MAKALAH KERJA PR AK TEK TEK PT. GEO DIPA ENERGI UNIT D IE NG NG
TUGAS KHUSUS KHUSUS ANALISIS NERACA MASSA, NERACA PANAS DAN EFISIE NSI NSI TURBIN UAP PADA POWER PLANT ANT
Disusun ole ! Meilin"# D$i Pu%&i
'()(()**+(
PROGRAM STUDI TEKNIK K IMIA
FAKULTAS TEKNOLOGI I NDUSTR NDUSTR I UNI-ERSITAS PEMBANGUNAN NASIONAL -ETER AN AN/ 0OG0A OG0AK K ARTA RTA )*(1
Ke&2# P%e3 PT. Geo Di4# Ene&5i
Ke&2# P%e3 PT. Geo Di4# Ene&5i (6 Fe7&u#&i 8 (6 M#&e% )*(1
HALAMAN PE NGESAHAN LAPORAN KERJA PRAKTEK
ANALISIS NERACA MASSA, NERACA PANAS DAN EFISIENSI TURBIN UAP PADA POWER PLANT
DI PLTP DIENG PT. GEO DIPA ENERGI UNIT DIENG
Disusun ole ! Meilin"# D$i Pu%&i
'()(()**+(
Men:e%u2ui,
Pe97i97in5 L#4#n5#n I
Pe97i97in5 L#4#n5#n II
T&isunu Ris%i#n%o
Mu#99#" No& C#7 i 7 7
Meilin"# D$i Pu%&i P&o5 S%u"i Te3ni3 Ki9i# 8 UPN -e%en/ 0o5:#3#&%#
ii
Ke&2# P%e3 PT. Geo Di4# Ene&5i (6 Fe7&u#&i 8 (6 M#&e% )*(1
HALAMAN PE NGESAHAN LAPORAN KERJA PRAKTEK
ANALISIS NERACA MASSA, NERACA PANAS DAN EFISIENSI TURBIN UAP PADA POWER PLANT
DI PLTP DIENG PT. GEO DIPA ENERGI UNIT DIENG
Disusun ole ! Meilin"# D$i Pu%&i
'()(()**+(
Men:e%u2ui,
Pe97i97in5 L#4#n5#n I
Pe97i97in5 L#4#n5#n II
T&isunu Ris%i#n%o
Mu#99#" No& C#7 i 7 7
Meilin"# D$i Pu%&i P&o5 S%u"i Te3ni3 Ki9i# 8 UPN -e%en/ 0o5:#3#&%#
ii
Ke&2# P%e3 PT. Geo Di4# Ene&5i (6 Fe7&u#&i 8 (6 M#&e% )*(1
KATA PE NGANTAR Pu2i "#n s:u3u& 4enulis 4#n2#%3#n 3e4#"# All# SWT :#n5 %el# 9e97e&i3#n 9#% "#n 3#&uni#;N:#, sein55# 4enulis "#4#% 9en:eles#i3#n 3e&2# 4%e3 "#n l#4on 3e&2# 4%e3 "en5#n 2u"ul An#lisis Ne<# M#ss#, Ne<# Ne<# P#n#s "#n E=isiensi Tu&7in U#4 4#"# Po$e& Pl#n%/. L#4on 3e&2# 4%e3 ini "isusun 7e&"#s#&3#n #sil 3e&2# 4%e3 :#n5 %el# "il#3s#n#3#n 4#"# %#n55#l (6 Fe7&u#&i ; (6 M#&e% )*(1 "i PT. Geo Di4# Ene&5i Uni% Dien5. Ke&2# P%e3 ini 9e&u4#3#n s#l# s#%u 4s:#% un%u3 9e9enui 9e9enui 3u&i3ulu9 2en2#n5 s#&2#n# "i P&o5 S%u"i Te3ni3 Ki9i# F#3ul%#s Te3nolo5i In"us%&i UPN -e%en/ 0o5:#3#&%# "#n se3#li5us #sil 3e&2# s#9# "en5#n 4i#3 4e&us###n "i 7i"#n5 in"us%&i sein55# 9##sis$# "#4#% 9en:esu#i3#n #n%# il9u %eo&i%is "#n "#4#% 9en5#4li3#si3#nn:# "#l#9 "uni# 3e&2#. Den5#n seles#in:# l#4on 3e&2# 4%e3 ini %i"#3 %e&le4#s "#&i "#& i 7#n%u#n 7#n%u#n 7#n:#3 4i#3 :#n5 %el# 9e97e&i3#n 9#su3#n;9#su3#n 3e4#"# 4enulis. Un%u3 i%u 4enulis 9en5u<#43#n 7#n:#3 %e&i9#3#si 3e4#"# ! (. I&. M#&eni, MT, PD sel#3u "osen 4e97i97in5 3e&2# 4 %e3. ). B#4#3 T&isunu sel#3u 4e97i97in5 u%#9# 3e&2# 4%e3 sel#9# "i PT. Geo Di4# Ene&5i Uni% Dien5. >. B#4#3 Mu#99#" No& C#7i7 sel#3u 4e97i97in5 l#4#n5#n :#n5 7#n:#3 9e97i97in5 "#n 9e97#n%u 4enulis sel#9# 9el#3s#n#3#n 3e&2# 4%e3 "i PT. Geo Di4# Ene&5i Uni% Dien5. ?. B#4#3 Sl#9e% Su5i:ono sel#3u Geo<e9is% "i PT. Geo Di4# Ene&5i Uni% Dien5. 6. Se5en#4 s%#= "#n 3#&:#$#n PT. Geo Di4# Ene&5i Uni% Dien5 :#n5 %el# 9e97#n%u 4el#3s#n##n 3e&2# 4 %e3. Penulis 9en:#"#&i 7#$# 9#si 7#n:#3 3e3un5#n "#&i l#4on ini, 7#i3 "#&i 9#%e&i 9#u4un 9#u4un %e3ni3 4en:#2i#nn:#, 4en:#2i#nn:#, 9en5in5#% 3un5n:# 4en5e%#u#n "#n 4en5#l#9#n 4enulis. Ole 3#&en# i%u, 3&i%i3 "#n s#n :#n5 9e97#n5un s#n5#% 4enulis #+#n. Dien5, M#&e% )*(1 Penulis
Meilin"# D$i Pu%&i P&o5 S%u"i Te3ni3 Ki9i# 8 UPN -e%en/ 0o5:#3#&%#
iii
Ke&2# P%e3 PT. Geo Di4# Ene&5i (6 Fe7&u#&i 8 (6 M#&e% )*(1
DAFTAR ISI HALAMAN JUDUL............................................................................... HALAMAN PENGESAHAN................................................................. KATA PENGANTAR............................................................................. DAFTAR ISI........................................................................................... DAFTAR GAMBAR.............................................................................. DAFTAR TABEL................................................................................... INTISARI INTISARI .......................... ............. ........................... .............. ........................... ............. .............. .............. ........... BAB I PENDAHULUAN............................................................. I.( L#%#& Bel#3#n5 Bel#3#n5 ..................................... ....................................................... ...................... .... I.) Tu2u#n ........................................................................ I.> Ru#n5 Lin53u4 Lin53u4 .................................... ...................................................... ....................... ..... I.? Me%o"e Pel#3s#n##n ................................................... I.6 J#"$#l "#n Te94#% Pel#3s#n##n Ke&2# P%i3............ BAB II
BAB III
i ii iii i@ @ @ii @iii ( ( ) ) ) >
PROFIL PERUSAHAAN .................................................... ? II.( Se2# "#n Pe&3e97#n5#n Pe&us###n ..................... ?
II.) Lo3#si Pe&us###n..................................................... II.> S%&u3%u& O&5#nis#si Pe&us###n ................................. II.? Kesel#9#%#n Kesel#9#%#n Ke&2# ............................................. .................................................... ....... II.6 J#9 Ke&2# Pe&us###n ............................................... II.1 P&os4e3 Pe&us###n .................................................. .................................................... ................ PROSES PRODUK SI .................................... III.( Ko94onen PLTP ..................................................... III.) P&oses Well P#" s#94#i G#%e&in5 S:s%e9............... III.> P&oses P#"# Po$e& Pl#n% ................. ........ .................. .................. ......... ......
BAB I-
TUGAS KHUSUS .................. ......... ................. ................... ................... ................ .............. ...... I-.( Tin2#u#n Tin2#u#n Pus%#3# ............................................. ....................................................... .......... I-.) C# Me94e&ole D#%# ............................................. I-.> D#%# O4esi ............................................................. I-.? Di#5 Ali& P&oses Tu&7in ...................................... I-.6 Pe&i%un5#n E=isiensi Tu&7in .................................... I-.1 Pe&i%un5#n Ne<# M#ss# Tu&7in ............................ I-.+ Pe&i%un5#n Ne<# P#n#s Tu&7in ............................. BAB PE NUTUP ........................................................................ -.( Kesi94ul#n ............................................................... -.) S#n ......................................................................... DAFTAR PUSTAK A
Meilin"# D$i Pu%&i P&o5 S%u"i Te3ni3 Ki9i# 8 UPN -e%en/ 0o5:#3#&%#
(* () (> (? (6 (6 >( >) >? >? >1 >1 >1 >+ > > ?> ?> ?>
iv
Ke&2# P%e3 PT. Geo Di4# Ene&5i (6 Fe7&u#&i 8 (6 M#&e% )*(1
DAFTAR GAMBAR
G#97#& II.( Pe9#n"i#n Ai& P#n#s "#n Pen<#in Es .... ...... .... ..... ...... ..... .... ..... ..... .... .... .... ..... ...
G#97#& II.) Pe%# Lo3#si PT.Geo Di4# Ene&5i Dien5 ..... ........ ...... ..... ..... ...... ...... ..... .... ..... ..... ..
G#97#& II.> S%&u3%u& O&5#nis#si PT. Geo Di4# Ene&5i Dien Dien5. 5.... ...... ..... ..... ..... ..... ..... ..
()
G#97#& III.( Well P&o"u<%ion ........... .................. ............... .............. ............ ............ ............. .............. .............. .........
(1
G#97#& III.) Se4#%o& ........... ................... ............... .............. .............. .............. .............. ............. ............ ............ ......... ...
(1
G#97#& III.> Silin
(+
G#97#& III.? Pon" ) ............ ................... .............. .............. .............. .............. .............. ............... ............... .............. .........
(
G#97#& III.6 Pi4# #lin "u# =#s# 4#" >* ....... .......... ....... ........ ....... ....... ....... ....... ....... ....... ....... ...... ...... .....
(
G#97#& III.1 B&ine 4u94 ............... ...................... .............. .............. .............. .............. ............... ............... .............. .........
(
G#97#& III.+ Boos%e& 4u9 4........................................................... ...........
(
G#97#& III. Pi4# u#4 "#n 7&ine .............. ..................... .............. ............ ............ ............. ............. .............. .........
)*
G#97#& III. Tu&7in ............. .................... .............. .............. ............. ............. .............. .............. .............. .............. ............ .....
)*
.................... .............. ............. ............. ............ ............ ............. ............ ............ ......... ... G#97#& III.(* Go@e&no& .............
)(
G#97#& III.(( Gene%o& ............... ...................... .............. ............ ............ ............. ............. .............. .............. ........... ....
)(
G#97#& III.() Tns=o&9#%o& ........... .................. ............... ............... .............. .............. .............. .............. ............ .....
))
G#97#& III.(> M#in Con"ense& ............. .................... .............. ............. ............ .............. ............... .............. .........
))
G#97#& III.(? S%e#9 e2e<%o& .............. ..................... .............. .............. ............. ............. .............. .............. ............ .....
)>
G#97#& III.(6 Ho% $ell 4u9 4...................................................................
)?
G#97#& III.(1 Coolin5 To$e& ........... .................. ............... ............... .............. .............. .............. .............. ............ .....
)?
G#97#& III.(+ A
)6
G#97#& III.( Se#l $#%e& 4u94 ............. ................... ............. ............. ............ ............ ............. .............. ............ .....
)6
..................... .............. .............. ............. ............. .............. .............. .............. ............. ........ G#97#& III.( Wei&7oC ..............
)1
G#97#& III.)* M#s%e& @#l@e, si"e @#l@e "#n %&o%%le ....... .......... ....... ........ ....... ....... ....... ....... ......
)1
G#97#& III.)( B: 4#ss @#l@e ............. .................... ............... .............. ............ ............. ............. ............. .............. .........
)+
G#97#& III.)) Blo<3 @#l@e ............. .................... .............. .............. ............ ............. ............... .............. .............. .......... ...
)+
G#97#& III.)> PC- .............. ..................... .............. ............. ............. .............. .............. .............. ............ ............ .............. .......
)
G#97#& III.)? Du94 @#l@e................ e....................... .............. ............. ............. .............. .............. ............... .............. ......
)
G#97#& III.)6 Su9u& in2e3si ............ ................... ............... ............... ............ ............ .............. ............... ............. .......
)
G#97#& III.)1 Ru4%u&e Dis3 .............. ..................... ............... ............. ............ .............. .............. .............. ............. ........
)
Meilin"# D$i Pu%&i P&o5 S%u"i Te3ni3 Ki9i# 8 UPN -e%en/ 0o5:#3#&%#
v
Ke&2# P%e3 PT. Geo Di4# Ene&5i (6 Fe7&u#&i 8 (6 M#&e% )*(1
G#97#& III.)+ CDP .................................................................................
>*
G#97#& III.) Ro<3 9u==le& .....................................................................
>*
G#97#& III.) S<&u77e& "#n "e9is%e& ......................................................
>(
G#97#& I-.( Di#5 Ali& P&oses Tu&7in ...............................................
>1
Meilin"# D$i Pu%&i P&o5 S%u"i Te3ni3 Ki9i# 8 UPN -e%en/ 0o5:#3#&%#
vi
Ke&2# P%e3 PT. Geo Di4# Ene&5i (6 Fe7&u#&i 8 (6 M#&e% )*(1
DAFTAR TABEL T#7el I-.( D#%# o4esi %u&7in u#4 "i Po$e& Pl#n% PT. Geo Di4# Ene&5i ...... >1 T#7el I-.) D#%# S#%u%e" S%e#9 T#7le 4#"# Te3#n#n Inle% Tu&7in ............. >+ T#7el I-.> D#%# S#%u%e" S%e#9 T#7le 4#"# Te3#n#n Ou%le% Tu&7in ........... > T#7el I-.? Ne<# M#ss# "i Tu&7in .............................................................. > T#7el I-.6 Ne<# P#n#s "i Tu&7in .............................................................. ?(
Meilin"# D$i Pu%&i P&o5 S%u"i Te3ni3 Ki9i# 8 UPN -e%en/ 0o5:#3#&%#
vii
Ke&2# P%e3 PT. Geo Di4# Ene&5i (6 Fe7&u#&i 8 (6 M#&e% )*(1
I NTISAR I P#n#s 7u9i 9e&u4#3#n su97e& "#:# %e&7#&u3#n :#n5 "#4#% "i5un#3 #n un%u3 9e97#n%u 3e7u%u#n #3#n ene&5i lis%&i3 :#n5 se9#3in #&i se9#3 in 9enin53#%. Po%ensi 4#n#s 7u9i "i In"onesi# 9e&u4#3#n s#l# s#%u :#n5 %e& 7es#& :#i%u se3i%#& ?* su97e& <#"#n5#n 4#n#s 7u9i "i "uni#. N#9un, u4#:# un%u3 e3s4loi%#si "#n e3s4losi 9#si 3un5 "i3 e9 7#n53 #n. Di 4e97#n53i% lis%&i3 %en#5# 4#n#s 7u9i 'PLTP, %u&7in u#4 9e9ili3i 4en#n :#n5 s#n5#% 4en%in5 "#l#9 9enen%u3#n 4&o"u3si lis%&i3. Se9#3in 7es#& 3e&2# 9e3#ni3 :#n5 9#94u "i#sil3#n %u&7in, 9#3# se9#3in 7es#& 2u5# ene& 5i lis%&i3 :#n5 "#4#% "i#sil3#n ole 5ene%o&. Bes#&n:# 3e&2# ou%4u% "#&i %u& 7in u#4 s#n5#% "i%en%u3#n ole e=isiensi "#&i %u&7in %e&se7u%. D#l#9 9#3#l# ini 4enulis #3#n 9enin2#u ne<# 9#ss#, ne<# 4#n#s se&%# e=isiensi %u&7in #5#& "#4#% 9e97e&i3#n &e3o9en"#si "#l#9 9enin53#%3#n 4&o"u3si lis%& i3 . D#&i #sil 4en5#9#%#n "#n 4e&i%un5#n "i4e&ole l#2u #li& u#4 3 elu#& #n %u&7in se7#n:#3 )*(,1() %on2#9 "#n l#2u #li& 3on"ens#% 3elu#n %u& 7in se7#n:#3 66,)( %on2#9. Pe&i%un5#n ne<# 4#n#s 4#"# %u&7in se7es#& (*),)11+ 3Js se&%# nil#i e=isiensi %u&7in se7es#& 1?,(). K#%# 3un
Meilin"# D$i Pu%&i P&o5 S%u"i Te3ni3 Ki9i# 8 UPN -e%en/ 0o5:#3#&%#
viii
Ke&2# P& #3 %e3 PT. Geo Di4# Ene&5i (6 Fe7&u#&i 8 (6 M#&e% )*(1
BAB I
PE NDAHULUAN
I.( L#%#& Bel#3 #n5 Se7#5i#n 7es#& 4e97#n53i% lis%&i3 :#n5 #"# "i In"onesi# 9#si 9en55un#3#n 7##n 7#3#& =osil "#l#9 4en5o4esi#nn:#. P#"##l 7##n 7#3#& =osil 9e&u4#3#n su97e& "#:# #l#9 :#n5 %i"#3 "#4#% "i4e&7##&ui se&%# %e&2#"i 4en
lis%&i3 %en#5#
5eo%e&9#l4#n#s 7u9i. Geo%e&9#l 9e&u4#3#n su97e& "#:# #l#9 :#n5 "#4#% "i4e&7##&ui '&ene$#7le &esou&
Meilinda Dwi Putri Program Studi Teknik Kimia – UPN “Veteran” Yogyakarta
1
Ke&2# P& #3 %e3 PT. Geo Di4# Ene&5i (6 Fe7&u#&i 8 (6 M#&e% )*(1
I.) Tu 2u#n A"#4un %u2u#n "#&i "il#3u3#n 3e&2# 4%e3 ini #"#l# se7#5#i 7e&i3u% ! (. Me9##9i 4&oses 4e9#n=##%#n 4#n#s 7u9i "i9ul#i "#&i su9u& 4&o"u3si in55# 9en5#sil3#n ene&5i lis%&i3 "i L#4#n5#n Geo Di4# Ene&5i Uni% Dien5.
). Men5#n#lisis 4el#%#n 4en%in5 :#n5 #"# "i 4o$e& 4l#n% %e&u%#9# %u&7in u#4
:#n5
"i5un#3#n
un%u3
9en5#sil3#n
3e&2#
9e3#ni3
:#n5
"i3on@e&si3#n 9en2#"i ene&5i lis%&i3 ole 5ene%o&. >. Men5i%un5 ne<# 9#ss#, ne<# 4#n#s "#n e=isiensi %u&7in u#4 "#n =#3 %o& :#n5 9e94en5#&uin:#.
I.> Ru#n5 Lin53u4 H#l 8 #l :#n5 "i7##s "#l#9 l#4on ini 9eli4u%i ! (. Tin2#u#n u9u9 4e&us###n PT. Geo Di4# Ene&5i Uni% ( Dien5. ). P&insi4 3e&2# 4e97#n53i% lis%&i3 %en#5# 4#n#s 7u9i se<# u9u9. >. P&oses 4&o"u3si u#4 "#&i se9u# su9u& :#n5 "i#sil3#n un%u3 9e9u%#& %u&7in.
I.? Me%o"e Pel#3 s#n##n Me%o"e :#n5 "il#3u3#n "#l#9 9en:usun 3e&2# 4%i3 #n%# l#in! #. Mel#3u3#n 3un2un5#n 3e l#4#n5#n 9ul#i "#&i s%e#9 =iel", s%e#9 line, 4o$e& 4l#n% in55# 3e su9u& in2e3si PT. Geo Di4# Ene&5i Dien5 Uni% ( 7. Mene9u3#n %o4i3 un%u3 "i2#"i3#n s%u"i 3#sus 4#"# 3e&2# 4%i3 <. Pen5#97il#n "#%# s%e#9 inle%, s%e#9 ou%le%, "#n 2u5# s%e#9 =lo$%e 4#"# %u&7in u#4 ". Mel#3u3#n 4en5ol##n "#%# :#n5 "i4e&ole "#n 9el#3u3#n s%u"i li%e%u& e. Dis3usi "en5#n 4e97i97in5 "#n 3#&:#$#n Geo Di4# Ene&5i :#n5 %e&3#i% un%u3 9en5#n#lis# "#%#;"#%# :#n5 "i"#4#%3#n =. Pe97u#%#n l#4on #3i& "#n 4&esen%#si
Meilinda Dwi Putri Program Studi Teknik Kimia – UPN “Veteran” Yogyakarta
2
Ke&2# P& #3 %e3 PT. Geo Di4# Ene&5i (6 Fe7&u#&i 8 (6 M#&e% )*(1
I.6 J#"$#l "#n Te94#% Pel#3s#n##n Ke&2# P & #3 %i3 Ke&2# 4%i3 ini "il#3s#n#3#n 4#"# ! T#n55#l
! (6 Fe7&u#&i )*(1 8 (6 M#&e% )*(1
Te94#%
! PT. GEO DIPA ENERGI UNIT DIENG , B#n 2#&ne5#, J#$# Ten5#
Meilinda Dwi Putri Program Studi Teknik Kimia – UPN “Veteran” Yogyakarta
3
Ke&2# P& #3 %e3 PT. Geo Di4# Ene&5i (6 Fe7&u#&i 8 (6 M#&e% )*(1
BAB II
PROFIL PER USAHAAN
II.( Se2# "#n Pe&3e97#n5#n P e& us###n (. L#%#& Bel#3#n5 D#%#n %in55i Dien5 "en5#n 3e%in55i#n )*> 9e%e& "4l 9e&u4#3#n s#l# s#%u "#&i 2#lu& @ul3#ni3. P#"# %#un (1? s#94#i (16 UNESCO 9en5i"en%i=i3#si $il#:# "#%#n %in55i Dien5 "#n 9ene%#43#n 7#$# Dien5 se7#5#i s#l# s#%u 4&os4e3 4#n#s 7u9i :#n5 9en2#n2i3#n
"i
In"onesi#. Pene%#4#n %e&se7u% "i%in"#3 l#n2u%i ole uni%e" s%#%e 5eolo5i<#l su&@e:'USGS "en5#n 9el#3u3#n su&@e: 5eo=isi3# "#n 4en5e7on 1 su9u& "#n53#l "en5#n 3e"#l#9#n 9#3si9#l (6* 9e%e& "#n %e94e%u&e ) o
s#94#i (+> C 4#"# %#un (+>. # Pe&%#9in# Mel#lui Su% Ke4u%us#n Men%e&i Pe&%#97#n5#n "#n Ene&5i No ?(KPTSMPe&%#97(+?, Dien5 "i%e%#43#n se7#5#i $il#:# 3e&2# -I 4#n#s 7u9i 7#5i Pe&%#9in#, 9eli4u%i #&e#l selu#s (*+.>1(,6 e3%#&.
Pen:eli"i3#n
Geolo5i,
Geo3i9i#
"#n
Geo=isi3#
se&%#
4en5e7on 7e&#sil "iseles#i3#n ole Pe&%#9in#. P#"# %#un (+1 ; (? Pe&%#9in# %el# 9en:eles#i3#n )+ su9u& u2i 4&o"u3si ')( su9u& "i Si3i"#n5, > su9u& "i Sie&i "#n > su9u& "i P#3u$#2#. Sel#9# %#un (( 8 (> Pe&%#9in# 9en5#sil3#n lis%&i3 "en5#n 9en5o4esi#3#n Po$e& Pl#n% uni% 3e
7 Hi94u&n# C#li=o&ni# Ene&5i 'HCE HCE
9e&u4#3#n
4e&us###n
5#7un5#n
#n%#
Hi94u&n#
Ene&sin"o A7#"i se7#5#i 4e9e5#n5 s##9 9ino&i%#s '(* "en5#n C#li=o&ni# Ene&5i L%" '* se7#5#i 4#%ne& #sin5. Se2#3 %#un (6 8 (1 HCE
9el#3u3#n
7e&7#5#i
3e5i#%#n
4en5e7on
sein55#
9en5#sil3#n (? MW.
Meilinda Dwi Putri Program Studi Teknik Kimia – UPN “Veteran” Yogyakarta
4
Ke&2# P& #3 %e3 PT. Geo Di4# Ene&5i (6 Fe7&u#&i 8 (6 M#&e% )*(1
HCE
%e&us
9el#3u3#n
7e&7#5#i
3e5i#%#n
:#i%u
"en5#n
9e97#n5un 2#&in5#n 4i4# u#4, se4#%o&, 7&ine s:s%e9 "#n 5#%e&in5 s:s%e9 se&%# 9e97#n5un 4us#% 4e97#n53i% lis%&i3 %en#5# 4#n#s 7u9i uni% I "en5#n 3#4#si%#s %e&4#s#n5 1* MW. A3i7#% #"#n:# sen53e%# #n%# HCE "en5#n PT. PLN 'Pe&se&o se&%# "i3elu#&3#nn:# Su% Ke4u%us#n P&esi"en No. > %#un (+ "#n Su% Ke4u%us#n P&esi"en No. > %#un (, 9#3# 4#"# %#un ( C#li=o&ni# Ene&5i L%" 9en55u5#%
PT.
PLN
'4e&se&o
9el#lui
M#3#9#
A& 7i%& #si
In%e&n#sion#l "#n 5u5#%#n %e&2#"i 4#"# %#un )*** :#n5 "i9en#n53#n ole HCE.
< O@e&se#s P&i@#%e In@es%9en% Coo4e%ion 'OPIC Se%el# sen53e%# HCE seles#i, 4e&us###n "i4e5#n5 ole OPIC se7#5#i 4e9ili3 s##9 9#:o&i%#s. Sel#n2u%n:# OPIC 9el#3u3#n 3e&2#s#9# "en5#n Pe&%#9in# :#n5 "i&en<#n#3#n sel#9# ) %#un ')*** 8 )**), 3e&2#s#9# %e&se7u% "#l#9 #l 9el#3u3#n 4e$#%#n "#n 4e9eli##n =#sili%#s #se% :#n5 "i%in55#l3#n HCE. N#9un 4#"# %#n55#l )+ A5us%us )**( 4e9e&in%# RI "#n OPIC 9en#n"#%#n5#ni =in#l A5&ee9en% :#n5 9en:#%#3#n 3e4e9ili3#n s##9 9#:o&i%#s 7e&4in"# "#&i OPIC 3e 4e9e&in%# RI "i7#$#
De4#& %e9en
Keu#n5#n Ne5#, sel#n2u%n:# 4#"# %#n55#l )? Dese97e& )**( Men%e&i Keu#n5#n RI 9enun2u3 PT. PLN 'Pe&se&o un%u3 9ene& i9# "#n 9en5elol# #se% ; #se% Ne5# "i$il#:# Dien5 P#%u#.
" Geo Di4# Ene&5i Mel#lui Su% Pe&2#n2i#n Ke&2#s#9# #n%# PT. PLN "en5#n Pe&%#9in# 9#3# 4#"# %#n55#l (? Se4%e97e& )**( "i7en%u3 7#"#n 4en5elol# Dien5 P#%u# 'BPDP :#n5 7e&%u5#s 9el#3u3#n 4e&si#4#n "#n 4el#3s#n##n &e3o9isionin5 PLTP Uni% I 1* MW
Dien5, se&%#
9e$#% #se% 8 #se% Dien5 P#%u#. D#l#9 9#s# &e3o9isionin5, se9u# 4el#%#n :#n5 "i%in55#l3#n HCE "il#3u3#n 4e&7#i3#n 8 4e&7#i3#n
Meilinda Dwi Putri Program Studi Teknik Kimia – UPN “Veteran” Yogyakarta
5
Ke&2# P& #3 %e3 PT. Geo Di4# Ene&5i (6 Fe7&u#&i 8 (6 M#&e% )*(1
se&%# 4e97u#%#n &u#n5 4e&e"#9 '&o<3 9u==le&. Se%el# 9el#3u3#n 7e&7#5#i 4e97en##n, #3i&n:# 4#"# %#n55#l A5us%us )**) PT. Geo Di4# Ene&5i &es9i "i"i&i3#n "iDien5 "#n 9en5o4esi3#n + 7u# su9u& 4&o"u3si "en5#n 3#4#si%#s 1* MW :#n5 %e&;in%e&3one3si3#n 3e 2#&in5#n J#$# M#"u B#li 'J#9#li.
). -isi "#n Misi Pe&us###n (. -isi ! Men2#"i Pe&us###n Ene&5i Geo%e&9#l :#n5 H#n"#l "#n Te&4e&<#:# 9el#lui ins#n Geo Di4#, Keun55ul#n O4esion#l "#n Pe&%u97u#n :#n5 Be&3esin#97un5#n. ). Misi ! #
Fo3us
4#"#
4e&%u97u#n
4e&us###n
:#n5
"#n
7e&3esin#97un5#n "#l#9 9en<#4#i %u2u#n 7isnis 7
Men5o4%i9#l3#n 4&o"u3%i=i%#s 9el#lui o4esion#l :#n5 un55ul "#n To%#l u#li%: M#n#5e9en%
<
Men:e"i#3#n lin53un5#n :#n5 %e&7#i3 un%u3 7e&4&es%#si se7#5#i P&o=esion#l "#n 9en2#"i Ins#n Geo Di4# :#n5 Un55ul
"
Tu&u% 9en"u3un5 4&o5 4e9e&in%# "#l#9 4en:e"i##n Lis%&i3 P#n#s Bu9i :#n5 A9#n "#n R#9# Lin53un5#n D#l#9 9el#3s#n#3#n 9isi 4e&us###n, selu&u ins#n PT. Geo
Di4# Ene&5i sel#lu 7e&4e5#n5 %e5u 3e4#"# T#%# Nil#i Un55ul#n se75#i 7e& i3u%!
>. Mo%%o Pe&us###n Le#&nin5 8 In%e5&i%: ; Go#l O&ien%e" 8 Honou& 8 Te#9$o& 3 ' LIGHT
Le#&nin58
K#9i
9el#3un#n
Pe97el#2#n
"#n
Ino@#si
se<#
Be&3esin#97un5#n un%u3 9e97e&i nil#i %#97# 7#5i 4el#n55#n "#n 4e9e5#n5 3e4en%in5#n
Meilinda Dwi Putri Program Studi Teknik Kimia – UPN “Veteran” Yogyakarta
6
Ke&2# P& #3 %e3 PT. Geo Di4# Ene&5i (6 Fe7&u#&i 8 (6 M#&e% )*(1
Beni 7e&u7# Beni
9en5#97il &esi3o
Pe&7#i3#n 7e&3esin#97un5#n Be&4i3i&
"i lu#& 3e7i#s##n
In%e5&%:8 K#9i #&us 7e&si3#4 Ju2u& "#n %e&4e&<#:# "#l#9 se5#l# 4e9i3in, 4e&3#%##n "#n %in"#3#n D#4#%
"i4e&<#:# "#n "i#n"#l3#n
Be3e&2#
"en5#n e%os 3e&2#
Ke4en%in5#n
4e&us###n "i #%#s 3e4en%in5#n 4& i 7#"i
Me97e&i3#n
u94#n 7#li3 :#n5 2u2u& "#n %e&7u3#
Go#l O&ien%e" 8 K#9i 7e&3o9i%9en un%u3 9en<#4#i 3eun55ul#n "#l#9 se5#l# #l :#n5 3#9i l#3u3#n "#n 7e&si3#4 4enu se9#n5#% un%u3 9en<#4#i #sil :#n5 9ele7ii ##n O&ien%#si Penu
%e&#"#4 #sil
Inisi#%i= "#n P&o#3%i=
Me9ili3i
Sense O= U&5en<:
Men"o&on5
"i&i un%u3 sel#lu 9ele7ii :#n5 "i#+#n
Honou&; K#9i 7e&%e3#" un%u3 "i3#5u9i #%#s 3ine&2# 7e&3el#s "uni# 9el#lui P&o=esion#lis9e "#n si3#4 s#lin5 9en5o&9#%i Men2#"i
&ole 9o"el
Men2#l#n3#n Me9e5#n5
#4# :#n5 "i3#%#3#n
%e5u 3o9i%9en
Be&%#n55un5 2#$#7
Te#9$o&3 8 K#9i 4e&<#:# #3#n 3e3u#%#n Sine&5i "#n Ko9uni3#si un%u3 9e97#n5un %i9 :#n5 un55ul Kol#7osi Pe"uli
#n%#& De4#&%e9en
"#n Be&e94#%i
Meilinda Dwi Putri Program Studi Teknik Kimia – UPN “Veteran” Yogyakarta
7
Ke&2# P& #3 %e3 PT. Geo Di4# Ene&5i (6 Fe7&u#&i 8 (6 M#&e% )*(1
R#s#
9e9ili3i :#n5 3u#%
Pe&s#%u#n
:#n5 3u#%
II.) Lo3#si Pe& us###n (. As4e3 lin53un5#n D#&i se5i lin53un5#n, 4e97#n53i% lis%&i3 %en#5# 4#n#s 7u9i "#4#% "i3#%e5o&i3#n se7#5#i %e
PLTP
su"#
"i3#%e5o&i3#n
se7#5#i
4e9e5#n5
4&o4e& 7i&u.
Di7#n"in5 "en5#n su97e& %en#5# 4e97#n53i% l#inn:#, 9#3# %en#5# 4#n#s 7u9i 7i#s "i5un#3#n se<# l#n5sun5 se4e&%i un%u3 4e9#n"i#n #i& 4#n#s, un%u3 4en5e&in5#n #sil 4e&%#ni#n, 4en<#in es,"#n 3e4en%in5#n u9u9 l#inn:#.
'#
'7
G#97#& II.( '# Pe9#n"i#n #i& 4#n#s "#n '7 Pen<#in es
Lo3#si PT Geo Di4# Ene&5i %e&le%#3 "i "#e "#%#n %in55i Dien5. Sel#in Se7#5#i lo3#si 4e&us###n, "#%#n %in55i Dien5 2u5# "i3en#l se7#5#i lo3#si O72e3 $is#%# 3#&en# "ilo3#si %e&se7u%
7#n:#3
%e&"#4#% 4en55#l#n se2# se4e&%i 3o94le3s 7#n5un#n #n"i" #n Tel#5#. *
Te94e%u& "i "#%#n Tin55i Dien5 3un5 Le7i )* C "en5#n 3e%in55i#n )*** 8 )(** MDPL.
Meilinda Dwi Putri Program Studi Teknik Kimia – UPN “Veteran” Yogyakarta
8
Ke&2# P& #3 %e3 PT. Geo Di4# Ene&5i (6 Fe7&u#&i 8 (6 M#&e% )*(1
G#97#& II.) Pe%# lo3#si PT. Geo Di4# Ene&5i Dien5
PT Geo Di4# Ene&5i 9e94un:#i 7e7e# %i%i3 su9u& 'P#" :#n5 %e&le%#3 s#lin5 7e&2#u#n, sein55# "#4#% "i3#%#3#n 4e&us###n
ini %i"#3
9e94un:#i lu#s #&e# :#n5 sesun55un:#. P#"# se%i#4 su9u& 'P#" %e&se7u% "i7e&i 3o"e se7#5#i 7e&i3u% ! # Wil#:# Hili& '$ell 4#" 4& o"u<%ion
4#" + Te&"#4#% > Bu# su9u& 4&o"u3si :#i%u HCE;+A, HCE;+B, HCE; +C. 7e"# 4#"# 3e%in55i#n (*,6 MDPL.
4#" Te&"#4#% Su9u& 4&o"u3si HCE;B, "#n DNG;. Be"# 4#"# 3e%in55i#n )*),1 MDPL.
4#" ) Te&"#4#% ) Bu# su9u& 4&o"u3si :#i%u HCE;)A , "#n HCE;)B.
7e"# 4#"# 3e%in55i#n )*+1,> MDPL.
P#" >* Te&"#4#% ) 7u# su9u& 4&o"u3si :#i%u HCE >* "#n >*A
4#" >( H#n:# %e&"#4#% ( 7u# su9u& 4&o"u3si.
7 Wil#:# Hulu
P#" (+ Me&u4#3#n su9u& in2e3si, lo3#si ini 7e"# 4#"# 3e%in55i#n )*1),6 MDPL.
P#" )
Meilinda Dwi Putri Program Studi Teknik Kimia – UPN “Veteran” Yogyakarta
9
Ke&2# P& #3 %e3 PT. Geo Di4# Ene&5i (6 Fe7&u#&i 8 (6 M#&e% )*(1
Lo3#si ini %e&"#4#% su9u& :#i%u HCE )A.
Mono7lo<3
Lo3#si ini 7e"# 4#"# 3e%in55i#n )*1),6 MDPL '4#"# 9#s# Pe& %#9in#
Po$e& Pl#n% Me&u4#3#n lo3#si 4e97#n53i% %en#5# lis%&i3 "#&i %en#5# 4#n#s
7u9i :#n5 "i#sil3#n "#&i #sil 4en:#&in5#n u#4 4#n#s "i9#n# lis%&i3 :#n5 "i#sil3#n 9en<#4#i 1* MW.
II.> S%&u3%u& O&5#nis#si PT. Geo Di4# Ene&5i Dien5 (. S%&u3%u& O&5#nis#si Genel M#n#5e&
). S%&u3%u& O&5#nis#si S%e#9 Fiel"
Meilinda Dwi Putri Program Studi Teknik Kimia – UPN “Veteran” Yogyakarta
10
Ke&2# P& #3 %e3 PT. Geo Di4# Ene&5i (6 Fe7&u#&i 8 (6 M#&e% )*(1
>. S%&u3%u& O&5#nis#si Po$e& Pl#n%
?. S%&u3%u& O&5#nis#si M#in%en#n
6. S%&u3%u& O&5#nis#si Hu9#n C#4i%#l Fin#n
Meilinda Dwi Putri Program Studi Teknik Kimia – UPN “Veteran” Yogyakarta
11
Ke&2# P& #3 %e3 PT. Geo Di4# Ene&5i (6 Fe7&u#&i 8 (6 M#&e% )*(1
1. S%&u3%u& O&5#nis#si HSE P&o
G#97#& II.> S%&u3%u& O&5#nis#si PT Geo Di4# Ene&5i Uni% Dien5
II.? Kesel#9#%#n K e& 2# Kesel#9#%#n 3e&2# 9e&u4#3#n #l :#n5 s#n5#% "i4e&#%i3#n "#l#9 4e&us###n ini, "is#94in5 un%u3 9en2#9in 3esel#9#%#n se%i#4 3#&:#$#n :#n5 7e3e&2# "i"#l#9n:# se&%# un%u3 9elin"un5i e%e< 8 e%e< 4e&us###n l#inn:#. Un%u3 i%u 7e7e# 4e&len53#4#n 4en"u3un5 :#n5
"i5un#3#n
"i#n%#n:#!
( Al#% Pelin"un5 "i&i #. B#2u 3e&2# '$e#&4#<3, 7e&=un5si un%u3 9elin"un5i %u7u 4#"# $#3 %u 2#. 7e3e&
7. Hel9 3e&2# 'S#=e%: Hel9, 7e&=un5si un%u3 9elin"un5i 3e4#l# 4#"# $#3%u 7e3e&2# "il#4#n5#n. <. S#&un5 %#n5#n, 7e&=un5si un%u3 9elin"un5i %#n5#n "#&i 7en"# 8 7en"# %#2#9 "#n3o%on. ". Se4#%u Ke&2# 's#=e%: soes, 7e&=un5si un%u3 9elin"un5i 3#3i "#&i 7en"# 8 7en"# 3es :#n5 #"# "ilo3#si 4#7&i3.
) Al#% 4#"# 4e3e&2##n 3usus #. G#s "e%e<%o&, "i5un#3#n un%u3 9en5e%#ui #4#7il# %e&2#"i 3e7o
Meilinda Dwi Putri Program Studi Teknik Kimia – UPN “Veteran” Yogyakarta
12
Ke&2# P& #3 %e3 PT. Geo Di4# Ene&5i (6 Fe7&u#&i 8 (6 M#&e% )*(1
7. SCBA 'sel=
7&e#%in5
#44#%us, 9e&u4#3#n #l#% 7#n%u
4e&n#=#s#n.
<. F#nBlo$e&
> Al#% 4#"# 7#5i#n 4en5el#s#n #. B#2u 3e&2# '$e#& 4#<3 7. K#<#9#%# l#s, 7i#s#n:# "i5un#3#n un%u3 4en5e&2##n 4en5el#s#n "#n 4e3e&2##n :#n5 7e&u7un5#n "en5#n se&7u3.
? Al#% 4#"# 7#5i#n lis%&i3 #. S#&un5 %#n5#n 7e&%e5#n5#n %in55i ')* K-
6 P#"# 7#5i#n 3e%in55i#n #. S#7u3 4en5#9#n
II.6 J#9 Ke&2# Pe& us###n PT. Geo Di4# Ene&5i Uni% Dien5 9e94un:#i 2#9 3e&2# 3#&:#$#n sel#9# 6 #&i 3e&2#, 9ul#i "#&i #&i senin s#94#i "en5#n #&i 2u9#% "en5#n $#3%u 3e&2# ?*
2#9
9in55u #%#u
2#9
#&i "en5#n 4e&in
2#9 3e&2# se7#5#i
7e& i3u%!
H#&i Senin J#9 is%i#% H#&i Sel#s# 8 K#9is J#9 is%i#% H#&i Ju9#% J#9 Is%i#%
! *.** 8 (+.** ! ().** 8 (>.** ! *+.>*8 (+.** ! ().** 8 (>.** ! *+.>* 8 (6.>* ! ((.>* 8 ().>*
Se9en%# 3e%en%u#n 3e&2# si=% "i PT. Geo Di4# Ene&5i Uni% Dien5 #"#l#! Si=% 4#5i
! *+.>* 8 (6.>*
Si=% si#n5
! (6.>* 8 )>.>*
Si=% 9#l#9
! )>.>* 8 *+.>*
Meilinda Dwi Putri Program Studi Teknik Kimia – UPN “Veteran” Yogyakarta
13
Ke&2# P& #3 %e3 PT. Geo Di4# Ene&5i (6 Fe7&u#&i 8 (6 M#&e% )*(1
II.1 P&os4e3 Pe& us###n S##% ini 3#4#si%#s 4&o"u3si PT. Geo Di4# Ene&5i Dien5 Uni% I #"#l# 1* MW. Un%u3 9en5o4%i9#l3#n 4o%ensi 4#n#s 7u9i :#n5 %e&"#4#% "i Dien5 "#n P#%u# se&%# 9en:o3on5 3e7u%u#n ene&5: "i 9#s# "e4#n, PT. Geo Di4# Ene&5i Dien5 %el# 9en5e97#n53#n 4&os4e3 4#n#s 7u9i P#%u# Uni% I '7e&o4esi 4#"# )*() "#n Dien5 Uni% II "#n Uni% III sein55# %o%#l 3#4#si%#s %e&4#s#n5
4#"#
%#un
)*(6
se7es#&
>1*
MW.
Pen5e97#n5#n
%e&us
"il#3s#n#3#n "#l#9 9en"u3un5 4&o5 4e9e&in%# "#l#9 4en:e"i##n %en#5# lis%&i3 4#n#s 7u9i :#n5 #9#n "#n # lin53un5#n, se&%# "i#+#n "#4#% se5e 7e&o4esi un%u3 9en#97# 3#4#si%#s 4&o"u3si lis%&i3.
Meilinda Dwi Putri Program Studi Teknik Kimia – UPN “Veteran” Yogyakarta
14
Ke&2# P& #3 %e3 PT. Geo Di4# Ene&5i (6 Fe7&u#&i 8 (6 M#&e% )*(1
BAB III PROSES PRODUK SI PT. GEO DIPA ENERGI UNIT I DIE NG
PLTP Uni% I Dien5 9e94un:#i ?? su9u& 4&o"u3si %e&9#su3 su9u& in2e3si, #3#n %e%#4i "i3#&en#3#n 3e%e&7#%#s#n 4#"# 7e7e# su9u& %i"#3 9#94u l#5i
9en5#sil3#n
u#4
9#u4un
&us#3n:#
&ese&@o#&,
9#3#
su9u&
:#n5
"io4esi3#n se7#5#i 4e9#so3 u#4 #n:# (* 7u#, :#i%u! HCE;)A, HCE;)B, .HCE;>*,HCE;>*AHCE; >(, HCE;A, HCE;B, HCE;+A, HCE;+B "#n HCE;+C "en5#n 3#4#si%#s 4&o"u3si %e&4#s#n5 1* MW se"#n53#n un%u3 su9u& in2e3si sen"i&i PLTP Uni% Dien5 9e94un:#i 7u# su9u& in2e3si, :#i%u! DNG. (*, (>, (?, (6, (+ "#n HCE.6A, (+A, >>. R#%# 8 %# su9u& 4&o"u3si %e&se7u% 9e9ili3i 3e"#l#9#n se3i%#& >*** 9 "i7#$# 4e&9u3##n 7u9i. M#sin5 8 9#sin5 su9u& 9e9ili3i %e3#n#n 4#"# 3e4#l# su9u& :#n5 7e&7e"# 8 7e"# 7e&3is#& #n%# ?** 8 +(* 4si5, "#n 9#94u 9en5#sil3#n u#4 "en5#n 3#4#si%#s :#n5 7e&7e"# 8 7e"#. Un%u3 "#4#% 9en55e!#n %u&7in 4en55e 5ene%o& "i7u%u3#n u#4 :#n5 7en#& 8 7en#& 7e&si "#n 9e9li3i %in53#% 3ele97#7#n se&en"# 9un53in #5#& %i"#3 7e&si=#% 9e&us#3 un%u3 %u&7in. K#&en# 3u#li%#s u#4 :#n5 "i#sil3#n :#n5 "i#sil3#n ole su9u& 4&o"u3si Dien5 s#n5#% &en"# 9#3# "i4e&lu3#n su#%u s:s%e9 4en5ol##n u#4 :#n5 s#n5#% 3o94le3s 9ul#i "#&i su9u& 4&o"u3si, 4e9is##n u#4, 5#%e&in5 s:s%e9, s#94#i 4e97#n53i% %en#5#.
III.( Ko94onen PLTP Ko94onen PLTP "#4#% "i3elo94o3#n 9en2#"i ? 2enis,
:#i%u!
3o94onen 4&o"u3si u#4, 3o94onen "is%&i7usi u#4 "#n 7&ine, 3o94onen 4e97#n53i% %en#5# se&%# 3o94onen 4en"u3un5. Ko94onen 8 3o94onen %e&se7u% "iui3#n se<# &in
Meilinda Dwi Putri Program Studi Teknik Kimia – UPN “Veteran” Yogyakarta
15
Ke&2# P& #3 %e3 PT. Geo Di4# Ene&5i (6 Fe7&u#&i 8 (6 M#&e% )*(1
# Su9u& P&o"u3si '4&o"u<%ion $ell Su9u& 4&o"u3si #"#l# su9u&
:#n5 9en5#sil3#n u#4 4#n#s 7u9i
"en5#n 3e"#l#9#n se3i%#& >*** 9 "i7#$# 4e&9u3##n %#n#. Su9u& ini 9en5#sil3#n u#4 7#s# :#n5 9#si 9en5#n"un5 #i& sein55# #&us "i4is#3#n "en5#n 9en55un#3#n se4#& #%o& .
G#97#& III.( Well P& o"u<%ion
7 Se4#%o& Se4#%o& 7e&=un5si un%u3 9e9is#3#n =lui"# "u# =#s# "#&i su9u& 4&o"u3si 9en2#"i =#s# u#4 "#n =#s# <#i&. F#s# u#4 :#n5 %e&7en%u3 "#&i
se4#%o&
"i5un#3#n
se7#5#i
4en55e
%u&7in
9el#lui
5#%e&in5 s:s%e9 . F#s# <#i& #3#n "i4o94#3#n ole 7&ine in2e<%ion 4u94 un%u3 "iin2e3si3#n 3e97#li 3e"#l#9 7u9i. Jenis se4#& #%o& :#n5 "i5un#3#n "isini #"#l# <:
G#97#& III.) Se4#& #%o&
Meilinda Dwi Putri Program Studi Teknik Kimia – UPN “Veteran” Yogyakarta
16
Ke&2# P& #3 %e3 PT. Geo Di4# Ene&5i (6 Fe7&u#&i 8 (6 M#&e% )*(1
< Silen
un%u3
"i7u#n5, =lui"# "#&i su9u& #3#n 9eni97ul3#n 3e7isin5#n :#n5 lu#& 7i#s# sein55# "#4#% 9eni97ul3#n 4olusi su# :#n5 s#n5#% 7e&7##:# 7#5i 4en"en5#n. Ole 3#&en# i%u un%u3 9en5un5i 3e7isin5#n "#n 9en5on%&ol #lin 9#3# =lui"# "i#li&3#n 3e silen
G#97#& III.> Silin
" B#lon5 '4on" Be&=un5si un%u3 9en#94un5 7&ine se7elu9 "i4o94#3#n 3e su9u& in2e3si. Pon" 2u5# 7e&=un5si se7#5#i %e94#% un%u3 9en5en"#4#3n sili<# "#&i 7&ine. Pon" "ilen53#4i "en5#n 5eo9e97n
un%u3
9en
Meilinda Dwi Putri Program Studi Teknik Kimia – UPN “Veteran” Yogyakarta
17
Ke&2# P& #3 %e3 PT. Geo Di4# Ene&5i (6 Fe7&u#&i 8 (6 M#&e% )*(1
G#97#& III.? 4on" )
e Pi4# Alin Du# F#s# Pi4# ini 7e&=un5si un%u3 9en5#li&3#n =lui"# "u# =#s# :#n5 7es#l "#&i su9u& 9enu2u se4#%o&, 4i4# ini 9e94un:#i u3un :#n5 7e&@#&i#%i=, :#i%u! ()/, (1/ "#n (/.
G#97#& III.6 4i4# #lin "u# = #s#
). Ko94onen Dis%&i7usi U#4 "#n B&ine Ko94onen "is%&i7usi u#4 "#n 7&ine "isini #"#l# 4el#%#n
:#n5
7e&3#i%#n "en5#n "is%&i7usi #sil "#&i 4e9is##n se4#%o&. Pel#%#n %e&se7u% #n%# l#in! # In2e<%ion Pu94 'B&ine 4u94 Po94# 7&ine 7e&=un5si un%u3 9en5#li&3#n 7&ine #sil 4e9is##n "#&i se4#%o& 3e 7#lon5.
Meilinda Dwi Putri Program Studi Teknik Kimia – UPN “Veteran” Yogyakarta
18
Ke&2# P& #3 %e3 PT. Geo Di4# Ene&5i (6 Fe7&u#&i 8 (6 M#&e% )*(1
G#97#& III.1 B&ine 4u94
7 Boos%e& Pu94 Boos%e& 4u94 #"#l# 4o94# :#n5 "i5un#3#n un%u3 9en#i3#n %e3#n#n 7&ine :#n5 "i4#s#n5 se<# se&i "en5#n 7&ine 4u94. Po94# ini #n:# "i5un#3#n 2i3# %e3#n#n "is<#&5e "#&i 7&ine 4u94 %i"#3 9en
G#97#& III.+ Boos%e& Pu94
< Pi4# U#4 "#n B&ine D#&i %e94#% 4&o"u3si u#4 "i#li&3#n 3e%e94#% 4e97#n53i% "en5#n 4i4# 3usus "il#4isi isol#si un%u3 9en5un5i 3eil#n5#n 4#n#s :#n5 "#4#%
9en:e7#73#n
4enu&un#n
%e3#n#n
:#n5
7ei7#% 4#"#
%e&7en%u3n:# 3on"ens#%.
Meilinda Dwi Putri Program Studi Teknik Kimia – UPN “Veteran” Yogyakarta
19
Ke&2# P& #3 %e3 PT. Geo Di4# Ene&5i (6 Fe7&u#&i 8 (6 M#&e% )*(1
'#
'7
G#97#& III. '# "#n '7 4i4# u#4 "#n 7& ine
>. Ko94onen Pe97#n53i% Ten#5# Ko94onen 4e97#n53i% %en#5# "isini #"#l# 4el#%#n #%#u4un 3ons%&u3si :#n5 7e&3#i%#n "en5#n 4&oses 4e97#n53i%#n %en#5# "#&i u#4 :#n5 "i#sil3#n. Pel#%#n "#n 3ons%&u3si %e&se7u% #n%# l#in! # Tu&7in Tu&7in
7e&=un5si
un%u3
9en55e!#n
5ene%o&
"en5#n
9en55un#3#n %en#5# u#4 "#&i su9u& 4&o"u3si :#n5 %el# "iol# %e&le7i "#ulu. Tu&7in :#n5 "i5un#3#n #"#l# 4&o"u3si
"#& i
Ans#l"o, %i4e KG> "ou7le =lo$ + s%#5e
inle% %e94e%u&e )(* C, inle% 4&essu&e 6 8 () ATA, ou%le% 4& essu& e *,*( 7#& # 7solu%e.
G#97#& III. Tu& 7in
Meilinda Dwi Putri Program Studi Teknik Kimia – UPN “Veteran” Yogyakarta
20
Ke&2# P& #3 %e3 PT. Geo Di4# Ene&5i (6 Fe7&u#&i 8 (6 M#&e% )*(1
7 Go@e&no& Go@e&no& 7e&=un5si un%u3 9en5en"#li3#n u#4 :#n5 9#su3 3e %u&7in. Den5#n 9en5#%u& 2u9l# u#4 :#n5 9#su3 %u&7in, 4u%#n %u&7in 2u5# "#4#% "i#%u& 7#i3 7e&%#97# 9#u4un 7e&3un5. Go@e&no& %e&"i&i "#&i "u# 3o94onen, 4e&%#9# un%u3 9en5u3u& #%#u 9en"e%e3si 3e
7en%u3
5e#n
4#"#
7#5i#n
ou%4u%
5o@e&no&
un%u3
9en5on%&ol 4el#%#n :#n5 9en5#%u& 7#n:#3n:# u#4 :#n5 9#su3 3e "#l#9 %u&7in.
G#97#& III.(* Go@e& no&
< Gene%o& Gene%o& 7e&=un5si un%u3 9en5#sil3#n lis%&i3 "#&i 4e&4u%#n %u&7in. Gene%o& :#n5 "i5un#3#n 9e94un:#i 3#4#si%#s %e&4#s#n5 se7es#& 1* MW "#n 3e*** &49.
G#97#& III.(( Gene& #%o&
Meilinda Dwi Putri Program Studi Teknik Kimia – UPN “Veteran” Yogyakarta
21
Ke&2# P& #3 %e3 PT. Geo Di4# Ene&5i (6 Fe7&u#&i 8 (6 M#&e% )*(1
" Tns=o&9#%o& Tns=o&9#%o& #"#l# #l#% :#n5 "i5un#3#n un%u3 9en#i3#n #%#u 9enu&un3#n %e5#n5#n. P#"# PLTP Uni% Dien5 %e&"#4#% 6 7u# %ns=o&9#%o&!
( Au%o%ns=o&9#%o& (6* 3- (6 3- "#n (6 3- (6* 3) Tns=o&9#%o& S%e4 Do$n (6 3- 1 3> Tns=o&9#%o& S%e4 Do$n 1 3- )6* ? Tns=o&9#%o& S%e4 Do$n (6 3->* - se7#n:#3 ) uni%.
G#97#& III.() T& #ns=o& 9#%o&
e Kon"enso& U#4 :#n5 %el# "i5un#3#n un%u3 9en55e!#n %u&7in "i9#su33#n 3e
"#l#9
3on"enso&.
Kon"enso&
"isini
7e&=un5si
un%u3
9en53on"enis#si u#4 :#n5 %el# "i5un#3#n un%u3 9e9u%#& %u&7in.
G#97#& III.(> M#in Con"enso&
Meilinda Dwi Putri Program Studi Teknik Kimia – UPN “Veteran” Yogyakarta
22
Ke&2# P& #3 %e3 PT. Geo Di4# Ene&5i (6 Fe7&u#&i 8 (6 M#&e% )*(1
= S%e#9 E 2e<%o& Be&=un5si un%u3 9en2#5# #5#& 3on"isi "i3on"enso& %e%#4 @#
G#97#& III.(? S%e#9 E 2e<%o&
5 Ho% Well Pu94 Po94# ini 4en55un##nn:# s#n5#% @i%#l 4#"# 4o$e& 4l#n%. Po94# ini 7e&u7un5#n
l#n5sun5
"en5#n
M#in
Con"enso&,
:#i%u
un%u3
o
9en5#li&3#n 3on"ens#% "en5#n suu >> C un%u3 "i"in5in3#n 3e Coolin5
To$e&.
Ju9l#
3on"ens#%
"en5#n
@olu9e
se3i%#&
6.?**.*** li%e& 9e97u%u3#n 4o94# "en5#n 3#4#si%#s :#n5 s#n5#% 7es#& un%u3 9e9in"#3#nn:#, #4#l#5i su4l#i u#4 "#&i Tu&7in 7e&2#l#n %e&us 9ene&us sein55# 9en2#5# #5#& M#in Con"enso& %e%#4 @#
Meilinda Dwi Putri Program Studi Teknik Kimia – UPN “Veteran” Yogyakarta
23
Ke&2# P& #3 %e3 PT. Geo Di4# Ene&5i (6 Fe7&u#&i 8 (6 M#&e% )*(1
G#97#& III.(6 Ho% Well 4u94
Coolin5 To$e& Jenis Coolin5 To$e& :#n5 "i5un#3#n #"#l# 9e<#ni<#l
"& #= %
:#n5 "i5un#3#n 9e9ili3i
4#s#n5
3i4#s.
G#97#& III.(1 Coolin5 To$e&
Meilinda Dwi Putri Program Studi Teknik Kimia – UPN “Veteran” Yogyakarta
24
Ke&2# P& #3 %e3 PT. Geo Di4# Ene&5i (6 Fe7&u#&i 8 (6 M#&e% )*(1
?. Ko94onen Pen"u3un5 Ko94onen 4en"u3un5 "isini #"#l# 4el#%#n #%#u4un 3ons%&u3si :#n5 7e&3#i%#n "en5#n 4&oses 4e97#n53i%#n %en#5# "#&i u#4 :#n5 "i#sil3#n. Pel#%#n "#n 3ons%&u3si %e&se7u% #n%# l#in ! # A
#n%#
?.+ 8 6.) sein55#
9e94e&l#97#%
%e&2#"in:#
4en5en"#4#n sili<# "i"#l#9 4i4# "is%&i7usi.
G#97#& III.(+ A
7 Se#l W#%e& Pu94 Se#l $#%e& 4u94 7e&=un5si un%u3 9e9o94#3#n #i& 3e"#l#9 4i4# #li& :#n5 "i4#s#n53#n s#<# se&i "en5#n #
G#97#& III.( Se#l W#%e& Pu94
Meilinda Dwi Putri Program Studi Teknik Kimia – UPN “Veteran” Yogyakarta
25
Ke&2# P& #3 %e3 PT. Geo Di4# Ene&5i (6 Fe7&u#&i 8 (6 M#&e% )*(1
< Wei&7o Wei&7o 7e&=un5si un%u3 9en5e%#ui l#2u #li& =lui"# 4&o"u3si "#n 3u#li%#s "#&i =lui"# se<# 3#s#&. A"# > 2enis $i&e7o :#n5 se&in5 "i5un#3#n, :#i%u! &e<%#n5ul#&, su44&esse", %&i#n5ul#&. Jenis :#n5 se&in5 "i5un#3#n "i Dien5 Uni% I #"#l# 2enis &e<%#n5ul#& $ei& 7oC.
G#97#& III.( Wei& 7o
" -#l@e Se<# u9u9 2enis @#l@e :#n5 "i5un#3#n PLTP Uni% Dien5, :#i%u 5#%e @#l@e "#n 7#ll @#l@e. Jenis 5#%e @#l@e :#n5 "i5un#3#n #n%# l#in!
'#
'7
'<
G#97#& III.)* '# M#s%e& -#l@e, '7 Si"e -#l@e "#n '< T& o%%le
Be&=un5si un%u3 9en5#%u& l#2u #li& "#n %i%i3 %e&2#"in:#
= l#sin5.
Fl#sin5 :#i%u 7e&u7#n:# =#s# <#i& 9en2#"i "u# =#s# 3#&en# =lui"# 7e&e3s4#nsi "#n %e&2#"i 4enu&un#n %e3#n#n. A3i7#% 4e&7e"##n "i#9e%e& 4i4# #li& "u# =#s# "en5#n o&i=i
Meilinda Dwi Putri Program Studi Teknik Kimia – UPN “Veteran” Yogyakarta
26
Ke&2# P& #3 %e3 PT. Geo Di4# Ene&5i (6 Fe7&u#&i 8 (6 M#&e% )*(1
%e&2#"i 4enu&un#n %e3#n#n :#n5 9en5#3i7#%3#n =lui"# 7e&e3s4#nsi "#n 7e&u7# 9en2#"i "u# =#s#.
e B: P#ss -#l@e B: 4#ss @#l@e 7e&=un5si 9en5#li&3#n =lui"# "u# =#s# l#nsun5 3e silen
Meilinda Dwi Putri Program Studi Teknik Kimia – UPN “Veteran” Yogyakarta
27
Ke&2# P& #3 %e3 PT. Geo Di4# Ene&5i (6 Fe7&u#&i 8 (6 M#&e% )*(1
G#97#& III.)( B: P#ss -#l@e
= Blo<3 -#l@e Blo<3 @#l@e 7e&=un5si un%u3 9en**/ %e&le%#3 se7elu9 "#n sesu"# LC-, 7lo<3 @#l@e PC- 7e&u3un >/ 8 >**/ :#n5 %e&le%#3 #n%# PC- "#n se4#& #%o& .
G#97#& III.)) Blo<3 -#l@e
Meilinda Dwi Putri Program Studi Teknik Kimia – UPN “Veteran” Yogyakarta
28
5 Ce<3 -#l@e Ce<3 @#l@e #"#l# 3#%u7 :#n5 %e&le%#3 se7elu9 7&ine 4u94 'su<%ion 7&ine 4u94 7e&u3un (*/
"#n sesu"# 7&ine 4u94 '"is<#& 5e
7&ine 4u94 7e&u3un /.
P&essu&e Con%&ol -#l@e 'PC- Me&u4#3#n
@#l@e
:#n5
7e3e&2#
4#"#
%e3#n#n
%e&%en%u,
:#n5
9e97u3# 3e%i3# %e3#n#n :#n5 9#su3 4#"# PC- le7i 7es#& "#&i %e3#n#n :#n5 %el# "i#%u& "#n 7e5i%u 2u5# se7#li3n:#.
G#97#& III.)> PC-
i Du94 -#l@e 'D- Be&=un5si un%u3 9en5#%u& 3e%in55i#n l e@el 7&ine 4#"# se4#%o&, 2i3# #lin 7&ine 'LC- su"# 9en<#4#i le@el 9#3si9#l :#n5 "i%en%u3#n 9#3# @#l@e #3#n 9e97u3# se<# o%o9#%is "#n 7&ine "i#li&3#n 3e silen
G#97#& III.)? Du94 -#l@e 'D-
2 Su9u& In 2e3si Su9u& :#n5 "i7u#% un%u3 9en5in2e3si3#n 7&ine "#&i 7#lon5 "i 9#sin5 ; 9#sin5 4#" 3e97#li 3e "#l#9 %#n#.
G#97#& III.)6 Su9u& In 2e3 si
3 Ru4%u&e Dis3 Be&=un5si se7#5#i 4en5#9#n #4#7il# %e&2#"i 3ele7i#n %e3#n#n "#l#9 4i4# #li& in2e3si :#n5 %e&le%#3 se7elu9 se4#%o& "#n sesu"# se4#%o&. Ru4%u&e "is3 #3#n 4e<# #4#7il# %e3#n#n
9ele7ii
%e3#n#n :#n5 "i#%u& "#n =lui"# #3#n 9en5#li& l#n5sun5 3e u"# 7e7#s sein55# 4i4# #9#n "#&i 3e&us#3#n.
G#97#& III.)1 Ru4%u&e Dis3
l Con"ens#% D&o4 Po% 'CDP CDP #"#l# %e94#% 4e97u#n5#n 3on"ens#% :#n5 "i4#s#n5 "i 2#lu& %ns9isi 4i4# un%u3 9en2#5# #5#& u#4 :#n5 "i#li&3#n 7e"# "#l#9 3u#li%#s :#n5 7#i3.
G#97#& III.)+ CDP
9 Ro<3 Mu==le& Ro<3 9u==le& 7e&=un5si se7#5#i 4en5#9#n u#4 "#&i %e3#n#n :#n5 7e&le7i#n se7elu9 9#su3 3e 4o$e& 4l#n% "#n 4e&e"#9 3e7isin5#n :#n5 %e&2#"i 4#"# s##% 4en5elu#n u#4.
'#
'7
G#97#& III.) '# "#n '7 Ro<3 Mu==le&
Meilinda Dwi Putri Program Studi Teknik Kimia – UPN “Veteran” Yogyakarta
30
n S<&u77e& "#n De9is%e& S<&u77e& "#n "e9is%e& #"#l# 4el#%#n :#n5 9e9ili3i =un5si se4e&%i se4#%o& :#i%u se7#5#i 4e9is# #3i& se7elu9 u#4 9#su3 %u&7in "#n se7#5#i
4e9u&ni
u#4
's%e#9
4u&i=ie&.
Den5#n
9en55un#3#n
s<&u77e& "#n "e9is%e& "i#+#n u#4 :#n5 9#su3 3e %u&7in su"# 7en#& 8 7en#& 3e&in5 "#n %e&7e7#s "#&i 4#&%i3el 8 4#&%i3el :#n5 "#4#% 9e&us#3 su"u 8 su"u %u&7in.
'#
'7
G#97#& III.) '# S<&u77e& "#n '7 De9is%e&
III.) P& oses Well P#" S#94#i G#%e&in5 S:s%e9 S%e#9 "i #97il 9el#lui su9u& 4&o"u3si '$ell 4&o"u<%ion "en5#n 3e"#l#9#n 3un5 le7i )*** ; ?*** 9e%e& "#&i 4e&9u3##n %#n#. Flui"# :#n5 3elu#& "#&i 9#sin5 ; 9#sin5 $ell 4&o"u<%ion %e&se7u% 9e&u4#3#n =lui"# ) =#se :#i%u <#i& "#n 5#s. Flui"# :#n5 7e&#sil "i e3s4loi%#si 3e9u"i#n "i4is#3#n #n%# =si u#4 "en5#n =si <#i&n:# 9el#lui se4#%o& '@essel. Fsi u#4 :#n5 %el# "i4is#3#n "#&i =si <#i&n:# 3e9u"i#n 3elu#& 9el#lui 7#5i#n #%#s se4#%o& "en5#n %e3#n#n (> 7#&5 se"#n53#n =si <#i& 3elu#& 9el#lui 7#5i#n 7#$# se4#& #%o& . B&ine 3elu#& se4#%o& l#lu "i%#97#3#n #s#9 sul=#% #5#& 4H n:# %e&2#5# :#i%u se3i%#& ?.+ ; 6.). 4e97e&i#n #
9e5#97#%
4e97en%u3#n
s<#le
4#"#
Meilinda Dwi Putri Program Studi Teknik Kimia – UPN “Veteran” Yogyakarta
4i4e
in2e<%ion.
se%el#
31
4en#97##n #s#9 sul=#% 3e9u"i#n 7&ine "iu94#n 3e "#l#9 #%9os4e& i< =l#s %#n3 'AFTsilen
9eni97ul3#n
3e7isin5#n. B&ine 3elu#& silen
%u&7in,
%e3#n#nn:# "i#%u& %e&le7i "#ulu #5#& %i"#3 9ele7ii () ATA. Pen5#%un %e3#n#n "il#3u3#n 9el#lui &o<3 9u==le& :#i%u "en5#n 9e97u#n5 s%e#9 7e&le7i 3e lin53un5#n. Ro<3 9u==le& #"#l# se7u# 7#n5un#n 7e&7en%u3 4e&se5i se4e&%i 7#3 7es#&, 7e&isi 7#%u ; 7#%u :#n5 7e&=un5si 9e&e"#9 se97un u#4. Di se4#n2#n5 2#l#n s%e#9 9enu2u 4o$e& 4l#n% %e&"#4#% ) 7u#.
III.> P& oses P#"# Po$e& Pl#n% Un%u3 9e9#s%i3#n s%e#9 9#su3 %u&7in 9e&u4#3#n u#4 3e&in5 9#3# s%e#9 #3#n 9ele$#%i s<&u77e& un%u3 "i4is#3#n "en5#n =lui"# <#i&n:# "en5#n 9e9#n=##%3#n 5#:# 5@i%#si. Line 4i4e s%e#9 #3#n %e&7#5i 9en2#"i ) :#i%u line 7: 4#ss "#n line 3e %u&7in. S%e#9 "#&i Line 7: 4#ss #3#n 9#su3 3e in%e&*** &49. Kon"isi s%e#9 9#su3 %u&7in #"#l# 4#"# o
%e94e%u&e )(* C "#n %e3#n#n 6 ; () #%9. Tu&7in #3#n 7e&4u%#& un%u3
Meilinda Dwi Putri Program Studi Teknik Kimia – UPN “Veteran” Yogyakarta
32
9en55e#n 5ene%o& "en5#n "#:# %e&4#s#n5 se7es#& (6 K- "#n #3#n "in#i3#n "en5#n %=o s%e4 u4 9en2#"i (6* K-. S%e#9 3elu#& %u&7in 3e9u"i#n #3#n 9#su3 3e "#l#9 9#in
9e9ili3i 3#4#si%#s 3on"ens#% se7es#& * 9 , %e3#n#n 3e&2# no&9#l 3on"enso& #"#l# *,* 7#&. Flui"# "#&i 9#in 3on"enso& "i#li&3#n 3e"#l#9 in%e&3on"enso&
"#n #=%e&
4u94 un%u3 "iu94#n 3e "#l#9
Meilinda Dwi Putri Program Studi Teknik Kimia – UPN “Veteran” Yogyakarta
33
BAB I- TUGAS
KHUSUS ANALISIS NERACA MASSA, NERACA PANAS DAN EFISIE NSI TURBIN UAP PADA POWER PLANT
I-.( Tin2#u#n Pus%#3 # (. Tu& 7in Tu&7in #"#l# su#%u #l#% #%#u 9esin 4en55e "i9#n# ene&5i =lui"# 3e&2# "i5un#3#n un%u3 9e9u%#& &o"# %u&7in. Tu&7in %e&"i&i "#&i ) 7#5i#n :#i%u &o%o& '7#5i#n :#n5 7e&4u%#& &o"# %u&7in "#n s%#%o& '7#5i#n :#n5 %i"#3 7e&4u%#& &u9# %u&7in. Ro"# %u&7in %e&le%#3 "i "#l#9 &u9# %u&7in "#n &o"# %u&7in #3#n 9e9u%#& 7e7#nn:# '5ene%o&, 7#lin5;7#lin5, #%#u 9esin l#inn:#. Jenis =lui"# :#n5 "i5un#3#n un%u3 9en55e!#n %u&7in #n%# l#in #n%# l#in #i&, u#4, "#n 5#s. Tu&7in u#4 %e&"i&i "#&i se7u# <#3 :#n5 "i3elilin5i su"u;su"u. Su"u;su"u ini 7e&4u%#& 3#&en# %e3#n#n "#&i u#4. Se%el# 9ele$#%i %u&7in, %e3#n#n "#n %e94e%u& u#4 :#n5 se9ul# %in55i #3#n 9enu&un. U#4 3elu#& %u&7in #3#n "i3on"ens#si3#n "#l#9 3on"enso& "#n "i"in5in3#n "i
! Ans#l"o
; Ti4e
! Dou7le Flo$ Tu& 7ine
; K#4#si%#s
! 1* MW
; Ke
! >*** &49
; Ju9l# s%#5e
! ++
). E=isiensi Se<# u9u9, e=isiensi "i"e=inisi3#n se7#5#i 4e&7#n"in5#n #n%# ou%4u% %e&#"#4 in4u% "#l#9 su#%u 4&oses. E=isiensi 9e&u4#3#n s#l# s#%u 4e&s#9##n :#n5 4en%in5 "#l#9 %e&9o"in#9i3# un%u3 9en5e%#ui se7e# 7#i3 3on@e&si ene&5i #%#u 4&oses %ns=e& %e&2#"i. 'Boles, )**1
Meilinda Dwi Putri Program Studi Teknik Kimia – UPN “Veteran” Yogyakarta
34
PLTP "in<#n5 un%u3 9en5#sil3#n ou%4u% 7e&u4# ene&5i lis%&i3 "#l#9 7es#n %e&%en%u un%u3 se2u9l# in4u%. Bil# selu&u 3o94onen PLTP 9e9ili3i e=isiensi :#n5 %in55i, 9#3# 4e&=o&9#n
>. Hu3u9 I "#n II Te& 9o"in#9i3 # Hu3u9 4e&%#9# %e&9o"in#9i3# "in:#%#3#n se7#5#i ! Ene&5i %i"#3 "#4#% "i7u#% #%#u "i9usn#3#n, n#9un 7is# "i&u7# "#&i s#%u 7en%u3 3e 7en%u3 l#inn:#/. Sesu#i "en5#n u3u9 ini, ene&5i :#n5 "i7e&i3#n ole 3#lo& 9es%i s#9# "en5#n 3e&2# e3s%e&n#l :#n5 "il#3u3#n "i%#97# "en5#n 4e&ole#n ene&5i "#l#9 3#&en# 3en#i3#n %e94e%u&. Ji3# 3#lo& "i7e&i3#n 3e4#"# sis%e9, @olu9e "#n suu sis%e9 #3#n 7e&%#97# 'sis%e9 #3#n %e&li#% 9en5e97#n5 "#n 7e&%#97# 4#n#s. Se7#li3n:#, 2i3# 3#lo& "i#97il "#&i sis%e9, @olu9e "#n suu sis%e9 #3#n 7e&3un5 'sis%e9 %#94#3 9en5e&u% "#n %es# le7i "in5in. P&insi4
ini
9e&u4#3#n u3u9 #l#9 :#n5 4en%in5 "#n s#l# s#%u 7en%u3 u3u9 3e3e3#l#n ene&5i. 'F#"lil# "#n Joo, )*(? Hu3u9 %e&9o"in#9i3# 3e"u# 9en:e7u%3#n 7#$# %i"#3 9un53in un%u3 9e97u#% se7u# 9esin 3#lo& :#n5 7e3e&2# "#l#9 su#%u si3lus un%u3 9en5u7# ene&5i 4#n#s :#n5 "i4e&ole "#&i su#%u &ese&@oi& 4#"# suu %e&%en%u selu&un:# 9en2#"i us## 9e3#ni3. Hu3u9 3e"u# %e&9o"in#9i3# 9en5#%#3#n 7#$# #lin 3#lo& 9e9ili3i # :#i%u "#&i 4#ns 3e "in5in "#n %i"#3 se9u# 4&oses "i #l#9 se9es%# #"#l# &e@e&si7le '"#4#% 7#li3. M#3# "#&i i%u %i"#3 9un53in 9e97u#%
Meilinda Dwi Putri Program Studi Teknik Kimia – UPN “Veteran” Yogyakarta
35
se7u# 9esin 3#lo& un%u3 9en5u7# 4#n#s selu&un:# 9en2#"i 3e&2# #%#u "en5#n 3#%# l#in 9e9ili3i e=isiensi %e&9#l (**. 'Nu5&oo "33, )*(>
I-.) C# Me94e&ole D#%# Un%u3 9e94e&ole "#%#, 4enulis 9ene+#n 7e7e# <#
:#3ni
9el#3u3#n o7se&@#si l#n5sun5, $#$#n<# 3e4#"# 3#&:#$#n 4e97i97in5, "#n 2u5# 4en5#97il#n "#%# %u&7in "#&i 4i#3 4o$e& 4l#n%.
I-.> D#%# O 4e& #si T#7el I-.( D#%# o4esi %u&7in u#4 "i Po$e& Pl#n% PT. Geo Di4# Ene&5i S%e#9 Inle% Tu& 7in
S%e#9 Ou%le% Tu& 7in
P ' 7#& 5
T 'C
P '7#& #7s
T 'C
S%e#9 Flo$ R#%e '%on
(6;Fe 7;(1
,)?
(+6
*,*1+
?>,6(
)?,>
(1;Fe 7;(1
,)6
(+6
*,*1?
?>,>
)6>,1
(+;Fe 7;(1
,)6
(+6
*,*+
??,1
)6
(;Fe 7;(1
,)1
(+6
*,*+
?>,+)
)1>
(;Fe 7;(1
,)
(+6
*,*+1(
?(,6
)?*
)*;Fe 7;(1
,(
(+6
*,*+66
?(,+(
)66,>
)(;Fe 7;(1
,)
(+6
*,*++
?(,+(
)1>
));Fe 7;(1
,)
(+6
*,*+?+
?*,
)?6
)?;Fe 7;(1
,)
(+6
*,*6(
?>,)
)1*,6
)6;Fe 7;(1
,)
(+6
*,*)?
?),1
)1(
)1;Fe 7;(1
,)
(+6
*,*(+
?),6)
)+;Fe 7;(1
,)
(+6
*,**)
?),)6
)1)
,)(
(+6
*,**1
?),??
)1(
);Fe 7;(1
,)
(+6
*,**1
?),)+
)1(,>
#@e& #5e
,)(
(+6
*,*(+
?),1)
)61,>
D#%#
);Fe 7;(1
)1),1
I-.?. Di#5 Ali& P& oses Tu& 7in
F(
Turbin
F)
G#97#& I-.( Di#5 Ali& P&oses Tu&7in
Meilinda Dwi Putri Program Studi Teknik Kimia – UPN “Veteran” Yogyakarta
36
Ke%en5#n ! F( ! u#4 9#su3 %u&7in F) ! u#4 3elu#& %u&7in I-.6 Pe&i%un5#n E=isiensi Tu& 7in ( Pe&i%un5#n 9#su3 %u& 7in S%e#9 9#su3 %u&7in 7e&u4# s#%u%e" s%e#9 "i9#n# =si #i& 4#"# inle% %u&7in s#n5#% 3e
H5 '3 J3 5
H= '3 J3 5
S5 '3 J3 5.K
,+*
)++1.
+6,?
1,6>)
,1
H5
H=
S5
(*,*(
)+++,
+1>,)6
1,66>
H5( )+++,+* 3J35 H= ( +1),*6 3J35 S5( 1,61( 3J35.K S) ) Pe&i%un5#n 3elu#& %u&7in P&oses :#n5 7e&l#n5sun5 "i "#l#9 %u&7in #"#l# e3s4#nsi isen%&o4is sein55# en%&o4i 9#su3 %u&7in s#9# "en5#n en%&o4i 3elu#& %u&7in. Bes#&n:# =si u#4 "#n 3on"ens#% :#n5 3elu#& %u&7in "#4#% "ii%un5 7e&"#s#&3#n "#%# en%&o4i <#i& 'S= "#n en%&o4i 5#s 'S5 4#"# 3on"isi ou%le% %u&7in.
Meilinda Dwi Putri Program Studi Teknik Kimia – UPN “Veteran” Yogyakarta
37
P) *,*(+ 7#& T#7el I-.> D#%# S#%u%e" S%e#9 T#7le 4#"# Te3#n#n Ou%le% Tu&7in Te3#n#n ' 7#&
H= '3 J3 5
H5 '3 J3 5
S= '3 J3 5.K
S5 '3 J3 5.K
*,*++?*
(+(,1
)6+6,)
*,661)
,)>1>
*,*(+
H=)
H5)
S=)
S5)
*,*)*6?
(+6,+
)6+1,
*,6(
,)(++
H= ) (+6,6( 3J35 H5) )6+1,+6+ 3J35 S= ) *,6++ 3J35.K S5) ,)() 3J35.K Ku#li%#s u#4 3elu#& %u&7in "i%en%u3#n "en5#n 4e&s#9##n ! S) =. S= ) 5. S5) S) '(;5. S= ) 5. S5) S= ) 8 5. S= ) 5. S5) 5 ' S) 8S= ) ' S5) 8S= )
'1,61(8*,6++',)()8 *,6++ ' 6,>( '+,1)(?( *,+6
= ( 8 *,+6 *,)(6 M#3# en%#l4i %o%#l 3elu#& %u&7in ! H) =. H= ) 5. H5) H) '*,)(6 '(+6,6( '*,+6 ')6+1,+6+ )*1*,?* 3J35 H H( 8 H) )+++,+* 8 )*1*,?* +(+,)( 3J35 Pe&i%un5#n E=isiensi Tu&7in Flo$%e'M)61,> %on2#9'(*** 35( %on'( 2#9>1**s +(,>? 35s D#:# "i#sil3#n %u&7in 'P )1,)6 MW )1.)6* 3Js
Meilinda Dwi Putri Program Studi Teknik Kimia – UPN “Veteran” Yogyakarta
38
%o%#l
(**
"i9#n# Wisen%&o4i3 M. H %o%#l
26.250 / 71,34
(**
(717,219
)
6(,> %o%#l %u&7in 5ene%o& A4#7il# e=isiensi 5ene%o& "i#n55#4 *, 9#3# %u&7in ƞ
ƞ
5 1 , 3%
80% 1?,()
I-.1 Pe&i%un5#n Ne<# M#ss# Tu& 7in L#2u #li& s%e#9 9#su3 %u&7in )61,> %on Den5#n #su9si =lui"# 9#su3 %u&7in #"#l# s%e#9 "#n 3elu#n %u&7in %e&"i&i "#&i s%e#9 "#n 3on"ens#%, 9#3# "i"#4#% ! S%e#9 3elu#n %u&7in
*,+6 )61,>
Kon"ens#% 3elu#n %u&7in
*,)(6 )61,>
To%#l l#2u #li& 3elu#n %u&7in
)*(,1() %on 66,)( %on )61,> %on
T#7el I-.? Ne<# M#ss# "i Tu&7in In4u% '%on
Ou%4u% '%on
F(
F)
U# 4
)61,>
)*(,1()
Ai&
;
66,)(
Ju9l#
)61,>
)61,>
K o9 4onen
I-.+
Pe&i%un5#n Ne<# P#n#s Tu& 7in T&e=
! )6C ) K
T inle% %u&7in ! (+6C ?? K T ou%le% %u&7in ! ?),1)C >(6,1) K
Meilinda Dwi Putri Program Studi Teknik Kimia – UPN “Veteran” Yogyakarta
39
D#%# "#&i 0#$s ! Ko94onen
! Ai&
F#se
! C#in
C4 'T
! A BT CT DT 'Joule59ol.K
C4 D%
)
)
>
>
?
! AT 'B)T 'C>T 'D?T
Nil#i 3ons%#n%# ! A ! ),*6> B ! ;>,6>(*;) C ! ;),((*>(*;? D ! 6,>?1(*;+ H=5 inle%
H5 8 H= ' )+++,+* 8 +1),*6 3J35 )*(?,*? 3J35
H=5 ou%le%
H5 8 H= ')6+1,+6+ 8 (+6,6( 3J35 )?*(,)>
P#n#s inle% %u&7in :#n5 7e&u4# u#4 9u&ni !
Meilinda Dwi Putri Program Studi Teknik Kimia – UPN “Veteran” Yogyakarta
40
448
u#4 9u#4 ∫29
H)O "T 9u#4 H=5 1 18
+(,>? 35sQ'((?>,1(+ 3J39ol.K ' (
')*(?,*? 3J35
(*),)11+ 3Js
P#n#s ou%le% %u&7in :#n5 7e&u4# <#94un u#4 ! 315,62 #i& 9<#i& ∫ H)O "T 1
' +(,>? 35s . *,)(6 '(>),(> 3J39ol.K ' 18 29
((>(,++6 3Js
Meilinda Dwi Putri Program Studi Teknik Kimia – UPN “Veteran” Yogyakarta
41
u#4 9u#4 ∫29 315,65
H)O "T 9u#4 H=5 1 18
'+(,>?35s.*,+6 Q'(>),(>3J39ol.K '
')?*(,)>
3J35
(>1*1,)?)1 3Js )
((>(,++6 (>1*1,)?)1 (>+>,*(+1 3Js
M#3# 4#n#s ene&5i :#n5 %e&4#3#i 9en2#"i ene&5i 9e3#nis se7es#& ! P#n#s ene&5i (*),)11+ 8 (>+>,*(+1 ?>??,)?( 3Js T#7el I-.6 Ne<# P#n#s "i Tu&7in
K o9 4onen Ai& U#4 P#n#s Ene&5i Ju9l#
M#su3 '3 Js Kelu#& '3 Js ( ) ; ((>(,++6 (*),)11+ (>1*1,)?)1 ;
?>??,)?(
(*),)11+
(*),)11+
Be&"#s#&3#n 4en5#9#%#n "#n 4e&i%un5#n "i4e&ole l#2u #li& u#4 3elu#n %u&7in se7#n:#3 )*(,1() %on2#9 "#n l#2u #li& 3on"ens#% 3elu#n %u&7in se7#n:#3 66,)( %on2#9. H#l ini "ise7#73#n #"#n:# 4enu&un#n %e3#n#n 4#"# %u&7in sein55# 3elu#n %u&7in %e&7#5i 9en2#"i "u# :#i%u s%e#9 "#n 3on"ens#%. Se& %# 4e&i%un5#n ne<# 4#n#s "i"#4#% se7es#& (*),)11+ 3Js. H#l ini "ise7#73#n suu "#n %e3#n#n :#n5 %i"#3 "#4#% "i%en%u3#n "#&i &ese&@oi& 4e&u% 7u9i sein55# u#4 :#n5 "i#sil3#n 7e&si=#% s#%u%e" "#n u#4 3elu#n %u&7in %e&3on"ens#si se7#5i#n. Kon"isi :#n5 i"e#l, u#4 9#su3 %u&7in 7e&u4# su4e&e#%e" "#n :#n5 "i#sil3#n 7e&u4# u#4 s#%u%e" 3#&en# "i#+#n %i"#3 %e&2#"i 4en5e97un#n "i "#l#9 %u&7in. Kon"isi ini %e&2#"i 3#&en# suu :#n5 "i#sil3#n "#&i &ese&@oi& &el#%i= &en"# 2i3# "i7#n"in53#n 7oile& 4#"# PLTU. Sel#in i%u e=isiensi %u&7in :#n5 "i"#4#% "#&i 4e&i%un5#n se7es#& 1?,(). Be7e# =#3%o& :#n5 9e94en5#&ui e=isiensi %u&7in #n%# l#in #"#l# suu "#n %e3#n#n u#4 :#n5 9#su3 %u&7in. Se9#3in %in55i suu "#n %e3#n#n u#4 9#su3, 9#3# e=isiensi :#n5 #3#n se9#3in %in55i. F#3%o& :#n5 4#lin5 7e&4en5#&u %e&#"#4 e=isiensi %u&7in #"#l# #"#n:# 4e&4in"##n 4#n#s "#&i sis%e9 3e lin53un5#n #%#u se7#li3n:#. I"e#ln:# 4&oses :#n5 %e&2#"i "i %u&7in "#n 9esin 3#lo& l#inn:# #"#l# #"i#7#%is, "i9#n# %i"#3 #"# 4e&%u3#n 4#n#s #n%# sis%e9 "en5#n
lin53un5#n. N#9un #l ini #94i& %i"#3 9un53in "#4#% %e&$u2u". Sel#in i%u, 3#&en# =#3%o& in%e&n#l "#&i PLTP Dien5 sen"i&i :#i%u %u&7in "#l#9 3e#"##n %i"#3 se94u&n#, "i9#n# 7l#"e :#n5 "i4#3#i s##% ini 7e&2u9l# 1 7e&7e"# "en5#n se7elu9n:# :#n5 7e&2u9l# +. K#&en# 3e&us#3#n ini se9ul# PLTP Dien5 :#n5 9#94u 9en5#sil3#n "#:# 1* MW s##% ini #n:# 9en5#sil3#n se3i%#& )1,)6 MW. K#&en# "#:# :#n5 "i#sil3#n 7e&3un5, 9#3# e=isiensi 2u5# %u&un %en%un:#.
BAB -
PE NUTUP
-.( K esi9 4ul#n D#&i 4en5#9#%#n "#n 4e&i%un5#n sel#9# 3e&2# 4%e3 "#4#% "isi94ul3#n! (. Ne<# 9#ss# 3elu#n %u&7in "i"#4#% ! L#2u #li& s%e#9 3elu#n %u&7in se7es#& )*(,1() %on2#9 L#2u #li& 3on"ens#% 3elu#n %u&7in se7es#& 66,)( %on2#9 ). Ne<# 4#n#s 4#"# %u&7in "i"#4#% (*),)11+ 3Js >. Nil#i e=isiensi %u&7in "i"#4#% 1?,()
-.) S#& #n Penu&un#n "#:# %u&7in "#&i 1* MW 9en2#"i )1,)6
MW
"i3#&en#3#n &us#3n:# s%#5e + %u&7in :#n5 s#n5#% 7e&4en5#&u %e&#"#4 s%e#9 =lo$ %e :#n5 9#94u "i%e&i9# %u&7in sein55# 3e&2# ou%4u% :#n5 "i#sil3#n 9en2#"i %u&un "s%is. Den5#n 4e$#%#n %u&7in :#n5 in%ensi= s#2# 9un53in %i"#3
se7#i3n:#
"il#3u3#n
o@e&#ull
'4e97on53#n
se<#
3eselu&u#n 4#"# %u&7in #5#& s%#5e + "#4#% "i &e4l#