema) o Negativni afekat (12 ajtema)  Skala Ekstraverzija (24 ajtema) sadrži tri supskale: o Srdačnost (8 ajtema) o Pozitivni afekat (8 ajtema) o Društvenost (8 ajtema)  Skala Savesnost (28 ajtema) sadrži tri supskale: o Samodisciplina (8 ajtema) o Istrajnost (11 ajtema) o Promišljenost (9 ajtema)




  

36

Skala Agresivnost (30 ajtema) sadrži tri supskale: o Bes (9 ajtema) o Nepopustljivost (11 ajtema) o Teška narav (10 ajtema) Skala Otvorenost (20 ajtema) sadrži dve supskale: o Intelekt (13 ajtema) o Traženje novina (7 ajtema) Skala Negativna valenca (22 ajtema) sadrži dve supskale: o Manipulativnost (12 ajtema) o Negativna slika o sebi (10 ajtema) Skala Pozitivna valenca (25 ajtema) sadrži dve supskale: o Superiornost (14 ajtema) o Pozitivna slika o sebi (11 ajtema)

Upitnik Velikih pet + 2 može se primenjivati kada je ispitanik odrasla, normalno mentalno razvijena, pismena osoba, bez neuroloških organskih oštećenja, i kada nije akutno psihotičan. Kada su u pitanju osobe sa posebnim potrebama koje usled svog hendikepa ne mogu samostalno da pristupe ispitivanju, ono može da se odvija uz pomoć ispitivača (on, po potrebi, može čitati stavke ispitaniku ili zaokruživati odgovore koje ispitanik daje). Sve skale testa imaju veoma dobru hipotetsku valjanost, pouzdanost, reprezentativnost i homogenost. Skale testa visoko koreliraju sa odgovarajućim dimenzijama drugih modela ličnosti, što ukazuje na dobru konvergentnu i diskriminativnu valjanost. Norme su izračunate na uzorku od 2924 ispitanika. Uzorkom su obuhvaćene 1634 žene i 1290 muškaraca, starosti od 18 do 68 godina. Ispitivanje je sprovedeno na teritoriji Srbije, u periodu 2006–2008. godine. Komplet testa sadrži:  priručnik  po 10 test svezaka za muškarce i žene  50 listova za odgovore  50 listova za ocenjivanje  po 25 profila za žene i muškarce  komplet šablona U ponudi je i program za elektronsku obradu rezultata na CD-u kao i obuka u cilju što bolje primene i interpretacije rezultata.


37

Boris Wolf, Konstantin Momirović, Zvonimir Džamonja

KON -6 Kibernetička baterija konativnih testova Beograd, 1992 KON-6 je psihodijagnostičko sredstvo za određivanje strukture ličnosti normalnih ispitanika i ispitanika sa psihičkim aberacijama, za diferencijalnu dijagnozu, za određivanje adekvatne terapije, za evaluaciju terapeutskih efekata i u profesionalnoj orijentaciji, posebno kod zanimanja koja zahtevaju efikasno konativno funkcionisanje.


utvrđivanje strukture ličnosti preko 18 god. grupno ili individualno oko 30 min.

To je baterija testova ličnosti konstruisanih na osnovu kibernetičkog modela funkcionisanja najvažnijih konativnih regulatora. Baterija sadrži šest subtestova (EPSILON, HI, ALPHA, SIGMA, DELTA, ETA) koji omogućavaju procenu šest osnovnih regulativnih sistema. 1. 2. 3. 4. 5.

6.

EPSILON subtest procenjuje efikasnost sistema za regulaciju aktiviteta i daje podatke o ekstroverziji, neustrašivosti, bezbrižnosti, veselosti, hipomaničnosti. HI subtest procenjuje efikasnost sistema za regulaciju i kontrolu organskih funkcija i daje podatke o hipohondričnosti i gastrointestinalnim, kardiovaskularnim, senzornim i motornim konverzijama. ALPHA subtest procenjuje efikasnost sistema za regulaciju i kontrolu reakcije odbrane i daje podatke o anksioznosti, opsesivnosti, hipersenzitivnosti, fobičnosti i osećanju krivice. SIGMA subtest procenjuje efikasnost sistema za regulaciju i kontrolu reakcije napada i daje podatke o impulsivnosti, agresivnosti, dominaciji i nepoverenju u ljude. DELTA subtest procenjuje efikasnost sistema za regulaciju i kontrolu regulativnih funkcija koje ukazuju na psihocitizam (shizoidnost, paranoidnost, depresivnost, hipomaničnu disocijaciju, inhibitornu konverziju, analnu agresivnost) ETA subtest procenjuje efikasnost sistema za integraciju regulativnih funkcija i ukazuje na psihastenične i regresivne disocijacije, nekooperativnost, egosnagu i napetost (tenziju).

Standardizacija je izvršena na uzorku od 772 ispitanika, koji je bio reprezentativan za populaciju stanovnika Srbije, prosečne starosti oko 20 godina. Baterija može da se koristi u celini, ali se mogu koristiti i pojedinačni subtestovi kao samostalni testovi.


38

Metrijske karakteristike testova su sledeće: Pouzdanost

.95 - .98

Reprezentativnost

.90 - .97

Homogenost

.50 - .69

Valjanost

.95 - .97

Najjednostavniji i u praksi potpuno zadovoljavajući način za izračunavanje rezultata u svakom od testova baterije KON-6 je obično sabiranje rezultata na Likertovim skalama na svakoj stavci. Tako rezultat na svakom od testova baterije može da se kreće od 30 do 150 poena. Rezultati na KON-6 slabo zavise od socioekonomskog statusa ispitanika, intelektualnog nivoa i veoma su slabo osetljivi na pokušaje simulacije i disimulacije, neodgovoran stav prema testiranju i tendencije potiskivanja (skale L,F, i K u MMPI). Posebnim načinom obračunavanja mogu se iz stavki ovih testova konstruisati skale po ugledu na MMPI koje nisu faktorski čiste, ali koje odgovaraju različitim kliničkim slikama. Prva od tih skala diferencira skupinu ispitanika sa opštim poremećajem regulativnih funkcija od normalnih ispitanika. Druga može poslužiti za diferencijaciju ekstravertiranih od introvertiranih ispitanika i praktički je identična sa testom EPSILON. Treća omogućava diferenciranje skupine neurotičnih od normalnih ispitanika. Četvrta diferencira ispitanike sa psihopatskom strukturom ličnosti od normalnih ispitanika, peta diferencira ispitanike sa psihotičnim poremećajima od normalnih ispitanika, a šesta može da posluži za detekciju ispitanika sa visokim stepenom primarne norepinefrinske agresivnosti. Testovi se mogu primenjivati grupno i individualno. Prosečno vreme primene za celu bateriju iznosi oko 30 minuta. Jedino ograničenje za primenu ove baterije je da ispitanici budu pismeni i da dobro razumeju srpski književni jezik. KOMPLET TESTA SADRŽI: o o o

Priručnik 25 test svezaka za muškarce i 25 test svezaka za žene


39

Petar Kostić i Marija Divac, specijalista medicinske psihologije

MAH OVER T EST LJUD SK E FIGUR E Beograd, 1998

Mahover test ljudske figure je projektivni dijagnostički instrument namenjen ispitivanju osobina ličnosti, na jedan standardizovan način, tako što je svaka od uočenih 289 karakteristika crteža dobila svoje značenje.


ispitivanje osobina ličnosti preko 15 god. individualno ili grupno oko 40 min.

Ovako ustanovljen sistem znakova i značenja koji je osnova za tumačenja Crteža ljudske figure, autori su i empirijski proverili. Takođe se otvara mogućnost i upotrebe ovog testa na nekliničkoj populaciji i to zadavanjem u grupi. Cilj ovoga bi bio praćenje ponašanja ispitanika u grupi u toku dužeg vremenskog perioda. Praktikum Mahover testa pored uputstva za rad sadrži sistematizovan popis 289 karakteristika crteža (znakova) i, sa njima u vezi, psiholoških značenja, pet kategorija grafomotornih sindroma koji omogućavaju da se istaknute karaklteristike crteža ljudske figure svrstaju u sindromske skupove, sedam primera u kojima se pokazuje kako bi valjalo koristiti Praktikum i registar pojmova. Može se koristiti na svim uzrastima, počev od 15-16 godina starosti. Test se sastoji u tome, da se ispitaniku da instrukcija da na praznom listu papiru nacrta po jednu celu ljudsku figuru oba pola. KOMPLET TESTA: o o o

praktikum 50 upitnika 50 listova za ocenjivanje


40

Josip Berger

TEST NEDOVR ŠEN IH R EČ EN IC A Modifikovana verzija TNR-a Beograd, 1998. NAMENA:

Ova verzija predstavlja inoviranu i modifikovanu verziju Testa nedovršenih rečenica, testa ličnosti široke psihodijagnostičke upotrebe.

UZRAST: PRIMENA: TRAJANJE:

ispitivanje osobina ličnosti preko 16 god. individualno ili grupno oko 60 minuta

Ajtemi novog TNR-a formulisani su u prvom licu jednine i grupisani u životne teme - majka, otac, porodica, heteroseksualni odnosi, prijatelji, autoritet, sposobnosti, rad, kooperacija, strah i nesigurnost, osećanje krivice, apercepcija stresa, prošlost, budućnost, ciljevi i identitet. Princip obrade dobijenih odgovora je drugačiji, a nove su i norme za ocenjivanje odgovora, što će korisnicima olakšati obradu i omogućiti što ujednačenije ocenjivanje odgovora na TNR-u. Naime, za svaki ajtem postoje definisani kriterijumi za ocenjivanje, kao i lista karakterističnih odgovora za svaku ocenu. U cilju ispitivanja metrijskih karakteristika testa, proveravane su pouzdanost, diskriminativnost i validnost TNR-a. Uzorak je činio 321 ispitanik; u uzorku su bili tzv. “normalni” ispitanici, adolescenti, zatvorenici i agorafobičari. Analiza diskriminativnosti je dala zadovoljavajuće rezultate. Proveravana je i konkurentna valjanost TNR-a u odnosu na upitnik bazičnih oslonaca ličnosti i KON6. Dobijene metrijske karakteristike su takođe zadovoljavajuće. Komplet testa sadrži:  priručnik,  po 15 listova za odgovore TNR/mod M-Ž; IPS-110/M-Ž  po 30 kom. listova za interpretaciju TNR/mod M-Ž i IPS-110 M/Ž  30 obrazaca za grafički prikaz rezultata


41

Mikloš Biro, Josip Berger

MMPI - 201 Beograd

MMPI-201 je modifikovana i na našoj populaciji standardizovana verzija višedimenzionalnog inventara ličnosti, upitničkog tipa - Minesota Multifaznog Personalnog Inventara (Minnesota Multiphasic Personality Inventory).


ispitivanje osobina ličnosti 18 -60 god. individualno ili grupno oko 40 minuta

Originalna verzija od 566 ajtema je skraćena, u MMPI-201 su uvršteni oni ajtemi koji zadovoljavaju određene uslove prediktivnosti i diskriminativnosti, izbačeni su ajtemi “nekliničkih” skala Mf i Si, jedan broj ajtema F skale, kao i neki ajtemi koji svojom dužinom i komplikovanom formom predstavljaju problem neobrazovanim ispitanicima. Posebna pažnja u modifikaciji je posvećena semantičkom doterivanju ajtema, naročito onih sa dvostrukom negacijom. Uslovi za primenu MMPI-201 su isti kao i kod ostalih verzija (ispitanik mora biti pismen i u stanju da odgovorno pristupi ispitivanju, starosti 20-60 godina); MMPI201 može imati dva oblika - individualni i grupni, a kao i ostale verzije primenjuje se u kliničkim ispitivanjima ličnosti, pre svega psihodijagnostici, diferencijalnoj dijagnostici, određivanju adekvatne terapije. Standardizacija MMPI-201 je vršena na uzorku od 1023 ispitanika tzv. “normalne” populacije, koji je obuhvatao radnike ispitivane u okviru redovnih sistematskih pregleda medicine rada i studente, iz Beograda i Vojvodine. Uzorak su činili ispitanici oba pola, uzrasta između 19 i 55 godina starosti, pismeni i dovoljno obrazovani da bi mogli razumeti uputstvo i značenje ajtema. Radi provere validnosti izvršenih semantičkih i strukturalnih promena ajtema ispitano je i 406 psihijatrijskih pacijenata u devet različitih ustanova Vojvodine i Beograda, koji su razvrstani u 13 zasebnih psihijatrijskih kategorija. U Priručniku su detaljno navedene psihometrijske karakteristike MMPI-201. Podaci o relijabilnosti (stabilnosti) ajtema ukazuju na visoku pouzdanost. Validnost je proveravana na uzorku psihijatrijskih pacijenata, tako što je pored dijagnoze uzimana u obzir i dodatna lista dominantnih simptoma koju je naknadno ocenjivao tim stručnjaka. Nakon eliminisanja izrazito nevalidnih protokola i protokola pacijenata čija je dijagnoza bila u kontradikciji sa pomenutom listom dominantnih simptoma, u uzorku se našlo 369 pacijenata različitih dijagnostičkih kategorija (neuroze - mešoviti oblici, anksiozne neuroze, hipohondrijske neuroze, konverzivne neuroze, depresivne neuroze, sociopatije, psihopatije - mešoviti oblici, alkoholičari, paranoidne reakcije, paranodine shizofrenije, shizofrenije i hipomanije). Analiza


42

validnosti je vršena na tri nivoa - ajtem analiza (kriterijum validnosti za svaku skalu je odgovarajuća dijagnostička kategorija), klaster analiza (analiza na nivou bimodalnog koda - analiza tzv. “šiljkova”, tj. najnaglašenijih skala u odnosu na dijagnostičke kategorije) i analiza na nivou celokupnog profila. U celini uzev, sva tri nivoa validacije pokazala su da je povećana diskiriminativnost i prediktivnost ajtema u okviru skala, a da je validnost na nivou bimodalnog koda i celokupnog profila više nego zadovoljavajuća. Komplet testa sadrži: o o o o o o

priručnik praktikum za primenu i interpretaciju MMPI 10 test svezaka 50 listova za odgovore 50 listova za interpretaciju komplet šablona za ocenjivanje


43

Mikloš Biro

MMP I-202 Dijagnostička procena ličnosti Filozofski fakultet u Novom Sadu, 1995 Ova verzija MMPI je nastala kao rezultat potrebe za dodatnim skalama koje nisu postojale u verziji MMPI-201 a istraživačka, dijagnostička i psihoterapeutska praksa su ukazale na potrebu za tim dodatnim skalama.


ispitivanje osobina ličnosti preko 18 god. individualno oko 40 minuta

Tako su u MMPI-202 uključene dodatne skale: o Si - skala socijalne introverzije-ekstraverzije o An - skala anksioznosti o Ag - skala agresivnosti o Ci - lista kritičnih ajtema. Skala socijalne introverzije-ekstraverzije, iako ne pripada tzv. “kliničkim” skalama, pruža važne podatke o ličnosti ispitanika, naročito za potrebe psihoterapijskog tretmana. Skala anksioznosti je nastala dopunjavanjem ajtema MMPI koji mere manifestna anksiozna stanja ajtemima iz drugih upitnika, dok je skala agresivnosti namenjena detekciji latentne agresivnosti. Lista kritičnih ajtema je namenjena oceni psihotičnosti i može pomoći u diferencijalnoj dijagnostici. Sa četiri dodatne skale MMPI-202 ima devet ajtema više od verzije 201. Proširena dodatnim skalama ova verzija je podvrgnuta restandardizaciji, koja je obavljena na uzorku od 643 ispitanika, a validacioni postupak obavljen je na uzorku od 200 subjekata. U Priručniku su dati osnovni pojmovi o MMPI, pregled istorijskog razvoja skale, kao i osnovni principi dijagnostičke interpretacije MMPI. Komplet testa sadrži: 

priručnik



komplet kartica



50 listova za interpretaciju


44

Konstantin Momirović, Boris Wolf, Zvonimir Džamonja, Ankica Hošek

GEN/A, GEN/B - GEN ER ALN I NEUROT IZ AM Teorija i merenje Beograd, 1993 Reč je o dva strogo paralelna testa za procenu generalnog neurotizma - GEN/A i GEN/B. Teorijsku podlogu čini kibernetički model konativnog funkcionisanja, u kojem se generalni neurotizam tretira kao poremećaj opšte efikasnosti svih sistema za regulaciju, kontrolu i koordinaciju konativnih funkcija.


procena neurotizma preko 18 god. individualno ili grupno 30-40 minuta

Ovi testovi su namenjeni primeni u kliničkoj praksi, školskoj psihologiji i profesionalnoj orijentaciji; mogu se koristiti kao psihodijagnostičko sredstvo za određivanje stepena generalnog neurotizma normalnih ispitanika i ispitanika sa psihičkim aberacijama. Paralelnost testova omogućava da se GEN/A i GEN/B koriste za evaluaciju terapeutskih efekata ili drugih postupaka i procesa koji utiču na menjanje generalnog neurotizma. Testovi GEN/A i GEN/B mogu se primenjivati grupno i individualno. Rezultati su slabo osetljivi na razlike u kognitivnom nivou ispitanika i u socijalnom statusu, i gotovo potpuno neosetljivi na tendencije ispitanika ka potiskivanju, neozbiljnom odnosu prema ispitivanju i sklonost ka davanju lažnih odgovora. Zadavanje i ocenjivanje testova su krajnje jednostavni. Prosečno vreme primene za svaku formu testa GEN iznosi oko 15 minuta. Jedino ograničenje za primenu ovih testova jeste da ispitanici budu pismeni i da dobro razumeju srpski književni jezik. Standardizacija je izvršena na uzorku od 1001 ispitanika muškog pola, koji je bio reprezentativan za populaciju stanovnika Jugoslavije, prosečne starosti oko 20 godina. Norme su date u percentilima, z-vrednostima i T-skorovima (norme su identične za oba testa). Što se tiče metrijskih karakteristika testova GEN/A i GEN/B, pouzdanost, reprezentativnost i homogenost su veoma zadovoljavajuće (u zavisnosti od modela merenja pouzdanost je izuzetno visoka i kreće se oko .96). Valjanost ovih testova je procenjivana kao konsruktivna, faktorska i dijagnostička valjanost. Ono što je posebno značajno, ovi testovi veoma dobro diferenciraju tzv. “normalne” ispitanike od hospitalizovanih neurotika (koeficijent dijagnostičke valjanosti iznosi .80). U Priručniku su date norme za ocenjivanje ovih testova, kao i praktična uputstva kako dobijene rezultate koristiti u dijagnostičke svrhe.


Komplet testa sadrži: 

priručnik



po 25 test svezaka za muškarce i žene GEN/A i GEN/B

45


46

Josip Berger i Petar Kostić

BOL/T PMS - B AZIČ NI OSLONCI L IČ NOST I koncept, provera, upitnik i merenje Beograd, 2002. Upitnik BOL/TPMS izveden je iz modela NAMENA: ispitivanje psihološkog potpornog sistema (PPS) osobina ličnosti operacionalizacijom konstrukata bazičnih UZRAST: preko 14 god. oslonaca ličnosti (BOL), koji je u zaokruženoj PRIMENA: individualno ili grupno formi objavljen u knjizi “Psihološki potporni TRAJANJE: oko 60 minuta sistem - model bazičnih oslonaca ličnosti” (2002, J. Berger). Koncept PPS je pak nastao iz studije postfrojdovskih psihoterapija, koja je kod nas objavljena pod naslovom “Treći roditelj” (1980, J. Berger). Ova studija se bavi osnovnim idejama i metodama novih pravaca psihoterapije iz druge polovine dvadesetog veka, dala je opis, analizu i objašnjenja sa pozicije tog pokreta, sa pozicije znatiželje, simpatije i racionalnosti. Upitnik BOL/TPMS je vrlo ekonomičan, papir-olovka test, koji se može zadavati individualno i grupno. Efektivno vreme testiranja po ispitaniku je od 15 do 35 minuta, dok je jedan školski čas (45 minuta) dovoljan je za testiranje grupe ispitanika. Obrada popunjenih upitnika je relativno laka putem šablona ili računarskog programa. Standardizacija je urađena na uzorku od 558 ispitanika, oba pola, uzrasta od 14 do 27 godina. Statističkom obradom je utvrđeno da nema značajnih razlika u aritmetičkim sredinama skala ovog testa s obzirom na pol i uzrast. Urađene su jedinstvene norme u T skorovima. Odgovori se daju na osnovu petostepene skale na kojoj se bira odgovor odnosno, stepen slaganja sa stavkom. Upitnik u poslednjoj verziji ima 102 stavke koje su raspoređene tako da je svaka prva u vezi bazičnog oslonca Telo, svaka druga u vezi BO Pripadanje, svaka treća u vezi BO Mišljenje i svaka četvrta u vezi BO Svrha (TPMS). Svaka od četiri subskale donosi rezultat koji je zbir ocena za sve stavke. Zbirne ocene sve četiri subskale mogu se neposredno upoređivati jer svaka subskala ima isti broj stavki 25 koje se ocenjuju istom jednoobraznom petodelnom skalom. Pri procenjivanju dobijenih rezultata, procenjivač odmerava odnos pojedinačnih skala prema normativnom proseku, odmerava dobijeni profil koji je grafički prikazan i odmerava međusobni odnos ovih nalaza prema rezultatu iskazane snage. Na taj način možemo proceniti da li je ukupni psihološki potporni sistem približno prosečan ili odstupajući, zatim da li ima povišenja i sniženja, koji su ti oslonci koji odstupaju i kakav je opšti rang među osloncima. U individualnom ispitivanju se preporučuje uvođenje polu-projektivnog Upitnika psiholoških stanja (UPS) koji je deo ovog instrumenta. Ovaj dodatni upitnik ima svega četiri pitanja, koja se u pismenoj formi daju ispitanicima koji su prethodno popunili BOL/TPMS. Namena ovog upitnika je da prikupi otvorenom formom pitanja, zapažanja ispitanika o stanjima i iskustvima u okviru koncepata


47

tela, relacija, kognicije i proaktivnosti. Na kraju upitnika, ispitanik daje svoje ocene datih odgovora u pogledu toga, koliko su opisana stanja po njega zadovoljavajuća. Zadavanje i popunjavanje UPS je vremenski veoma ekonomično i ne traje više od 20 minuta. Obrada UPS je kvalitativna i ne zahteva nikakvo skaliranje niti transformacije u standardne ili druge normativne skorove. Radi ilustracije ispitivanja ovim instrumentom data su dva konktretna klinička slučaja. Može se koristiti konvencionalno, kao i svi drugi upitnici za ispitivanje ličnosti i ponašanja. Pored kvantitativne analize individualnih i grupnih razlika putem upitnika i skala, postoji i mogućnost da se model koristi kao kvalitativni metod. Upitnik BOL/TPMS možemo primeniti na sledeće načine: u ispitivanju ličnosti pojedinaca kao samostalni instrument; u ispitivanju grupa ili uzoraka; uz druge instrumente kao specifičan pokazatelj stanja; kao putokaz za preporuku adekvatne psihoterapije; kao sredstvo praćenja promena efekta psihoterapije i u kvalitativnoj analizi upitnika, modela i teorija na osnovu modela BOL.

Komplet testa sadrži:  publikaciju “Psihološki potporni sistem”  priručnik  30 upitnika BOL/TPMS i UPS  komplet šablona


48

Konstantin Momirović

KORNEL IND EKS (CI-N4) Kornel indeks je jedan od najčešće upotrebljavanih inventara ličnosti namenjenih merenju generalnog neurotizma, tj. registrovanju simptoma neurotičnih poremećaja. Može se primenjivati grupno i individualno.


ispitivanje generalnog neurotizma preko 16 god. individualno ili grupno 10-15 minuta

Izuzetno je ekonomičan za upotrebu, dobrih metrijskih karakteristika, što ga čini popularnim za upotrebu u raznim oblastima primenjene psihologije i istraživanjima. Originalnu verziju su konstruisali američki autori Weider, Brodman, Mittelmann, Wechsler i Wolf. Formu koja je kod nas u upotrebi, N4 konstruisao je Konstantin Momirović. Standardizacija je izvršena na ispitanicima starim 16 do 18 godina. Tokom konstrukcije ove forme vršena je faktorska analiza, kojom je izolovan generalni faktor trećeg reda - faktor generalnog neurotizma. Pozdanost testa je visoka - za rezultat definisan običnim sabiranjem rezultata u stavkama, pouzdanost merena internom konzistencijom iznosi .95. Pragmatička valjanost je takođe zadovoljavajuća - Kornel indeksom se mogu uspešno diferencirati neurotični od neneurotičnih ispitanika sa valjanošću koja, procenjena biserijskom korelacijom, iznosi .75. Uz pomoć normi mogu se diferencirati normalni, prosečno neurotični i izrazito neurotični ispitanici. Komplet sadrži:  priručnik  50 listova za odgovore.


49


50


51

Konstantin Momirović, Boris Wolf, Zvonimir Džamonja, Ankica Hošek

DELTA 4/D - Psihoticizam kod dece teorija i merenje Beograd, 1993 NAMENA:

ispitivanje

Do nedavno su naši psiholozi radi psihoticizma otkrivanja psihoticizma na ranom uzrastu UZRAST: 11-14 god. mogli da koriste samo skalu psihoticizma iz PRIMENA: individualno ili Ajzenkovog testa EPQ Junior. Metrijske grupno karakteristike ove skale namenjene deci bile su TRAJANJE: oko 10 minuta loše, nisu postojale norme dobijene na našoj populaciji, a i sam test je merio više neku vrstu nekontrolisane agresivnosti a ne disocijaciju konativnih funkcija, koja čini osnovu psihoticizma. Iz tih razloga, a i zbog potrebe za ovakvim instrumentom u psihološkoj praksi prognoze mogućeg asocijalnog ponašanja dece i ranog otkrivanja psihoticizma, nastao je test DELTA 4/D. Teorijsku osnovu testa čini kibernetički model konativnog funkcionisanja, u kojem psihoticizam predstavlja poremećaj sistema za koordinaciju konativnih funkcija, koji dovodi do dezorganizacije i disocijacije kognitivnih i konativnih funkcija. Test meri psihoticizam kod dece uzrasta od 11 do 14 godina, a namenjen je školskim psiholozima za sistematsku detekciju dece koja bi mogla imati poteškoća u adaptaciji na školsku i socijalnu sredinu, i koja pokazuju rane simptome asocijalnog i antisocijalnog ponašanja. Takođe, test mogu koristiti i klinički psiholozi koji rade sa decom radi dijagnostikovanja početnih formi psihoticizma., a može se koristiti i za praćenje razvoja ove osobine i kontrolu promena psihoticizma pod uticajem vaspitnog ili terapeutskog tretmana. U svojoj konačnoj verziji test DELTA 4/D se sastoji od 20 tvrdnji, na koje dete daje odgovor da li je tvrdnja u njegovom slučaju tačna ili ne. Samo zadavanje i ocenjivanje testa je jednostavno i kratkotrajno. Metrijske karakteristike testa proveravane su na reprezentativnom uzorku od 464 dečaka uzrasta 11-12 godina, na kojem su napravljene i norme (u standardnim z-skorovima, u T-skorovima i percentilima). Pouzdanost je visoka - u zavisnosti od modela merenja kreće se .86 - .88. Faktorska valjanost testa je izuzetno visoka; svi ajtemi su zasićeni jednim jedinim faktorom, koji se može interpretirati kao faktor psihoticizma. Pragmatička valjanost je takođe dobra; na osnovu rezultata na ovom testu mogu se prognozirati dve vrste poremećaja u ponašanju - poremećaji nastali kao rezultat neadekvatne regulacije konativnih funkcija koji dovode do težih oblika neadekvatnog reagovanja, i poremećaji evaluativnih funkcija koji dovode do asocijalnih i antisocijalnih oblika ponašanja.


Komplet testa sadrži: o priručnik o po 50 listova za odgovore za dečake i devojčice

52


53


54


55

Ivan Ivić, Milan Milinković, Ana Pešikan, Aleksandar Bukvić

TEST Z A ISP ITIV ANJE PRV AK A (T IP-1) Beograd, 1995 Test za ispitivanje prvaka je nastao iz praktičnih potreba osnovnog školstva u Beogradu, sa ciljem da se pomogne rešavanje praktičnih problema kao što su ujednačavanje odeljenja i razreda, rano otkrivanje dece koja mogu imati teškoće u učenju i adaptaciji na školu, utvrđivanje stepena pripremljenosti dece za školu (predznanja, socijalno-emocionalna zrelost, intelektualne i jezičke sposobnosti).

NAMENA: ispitivanje gotovosti dece za školu UZRAST: 6;8-7;4 god. PRIMENA: individualno TRAJANJE: varijabilno

Polazeći od osnovne namene testa, autori su konstruisali test sa pet vrsta zadataka, koji ispituju znanje, pamćenje, perceptivno zaključivanje, verbalne sposobnosti i logičke operacije. TIP-1 je namenjen ispitivanju gotovosti dece za polazak u školu, koja pri polasku u školu imaju 6;8 do 7;4 godine. Iz ovoga sledi da se test može primenjivati samo kod dece koja na vreme polaze u školu, nikako kod one dece koja u školu polaze prevremeno. Standardizacija je izvršena na uzorcima dece iz Beograda (postojala su dva uzorka - gradski i prigradski) - u gradskom uzorku je bilo 236 dece a u prigradskom 323. Uzorak je bio struktuiran po polu, teritorijalnoj pripadnosti i školskoj spremi roditelja. Ciljevi standardizacije su se odnosili na utvrđivanje metrijskih karakteristika testa i izradu normi. Dobijeni su sledeći podaci: o

distribucije rezultata kreću se u granicama diskriminativnost testa je zadovoljavajuća

normalne

raspodele

-

o

pouzdanost testa je utvrđivana putem interne konzistentnosti testa (dobijeni koeficijent iznosi .787) - sadržaj testa je u zadovoljavajućoj meri homogen

o

valjanost je procenjivana putem korelacije rezultata na testu i uspeha iz srpskog jezika, matematike, poznavanja prirode i društva i opšteg uspeha na kraju polugodišta I razreda (prediktivna valjanost) - dobijeni koeficijenti se kreću u proseku oko .45

o

u Priručniku su navedeni i podaci dobijeni kao rezultat naknadnih provera valjanosti TIP-1 (utvrđivana je prognostička i konkurentna valjanost testa).

Priručnik sadrži i detaljna uputstva za zadavanje testa i ocenjivanje odgovora, kao i za tumačenje i korišćenje rezultata na testu.


Komplet testa sadrži: o o o

priručnik testovni materijal 30 svezaka za odgovore

56


57

Zdenka Novović, Mikloš Biro, Aleksandar Baucal, Snežana Tovilović

TEST ZRELOSTI ZA ŠKOLU Beograd, 2007.

Osnovni razlog nastajanja Testa zrelosti za školu je pomeranje polaska u prvi razred na 6 godina.


ispitivanje zrelosti dece za školu 5;6-7;5 god. individualno varijabilno

Poseban razlog za konstrukciju novog testa bila je i nova ideologija obrazovanja. Budući da se naša škola deklarativno opredelila za uvođenje inkluzivnog obrazovanja u naš obrazovni sistem, samim tim je uloga testa za prvake izgubila funkciju klasifikacije i novi test morao je imati isključivo ulogu praćenja razvoja, te je morao biti tako i koncipiran. Pored toga, pošto inkluzivno obrazovanje podrazumeva uključivanje socijalno depriviranih grupa i dece sa teškoćama u razvoju u redovni školski sistem, test je morao biti prilagođen ispitivanju i registrovanju sposobnosti tih grupa, u čemu klasično ispitivanje inteligencije najčešće omanjuje. Da bi udovoljili ovom zahtevu, autori su prošli dugačak put odabira i prilagođavanja, kako subtestova, tako i pojedinačnih stavki – kako bi test učinili što bližim i prihvatljivijim socijalno depriviranim grupama. Po rečima recenzentra mr Ane Altaras Dimitrijević, veliki praktični doprinos ovog rada sastoji se već u tome što se njime proširuje postojeći (neveliki) repertoar psiholoških instrumenata namenjenih proceni intelektualne zrelosti za školu. Test zrelosti za školu predstavlja ekonomičan instrument (koji ne bi trebalo da bude iscrpljujući ni za ispitanika, ni za ispitivača) sa dobrim metrijskim karakteristikama i 'najsvežijim' normama. Test obuhvata sledeće subtestove: 1. VIZUELNI REČNIK = Test lingvističke kompetencije 2. INFORMISANOST = Test praktičnog znanja i socijalne adaptiranosti 3. VIZUELNA MEMORIJA = Test sposobnosti upamćivanja i pažnje 4. SLAGANJE KOCAKA = Test vizuo-motorne koordinacije, perceptivne organizacije i sposobnosti planiranja 5. ŠIFRA = Test sposobnosti učenja iz iskustva, koncentracije i vizuo-motorne koordinacije Metrijske karakteristike:  Rezultati pokazuju zadovoljavajuću homogenost i visoku reprezentativnost testa.


  

58

TZŠ ima veoma visoke korelacije i sa TIP-om i sa ocenama učtelja, što ukazuje na njegovu visoku validnost. TZŠ pokazuje veoma dobru diskriminativnost i po uzrastima i kao test u celini. Postoji značajna razlika u postignuću na testu između dece iz sela i grada. Najveće razlike uočene su kod subtestova Slaganja kocaka i Šifre, dok ta razlika nije statistički značajna u slučaju Vizuelne memorije i Informisanosti. U odnosu na pol, ne postoje značajne razlike ni za test u celini, niti u odnosu na pojedine subtestove:

Konačna forma testa je standardizovana na uzorku od 400 ispitanika starosti između 5 godina i 6 meseci i 7 godina i 5 meseci, podeljenih u 8 grupa (tromesečja). U priručniku je jedno poglavlje posvećeno interpretaciji ispodprosečnih rezultata. Komplet testa sadrži:  priručnik za test  publikaciju Procena zrelosti za školu – Kako pristupiti problemima procene i adaptacije marginalizovane dece  50 listova za odgovore  manipulativni deo


59

Milan Dragović, Marija Balkovoj, Biljana Mirković, Simo Kozić

TEST PR OFESION ALNIH INT ERESOVANJ A TPI-OŠ Beograd, 1998 Test profesionalnih interesovanja je namenjen merenju intenziteta profesionalnih NAMENA: ispitivanje interesovanja učenika osnovnih škola. profesionalnih Profesionalna interesovanja obuhvataju deset interesovanja UZRAST: 14-15 god. područja - kultura, tehničko-zanatski poslovi, PRIMENA: grupno ili ugostiteljstvo, trgovina, bezbednost, individualno humanističko-zdravstveni poslovi, nauka, TRAJANJE: 15-20 minuta poljoprivreda, estetsko oblikovanje i administracija. Test je, pre svih, namenjen školskim psiholozima i psiholozima u profesionalnoj orijentaciji. Norme su za sada napravljene samo za učenike osmih razreda osnovnih škola, a planira se i nastavak rada na izradi testa, samim tim i normi, za učenike starijeg uzrasta - maturante. Početna ideja autora bila je da se uz pomoć obimne literature, do sada korišćenih testova i višegodišnjeg praktičnog iskustva u radu na profesionalnoj orijentaciji, sačini jedan test profesionalnih interesovanja koji će biti dobrih metrijskih karakteristika, a kratak i zanimljiv učenicima kojima je i namenjen. Ispitivanje je izvršeno na uzorku od 340 učenika osmih razreda osnovnih škola u Srbiji. Dobijeni su veoma zadovoljavajući podaci o metrijskim karakteristikama testa: o

test je potpuno objektivan, ocenjivanje odgovora je pojednostavljeno, bez šablona

o

pouzdanost, merena internom konzistencijom stavki testa, je veoma visoka (koeficijenti se kreću u rasponu .89 do .95, u zavisnosti od pojedinačnih skala)

o

valjanost je proveravana faktorskom analizom i poređenjem odgovora na testu sa profesionalnim željama i profesionalnim namerama učenika. Analizom varijanse je utvđeno da li postoje razlike u intenzitetu interesovanja na pojedinim skalama kod učenika koji imaju različite preferencije u pogledu izbora zanimanja (želje i namere). Rezultati su pokazali da su te razlike statistički značajne

o

tokom standardizacije testa utvrđivane su i relacije profesionalnih interesovanja sa nekim sociodemografskim varijablama (pol, mesto stanovanja, stepen obrazovanja oca, radni status oca, itd.), o čemu su dati detaljni podaci u Priručniku. Takođe, test je upoređivan i sa Testom profesionalnih interesovanja Martina Irlea.

Administracija testa je krajnje jednostavna. Konačni rezultati na svakoj od skala testa dobijaju se jednostavnim sabiranjem svih rezultata na pojedinim delatnostima. Osim rezultata izraženih na skali percentila, za svakog ispitanika se


60

može nacrtati precizan profil interesovanja, koji je veoma dragocen u samoj interpretaciji rezultata. Komplet sadrži:

  

priručnik 50 test svezaka 50 listova za izračunavanje


61

Panta Kovačević

TESTOVI OPŠTE INFORMIS AN OST I TOK-1/90, TOK-2/90, TOK -1/93 i T OK-2/93 Beograd, 1990, 1993 Sa pojavom grupnih testova inteligencije NAMENA: merenje količine počeli su da se više primenjuju i testovi opšte opštih informisanosti (opšte kulture), koji se inače informacija i retko pojavljuju samostalno u psihološkim obima znanja testiranjima. Ova vrsta testova je najčešće UZRAST: preko 14 god.* primenjivana u sklopu nekog “omnibus” testa PRIMENA: grupno ili ili baterije testova za procenu intelektualnih individualno TRAJANJE: do 30 minuta sposobnosti, sa ciljem merenja obima znanja ispitanika, tj. količine opštih informacija u trajnoj memoriji. Efikasne informacije u trajnoj memoriji, čiju količinu ovi testovi mere, predstavljaju znanje koje se, za razliku od školskog, prvenstveno stiče preko masovnih medija i kroz svakodnevne kontakte sa drugim ljudima, i čije sticanje u velikoj meri zavisi od ispitanikove radoznalosti i interesovanja. Testovi opšte informisanosti svoju namenu pronalaze u raznim selekcionim situacijama (prijemni ispiti, selekcija kandidata za određena radna mesta, škole, stipendije), kao i u profesionalnoj orijentaciji. Administracija testova je krajnje jednostavna - zadavanje, kao i ocenjivanje su laki i jednostavni. * TOK-1/90 i TOK-1/93 su namenjeni učenicima završnog razreda osnovne škole, dok se TOK-2/90 i TOK-2/93 primenjuju u ispitivanjima učenika završnog razreda srednje škole. Paralelne forme su napravljene zbog lakog “provaljivanja” testova, kao i zbog sve veće upotrebe ovih testova u različite svrhe psiholoških ispitivanja. Standardizacija TOK-1/90 je izvršena na uzorku od 846 učenika osmog razreda osnovne škole, muškog i ženskog pola iz osam gradova Srbije. U uzorku se nisu našli učenici iz manjih mesta, jer postoje značajne razlike u uspehu u odnosu na učenike iz gradova, kao ni učenici iz Beograda, koji su značajno bolji po uspehu nego u drugim gradovima. Normativni uzorak za TOK-2/90 je brojao 1496 učenika četrvtog razreda srednje škole, oba pola, iz istih gradova kao i za TOK-1. Analize su dale podatke o metrijskim karakteristikama ovih testova: o

diskriminativnost TOK-1 i TOK-2 je zadovoljavajuća

o

testovi su pouzdani - koeficijenti pouzdanosti, dobijeni metodom analize stavki, tj. Kuder-Ričardsonovim postupkom, po dva različita obrasca, za TOK1/90 iznose .86 i .84, a za TOK-2/90 .90, odnosno .89

o

valjanost je ispitivana korelacijom rezultata na testu TOK i uspeha iz pojedinih predmeta i opšteg uspeha (u proseku koeficijenti se kreću oko .40). Takođe, rezultat na TOK-u je koreliran i sa rezultatima na drugim testovima


62

intelektualnih sposobnosti. Prosečna korelacija TOK sa verbalnim testovima inteligencije je .54, sa numeričkim testovima .47, a sa testovima sposobnosti sa figuralnim sadržajem korelacija je najniža i u proseku je .36 o

što se tiče paralelnih formi TOK-1/93 i TOK-2/93, dobijeni podaci ukazuju na zadovoljavajuću pouzdanost (metodom deljenja testa na dva dela za TOK1/93 je dobijen koeficijent .92, a za TOK-2/93 koeficijent .91).

Komplet sadrži:



priručnik



test sveske


63


64


65

Konstruktor: Dragan Stojanović, dipl. ing. elektronike

RE AK CIOMET AR Z A IZB ORNE RE AKCIJE RIR -101 Reakciometar za izborne reakcije “Drim elektronik” je namenjen ispitivanju prostih i izbornih psihomotornih reakcija na vizuelne i auditivne draži. Kao takav, neophodan je u radu psihologa u profesionalnoj selekciji za određena zanimanja, kao i psihologa koji rade u oblasti psihologije rada i medicine rada.

NAMENA:

UZRAST: PRIMENA:

merenje vremena reagovanja na draž preko 18 god. individualno

Reakciometar omogućava merenje vremena reagovanja po trostrukom izboru i u tri varijante: o

auditivne - tri zvuka različite frekvencije (dubok 400 Hz, srednji 800 Hz i visok 1600 Hz) o boje - tri boje (crvena, žuta i zelena) koje potiču iz istog izvora o pozicije - tri svetlosti raspoređene u trouglu. Aparat automatski stvara stimuluse prema zakonu slučajnih brojeva u intervalu od 2 do 4 sekunde. Ispitanik ima na raspolaganju dve palice, kojima reaguje pritiskajući jednu, drugu ili obe prema uputstvu koje je dato. Vreme reakcije je izraženo u milisekundama; posle svakih deset uzastopnih reakcija aparat pokazuje aritmetičku sredinu. Takođe, aparatom se mogu meriti i vremena prostih reakcija sa bilo kojim od stimulusa. Tehničke karakteristike: o o o o o o o o o o o

dimenzije 240x160x77 mm; težina 1,1 kg; težina sa palicama i kablovima 1,3 kg; napajanje 220V/50Hz; potrošnja 300 mA na 9V DC; snaga <3W; prikazivanje rezultata – 4 sedmosegmentna LE displeja; kutija – plastična CE06; palice – tvrda plastika SIPAS apsolutna greška 2 ms na 2s i relativna greška 0,1%.


66


RE AK CIOMET AR Z AMER ENJE KOMPLEKSNIH RE AK CIJ A ili RMKR-103 Reakciometar za merenje kompleksnih reakcija RMKR-103, predviđen je za ispitivanje kompleksnih psihomotornih sposobnosti ispitanika koje dolaze do izražaja pri obavljanju različitih poslova i zadataka.

NAMENA:

UZRAST: PRIMENA:

merenje vremena reagovanja na draž preko 18 god. individualno

U tehničkom pogledu sastoji se od centralne jedinice sa kojom su povezani tasteri za ruke i pedale za noge. Testiranje se vrši pomoću dva testa - A i B, gašenjem lampica istovremenim pritiskom na odgovarajuće tastere. Oba testa sastoje se od po 35 zadataka različite složenosti. Uređaj se preko USB kabla povezuje sa kompjuterom i omogućava iščitavanje podataka u sekundama i milisekundama iz reakciometra, pomoću merne liste, kao i statističku obradu u realnom vremenu, crtanje grafika, štampanje i arhiviranje u sopstvenoj tabeli ili u programu EXCEL. Aparat beleži: naziv testa, redni broj zadatka, vreme rešavanja svakog zadatka izraženo u milisekundama, vreme pogrešne reakcije u zadacima sa označenom greškom, ukupno vreme trajanja testa i broj tačnih i broj netačnih odgovora. Rezultati probne upotrebe u Zavodu za zdravstvenu zaštitu radnika na Železnici Srbije, pokazuju nekoliko dobrih strana instrumenta. Tako, pouzdanost instrumenta je izuzetno visoka, kako po delovima (A deo α=0.85, B deo α=0.9) tako i za instrument u celini (α=0.95). Takođe, instrument pokazuje dobru diskriminativnost, odnosno pokazuje osetljivost na individualne razlike u brzini reagovanja, te distribucije odgovora, kako na pojedinačnim subtestovima, tako i na testu u celini, koje ne odstupaju od normalne distribucije. Ovaj aparat konstruisan je po uzoru na Bonnardel-ov instrument RCB. Može se koristiti u laboratorijama za eksperimentalnu psihologiju, u praktičnoj nastavi prilikom praktičnih radova studenata, u industrijkoj primeni prilikom odabiranja ljudi za radna mesta koja zahtevaju stalnu pažnju i za radna mesta upravljanja dizalicama i mašinama. Aparat je posebno pogodan za testiranje vozača profesionalaca svih kategorija.


67


ELEKTRONSK I BR OJ AČ GR EŠ AK A “Drim Elektronik” Elektronski brojač grešaka služi za registrovanje broja i trajanja grešaka izraženo u desetinama sekunde. Koristi se kao dopuna aparata za merenje psihomotornih reakcija: OMEGA, SINUSOIDE, TURNERA.

NAMENA: UZRAST: PRIMENA:

ispitivanje broja i trajanja grešaka preko 18 god. individualno

Aparat je konstruisan u integrisanoj tehnici sa mikrokontrolerom 80C31 i omogućava merenje vremena i broja grešaka. Zvučnim signalom od 800 Hz upozorava osobu koja se ispituje dok traju greške. Regulaciono dugme dopušta korisniku da menja zvuk u zavisnosti od tipa testa ili istraživanja koja se ostvaruju. Frekvencija od 800 Hz je izabrana prema merilima korišćenja u telegrafiji. Tehničke karakteristike: o o o o o o o o o

dimenzije 240x160x77 mm; težina 1,1 kg; napajanje 220V/50Hz; potrošnja 300 mA na 9V DC; snaga <3W; prikazivanje rezultata 6 LED displeja; kutija – plastična CE06; apsolutna greška 2 ms na 2s i relativna greška 0,1%.

TURNEROV APARAT nakon reparacije u CPP-u


68

katalog testova 2014

Recommend Documents