!"# %&'#(# )*+', -# &".-!)&*" )*.-
"'(-M N,'@. "*+(.)*,
;5 %/,&4%& 05 10'% 40 5% (.-#/*(<. *)-(,# 0( 0( 20&1)*0*10 10*0& 0* -30*1% 5%( 4)'0*(),*0( 2,5>1)-%(9 0-,*.')-%( 0 ?)(1.&)-%( % 1&%@A( 40 5%( -3%50( ,&40*%',( 5%( &05%-),*0( 0*1&0 3* .)*)%')* < 5,( )%')*9 )%')*9 B30 ,(-)5%* 0* 3* 20*(%')0*1, 43%5 4,*40 5% )*-53().* (0 -,*1&%2,*0 % 5% 0C-53().* (,-)%59 20&, 0( 2&340*10 < *0-0(%&), *, ,5@)4%& 5,( '%1)-0( B30 (3&=0* 40 0(1%( &05%-),*0(9 0(20-)%5'0*10 -3%*4, (0 =0*0&%* 10*(),*0( 0*1&0 4)+0&0*10( 1&%4)-),*0( 40 20*(%')0*1, < (3( 'D51)250( ?)(1,&)%(E F%( -3%50( *, (0 4%* 0* 05 @%->,9 2,& 05 -,*1&%&),9 (0 2)0*(%*9 (0 )'%=)*%* < (0 40/0* 0*10*40& 0* (3 2&0(0*10 +,&'%4, 2,& 3*% 1&%'% 40 )*10&%--),*0( (,-),-3513&%50( B309 0*1&0 ,1&%( 2,()/)5)4%40(9 =0(1%* < 50 4%* +,&'% %5 %&''(%)'()" 5 0* -,*(0-30*-)%9 % 5%( 4)@0&(%( 10&&)1,&)%5)4%40( B30 (0 %=)1%* 0*1&0 5%( -,*@0&=0*-)%( < 4)@0&=0*-)%( ?)(1.&)-%(9 -3513&%50( < 0* (>9 0*1&0 5%( -%10=,&>%( % 1&%@A( 40 5%( -3%50( 20*(%',( < &02&0(0*1%',( % 5,( )%')*E )%')*E $0&, < 0* 5,( 0*-30*1&,( 0*1&0 -3513&%( GH3)0*0( (,* 5,( )%')*I9 )%')*I9 GJ.', 5,( ')&%',(I , %-%(, G5,( )%')* 0(1K* )%')* 0(1K* 0*1&0 *,(,1&,(I < GF,( GF,( )%')* )%')* &02&0(0*1%* 3*% -%10=,&>% 2,5>1)-% *0-0(%&)% 2%&% 20*(%& 5% )*-53().* (,-)%5I :* 0(1% 4)&0--).* 05 -,*-021, 40 ,#%&'(0,0 O &0(351% D1)59 2,&B30 &0+)0&0 % 5%( &05%-),*0( B30 0(1%/50-0* 5,( =&32,( ?3'%*,( -3%*4, 5%( 4)+0&0*-)%( -3513&%50( , 40 20*(%')0*1, (0 !"# %&''(%)'() &* &*+,-() -).*%'/(0) +)' 1 &. %(&2+)3 4& &*%, 2,.&',5 -/,#6/(&' &*+,-() 7,8(%,0) +)' 7)28'& &* +')0/-%) 0 %(&2+) 0& #, .,%/',#&9,5 0 %(&2+) 0& #)* 7/2,.)*5 0& #,* 0(*%(.%,* :)'2,* 0& )';,.(9,-(<.5 1 0& #, -).-&+-(<. -)*2);<.(-, 0 %(&2+)3 "* 0&-('5 &. #) :/.0,2&.%,#5 %&''(%)'() =(&.& , *&' +')0/-%) 0 -).>/.%) 0& ',-().&* 6/& , 0(,'() 7)28'& &.%'&%&>(< &.%'& %)0)* #)* */1)* -). #, .,%/',#&9, 1 -). #)* )%')*3 "*%, .)-(<. %(&.& #, =&.%,>, 0& (.-#/(' %,28(?. /., 0(2&.*(<. +)#@%(-, 0 %&''(%)'()3 "* 0&-('5 &. #, ',-(<. -). #) ,28(&.%,# 1 -). */ ,#%&'(0,0 7)28'& *& ,+')+(, 0& &*+,-()*5 0&%&'2(., '/%,*5 7,-& *&A,#,2(&.%)* 1 &*-'(8& &. #, .,%/',#&9, */ :('2,3 B.:#/1&5 ,:&-%, 1 -).%')#, ,--().&* 2&0(,.%& &*%,8#&-(2(&.%) 0& /. 0)2(.() &. /. C'&, ;&);'C:(-, &*+&-@:(-,3 D& -).*%'/1& /. *&.%(0) 0& #, (0&.%(0,0 &*+,-(,# 6/& ;/,'0, &E-#/*(=(0,0 1 */+).& 0(=(*(<. &. #, (.%&',--(<. 7/2,.,3 F, (2+#(-,-(<. 0& %)0) &*%) &* /. 2)0) 0& -)2+)'%,2(&.%) ,# (.%&'()' 0 -).%&.&0)' 6/&5 &. &E%&.*(<. G*(.-'<.(-,2&.%&5 +)0'@,2)* 0&-('H5 '&0/.0,'C5 .&-&*,'(,2&.%&5 &. -).:#(-%) +)' &*+,-() #(2(%,0) 1 &.-/&.%') -). )%')* 0(*%(.%)* 6/(&.&* %,28(?. 2,'-,. 1 0&>,. 7/#,* &. #, ,+')+(,-(<. *)-()-/#%/',# 0 &*+,-()3 "# %&''(%)'() &* ,*@ 2C* 6/& &*+,-()I *). =,'()* #)* %&''(%)'()* +)*(8#&* &. /. &*+,-() ;&);'C:(-) -)2J.3 "# -)2+)'%,2(&.%) 7/2,.) ;&.&', '(%2)* (.%&'()'&* 6/& -7)-,. /.)* -). )%')*3 ". #)* %&''(%)'()* :#/1&. #)* ,-).%&-(2(&.%)* (.%&'.)* *(;.(:(-,%(=)* , -,0, -)#&-%(=(0,03 K)2) -)2+#&2&.%) .) 2&.)'5 -)2+)'%,2(&.%) 7/2,.) ;&.&', %,28(?. '(%2)* +,'%(-/#,'&*3 B.%&.*(0,0&*3 4& 2,.&', 6/& ,# 7,8#,' 0& %&''(%)'() *(&2+'& &*%,'&2)* 7,8#,.0) (2+#@-(%,2&.%& %,28(?. 0& 0(.C2(-,* 1 -).:#(-%)*3 "# +&6/&A) +&0,9) 0& %&''/A) -).6/(*%,0) 0&=(&.& &.%).-&* &. 2&%,2)':)*(* 6/& (2+#(-,. , 6/(&.&* =(=&. G) 7,. =(=(0) ,7@H3L Francisco Ther Ríos , « Antropología del territorio », Polis [En línea], 32 | 2012, Puesto en línea el 13 diciembre 2012, consultado el 19 marzo 2013. URL: http://polis.revues.org/6674 "
# $%&%
'%( )*+,&'%-).* (,/&0 0(10 -,*-021, 23040* -,*(351%&6 7&,189 :(10/%*9 ;510&)4%4 < $&0=3*1% ;*1&,2,5.=)-%9 0* ALTERIDADES, 1994 4 (8): Pág. 5-11
P. &>&2+#) *)8'& #,* %&.*().&* 6/& +/&0&. */';(' , +,'%(' 0 -).%,-%) &.%'& -/#%/',* 0(:&'&.%&* *& +/&0& ,+'&-(,' &. 0)-/2&.%,#Q R7). S,#2&' T"# "%.<;',:)T 1 -,*) U,V%J33 K#(- &. #, (2,;&.
0*-30*1&%*9 (0 -,*1&%(1%* < =0*0&%* 10*(),*0( B309 +)*%5'0*109 (,* 20&-)/)4%( < -,*+)=3&%4%( 40(40 5,( )'%=)*%&),( % 2%&1)& 40 5,( -3050( (0 ()=*)+)-% %5 )%')E $,& -,*()=3)0*109 < ?%-)0*4, 3*% /&0@0 &0-30*1, ?)(1.&)-,9 2,40',( 25%*10%& B30 5% ')&%4% '04)%4% 2,& 05 2,40& 40 5% -)@)5)8%-).*9 0* T--)40*109 20&')1). < 20&')10 3*% -,*(1&3--).* 405 )%') -,', 3* (0& 0C.1)-, , (%5@%U09 *0=K*4,50 (3 1)0'2, < -,*10'2,&%*0)4%49 2%&% 3/)-%&5, 40*1&, 3*% 0(-%5% 40 2&,=&0(, 4,*40 05 01*,-0*1&)(', ,--)40*1%5 (0 )'2,*0 (,/&0 5%( 4)@0&(%( ')&%4%(9 50*=3%(9 &)13%50( < 40'K( %(20-1,( (,-)%50( B30 ?%-0* B30 3* =&32, ?3'%*, (0 )40*1)+)B30 %(> ')(', -,', 3* 230/5,E V* %&=3'0*1, ()')5%& (,/&0 0(10 10'% (0 %2&0-)% 0* 5% -,*B3)(1% 405 W30@, X3*4,6
P., ,+')E(2,-(<. ;&.&',# ,# -).-&+%) 0& +');'&*) *& +/&0& =&' &. #, *(;/(&.%& &.%'&=(*%,Q *)8'& +');'&*) 1 -<2) 2&0('#)5 Y.%).() "#(9,#0&3 K#(- &. #, (2,;&.
YZ/',.%& #,';) +')-&*) 7(*%<'(-) (.(-(,0) , :(.,#&* 0 *(;#) WX -). #, (.=,*(<. 0& Y2?'(-,5 #)* &/')+&)* -'&,. (2C;&.&* *)8'& #)* +)8#,0)'&* 0 Z/&=) N/.0) )'(&.%,0,* *(&2+'& , >/*%(:(-,' */ 0)2(.() 1 , 0,'#& , ?*%& /., 0(2&.*(<. 2)',#3 F, :(.,#(0,0 &* 6/& 0)2(.() .) *&, =(*%) -)2) /. ,-%) 0& (.%&'?* *(.) 0& *,#=,-(<.3 Z) &* &;)@*2) *(.) ,#%'/(*2)5 ,:('2,. #)*5 #) 6/& #)* 2/&=&3 "# %',*#,0) ,# -,2+) 0 0&*,'')##) *)-(,# 0& #, %&)'@, 0& #, &=)#/-(<. 0& #,* &*+&-(&* ,+)'%, #, 8,*& -(&.%@:(-, +,', *)2&%&' , #)* +/&8#)* (.0@;&.,* -). #, (0&, 0& &=,'#)* 0 &*%,0) 0& *,#=,>(*2) ,# 0& -(=(#(9,-(<. &. 6/& *& &.-/&.%',. #)* '&-(?. ##&;,0)*E [\]^L
Z0(40 5% &0+50C).* %*10&),& (0 23040 20&-)/)& -.', % 2%&1)& 405 20*(%')0*1, ,--)40*1%5 < (3 10,&>% 40 5% 0@,53-).*9 (0 ?% +&%=3%4, 5% )40% 40 3* 2&,=&0(,9 % 1&%@A( 40 5% -3%5 5,( =&32,( ?3'%*,( 2%&0-0* 0(1%& 55%'%4,( % -3'25)& 3* ,&40* %(-0*40*10 4,*40 5%( *0-0()4%40( 405 '3*4, -)@)5)8%4, (,* 5%( B30 (0 Y40/0*^ -3'25)&E :* 0(1% 5>*0% 5% ?)(1,&)% < 5% 5)10&%13&% *,( ,+&0-0* 4)@0&(%( ')&%4%( (,/&0 5% '0',&)% < 5,( '0-%*)(', 40 5% 4,')*%-).*9 0*1&0 055%( 2,40',( &0-,&4%& 5% A2,-% 40 5%( -%3-?0&>%( < (3 0-,*,'>% 40 0*-5%@0 B30 40@%(1,9 % +)*%50( 405 ()=5, _M_ < 5%( 2&)'0&%( 4A-%4% 405 ()=5, __9 % 5,( 230/5,( 40 5% %'%8,*)% B30 ?,< -,&&0(2,*40 % 5,( 5>')10( 0(1%/50-)4,( 0*1&0 05 $0&D9 `&%()59 :-3%4,& < J,5,'/)%E ; 2%&1)& 40 5, %*10&),& @0',( -,', 5%( 10*(),*0( 2,5>1)-%( < -3513&%50( 40&)@%* 0* 4)@0&(%( +,&'%( 40 20*(%')0*1, B30 40(40 3*% 20&(20-1)@% ?)(1.&)-%9 2,()/50'0*109 *,( 20&')10* 20*(%& 05 2&0(0*10 < &0a25%*10%& %(20-1,( -0*1&%50( B30 %+0-1%* % 5%( (,-)04%40( -,*10'2,&K*0%(9 2,& 0U0'25,9 05 -,*-021, 40 0&*,'')##) 2&,230(1, X%C W00+ B3)0* *,( '30(1&% -,', 5% -&0%1)@)4%4 ?3'%*%9 % 4)+0&0*-)% 40 5% ,/(0().* 2,& 05 -&0-)')0*1, 0-,*.')-,9 23040 -&0%& 2&,-0(,( B30 50 %2,&1%* % 5% @)4%6 L J?)&)+9
;5/0&1,9 M*1&,43--).*9 0* :5 $&,-0(, 405 $313'%<, < (3( N0-&01,( M*%34)1,(E J%&5,( ; O%5-K&-05E J:P;9 MB3)1,( Q $0&3 #RRS
S,', -).*/#%,' (.:)'2,-(<. *)8'& &%.)-(0() 0& #, K,*, Y',., &. S/%/2,1) +/&0&. &*-/-7,' #)* ,/0()* 0& #, :).)%&-, [ 2&2)'(, *).)', 0& K)#)28(,3 K#(- &. #, (2,;&.
!Z,0, +/&0& *&' 2C* (2+)'%,.%& 6/& #, =(0,3 \ 0(;) =(0,5 .) *&'&* 7/2,.)*5 +)'6/& +,', 2@ +/.%) -#,=& &* 2(#,;') 0& #, =(0, &. %)0,* */* 2,.(:&*%,-().&*3 S&') *( +'&0)2(., (.%&'?* &-).<2(-)5 /.) .) *)#) *& )#=(0, 0& #, =(0, 1 )%')* *&'&* =(=(&.%&*5 %&'2(., %,28(?. (;.)',.0) , #)* *&'&* 7/2,.)*3L ]
$,& -,*()=3)0*109 < 0* -3%*1, 05 -,*-021, 40 40(%&&,55, (0 -,*1)*D0 20*(%*4, -,', 3*% 4)'0*().* 0-,*.')-% 40(%&1)-35%4% 40 5% ?010&,=0*0)4%4 -3513&%5 < 2,5>1)-%9 (0 50 4%&K -,*1)*3)4%4 % 3* ,&40* 4,*40 5% 2,/&08%9 5% -,&&32-).*9 05 ?%-)*%')0*1,9 5,( 40(25%8%')0*1,(9 0*1&0 ,1&%( ()13%-),*0( 40 &)0(=,9 50 (0=3)&K* 4%*4, +,&'% % 5% *,-).* 40 &E-#/*(<. *)-(,# -,', 3* 2&,-0(, '351)4)'0*(),*%5 B30 @% -%'/)%*4, (0=D* 5%( A2,-%( < 5,( -,*10C1,(E Z0(40 5% 20&(20-1)@% 40 ;5)-)% d)--%&4) e9 5%( 4)'0*(),*0( 40 5% 0C-3().* (,-)%5 (,*6 !&.%'& )%',*5 #,* 0(:(-/#%,0&* 0& ,--&*) ,# %',8,>)5 ,# -'?0(%)5 , #)* *&'=(-()* *)-(,#&*5 , #, >/*%(-(,5 , #, (.*%'/--(<.I ,(*#,2(&.%)5 #, *&;'&;,-(<. '&*(0&.-(,#5 #, -,'&.-(, 1 #, 2,#, -,#(0,0 0& #,* =(=(&.0,* 1 0& #)* *&'=(-()* +J8#(-)* &. #)* 8,''()* 0& #,* -#,*&* +)+/#,'&*I #, 0(*-'(2(.,-(<. +)' ;?.&') , #, 6/& &*%C. &E+/&*%,* #,* 2/>&'&* &. %',8,>) 1 &. #, =(0, *)-(,#I #, 0(*-'(2(.,-(<. +)#@%(-,5 (.*%(%/-().,# ) ?%.(-)T#(.;^@*%(-, 6/& */:'&. ,#;/.)* ;'/+)* *)-(,#&*3 F, &E-#/*(<. *)-(,# 7,-& '&:&'&.-(,5 &.%).-&*5 , +')-&*)* 1 +'C-%(-,* 0& #,* *)-(&0,0&* -)2+#&>,* 6/& *& -).=(&'%&. &. !:,-%)'&* 0& '(&*;) *)-(,#L -)2+,'%(0)* +)' 0&%&'2(.,0)* -)#&-%(=)* *)-(,#&* _(.2(;',.%&*5 -)#).)*5 2/>&'&*5 (.0@;&.,*5 0(*-,+,-(%,0)*_3L
:* 0(10 (0*1)4,9 *,( %2&,C)'%',( % 5% -,'250U)4%4 40 5%( (,-)04%40( -,*10'2,&K*0%(9 4,*40 5% %-050&%-).* < 05 -,*(3', 40 *0-0()4%40( )*(%-)%/50(9 *,( %40*1&%* 0* +,&'%( 40 20*(%')0*1, B30 23040* &0(351%& 2%&%4.U)-%(9 2,&B30 %(> -,', *30(1&% (,-)04%4 &0-,*,-09 10.&)-%'0*109 5%( 4)+0&0*-)%( -3513&%50(9 4)-?, &0-,*,-)')0*1, 2%&0-0 0(1%& 40(%&1)-35%4, 40 5%( '%*0&%( -,', 0*10*40',( 05 2&0(0*109 0( 40-)&9 40 5%( '%*0&%( -.', -,*-0/)',( 0 )'2,*0',( *30(1&% &0%5)4%4 -3513&%5 -,', 5% +,&'% %40-3%4% 2%&% 20*(%& 05 '3*4,9 ()* 10*0& 0* -30*1% B30 3*% -3513&% 0* (> ')('% *, 0( ?,',=A*0%9 2,& 05 -,*1&%&),9 -30*1% -,* 3* ()* *D'0&, 40 '%1)-0( 2&,43-1, 40 5%( 10*(),*0( 0 )*10&%--),*0( 40 5,( (3U01,( B30 50 4%* +,&'% < (0 40/%10* %*10 5% (0=&0=%-).* < Y05 %--0(, 40()=3%5 40 5,(
;'< b,,4'%*9 :*1&0@)(1% % X%*+&04 X%CaW00+9 0-,*,')(1% -?)50*,9 P&%43-)4, 2,&6 c,(0 X%&< N%53' ! #$%%&'($) *+$%$&) ,'-%./-/ (. 0'1&2$3&%$42 (. +& 5-1'.3& 6 20.7&/ 8-'9&/ (. .:%+0/$42 /-%$&+; <-/ '.=-/ (. +&/ 5-+>=$%&/ /-%$&+./ (. +&/ %$0(&(./ +&=$2-&9.'$%&2&/ (.+ /$?+- @@A B *+$%$& #$%%&'($; C D-?-=EF G$?+- (.+ H-91'. I($=-'./) J+&%/-KJ'-5) LMMN; S
". &*%& ,/0()=(*/,# +/&0& &.-).%',' =,'(,* )+(.().&* *)8'& #, S)8'&9, &. ,2?'(-, #,%(., K#(- &. #, (2,;&.
S,', /., ,+')E(2,-(<. *)8'& -).*/2) &. #,* *)-(&0,0&* -).%&2+)'C.&,* +/&0& -).*/#%,' ,/0()=(*/,#Q #, 7(*%)'(, 0& #,* -)*,* K#(- &. #, (2,;&.
&0-3&(,( '%10&)%50( < ()'/.5)-,(9 < 2,& -,*()=3)0*109 '30(1&%* 5% ?010&,=0*0)4%49 5% 0(1&%1)+)-%-).* < 5% -,*+5)-1)@)4%4 )*1&%-313&%5^fE ;=34)8%*4, 5% +&%='0*1%-).* (,-)%5 B30 23040 40@0*)& 0* %-1,( B30 U3(1)+)-%* 4)@0&(%( +,&'%( 40 @),50*-)% < 50 4%* -,*1)*3)4%4 %5 40(0B3)5)/&), (,-)%59 0-,*.')-, < 2,5>1)-, B309 %5 2%&0-0&9 0( 5% -,*(1%*10 40 *30(1&% (,-)04%4E :* 0(10 (0*1)4, *,( 2&0=3*1%',( GH3A ()=*)+)-% 5% 0C2&0().* )*-53().* (,-)%5I n GJ3K50( (,* 5,( ()=*)+)-%4,( B30 50 ,1,&=%',(IE X%( %55K 40 10*0& 3*% &0(230(1% -,*-&01%9 -,* 05 %*)', 40 -,*1&,5%& 5% 2,5)(0')% 40 4)-?% 0C2&0().*9 0( 2&0+0&)/50 20*(%& 0* 5% (.-#/*(<. *)-(,# -,', 3* 2&,-0(, B30 (3&=0 405 -,*1%-1, 0*1&0 4)@0&(%( 0(1&3-13&%( 40 (0*1)4,9 < 20&')10* 5% 4,/50 2,()/)5)4%4 40 -30(1),*%&*,( < 4%&*,( % 5% 1%&0% 40 -,'2&0*40& < %2&0*40& 40 5,( 40'K(9 /3(-%*4, )*(1%*-)%( 40 &0+50C).* 4,*40 5% 4)=*)4%4 < 5% 0B3)4%4 (0%* 23*1,( 40 )*)-), 2%&% 20*(%& 5%( )*10&%--),*0( (,-)%50( < 5,( 2&,-0(,( 40 1&%*(+,&'%-).* 40 5% &0%5)4%4E
f X%B3)0&%
Zg;*=05,9 O)&=)*)%9 J3513&% < 40&0-?,( ?3'%*,( 40 5%( '3U0&0(E :*9 F%( X3U0&0( 405 J%&)/0 0* 05 3'/&%5 405 #RRR9 $)5%& $A&08 J%*1. h04i9 X%4&)49 Z)&0--).* b0*0&%5 40 5% X3U0&jJ,'3*)4%4 40 X%4&)49 "kkl9 2K=E "m"a#RLE