BAB 4 : KERJA TANAH
4.1
PENGENALAN
Dalam usaha melaksanakan kerja-kerja kejuruteraan awam, kerja tanah merupakan salah satu operasi yang tidak kurang pentingnya dalam aspek Kejuruteraan Awam dimana kerja ini perlu diberi perhatian yang khusus bagi menjamin kestabilan sesebuah struktur binaan yang akan dibina di atasnya nanti. Kerja tanah ini juga merupakan kerja awalan sebelum pembinaan sesuatu bangunan dapat dijalankan.
Dalam binaan bangunan, kerja tanah merujuk kepada penyediaan aras pembentukan seperti yang dikehendaki dalam lukisan tapak yang telah disediakan. Aras pembentukan yang dimaksudkan dimaksudkan ialah aras tanah yang dibentuk sama ada dengan memotong atau menambun tapak bagi menempatkan bangunan yang dicadangkan. Oleh yang demikian, kerja tanah ini bergantung sepenuhnya pada keadaan tapak jika dibandingkan dengan aras pembentukan. Sekiranya tapak tersebut mempunyai aras yang sama, maka kerja tanah tidak perlu dijalankan. Hal ini demikian kerja tanah hanya diperlukan sekiranya tapak tersebut mempunyai aras yang lebih tinggi daripada aras pembentukan. Sebaliknya, jika aras tapak tersebut lebih rendah daripada aras pembentukan, kerja penambunan pula diperlukan dalam situasi seperti ini.
41
Walaubagaimanapun,
terdapat
juga
tapak
yang
memerlukan
kerja
pemotongan dan penambunan tanah secara serentak. Situasi ini biasanya berlaku pada tapak yang terletak di kaki bukit atau tanah yang tidak rata dimana tanah yang dipotong biasanya akan dipindahkan ke kawasan yang perlu ditambun.
Tapak yang telah dipotong biasanya telah sedia padat dan hanya perlu dicerun dan diratakan mengikut aras pembentukan yang dikehendaki. Keadaan ini berbeza dengan penambunan tapak yang memerlukan k erja-kerja tambahan kerana kawasan yang ditambun perlu dipadatkan terlebih dahulu sebelum kerja pencerunan dan meratakan tanah dapat dijalankan.
Rajah 4.1.1 : Kerja pemotongan tanah di tapak bina rumah kediaman Semi-Double 1 Tingkat di Wakaf Bharu
Selain itu, kerja tanah biasanya melibatkan penggunaan loji atau jentera secara intensif. Contohnya ialah jentolak, jengkaut, trak, penggelek dan pencerun. Kebanyakan loji ini biasanya disewa daripada syarikat yang khusus menyewakan loji seperti yang dilakukan oleh firma tempat saya menjalani latihan industri, HC Hidayah Construction. Kebanyakan loji atau jentera disewa daripada syarikat penyewaan loji yang berlainan. Hanya syarikat pembinaan yang besar sahaja yang mampu memiliki loji yang besar seperti ini.
42
4.2
TINJAUAN TAPAK
Sebelum kerja-kerja tanah dapat dijalankan, tinjauan tapak akan dilakukan bertujuan untuk mendapatkan maklumat secara pandangan kasar dan pendapatpendapat daripada masyarakat tempatan. Berdasarkan Berdasarkan konteks kejuruteraan kejuruteraan awam, tinjauan tapak merujuk kepada kerja yang dilakukan secara melawat atau meninjau keadaan tapak bina yang dicadangkan sebelum bermulanya kerja pembinaan dan seterusnya memudahkan perlaksanaan kerja-kerja tanah yang akan dijalankan.
Dalam melakukan peninjauan terhadap tapak, terdapat beberapa maklumat penting yang perlu diketahui. Hal ini penting dalam memastikan keberkesanan perlaksanaan kerja-kerja tanah disamping mengelakkan sebarang kemungkinan yang akan berlaku. Antara maklumat-maklumat yang diperlukan melalui tinjauan tapak ialah seperti berikut;
i.
Arah matahari Untuk mengetahui arah naik dan turun matahari bagi memastikan ruangruang di dalam bangunan mendapat cahaya yang mencukupi.
ii.
Pemandangan Pemandangan yang cantik dan menarik akan membantu meningkatkan harga pasaran.
iii. Mengelakkan kawasan rendah Tapak dipastikan tidak terlalu hampir dengan sungai atau kawasan rendah bagi mengelakkan berlakunya banjir.
iv. Kemudahan awam Bekalan air, elektrik dan telefon serta jalinan jalan raya, pengangkutan, pendidikan dan lain-lain keperluan asas perlu diambil kira.
v. Tanah tapak bangunan Tanah seharusnya dipastikan tanah asal dan bukan tanah timbus tempat buangan sampah atau tanah sawah (paya).
43
vi. Faktor alam sekitar Pembinaan hendaklah dielakkan berhampiran dengan kuari, lombong, kilang atau lapangan terbang terutamanya bagi projek kediaman supaya tiada gangguan dari segi pencemaran bunyi, udara dan kekotoran terhadap pemilik di kemudian hari.
vii. Kawasan tanah rata Kawasan tanah rata akan memudahkan kerja dan menjimatkan kos pembinaan jika dibandingkan kawasan berbukit bukau yang memerlukan kerja-kerja meratakan tanah.
4.3
PENYIASATAN TAPAK
Penyiasatan tapak merupakan satu proses kerja yang dilakukan dalam proses pembinaan. Penyiasatan tapak ini dilakukan bagi mengenalpasti lapisan tanah
dan
kekuatan
tanah
serta
untuk
membuktikan
kesahihannya
dan
menambahkan maklumat terkumpul. Maklumat yang diperoleh akan digunakan untuk menyediakan reka bentuk binaan yang selamat dan ekonomi. Perkara yang perlu dilakukan kontraktor dalam penyiasatan tanah ialah mendapatkan maklumat maklumat tentang keadaan setiap lapisan tanah termasuk jenis tanah dan sifat tanah, kekerasan tanah, keterangan serta kedalaman batu dasar di pelbagai lokasi dan kedalaman tapak cadangan. Hal ini penting dalam mereka bentuk asas yang bersesuaian. Pihak kontraktor juga hendaklah menentukan aras air bumi dalam tanah, tekanan t ekanan air di kawasan berkenaan dan mengenal pasti teknik yang sesuai untuk merendahkan aras air bumi itu. Walaubagaimanapun, sebelum kerja penyiasatan tapak dijalankan di tapak bina, pihak kontraktor perlu mendapatkan maklumat-maklumat tentang keadaan tapak. Antara maklumat-maklumat yang perlu diperolehi adalah seperti berikut; a) Peta geologi o
Diperoleh daripada Jabatan Geologi Malaysia. Peta ini memberi maklumat mengenai sifat geologi tanah bagi sesuatu kawasan di mana ia akan memberi maklumat awal tentang sifat geologi tanah supaya dapat diadakan persiapan untuk penyelidikan seterusnya.
44
b) Laporan kajicuaca o
Diperoleh
daripada
Jabatan
Kajicuaca
dimana
ia
memberikan
maklumat seperti taburan hujan, banjir dan paras pasang surut. c) Gambar udara (Fotogrametri) o
Diperolehi daripada Jabatan Ukur dan Pemetaan Malaysia. Melalui gambar udara ini kita dapat mengenalpasti kedudukan sungai, tasik serta dapat mengenali halangan-halangan ke tempat tersebut serta bentuk muka bumi secara kasar bagi membolehkan perancangan, perhubungan (jalan) ke tempat penyelidikan tapak dapat dijalankan.
d) Pelan kawasan lama o
Diperolehi daripada Pihak Berkuasa Kerajaan Tempatan. Melalui pelan yang ada keadaan kawasan serta binaan-binaan yang sedia ada dapat dipastikan serta menyesuaikannya dengan cadangan pembinaan yang baru.
e) Rekod-rekod Rekod-reko d perlombongan o
Diperolehi daripada Jabatan Tanah dan Galian. Ia mengandungi rekod-rekod kerja perlombingan yang lalu. Rekod-rekod ini akan membantu dalam mengenalpasti keadaan tanah di kawasan yang dicadangkan.
f)
Sesalur Kemudahan o
Diperolehi
daripada
Pihak
Berkuasa
Kerajaan
Tempatan
bagi
mengetahui kedudukan sesalur kemudahan yang sedia ada seperti kabel elektrik, telefon, paip-paip air dan pembentungan. Ini bertujuan untuk mengelakkan kerosakan sesalur semasa kerja pengorekan.
Apabila keperluan-keperluan keperluan-keperluan berjaya dipenuhi, dipenuhi, penyiasatan tapak boleh dijalankan bergantung kepada kehendak kontraktor. Penyiasatan tapak yang dijalankan adalah bertujuan untuk mengenalpasti kesesuaian tapak bagi kerja yang dicadangkan. Hal ini seterusnya memudahkan pihak yang terlibat mengambil langkah yang sesuai bagi mengatasi sebarang kerumitan yang mungkin timbul semasa pembinaan yang disebabkan oleh keadaan tanah dan keadaan tempat yang lain.
45
Selain itu, penyiasatan tapak juga bertujuan untuk mengenalpasti perubahan-perubahan yang mungkin berlaku disebabkan oleh perubahan keadaan asal dan juga mengkaji kemungkinan apa yang akan berlaku disebabkan perubahan itu. Dengan ini, pihak yang terlibat dapat memberi gambaran tentang kemungkinan masalah-masalah yang akan dialami ketika pembinaan. Penyiasatan tapak juga membolehkan perekabentuk memilih dan merekabentuk jenis-jenis asas yang baik, selamat dan berekonomi.
Contoh yang paling ketara dapat dilihat melalui pembinaan asas bagi Menara Berkembar Petronas, Kuala Lumpur dimana ahli geologi pada ketika itu mengorek ratusan lubang gerudi pada tanah bagi mengeluarkan ribuan sampel tanah untuk diuji. Pengujian tanah ini bertujuan untuk mencari batuan dasar yang keras bagi menyokong beban menara yang akan dibina. Walaubagaimanapun, kajian yang dijalankan menemui keputusan yang teruk kerana pihak yang menjalankan kajian menemui batu kapur yang berbagai sifat iaitu batu kapur yang teruk diikuti dengan batu kapur yang keras dan batu kapur yang lembut.Jika pembinaan menara diteruskan di tempat terbabit, berkemungkinan tanah akan menjadi tidak rata dan bangunan Menara Berkembar Petronas mungkin akan runtuh atau tenggelam.
Rajah 4.3.1 : Menara Berkembang Petronas
Lantaran itu, Charlie Thornton yang merupakan jurutera bagi projek terbabit mengemukakan idea yang bernas dimana beliau mencadangkan pengalihan seluruh bangunan 60 meter keatas tanah yang lebih lembut. Ia kelihatan seperti idea yang tidak normal namun sebenarnya, terdapat pemikiran jelas disebaliknya. Beliau merancang untuk membina asas melalui cerucuk besar 120 meter kebawah tanah ke lapisan batu dalam kerak bumi diikuti dengan membina batuan dasar sendiri di atasnya. Bangunan pencakar langit terbabit akan dibina di atas
46
permukaan konkrit yang luas dan seterusnya menjadikan pembinaan asas bagi Menara Berkembar Petronas sebagai asas yang paling dalam di dunia.
4.4
PROSES KERJA YANG DILAKUKAN
4.4.1
AKTIVITI KERJA TANAH
Kerja tanah terdiri daripada beberapa aktiviti seperti yang ditunjukkan dalam rajah 4.4.1. Antara aktiviti-aktiviti aktiviti-aktiviti yang dimaksudkan ialah pembersihan, pembersihan, pengorekan, pemunggahan, pengangkutan, penuangan, pemadatan dan pencerunan. Walaupun demikian, demikian, tidak semua aktiviti dalam kerja tanah t anah perlu dilakukan pada sesuatu projek. Sebagai contoh, tapak yang mempunyai aras yang sama dengan aras pembentukan hanya memerlukan kerja pembersihan dan pencerunan semata-mata. Sementara tapak yang mempunyai aras yang lebih tinggi hanya memerlukan pengorekan dan pencerunan sahaja. Kesimpulannya, aktiviti yang diperlukan bergantung kepada keadaan tapak dan keperluan projek.
Jadual 4.4.1 : Aktiviti Kerja Tanah
Seperti yang telah dinyatakan sebelum ini, kerja tanah melibatkan penggunaan loji secara intensif. Oleh itu, setiap kerja k erja tanah pada sesuatu tapak memerlukan satu gabungan penggunaan beberapa jenis loji yang bersesuaian. Seperti kerja tanah, pemilihan loji juga bergantung pada keadaan tapak. Berikut merupakan jenis loji yang digunakan berdasarkan kepada kehendak aktiviti kerja tanah;
47
Aktiviti
Loji
Pembersihan
Jentolak
Pengorekan
Jentolak, Jengkaut
Pemunggahan
Jengkaut
Pengangkutan dan Penuangan
Trak
Pemadatan
Penggelek
Pencerunan
Pencerun
Jadual 3.2.1 : Aktiviti kerja tanah dan penggunaan loji
4.4.2 PEMBERSIHAN
Dalam beberapa projek pembinaan rumah kediaman dibawah HC Hidayah Construction, kebanyakan kerja tanah dimulakan dengan pembersihan tapak dimana ia bertujuan untuk membersihkan semak-samun dan menumbangkan pokok-pokok yang besar. Pembersihan tapak ini biasanya dilakukan dengan menggunakan jentolak yang disewa dari syarikat pembekal loji yang berdekatan.
Rajah 4.4.2.1 : Kerja membersihkan semak-samun sedang dijalankan
Penumbangan pokok-pokok besar dapat dilakukan dengan menggunakan jentolak. Walaubagaiman Walaubagaimanapun, apun, penumbangan penumbangan pokok-pokok pokok-pokok besar tidak tidak begitu mudah untuk dilakukan kerana ia melibatkan beberapa langkah yang perlu diambil. Sebelum pokok besar ditumbangkan, pemotongan dilakukan terhadap akar pada
48
arah yang berlawanan dengan arah pokok melalui bilah jentolak. Selepas itu, pemotongan dilakukan pula terhadap akar pada kedua-dua sisi pokok yang bersudut pugak dengan potongan. W alaubagaimanapun alaubagaimanapun,, terdapat pokok yang terlalu besar dimana ia perlu ditebang dahulu sebelum akar dan tunggulnya dicabut.
Rajah 4.4.2.2 : Jentolak sedang giat menumbangkan pokok
Selepas semak-samun dan pokok-pokok besar dibuang daripada tapak, lapisan tanah atas pada keseluruhan tapak perlu dikikis sedalam antara 150 mm hingga 300 mm. Tanah yang dikikis ini akan dilonggokkan di tepi tapak untuk digunakan kemudiannya. Ini ialah lapisan tanah yang subur yang akan digunakan semula pada masa penanaman rumput dan pokok setelah bangunan siap dibina. Tanah yang subur ini diperlukan kerana tanah pada aras pembentukan biasanya tidak mengandungi baja. Oleh itu, penggunaan tanah atas ini dapat menjimatkan kos perbelanjaan kerana tanah yang subur tidak perlu dibeli daripada tempat yang lain.
Rajah 4.4.2.3 : Tanah yang dilonggokkan dilonggokkan di tepi tapak
49
Selain semak-samun dan pokok besar, ada kemungkinan terdapat perkaraperkara lain di tapak binaan. Antaranya ialah binaan lama dan batu besar. Tinggalan binaan lama merujuk kepada bangunan separuh kekal yang dibina daripada konkrit dan kayu. Kerja perobohan dan pembersihan terhadap binaan lama ini biasanya diserahkan kepada kontraktor kecil yang pakar dalam bidang ini.
Sementara itu, jika terdapat batu besar di tapak, batu itu juga perlu dikeluarkan. Situasi ini dapat dilihat melalui kerja tanah yang dijalankan di tapak bina di bawah b awah projek “Cadangan Membina dan Menyiapkan 2 Unit Rumah Kediaman Berkembar Batu (Kekal) 1 Tingkat Lot PT 260 / 261, Pasir Mas, Kelantan” dimana batu besar ditemui di dalam tanah ketika jentolak sedang menjalankan kerja pengorekan. Batu besar tersebut berjaya dialihkan dengan menggunakan bilah jentolak. Walaubagaiman Walaubagaimanapun, apun, sekiranya sekiranya jentolak gagal gagal untuk mengalihkan mengalihkan batu tersebut, letupan terpaksa digunakan dalam situasi ini. Kerja membersihkan dan meletupkan batu ini biasanya diserahkan kepada kontraktor kecil yang pakar dalam bidang ini atas faktor keselamatan.
4.4.3 PENGOREKAN
Aktiviti pengorekan pengorekan tanah merujuk merujuk kepada pemotongan pemotongan tanah tanah di tapak untuk untuk mendapatkan aras pembentukan yang dikehendaki. Loji yang biasa digunakan dalam aktiviti pengorekan ini meliputi kombinasi antara jentolak dengan jengkaut. Loji lain yang mungkin digunakan ialah tali seret dan pengorek-kaut.
Di firma HC Hidayah Construction, kebanyakan kerja tanah yang dijalankan tidak menggunakan jentolak dan jengkaut secara berasingan. Sebaliknya, kerja tanah dijalankan dengan menggunakan loji yang menggabungkan fungsi sebagai jentolak dan jengkaut jengkaut iaitu jentera jentera penggali. penggali. Jentera penggali penggali merupakan merupakan traktor yang menggunakan roda getah, dilengkapkan dengan ciri-ciri jentolak pada bahagian hadapannya dan ciri-ciri pengorek-kaut pada bahagian belakangnya.
Jentera penggali menolak tanah dengan cara merendahkan bilahnya untuk tujuan pemotongan tanah sehingga tanah yang dikorek memenuhi bilah tersebut. Selepas itu, tanah yang memenuhi bilah tersebut akan dilonggokkan di tepi tapak sebelum diangkut ke tempat yang lain. Sementara itu, pengorek-kaut pengorek-kaut yang terdapat
50
pada bahagian belakang jentera penggali pula digunakan untuk menjalankan pengorekan terhadap bahan yang lembut sehingga sederhana keras dan memunggahnya ke dalam loji pengangkut. Ada masanya, tanah yang telah dikorek akan dibawa ke tempat yang ditentukan jika tidak terlalu jauh. Pengorekan terhadap terhadap tanah juga bertujuan untuk menanam sisa-sisa buangan atau semak-samun yang tertinggal di tapak bina seperti yang ditunjukkan dalam rajah dibawah.
Pemilihan terhadap jentera penggali beroda disebabkan ia dapat bergerak lebih laju jika dibandingkan dengan jentera yang menggunakan trek keluli. Selain itu, dengan adanya jentera beroda, pemadatan tanah dapat dijalankan.
Rajah 4.4.3.1 : Pengorekan tanah untuk menanam sisa buangan
Rajah 4.4.3.2 : Sisa buangan ditempatkan di dalam lubang korekan untuk ditanam
51
4.4.4
PEMUNGGAHAN, PEMUNGG AHAN, PENGANGKUTAN DAN PENUANGAN
Aktiviti pemunggahan pemunggahan dan pengangkutan pengangkutan diperlukan diperlukan sekiranya sekiranya tanah yang yang dikorek perlu dikeluarkan dari tapak. Tanah tersebut mungkin dipindahkan ke tapak yang lain yang perlu ditambun atau dibuang di tempat buangan yang ditentukan. Pengorek-kaut yang terdapat pada Jentera penggali boleh digunakan untuk memunggah seperti yang telah diterangkan sebelum ini. Jikalau tanah yang dikorek lembut atau sederhana keras, pengorek-kaut pada jentera penggali dapat mengorek sendiri tanah itu dan memunggahnya ke dalam loji pengangkut.
Pemilihan loji pengangkut yang sesuai adalah berdasarkan muatan yang dapat diangkut dan kelajuannya bergerak di atas tapak. Loji pengangkut yang digunakan dalam firma HC Hidayah Construction ialah lori trak yang berupaya menjongketkan gerabaknya sama ada ke belakang atau ke tepi seperti yang ditunjukkan pada rajah 4.4.4. Ciri-ciri ini penting bagi memudahkan pergerakan tanah yang telah dipunggah ke dalam gerabak untuk dibuang ke tempat tertentu.
Rajah 4.4.4 : Pengorek-kaut sedang memunggah tanah ke dalam gerabak lori trak
52
4.4.5
PEMADATAN
Pemadatan tanah merupakan satu mekanisme dalam mengurangkan rongga udara yang harus dilakukan untuk meningkatkan kekuatan ricih tanah dimana kekuatan ricih tanah ini bergantung kepada jenis tanah, ketumpatan, dan kandungan lembapan. Kekuatan ricih tanah perlu diketahui untuk menilai keupayaan galas untuk tanah.
Dalam aktiviti yang melibatkan kerja pemadatan tanah, kawasan yang ditambun perlu dipadatkan bagi meningkatkan ketumpatan tanah yang longgar. Secara umumnya, tanah yang longgar biasanya mengandungi banyak ruang udara dan air. Proses pemadatan secara mekanik akan memaksa butiran tanah menjadi lebih rapat di samping mengeluarkan udara dan air daripada tanah tersebut. Seterusnya, pemadatan tersebut akan dapat mempertingkat keupayaan galas, mengurangkan kebolehtelapan dan mengurangkan kemungkinan berlakunya hakisan tanah.
Proses pemadatan dilakukan secara berperingkat mengikut lapisan demi lapisan. Tanah yang longgar akan dituang dan direbakkan dalam lapisan setebal 150-250 mm dimana perebakan ini dapat dilakukan dengan menggunakan bahagian jentolak yang terdapat pada bahagian bahagian hadapan hadapan jentera penggali. penggali.
Rajah 4.4.5 : Pemadatan Tanah sedang giat dijalankan
Sebelum pemadatan dijalankan, kelembapan yang optimumperlu diberikan kepada tanah. Kelembapan ini diperlukan sebagai bahan pelincir dalam proses
53
pemadatan. Dalam hal ini, tanah yang terlalu lembap perlu dikeringkan, sementara tanah yang terlalu kering memerlukan penambahan kandungan pelembapan sebelum pemadatan tanah dilakukan dengan bantuan jentera penggali.
4.5
KOMEN DAN CADANGAN
Seperti yang telah diterangkan sebelum ini, kerja tanah merupakan kerja awalan sebelum kerja pembinaan bangunan dapat dijalankan. Secara keseluruhannya, kerja tanah yang dijalankan dalam keseluruhan projek pembinaan dibawah HC Hidayah Construction adalah memuaskan. Jentera penggali dipandu oleh pemandu yang berpengalaman dalam mengawal jentera penggali.
54
