INDICE
TEMA 1: TEORÍA GENERAL DEL DERECHO PRIVADO........... PRIVADO.................... .................. ............... ......8 8 Introducción a t!"a.............................................................................................8 A#r!ndi$a%!& !!rado&: !!rado&: Ca#acidad ' Actitud!&............................................... ...( 1.1. )Cu* !& ! cont!nido d! D!r!c+o Ci,i #!ruano-.....................................1 1./ E #roc!&o +i&tórico d! a 0or"ación d! D!r!c+o Ci,i P!ruano.................11 1. 2i&t!"a& 3ur4dico& d! "undo......................................................................11 1.5 Codi0icación !n ! &i&t!"a ci,i !n ! P!r6...................................................1/ TEMA /: PRINCIPIO DE LA PER2ONA. LA CONCEPCION: INICIO DE LA VIDA H7MANA...................................................................................................15 Introducción a t!"a...........................................................................................1 A#r!ndi$a%!& !!rado&: !!rado&: Ca#acidad ' Actitud!&............................................. ...1 Ma#a conc!#tua r!0!rido a t!"a......................................................................19 1.1 La #!r&ona....................................................................................................1 1.1.1 D!0inición...................................................................................................1 1.1./ Naci"i!nto.................................................................................................18 1.1. );u< &! !nti!nd! #or &u%!to d! d!r!c+o-................................................1( 1.1.5 =in d! a #!r&ona......................................................................................./ 1./ E conc!>ido: d!0inición? natura!$a %ur4dica? r!@uación r!@uación %ur4dica................ ./( 1./.1 D!0inición.................................................................................................../( 1././ Natura!$a 3ur4dica.................................................................................... 1./. R!@uación 3ur4dica...................................................................................1 1./. R!@uación 3ur4dica.................................................................................../ 1. io
1.. Tro@ada..............................................................................( Concu&ion!& Bd! a &!@unda &!"ana..............................................................( M!taco@nición d! a &!@unda &!"ana...............................................................5 TEMA : DERECHO DE LA PER2ONA.............................................................5 Introducción a t!"a...........................................................................................51 A#r!ndi$a%!& !!rado&: !!rado&: Ca#acidad ' Actitud!&............................................. ...51 Ma#a conc!#tua r!0!rido a t!"a......................................................................51 1.1 D!0inición d! a #!r&ona...............................................................................5/ 1./ Di0!r!ncia !ntr! #!r&ona indi,idua conc!>ido..........................................5 1. );u< &! !nti!nd! #or &u%!to d! d!r!c+o-...................................................5 1.5. D!r!c+o& d! a #!r&ona r!conocido& !n ! Códi@o Ci,i ,i@!nt!................ 55 a.
E d!r!c+o a a ,ida........................................................................ .............55 .......... ...55
>.
E d!r!c+o a a int!@ridad.......................................................................... ..55
c.
La dio&ición &o>r! ! #ro#io cad*,!r......................................... ..............5 .......... ....5
d.
E d!r!c+o a +onor......................................................................................5
!.
E d!r!c+o a a inti"idad.............................................................. ............... ......... ......59 59
0.
E d!r!c+o a a #ro#ia i"a@!n a a ,o$.............................. ................... ......... ............59 ..59
@.
D!r!c+o a a i>!rtad:........................................................ ................... .......... ................ .......5 5
+. D!r!c+o a a id!ntidad:.................................................................................5 1. Lo& acto& d! dio&ición &o>r! ! #ro#io cu!r#o o& traant!& d! ór@ano&...............................................................................................................5( ACTO2 DE DI2PO2ICIFN DI2PO2ICIFN DEL PROPIO PROPIO C7ERPO...................................... C7ERPO............................ ............. ... ANTECEDENTE2............................................................................................... /
1.. Tro@ada..............................................................................( Concu&ion!& Bd! a &!@unda &!"ana..............................................................( M!taco@nición d! a &!@unda &!"ana...............................................................5 TEMA : DERECHO DE LA PER2ONA.............................................................5 Introducción a t!"a...........................................................................................51 A#r!ndi$a%!& !!rado&: !!rado&: Ca#acidad ' Actitud!&............................................. ...51 Ma#a conc!#tua r!0!rido a t!"a......................................................................51 1.1 D!0inición d! a #!r&ona...............................................................................5/ 1./ Di0!r!ncia !ntr! #!r&ona indi,idua conc!>ido..........................................5 1. );u< &! !nti!nd! #or &u%!to d! d!r!c+o-...................................................5 1.5. D!r!c+o& d! a #!r&ona r!conocido& !n ! Códi@o Ci,i ,i@!nt!................ 55 a.
E d!r!c+o a a ,ida........................................................................ .............55 .......... ...55
>.
E d!r!c+o a a int!@ridad.......................................................................... ..55
c.
La dio&ición &o>r! ! #ro#io cad*,!r......................................... ..............5 .......... ....5
d.
E d!r!c+o a +onor......................................................................................5
!.
E d!r!c+o a a inti"idad.............................................................. ............... ......... ......59 59
0.
E d!r!c+o a a #ro#ia i"a@!n a a ,o$.............................. ................... ......... ............59 ..59
@.
D!r!c+o a a i>!rtad:........................................................ ................... .......... ................ .......5 5
+. D!r!c+o a a id!ntidad:.................................................................................5 1. Lo& acto& d! dio&ición &o>r! ! #ro#io cu!r#o o& traant!& d! ór@ano&...............................................................................................................5( ACTO2 DE DI2PO2ICIFN DI2PO2ICIFN DEL PROPIO PROPIO C7ERPO...................................... C7ERPO............................ ............. ... ANTECEDENTE2............................................................................................... /
Ant!c!d!nt!& !@i&ati,o&...................................................................... !@i&ati,o&...................................................................... .............1 ......... ....1 CONCEPTO NAT7RALEA............................................................................1 NAT7RALEA............................................................................1 TRA2PLANTE DE FRGANO2.........................................................................../ CONCEPTO......................................................................................................../ TRA2PLANTE DE INTERVIVO2 EN EL DERECHO........................................./ TIPO2 DE TRA2PLANTE2................................................................................ RE;7I2ITO2 GENERALE2 DE LO2 TRA2PLANTE2.....................................5 a. La n!c!&idad..................................................................................................5 >. Gratuidad d! acto dio&iti,o........................................................................ REVOCACIFN DEL TRA2PLANTE...................................................................9 TRA2PLANTE PO2T MORTEM........................................................................ DI2PO2ICION CORPORAL PARA TRA2PLANTE2......................................... 1. Dioni>iidad Cor#ora................................................................................... 1.1 Part!& r!no,a>!& d! cu!r#o +u"ano......................................................... 1./ Part!& no r!no,a>!& d! cu!r#o +u"ano....................................................8 /. Dioni>iidad cada,r! ! cad*,!r #ro#io...............................................................................8 /./ 2o>r! ! cad*,!r a%!no.................................................................................( DADOR RECEPTOR.......................................................................................( 1. DADOR...........................................................................................................( >. =acutad!& "!nta!&.......................................................................................9 /. RECEPTOR....................................................................................................91 a. Edad................................................................................................................91 >. =acutad!& M!nta!&.......................................................................................91 ANALI2I2 DE N7E2TRA LEGI2LACION........................................... ............... ......... ......91 91 1.9 La #!r&onaidad............................................................................................9 1. E no">r!......................................................................................................9
1.8 E do"iciio....................................................................................................98 1.( La ca#acidad................................................................................................9( Concu&ion!& Bd! a t!rc!ra &!"ana.................................................................. M!taco@nición d! a t!rc!ra &!"ana..................................................................1 TEMA 5: Au&!ncia =in d! a P!r&ona..............................................................1 Introducción a t!"a.........................................................................................../ A#r!ndi$a%!& !!rado&: Ca#acidad ' Actitud!&............................................. .../ Ma#a conc!#tua r!0!rido a t!"a...................................................................... 1. Au&!ncia.........................................................................................................5 1.1 E,oución +i&tórica........................................................................................5 A.
2I2TEMA =RANC2............................................................ ....................
.
2I2TEMA ALEMJN............................................................................ .......
1./ Conc!#to.......................................................................................................9 1.. 2oución !&ta>!cida #or a& dio&icion!& d! o& art4cuo& 5( a 9 d! códi@o ci,i >a%o ! t4tuo d! d!caración d! au&!ncia........................................ 1..1. Po&ición d! Códi@o Ci,i P!ruano...........................................................8 /. D!caración d! Au&!ncia................................................................................81 /.1 D!caración %udicia d! au&!ncia..................................................................81 /./ Po&!&ión t!"#ora d! o& >i!n!& d! au&!nt!..............................................8/ /. Po&!&ión d! o& >i!n!& #or un t!rc!ro.........................................................8 . =in d! a #!r&ona............................................................................................8 .1. Mu!rt! o 0in d! a #!r&ona...........................................................................8 ./ Ca&!& d! "u!rt!..........................................................................................85 ./.1. Mu!rt! natura...........................................................................................85 ././. La "u!rt! d!&d! ! #unto d! ,i&ta d! d! a "!dicina.......................... ....8 ././.1. La "u!rt! >ioó@ica o c!uar.................................................................8 ./.. La "u!rt! d!&d! ! #unto d! ,i&ta d! d!r!c+o.......................................89 5
./.5. Mu!rt! ci,i................................................................................................8 ./.5.1. Ca&o& d! "u!rt! ci,i............................................................................88 ./.5./. E0!cto&...................................................................................................88 ./.5.. Pru!>a d! a "u!rt!..............................................................................88 ./.5..1. Pr!&unción d! 0a!ci"i!nto................................................................88 ./.5../. Princi#io @!n!ra.................................................................................8( ./.5... P!r&ona& o>i@ada& a +ac!r a d!nuncia. Pa$o #ara +ac!ra...........8( ./.5..5. E!"!nto& #ro>atorio&........................................................................8( ./.. Mu!rt! anóni"a........................................................................................( ./.9. Miitar!& "u!rto& !n co">at!..................................................................( ./.. Mu!rt!& ocurrida& !n +oita!& o a$ar!to&............................................( ./.8. Pr!"ori!ncia con"or!ncia....................................................................(1 ./.8.1. Pr!"ori!ncia..........................................................................................(1 ./.8./. Con"ori!ncia.........................................................................................(1 . Mu!rt! #r!&unta............................................................................................(/ ..1. Nocion!& @!n!ra!&..................................................................................(/ ../. Ca&o& d! d!caración d! "u!rt! #r!&unta...............................................(/ ... E nu!,o "atri"onio d! cónu@! d! #r!&unta"!nt! "u!rto.................( 5. R!conoci"i!nto d! !Ki&t!ncia........................................................................(5 Concu&ion!& Bd! a cuarta &!"ana..................................................................( M!taco@nición Bd! a cuarta &!"ana................................................................(9 T!"a : La& P!r&ona& 3ur4dica&........................................................................( Introducción a t!"a...........................................................................................( A#r!ndi$a%!& !!rado&........................................................................ .............( 1. A!cto& G!n!ra!&:.......................................................................................(( 1.1. Conc!#to:.....................................................................................................((
1./. )Cu* 0u! ! trata"i!nto !@a d! a& #!r&ona& %ur4dica& !n ! d!r!c+o ro"ano-..............................................................................................................(( 1. R<@i"!n L!@a d! La P!r&ona 3ur4dica:....................................................1 1.5 Natura!$a 3ur4dica:....................................................................................1 1. Ca&i0icación d! a& #!r&ona& %ur4dica&:.....................................................1/ 1.9 Princi#io d! a #!r&ona %ur4dica d! d!r!c+o #ri,ado:.................................1 1. E!"!nto r!ui&ito& #ara a con&titución d! a #!r&ona %ur4dica.............15 1.8 R!on&a>iidad ant! t!rc!ro&:..................................................................1 1.( R!#r!&!ntación d! a #!r&ona %ur4dica:......................................................1 1.1 D!r!c+o& 0unda"!nta!& d! a& #!r&ona& %ur4dica&:...............................19 Concu&ion!&.....................................................................................................11( M!taco@nición...................................................................................................11( TEMA 9: LA2 A2OCIACIONE2? LA2 =7NDACIONE2 COMITE2.............. .1/ Introducción a t!"a.........................................................................................1/ A#r!ndi$a%!& !!rado&...................................................................... .............1/ Ma#a conc!#tua r!0!rido a t!"a....................................................................1/1 1.1. La a&ociación.............................................................................................1// 1.1.1. D!0inición................................................................................................1// 1.1./. Caract!r!&..............................................................................................1// 1.1.. Con&titución d! a A&ociación.................................................................1// 1.1.. Con0or"ación d! a A&ociación..............................................................1/9 1.1.9. Di&oución Liuidación.........................................................................1/ 1./. La 0undación..............................................................................................1/( 1./.1. Conc!#to................................................................................................1/( 1././. Caract!ri&tica&........................................................................................1 1./.. Ca&!&.....................................................................................................11 1./.5. =or"a& d! con&titución..........................................................................11 9
1.. E co"it<....................................................................................................1/ Concu&ion!& d! a &!Kta &!"ana....................................................................1/ M!taco@nición...................................................................................................1 TEMA : Co"unidad!& Ca"#!&ina& Nati,a&................................................15 Introducción a t!"a.........................................................................................15 A#r!ndi$a%!& !!rado&....................................................................... ............15 Ma#a conc!#tua r!0!rido a t!"a....................................................................1 1. Co"unidad!& ca"#!&ina& nati,a&............................................................19 1.1. D!0inición 0in!&........................................................................................19 1./. EKi&t!ncia !@a..........................................................................................1 1.. Ti!rra& d! a& co"unidad!&.......................................................................1( 1.5. Vi&ión #at!rnai&ta ,&. T!nd!ncia& i>!ra!& !n ! trata"i!nto !@i&ati,o d! a& co"unidad!&...............................................................................................15 1.. La& ti!rra& d! a& co"unidad!& nati,a& ca"#!&ina& a no &on inai!na>!&.......................................................................................................15 1.9. )2on i"#r!&cri#ti>!& a& ti!rra& d! a& co"unidad!& nati,a& ca"#!&ina&-.....................................................................................................155 L!ctura: E TRATAMIENTO LEGAL DE LA2 COM7NIDADE2 CAMPE2INA2 ..........................................................................................................................159 1.. E&tatuto d! a& co"unidad!&....................................................................158 1.8. Co"unidad!& ca"#!&ina&........................................................................1 1.(. Co"unidad!& nati,a&................................................................................15 1.1. A&a">!a G!n!ra...................................................................................1 1.11. Cont!nido d! Padrón @!n!ra cata&tro................................................18 . E #adrón co"una.......................................................................................1( C. E cata&tro co"una......................................................................................191 Concu&ion!&....................................................................................................19 M!taco@nición...................................................................................................19
TEMA 1: TEORÍA GENERAL DEL DERECHO PRIVADO Bienvenida A#r!ciado !&tudiant!? inici!"o& con "uc+a& an&ia& d! a#r!nd!r nu!&tro #ri"!r t!"a d! !&tudio? o& cont!nido& u! a continuación !!r*& t! >rindar* ! &o#ort! #ara ! !&tudio d! o& i>ro& d! nu!&tro Códi@o Ci,i ,i@!nt!? a&4 co"o o& #rinci#io& >*&ico& #ara ! ra$ona"i!nto ó@ico %ur4dico d! nu!&tra "at!ria.
¡Empecemo!
8
In"#od$cci%n a& "ema E&ti"ado au"no? !& indi!n&a>! u! !"#!c!"o& nu!&tro cur&o D!r!c+o Ci,i I anai$ando a T!or4a G!n!ra d! D!r!c+o Pri,ado #u!& &óo a&4 7d. #odr* a#r!ciar a r!!,ancia d! !&ta a&i@natura !n &u ,ida #ro0!&iona. Lo& t!"a& a tratar &on t!"a& u! ! #!r"itir*n ! "an!%o ad!cuado d! a& in&titucion!& %ur4dica& cont!nida& !n ! Li>ro I d! nu!&tro Códi@o Ci,i P!ruano u! &u !&tudio co"#r!n&ión ! #!r"itir*n un ad!cuado "an!%o d! todo ! ord!na"i!nto %ur4dico #ri,ado.
Ap#endi'a(e epe#ado: Capacidad ) Ac"i"$de Conozcamos ahora las capacidades y actitudes a desarrollar en este primer tema:
Capacidad Id!nti0ica o& 0unda"!nto& &ocia!& d! d!r!c+o o& ti#o& d! con,i,!ncia. 7>ica ! D!r!c+o Ci,i d!ntro d! a& ra"a& d! d!r!c+o. Anai$a? r!conoc! !K#ica o& Princi#io& d! D!r!c+o Ci,i cont!nido& !n ! t4tuo #r!i"inar d! Códi@o Ci,i.
Ac"i"$de Partici#a acti,a"!nt! !n o& 0oro& t!"*tico& To!rancia a a& di0!r!nt!& o#inion!&
(
1*1* +C$,& e e& con"enido de& De#ec-o Civi& pe#$ano. E&t! a>arca @rand!& in&titucion!& co"o: a #!r&onaidad? a a&ociación? a 0a"iia ! #atri"onio co"#u!&to d! o& d!r!c+o& d! a& co&a&? d! o>i@ación d! &uc!&ión "orti& cau&a u! con&id!r*ndoo co"o d!r!c+o co"6n &! incu! una #o&ición d! "at!ria& u! #ro#ia"!nt! &on !Ktraa& a o>%!to !!c40ico? co"o !n ! ca&o d! a nacionaidad a !Ktran%!r4a Bd!r!c+o int!rnaciona #ri,ado? a& &!r,idu">r!& !@a!& d! int!r<& #6>ico a
1
!K#ro#iación 0or$o&a Bd!r!c+o ad"ini&trati,o? a&4 ta">iro& "*& u! !n toda &u !Kt!n&ión tratan t!"a& 0unda"!nta!& u! a @rand!& ra&@o& d! #u!d!n a@ru#ar !n: La& P!r&ona&? Lo& i!n!&? La& O>i@acion!& o& Contrato& La 2uc!&ión #or cau&a d! "u!rt!.
1*/ E& p#oceo -i"%#ico de &a 0o#maci%n de& De#ec-o Civi& Pe#$ano Con ! 0in d! #ro0undi$ar !n ! t!"a r!acionado a a !,oución u! +a t!nido ! d!r!c+o ci,i a o ar@o d! a +i&toria !n nu!&tra !@i&ación? t! #r!&!nta"o& a continuación a con0!r!ncia a car@o d! Dr. =r!dd E&co>ar Ro$a&? d!no"inada Lo& Con0icto& #o4tico& a int!rior d! Códi@o Ci,i. E !K#o&itor no &óo no& +ar* una r!&!a d! a !,oución d! nu!&tro d!r!c+o ci,i &ino ad!"*& d! todo& o& con0icto& u! a o ar@o d! a +i&toria &! +an ido @!n!rando &o>r! !&t! t!"a. A "o"!nto d! ,i&uai$aro o cuando o ,aa& o>&!r,ando t! r!co"!nda"o& u! to"!& nota d! a& #rinci#a!& id!a& u! &! !K#on!n !n dic+o ,4d!o.
1* 2i"ema 3$#4dico de& m$ndo Lo& &i&t!"a& %ur4dico& cont!"#or*n!o& int!@ran ! con%unto d! !!&? co&tu">r!&? ra$on!& %urirud!ncia d! d!r!c+o #o&iti,o u! ri@!n !n o& di,!r&o& #a4&!& d! "undo. Cada #a4& ti!n! &u #ro#io &i&t!"a %ur4dico &u #!cuiar "an!ra d! con&id!rar a& !!&? a& co&tu">r!& a %urirud!ncia. Eo &! d!>! a u! cada uno di0i!r! d! otro !n ,irtud d! &u& &in@uar!& caract!r4&tica& &ocia!&? racia!& r!i@io&a&? ad!"*& d! contar con di&tinta& tradicion!&. 11
Todo &i&t!"a %ur4dico d!>! r!0!%ar? ant! todo? a& co&tu">r!& a& con,iccion!& d! #u!>o. Por d!&@racia !&! #rinci#io no &i!"#r! &! cu"#! !n a r!aidad? toda ,!$ u! +a #u!>o& a o& u! &! !& i"#on! un &i&t!"a %ur4dico o un d!r!c+o u! no corr!ond! a &u& n!c!&idad!&. )Cu*nto& &i&t!"a& %ur4dico& !Ki&t!n !n ! "undo cont!"#or*n!o- Por o "!no&? &u n6"!ro !& i@ua a d! o& #a4&!& !Ki&t!nt!& d!>ido a u! cada nación ti!n! &u #ro#io &i&t!"a %ur4dico. A r!!cto t! in,ita"o& a !!r a &i@ui!nt! !ctura u! no& #ro#orciona a 7NE2CO &o>r! tan i"#ortant! t!"a:
1*5 Codi0icaci%n en e& i"ema civi& en e& Pe#6 La Codi0icación Ci,i !n ! P!r6 &! inició !n 18/? cuando ! Li>!rtador 2i"ón o4,ar no">ró una Co"i&ión !ncar@ada d! !a>orar o& Códi@o& Ci,i Cri"ina? !&tu,o #r!&idida #or don Manu! Lor!n$o d! Vidaurr!. 2in !">ar@o? !&ta Co"i&ión nunca 0uncionó? #u!& &!@6n ! +i&toriador 3or@! a&adr!? !&to &! d!>ió a u! ! P!r6 no conta>a a6n con &u Carta Po4tica u! r!adara dic+a codi0icación. E Pr!&id!nt! A@u&t4n Ga"arra diu&o? a tra,<& d! un D!cr!to ! // d! octu>r! d! 181? ! !&ta>!ci"i!nto d! una Co"i&ión Codi0icadora G!n!ra? a "i&"a u! &! !ncar@ar4a d! !a>orar ! Códi@o Ci,i #!ro? a i@ua u! a #ri"!ra? ta"#oco 0uncionó. En a Con&titución Po4tica d! 185 &! !&ta>!ció? !n una dio&ición tran&itoria? u! anua"!nt!? !n a a#!rtura d! &!&ión? a Cort! 2u#r!"a #r!&!ntar4a a Con@r!&o o& #ro!cto& d! Códi@o& d! a L!@i&ación? !"#!$ando con ! Ci,i. E Pr!&id!nt! d! a Cort! 2u#r!"a d! !ntonc!&? Don Manu! Lor!n$o d! Vidaurr!? a&u"ió a r!dacción d! Códi@o Ci,i. Vidaurr! #r!&!ntó &u Pro!cto con una EK#o&ición d! Moti,o& #!ro? una ,!$ "*&? !&t! Pro!cto ta"#oco 0u! to"ado !n cu!nta. En ! ao d! 189? o& d!#arta"!nto& d! Ar!ui#a? Aacuc+o? Cu&co Puno &! con&titu!ron !n un E&tado Li>r! ! ind!#!ndi!nt! >a%o a d!no"inación d! 1/
E&tado 2udQP!ruano? #or D!cr!to d! // d! %unio d! 1(9 ado#taron ! Códi@o Ci,i oi,iano? ! cua &! !ncontra>a ,i@!nt! d!&d! 18 !ra co#ia 0i! d! Códi@o Ci,i =ranc<& d! 185. E 11 d! a@o&to d! 189 &! cr!ó ! E&tado NorQP!ruano con0or"ado #or o& d!#arta"!nto& d! Li"a? Li>!rtad? 3un4n A"a$ona&. E /8 d! octu>r! d! 189? ! Mari&ca Andr<& d! 2anta Cru$ !&ta>!ció a Con0!d!ración P!r6Qoi,iana? int!@rada #or o& E&tado& NorQP!ruano? 2urQ P!ruano oi,ia. Por D!cr!to d! 1 d! no,i!">r! d! 189? &! diu&o a a#icación d! o& Códi@o& >oi,iano&? con i@!ra& "odi0icacion!&? a E&tado NorQ P!ruano. En 188 ! Pr!&id!nt! Lui& 3o&< Or>!@o&o d!ro@ó tota"!nt! oa códi@o& dado& !n 189. Ant! !&ta &ituación a au&!ncia d! una nor"a ci,i ,i@!nt!? nu!,a"!nt! &! a#icó a !@i&ación !aoa? u! !ra di!r&a con0u&a? ad!"*& d! a!%ada d! a r!aidad &uda"!ricana. E // d! no,i!">r! d! 18? Ra"ón Ca&tia #ro"u@ó o& Códi@o& Ci,i d! En%uicia"i!nto& Ci,i!&? #o&t!r@ando &u ,i@!ncia !n ! #a$o d! &i!t! "!&!&. P!ro !n !&t! a#&o d! ,acatio !@i& &! #rodu%o a tran&"i&ión d! "ando &u#r!"o a @!n!ra 3o&< Ru0ino Ec+!niu!? uia o& Códi@o& Ci,i d! En%uicia"i!nto& Ci,i!&. En %unio 181? &! ord!nó a &u!n&ión d! a !ntrada !n ,i@!ncia d! a">o& Códi@o& &! no">ró otra Co"i&ión #r!&idida #or Andr<& Mart4n!$. E&ta Co"i&ión tra>a%ó &o>r! a >a&! d! #ro!cto d! 185Q1858. =u! r!cir! d! 181 u! &! #ro"u@aron o& Códi@o& Ci,i d! En%uicia"i!nto& Ci,i!&? o& "i&"o& u! !ntraron !n ,i@!ncia ! /8 d! %uio d! 18/. E&t! Códi@o Ci,i? #ro"u@ado #or L! d! /( d! dici!">r! d! 181? !ntró !n ,i@!ncia a #artir d! /( d! %uio d! 18/ tu,o una "arcada in0u!ncia d! Códi@o Ci,i =ranc<& d! 185.
1
La @ran "aor4a d! autor!& &! r!0i!r!n a Códi@o d! 18/ co"o ! #ri"!r Códi@o Ci,i P!ruano? !n ,irtud d! &u a#icación !n toda a R!#6>ica a ,i@!ncia d! "*& d! 8 ao&. Con&!cu!nt!& con ! ca">io? o& %uri&ta& #!ruano& d! &i@o ,!int! no tardaron !n #ro"u@ar otro Códi@o Ci,i. D! !&ta 0or"a? ! d! a@o&to d! 1(9? #ro"u@aron un nu!,o Códi@o Ci,i di0iri!ron &u ,i@!ncia +a&ta ! 15 d! no,i!">r! d! "i&"o ao. 2u& 0u!nt!& #rinci#a!& Q&!@6n a& Acta& d! a Co"i&iónQ 0u!ron o& Códi@o& Ci,i!& d! =rancia? Ar@!ntina? A!"ania? 2ui$a ra&i. 2i@ui!ndo a corri!nt! codi0icadora? ! Códi@o Ci,i d! 1(9 0u! r!,i&ado? a Co"i&ión R!0or"adora cr!ada a !0!cto !a>oró ! t!Kto d! 1(85. En !&ta oca&ión? ! Códi@o Ci,i Itaiano d! 1(5/ con&tituó una i"#ortant! 0u!nt! d! iniración. A&4? ! /5 d! %uio d! 1(85? &! #ro"u@ó ! Códi@o Ci,i P!ruano? !ntrando !n ,i@!ncia a #artir d! 15 d! no,i!">r! d! "i&"o ao. En &4nt!&i&? ! P!r6 +a contado con &!i& Códi@o& Ci,i!&? todo& o& cua!& Q&a,o unoQ !ntraron !n ,i@!ncia u!@o d! &u #ro"u@ación. La +i&toria d! Códi@o Ci,i d! 1(85 &! inició !n ! ao 1(9? cuando ! Doctor Caro& =!rn*nd!$ 2!&&ar!@o? ui!n ocu#a>a ! car@o d! Mini&tro d! 3u&ticia Cuto? con,ocó a di&tin@uido& %uri&ta&? #ro0!&or!& "a@i&trado& #ara !&tudiar r!,i&ar ! !ntonc!& ,i@!nt! Códi@o Ci,i d! 1(9.
TEMA /: PRINCIPIO DE LA PER2ONA* LA CONCEPCION: INICIO DE LA VIDA H7MANA i!n,!nida A#r!ciado !&tudiant!? inici!"o& con "uc+a& an&ia& d! a#r!nd!r nu!&tro &!@undo t!"a d! !&tudio? o& cont!nido& u! a continuación !!r*& t! >rindar* o& ar@u"!nto& n!c!&ario& #ara anai$ar cr4tica"!nt! ! t!"a d! inicio d! a 15
,ida +u"ana a& 0or"a& natura!& a&i&tida& d! cr!ar ,ida cu*!& &on a& i"#icancia& !@a!& u! <&to acarr!a. SE"#!c!"o&
In"#od$cci%n a& "ema E&ti"ado au"no? u!@o d! +a>!r !&tudiado o& t!"a& @!n!ra!& d! d!r!c+o ci,i o& #rinci#io& >*&ico& u! o& &u&t!ntan !n !&ta &!@unda &!"ana iniciar!"o& o& t!"a& u! conci!rn!n #ro#ia"!nt! a inicio d! a ,ida a D!r!c+o d! P!r&ona&. Lo& t!"a& u! tratar!"o& &on d! r!a int!r<&? tratar!"o& d! a>ordar t!"a& u! aunu! no &! !ncu!ntran cont!"#ado& !n nu!&tro ord!na"i!nto !@a ,i@!nt!? &on una r!aidad? tanto a ni,! naciona co"o "undia. Tratar!"o& t!"a& co"o: cu*ndo inicia a ,ida +u"ana? ! conc!>ido? a #!r&ona? a >ioordar!"o&? ad!"*& a #ro>!"*tica d! a r!#roducción a&i&tida a in@!ni!r4a @!n
Ap#endi'a(e epe#ado: Capacidad ) Ac"i"$de Cono$ca"o& a+ora a& ca#acidad!& actitud!& a d!&arroar !n !&t! #ri"!r t!"a:
Capacidad R!conoc! ! id!nti0ica cuando &! #roduc! ! naci"i!nto d! a #!r&ona Id!nti0ica r!conoc! o& d!r!c+o& d! conc!>ido. Id!nti0ica anai$a a& i"#icancia& %ur4dica& d! a r!#roducción +u"ana a&i&tida
Ac"i"$de 1
Partici#a acti,a"!nt! !n o& 0oro& t!"*tico& To!rancia a a& di0!r!nt!& o#inion!& Partici#a acti,a"!nt! !n a tutor4a ,irtua? +aci!ndo a#ort!& &i@ni0icati,o& a a "i&"a.
Mapa concep"$a& #e0e#ido a& "ema O>&!r,a d!t!nida"!nt! ! &i@ui!nt! !&u!"a? !n ! !ncontrar*& d! un ,i&ta$o d! "an!ra &int!ti$ada o& #rinci#a!& conc!#to d! a t!"*tica u! a>ordar!"o&. );u< conc!#to& o cat!@or4a& t! a"an a at!nción-
19
1*1 La pe#ona
1*1*1 De0inici%n 2on &!r!& ca#ac!& d! aduirir d!r!c+o& contra!r o>i@acion!&. Por o u! +a>a"o& d! #!r&ona #ara r!0!rirno& a au! c!ntro d! i"#utación d! d!r!c+o& 1
d!>!r!& &in i"itación a@una? #or !nd! !&ta d!0inición !& atri>ui>! a do& &ituacion!& !!c40ica&: A a #!r&ona natura 'o indi,idua? u! !& au! &!r +u"ano d!&d! &u naci"i!nto +a&ta ant!& u! "u!ra? A a a@ru#ación d! &!r!& +u"ano& u! #!r&i@u!n un 0in u o>%!ti,o co"6n &!a o no ucrati,o B#!r&ona %ur4dica Nu!&tro códi@o Ci,i ,i@!nt!? a d!0inir a a #!r&ona? &! r!0i!r! !Kcu&i,a"!nt! a a& #!r&ona& natura!&? #u!& &óo !&ta& #u!d!n #!rt!n!c!r a a !!ci! +u"ana. 2u ori@!n !ti"oó@ico data d! a anti@ua ro"a? d! t*&ica"!nt! +ac4a r!0!r!ncia a #!r&ona%! u! &! r!#r!&!nta>a !n a& o>ra& d! t!atro. En Ro"a !&t! ta i"itado a ci!rta& &ituacion!&? #or !%!"#o o& !&ca,o& no !ran con&id!rado& #!r&ona&? o& u! nac4an con a@una "a0or"ación 04&ica ta"#oco o !ran? !tc.
1*1*/ Nacimien"o EKi&t! una &!ri! d! t!or4a& u! #r!t!nd!n !&ta>!c!r a #artir d! cu*ndo t!n!"o& ,ida +u"ana? !ntr! !a& #od!"o& "!ncionar a a& t!or4a& d! a 0!cundación? conc!#ción? anidación? @!&tación? !tc. Nu!&tro ord!na"i!nto %ur4dico a o ar@o d! &u d!&arroo !,oución +a con&id!rado di,!r&a& #o&icion!& &o>r! ! inicio d! a ,ida +u"ana: En ! Códi@o Ci,i d! 18/? !n ! Art4cuo 5 &! !&ti#ua>a u! E nacido ! u! !&t* #or nac!r n!c!&itan? #ara con&!r,ar tra&"itir !&to& d!r!c+o&: u! &u nacimien"o e ve#i0i8$e paado ei mee de $ concepci%n? u! vivan c$ando meno vein"ic$a"#o -o#a u! t!n@an 0i9$#a -$mana. En ! Códi@o Ci,i d! 1(9? !n ! Art4cuo 1 &! !&ti#ua>a u! E naci"i!nto d!t!r"ina a #!r&onaidad. A u! !&t* #or nac!r &! ! r!#uta nacido #ara todo o u! ! 0a,or!$ca? a condición d! u! na$ca ,i,o
18
En ! Códi@o Ci,i d! 1(85 !n ! &!@unda #*rra0o d! art4cuo 1 no& &!aa u! a ,ida +u"ana co"i!n$a con a conc!#ción. La conc!#ción !& ! r!&utado d! todo un #roc!&o >ioó@ico @!n!rado a #artir d! a 0!cundación? &in !">ar@o? "uc+o& tratadi&ta& &!aan u! !& a anidación ! "o"!nto !n u! &! inicia a ,ida +u"ana. Por otro ado? ! Tri>una Con&tituciona BEK#. N /Q/(QPA'TC Li"a? a#oado #or conoci"i!nto& ci!nt40ico&? >rinda do& t!or4a& conocida&? u! !n &4nt!&i& o !K#ican:
a* La Teo#4a de &a ec$ndaci%n ? ! inicio a a ,ida &! inicia !n a 0!cundación? !& d!cir con a #!n!tración d! !!r"ato$oid! !n ! ó,uo? concu!ndo !n un #roc!&o ,ita irr!,!r&i>!? !n a 0or"ación d! ci@oto B"!diant! a int!racción >iou4"ica. En !&ta !ta#a &! 0u&ionan o& / cro"o&o"a& d! cada #adr!? #ara 0or"ar &u #ro#ia id!ntidad @!n
;* La Teo#4a de &a Anidaci%n ? &! con&id!ra ! #rinci#io d! a ,ida d! &!r +u"ano a #artir d! a anidación d! ó,uo 0!cundado? a"ado ci@oto? !n a #art! int!rior d! 6t!ro "at!rno. E&ta anidación ti!n! un #roc!&o u! co"i!n$a a#roKi"ada"!nt! a &a&tocito &! ad+i!r! a !ndo"!trio. E #roc!&o d! a anidación dura a#roKi"ada"!nt! d4a& 15 d4a& d!&d! a 0!cundación. Lo ci!rto !& u! a #ro#ia Con,!nción A"!ricana d! o& D!r!c+o& Hu"ano& +a !&ta>!cido u! ! d!r!c+o a a ,ida &! inicia a #artir d! "o"!nto d! a conc!#ción no con a anidación <&to no& !,a a r!c+a$ar cuaui!r "!dio u! !i"in! a ó,uo 0!cundado. En ta &!ntido? ! conc!>ido !& &u%!to d! d!r!c+o #ara todo !n cuanto ! 0a,or!c!? t!niución d! d!r!c+o& #atri"onia!& a 0a,or d! conc!>ido !&t* condicionada a u! na$ca ,i,o.
1*1* +<$= e en"iende po# $(e"o de de#ec-o. 1(
E& ! !nt! a cua ! ord!na"i!nto %ur4dico i"#uta d!r!c+o& d!>!r!&. E&t! !nt! o c!ntro d! r!0!r!ncia nor"ati,o no !& otro u! ! &!r +u"ano? ant!& d! nac!r o d!u<& d! +a>!r&! #roducido !&t! !,!nto? a &!a u! &! ! con&id!r! indi,idua"!nt! o co"o or@ani$ación d! #!r&ona&. Nu!&tro ord!na"i!nto +a r!conocido cuatro cat!@or4a& d! &u%!to d! d!r!c+o: Conc!>ido P!r&ona natura P!r&ona %ur4dica Or@ani$acion!& &!"!%ant!& a a& #!r&ona& %ur4dica& #!ro no in&crita& otro& #atri"onio& autóno"o&. 2on !ntidad!& a a& u! &in r!conoc!r!& #!r&onaidad &! !& con&id!ra tituar!& d! int!r!&!& #ara ci!rto& !0!cto&.
1*1*5 in de &a pe#ona E 0in d! a #!r&ona +u"ana ocurr! con a "u!rt! !n ! ca&o d! a& #!r&ona& natura!& a !Ktinción !n ! ca&o d! a& %ur4dica&? con0or"! &! !ncu!ntra !&ta>!cido !n nu!&tro ord!na"i!nto ci,i. Con a 0inaidad d! #ro0undi$ar un #oco "*& !nt!nd!r "!%or ! t!"a d! inicio d! a ,ida +u"ana? t! in,ita"o& a !!r ! &i@ui!nt! art4cuo u! 0u!ra #u>icado !n >ioat! r!co@ido #or a R!,i&ta Virtua IO37RI2TA
7NA C7E2TI>N POL?MICA: EL COMIEN@O DE LA VIDA H7MANA 1 d! "ar$o d! /1 !&crito #or >io%uri&ta ca&i0icado !n 2in cat!@or4a RE27MEN: D!t!r"inar ! co"i!n$o d! a ,ida +u"ana &! +a con,!rtido !n un #ro>!"a d! di04ci r!&oución. 7na ,!$ "*&? o u! d!>!r4a &!r una o>%!ti,a a#r!ciación ci!nt40ica &! +a con,!rtido !n una a#a&ionada #o<"ica no !K!nta d! una !Kc!&i,a id!oo@i$ación d! a u! no o@ra"o& &u&tra!rno&? o u! /
i"#id! una ,i&ión &o&!@ada d! una d! a& cu!&tion!& 0unda"!nta!& d! a >iou&ca d! a ra4$ d! #ro>!"a? a& di&tinta& ,i&ion!& u! a r!!cto #ri"an !n a actuaidad. PALARA2 CLAVE: !">rión? #r!Q!">rión? &!r +u"ano? 0!cundación? conc!#ción? @!&tación. No ca>! duda u! una d! a& cu!&tion!& 0unda"!nta!& a a u! d!>!"o& !n0r!ntarno& ant! o& #ro>!"a& >iorión d!t!r"inar cu*ndo co"i!n$a a ,ida +u"ana. Eo con!,a d! in"!diato otra& con&!cu!nt!&: )E& ! !">rión +u"ano una ,ida-? )una #!r&ona- a& di&tinta& !ta#a& !n ! d!&arroo >ioó@ico d! !">rión +u"ano? )&! #u!d!n con&id!rar co"o una ,ida +u"ana !n &4 "i&"a o !n #ot!ncia- En d!0initi,a no& #r!@unta"o& u< !& ,ida +u"ana cu* !& &u r!ación con a ,ida #!r&ona? con a #!r&ona. A "i&"o ti!"#o con&id!ra"o&? d!&d! ! #unto d! ,i&ta aKioó@ico? u! a ,ida +u"ana ti!n! ,aor &!@6n &!a corr!ondi!nt! con a #!r&ona +u"ana B1. E&ta& con&id!racion!& adui!r!n "aor r!!,ancia &i ca>! ant! a& nu!,a& t! &!#arar ! !">rión d! cu!r#o d! a "u%!r no o>&tant!? a tiidad. La d!0inición d! inicio d! a ,ida +u"ana +a &ido tor"!nto&a aun trat*ndo&! d! un &!r conc!>ido #or "!dio& natura!& !n ! ,i!ntr! d! a "adr!. 2! int!n&i0icar*n a& di0icutad!& 0r!nt! a +!c+o& iniidad d! un int!r,ao !ntr! ! in&tant! d! a 0!cundación ! d! !">ara$o? o u! #u!d! dar&! #or ti!"#o ind!0inido > a !Ki&t!ncia d! !">rion!& &o>rant!& c a #o&i>iidad d! @!&tación #or una "u%!r u! no !& a "adr! >ioó@ica? !& d!cir? a donant! d! @a"!to 0!"!nino d a d!0inición !Kacta d! a #artir d! u< "o"!nto !Ki&t! un !">rión. Lo #ant!ado no !& cu!&tión >aad4? #u!&to u! &!@6n a r!u!&ta u! d!"o& a a& #r!@unta& #ant!ada& a&4 &!r*n a& r!u!&ta& a #r!@unta& #o&t!rior!&. Ci!rta"!nt! a #r!@unta c!ntra r!ui!r! una r!u!&ta ci!nt40ica? #!ro ! #ro#io conc!#to d! ,ida !& !&ui,o. 7n "i&"o +!c+o >ioó@ico #u!d! &!r int!r#r!tado d! di&tinta "an!ra con >a&! !n a& di&tinta& conc!#cion!& "ora!& u! &u&t!nt!"o&. /1
2! &u!! !K#r!&ar con rotundidad !n ! ca"#o ci!nt40ico u! a a0ir"ación: W! !">rión +u"ano !& un indi,iduo d! a !!ci! +u"anaX? !& a con&!cu!ncia ó@ica d! !&tatuto >ioó@ico d! !">rión +u"ano u! a ci!ncia #o&iti,a #on! d! "ani0i!&to d! "odo irr!0uta>! acudi!ndo !Kcu&i,a"!nt! a dato o>%!ti,o ci!nt40ico &in con&id!ración 0io&ó0ica o t!oó@ica ut!rior B. D! !&t! "odo !&t! !&tatuto >ioó@ico d! !">rión +u"ano #!r"it! concuir u! !n tanto !n cuanto ! !">rión +u"ano !& un indi,iduo d! a !!ci! +u"ana? !& "!r!c!dor d! o& "i&"o& d!r!c+o& u! #o&!!n o& &!r!& +u"ano& !n !ta#a& ut!rior!& d! &u d!&arroo? #u!& no !& a 0a&! d! d!&arroo !n u! &! !ncu!ntra un &!r +u"ano ! +!c+o u! ! con0i!r! d!r!c+o&? &ino ! "!ro +!c+o d! &!r un indi,iduo d! a !!ci! +u"ana. d! au4 #u!d! con&!cu!nt!"!nt! d!ducir&! ! !&tatuto antro#oó@ico d! !">rión +u"ano B5. E&ta cat!@órica a0ir"ación !& &in !">ar@o "ati$ada !n ci!rto& a!cto&? aunu! &!a d! #roc!di"i!nto? E& "u 0r!cu!nt! o>&!r,ar u!? una ,!$ !,ada a ca>o !&a o>&!r,ación d! o& #ri"!ro& "o"!nto&? &! a0ir"a &in "*& diación u! W!&t* ci!nt40ica"!nt! co"#ro>ado u! a ,ida +u"ana co"i!n$a cuando &! 0u&ionan un !!r"ato$oid! un ó,uoX? o nin@6n ci!nt40ico dudar4a !n r!ond!r u! ! inicio d! a ,ida +u"ana ti!n! u@ar !n ! "o"!nto d! a 0!cundación? cuando &ur@! una r!aidad nu!,a di&tinta B . 2in !">ar@o? !Ka"inando con "*& d!ta! o& conoci"i!nto& u! ! "ar ci!nt40ica"!nt!. !&to ,a! ta">i! di&!ar un !K#!ri"!nto u! t!r"in! r!,!ando dir!cta"!nt! a !!ci! d! un &!r cuaui!ra. Por tanto? a a0ir"ación W!&t* ci!nt40ica"!nt! co"#ro>ado u! a ,ida +u"ana co"i!n$a Y !tc.X no !& ci!rta !n &u &!ntido it!ra. o "i&"o &uc!d! #ara a& a0ir"acion!& o#u!&ta&: a 0ra&! W!&to no !& un &!r +u"anoX no !& una ! ci!nt40ica a a0ir"ación W!&t* ci!nt40ica"!nt! co"#ro>ado u! a ,ida +u"ana !& un "o"!nto "*& !n ! continuo u! &! r!"onta a o& #ri"!ro& ,i,i!nt!&X? otra& #ar!cida&? no &on ci!rta& !n &!ntido it!ra.
//
En o#inión d! Pardo Ca>ao& &i d!&!a"o& &a>!r cu*ndo co"i!n$a ! +o">r!? no& d!>!r!"o& "o,!r a ca>ao !ntr! conoci"i!nto& 0io&ó0ico&? #ara &a>!r u< !& có"o id!nti0icar a ,ida? u< !& un +o">r!? !,id!ncia& ci!nt40ica&? #ara #od!r #!r0iar có"o !& a "at!riaidad d! &!r +u"ano !n &u& co"i!n$o& #od!r !&ta>!c!r a&4 un #unto inicia d! a ,ida +u"ana !n ! ti!"#o. Para d!i"itar o u! !& un &!r ,i,o no &! #u!d! #artir d! a >ioo@4a. Z&ta !& a ci!ncia u! !&tudia o& &!r!& ,i,o&. Por tanto? ant!& d! co"!n$ara d!>!"o& &a>!r u< !& un &!r ,i,o? a >ioo@4a Bin!Ki&t!nt! !n !&t! "o"!nto d! a #!&ui&a no #u!d! r!ond!r !&a #r!@unta? #u!& &u d!&arroo &u#on! a una r!u!&ta inicia. 2a>!r u< !& un ,i,i!nt! !&? #u!&? #atri"onio d! &!ntido co"6n o d! conoci"i!nto ordinario? d! a !a>oración ó@ica d! dic+o conoci"i!nto u! a"a"o& 0io&o04a B. La di&onancia a#untada no &! u!da !n "!ra& cu!&tion!& d! "rión @a"rión &o"*tico Bcon&trucción arti0icia u! #u!d! o>t!n!r&!? co"o +!"o& ,i&to? #or tran&0!r!ncia nuc!ar. La& di0!r!ncia& !ntr! a">o& no #ar!c!n i"#ortar a o& radica!&? &i >i!n !& !,id!nt! u! ! &o"*tico no !& ,ia>!? nunca !@ar* a d!&arroar&! "*& a* d! a 0a&! d! >a&toci&to. Po&tura& r!i@io&a& co"o a catóica no &óo ,!n !n cuaui!r ti#o d! !">rión Bo #r!!">rión ,ida >ioó@ica +u"ana? &ino un indi,iduo !n #ot!ncia BY La "aor #art! d! o& o#o&itor!& a a in,!&ti@ación con !">rion!& con c<ua& "adr! !">rionaria& &! ad+i!r!n a a tan conocida !K#r!&ión !&tatuto "ora d! !">rión &! o,idan d! do& a!cto& 0unda"!nta!&. En #ri"!r u@ar? no #od!"o& +a>ar d! o& d!r!c+o& d! !&tatuto "ora d! a@o u! no !& toda,4a ni tan &iui!ra un &!r ,i,o? un ani"a? !&ta"o& tratando con un "!ro a@r!@ado d! c<ua& u!? co"o +!"o& ,i&to con ant!rioridad? ta"#oco #u!d!n &!r con&id!rada& un indi,iduo !n #ot!ncia. En &!@undo u@ar? &! a>u&a int!ncionada ! id!oó@ica"!nt! d! trión a 0in d! no !&ta>!c!r di0!r!nciación !ntr! un !">rión ,ia>! B!@ar* a d!&arroar&! #ara #od!r &!r i"#antado !n un 6t!ro? un #r!!">rión B!">rión u! no +a #a&ado d! a& do& &!"ana&? un !">rión no ,ia>! Bnunca /
!@ar* a d!&arroar&! "*& a* d! a 0a&! d! >a&toci&to [d4a \ #o&0!cundación]? un !">rión @a"rión &o"*tico B8. 2!@6n !nti!nd! a autora a#untada? ,i,ir !n una &oci!dad d!"ocr*tica !n un !&tado d! d!r!c+o &!cuar ,a unido a ,aor!& #o4tico& %!ti,o& "od!rno& 0r!nt! a cuaui!r 0or"a d! ,ida o cr!!ncia r!i@io&a. Ta!& d!r!c+o& &! concr!taron !n o& d!r!c+o& +u"ano& d! #ri"!ra? &!@unda t!rc!ra @!n!ración. Lo& ciudadano& !n &u #!rc!#ción &ocia d! actua d!&arroo >iot!cnoó@ico no d!>!r4an o,idar u! !&to& #rinci#io& &on a >a&! d! "od!o d!"ocr*tico occid!nta. 7na >io! dar una r!u!&ta acord! a !&ta &ituación? una r!u!&ta ci,i aica. 2óo ! ca>! r!0!Kionar d!&d! una r! ,aor!& uni,!r&ai$a>!& ta!& co"o a #a$? a %u&ticia o a i>!rtad B(. Por otra #art!? a di&tinción d! o& !&tadio& o !ta#a& d! d!&arroo d! na&cituru& u! d!i"itan a& ci!ncia& >ioó@ica&? #ar!c! co>rar i"#ortancia #ara "uc+o& ci!nt40ico&? a u! !&ta& !ta#a& >ioó@ica& di0!r!nciada& #!r"itir4an una cat!@ori$ación nor"ati,a di&tinta !n ! na&cituru& &!@6n ! !&tado !n u! &! +aa? #or !nd! una #rot!cción !@a diar. Varia& &on a& t!or4a& u! int!ntan d!t!r"inar ! "o"!nto a #artir d! cua ! #roducto d! a conc!#ción #u!d! !"#!$ar a &!r con&id!rado co"o W#!r&onaX #ara d!ri,ar a #artir d! a4 con&!cu!ncia& !@a!&. A !&t! r!!cto #od!"o& a,an$ar u! a@uno& ci!nt40ico& &o&ti!n!n u! ! co"i!n$o d! a W#!r&ona +u"anaX &uc!d! a #artir d! d!ci"ocuarto d4a #o&t!rior a a conc!#ción. E&to 0u! #ro#u!&to #or #ri"!ra ,!$ !n ! ao 1(( /5
#or ! Et+ic& Ad,i&or oard BDHE^ !n o& EE.77. 0unda"!ntando &u #o&ición !n ! +!c+o u! !n ! d!ci"ocuarto d4a 0inai$a a i"#antación d! !">rión. Ao& d!u<&? !n 1(85? a co"i&ión au&traiana ^a!r !@ó a a& "i&"a& concu&ion!&? a u! #o&t!rior"!nt! a dic+o !&tadio &! 0or"a a 4n!a #ri"iti,a co"i!n$a a di0!r!nciación d! !">rión d! "an!ra "*& !,id!nt!. En !&! "i&"o ao? ! conocido In0or"! d! a Co"i&ión ^arnoc_ Bto"ando ! no">r! d! a #r!&id!nta d! a "i&"a Cat!dr*tica d! =io&o04a a aron!&a Mar ^arnoc_? !@a a a "i&"a concu&ión utii$a ! triónX #ara r!0!rir&! a nu!,o &!r durant! !&! #!r4odo inicia. D!&d! un #unto d! ,i&ta @!n!& B1. En !&t! &!ntido `NOEP==LER &!aa: E&ta #o&ición #u!d! ada#tar&! a conoci"i!nto d! nu!&tro& ti!"#o&? d! "an!ra u! #u!da &o&t!n!r&! a t!&i& d! u! a !Ki&t!ncia d! un &!r +u"ano indi,idua &! da #ri"!ro cuando co"i!n$a ! d!&arroo n!urona d! !&t! "odo ant!&? !n ! "o"!nto d! a 0or"ación d! a 4n!a #ri"iti,a &!@6n a dio&ición d! a #aca n!ura? #od!"o& +a>ar d! a !Ki&t!ncia d! a@una 0unción n!urona con !o d! una 0or"a #r!,ia d! c!r!>ro. D! a "i&"a "an!ra u! actua"!nt!? a 0ina d! a ,ida? #u!d! con0ir"ar&! a "u!rt! d! una #!r&ona a #artir d! a co"#ro>ación d! a "u!rt! c!r!>ra? a "!no& !n a o#inión d! a "aor4a d! o& "i!c!r&! una anao@4a u! #arti!ra d! !&to 6ti"o? !&to !&? u! ta">iioó@ico& u! d!t!r"inan do& !&tatuto& !@a!& di&tinto& a a #o&tr! at!& #6>ico& &o>r! ! a>orto a in,!&ti@ación d!&tructora d! !">rion!& &! d!>!? !n @ran #art!? no a di&tinta& ,aoracion!& d! a ,ida +u"ana indi,idua &ino a di&tinta& conc!#cion!& ! intuicion!& ac!rca d! #roc!&o d! @!&tación. 7n @ru#o o trata /
co"o un #roc!&o d! con&trucción ! otro co"o un #roc!&o d! d!&arroo B1. E&to& do& inco"#ati>!& "od!o& d! r!#roducción !K#ican a& di&tinta& #o&tura& u! #or o @!n!ra &! !ncu!ntran !n o& d!>at!& &o>r! a ,ida. 2in !">ar@o ca&i todo& o& ar@u"!nto&? o #or o "!no& a @ran "aor4a d!0i!nd!n &u 0id!idad a un "i&"o #rinci#io? ! d! a di@nidad +u"ana. Cada >ando &! 0unda"!nta !n un di&tinto "od!o d! @!&tación? +a&ta ! #unto d! u! no &! ! ocurr! u! ! otro >ando no co"#arta &u ,i&ión 0unda"!nta. una ,!$ ac!#tado? cada "od!o @!n!ra &u #o&ición !n #ro o !n contra con una ó@ica ca&i a>&outa ! in!,ita>! B15. 7n r!ci!nt! !%!"#o no& !n&!a !&ta #o<"ica !n "i o#inión !&ta&*ndo&! !n #r!&u"i>!& !,id!ncia& ci!nt40ica&? aunu! !n ! 0ondo no !Ki&tan "aor di0!r!ncia. Con oca&ión d! actua #ro!cto d! nu!,a r!@uación d! a>orto !n Eaa &ur@i!ron !n #rinci#io ,oc!& di&cr!#ant!& con ! "i&"o #or una #art! d! a co"unidad ci!nt40ica u! &! 0or"ai$ó a tra,<& d! d!no"inado Mani0i!&to d! Madrid. E "i&"o a>arca ,ario& a!cto&? #!ro !n concr!to &o>r! nu!&tro t!"a d! int!r<& dic!: R!ca"a"o& una corr!cta int!r#r!tación d! o& dato& d! a ci!ncia !n r!ación con a ,ida +u"ana !n toda& &u& !ta#a& a !&t! r!!cto d!&!a"o& &! t!n@an !n con&id!ración o& &i@ui!nt!& +!c+o&: a EKi&t! &o>rada !,id!ncia ci!nt40ica d! u! a ,ida !"#i!$a !n ! "o"!nto d! a 0!cundación. Lo& conoci"i!nto& "*& actua!& a&4 o d!"u!&tran: a G!nrioo@4a d!&cri>! ! d!&arroo r!,!a có"o &! d!&!n,u!,! &in &oución d! continuidad. > E ci@oto !& a #ri"!ra r!aidad cor#ora d! &!r +u"ano. Tra& a 0u&ión d! o& n6c!o& @a"
/9
adición d! o& @!n!& #at!rno& "at!rno& !n una co">inación nu!,a &in@uar. c E !">rión Bd!&d! a 0!cundación +a&ta a octa,a &!"ana ! 0!to Ba #artir d! a octa,a &!"ana &on a& #ri"!ra& 0a&!& d! d!&arroo d! un nu!,o &!r +u"ano !n ! cau&tro "at!rno no 0or"an #art! d! a &u&tanti,idad ni d! nin@6n ór@ano d! a "adr!? aunu! d!#!nda d! <&ta #ara &u #ro#io d!&arroo. d La natura!$a >ioó@ica d! !">rión d! 0!to +u"ano !& ind!#!ndi!nt! d! "odo !n u! &! +aa ori@inado? >i!n &!a #ro,!ni!nt! d! una r!#roducción natura o #roducto d! r!#roducción a&i&tida B1. No tardó "uc+o ti!"#o !n u! &! cont!&ta&! a "i&"o #or #art! d! otro &!ctor d! a co"unidad ci!nt40ica: Lo& dato& ci!nt40ico& dioni>!& &o>r! a& !ta#a& d! d!&arroo !">rionario &on +!c+o& o>%!ti,a>!&? cua int!r#r!tación di0u&ión +an d! !&tar !K!nta& d! in0u!ncia& id!oó@ica& o cr!!ncia& r!i@io&a&. Por !o? d!nuncia"o& ! r!it!rado u&o d! tr! a& u! ni a G!nrioo@4a ti!n!n ar@u"!nto& d!ci&orio&. E "o"!nto !n u! #u!d! con&id!rar&! +u"ano un &!r no #u!d! !&ta>!c!r&! "!diant! crit!rio& ci!nt40ico& ! conoci"i!nto ci!nt40ico #u!d! cari0icar caract!r4&tica& 0unciona!& d!t!r"inada&? #!ro no #u!d! a0ir"ar o n!@ar &i !&a& caract!r4&tica& con0i!r!n a !">rión a condición d! &!r +u"ano? ta co"o &! a#ica a o& indi,iduo& d!&arroado& d! a !!ci! +u"ana. E&to !ntra !n ! *">ito d! a& cr!!ncia& #!r&ona!&? id!oó@ica& o r!i@io&a&. Lo& ci!nt40ico&? co"o ! r!&to d! o& ciudadano&? t!n!"o& a i>!rtad d! ado#tar !n 0unción d! nu!&tra& id!a& cr!!ncia&? #o&tura& #!r&ona!& 0r!nt! a cuaui!r iniciati,a !@i&ati,a? u! +a>r* d! &!r 0ina"!nt! a#ro>ada #or ! Para"!nto d! a Nación? #!ro con&id!ra"o& i"#ortant! !,itar u! &! con0unda a a &oci!dad? conta"inando #ro>!"a& d! car*ct!r &ocia? #or o tanto d! con,i,!ncia? con ar@u"!nto& a o& u! a Ci!ncia no otor@a !@iti"idad B19. La& int!r#r!tacion!& a a">o& t!Kto& +an d!&atado una tri&t! #o<"ica? a tra,<& d! int!r#r!tacion!& r!ai$ada& nor"a"!nt! #or #!r&ona& a!%ada& d! ca"#o ci!nt40ico "o,ida& #or &u& int!r!&!& id!oó@ico& #artidario&? #!ro? /
)r!a"!nt! dic!n co&a& tan di&tinta& a">o& t!Kto& &o>r! ! inicio d! a ,idaEnt!nd!"o& u! no? u! a #o<"ica &! ao%a !n otro& ca"#o& di&tinto& a ci!nt40ico. E n!uro#atóo@o O. R2TLE? #ion!ro d! a in,!&ti@ación con c<ua& "adr! !n A!"ania !& taKati,o: Enti!ndo u! &! ui!ra r!@uar !&tricta"!nt! !&ta t!cnoo@4a? a !0!cto& d! !,itar a>u&o&. Ta">ir! !&a co"#!%a *r!a. La con&!cu!ncia &on #o&icion!& !Ktr!"a& #or "i!do a u! &! #i!rda ! contro. P!ro no t!n@o co"#r!n&ión #ara con ui!n!& di&cut!n &in &a>!r d! u< +a>an. ;ui!n ui!ra di&cutir d!>! in0or"ar&! co"#r!nd!r d! u< &! trataB1. Eo d!t!r"ina u! a o#inión ci!nt40ica u! a#ar!nt!"!nt! d!>!r4a &!r o>%!ti,a "!ra"!nt! d!&cri#ti,a !&t* i@ua"!nt! "!diati$ada #or a& con&!cu!ncia& u! &! #u!dan !Ktra!r. E #ro0!&or GRACIA? co"!ntando a& #o&tura& a 0a,or !n contra d! o& ci!nt40ico&? !n !&t! ca&o !n ! d!>at! &o>r! ! a>orto? &!aa: o cr!o u! a ,!c!& o& ci!nt40ico& &! #a&an. Cuando &! dic! u! a ci!ncia d!"u!&tra u! d!&d! ! #ri"!r "o"!nto un !">rión !& un &!r +u"ano? o cr!o u! !&o no !& ,!rdad a ci!ncia no #u!d! d!cir nada ni a 0a,or ni !n contra. La ci!ncia &a>! o u! &a>!? utii$a a& t&outa"!nt! incorr!cto !& u! uno& &!or!& &! atri>uan una& #r!rro@ati,a& u! no ti!n!n u! di@an no&otro& co"o ci!nt40ico&. E&o !& incorr!cto no &! #u!d! d!cir !&o& &!or!& !&t*n utii$ando a ci!ncia d! un "odo u! no !& corr!cto. E&t*n "ani#uando a a @!nt! B18. La& #r!c!d!nt!& #aa>ra& d! Gracia #on!n !n !ntr!dic+o "uc+a& cu!&tion!&. Ci!rta"!nt! a di&cu&ión &o>r! ! &ur@i"i!nto d! a ,ida corr!ond! a o& ci!nt40ico&. P!ro no ca>! duda u! +a&ta a o#inión d! !&to& ,a a t!n!r connotacion!& d!t!r"inada& !n con&onancia con &u id!oo@4a? !nt!ndida !&ta !n ! &!ntido "*& a"#io d! a !K#r!&ión no a r!&tricti,o d! a #o4tica. En con&!cu!ncia? u< o#inión #u!d! r!0!rir un 0ió&o0o o un %uri&ta r!!cto a a& con&!cu!ncia& d! un +!c+o? ! &ur@i"i!nto d! a ,ida? u! d!>!r4a &!r o>%!ti,o. /8
Ha>ar d! &!r +u"ano ui$* &!a !Kc!&i,o #ara a@uno& #or ! tr! #ara toda& a& di&ci#ina&. La di&cu&ión? &i !&to &! ac!#ta? a no !& ci!nt40ica? #u!&to u! o u! &! #on! !n !ntr!dic+o no !& ! &!r ,i,o d! a !!ci! +u"ana? &ino &u +u"anidad. Con&!cu!nt!"!nt! a di&cu&ión &o>r! ! &ur@i"i!nto d! a ,ida &! torna 0*ci: a 0!cundación ó a @!&tación B!&to !& a anidación d! ó,uo 0!cundado !n ! !ndo"!trio? una di0!r!ncia !ntr! !a& d! 15 d4a& d!ri,a"o& todo o d!"*& a di&ui&icion!& 0io&ó0ica& &u& con&!cu!ncia& >io%ur4dica&.
1*/ E& conce;ido: de0inici%n na"$#a&e'a ($#4dica #e9$&aci%n ($#4dica
1*/*1 De0inici%n Para o& ro"ano& ! conc!>ido !ra &i"#!"!nt! #art! d! a "adr! &in !">ar@o? ad"it4an u! &! #udi!&! r!&!r,ar a@uno& d!r!c+o& +a&ta ! "o"!nto d! &u naci"i!nto. Co"o #u!d! ,!r&! no &! trata>a r!a"!nt! d! un otor@a"i!nto d! d!r!c+o& a conc!>ido &ino a ui!n naci!ra d!u<&? #ara !o &! r!curr! a 0in@i"i!nto? a a 0icción d! u! ! conc!>ido !Ki&t! a d!&d! ant!& d! nac!r [1]. E&t! conc!#to &! r!#it! a o ar@o d! ti!"#o? &a,o !n a Edad "!dia? cuando >a%o a in0u!ncia d! cri&tiani&"o &! con&id!ra u! ! indi,iduo !& un &!r di&tinto d! a "adr!? d!&d! ! in&tant! !n ! u! &! !&ta>!c! ! a"a &! d!&cu>r! !ntonc!& ! "o"!nto !n u! !o acont!c!. [/] E& a&4 u! ! conc!#to d! conc!>ido &! ,a incor#orando d! di0!r!nt!& "an!ra& !n o& códi@o& #or !%!"#o: !n ! i>ro d! #!r&ona& d! códi@o ci,i 0ranc<&? !n ! códi@o ci,i a!"*n? !ao? itaiano? !tc. &! !ncu!ntra i"#4cita"!nt! r!@uado. /(
2#ota o#ina a r!!cto? d! a &i@ui!nt! "an!ra: Lo d!ci&i,o? !n ca">io? radica !n !&ta>!c!r u! #ara nu!&tro &i&t!"a d! d!r!c+o #o&iti,o !& #!r&ona ! conc!>ido o &!a? ti!n! !Ki&t!ncia d!&d! a conc!#ción !n ! &!no "at!rno? !n cuanto a #artir d! !&! "o"!nto ti!n! ca#acidad %ur4dica? !& d!cir? a#titud #ara a tituaridad d! a@uno& d!r!c+o&? u! &! adui!r!n irr!,oca>!"!nt! &in nac!n con ,ida o &! r!&u!,!n &i ta naci"i!nto no &! #roduc!? !n cuo &u#u!&to &! con&id!ra co"o &i nunca +u>i!ra !Ki&tido []. E conc!>ido !& ! &!r +u"ano ant!& d! nac!r u! #!&! a u! d!#!nd! d! a "adr! #ara &u &u>&i&t!ncia? !&ta @!n!r!& d!r!c+o& u! o 0a,or!c!n. E &!r +u"ano !& &u%!to d! d!r!c+o d!&d! a conc!#ción +a&ta &u "u!rt!? !& d!cir? !& &u%!to d! d!r!c+o? !n !&t! a#&o? d! do& 0or"a&: co"o conc!>ido? !ntr! a conc!#ción ! naci"i!nto? co"o #!r&ona d!&d! ! naci"i!nto +a&ta a "u!rt!? #!ro no&otro& d!0inir!"o& a conc!>ido. E conc!>ido !& 2u%!to d! D!r!c+o? #oru! !& ,ida +u"ana !n &u !ta#a intraut!rina? !& &!r +u"ano autóno"o? r!a? di&tinto a a #!r&ona +u"ana? !& d!cir? u! ! conc!>ido no !& #!r&ona? #!ro &4 &u%!to d! d!r!c+o& o>i@acion!&? #u!& !&to& d!r!c+o& &u ca#acidad &on di&"inuido&? !&to ocurr! &óo +a&ta ! naci"i!nto? #u!& a+4 to"an &u #!nitud.
1*/*/ Na"$#a&e'a 3$#4dica E conc!>ido? a o ar@o d! a !,oución d! a doctrina %ur4dica +a &ido con&id!rado d! di,!r&a& "an!ra&. Por ta "oti,o !Ki&t! di,!r&a& t!or4a& u! tratan d! !K#icar &u natura!$a %ur4dica? a&4 to"ar!"o& a& &i@ui!nt!&:
a*
Teo#4a de &a po#"io m$&ie#i: E&ta #o&ición &ur@! d! d!r!c+o ro"ano? !n
a cua ! conc!>ido !ra con&id!rado co"o un ór@ano? #art! o #orción d! a "adr!. En a actuaidad? !&ta t!or4a no !& "*& u! una noticia +i&tórica &in !">ar@o? +a autor!& u! a &i@u!n &o&t!ni!ndo co"o #or !%!"#o. Ru@@i!ro? Va!ncia !a? !ntr! otro&.
;* Teo#4a de &a 0icci%n: En !&ta t!or4a &o"!t! a !Ki&t!ncia d! conc!>ido a una condición &u!n&i,a? o r!#uta inn!c!&aria"!nt! nacido #ara atri>uir! una &!ria d! d!r!c+o&? !n a "aor4a #atri"onia!&? u! &! ad&cri>!n &i!"#r! cuando na$ca ,i,o. E& a&4 u! ! conc!>ido &! con&id!ra una !!ran$a d! ,ida? ta co"o o "!nciona ! Cor#u& Iuri& Ci,i!&: ! 0!to? "i!ntra& !&t! !n ! cau&tro "at!rno? &! !!r! u! !@u! a &!r +o">r!. E&ta #o&ición ti!n! 0u!rt!& ra4c!& ro"ani&ta&? #!ro a #!&ar d! !o& +a &ido ado#tado #or a "aor4a d! o& códi@o& ci,i!&? incu&o o& cont!"#or*n!o&? ad"iti!ndo un #rinci#io %ur4dico d! "an!ra un*ni"!: !n cuanto a < ! >!n!0ici!? ! conc!>ido &! ti!n! #or nacido.
c*
Teo#4a de &a pe#ona&idad: Lo& d!0!n&or!& d! !&ta t!or4a &o&ti!n!n u!
! conc!>ido no !& #!r&ona 0utura &ino #!r&ona #or nac!r? #or o tanto ! conc!>ido a !& #!r&ona @o$a d! ca#acidad d! d!r!c+o&. Lo& d!r!c+o& u! #u!d! aduirir &on actua!& no !n #ot!ncia? aunu! &o"!tido& a una condición r!&outoria. 2on d!r!c+o !Ki&t!nt!&? #!ro condiciona!&.
d* Teo#4a de &a $;(e"ividad: D!ntro d! !&ta t!or4a? &! con&id!ra a conc!>ido &u%!to d! d!r!c+o? !nt!ndido co"o c!ntro d! i"#utación d! d!r!c+o& d!>!r!& ad&cri>id!? &i!"#r! a &!r +u"ano&. E&ta #o&ición +a &ido ado#tada #or ! códi@o ci,i #!ruano d! 1(85? con&id!rando a conc!>ido un &u%!to d! d!r!c+o #ri,i!@iado #u!&to u! &oo o !& #ara todo cuanto ! 0a,or!c!.
1*/* Re9$&aci%n 3$#4dica E
Conc!>ido
ti!n!
tanto
d!r!c+o&
Patri"onia!&?
co"o
d!r!c+o&
EKtra#atri"onia!&.
Lo De#ec-o Pa"#imonia&e: !&t*n i@ado&? a todo au!o u! !&t< in,oucrado a r!"un!ración? >i!n!&? !tc.
Lo De#ec-o E"#apa"#imonia&e: &on o& u! no ti!n!n u! ,!r con ! din!ro !&to& &!r*n: E d!r!c+o a a ,ida? a a !ducación? a &!r r!conocido? !ntr! otro&. 1
E Art4cuo 1b d! Códi@o Ci,i? !n &u 6ti"o P*rra0o no">ra a conc!>ido co"o &u%!to d! d!r!c+o: La ,ida +u"ana co"i!n$a con a conc!#ción. E Conc!>ido !& &u%!to d! d!r!c+o #ara todo cuanto ! 0a,or!c!. En con&!cu!ncia? a !? !&t* ad"iti!ndo d!&d! a? u! ! conc!>ido ti!n! d!r!c+o& #!ro a ! ta">iido Y La atri>ución d! d!r!c+o& #atri"onia!& !&t* condicionada a u! na$ca ,i,o. E& d!cir? ! conc!>ido t!ndr* #!no d!r!c+o a a ,ida? a&i&t!ncia todo& o& d!"*& d!r!c+o& !Ktra#atri"onia!& #or &!r conc!>ido #!ro a condición u! "arca a ! #ara u! #u!da acc!d!r a o& d!r!c+o& #atri"onia!&? !& a d! u! na$ca ,i,o. D! au4? &! concu!? !n u! &i ! conc!>ido "u!r! a "o"!nto d! #arto o ant!& d! u! &! #rodu$ca ! naci"i!nto? no t!ndr* @oc! d! &u& d!r!c+o& #atri"onia!&. Tanto o& d!r!c+o& co"o a& o>i@acion!&? !n tanto &!an atri>ucion!& #atri"onia!&? !&tar*n >a%o a condición &u!n&i,a u! ! conc!>ido na$ca con ,ida La #r!&!ncia d! conc!>ido !n ! ord!na"i!nto %ur4dico ti!n! un 0in? !& d!cir un t
1b
Naci"i!nto con ,ida d! &!r +u"ano? con o cua a "i&"a r!0!r!ncia
ontoó@ica &! tran&0or"a d! &u%!to d! d!r!c+o conc!>ido a &u%!to d! d!r!c+o #!r&ona indi,idua. /b
Mu!rt! d! &!r +u"ano !n 0or"ación? d!ntro d! a cua &! ad"it!n do&
+i#ót!&i& a &a>!r: a Mu!rt! ant!& d! naci"i!nto? d!no"inada con ! no">r! d! a>orto? u! #u!d! &!r !ont*n!o o int!nciona. > En ! "o"!nto "i&"o d! naci"i!nto? cuando ! &!r +u"ano "u!r! ant!& d! d!r!nd!r&! d! cordón u">iica
/
1*/* Re9$&aci%n 3$#4dica E
Conc!>ido
ti!n!
tanto
d!r!c+o&
Patri"onia!&?
co"o
d!r!c+o&
EKtra#atri"onia!&.
Lo De#ec-o Pa"#imonia&e: !&t*n i@ado&? a todo au!o u! !&t< in,oucrado a r!"un!ración? >i!n!&? !tc.
Lo De#ec-o E"#apa"#imonia&e: &on o& u! no ti!n!n u! ,!r con ! din!ro !&to& &!r*n: E d!r!c+o a a ,ida? a a !ducación? a &!r r!conocido? !ntr! otro&.
E Art4cuo 1b d! Códi@o Ci,i? !n &u 6ti"o P*rra0o no">ra a conc!>ido co"o &u%!to d! d!r!c+o: La ,ida +u"ana co"i!n$a con a conc!#ción. E Conc!>ido !& &u%!to d! d!r!c+o #ara todo cuanto ! 0a,or!c!. En con&!cu!ncia? a !? !&t* ad"iti!ndo d!&d! a? u! ! conc!>ido ti!n! d!r!c+o& #!ro a ! ta">iido Y La atri>ución d! d!r!c+o& #atri"onia!& !&t* condicionada a u! na$ca ,i,o. E& d!cir? ! conc!>ido t!ndr* #!no d!r!c+o a a ,ida? a&i&t!ncia todo& o& d!"*& d!r!c+o& !Ktra#atri"onia!& #or &!r conc!>ido #!ro a condición u! "arca a ! #ara u! #u!da acc!d!r a o& d!r!c+o& #atri"onia!&? !& a d! u! na$ca ,i,o. D! au4? &! concu!? !n u! &i ! conc!>ido "u!r! a "o"!nto d! #arto o ant!& d! u! &! #rodu$ca ! naci"i!nto? no t!ndr* @oc! d! &u& d!r!c+o& #atri"onia!&. Tanto o& d!r!c+o& co"o a& o>i@acion!&? !n tanto &!an atri>ucion!& #atri"onia!&? !&tar*n >a%o a condición &u!n&i,a u! ! conc!>ido na$ca con ,ida La #r!&!ncia d! conc!>ido !n ! ord!na"i!nto %ur4dico ti!n! un 0in? !& d!cir un t
1b
Naci"i!nto con ,ida d! &!r +u"ano? con o cua a "i&"a r!0!r!ncia
ontoó@ica &! tran&0or"a d! &u%!to d! d!r!c+o conc!>ido a &u%!to d! d!r!c+o #!r&ona indi,idua. /b
Mu!rt! d! &!r +u"ano !n 0or"ación? d!ntro d! a cua &! ad"it!n do&
+i#ót!&i& a &a>!r: a Mu!rt! ant!& d! naci"i!nto? d!no"inada con ! no">r! d! a>orto? u! #u!d! &!r !ont*n!o o int!nciona. > En ! "o"!nto "i&"o d! naci"i!nto? cuando ! &!r +u"ano "u!r! ant!& d! d!r!nd!r&! d! cordón u">iica
1* Bio="ica* In9enie#4a 9en="ica 0#en"e a& de#ec-o La #aa>ra >iora&? uno !& >io? u! &i@ni0ica ,ida a otra !& a ior! <. La r!0!Kión &o>r! a >io!n!0icia a &!r +u"ano a otra !& a u! o d!ni@ra co"o &!r ,i,i!nt! !,*ndoo a una &!nda o&cura d! door &u0ri"i!nto !n a@uno& ca&o& a &u #o&i>! ada#tación a a &oci!dad #!ro co"o un &!r !Ktrao a !a. En ! P!r6 no +a contro nor"ati,o &o>r! o u! &on a& "ani#uacion!& +acia a int!@ridad 04&ica? #&4uica? &ico&o"*tica @!niou&i,o #or #art! d! a ci!ncia "ido a #!r&ona. Lo& #rinci#io& u! iniran a #rot!cción d! a ,ida ! 0o"!nto d! o& "r! #or &u !&!ncia !&tado natura no #u!d! &!r o>%!to #ara a ci!ncia. La ci!ncia a &!r,icio d! +o">r! 5
no ! +o">r! a &!r,icio d! a ci!ncia. La i>!rtad d! a& in,!&ti@acion!& no d!>! at!ntar contra a indi,iduaidad d! "i&"o? !&to !n >a&! a a d!0!n&a d! o& d!r!c+o& 0unda"!nta!& d! a #!r&ona? co"o &on ! d!r!c+o d! todo &!r +u"ano a a ,ida a a int!@ridad 04&ica? a&4 co"o o& d!r!c+o& d! a 0a"iia d! +i%o. D!ntro d! !&t! #rinci#io &! incu!n o& ca&o& d! in0or"ación ! con&!nti"i!nto u! d!>! #!r"itir&! a #aci!nt!. D! a4 u! &!a conocido !n a doctrina? ta">i!"o& tratar a a& #!r&ona& r!!tando &u i>!rtad autod!t!r"inación. Princi#io d! >!n!0ic!ncia: Todo #roc!di"i!nto o "!dida "! >a&ar&! !n a utiidad? >!n!0icio &oidaridad d! &u& r!&utado&. E& d!cir? o& 0in!& u! &! >u&ca con a& int!r,!ncion!& "! &!r !,itado. Princi#io d! %u&ticia: No d!>! !&ta>!c!r&! di&cri"inación a@una !n a a#icación !%!cución d! o& trata"i!nto& "
1*5* La In9enie#4a Gen="ica 0#en"e a& De#ec-o Con o& a,anc!& d! a >iot!cnoo@4a &! +an #r!&!ntado nu!,a& &ituacion!& u! +an @!n!rado con0icto& %ur4dico& u! d! "an!ra ur@!nt! "!r!c!n tut!a %ur4dica? ta!& &ituacion!& !&t*n r!acionada& con o& &i@ui!nt!& t!"a&. Q
D!r!c+o d! #rocr!ar.
Q
D!r!c+o a un #atri"onio @!n
Q
D!r!c+o a a id!ntidad.
Q
D!r!c+o a a unicidad.
Q
D!r!c+o a a di0!r!ncia.
Q
D!r!c+o a una 0a"iia con do& #adr!& B&!Ko di,!r&o
Q
D!r!c+o a conoc!r ! #ro#io ori@!n.
Q
D!r!c+o a no &a>!r.
Q
D!r!c+o a a !n0!r"!dad.
Q
D!r!c+o a "orir con di@nidad? !ntr! otro&.
E&ta& &ituacion!& r!ond!r a o& a,anc!& d! a ci!ncia a t!cnoo@4a? #or !%!"#o !n ! ca&o d! a "!dicina? <&ta +a a,an$ado a #a&o& tan @rand!& u! +an ido &ur@i!ndo nu!,a& ra"a&? co"o &on ! ca&o d! a @!nó"ica Bu! !&tudia ! @!no"a +u"ano? a >ioo@4a "o!cuar? a in@!ni!r4a @!n!& a>ru"ador!& a#ort!& u! tanto a ci!ncia co"o a t!cnoo@4a +an ido a#ortando a nu!&tra &oci!dad a o ar@o d! !&t! ti!"#o @!n!rando con !o una @ran inc!rtidu">r! !n nu!&tro &i&t!"a %ur4dico actua.
1** T=cnica de Rep#od$cci%n Ai"ida 1**1 De0inici%n Con ! a,anc! d! a ci!ncia a t!cnoo@4a &! +an d!&cu>i!rto t
9
La 0!cundación +u"ana a&i&tida? +a ,!nido &i!ndo co"!ntada !n o& 6ti"o& / ao& &! +a o@rado a r!@uación !n #a4&!& co"o A!"ania? Au&traia? E&tado& 7nido&? Eaa? Gran r!taa? Noru!@a? Dina"arca !tc. P!ro? )Cu* !& &u a 0inaidad-? o@rar u! a #!r&ona t!n@a d!&c!nd!ncia con auda d! a ci!ncia a t!cnoo@4a "! "ant!n!r ! ,!rdad!ro #roc!&o d! @!&tación? no !ndo !n contra d! a& !!& natura!&. 2in !">ar@o? !&t! +a &ido un @ran #ro>!"a #ara ! !@i&ador? ui!n !& ! !ncar@ado d! r!@uar a ,ida +u"ana &u di@nidad. =ina"!nt! &! !@ó a concuir !n a@uno& #a4&!& u! ! d!r!c+o a a r!#roducción !& una !K#r!&ión d! a di@nidad +u"ana d! i>r! d!&arroo d! &u #!r&onaidad? d!r!c+o u! no #u!d! &!r r!&trin@ido ar>itraria"!nt! o &in %u&ti0icación &u0ici!nt! #or o& #od!r!& #6>ico&. 2in !">ar@o no &on d!r!c+o& a>&outo& &u !%!rcicio ti!n! i"itacion!& i"#u!&ta& #or !.
1**/ C&ae E&ta& t!"a radica !n ! +o">r!? u! con&i&t! !n #on!r ! &!"!n d! +o">r! d!ntro d! a ,a@ina d! a "u%!r? d!%ando u! a 0!cundación &! #rodu$ca d! "an!ra natura. =!cundación EKtracor#ór!a.Q T!"a radica !n a "u%!r? u! con&i&t! !n !Ktra!r o& @a"!to& "a&cuino& 0!"!nino& #ara r!ai$ar a unión !n una #ro>!ta? 0u!ra d! a">i!nt! natura. A &u ,!$? a">a& tinato. > H!t!róo@a o 2u#ra conu@a.Q Cuando &! r!ai$a u&ando "at!ria @!nino&.
c MiKta.Q 2! r!ai$a u&ando "!$cando "at!ria @!nino con ! d! un c!d!nt!. Entr! a& t
a Ineminaci%n a#"i0icia&* En !&t! ti#o d! r!#roducción +u"ana a&i&tida !Ki&t! una di&ociación !ntr! ! acto &!Kua a conc!#ción? a u! con&i&t! !n a introducción? Bu! no !& ! a#arato &!Kua d! &!"!n !n ! 6t!ro d! a "u%!r? con ! o>%!to d! u! &! #rodu$ca a 0!cundación ut!rina u! #or di,!r&a& ra$on!& no #u!d! &!r o@rada nor"a"!nt! #or a #ar!%a. Pu!d! &!r +o"óo@a? cuando ! &!"!n #roc!d! d! "arido o d! ,arón u! ,i,! !&ta>!"!nt! con a "u%!r? H!t!róo@a? cuando ! &!"!n #ro,i!n! d! un donant! di&tinto d! "arido @!n!ra"!nt! anóni"o.
; ec$ndaci%n in Vi"#o o e"#aco#p%#ea.Q Con&i&t! !n r!#roducir con toratorio ! #roc!&o d! 0!cundación d! ó,uo u! nor"a"!nt! &! r!ai$a !n a #art! &u#!rior d! a& tro"#a& d! =ao#io? cuando &! #r!&!ntan o>&t*cuo& in&u#!ra>!& u! i"#id!n u! !&t! 0!nó"!no &! r!aic! intra cor#or!. Pu!d! &!r +o"óo@a? &i &! i"#anta ! ó,uo !n a "i&"a "u%!r? +!t!róo@a? &i &! r!ai$a ! arr!nda"i!nto d! 6t!ro B"at!rnidad &u>ro@ada.
c Ineminaci%n po" F mo#"em: Q Cuando ! &u#u!&to donant! d! &!"!n o donant! d! !">rión +aa 0a!cido ant!& d! &u !"#!o o i"#antación !n una "u%!r r!c!#tora. Q Cuando &! i"#anta !n una "u%!r ,iuda un !">rión +u"ano !n cua 0or"ación no +a to"ado #art! ! !o&o 0a!cido. Q Cuando &! in&!"ina a una "u%!r ,iuda con &!"!n d! "arido 0a!cido o &! i"#anta ! !">rión 0!cundado con &!"!n d! <&t!. Q Cuando &! tran&0i!r! un !">rión cr4o con&!r,ado a 6t!ro d! una "u%!r auiada? d!u<& d! 0a!ci"i!nto d! ui!n r!a"!nt! a#ortó ! ó,uo. En !&t! ca&o &! !ntr!@ar* ! nio a cónu@! ,iudo.
8
1** Re9$&aci%n Le9a& en n$e"#o o#denamien"o ($#4dico E !K#!rto !n d!r!c+o d! 0a"iia Enriu! Var&i &o&tu,o? !n una !ntr!,i&ta otor@ada a a A@!ncia P!ruana d! Noticia& Andina !n ! "!& d! No,i!">r! d! /1/? u! !Ki&t! un ,ac4o !@a !n ! ca"#o d! a& tr! !&t! #ri"!r ca&o !& con,!ni!nt! !n a "!dida u! da un nu!,o #ant!a"i!nto a #roc!&o d! ado#ción. Mani0!&tó? ad!"*& u! =r!nt! a ,ac4o d! r!@uación d! a& to a ti!n a ado#ción #!r"it! cr!ar un ,4ncuo #ar!nta cuando no !Ki&t! uno &an@u4n!o? !n !&t! #ri"!r ca&o d! ,i!ntr! d! aui!r &4 +u>o un ,4ncuo &an@u4n!o #oru! ! #adr! ado#tant! d!"andant! 0u! ui!n c!dió &u &!"!n #ara a 0!cundación. In&i&tió u! E&t* a4 a @ran di&cu&ión d! u! o& #ro#io& #adr!& no #u!d!n ado#tar? #!ro at!ndi!ndo ! crit!rio d! int!r<& &u#!rior d! nio? u! a +a>4a una !ta#a d! con,i,!ncia d! r!ación? !& u! &! ,ia>ii$a a ado#ción #ara cr!ar !&t! ,4ncuo 0iia. A@r!@ó? u! &! #i!n&a u! a ado#ción ta">i!r una r!ación &an@u4n!a #arcia? &! >u&ca cr!ar una r!ación 0iia co"o con&!cu!ncia d! una tr! a& T
1**5 Ma"e#nidad 2$;#o9ada (
Con ! 0in d! #ro0undi$ar !n o& t!"a& &o>r! T!"a& %ur4dico& u! <&to acarr!a? t! #r!&!nta"o& a continuación una !ntr!,i&ta a Dr. Enriu! Var&i Roi@io&i? !n D!r!c+o G!nordar* ,ario& d!o& t!"a& tratado& !n !&ta &!"ana #ara concuir con ! t!"a d! a "at!rnidad &u>ro@ada o ,i!ntr!& d! aui!r. A "o"!nto d! ,i&uai$aro o cuando o ,aa& o>&!r,ando t! r!co"!nda"o& u! to"!& nota d! a& #rinci#a!& id!a& u! &! !K#on!n !n dic+o ,id!o
Conc&$ione de &a e9$nda emana Pod!"o& concuir !&ta &!@unda &!"ana &a>i!ndo u! o& a,anc!& d! a ci!ncia d! a t!cnoo@4a +an @!n!rado una @ran r!,oución !n toda& a& !&0!ra&? &i!ndo ! d!r!c+o una d! a& ra"a& u! "*& ,ac4o& ti!n! !n a actuaidad &o>r! todo? !n cuanto a conc!>ido a& 0or"a& d! conc!#ción. Pod!"o& concuir ad!"*&? u! co"o dic! ! Dr. Var&i? no &! trata d! dar "*& nor"a& &!@uir !nando ! >a6 d! !a&? &ino d! aco"odar? acondicionar? ad!cuar a& a !Ki&t!nt!& d! ta "an!ra u! no !Ki&tan ,ac4o& !@a!&. P!ro ad!"*&? !& i"#ortant! u! o& !@i&ador!& o& o#!rador!& d! d!r!c+o #u!dan "an!%ar o& crit!rio& d! "an!ra r!on&a>! &u&t!ntada. Lo& t!"a& tratado& !n !&ta &!"ana? &on t!"a& nu!,o& #ara nu!&tro &i&t!"a %ur4dico? u! no +an &ido !@i&ado&? u! ca&i no !Ki&t! %urirud!ncia r!!cto? u! ur@! trataro& ad!cuaro& !n nu!&tro ord!na"i!nto !@a.
Me"aco9nici%n de &a e9$nda emana Las siguientes preguntas te ayudarán a reflexionar sobre tus propios aprendizajes, es un ejerció recomendado para razonar e identificar nuestro esfuerzo intelectual, la finalidad es regular nuestras acciones y procesos mentales.
)D! a t!"*tica a>ordada u! t! a"ó "*& a at!nción)Con&id!ra& u! a#r!ndi&t! con o& cont!nido& a>ordado&5
)Tu,i&t! di0icutad con a@6n t!"a o acti,idad- )Có"o o& &ouciona&t!);u< accion!& r!ai$a&t! #ara a#r!nd!r-
TEMA : DERECHO DE LA PER2ONA LA PER2ONA Bienvenida A#r!ciado !&tudiant!? inici!"o& con "uc+a& an&ia& d! a#r!nd!r nu!&tro t!rc!r t!"a d! !&tudio? o& cont!nido& u! a continuación !!r*& t! >rindar* ! &o#ort! #ara ! !&tudio d! o& i>ro& d! nu!&tro Códi@o Ci,i ,i@!nt!? &i!ndo !&to& t!"a& 0unda"!nta!& #ara ! d!&arroo d! otra& "at!ria& co"o ! acto %ur4dico? ! d!r!c+o d! o& contrato&? !ntr! otro&.
In"#od$cci%n a& "ema E&ti"ado au"no? u!@o d! +a>!r tratado t!"a& tan r!!,ant!& co"o ! ori@!n d! a #!r&ona? ! inicio d! a ,ida a& TERA2? #a&ar!"o& a !&tudiar a a
51
#!r&ona? >*&ica"!nt! a a #!r&ona +u"ana &u trata"i!nto !@a !n nu!&tro #a4&? a&4 co"o !n a !@i&ación co"#arada doctrina !Ktran%!ra. Lo& t!"a& a tratar &on t!"a& &on d! ta r!!,ancia u! t!ndr*n i"#icancia !n todo nu!&tro ord!na"i!nto %ur4dico. Ha>ar!"o& d! no">r! do"iciio d! a #!r&ona? a&4 co"o d! a ca#acidad ! inca#acidad d! a "i&"a.
Ap#endi'a(e epe#ado: Capacidad ) Ac"i"$de Conozcamos ahora las capacidades y actitudes a desarrollar en este primer tema:
Capacidade •
•
•
R!conoc! ! id!nti0ica a !&tructura d! d!r!c+o d! a& #!r&ona& a #!r&ona +u"ana co"o cat!@or4a d! D!r!c+o. Id!nti0ica o& d!r!c+o& !&!ncia!& d!ri,ado& d! a #!r&ona. Anai$a !&tudia o& atri>uto& d! a #!r&ona +u"ana.
Ac"i"$de •
Partici#a acti,a"!nt! !n o& 0oro& t!"*tico&
•
To!rancia a a& di0!r!nt!& o#inion!&?
D!>at! ar@u"!nta d! "an!ra con&tructi,a a t!"a d! di&cu&ión !n o& 0oro&
Mapa concep"$a& #e0e#ido a& "ema O>&!r,a d!t!nida"!nt! ! &i@ui!nt! !&u!"a? !n ! !ncontrar*& d! un ,i&ta$o d! "an!ra &int!ti$ada o& #rinci#a!& conc!#to d! a t!"*tica u! a>ordar!"o&. );u< conc!#to& o cat!@or4a& t! a"an a at!nción-
5/
1*1 De0inici%n de &a pe#ona La #!r&ona !& a #rota@oni&ta d! u!+ac!r %ur4dico. Lo& d!r!c+o& d! a #!r&ona +an ido !,oucionando a tra,<& d! a +i&toria? !& a&4 u! &! di&tin@u!n tr!& "o"!nto&: Pri"!ro? co"i!n$o& d! #r!&!nt! &i@o? o& d!r!c+o& d! a& #!r&ona& !ran di&cutido& &o>r! a >a&! d! o>%!cion!& ó@icoQ0or"a!& r!c+a$ado& #or &u car*ct!r #o4tico. 2!@undo? o& d!r!c+o& !ran a#r!ciado& >a%o a ó#tica d! a #ro#i!dad? dond! a #!r&ona !ra i"#ortant! "i!ntra& !ra una !ntidad &u&c!#ti>! a di&0rut! !conó"ico. T!rc!ro? co"o actua"!nt! &! con&id!ra? a a #!r&ona co"o un ,aor di@no d! tut!a int!@ra. 5
1*/ Di0e#encia en"#e pe#ona individ$a& conce;ido
1* +<$= e en"iende po# $(e"o de de#ec-o. E& ! !nt! a cua ! ord!na"i!nto %ur4dico i"#uta d!r!c+o& d!>!r!&. E&t! !nt! o c!ntro d! r!0!r!ncia nor"ati,o no !& otro u! ! &!r +u"ano? ant!& d! nac!r o d!u<& d! +a>!r&! #roducido !&t! !,!nto? a &!a u! &! ! con&id!r! indi,idua"!nt! o co"o or@ani$ación d! #!r&ona&. Nu!&tro ord!na"i!nto +a r!conocido cuatro cat!@or4a& d! &u%!to d! d!r!c+o:
1* Conc!>ido /* P!r&ona natura * P!r&ona %ur4dica 5* Or@ani$acion!& &!"!%ant!& a a& #!r&ona& %ur4dica& #!ro no in&crita& otro& #atri"onio& autóno"o&. 2on !ntidad!& a a& u! &in r!conoc!r!& #!r&onaidad &! !& con&id!ra tituar!& d! int!r!&!& #ara ci!rto& !0!cto&. 55
1*5* De#ec-o de &a pe#ona #econocido en e& C%di9o Civi& vi9en"e Nu!&tro ord!na"i!nto %ur4dico r!conoc! co"o d!r!c+o& 0unda"!nta!& d! a& #!r&ona&: ! d!r!c+o a a ,ida ! d!r!c+o a a int!@ridad 04&ica a a i>!rtad [1] a +onor a a inti"idad #!r&ona 0a"iiar a a #rot!cción d! a i"a@!n a ,o$ a &!cr!to a a r!&!r,a d! a& co"unicacion!& [/]. Todo& !&to& d!r!c+o& ! @aranti$an a &u%!to o& !!"!nto& 0unda"!nta!& d! a ,ida d! d!&arroo 04&ico "ora? d! &u #ro#ia !Ki&t!ncia.
a* E& de#ec-o a &a vida E d!r!c+o a a ,ida !& ! d!r!c+o #ri"ordia !ntr! todo& o& d!r!c+o& d! a #!r&ona ! #r!&u#u!&to indi!n&a>! d! todo& o& d!"*&. Con&i&t! !n u! cada &!r +u"ano ti!n! ! d!r!c+o d! no &!r "u!rto? &ino #or cau&a& natura!&. No !& un d!r!c+o &o>r! a ,ida? !n ! &!ntido d! u! a #!r&ona #u!da dion!r d! !a &!@6n &u #ar!c!r.
;* E& de#ec-o a &a in"e9#idad E& un conc!#to u! ti!n! u! ,!r con a unidad in&!#ara>! d! cada &!r +u"ano. La Con&titución r!conoc! ! d!r!c+o a a int!@ridad 04&ica? #&4uica "ora. La Int!@ridad 04&ica i"#ica a #r!&!r,ación d! toda& a& #art!& t!%ido& d! cu!r#o? o u! con!,a a !&tado d! &aud d! a& #!r&ona&. La int!@ridad #&4uica !& a con&!r,ación d! toda& a& +a>iidad!& "otric!&? !"ociona!& ! int!!ctua!&. La int!@ridad "ora +ac! r!0!r!ncia a d!r!c+o d! cada &!r +u"ano a d!&arroar &u ,ida d! acu!rdo a &u& con,iccion!&.
c* La dipoici%n o;#e e& p#opio cad,ve#
5
La #!r&ona #u!d! dion!r d! #ro#io cad*,!r o? !n &u d!0!cto? &!r*n o& #ari!nt!& ui!n!& o +a@an. E cad*,!r !& un o>%!to d! d!r!c+o u! "!r!c! r!!to. R!!cto a o& acto& d! dio&ición &o>r! ! #ro#io cu!r#o? ! Códi@o Ci,i #!r"it!: Lo& acto& d! dio&ición u! no oca&ion!n una di&"inución #!r"an!nt! Bdonación d! &an@r!? cort! d! ca>!o? !tc.. Lo& acto& d! dio&ición aunu! &!an d! car*ct!r #!r"an!nt! cuando &! r!aic!n #or !&tado d! n!c!&idad B&! #roduc! un "a "!nor #ara !,itar otro "aor? #or "oti,o& "!n &!r @ratuito&. En !0!cto? ! traant! d! ór@ano& t!%ido& &! con&id!ra co"o un d!r!c+o d! dio&ición d! cu!r#o? &! ad"it! co"o !Kc!#ción a r!!to a>&outo d! d!r!c+o a a int!@ridad 04&ica cuando o>!d!$ca a un !&tado d! n!c!&idad? d! ord!n "! #!r%udicar @ra,!"!nt! a &aud o r!ducir &!n&i>!"!nt! ! ti!"#o d! ,ida d! donant!. Ta dio&ición !&t* &u%!ta a con&!nti"i!nto !K#r!&o !&crito d! donant!.
d* E& de#ec-o a& -ono# Pod!"o& d!0inir ! +onor co"o a di@nidad r!0!%ada !n a con&id!ración d! o& d!"*& !n ! &!nti"i!nto d! a #ro#ia #!r&ona. E d!r!c+o a +onor ti!n! co"o o>%!to #rot!@!r a &u tituar contra ! !&carnio o a +u"iación? ant! &4 o ant! o& d!"*&? ! incu&o 0r!nt! a !%!rcicio ar>itrario d! a& i>!rtad!& d! !K#r!&ión o in0or"ación? #u!&to u! a in0or"ación u! &! co"uniu! !n nin@6n ca&o #u!d! r!&utar in%urio&a o d!!cti,a.
e* E& de#ec-o a &a in"imidad
59
E& ! #od!r %ur4dico d! r!c+a$ar intro"i&ion!& i!@4ti"a& !n a ,ida 4nti"a o 0a"iiar d! a& #!r&ona&. A@uno& a!cto& u! #od!"o& con&id!rar co"o #art! d! a ,ida 4nti"a d! a& #!r&ona& &on a& cr!!ncia&? a ,ida a"oro&a &!Kua? o& d!0!cto& d! a& #!r&ona&? a& a0!ccion!& d! &aud? ! cont!nido d! a& co"unicacion!&? a ,ida #a&ada? ! ori@!n 0a"iiar? "o"!nto& d! tri&t!$a? !tc. 2! ,ioa !&t! d!r!c+o cuando un a!cto d! a ,ida d! a #!r&ona o 0a"iiar d! indi,iduo !& dado a conoc!r &in &u con&!nti"i!nto. 2i a #!r&ona 0a!c!? ! con&!nti"i!nto o d!>! >rindar &u cónu@!? d!&c!ndi!nt!&? a&c!ndi!nt!& o +!r"ano&? !Kcu!nt!"!nt! !n !&t! ord!n. En ! ca&o d! a corr!ond!ncia? #ara u! <&ta #u!da &!r di,u@ada r!ui!r! ! a&!nti"i!nto d! toda& a& #!r&ona& u! &! ,!an a0!ctada&? tanto autor co"o d!&tinatario.
0*
E& de#ec-o a &a p#opia ima9en a &a vo'
E&t! d!r!c+o #rot!@! a a i"a@!n a a ,o$? t!ni!ndo r!ación con a inti"idad d! a& #!r&ona&. A">o& no #u!d!n &!r utii$ado& &in un con&!nti"i!nto !K#r!&o d! &u tituar. La i"a@!n !& ! a!cto 04&ico o r!#r!&!ntación @r*0ica d! a 0i@ura +u"ana a tra,<& d! a cua a #!r&ona #u!d! &!r id!nti0icada. La ,o$ !& ! &onido u! ! air! !K#!ido #or o& #u"on!& #roduc! a &air #or a arin@! +aci!ndo u! ,i>r!n a& cu!rda& ,oca!&. La #!r&ona #u!d! i"#!dir u! otro r!#rodu$ca utiic! &u i"a@!n o ,o$ &i no cu!nta con &u con&!nti"i!nto !K#r!&o. 2i a #!r&ona +u>i!ra 0a!cido ! con&!nti"i!nto o d!>!n #r!&tar ! cónu@!? d!&c!ndi!nt!&? a&c!ndi!nt!& o +!r"ano&? !Kcu!nt!"!nt! !n !&t! ord!n. E a&!nti"i!nto no !& n!c!&ario cuando a utii$ación d! a i"a@!n a ,o$ &! %u&ti0iu! #or a notori!dad d! a #!r&ona? #or ! car@o u! d!&!"#!!? #or +!c+o& d! i"#ortancia o int!r<& #6>ico o #or "oti,o& d! 4ndo! ci!nt40ica? did*ctica o cutura &i!"#r! u! &!
5
r!acion! con +!c+o& o c!r!"onia& d! int!r<& @!n!ra u! &! c!!>r!n !n #6>ico. D!>!"o& #r!ci&ar u! !n ! ca&o d! o& #!r&ona%!& #6>ico& no &! r!ui!r! ! con&!nti"i!nto &oo cuando a i"a@!n o ,o$ &! 0u!ra a utii$ar #ara 0in!& in0or"ati,o& no #ara 0in!& co"!rcia!&. Ad!"*&? &i >i!n !n a@uno& ca&o& ! con&!nti"i!nto no &!r* n!c!&ario? a utii$ación d! a i"a@!n o ,o$ no #u!d! at!ntar contra ! +onor? ! d!coro o a r!#utación d! a #!r&ona a ui!n corr!ond!n.
9* De#ec-o a &a &i;e#"ad: Li>!rtad !& a !K#r!&ión d! a &o>!ran4a d! a ,ountad +u"ana #ara con &u& acto&. Con&ta !n un #od!r d! d!ci&ión? !n ! d! +ac!r o no +ac!r. E d!r!c+o d!0i!nd! a i>!rtad? d!%ando caro %unto con a& nor"a& ! 4"it! u! &! ! da a a i>!rtad? #ara a&4 no con0rontar a i>!rtad d! uno con a d! otro. E&t! d!r!c+o con&ta !n ! #od!r d! d!ci&ión #ara u! a #!r&ona #u!da c!!>rar con0or"a a !? o& acto& %ur4dico& u! d!&!!. A@uno& autor!&? ta!& co"o =!rn*nd!$ 2!&&ar!@o? Rodota? &!aan u! !&ta i>!rtad tra! con&i@o ta">iiidad.
-* De#ec-o a &a iden"idad: Id!ntidad !& a caract!r4&tica u! di0!r!ncia a un indi,iduo d! o& d!"*&? #odr4a d!no"inar&! id!ntidad a a& caract!r4&tica& #ro#ia& d! +o">r! u! o di0!r!ncia d! o& d!"*& +aci
58
Q En ! a!cto P!r&ona? &! ,! a id!nti0icación d! a& #!r&ona&? a&4 co"o a d!>ida in&cri#ción !n o& R!@i&tro& Ci,i!&? d! !&t! "odo ! E&tado to"a conoci"i!nto d! a #!r&ona B"*& no r!conoci"i!nto? d!>ido a u! #or a "i&"a natura!$a d! &!r &!r!& +u"ano&? !&t! #o&!! todo& o& d!r!c+o& u! ! &on in+!r!nt!&. MIMDE2[5]? !n un art4cuo u! #u>icó !n &u #*@ina ^!> !n ! /? d!0in! a !&t! d!r!c+o co"o o& a!cto& u! di&tin@u!n a una #!r&ona d! otra. La con&titucionaidad d! !&t! d!r!c+o +a &ido o>%!tada #or a %urirud!ncia Itaiana? d!>ido a u! a R!#6>ica @aranti$a o& d!r!c+o& con&tituciona!& o u! no &uc!d! !n a #r*ctica con !&t! d!r!c+o? &in ir "u !%o&? ! Mini&t!rio d! a Mu%!r? +a &acado un r!#ort! dond! &! ind!K.+t" "u!&tra u! d! a #o>ación actua d! P!r6? !Ki&t!n !n "aor4a "u%!r!&? u!@o nio& ui!n!& no ti!n!n docu"!ntación d! id!ntidad a@una? 0r!cu!nt! !n a& $ona& rura!&? dond! #or "oti,o& co"o d!&conoci"i!nto? car!ncia d! r!cur&o& !conó"ico&? di0icutad!& d! acc!&o a o& r!@i&tro&? !ntr! otro& &! !& !& di04ci a ,!c!& +a&ta i"#o&i>! r!@i&trar&! !n o& R!@i&tro& Ci,i!&. La id!ntidad !&t* ta">iioó@ico !& un #oco "*& co"#icado? &! r!0i!r! a a!cto 04&ico d! a #!r&ona? a&4 !& ! ca&o d! a id!ntidad &!Kua u! +o !n d4a !& "u di&cutida. Para !nt!nd!r "!%or o u! &i@ni0ica id!ntidad &!Kua d!>!"o& di0!r!nciar o& t
2eo: Hac! cu!nta a a "or0oo@4a d! o& ór@ano& @!nita!& !Kt!rno& d! &u%!to? u! di0!r!nciar* a&4? a +o">r! d! a "u%!r. Ca>! a&i"i&"o? r!cordar u! ! &!Ko !&t* d!0inido ta">i
G=ne#o: 2! r!0i!r! a a!cto &ocioó@ico cutura d! indi,iduo? a&4 co"o &u conducta +u"ana? &u 0or"a d! &!ntir d! &!r. D! "i&"o "odo? +ac! au&ión 5(
a a &!Kuaidad? u! no !& "*& u! a 0or"a d! !nta>ar r!acion!& con otro& d! a "i&"a !!ci!? &!an +o">r!& o "u%!r!&. La id!ntidad &!Kua. 2! r!0i!r! a a 0or"a d! di0!r!nciar a un &u%!to &!@6n &u @ru#o &!Kua. E #ro>!"a u! &ur@! d!>ido a !&t! d!r!c+o d! a id!ntidad &!Kua !& ! #ant!a"i!nto d! &i !& u! una #!r&ona ti!n! d!r!c+o? d!>ido a &u i>!rtad? ! d!r!c+o "!ncionado? d! ca">iar&! d! &!Ko cuando <&t! &! &i!nt! "*& id!nti0icado con ! otro &!Ko. 2!@6n a %urirud!ncia #!ruana? una #!r&ona no #u!d! ca">iar&! d! &!Ko? d!>ido a u! ! +o">r! no #u!d! d!%ar d! &!r +o">r!? a i@ua u! a "u%!r no #u!d! d!%ar d! &!r "u%!r? ni a6n #or a "utiación d! o& ór@ano& @!nita!&? d!>ido a &u ord!n @!n
1* Lo ac"o de dipoici%n o;#e e& p#opio c$e#po F &o "#ap&an"e de %#9ano A r!!cto t! in,ita"o& a !!r a &i@ui!nt! !ctura u! no& #ro#orciona a P7CP &o>r! tan i"#ortant! t!"a:
ACTO2 DE DI2PO2ICI>N DEL PROPIO C7ERPO
ANTECEDENTE2 An"eceden"e -i"%#ico D!&d! <#oca& "u anti@ua& ! +o">r! &! i"a@ina>a u! #od4a continuar a ,ida d! una #!r&ona con #art!& ,ita!& d! otra. Tanto a it!ratura? a&4 co"o a "itoo@4a +an r!#r!&!ntado a +o">r!& "itad ani"a!&? "itad +o">r!&? ui$* !&to +aa &ido ! co"i!n$o !n a i"a@inación d! &!r +u"ano u! u!@o &! concr!tar4a !n o& traant!& actua!&. A&4 #od!"o& "!ncionar co"o r!0!r!ncia ! ca&o d! o& indio& u! +acia ! ao a.C.? &! dic! u! utii$aron ! traant! d! #i! d! o& @6t!o& d! un &u%!to con ! o>%!to d! r!con&truir a nari$ ! #a>!ón d! a or!%a. E&ta tiación +ind6 u! &i@uió "!%orando con ! tran&currir d! ti!"#o? a&4 #or !%!"#o !n ! &i@o VI? Ta@iacocci &! +i$o 0a"o&o a !a>orar una tra$o d! "i&"o #aci!nt!. La #ri"!ra id!a d! donant! cada,r! d! ao 1(9? ! Dr. C+ri&tian arnard r!ai$ó !n a Ciudad d! Ca>o ! #ri"!r traant! d! cora$ón. Po&t!rior"!nt!? !n 1(81 co"!n$aron a r!ai$ar&! !n 2tan0ord? E&tado& 7nido&?
o&
traant!&
d!
1
>ou!&
cardio,a&cuar!&.
En 1(/ &! r!ai$ó ! #ri"!r in%!rto d! corn!a con ican #or a d
An"eceden"e &e9i&a"ivo E ant!c!d!nt! !@i&ati,o "*& anti@uo u! &! conoc! &! !ncu!ntra !n ! Códi@o Ci,i d! Itaia d! ao d! 1(5/? con ! cua &! inicia una nu!,a !ta#a d!ntro d! a& !@i&acion!& "od!rna&? ! Art4cuo dic! it!ra"!nt! o &i@ui!nt!: Lo& acto& d! dio&ición d! #ro#io cu!r#o !&t*n #ro+i>ida& cuando oca&ionan una di&"inución #!r"an!nt! d! a int!@ridad 04&ica o cuando &!an contraria& !n 0or"a a a !? a ord!n #u>ico o a a& >u!na& co&tu">r!&. En =rancia &! dio a L! d! /1 d! %uio d! 1(/? a cua ac!#ta>a a ,!nta d! &an@r! +u"ana. En e0rica d! 2ur 0u! a #ri"!ra nación u! r!dacto una ! !!ci0ica &o>r! traant!& d! ór@ano& d! donant!& ,i,o&? a cua +a &ido &!@uida #or Itaia? Dina"arca C+!co&o,auia. En ! #ri"!r dio&iti,o !@a u! &! dio !n o& E&tado& 7nido& d! Nort!a"iidad d! co"!rciai$ación.
CONCEPTO NAT7RALE@A EKi&t! un d!>at! ac!rca d! r!conoci"i!nto d! o& acto& d! dio&ición &o>r! ! #ro#io cu!r#o ac!#t*ndoo co"o un d!r!c+o: a u! a@uno& autor!& o !ncuadran d!ntro d! D!r!c+o a a Int!@ridad: D! D!r!c+o a a int!@ridad 04&ica d! +o">r! &ur@! &u d!r!c+o a dion!r d! &u cu!r#o tanto !n ,ida co"o #ara d!u<& d! a "u!rt! !&o ui!r! d!cir u! o ,!n co"o un acto u! &! !n"arca !n ! D!r!c+o a a int!@ridad.
/
Pod!"o& d!0inir a acto d! dio&ición d! #ro#io cu!r#o co"o un d!r!c+o? d!0ini!rtad? !n ! &!ntido d! a #ro#ia #!r&ona? !nt!ndida !n &u unidad #&ico&o"*tico? <&ta 0acutada #ara dion!r d! &4 "i&"a Bd!ntro d! a cat!@or4a d! &!r no una !ntidad di,!r&a a < B! cu!r#o !nt!ndido !ui,ocada"!nt! co"o o>%!to d! d!r!c+o? d!ntro d! a cat!@or4a d! t!n!r. Eo? !,id!nt!"!nt!? d!ntro d! o& 4"it!& u! ! #ro#io ord!na"i!nto %ur4dico !&ta>!c!. E art4cuo 9 d! Códi@o Ci,i +a>a d! a #ro+i>ición d! acto& d! dio&ición d! #ro#io cu!r#o? <&ta ti!n! co"o "arco @!n!ra ! d!r!c+o a a int!@ridad? #u!& a r!@a cont!nida !n ! art4cuo &!Kto ti!n! co"o o>%!ti,o a #rot!cción d! cu!r#o.
TRA2PLANTE DE >RGANO2
CONCEPTO E traant! d! ór@ano& ,i!n! a &!r a in&!rción !n un cu!r#o +u"ano d! un ór@ano &ano a #art! d! <? #roc!d!nt!& d! un indi,iduo d! a "i&"a !!ci! #ara &u&tituir a un ór@ano !n0!r"o o #art! d! <. 2!@6n ! t!Kto d! R.A.L.E.? a d!0inición u! &! da &o>r! ! traant! #ar!c! !n0ocar a cu!&tión d! ado d! r!c!#tor? #u!& +a>a d! in&!rtar !n un cu!r#oYo u! #ro,i!n! d! otro? !& ac!rtado d!t!r"inar ! traant! co"o a &!#aración? !Ktracción o !Ktir#ación d! cuaui!r #art! d! cu!r#o +u"ano o ani"a ,i,o o "u!rto Ba>ación #ara in&!rtaro a otro Bi"#antación d! a "i&"a o di&tinta !!ci! con 0in!& t!ra#ación o !Ktir#ación d! ór@ano o "at!ria anató"ico u! 0inai$a con a i"#antación d! < &oo con 0in!& curati,o&? #u!& ant! cuaui!r otro o>%!ti,o? co"o !%!"#o? a !K#!ri"!ntación o a in,!&ti@ación? no !&tar4a"o& 0r!nt! a un traant! #ro#ia"!nt! dic+o.
TRA2PLANTE DE INTERVIVO2 EN EL DERECHO En nu!&tra &oci!dad? +a ui!n!& no !&t*n d! acu!rdo con ! traant! d! ór@ano& #or con&id!raro& acto& i4cito& o in"ora!&? !n oca&ion!& &! #ro+4>! a "
!
cu!r#o.
2in !">ar@o? @ran #art! d! a& !@i&acion!& #!r"it!n B!n #art! o& acto& d! dio&ición? &i!"#r! cuando no cau&!n una di&"inución #!r"an!nt! !n a int!@ridad 04&ica o ,aan contra ! ord!n #6>ico a& >u!na& co&tu">r!&? #or !nd! &on #!r"itido& au!o& traant!& !n o& u! !Ki&ta ! !&tado d! n!c!&idad. A&4? ! &!@undo #*rra0o d! art. 8 d! a L! G!n!ra d! 2aud? L! N /985/? d! /
d!
%uio
d!
1((?
!&ti#ua
u!:
La dio&ición d! ór@ano& t!%ido& d! &!r!& +u"ano& ,i,o& !&t* &u%!ta a con&!nti"i!nto !K#r!&o !&crito d! donant!. En ! inci&o 5 d! Art. 1 d! a L! N /818(? "ani0i!&ta ! con&!nti"i!nto #or !&crito ant! un notario.
TIPO2 DE TRA2PLANTE2 T!ni!ndo !n cu!nta ! a$o @!n
cuando &! trata d! @!"!o& ida d! o& &i@ui!nt!&: Ortotó#ico. E& au! traant! !n u! ! "at!ria anató"ico &ano &u#anta a !n0!r"o. H!t!rotó#ico. E& au! traant! !n u! ! ór@ano i"#antado to"a a 0unción d! otro u! no !& !Ktra4do d! r!c!#tor. Por !%!"#o? &! i"#anta un ór@ano con ! 0in d! i>rar a ór@ano !n0!r"o d! &u #atoo@4a. En otra& #aa>ra& !& au! traant! d! t!%ido t4#ico d! un *r!a a un &itio r!c!#tor di0!r!nt!. Por uti"o &i &! ti!n! !n cu!nta a nutrición &an@u4n!a d! o& t!%ido& #u!d! +a>ar&! d! traant!&: Ho"o#*&tico. 2! trata d! traant! &o>r! t!%ido& &in ,a&o& &an@u4n!o&? o& u! #o&!!n un i"itado r!c+a$o !n ! or@ani&"o r!c!#tor #u!d!n &!r !Ktra4do& d! cad*,!r +ora& d!u<& d! d!c!&o. Por !%!"#o ! traant! d! corn!a&. Ho"o,ita!&. 2on o& traant!& r!0!rido& a t!%ido& d! @ran nutrición &an@u4n!a? #ro,ocando !n ! r!c!#tor un 0*ci r!c+a$o? o>i@ando a >u&car a +i&toco"#ati>iidad utii$ando in"uno&u#r!&or!&? d!>i!ndo !Ktra!r o& ór@ano& con #r!"ura #or a r*#ida n!cro&i& d! o& "i&"o&. Por !%!"#o. Traant! d! rion!&.
RE<7I2ITO2 GENERALE2 DE LO2 TRA2PLANTE2 Lo& r!ui&ito& u! &! !ncu!ntran a0!cto& d! a ! &on o& &i@ui!nt!&:
a* La neceidad
La r!ai$ación d! un traant! &oo &! %u&ti0ica cuando !& n!c!&ario? !& d!cir? cuando ! #aci!nt! d!>! r!currir a <? #or &u !&tado d! &aud? #or +a>!r&! a@otado o& otro& "!dio& r!cur&o& dioni>!&? o #or &!r <&to& in&u0ici!nt!& o incon,!ni!nt!&.
;* G#a"$idad de& ac"o dipoi"ivo La #r*ctica traantoó@ica? d! #or &i? no !& @ratuita? !& una ta&tant! on!ro&a u! i"#ica do& int!r,!ncion!& uir6r@ica& Ba d! dador a d! r!c!#tor? con&id!rando ad!"*& un #o&t o#!ratorio #roon@ado. Dic+a& o#!racion!& "!& !n !&ta>!ci"i!nto& a&i&t!ncia!& r!car@ado& con a t!cnoo@4a "*& ad!cuada a a &ituación. A+ora >i!n? o u! &i !& @ratuito? d! acu!rdo a nu!&tra !? !& a dación d! ór@ano o "at!ria anató"ico? #ro,!n@a d! un dador ,i,o o d! un cad*,!r. c. D!>!r "%!0!& d! o& !ui#o&? co"o a&i"i&"o o& #ro0!&iona!&? d!>!r*n in0or"ar a cada #aci!nt! &u @ru#o 0a"iiar d! "an!ra &u0ici!nt! cara? ada#tada a &u ni,! cutura? &o>r! o& ri!&@o& d! a o#!ración d! a>ación ! i"#ant! o& r!&utado& #ro@r!&i,o& d! traant!. E&ta in0or"ación &! 0unda"!nta !n u! ! #aci!nt!? co"o &u @ru#o 0a"iiar? co"#r!nda a o#!ración uir6r@ica u! &! ,a r!ai$ar? #ara u! !n d!0initi,a? a d!ci&ión u! &! to"! &!a ! #roducto d! una !a>oración "!nta &!r!na? "!ditada r!0!Ki,a? no d! un &i"#! i"#u&o !"ociona. La ! i"#on! una o>i@ación &o>r! todo& o& "!r !&t* a car@o d! o& "
/. Cuaui!ra d! o& +i%o& "aor!& d! di!cioc+o ao&. . Cuaui!ra d! o& #adr!&. 5. Cuaui!ra d! o& +!r"ano& "aor!& d! di!cioc+o ao&. . Cuaui!ra d! o& a>u!o&. 9. Cuaui!r #ari!nt! con&an@u4n!o? +a&ta ! cuarto @rado incu&i,!. . Cuaui!r #ari!nt! #or a0inidad? +a&ta ! &!@undo @rado incu&i,!. Por o tanto? a in0or"ación a uno d! o& indicado& !Kcu! a o>i@ación d! >rindara a o& u! &i@u!n !n ! ord!n. La ! d!t!r"ina u! a in0or"ación d!>! &!r dada a cada #aci!nt! Bdador r!c!#tor
a
&u
@ru#o
0a"iiar?
!&
d!cir
a">o&.
En ! ca&o d! u! ! #aci!nt! #r!@unt! a "!n a>&t!n!r&! d! cont!&tar. 2i ! #aci!nt! no tu,i!ra 0a"iiar!& o no &u#i!ra !&cri>ir? &! &u#on! u! ! tutor o curador d!>!r* ru>ricar a con&tancia &i no ti!n! tutor +a "uc+a ur@!ncia !n a int!r,!nción &! #u!d! r!currir a un !&cri>ano #!ro con #r!,io con&!nti"i!nto
d!
#aci!nt!.
Ant! a inca#acidad d! r!c!#tor o dador !n ! ca&o d! traant! d! "!dua ó&!a? a in0or"ación d!>!r* &!r dada? ad!"*&? a &u r!#r!&!ntant! !@a. La ! r!ui!r! u! ant! a inca#acidad d! r!c!#tor &u r!#r!&!ntant! !@a &!r* ui!n
con&i!nta
a
d!ci&ión.
E a#&o !ntr! a r!c!#ción d! a in0or"ación a r!!cti,a int!r,!nción no #odr*
&!r
in0!rior
cuar!nta
oc+o
+ora&.
En &u"a a in0or"ación !& indi!n&a>!? #u!& &in !o& ! #aci!nt! o &u r!#r!&!ntant! !@a no #u!d!n "ani0!&tar ad!cuada"!nt! &u ,ountad.
REVOCACI>N DEL TRA2PLANTE E con&!nti"i!nto d! dador? #u!d! &!r r!,ocado incu&o !n ! in&tant! "i&"o d! a int!r,!nción uir6r@ica? &i!"#r! cuando @oc! d! ca#acidad #ara !K#r!&ar &u ,ountad d! acu!rdo a !a &! #racticara o no a a>ación.
E&ta r!tractación no oca&iona o>i@ación d! nin@6n ti#o? a&4 toda r!,ocación d!>! &!r #ant!ada con di&c!rni"i!nto? int!nción i>!rtad? #ara u! !a #rodu$ca &u& !0!cto&. En ca&o d! o& "aor!& d! 18 ao& &u ,ountad a0ir"ati,a no #u!d! &!r r!,ocada #or un t!rc!ro? #or ! contrario? &i a a>ación d! "iidad d! a d!ci&ión.
TRA2PLANTE PO2T MORTEM La nor"a "ani0i!&ta u! todo &u%!to ca#a$? "aor d! 18 ao& #odr* autori$ar #ara d!u<& d! &u "u!rt! a a>ación d! ór@ano& o "at!ria!& anató"ico& d! &u #ro#io cu!r#o? #ara &!r i"#antado& !n +u"ano& ,i,o& o con 0in!& d! !&tudio
o
in,!&ti@ación.
2in !">ar@o? !&ta d!ci&ión !& r!,oca>! !n cuaui!r "o"!nto #or ! dador #!ro no #odr* &!r r!,ocada #or nadi! d!u<& d! &u "u!rt!. En concu&ión? a ! d! traant!& d! ór@ano& "at!ria!& anató"ico& &! #r!&!nta co"o #artidaria d! #rinci#io d! r!,oca>iidad #ara o& traant!& 4nt!r,i,o& co"o a&4 ta">i
.
DI2PO2ICION CORPORAL PARA TRA2PLANTE2 1* Diponi;i&idad Co#po#a& 2! r!0i!r! a acto dio&iti,o d! cu!r#o +u"ano ,i,o. E& n!c!&ario di0!r!nciar a& #art!& r!no,a>!& d! a& no r!no,a>!& d! cu!r#o +u"ano.
1*1 Pa#"e #enova;&e de& c$e#po -$mano 8
2on au!a& #art!& u! &on &u&c!#ti>!& d! r!@!n!ración? co"o: ! ca>!o? a &an@r!?
a
!c+!
"at!rna?
!
&!"!n?
!tc.
R!!cto a !&ta& #art!& anató"ica& r!no,a>!& ! +o">r! #u!d! dion!r d! !o& #!ro r!!tando o& 4"it!& !&ta>!cido& #or ! Códi@o Ci,i. E&ta& #art!& r!no,a>!& una ,!$ u! a &!a &!#arado d! cu!r#o +u"ano con&titu! una co&a ca#a$ d! &!r o>%!to d! acto& %ur4dico&. Por con&i@ui!nt!? cuando &! trata d! #art!& r!no,a>!& d! cu!r#o +u"ano? ! indi,iduo #odr* dion!r d! !a& &i!"#r! cuando !n una ! !!c40ica &o>r! dic+a& #art!&? no &! #ro+4>a a tran&"i&ión d! !a&? una ,!$ &!#arada& d! cu!r#o? #odr*n &!r o>%!to& d! acto& %ur4dico& on!ro&o& o @ratuito&.
1*/ Pa#"e no #enova;&e de& c$e#po -$mano R!0!r!nt! a a& #art!& no r!no,a>!& d! cu!r#o +u"ano? ! &u%!to t!ndr* u! &o"!t!r &u ,ountad &o>r! dio&ición d! !a& a a L! d! Traant!& cuando &!an d!&tinada& a a a>ación d! ór@ano& o "at!ria anató"ico #ara &u i"#antación d! cad*,!r!& +u"ano& a &!r!& +u"ano& !ntr! &!r!& +u"ano& o
#ara
0in!&
d!
!&tudio
o
in,!&ti@ación
ci!nt40ica.
En ca&o d! u! ! indi,iduo ac!#t! o d!cida dar &u& ór@ano& #ara o& o>%!ti,o& !&ta>!cido& !n a L! d! Traant!&? !&t! acto no #odr* &!r on!ro&o #roducto d! a #ro+i>ición !K#r!&a !"itida #or a !. D!u<& d! a &!#aración d! a #art! no r!no,a>! d! cu!r#o +u"ano? cua a>ación &! +aa !0!ctuado !n ,irtud d! u! ra$ona>!"!nt! no cau&ar4a @ra,! #!r%uicio a a &aud d! dador !Ki&tir4an #!r!cti,a& d! ! d! &!r o>%!to d! un acto %ur4dico? #ro+i>i
/* Diponi;i&idad cadav=#ica R!!cto a a dioni>iidad d! cad*,!r? a #!r&ona ti!n! d!r!c+o a d!cidir &o>r! &u& #ro#io& r!&to& "orta!&? co"o ta">i
/*1 2o;#e e& cad,ve# p#opio (
En !&t! ca&o ! &u%!to #u!d! "ani0!&tar &u ,ountad &o>r! ! 0uturo d! &u& r!&to&. 2in !">ar@o !&a d!ci&ión !& r!,oca>! +a&ta ! 6ti"o "inuto. 2i ! &u%!to d!cidió u! &u cad*,!r t!ndr4a un 0in d!t!r"inado co"#ro"!ti!"o& r!cacar u! a doctrina a %urirud!ncia #r!do"inant! !n a "at!ria +ac!n #r!,a!c!r a ,ountad d! cau&ant! &o>r! a d! &u& #ari!nt!& !n cuanto a a dio&ición d! &u& r!&to& "orta!&.
/*/ 2o;#e e& cad,ve# a(eno Con r!0!r!ncia a cad*,!r a%!no? !&t! #odr* &!r diu!&to #or t!rc!ro& &! +ac! con o& 0in!& d!t!r"inado& !n a ! d! traant!&. La ! !&ta>!c! un ord!n d! a!@ado& a di0unto con !@iti"ación #ara autori$ar a !Ktir#ación d! &u& #art!& o a totaidad d! <.
DADOR RECEPTOR 1* DADOR La 0acutad d! a>ación d! ór@ano& !&t* diu!&ta !n ! Art. 1 d! a L! d! Traant!& !n cuo& r!ui&ito& !nci!rra: a. 2!r "aor d! 18 ao& d! !dad ? >. 2!r ca#a$. D!taar!"o& cada uno d! !&to& r!ui&ito& a continuación: a. Edad
E Códi@o Ci,i #!ruano "ani0i!&ta u! &! o>ti!n! "aor4a d! !dad a o& 18 ao&? o cua r!#r!&!nta u! toda,4a a !&a !dad &! adui!ra ca#acidad #!na.
9
La ! dion! u! toda #!r&ona "aor "a or d! !dad #u!da dion!r !n ,ida d! &u& ór@ano& "at!ria!& anató"ico& u! d!no"ina a r!@a"!ntación &a,o o #r!&crito &o>r! a "
#or
o
tanto
!&t*n
in+a>iitado&.
Doctrinaria"!nt! +a ui!n!& ni!@an a #o&i>iidad d! u! o& "!nor!& d! a !dad "4ni"a !Ki@ida #or a ! &!an dador!&? otro& u! d!t!r"ina u! a ! #odr4 odr4a a +a> +a>!r r!du r!duci cido do #!r"i !r"iti ti< >! ! u! u! !&to !&to&& ado# ado#t! t!n n d!ci d!ci&i &ion on!& !& u! u! #!r%udiu!n
a
int!@ridad
cor#ora
d!
o&
"!nor!&
d!
!dad.
Inc Incin inad ado& o& a a &!@u &!@und nda a o#in o#inió ión n a#ar a#ar!c !c! ! G!r" G!r"*n *n ida idart rt Ca"# Ca"#o& o&?? ui! ui!n n !K# !K#r!&a r!&a u! a ,ida ida a &aud ud &on &on >i! >i!n!& n!& "u ,a ,aio&o io&o&& #rot! rot!@i @id do& con&tituciona"!nt!? +a un d!r!c+o a a ,ida otro a a &aud !n !&t! ca&o ! tituar d! !&to& d!r!c+o& !& a #!r&ona !n0!r"a con ri!&@o d! "u!rt!.
;* ac$&"ade men"a&e E art. 1 inci&o 1 d! a L! d! traant! d! ór@ano& "ani0i!&ta u! &óo &!r* #!r"itida a a>ación d! ór@ano& o "at!ria!& anató"ico& !n ,ida con 0in!& d! traant!& cuando cu"#! ! r!ui&ito d! &!r "aor d! !dad? @o$ar d! #!na& 0acu 0acuta tad! d!&& "!nt "!nta a!& !& d! un !&ta !&tado do d! &au &aud d ad!c ad!cua uado do?? d!>i d!>ida da"! "!nt nt! ! c!rti0icado #or "ita>!. Lo& r!#r!&!ntant!& d! o& "!nor!& ! inca#ac!& no ti!n!n a 0acutad #ara >rindar con&!nti"i!nto #ara !Ktra!r ór@ano& 'o t!%ido& d! &u& r!#r!&!ntado&. Ca#a$ #ara a ! &i@ni0ica u! ! dador #o&!a #!na& 0acutad!& "!nta!&? !& d!cir u! &u di&c!rni"i!nto ! #!r"it! co"#r!nd!r ! acto "! +a>!r &ido co"#r!ndida #ara u! to"! i>r!"!nt! a d!ci&ión r!0!rida a a dio&ición cor#ora? una 91
#!r&ona &in di&c!rni"i!nto no #odr* co"#r!nd!r !&a in0or"ación >rindada #or o& "r! !ont*n!o #ara u! ! acto &!a !0ica$.
/* RECEPTOR Lo& r!c!#tor!& ,!n a"inorada& &u& #o&i>iidad!& d! r!ci>ir un ór@ano &i no #o&!!n un #ari!nt! o una #!r&ona con ui!n con,i,an &in !&tar ca&ado& !@a"!nt!. No +a nor"a a@una !n a ! d! tranant!& u! i"it! a& condición d! r!c!#tor? &oo o& r!caudo& "ir un ór@ano o "at!ria anató"ico #r!0i%ado nor"ati,a"!nt! ni &! r!ui!r! u! ! r!c!#tor #o&!a ca#acidad #ara r!ci>ir ! !!"!nto anató"ico n!c!&ario.
a* Edad La ! no #u!d! dion!r d! un "4ni"o d! !dad #ara r!ci>ir un tranant! #oru! &! trata u! ! #aci!nt! &a,! &u ,ida o r!cu#!r! &u &aud no d! a dio&ición cor#ora. La& !dad!& 4"it!& #ara &!r dador d! uno d! !o& ,aria. La& condicion!& d! cada #aci!nt! ! ór@ano dioni>! &!r*n cont!"#ada& a "o"!nto d! a int!r,!nción uir6r@ica.
;* ac$&"ade Men"a&e En ! dador a ! !Ki@4a ! #!no u&o d! a& 0acutad!& "!nta!&? !n ! r!c!#tor !&a !Ki@!ncia !& inn!c!&aria #oru! &! trata d! &a,ar a ,ida d! una #!r&ona.
ANALI2I2 DE N7E2TRA LEGI2LACION Con r!!c r!!cto to a tra traant ant! ! d! ór@ano ór@ano&& d! #!r&on #!r&ona& a& ,i,a&? ,i,a&? a "aor4 "aor4a a d! !@i&acion!& ac!#tan !n #art!? o& acto& d! dio&ición &i!"#r! cuando no oca&ion!n una di&"inución #!r"an!nt! d! a int!@ridad 04&ica o &!an contraria& 9/
a a& >u!na& co&tu">r!& a ord!n #6>ico? #!ro &on ,*ida& au!a& !n u! "!di! ! !&tado d! n!c!&idad? d! ord!n "
!&ta>!c!
u!:
La dio&ición d! ór@ano& t!%ido& d! &!r!& +u"ano& ,i,o& !&t* &u%!ta a con&!n con&!nti"i ti"i!nt !nto o !K#r!& !K#r!&o o !&crito !&crito d! donant donant!. !. Lo& r!#r!& r!#r!&!nt !ntant ant!& !& d! o& inca#ac!& co"#r!ndido& d!ntro d! o& acanc!& d! art4cuo 5 d! !&ta !? car!c!n d! ca#acidad !@a #ara otor@aro. En ! inci&o 5? d! art4cuo 1 d! nu!&tra nu!,a L! N /818(? #u>icada ! 18 d! "ar$o d! ao /5? &! !&ta>!c! ! con&!nti"i!nto ant! notario. E con&!nti"i!nto !& a !K#r!&ión d!i>!rada i>r! d! a ,ountad r!!cto a un acto !Kt!rno? d!&!ado !ont*n!o. Para ! dador !& a !K#r!&ión d! &u d!&!o d! c!d!r un ór@ano d! &u cu!r#o? aun con o& ri!&@o& in+!r!nt!& #ara ! r!c!#tor !& a ac!#tación d! "i&"o d! &u acu!rdo #ara u! &! ,!ri0iu! ! traant!. Nu!&tra !@i&ación ta">i!? #or cuanto ! d!r!c+o a a int!@ridad d! >!n!0iciario c!d! ant! ! d!r!c+o a a ,ida d! "i&"o "i &"o &u%!to. En nu!&tro #a4& ! d!ro@ado r!@a"!nto d! a L! N /51 "odi0icada #or a L! N /5 Bta">i4a u! todo acto d! c!&ión o dio&ición @ratuita d! ór@ano& o t!%ido& !ntr! #!r&ona&? o #ara d!u<& d! a "u!rt!? r!onda a una 9
d!ci&ión i>r! corr!ond! 6nica !Kcu&i,a"!nt!? a #ro#io &u%!to. 2in !">ar@o? o#!ra co"o !Kc!#ción autori$ar a !Ktracción d! t!%ido& d! o& &u%!to& inca#ac!& !n ! ca&o u! &! trat! d! un #aci!nt! c!rcano !n a "!dida d! no oca&ionar una con&id!ra>! di&"inución? &!a 04&ica o #&4uica. R!&uta i"#ortant! con&tatar u! !& !n !&t! &!ntido u! &! +a ori!ntado a !@i&ación naciona. Inicia"!nt!? a L! d! =o"!nto d! Donación d! Fr@ano& ' o T!%ido& Hu"ano&? L! N //8/? d! '9'? #!r"it4a a c!&ión d! "!cido& u! no !Ki&ta ri!&@o #ara a &aud La L! G!n!ra d! Donación Traant! d! ór@ano& 'o T!%ido& Hu"ano&? N /818( d! 18''5? +a d!ro@ado #arcia"!nt! a L! N //8/ +a a"#iado? !n ! &!@undo inci&o d! &u art4cuo (? &u& accion!& o acanc!&? #or cuanto a+ora no &oo co"#r!nd! ! &u#u!&to d! c!&ión d! a "!&. A&4? &! #r!&cri>! u!: Lo& "!nor!& d! !dad o o& inca#ac!& #odr*n &!r donant!& &i!"#r! u! o& #adr!& o tutor!&? con ! %u!$ co"#!t!nt!? otor@u!n a autori$ación corr!ondi!nt! E,id!nt!"!nt! a #ro+i>ición &u>&i&t! !n "at!ria d! o& t!%ido& no r!@!n!ra>!& d! ór@ano&? d! acu!rdo a a #ro+i>ición in 0in! cont!nida !n ! inci&o /? d! art4cuo 1 d! !&ta !? citado ant!rior"!nt! La L! N /51 t!n4a co"o 0inaidad r!@a"!ntar !ncuadrar %ur4dica"!nt! &ituacion!& u! &! r!0i!r!n? d! una u otra "an!ra? a a !Ktracción d! ór@ano& #ara &!r in%!rtado& !n &!r!& +u"ano&. La "!ncionada ! cont!"#a>a todo o u! &! r!aciona>a a o& traant!& d! ór@ano&? tanto !n &!r!& ,i,o&? co"o ta">i!"a u! &! #ant!a>a !n ! *">ito d! !&ta ! !ra a ca&i in!Ki&t!ncia d! >anco& d! ór@ano&? a&4 co"o d! "at!ria!& uir6r@ico& a#ro#iado& u! #o&i>iit!n !&ta& o#!racion!&. 95
2i@ui!ndo con ! an*i&i& d! nu!&tro cu!r#o !@i&ati,o con r!!cto a traant! d! ór@ano& d! #!r&ona& ,i,a&? "!r!c!n #on!r&! d! r!i!,!? aunu! +aa &ido d!ro@ado? a@uno& a!cto& d! R!@a"!nto d! a L! N /51? "odi0icada #or a L! N /5? a#ro>ado #or ! D. 2. N 15Q88Q2A? u! d!ro@a ! D. 2. N 19Q8Q2A: Gratuidad d! a c!&ión d! ór@ano& t!%ido&? cuando #r!&cri>4a !n &u nu"!ra u!: Nin@una c!&ión d! ór@ano& o t!%ido& #ara traant!& o in%!rto&? !ntr! &!r!& ,i,o& o #roc!d!nt!& d! un cad*,!r? #odr* r!ai$ar&! !n 0or"a on!ro&a o >a%o "odaidad!& !ncu>i!rta& d! co"#!n&acion!&? ,!nta%a&? >!n!0icio& d! ord!n #!cuniario? !conó"ico o contra#r!&tacion!& d! &i"iar o an*o@a natura!$a. Todo acto !n contrario !& nuo. E cu!r#o +u"ano ? !n &u ca&o? &u& r!&to& "orta!&? car!c!n %ur4dica"!nt! d! &i@ni0icación !conó"icoQ#atri"onia. Toda c!&ión o dio&ición d! ór@ano& o t!%ido&? !0!ctuada d! con0or"idad a a !? r!ond! a &u#r!"o ,aor d! a &oidaridad +u"ana Lo& acto& d! dio&ición d! cu!r#o? !n tanto !!ccion!& !Ki&t!ncia!&? #!rt!n!c!n a a cat!@or4a d! &!r no au!a d! +a>!r. Por con&i@ui!nt!? no &! #odr4an a#icar a !&to& crit!rio& d! %u&ticia r!tri>uti,a Bco"#!n&ación !conó"ica &ino crit!rio& d! %u&ticia di&tri>uti,a Bcoa>orar con acto& t!ndi!nt!& a >i!n!&tar d! di&"inuido 04&ico. E& i"#!rati,o !i"inar a& conta"inacion!& #atri"onia!& !n a& &ituacion!& !Ki&t!ncia!&: ni a c!&ión d! a &an@r! !& un contrato? ni a 6nica &ati&0acción u! #u!d! o>t!n!r ! c!d!nt! !& a !ntr!@a d! una d!t!r"inada cantidad d! din!ro. En !&t! &!ntido? r!&uta int!r!&ant! ! "od!o !ao. E R. D. 1(5'1(8 d! ( d! octu>r! u! r!@ua a +!"odonación o& >anco& d! &an@r!? !&ta>!c! !n ! art. #ar. 1? u! a donación d! &an@r! con&tituir* &i!"#r! un acto d! car*ct!r ,ountario @ratuito d! con&!cu!ncia? !n nin@6n ca&o !Ki&tir* r!tri>ución !conó"ica #ara ! donant!? ni &! !Ki@ir* a r!c!#tor #r!cio a@uno #or a &an@r! donada. 2in !">ar@o? &! !&ta>!c! un &i&t!"a d! inc!nti,o& cutura!& &ocia!& !n >!n!0icio d! o& donant!&. E #rinci#io d! a @ratuidad ti!n! una !Kc!#ción !n a& +i#ót!&i& d! a #a&"o0
#!r"it! u! !&t! ti#o d! int!r,!nción &!a a t4tuo on!ro&o? #r!,ia autori$ación d! Mini&t!rio d! 2anidad d! Con&u"o? #ara &!r !0!ctuado !n d!t!r"inado& >anco& d! &an@r!. E 18 d! "ar$o d! ao /5 &! dio a nu!,a L! d! Donación Traant! d! Fr@ano& 'o T!%ido& Hu"ano& BL! N /818(. A dara &! +a d!carado ! #ro#ó&ito d! r!@uar ! #ro#ó&ito d! r!@uar 4nt!@ra"!nt! a "at!ria d! traant!&? con o u! +a d!ro@ado t*cita"!nt! toda& a& nor"a& u! &o>r! ! #articuar r!@4an +a&ta !&! "o"!nto. Lo& u! r!@4an ant!& +an u!dado a+ora d!ro@ada& &on a& &i@ui!nt!& !!&: N& /51? /5? //8/? /95? D!cr!to &u#r!"o N 15Q88 2A ? !n o #!rtin!nt! o& art4cuo& ? 8? (?1 1 d! Códi@o Ci,i. E& ci!rto u! !&t! a"#io c6"uo d! nor"a& o0r!c4a un &in n6"!ro d! incon&i&t!ncia& contradiccion!& u!? !n &u "aor4a? !&ta>an r!dactada& &in at!nd!r !!"!nta!& #rinci#io& d! Ti!n #u!d! a0ir"ar&! u! a nu!,a nor"ati,a no !& "!%or u! a ant!rior. Entr! a& di,!r&a& cr4tica& u! r!ci>! !&ta nu!,a !@i&ación ,!"o& au4 ui!n!& indican u! no co"#r!nd!n cua !& a ra$ón #or a u! a ! !Kcu! !K#r!&a"!nt! d! &u& acanc!& Qd!%ando !n ! i">o o&curidad !@i&ati,o&Q una cu!&tión tan i"#ortant! co"o a d! u&o d! ór@ano& t!%ido& con 0in!& d! !&tudio d! in,!&ti@ación ci!nt40ica. Ha otro& u! critican ta">ir! todo !n o r!0!r!nt! a o& incuido& !n o& nu"!ra!& 5 d! dic+o art4cuo. V!"o& ta">i!$ca u! a in0or"ación r!ati,a a donant!& r!c!#tor!& d! ór@ano& 'o t!%ido& &!r* r!co@ida? tratada cu&todiada con a "*& !&tricta con0id!nciaidad.
99
E&t* #ro+i>ida &u di0u&iónY!&t* #ro+i>ido #ro#orcionar in0or"ación #or cuaui!r "!dio u! #!r"ita id!nti0icar a donant! o a r!c!#torY 2i tan i"#!n!tra>! &!cr!to &! +u>i!ra a#icado a o& 0a"o&o& traant!& u! +i$o ! Dr. arnard? ! "undo no &! +u>i!ra !nt!rado d! !o& no +u>i!ra &a>ido u! !n ! #ri"!ro? 1(9? to"ó ! cora$ón d! D!n&! Ann Dar,a #ara coocaro !n ! cu!r#o d! Loui& ^a+_an&_ u! !n ! &!@undo ! donant! 0u! Ci,! Hau#t !n >!n!0icio d! P+ii# ai>!r@. ;ui!n!& +an r!dactado !&ta dio&ición no &! +an dado cu!nta u! !&a i"#o&ición !& autoritaria? a ra%ata>a? d! tan "i&t!rio&o? inui&itoria ! irraciona &!cr!to? ad!"*& d! contra,!nir ! d!r!c+o con&tituciona d! in0or"ación at!nta contra a introducción !n a &oci!dad d! un ci"a? d! un !ritu d! &oidaridad? d! atrui&"o? d! @!n!ro&idad d! @ratuidad u! !& n!c!&ario cr!ar #ara r!ci>ir o& !0!cto& >!n<0ico& d! o& traant!&. Lo u! +a #odido !&ta>!c!r&! !& u! cuando donant! donatario ui!ran? !n !%!rcicio d! &u d!r!c+o a a inti"idad? con&!r,ar !n r!&!r,a a c!&ión? &! r!!t! ! &!cr!to. P!ro d! nin@6n "odo i"#on!r!& !&to a !o& "i&"o&. Ta"#oco &! !ncu!ntra ra$ona>! u! &! #ro+4>a a #u>icidad &o>r! donación d! ór@ano& 'o t!%ido& !n >!n!0icio d! #!r&ona& indi,iduai$ada&? !&ta>!ci"i!nto& d! &aud o in&titucion!& d!t!r"inada&. ta">i! &i !n ! ca&o d! t!%ido& r!@!n!ra>!& d! "!nor!& d! !dad ! inca#ac!& a autori$ación d!>! +ac!r&! #or o& #adr!& o tutor!& ant! ! %u!$ o &i !&t! !& ui!n d!>! dara. En !&t! "i&"o ca&o no &! !&ta>!c! a 0or"a u! d!>! !"#!ar&! #ara ! con&!nti"i!nto d! a& #!r&ona& ca#ac!&.
$en"e: PONTI=ICIE 7NIVER2IDAD CATfLICA DEL PERg Q P7CP B/1. Tra>a%o !a>orado #or A!Kand!r Rio%a !r"ud!$. R!cu#!rado ! 1 d! =!>r!ro d! /1? !n +tt#:''>o@.#uc#.!du.#!'"!">!r'/9'>o@id'/
Re0&eiona 9
);u< !nti!nd!& #or tranant! d! ór@ano&);u< !nti!nd!& #or dio&ición d! cu!r#o +u"ano)E&t*& d! acu!rdo con ! tranant! d! ór@ano&-
1*J La pe#ona&idad E& una cr!ación d! d!r!c+o u! con&i&t! !n a a#titud idon!idad #ara &!r &u%!to d! d!r!c+o& o tituar d! r!acion!& %ur4dica&. La #!r&onaidad &! !Ktin@u! con a "u!rt!. 2on atri>uto& d! a #!r&onaidad: ! no">r!? ! do"iciio? ! !&tado ci,i a ca#acidad. 2i!ndo u! &on caract!r4&tica& d! !&to& atri>uto&: u! &on irr!nuncia>!&? u! !&t*n 0u!ra d! co"!rcio #or o u! &on intran&0!ri>!& ! intran&"i&i>!&? ti!n!n un car*ct!r #r!#ond!rant!"!nt! !Ktra#atri"onia o "ora
1*K E& nom;#e E& un atri>uto d! a #!r&onaidad u! #!r"it! id!nti0icar a cada #!r&ona !n r!ación con o& d!"*& !n con&!cu!ncia? !& a !K#r!&ión ,i&i>! &ocia "!diant! a cua &! id!nti0ica a a #!r&ona. E& ! con%unto d! #aa>ra& u! id!nti0ican a una #!r&ona ant! a &oci!dad. E no">r! 0or"a #art! d! d!r!c+o con&tituciona a a id!ntidad &! con&titu! !n un d!r!c+o un d!>!r. 2on caract!r4&tica& d! no">r!: Innato? Vitaicio? A>&outo? Inai!na>!? I"#r!&cri#ti>!? Irr!nuncia>!? Indi,i&i>!? gnico? In"uta>!. E no">r! !&t* co"#u!&to #or do& !!"!nto&: E #r!no">r! o no">r! d! #ia: !& ! !!"!nto i>r! d! toda ,incuación #u!d! &!r !!@ido i>r!"!nt! #or ui!n a&i@nar* ! no">r! ! a#!ido o #atron4"ico: !& a d!&i@nación co"6n d! todo& o& "i!">ro& d! una 0a"iia.
98
A o& +i%o& !& corr!ond! un a#!ido d! #adr! uno d! a "adr!. 2i ! +i%o !& !Ktra"atri"onia &oo !& conocido uno d! o& #adr!&? &! ! coocar*n o& do& a#!ido& d! <&t!. 2i &! d!&conoc!n a">o& #adr!& &! i"#on! a nio un no">r! a#!ido ad!cuado. En ! ca&o d! a "u%!r? "i!ntra& no &! di,orci! o anu! &u "atri"onio #u!d! a@r!@ar a &u no">r! ! #ri"!r a#!ido d! &u !o&o. I@ua d!r!c+o a&i&t! a a ,iuda "i!ntra& no contrai@a nu!,o "atri"onio. 2on accion!& d! #rot!cción d! no">r!: Acción d! ca">io d! no">r!: La 0inaidad d! !&ta acción !& a &u&titución? &u#r!&ión? adición !n ! no">r!. Ad!"*& d! o& ca&o& #r!,i&to& #or ! Bco"o !n ! d! a ado#ción &oo &! #!r"it! ! ca">io d! no">r! #or "oti,o& %u&ti0icado&: di04ci #ronunciación? d!&+onro&o& o rid4cuo& o cuando &!an d!"a&iado ar@o&. Para #roc!d!r a ca">io d! no">r! &! r!ui!r! autori$ación %udicia d!>ida"!nt! #u>icada ! in&crita. E ca">io o adición d! no">r! acan$a? &i 0u!r! ! ca&o? a cónu@! a o& +i%o& "!nor!& d! !dad. Tanto a d!"anda co"o a &!nt!ncia u! a"#ara ! ca">io d! no">r! &! d!>! #u>icar !n ! diario E P!ruano. Ad!"*&? ! ca">io d! no">r! no &u#on! una ,ariación !n ! !&tado ci,i ni !& #ru!>a d! 0iiación.
1* E& domici&io La #aa>ra do"iciio #ro,i!n! d! at4n do"iciiu"? u! a &u ,!$ #ro,i!n! d! do"u& u! &i@ni0ica ca&a ciu& u! &i@ni0ica #!r"an!ncia !& a&4 co"o o& ro"ano& u>ica>an a d!t!r"inada #!r&ona? #or a ca&a 0a"iiar dond! !&ta ,i,4a. En #ri"!r u@ar +a u! di0!r!nciar a Do"iciio d! R!&id!ncia? a &u ,!$? a r!&id!ncia d! +a>itación o "orada. E& ! c!ntro t!rritoria d! a& r!acion!& %ur4dica& d! una #!r&ona o >i!n ! u@ar !n u! a ! &it6a a una #!r&ona #ara a @!n!raidad d! &u& r!acion!& d! d!r!c+o BOr@a$ 9(
E do"iciio !& ! a&i!nto %ur4dico d! a #!r&ona? &u &!d! !@a? ! t!rritorio dond! &! ! !ncu!ntra #ara i"#utar! #o&icion!& %ur4dica&? #ara atri>uir! d!r!c+o& o d!>!r!& B=!rn*nd!$ 2!&&ar!@o
Ha;i"aci%n o mo#ada? !& ! u@ar dond! a #!r&ona &! !ncu!ntra d! "an!ra accid!nta[1]? a&4 t!n!"o& #or !%!"#o? u! #or ,acacion!& una 0a"iia &! ,a d! ,ia%!. E +ot!? o ca&a d! +o!da%! dond! &! r!0u@iaran durant! ! #!riodo u! dur! ! ,ia%!.
Reidencia? !& ! u@ar dond! a #!r&ona !&t* ao%ada durant! un #!riodo d! ti!"#o "*& ar@o? !& d!cir cuando +a arr!ndado una ca&a #ara u! !&ta ! &ir,a d! ,i,i!nda. E aui!r no &!r* #or un corto #!riodo d! ti!"#o? i"a@in<"ono& u! ! contrato &! da #or 9 ao&? #ara !&! !ntonc!&? !&ta #!r&ona +a>r* coocado &u& docu"!nto& >a%o a dir!cción d! a ca&a arr!ndada. R!&id!ncia !& !ntonc!& ! u@ar dond! r!&id! r!a +a>itua"!nt! una #!r&ona.
Domici&io &!r* !ntonc!&? a r!&id!ncia d! a #!r&ona? #u!&to u! a&4 o d!t!r"ina a ! !n ! art4cuo b d! códi@o ci,i? !n u! dic!: ! do"iciio &! con&titu! #or a r!&id!ncia +a>itua d! a #!r&ona !n un u@ar E do"iciio !& i"#ortant!? #u!&to u! toda #!r&ona ti!n! u! &!r u>icada !n a@6n u@ar? !& #or !o u! ! do"iciio !& un d!r!c+o a a ,!$ un d!>!r? toda #!r&ona d!>! d! t!n!r un do"iciio? !&t! &!r* u>icado #or di&tinto& "! con0undir&! ! conc!#to %ur4dico d! do"iciio con ! d! ca&aQ+a>itación B!acio 04&ico dond! !0!cti,a"!nt! ,i,! a #!r&ona ni "uc+o "!no& con ! d! dir!cción B&i@no a tra,<& d! cua &! !Kt!riori$a ! do"iciio? a r!&id!ncia o a +a>itación E do"iciio !& otro atri>uto d! a #!r&onaidad. La "aor4a d! a& ,!c!& &! con&titu! #or a r!&id!ncia +a>itua d! a #!r&ona !n un u@ar. E& ! a&i!nto %ur4dico d! a #!r&ona? &u &!d! !@a? ! t!rritorio dond! &! ! !ncu!ntra #ara i"#utar! #o&icion!& %ur4dica&? #ara atri>uir! d!r!c+o& o d!>!r!&. E do"iciio o d!t!r"ina a !.
1* La capacidad La ca#acidad !& a a#titud %ur4dica u! ti!n! una #!r&ona d!t!r"inada #ara ! @oc! o ! !%!rcicio d! &u& d!r!c+o& ci,i!&. EKi&t!n do& ca&!& d! ca#acidad!&: ca#acidad d! @oc! ca#acidad d! !%!rcicio.
Capacidad de 9oce: E& a in+!r!nt! a &!r +u"ano? !& d!cir toda& a& #!r&ona& ti!n!n a ca#acidad d! @oc! d!&d! u! nac!n. Con&i&t! !n a a#titud d! &!r du!o tituar d! d!r!c+o& d!>!r!& concu! con a "u!rt!.
Capacidad de e(e#cicio: E& a a#titud r!conocida #or a ! a a #!r&ona natura u! t!n@a ca#acidad d! di&c!rni"i!nto u! +aa cu"#ido o& 18 ao& d! !dad #ara !%!rcitar #or &4 "i&"a &u& d!r!c+o& #r!&u#on! a ca#acidad d! @oc!. Lo& inca#ac!& #u!d!n r!ai$ar a@uno& acto& %ur4dico& a tra,<& d! a 0i@ura d! a r!#r!&!ntación. Ha do& ca&o& !Kc!#ciona!& !n o& u! ! ord!na"i!nto atri>u! ca#acidad d! !%!rcicio ant!& d! u! a #!r&ona +aa cu"#ido o& 18 ao& &i!"#r! u! acanc! o& 19: cuando &! contrai@a "atri"onio ,*ido cuando &! o>t!n@a t4tuo o0icia u! o autoric! a !%!rc!r &u #ro0!&ión. 2!@6n a& #!r&ona& cu!nt!n o no con a ca#acidad d! !%!rcicio !ncontra"o& do& ti#o& d! inca#ac!&: o& a>&outo& o& r!ati,o&. Lo& inca#ac!& a>&outo& &oo #u!d!n r!ai$ar o& acto& !K#r!&a"!nt! #!r"itido& #or a ! B#or !%!"#o &i no !&t*n #ri,ado& d! di&c!rni"i!nto #u!d!n r!ai$ar contrato& #ro#io& d! a ,ida ordinaria. Lo& acto& u! no &!an #!r"itido& #or ! &!r*n nuo&. A o& inca#ac!& r!ati,o& &! !& #!r"it! r!ai$ar acto& "*& co"#!%o& &u& acto& &oo &on &ancionado& con anua>iidad. D!>!"o& #r!ci&ar u! o& r!tardado& "!nta!&? o& u! &u0r!n d!t!rioro "!nta? o& !>rio& +a>itua!& o& toKicó"ano& &! con&id!ran inca#ac!& &oo &i no #u!d!n diri@ir &u& n!@ocio&? #r!&cindir d! cuidado& &ocorro& #!r"an!nt!& o cuando a"!nac!n a &!@uridad a%!na.
1
Co"o o& inca#ac!& no #u!d!n !%!rc!r #or &4 "i&"o& &u& d!r!c+o& !&t*n &u%!to& a r<@i"!n d! r!#r!&!ntación !@a u! #u!d! &!r d! tr!& 0or"a&: #atria #ot!&tad Br!#r!&!ntación d! o& +i%o& "!nor!& #or o& #adr!&? tut!a Br!#r!&!ntación d! o& "!nor!& d! !dad #or #!r&ona& di&tinta& a &u& #adr!& a"ado tutor curat!a Br!#r!&!ntación d! inca#a$ "aor d! !dad #or un curador.
Conc&$ione de &a "e#ce#a emana Pod!"o& concuir !&ta t!rc!ra &!"ana &a>i!ndo u! +!"o& &!ntado a& >a&!& #ara ! !&tudio d! d!r!c+o ci,i !n @!n!ra. 2i >i!n !& ci!rto &! +a tratado !n o #o&i>! d! a>arcar a "aor cantidad d! t!"*tica #o&i>! &o>r! ! t!"a? !& n!c!&ario u! #u!dan a"#iar &u& conoci"i!nto& con a& !ctura& u! &! !& +a r!co"!ndado. E d!r!c+o ci,i !& "u !Kt!n&o? &i!ndo ! d!r!c+o una ci!ncia? <&t! &! !ncu!ntra !n una din*"ica con&tant!? !& #or !o u! a !ctura a in,!&ti@ación ta">i!n &!r con&tant!&. Por otro ado? !&t* ! +!c+o d! u! !& ! d!r!c+o ci,i a >a&! d! nu!&tro d!r!c+o? a u! co"o o +!"o& ,i&to !n "uc+a& otra& ra"a& d! d!r!c+o &! a#ica d! "an!ra &u#!toria !& d!cir u! a& d!"*& ra"a& d! d!r!c+o &! ,!!n d! <&t! #ara !nar &u ,ac4o& o r!&o,!r &u& con0icto& cuando ! ca&o !n concr!to no +a &ido r!@uado #or a nor"a !!c40ica !& d! au4 a i"#ortancia d! D!r!c+o Ci,i d! &u !&tudio. Ad!"*&? +!"o& d!%ado caro ! t!"a d! a #!r&onaidad &u& atri>uto&? t!"a& u! &on ca,!& #ara ! d!&arroo d!o& d!"*& t!"a& d! d!r!c+o !n @!n!ra.
Me"aco9nici%n de &a "e#ce#a emana La& &i@ui!nt!& #r!@unta& t! audar*n a r!0!Kionar &o>r! tu& #ro#io& a#r!ndi$a%!&? !& un !%!rció r!co"!ndado #ara ra$onar ! id!nti0icar nu!&tro !&0u!r$o int!!ctua? a 0inaidad !& r!@uar nu!&tra& accion!& #roc!&o& "!nta!& )D! a t!"*tica a>ordada u! t! a"ó "*& a at!nción)Con&id!ra& u! a#r!ndi&t! con o& cont!nido& a>ordado&/
)Tu,i&t! di0icutad con a@6n t!"a o acti,idad- )Có"o o& &ouciona&t!);u< accion!& r!ai$a&t! #ara a#r!nd!r-
TEMA 5: A$encia in de &a Pe#ona Bienvenida A#r!ciado !&tudiant!? inici!"o& con "uc+a& an&ia& d! a#r!nd!r nu!&tro cuarto t!"a d! !&tudio? o& cont!nido& u! a continuación !!r*& t! >rindar* a in0or"ación n!c!&aria #ara conoc!r a& di,!r&a& &ituacion!& !n a& u! #u!d! u!dar &u!ndida a !Ki&t!ncia d! a #!r&ona? ad!"*& d! di0!r!nciar a& circun&tancia& natura!& d! a& %ur4dica& u! #on!n 0in a a !Ki&t!ncia d! a #!r&ona.
¡Empecemo!
In"#od$cci%n a& "ema E&ti"ado au"no? u!@o d! +a>!r !&tudiado o& t!"a& d! D!r!c+o& d! a P!r&ona !n !&ta cuarta &!"ana iniciar!"o& o& t!"a& u! conci!rn!n a a Au&!ncia =in d! a P!r&ona. Lo& t!"a& u! tratar!"o& &on t!"a& u! ! #!r"itir*n id!nti0icar di0!r!nciar: D!&a#arición d! a P!r&ona? D!caración d! Au&!ncia? Mu!rt! d! a P!r&ona? D!caración d! Mu!rt! Pr!&unta R!conoci"i!nto d! !Ki&t!ncia ! "an!%o ad!cuado d! a& in&titucion!& %ur4dica& cont!nida& !n ! Li>ro I d! nu!&tro Códi@o Ci,i P!ruano u! &u !&tudio co"#r!n&ión ! #!r"itir*n un ad!cuado "an!%o d! todo ! ord!na"i!nto %ur4dico #ri,ado. Conoc!r!"o& ta">i
Ap#endi'a(e epe#ado: Capacidad ) Ac"i"$de Capacidad
•
•
Anai$a a in&titución %ur4dica d! La Au&!ncia. Anai$a !&tudia ! Princi#io E =in d! a P!r&ona La Eutana&ia &u& con&!cu!ncia& %ur4dica&
Ac"i"$de Anai$a &4nt!&i&a. R!ai$ar tra>a%o& coa>orati,o&. To!rancia a a& di0!r!nt!& o#inion!&
Mapa concep"$a& #e0e#ido a& "ema
5
1* A$encia 1*1 Evo&$ci%n -i"%#ica Co"o ad,i!rt! Garc4a A"i@o? "!ncionado #or Eino$a Eino$a [1]? &i >i!n a d!&a#arición no acan$ó una r!@uación or@*nica? co"o !n o& actua!& códi@o&? !o no &i@ni0ica u! !n a anti@h!dad no o>tu,i!ra ci!rta r!!,ancia a ni,! nor"ati,o. En ! d!r!c+o ro"ano a !Ki&t4a ! curator bonorum absentis? o &!a? au!a #!r&ona u! cuida>a o& >i!n!& d! d!&a#ar!cido? ta">i
E d!r!c+o @!r"*nico? caract!ri$ado &i!"#r! #or a ri@id!$ d! &u& in&titucion!&? a&i"ia>a una &oución di&tinta? a !&ta>!c!r? !n un >r!,! ti!"#o? a d!caración d! 0a!ci"i!nto d! d!&a#ar!cido. Cont!"#or*n!a"!nt! &! &i@u!n do& &i&t!"a& u!:
A*
2I2TEMA RANC2*
Por "!dio d! cua &! con&id!ra a au&!nt! con ta no &! utii$a a #!i@ro&a #r!&unción d! &u "u!rt!. 2! co"#r!nd!n tr!& !ta#a& !n !&ta in&titución? ,a! d!cir:
a
Au&!ncia #r!&unta.
;
Au&!ncia d!carada.
c
Po&!&ión d!0initi,a d! >i!n!&.
Otra nota i"#ortant! d! !&t! &i&t!"a !& a a"#itud d! &u& #a$o&. E Códi@o Ci,i 0ranc<& !n &u art4cuo 88? &! r!0i!r! a a d!&a#arición !n o& ca&o& d! c!rtidu">r! a>&outa o "u #o&i>!? d! a "u!rt! d! d!&a#ar!cido.
B*
2I2TEMA ALEMN*
E cua &! #on! d! "ani0i!&to a tra,<& d! a ! d! au&!ncia d! 1(1. 2! !&ta>!c!n? d!ntro d! !&t! ord!n d! id!a&? a& &i@ui!nt!& 0a&!&:
a
D!&a#arición.
;
Pa$o.
c
D!caración d! 0a!ci"i!nto.
E&ta 6ti"a? !&ta>!c! una #r!&unción iuri& tantu"? !& d!cir? &! ad"it! co"o un +!c+o ,!rdad!ro a "u!rt!? d! a cua no &! ti!n! c!rt!$a? ad"itia !n contrario. La car@a d! a #ru!>a corr!ond! a ui!n a0ir"a a ,ida d! au&!nt!. E Códi@o Ci,i !ao? a r!!cto? !&ta>!c! tr!& "o"!nto&: a au&!ncia d! +!c+o? a au&!ncia !@a a d!caración d! 0a!ci"i!nto. Nota caract!r4&tica d! !&ta& !ta#a& !& u! nin@una &u#on! a #r!!Ki&t!ncia d! a otra. A&4 ! conc!#to %ur4dico d! a au&!ncia @ira !n torno a a inc!rtidu">r! d! a "u!rt! d! a #!r&ona? d! a u! d!&d! ar@o ti!"#o no &! +an t!nido noticia& !Ki&t! 0unda"!nto #ara ad"itir u! a no ,i,!. Ta">ir! u! +a "u!rto? &in !">ar@o &! d!&conoc! ! "o"!nto !Kacto !n u! ocurrió a "u!rt!. 7n &!ctor d! a doctrina itaiana? co"#r!nd! d!ntro d! o& &u#u!&to& d! +!c+o d! inc!rtidu">r! ac!rca d! a !Ki&t!ncia con ,ida d a #!r&ona? a a d!&a#arición B&i"#! #o&i>iidad d! "u!rt! a a au&!ncia B#ro>a>iidad d! "u!rt! a a d!caración d! "u!rt! #r!&unta B#r!&u"i>iidad d! u! ocurrió ! &uc!&o. En ! P!r6? ! Códi@o Ci,i d! 1(9 no &! caract!ri$ó #or &u uni0or"idad !n a t!r"inoo@4a? con0undi
9
2! #u!d! concuir u!? !n !&t! ord!n d! id!a&? &! #roduc! #ri"!ro una &ituación d! +!c+o? a cua d!u<& d! cu"#ir ci!rto& r!ui&ito&? &! con,i!rt! !n d!r!c+o? !Ki&ti!ndo un t!rc!r "o"!nto !n u! &! o#ta #or una &oución "*& c!rcana a a r!aidad? con "ira& a una &!@uridad %ur4dica.
1*/ Concep"o !c!rra Pao"ino? citado #or V4ctor Gu!,ara P!$o [1]? dic!? con aci!rto? u! a au&!ncia !& una &ituación %ur4dica u! corr!ond! a una #!r&ona u!:
a
No &! !ncu!ntra !n ! u@ar d! &u do"iciio.
;
2! i@nora &u #arad!ro.
c
Car!c! d! r!#r!&!ntación &u0ici!nt!"!nt! 0acutado.
d
R!!cto d! ui!n #u!d! !@ar a dudar&! &o>r! &u !Ki&t!ncia con !
tran&cur&o d! ti!"#o. E Códi@o d! 1(9 con&id!ró a o& au&!nt!&? art4cuo a o& au&!nt!&? art4cuo ( inc. 5? a>&outa"!nt! inca#ac!&? &oución incorr!cta? 0or$ada? arti0icia? #u!& ni a condición d! un inca#a$ Bu! no !& un d!ar!cido corr!ond! con a d!&cri#ción d! au&!nt! u! +!"o& dado ant!&? ni ta"#oco #u!d! d!cir&! u! un au&!nt! ti!n! a& caract!r4&tica& d! un inca#a$. E Códi@o d! 1(85 +a int!ntado una &oución "!%or? &in u! &in !">ar@o? a nu!&tro %uicio? &! +aa #roducido una acord! con a natura!$a d! o& +!c+o& u! con0i@uran ta &ituación %ur4dica &in u!? ad!"*&? @uard! con0or"idad con a natura!$a d! a& in&titucion!& d! D!r!c+o #!ruano. 2! !&ta>!c!n tr!& 0ór"ua& d! &oución #ara a au&!ncia:
a
La r!@uada #or o& art4cuo& 5 58 d! Códi@o u! &! !ncu!ntra >a%o
! !#4@ra0! d! d!&a#arición.
;
La nor"ada #or o& art4cuo& 58 a 9? >a%o ! t4tuo d! d!caración d!
au&!ncia.
c
La ord!nada #or o& art4cuo& 9 a 9( u! &! !ncu!ntra >a%o o& ru>ro&
d!caración d! "u!rt! #r!&unta r!conoci"i!nto d! !Ki&t!ncia.
1** 2o&$ci%n e"a;&ecida po# &a dipoicione de &o a#"4c$&o 5 a& J de& c%di9o civi& ;a(o e& "4"$&o de dec&a#aci%n de a$encia* Q E art4cuo 5( !&ta>!c! u! : !ranscurridos dos a"os desde #ue se tu$o la %ltima noticia del desaparecido, cual#uiera #ue tenga leg&timo inter's o el (inisterio )%blico pueden solicitar la declaración judicial de ausencia. Es competente el juez del %ltimo domicilio[1] #ue tu$o el desaparecido o el del lugar donde se encuentre la mayor parte de sus bienes*.
Q 2!@6n ! art4cuo : +En la declaración judicial de ausencia se ordenará dar la posesión temporal de los bienes del ausente a #uienes ser&an sus herederos forzosos al tiempo de dictarla. i no hubiera persona con esta calidad continuará, respecto de los bienes del ausente, la curatela[2] establecida en el art&culo -*.
Q En ! art4cuo 1 &! !&ta>!c! u!: La posesión temporal de los bienes del ausente, a #ue se refiere el art&culo /0, debe ser precedida de la formación del respecti$o in$entario. El poseedor tiene los derechos y obligaciones inherentes a la posesión[3] y goza de los frutos con la limitación de reser$ar de 'stos una parte igual a la cuota de libre disposición del ausente*.
8
Q E art4cuo /? r!it!rando o conc!rni!nt! a a condición d! "!ro& #o&!!dor!& d! o& r!c!#tor!& d! o& >i!n!&? indica u! <&to& no #odr*n !na%!naro& ni @ra,aro&? &a,o u! d!"o&trando n!c!&idad o utiidad? o>t!n@an a#ro>ación %udicia. Con a in&cri#ción d! a d!caración d! au&!ncia[5]? u! d!>! in&cri>ir&! con0or"! o &!aa ! art4cuo ? u!dan !Ktin@uido& todo& o& #od!r!& u! +u>i!ra otor@ado ! au&!nt!. Q E art4cuo 5? #onii!n!& d! au&!nt!? d!t!r"ina u! a #!dido d! cuaui!ra d! dic+o& +!r!d!ro& #odr* #!dir&! a %u!$ ! no">ra"i!nto d! un ad"ini&trador %udicia d! dic+o& >i!n!&.
Q En ! art4cuo &! !&ta>!c! u! &on d!r!c+o& o>i@acion!& d! ad"ini&trador %udicia d! o& >i!n!& d! au&!nt!:
a P!rci>ir o& 0ruto&[]. ; Pa@ar a& d!uda& d! au&!nt! at!nd!r o& @a&to& corr!ondi!nt!& a #atri"onio u! ad"ini&tra.
c R!&!r,ar !n cu!nta >ancaria? o con a& &!@uridad!& u! &!aa ! %u!$? a cuota a u! &! r!0i!r! ! art4cuo 1.
d Di&tri>uir r!@uar"!nt! !ntr! a& #!r&ona& u! &!aa ! art4cuo o& &ado& dioni>!&? !n #ro#orción a &u& !,!ntua!& d!r!c+o& &uc!&orio&.
e E%!rc!r a r!#r!&!ntación %udicia d! au&!nt! con a& 0acutad!& !!cia!& @!n!ra!& u! a ! con0i!r!.
0 E%!rc!r cuaui!r otra atri>ución no #r!,i&ta? &i 0u!r! con,!ni!nt! a #atri"onio >a%o &u ad"ini&tración? #r!,ia autori$ación %udicia.
9 R!ndir cun!ta d! &u ad"ini&tración !n o& ca&o& &!aado& #or a !.
(
Q Ad!"*& ! art4cuo 9 dion! u! #ara !na%!nar o @ra,ar o& >i!n!& a &u car@o ! ad"ini&trador d!>!r* r!ca>ar autori$ación %udicia? d!"o&trando a n!c!&idad o utiidad d! dic+o& acto&. En el caso de #ue existan cónyuge u otros herederos forzosos [6] #ue eran o se con$iertan despu's de la desaparición en económicamente dependientes del ausente, careciendo de rentas #ue les permitan atender sus necesidades alimentarias1 ! art4cuo 8 dion! u! , 'stos pueden solicitar al juez la asignación de una pensión, cuyo monto será se"alado seg%n la condición económica de los solicitantes y la cuant&a del patrimonio afectado. Esta pretensión se tramita conforme al proceso sumar&simo de alimentos, en lo #ue resulte aplicable*.
Q Con0or"! o d!t!r"ina ! art4cuo ( cesan los efectos de la declaración judicial de ausencia por:
a 2egreso del ausente. ; 3esignación de apoderado con facultades suficientes, hecha por el ausente con posterioridad a la declaración.
c Comprobación de la muerte del ausente. d 3eclaración judicial de muerte presunta.
Q E art4cuo 9 &!aa u!: seg%n las disposiciones del código, los efectos pre$istos en los puntos 4 y 5 del art&culo /6 se restituye a su titular su patrimonio como proceso no contencioso con citación de #uienes solicitaron la declaración de la ausencia.
Q En los casos 4 y 5 del art&culo /6, se procede a la apertura de la sucesión*.
8
1**1* Poici%n de& C%di9o Civi& Pe#$ano
81
/* Dec&a#aci%n de A$encia /*1 Dec&a#aci%n ($dicia& de a$encia !ranscurridos dos a"os desde #ue se tu$o la %ltima noticia del desaparecido, cual#uiera #ue tenga leg&timo inter's o el (inisterio )%blico pueden solicitar la declaración judicial de ausencia. Es competente el juez del %ltimo domicilio #ue tu$o el desaparecido o el del lugar donde se encuentre la mayor parte de sus bienes*. BArt4cuo 5( d!
Códi@o Ci,i P!ruano. Para a d!caración %udicia d! au&!ncia contin6an o& r!ui&ito& u! &! tu,o !n cu!nta #ara a d!caración %udicia d! d!&a#ar!cido? !&to !&: no +a ra&tro d! &u #arad!ro no &! ti!n! noticia& d! < #!ro !n !&t! ca&o? d!>!n tran&currir do& ao& d! a d!&a#arición. La au&!ncia no !& "*& u! a condición !n u! &! !ncu!ntra una #!r&ona 04&ica cua !Ki&t!ncia !& inci!rta d!>ido a d!t!r"inada& circun&tancia& #r!,i&ta& #or a !? ta!& co"o: &u condición dudo&a? no &! ti!n! c!rt!$a &i !&t* ,i,a o +a "u!rto a no !& u>icada !n un d!t!r"inado u@ar? o u! "oti,a a !&tar i"#!dida d! !%!rc!r #or &4 "i&"o &u& d!r!c+o&? car!ci!ndo d! ca#acidad #ara o>rar o d! !%!rcicio #or o u! a ! &! !ncar@a d! #ro,!!r! #rot!cción d! &u& >i!n!& d!r!c+o&? no &óo a 0a,or d! au&!nt! &ino d! &u& +!r!d!ro& ui!n!& d!t!ntar*n a #o&!&ión #ro,i&iona d! &u& >i!n!&? a&4 co"o @o$ar*n d! o& 0ruto& u! <&to& #rodu$can. Pu!d!n &oicitar d!caración %udicia d! au&!ncia cuaui!ra u! t!n@a !@4ti"o int!r<& o ! Mini&t!rio P6>ico. E !@4ti"o int!r<& d!>! !nt!nd!r&! !n o& n!@ocio& a&unto& d! d!&a#ar!cido. 8/
/*/ Poei%n "empo#a& de &o ;iene de& a$en"e En la declaración judicial de ausencia se ordenará dar la posesión temporal de los bienes del ausente a #uienes ser&an sus herederos forzosos al tiempo de dictarla. i no hubiera persona con esta calidad continuará, respecto de los bienes del ausente, la curatela[1] establecida en el art&culo -*. 78rt./0 del Código Ci$il peruano9. En la sentencia de la declaración judicial de ausencia se ordenará dar posesión temporal de los bines del ausente a #uienes ser&an sus herederos forzosos al tiempo de dictarla. on herederos forzosos: los hijos y demás descendientes, los padres y los demás ascendientes del cónyuge.
La ! !&ta>!c! o& órd!n!& &uc!&orio& !n o& art4cuo& 819 81 d! Códi@o Ci,i d! a &i@ui!nt! "an!ra: i hay hijos y hay cónyuge no heredan los padres. i hay hijos y no hay cónyuge no heredan los padres. ólo los hijos. i no hay hijos y hay cónyuge heredan los padres y el cónyuge. i no hubiera herederos forzosos se designará un curador legal #ue represente al ausente y administre sus negocios.
/* Poei%n de &o ;iene po# $n "e#ce#o En ! art4cuo 1 &! !&ta>!c! u! la posesión temporal de los bienes del ausente, a #ue se refiere el art&culo /0, debe ser precedida de la formación del respecti$o in$entario. El poseedor tiene los derechos y obligaciones inherentes a la posesión[1] y goza de los frutos con la limitación de reser$ar de 'stos una parte igual a la cuota de libre disposición del ausente*.
8
La #o&!&ión #ro,i&iona d! o& >i!n!& d!>!r* dar&! #or 0ora in,!ntaro. Ant!& d! dar #o&!&ión d! o& >i!n!& d! au&!nt!? a o& +!r!d!ro& 0or$o&o&? &! #roc!d!r* a a 0or"ación d! un in,!ntario ,aori$ado? #ara r!on&a>ii$aro& d! #atri"onio u! r!ci>!n o &!@6n ! ca&o? a curador #ara u! o& ad"ini&tr! >a%o !ncar@o. E #o&!!dor ti!n! o& d!r!c+o& o>i@acion!& in+!r!nt!& a a #o&!&ión @o$a d! o& 0ruto& con a i"itación d! r!&!r,ar una #art! i@ua a a cuota d! i>r! dio&ición d! au&!nt!.
* in de &a pe#ona *1* M$e#"e o 0in de &a pe#ona 2!@6n An4>a Torr!& V*&u!$? a "u!rt! !& un +!c+o natura u! a todo& no& +a d! !@ar ti!n! co"o con&!cu!ncia a !Ktinción d! a #!r&onaidad %ur4dica a d!&a#arición d! &!r +u"ano co"o &u%!to d! d!r!c+o. 2u cad*,!r a no !& #!r&ona &ino co&a. D! a+4? a n!c!&idad d! #r!ci&ar ! "o"!nto d! 0a!ci"i!nto ? !n ta &!ntido? ! D.2. 15Q88Q2.A. !&ta>!c! !n &u art./1 u! La "u!rt! c!r!>ra d! una #!r&ona !& a c!&ación d!0initi,a ! irr!,!r&i>! d! a 0unción c!r!>ra a "i&"a u! ti!n! traducción c4nica !!ctro!nc!0ao@ra04a. La "u!rt! c!r!>ra d! una #!r&ona corr!ond! a a "u!rt! !@a d! una #!r&ona? d! con0or"idad con o diu!&to !n ! art.91 d! Códi@o Ci,i. La muerte pone fin a la persona* BArt4cuo 91 d! Códi@o Ci,i.
La #!r&ona d!%a d! &!r &u%!to d! d!r!c+o &! con,i!rt! !n o>%!to d! d!r!c+o. La "u!rt! tra! con&i@o a a#!rtura d! a &uc!&ión? &i@ni0ica u! acr!ditado ! d!r!c+o +!r!ditario &! tra&"itir*n o& >i!n!& d! cau&ant! a &u& +!r!d!ro&. 2! di&u!,! ! "atri"onio d! ta "an!ra u! ! cónu@! &o>r!,i,i!nt! aduirir* nu!,a"!nt! &u !&tado ci,i d! &ot!ro? aunu! &! ! a"! ,iudo o ,iuda &!@6n corr!onda. 2! !Ktin@u!n &u& o>i@acion!& #!r&ona4&i"a&. Por !%!"#o? &i 0u! contratado #ara r!ai$ar un tra>a%o o una d!t!r"inada acti,idad a no &! #odr* !Ki@ir u! &! cu"#a &in !">ar@o? trat*ndo&! d! o>i@acion!& no #!r&ona4&i"a&? co"o
85
o &on d! car*ct!r #!cuniario? &u& +!r!d!ro& r!ond!r*n #or !a& +a&ta dond! acanc! ! #atri"onio d! cau&ant!. 2i !&ta>a &i!ndo #roc!&ado #!na"!nt!? ocurrida &u "u!rt!? &! cortar* ! %uicio &! arc+i,ar* ! #roc!&o. 2i !n ,ida +u>i!ra #ro+i>ido #u>icación r!!cto a &!cr!to r!&!r,a d! &u& co"unicacion!& !&ta #r!&cri#ción continuar* ,i@!nt! +a&ta o& ao& d! &u "u!rt!.
*/ C&ae de m$e#"e */*1* M$e#"e na"$#a& Cuando &! +a>a d! "u!rt! natura no &! #r!t!nd! !Kcuir o& ca&o& d! "u!rt! ,io!nta? !n a cua? &i >i!n ! ori@!n d! !&ta 6ti"a !& d! car*ct!r di&tinQ to B,@. un accid!nt!? un a&!&inato? coincid!n !n u! !n a">o& &! #roduc! ! c!&! d! a acti,idad c!r!>ra. La doctrina ar@!ntina? utii$a ! t4a&? Arau$ Ca&t!K? A>!!nda? !ntr! otro&. E"#!o !&t! tonni!r? La "u!rt! u!? d!&d! ! #unto d! ,i&ta >ioó@ico &! &!aa #r*ctica"!nt! #or a int!rru#ción d! a circuación o& "o,i"i!nto& r!iraQ torio&? d!&d! ! #unto d! ,i&ta %ur4dico &u#on! a !Ktinción d! a #!r&onaidad. En i@ua &!ntido &! #ronuncia 2anto& ri$. Co"o &! o>&!r,a? a "u!rt! !& un +!c+o u! #roduc! con&!cu!ncia& %ur4dica&? 0r!nt! a a cua !Ki&t!n do& #o&icion!& u! d!>!"o& to"ar !n cu!nta? a &a>!r:
a D!&d! ! #unto d! ,i&ta d! a M!dicina. ; D!&d! ! #unto d! ,i&ta d! D!r!c+o.
8
Ca>! acarar? u! a">a& #o&icion!& con0u!n !n cai0icar a a "u!rt! co"o !%! !&!ncia d! a cu"inación d! a #!r&ona +u"ana? !n &u &!ntido "*& a"#io.
*/*/* La m$e#"e dede e& p$n"o de vi"a de de &a medicina La "!dicina "od!rna ti!n! !n con&id!ración do& #r!"i&a& o>%!ti,a&:
*/*/*1* La m$e#"e ;io&%9ica o ce&$&a# E& au!a u! &! d!t!r"ina con a c!&ación d!0initi,a d! toda& a& c<ua& d! cu!r#o +u"ano? a &!a #or d!&co"#o&ición? #utr!0acción o &i"#!"!nt! #oru! d!%an d! !Ki&tir. A r!!cto? To>4a& !K#r!&a u!? Muc+o "*& r!ci!nt!"!nt!? o& a,anc!& !n ! ca"#o d! a tanatoo@4a +an inducido a a"#iar ! *">ito d! an*i&i&? a #!r"itir !&ta>!c!r u!? >ioó@ica"!nt!? ! #a&a%! d! a ,ida a a "u!rt! d! cu!r#o +u"ano no con&titu! un 0!nó"!no in&tant*n!o o d! un "o"!nto? &ino a@o @radua: &! trata d! un #roc!&o u! r!conoc! 0a&!& &uc!&i,a& a& c<ua& !n !0!cto? c!&an d! ,i,ir &in@uar"!nt! !n un ord!n @radua u! d!#!nd! d! a r!&i&t!ncia d! cada @ru#o a a 0ata d! oKi@!no.
*/** La m$e#"e dede e& p$n"o de vi"a de& de#ec-o La #!r&ona !& un c!ntro d! i"#utación d! d!r!c+o& o>i@acion!&? !n otra& #aa>ra&? !& un &u%!to d! d!r!c+o. E &!r +u"ano? durant! &u ,ida? !& r!ación co!Ki&t!ncia con otro& &!r!& +u"ano&? #!ro cuando !&ta r!ación &! t!r"ina? cu"ina &u 0inaidad co"o !nt! ,i,i!nt! B&!r !Ki&t!ncia co!Ki&t!ncia a a ,!$? d!%a d! &!r &u%!to d! d!r!c+o #ara con,!rtir&! !n un o>%!to d! d!r!c+o &ui @!n!ri&? di@no d! &!r #rot!@ido.
89
La corri!nt! "aoritaria !n a doctrina? con&id!ra a a "u!rt!? &óo con r!ación a &u%!to d! d!r!c+o #!r&ona indi,idua. Aadir4a !Kt!n&i,a"!nt! u! ! conc!>ido? !n cuanto a u! !& un &u%!to d! d!r!c+o? ta">i! d!cir u! &u "u!rt! #on! 0in a &u !Ki&t!ncia co"o c!ntro d! i"#utación d! d!r!c+o& o>i@acion!&? "*& #ro#ia"!nt!? ca>r4a d!cir u! &u 0in !@a #or a !Ktinción a u! !@u!n !&to& &u%!to& d! d!r!c+o. La "u!rt! ti!n! r!!,ancia %ur4dica? cuando !& d!t!r"inada c4nica"!nt!. E& i"#ortant! #oru! con &u d!i"itación &! ,a a dar u@ar a u! &ur%an d!r!c+o& co"o o& d! &uc!d!r Bart. 99 C.C. a #rot!cción %ur4dica d! a "!"oria d! di0unto? a&4 co"o a d! &u cad*,!r. E art. 18 d! a L! G!n!ra d! 2aud. L! N /985/. d! 1..(? !&ta>!c! u!: +La muerte pone fin a la persona. e considera ausencia de $ida al cese defini ti$o de la acti$idad cerebral, independientemente de #ue algunos de sus órganos o tejidos mantengan acti$idad biológica y puedan ser usados con fines de transplante, injerto o culti$o. El diagnóstico fundado de cese definiti$o de la acti$idad cerebral $erifica la muerte. Cuando no es posible establecer tal diagnóstico, la constatación de paro cardiorespiratorio irre$ersible confirma la muerte. ;inguno de estos criterios #ue demuestran por diagnóstico o corrobora por constatación la muerte del indi$iduo, podrán figurar como causas de la misma en los documentos #ue la certifi#uen+.
R!cord!"o& u!? d!ntro d! !&t! ord!n d! #rinci#io& u! ! art. d! a L! d! tranant!& d! ór@ano& t!%ido&? L! /51 ant!& d! &u r!0or"a? indica>a o &i@ui!nt!: +e considera muerte, para los efectos de la presente ley, a la cesación definiti$a e irre$ersible de la acti$idad cerebral o de la función cardio respiratoria. u constatación es de responsabilidad del m'dico #ue la certifica+.
8
La L! /5? u! "odi0ica a a L! /51? d!&cri>! a a "u!rt! co"o +la cesación definiti$a e irre$ersible de la acti$idad cerebral+ .
EI Códi@o Ci,i !n &u& art4cuo& 1 19? #rot!@! a "!"oria o a d!caración d! ,ountad !n ,ida? d! una #!r&ona u! a 0a!ció. En r!ación con ! d!r!c+o d! 0a"iia? a "u!rt! d! uno d! o& cónu@!& #roduc! a di&oución d! "atri"onio. Con r!!cto a a "u!rt!? ! nu"!ra 91 d! Códi@o Ci,i no& #r!&cri>! u!: +La muerte pone fin a la persona+.
A no tratar&! ! 0in d! &u%!to d! d!r!c+o conc!>ido !n un tituo ind!#!n di!nt!. E #r!&!nt! nu"!ra ta">iió r!0!rir&! a "i&"o. 2u!! +a>!r !ntr! ci,ii&ta& #!nai&ta& una di,!r&idad d! conc!#to& !n torno a a "u!rt!? o cua @!n!ra no #oco& #ro>!"a& #ara o& o#!rador!& %ur4dico&. Por !o? !& i"#ortant! t!n!r un conc!#to unitario d! "u!rt!.
*/*5* M$e#"e civi&* La "u!rt! ci,i 0u! una in&titución u! durant! "uc+o& &i@o& !Ki&tió !n a& !@i&acion!& d! o& "*& ,ariado& #u!>o&. Por !a &! r!#uta>a "u!rta a una #!r&ona u! &!@u4a con ,ida? 0u!ra co"o #!na adiciona #or a co"i&ión d! un d!ito u! "!r!ci!&! @ra,! &anción B@!n!ra"!nt! ! d!&ti!rro o !n ! ca&o d! a #ro0!&ión r!i@io&a. Incu&o &i@uió &u>&i&ti!ndo !n ! &i@o I con a &anción d! o& códi@o& d! a <#oca tanto !& a&4? u! =rancia a &u#ri"ió #or a ! ! 1 d! "ao d! 185? aunu! !n !&t! #a4& a #!r&onaidad d! &u%!to no d!&a#ar!ció !n 0or"a a>&outa? #u!& #od4a r!ci>ir o !0!ctuar contrato& a t4tuo on!ro&o.
*/*5*1* Cao de m$e#"e civi& La "u!rt! ci,i &! #roduc4a !n do& ca&o&: Q Co"o #!na 88
Q Por #ro0!&ar ! &u%!to !n a& órd!n!& "on*&tica&.
*/*5*/* E0ec"o Produc4a o& &i@ui!nt!& !0!cto&: Q A#!rtura d! a &uc!&ión con a con&i@ui!nt! tran&"i&ión d! &u& >i!n!& d!r!c+o& a &u& &uc!&or!&. Q P
*/*5** P#$e;a de &a m$e#"e */*5**1* P#e$nci%n de 0a&&ecimien"o Para u! &! #rodu$ca o& !0!cto& %ur4dico& d! 0a!ci"i!nto !& n!c!&ario u! &! #ru!>! 0!+aci!nt!"!nt! a "u!rt!. P!ro ad!"*&? +a or@ani$ado a !@i&ación ci,i a in&titución d! a #r!&unción d! 0a!ci"i!nto? #or a cua? no &i!ndo #o&i>! a #ru!>a d! a "u!rt! "!diant! a #r!&!ntación d! cad*,!r o a tra,<& d! o& "!dio& &u#!torio& #r!,i&to& #or a !? #or ! tran&cur&o d! d!t!r"inado& #!r4odo& d! ti!"#o !n o& u! &! +a! au&!nt! una #!r&ona &in t!n!r&! noticia& d! !a? &! a d!cara #r!&unti,a"!nt! 0a!cida? #roduci
*/*5**/* P#incipio 9ene#a& Co"o r!@a @!n!ra !&ta>!c! ! Códi@o u! a "u!rt! d! a& #!r&ona& &! #ru!>a co"o ! naci"i!nto? a tra,<& d! a& #artida&? o &!a o& c!rti0icado& autico&. D!>! in&cri>ir&! !n o& i>ro& d! d!0uncion!& toda& a& u! ocurran !n ! t!rritorio d! a Nación au!a& cuo r!@i&tro &!a ord!nado #or %u!$ co"#!t!nt! a& &!nt!ncia& &o>r! au&!ncia con #r!&unción d! 0a!ci"i!nto a& u! ocurran !n >uu!& o a!rona,!& d! >and!ra naciona o !n u@ar!& &o"!tido& a a %uri&dicción naciona. 8(
*/*5*** Pe#ona o;&i9ada a -ace# &a den$ncia* P&a'o pa#a -ace#&a E cónu@! d! di0unto? o& a&c!ndi!nt!&? d!&c!ndi!nt!&? #ari!nt!&? !n d!0!cto d! !o&? toda #!r&ona ca#a$ u! +u>i!&! ,i&to ! cad*,!r o !n cuo do"iciio +u>i!&! ocurrido a d!0unción? d!>! d!nunciara? #or &4 o #or otro? a R!@i&tro d! E&tado Ci,i d!ntro d! a& 58 +ora& #o&t!rior!& a a co"#ro>ación d! 0a!ci"i!nto? &i a "u!rt! aca!c! !n u@ar!& a#artado&? dic+o #a$o #odr* a"#iar&! at!ndi!ndo a a& circun&tancia& #articuar!& d! ca&o. 2i ! 0a!ci"i!nto &! #rodu%!&! !n a@6n +oita? +oicio? c*rc!? ca&a d! +u!ci"i!nto #6>ico o #ri,ado? o& o>i@ado& a r!ai$ar a d!nuncia d! d!0unción &!r*n o& ad"ini&trador!& d! a& in&titucion!&.
*/*5**5* E&emen"o p#o;a"o#io* E +!c+o d! a d!0unción &! #ru!>a con ! c!rti0icado d! d!0unción !Kt!ndido #or ! "&ta #u!d! &u#ir&! #or un c!rti0icado d! d!0unción otor@ado #or a autoridad #oicia o ci,i &i no +u>i!r! "!r* &!r 0ir"ada #or do& t!&ti@o& u! +aan ,i&to ! cad*,!r.
*/** M$e#"e an%nima* 2i &! i@nora a id!ntidad d! 0a!cido a@una autoridad a co"#ru!>a ut!rior"!nt!? o +ar* &a>!r a R!@i&tro #ara u! &! a&i!nt! a in&cri#ción co"#!"!ntaria #oni!ndo nota d! a r!0!r!ncia !n una otra? >a&tando a co"unicación o0icia #ara a>rar a d! o0icio.
*/*J* Mi&i"a#e m$e#"o en com;a"e
(
2i no !& #o&i>! #roducir a #ru!>a nor"a "!diant! a& #artida&? &! !&ta>!c! u! a "u!rt! d! "iitar aca!cida !n co">at! &! acr!ditar* #or o u! con&t! !n ! Mini&t!rio d! Gu!rra. E&ta dio&ición !& a#ica>! a toda& a& #!r&ona& u! t!n@an !&tado "iitar? #!rt!n!$can a E%!rcito? a Marina o a A!ron*utica. La c!rti0icación d! a "u!rt! #or ! corr!ondi!nt! "ini&t!rio no d!>! d!%ar u@ar a duda&? #u!&? &i no? &!r4a d! a#icación con o diu!&to? #ara u! a d!&a#arición d! una #!r&ona !n acción d! @u!rra a u! cau&a a #r!&unción d! &u 0a!ci"i!nto? tran&currido u! &!a ! #a$o d! do& ao& d!&d! au! !,!nto.
*/*K* M$e#"e oc$##ida en -opi"a&e o &a'a#e"o En !&to& ca&o& &! #ru!>a a "u!rt! #or o& r!!cti,o& a&i!nto& u! &! !,an !n o& u@ar!& dond! a "u!rt! &! #roduc!? &in #!r%uicio d! a& #ru!>a& @!n!ra!&. 2i &! trata d! 0a!ci"i!nto& aca!cido con ant!rioridad a a cr!ación d! o& r!@i&tro& ci,i!&? &!r4a #o&i>! a a#icación d! !&ta dio&ición #!ro a +a>!r &ido or@ani$ado& !n toda a R!#6>ica? no ca>! duda d! u! a 6nica #ru!>a #o&i>!? #or r!@a @!n!ra? !& a d! #artida&. Por tanto? o& a&i!nto& d! o& +oita!&? a$ar!to& u otro& u@ar!& d! !&ta natura!$a dond! &! #rodu$ca a "u!rt!? &oa"!nt! ,adr*n co"o "!dio d! #ru!>a &u#!toria. La #ru!>a &u#!toria d! 0a!ci"i!nto #roc!d! cuando !& i"#o&i>! a o>t!nción d! a #artida d! d!0unción? a #or 0ata d! r!@i&tro&? a? aun !Ki&ti!ndo <&to&? cuando &! +a o"itido a r!ai$ación d! a&i!nto? o &! o +a +!c+o d! 0or"a tan irr!@uar? u! o>&t! a &u ,aor #ro>atorio.
*/** P#emo#iencia conmo#encia */**1* P#emo#iencia 2uc!d! cuando !n un "i&"o +!c+o 0a!c!n do& o "*& #!r&ona&? ,incuada& &uc!&oria"!nt!? &in u! &! #u!da !&ta>!c!r cu* "urió ant!&? d!>! #r!&u"ir&! #u!&? a "u!rt! #r!,ia d! uno& r!!cto a otro u otro&? &o>r! a >a&! d! a !dad o ! &!Ko d! o& 0a!cido& (1
*/**/* Conmo#iencia La con"ori!ncia? #or ! contrario? a&u"! u! !n a& circun&tancia& ant!& anotada& d!>! #r!&u"ir&! u! a& #!r&ona& r!0!rida& 0a!ci!ron !n ! "i&"o in&tant!? &in u! !ntr! !a& &! #rodu$ca &uc!&ión. La& con&!cu!ncia& d!ri,ada& d! !&co@!r una
t!or4a u otra &on
&u&tancia"!nt! di0!r!nt!&. Ru>io Corr!a #r!&!nta ! &i@ui!nt! ca&o i"a@inario? "u iu&trati,o: 2u#on@a"o& un ,arón una "u%!r u! no !&t*n ca&ado& B u! no ti!n!n d!r!c+o a +!r!dar&! !ntr! &4. E&ta #ar!%a ti!n! un +i%o. 2u#on@a"o& u! a "adr! !& una #!r&ona acaudaada +ac! un ,ia%! con ! +i%o !n a,ión. E a,ión &! !&tr!a o& do& "u!r!n. 2i ! +i%o "urió u!@o u! a "adr!? a +!r!da ? a "orir <? o +!r!da &u #adr!. En otra& #aa>ra&? ! +i%o #odr4a &!r ! ,!+4cuo d! tran&"i&ión d! a riu!$a d! &u "adr! a &u #adr!. 2in !">ar@o? co"o ! art&culo <5 dic! u! se les reputa muertos al mismo tiempo sin transmisión de derechos hereditarios, !ntonc!& ! +i%o no +!r!da a
&u "adr! ! #adr! no ti!n! u< +!r!dar d! &u +i%o. La +!r!ncia d! !&a "u%!r ir* a &u& otro& +!r!d!ro& 0or$o&o& &!@6n ! ord!n !&ta>!cido !n ! Códi@o u! a#ar!c! !n o& art4cuo& 819 81 Ba "!no& u! +aa d!%ado t!&ta"!nto !n cuo ca&o +a>r* u! at!n!r&! a &u& dio&icion!& !n o u! 0u!r!n !@a!&. 2in duda? a t!or4a d! a con"ori!ncia o0r!c! "aor con&i&t!ncia ó@ica a#ar!c! "*& ra$ona>! .
* M$e#"e p#e$n"a **1* Nocione 9ene#a&e La "u!rt! #r!&unta? co"6n"!nt! conocida co"o d!caración d! 0a!ci"i!nto? &! di&tin@u! d! a "u!rt! natura? #oru! &! trata d! una &ituación %ur4dica di&tinta. La "u!rt! #r!&unta #art! d! un +!c+o d! u! &! ti!n! inc!rtidu">r!? 0r!nt! a cua ! ord!na"i!nto !@a o#ta #or una &oución? ta !& ! ca&o d! una #!r&ona u! no &! !ncu!ntra !n &u do"iciio? ni &! ti!n! conoci"i!nto d! &u #arad!ro !n un #!r4odo d!t!r"inado? )u< #a&ar4a !ntonc!& con &u& >i!n!&-? (/
)u< &uc!d!r4a &i &u !o&a o !o&o d!&!a contra!r nu!,a& nu#cia&- E D!r!c+o 0r!nt! a !&t! &u#u!&to? ui!r! dar una r!u!&ta %u&ta !uitati,a. E trata"i!nto %ur4dico d! a d!caración d! 0a!ci"i!nto ti!n! &u& or4@!n!& !n ! d!r!c+o ro"ano? !n ! &!ntido u!? #ara t!n!r a #o&i>iidad d! !%!rc!r d!r!c+o& o>i@acion!&? &! r!u!r4a a #r!&!ncia r!a !0!cti,a d! a #!r&ona u! o& !%!rcit!? "a& a no +aar&! <&ta? a no &a>!r &u 0a"iia có"o u>icara #or un d!t!r"inado a#&o Bca&o d! una @u!rra !n dond! no &! +a! &u cad*,!r? &! #od4a #!dir a o& tri>una!& ro"ano& u! &! ! con&id!rara "u!rto? #!rdi!ndo &u& d!r!c+o&? o u! &! #r!&u"a u! &! +a>4a ,u!to !Ktran%!ro? o u! +a>4a #!rdido &u status libertae #or +a>!r&! con,!rtido !n !&ca,o.
**/* Cao de dec&a#aci%n de m$e#"e p#e$n"a E&t*n #r!,i&to& !n ! art4cuo 9 d! Códi@o Ci,i u! &o&ti!n! u! +se trata, pues, de una presunción y no de una ficción. Esa presunción es la consecuencia de un estado de hecho, fortalecida por resoluciones judiciales #ue, sin embargo, y por lo mismo #ue no declaran una $erdad absoluta, tendrán #ue ceder ante la realidad demostrada por el re aparecimiento del desaparecido o ante la prueba en contrario producida por #uien tenga inter's en acreditar #ue el desaparecido $i$e o murió realmente en una fecha distinta[1] +.
En #ri"!r u@ar? a #!r&ona d!>! !&tar !n a &ituación d! +!c+o d! d!&a#ar!cida? !& d!cir? u! no &! +a! !n ! u@ar d! &u do"iciio u! no &! t!n@a noticia&. En &!@undo u@ar? otro r!ui&ito #ara a d!caración d! "u!rt! #r!&unta con&i&t! !n con&id!racion!& d! !dad o !n &ituacion!& d! c!rt!$a? !n dond! &! cr!a ! con,!nci"i!nto d! u! ta #!r&ona +a "u!rto? &in t!n!r una #ro>an$a tan !"in!nt! co"o !& ! cad*,!r. Au4 ca>! anai$ar ! crit!rio &i@ui!nt!: +a #!r&ona& u! #or a,an$ada !dad? no ti!n!n una ca#acidad d! &u#!r,i,!ncia !nco"ia>! co"o uno d! ,!int! o tr!inta ao&? !ntonc!& &i no &! ti!n! noticia& d! au<? #or un a#&o #rud!nt! Bnu!&tro Códi@o Ci,i indica ao& &! #odr* (
#!dir a d!caración d! "u!rt! #r!&unta. Otro a!cto u! d!>!"o& con&id!rar? &i no to"a"o& !n cu!nta a !dad a,an$ada? !& ! d! ti!"#o d! a d!&a#arición a t!n tran&currir di!$ ao& #ara u! &! !,! a ca>o a d!caración d! "u!rt! #r!&unta. Ca>! anai$ar a& &ituacion!& d! c!rt!$a d! "u!rt!? au4 &! d!>! acarar un crit!rio r!ati,o otro a>&outo. E crit!rio r!ati,o con&i&t! !n u!? &i una #!r&ona &! !ncu!ntra !n #!i@ro d! "u!rt!? o ti!n! a@una !n0!r"!dad incura>! u!? !n d!t!r"inado "o"!nto? ,a a cau&ar! a "u!rt! o u! &u0r! d! a@una !n0!r"!dad u! &i no ti!n! at!nción in"!diata? #u!d! "orir ! crit!rio a>&outo !& !n ! u! &! ti!n! a c!rt!$a u! &! +a dado una &ituación d!t!r"inada !!c40ica? #or a cua? ! 6nico !0!cto u! ,a a #roducir ta &ituación +acia a #!r&ona? !& a "u!rt!.
*** E& n$evo ma"#imonio de& c%n$9e de& p#e$n"amen"e m$e#"o E&ta &ituación 0u! #ant!ada d!&d! ! anti@uo Códi@o d! Ha"ura>i !n ! d!r!c+o ro"ano? E d!r!c+o canónico d!&arroa a"#ia"!nt! !&ta 0i@ura? in0uQ !ndo !n o& códi@o& ci,i!& cont!"#or*n!o&. Garc4a A"i@o &o&ti!n! u!? !n !&ta &ituación? !ntran !n con0icto tr!& #rinci#io& 0unda"!nta!&? a &a>!r: Q La indi&ou>iidad d! "atri"onio. Q La &!@uridad %ur4dica. Q La "ono@a"ia. La &!@uridad %ur4dica !nt!ndida co"o a !0icacia in"!diata d! a d!caración d! 0a!ci"i!nto !& i"itati,a? #oru! <&ta &! d!&>arata 0r!nt! a una r!aidad? u! &! da #or a r!a#arición d! au&!nt!. 7n +!c+o no #u!d! u!dar a "ar@!n d! D!r!c+o? cr!ando &ituacion!& in%u&ta&. E #rinci#io r!ctor d! !&t! con0icto d! int!r!&!& +u"ano& !&t* diri@ido a a "ono@a"ia? #oru!? co"o a#unta
(5
=a@u!t? D! toda& a& ,ictoria& d! a cutura &o>r! a natura!$a? ! "atri"onio "onó@a"o !& a "*& >riant!? a "*& ,i@oro&a ta ,!$ a "*& 0!cunda. Todo& r!corda"o& o& ca&o& d! d!&a#aricion!& 0or$ada& !n nu!&tro #a4&? ca&o& u! +a&ta a d4a da! +o no +an &ido r!&u!to&? #!ro có"o +an tratado !&to& ca&o& nu!&tro& o#!rador!& d! d!r!c+o? cu* !& ! trata"i!nto !@a u! d!>!n t!n!r !&to& ca&o&. Para un "aor !nt!ndi"i!nto d! t!"a +a@a cic_ !n a #*@ina d! &! an!Ka:
5* Reconocimien"o de ei"encia La "u!rt! #r!&unta? a #!&ar d! !&tar in&crita !n ! r!@i&tro d! d!0uncion!&? a>r! a #o&i>iidad d! u! &i ! "u!rto #r!&unto r!@r!&a o a#ar!c!? #u!da r!coQ >rar ci!rto& d!r!c+o&? #!ro con a &a,!dad d! u! o& r!ci>! ta cua !&t*n !n ! "o"!nto d! &u a#arición. Eo !n ,irtud d! a a#icación anaó@ica d! arto 9 C.C. E&t! !& ! ca&o d! o& >i!n!& u! !&t*n &u%!to& a curat!a? o !&t*n !n "ano& d! &u& +!r!d!ro& 0or$o&o&. A&4 &! &o&ti!n! u! a d!caración d! "u!rt! #r!&unta !&t* &u&t!ntada? B...? !n una #r!&unción iuri& tantu"? u! #u!d! &!r !n!r,ada #or ! R!conoci"i!nto d! EKi&t!ncia? cuando &! acr!dita a &u#!r,i,!ncia d! a #!r&ona cua "u!rt! #r!&unta 0u! d!carada Bart. 9 d! C.C.. Para u! &! con0i@ur! ! r!conoci"i!nto d! !Ki&t!ncia &! n!c!&ita u! &! d< una &ituación d! +!c+o: a a#arición? !n #ri"!r u@ar. En &!@undo u@ar &! r!ui!r! una d!caración %udicia d! r!conoci"i!nto? !n a cua &! d!>!r* ad%untar una con&tancia d! &u#!r,i,!ncia. Lo& !0!cto& d! !&ta d!caración %udicia o#!rar*n r!troacti,a"!nt!? !n a& condicion!& u! &! +an &!aado ant!rior"!nt!. Eo i"#ica? #or !%!"#o? u! &i &! ,!ndió un >i!n? o& &uc!&or!& #r!&unto& d!>!r*n d!,o,!r ! #r!cio #roducto d! a ,!nta. 2!r4a acon&!%a>!? a u! !n ! Códi@o Ci,i no &! +ac! "!nción !K#r!&a? u! cuando &! dict! una r!&oución indicando ! r!conoci"i!nto d! !Ki&t!ncia? ta">ii!n!& d! d!&a#ar!cido. E&to @!n!rar4a ! a+orro d! un
(
!n@orro&o #roc!&o u! t!ndr4a u! &!@uir ! r!a#ar!cido? &i ti!n! u! #!dir u! ! &!an r!&tituido& o& >i!n!& u! &on &uo&. Ad!"*&? ,a a &ur@ir un #ro>!"a "u @ra,!? d!>ido a u! &i >i!n ! %u!$? !n a d!caración d! 0a!ci"i!nto? "anda in&cri>ir una #artida d! d!0unción? a "i %uicio? <&ta d!>!r4a t!n!r un car*ct!r #ro,i&iona +a&ta un d!t!r"inado ti!"#o? #ara u! #a&! a &!r d!0initi,a? o #or otro ado? Q! códi@o no o dic!? #!ro &! &u#on!Q !&tar4a a crit!rio d! %u!$? u! &i >i!n +a una #artida d! d!0unción in&crita? con a r!&oución d! r!conoci"i!nto d! !Ki&t!ncia? ta">i!r4a ord!nar a anuación d! a #artida d! d!0unción? #oru! d! no &!r a&4 +a>r4a una dicoto"4a #!i@ro&a? #or un ado !Ki&t! una #artida d! d!0unción u! +ac! con&id!rar u! ta #!r&ona no ti!n! ca#acidad %ur4dica #or otra #art!? una d!caración d! r!conoci"i!nto u! indica u! &4 a ti!n!. 2i >i!n !& ci!rto u! &! &a>! u! o &!@undo !& o u! #ri"a? !& #r!0!ri>! u! &! &!a!? d!ntro d! a r!&oución d! a d!caración d! r!conoci"i!nto? a anuación d! a #artida d! d!0unción.
Conc&$ione de &a c$a#"a emana Pod!"o& concuir !&ta cuarta &!"ana &a>i!ndo u! tanto a au&!ncia co"o ! 0in d! a #!r&ona? con&titu!n 0i@ura& d! &u"a r!!,ancia %ur4dica. 2! d!0inió o& conc!#to& d! au&!ncia? "u!rt!? d!&a#arición !ntr! otro& >a&*ndo&! !n ! #!n&a"i!nto d! nota>!& %uri&ta&. Por otro ado? &! concu! u! nu!&tro Códi@o aco@! un &i&t!"a "iKto !ntr! ! 0ranc<& ! a!"*n? 0r!nt! a a au&!ncia d! a #!r&ona.
Me"aco9nici%n de &a c$a#"a emana Las siguientes preguntas te ayudarán a reflexionar sobre tus propios aprendizajes, es un ejerció recomendado para razonar e identificar nuestro
(9
esfuerzo intelectual, la finalidad es regular nuestras acciones y procesos mentales
)D! a t!"*tica a>ordada u! t! a"ó "*& a at!nción)Con&id!ra& u! a#r!ndi&t! con o& cont!nido& a>ordado&)Tu,i&t! di0icutad con a@6n t!"a o acti,idad- )Có"o o& &ouciona&t!);u< accion!& r!ai$a&t! #ara a#r!nd!r-
Tema : La Pe#ona 3$#4dica Bienvenida A#r!ciado !&tudiant!? inici!"o& con "uc+a& an&ia& d! a#r!nd!r nu!&tro uinto t!"a d! !&tudio? o& cont!nido& u! a continuación !!r*& t! >rindar* ! &o#ort! #ara ! !&tudio d! o& i>ro& d! nu!&tro Códi@o Ci,i ,i@!nt!? u! &!r*n d!t!r"inant!& #ara a a#icación d! d!r!c+o ci,i co"!rcia.
In"#od$cci%n a& "ema
(
E&ti"ado au"no? u!@o d! +a>!r !&tudiado o& t!"a& d! D!r!c+o& d! a P!r&ona !n !&ta uinta &!"ana iniciar!"o& o& t!"a& u! conci!rn!n a a& #!r&ona& %ur4dica&. En !&ta &!"ana a>ordar!"o& d! "an!ra @!n!ra a doctrina d! a& #!r&ona& %ur4dica& ! trata"i!nto !@a u! !&ta& r!ci>!n !n nu!&tro ord!na"i!nto %ur4dico naciona co"#arado. Har!"o& ad!"*&? una cara di0!r!nciación !ntr! #!r&ona& natura!& #!r&ona& %ur4dica&.
Ap#endi'a(e epe#ado Ca#acidad Conoc! a natura!$a? ca&!&? r!ui&ito& r!@i&tro d! a& P!r&ona& 3ur4dica&. Actitud!& Partici#a acti,a"!nt! !n o& 0oro& t!"*tico&. Cu"#! d! "an!ra o#ortuna !n a #r!&!ntación d! &u& tra>a%o&
(8
1* Apec"o Gene#a&e: 1*1* Concep"o: 2!@6n &a,i@n La #!r&ona %ur4dica !& r!&utado d! una o#!ración d! #uro 0in@i"i!nto? a u! &oo ! +o">r!? indi,idua"!nt! con&id!rado? !& #!r&ona #ara ! d!r!c+o La #!r&ona %ur4dica? !& toda a@ru#ación d! +o">r!& con #!r"an!ncia? a ui!n!& &! !& atri>u! ta caidad. E& a or@ani$ación d! #!r&ona& natura!& u! #!r&i@u!n 0in!& ,aio&o& u! con&titu! un c!ntro unitario id!a d! i"#utación d! &ituacion!& %ur4dica& ((
d!r!c+o& d!r!c+o& d!>!r!&Q con autono"4a autono"4a 0or"a 0or"a !n r!ación r!ación con a& #!r&ona& #!r&ona& u! a int!@ran. Pod!"o& di&tin@uir di&tin@uir do& ti#o& d!ntro d!ntro d! a& a&ociacion!& d! #!r&ona&:
a A@ru#acion!& u! con&titu!n #!r&ona& %ur4dica& &in 0inaidad !conó"ica? d!ntro d!ntro d! a& cua! cua!&& t!n!"o t!n!"o&& a a& a&ocia a&ociacio cion!& n!&?? co"it< co"it<&& 0undac 0undacion ion!& !& r!@uada& #or ! Códi@o Ci,i.
; P!r&ona& %ur4dica& con&tituida& con una 0inaidad #ro#ia"!nt! !conó"ica&? ta!& co"o a& &oci!dad!& ci,i!& M!rcanti!&? r!@uada& #or a L! G!n!ra d! 2oci!dad!& 2oci!dad!& N /988? a& coo#!rati, coo#!rati,a&? a&? r!@uada& r!@uada& #or a L! G!n!ra G!n!ra d! Coo# Coo#!r !ra ati, ti,a&? a&? D!cr! !cr!to to L! N 8? 8? a& a& E"#r! "#r!&&a& Ind Indi,id i,idu ua! a!& d! r!on&a>iidad Li"itada? nor"ada& "!diant! ! D!cr!to ! N /19/1. E Códi@o Ci,i Ci,i a r!@uar r!@uar a a& #!r&ona& #!r&ona& %ur4dica&? %ur4dica&? a>arca a>arca !!c40ic !!c40ica"!nt a"!nt! !a a& #!r&ona& %ur4dica& d! d!r!c+o ci,i? au!a& u! &on a#ta& #ara r!ai$ar o& 0in!& no ucrati,o& &! tr trata ata d! a a&ociación? a 0undación ! co"it<.
1*/* +C$,& 0$e e& "#a"amien"o "#a"amien"o &e9a& de &a pe#ona ($#4dica ($#4dica en e& de#ec-o #omano. E conc!#to &o>r! a& #!r&ona& %ur4dica& !n Ro"a dio u@ar a #o<"ica& !ntr! o& o& int< int! >!rtar rtario io &o&ti o&ti!n !n! ! u! o& o& t!K t!Kto& to& d! Di@!& i@!&to to &on int!r#oacion!& #o&t!rior!& d! o& %uri&ta& d! a <#oca #o&tQc*&ica #or !&o a id!a d! !nt! %ur4dico corr!ond! a !&! #!r4odo +i&tórico. E@u!ra a0ir"a u! #ara #ara o& o& c*& c*&ic ico& o& ! 6nic 6nico o &u%! &u%!to to d! d!r! d!r!c+ c+o o !ra !ra ! +o"> +o">r! r! u! u! a& a& a@ru#acion!& u! &ur@i!ron co"o co!cti,idad!& &! con&titu!ron co"o ta!& #ara #ara 0acii 0aciitar tar &u acción acción?? #!ro #!ro %ur4di %ur4dica" ca"!nt !nt! ! no r!on r!ond!n d!n a conc!# conc!#to to d! #!r&ona id!a. Otro& ro"ani&ta& ta">ir4an 0or"uado ! conc!#to d! !nt! a>&tracto co"o &u%!to d! d!r!c+o. En a Ro"a anti@ua ! 6nico &u%!to d! d!r!c+o #ro#ia"!nt! dic+o !ra ! #at!r 0a"iia&? !& d!cir ! indi,iduo u! ad!"*& d! &!r i>r! ciudadano t!n4a ind!#!nd!ncia 0a"iiar? !ra &ui iuri&. 1
Ant!& d! r!ond!r r!ond!r a !&ta int!rro@ant!? !& i"#ortant! conoc!r conoc!r u< 0i@ura& ti#o& d! #!r&ona& %ur4dica& 0u!ron conocida& !n ! d!r!c+o ro"ano? a u! co"o &a>!"o& ! d!r!c+o ro"ano no !&tu,o codi0icado &ino u! a& 0i@ura& %ur4dica& !Ki&t4 !Ki&t4an an d! "an!ra "an!ra ind!#! ind!#!nd ndi!n i!nt!? t!? u! #o&t! #o&t!rior rior"!n "!nt! t! 0u!ron 0u!ron a@ru# a@ru#ada ada&? &? no">rada& codi0icada&? codi0icada&? #ara !o? t! in,ita"o& a r!,i&ar d! "an!ra did*ctica did*ctica ! int!racti,a !n a &i@ui!nt! #*@ina j!>. Para in@r!&ar in@r!&ar +a$ cic !n a dir!cción
1* R=9imen Le9a& de La Pe#ona 3$#4dica: Nu!&tr Nu!&tro o Códi@o Códi@o Ci,i? Ci,i? !n &u art4cu art4cuo o !&ta>! !&ta>!c! c!?? u! u! a !Ki&t!nc !Ki&t!ncia ia d! a #!r&ona %ur4dica d! d!r!c+o #ri,ado co"i!n$a ! d4a d! &u in&cri#ción !n ! R!@i&tro r!!cti,o Ba&ociacion!&? 0undacion!&? co"it<&? !tc. A&i"i&"o o& a!cto& @!n!ra!& @!n!ra!& d! a& #!r&ona& #!r&ona& %ur4dica& !&t*n cont!"#ado& cont!"#ado& !n o& art4cuo& 9 a ( d! nu!&tro códi@o ci,i #!ruano ,i@!nt!.
1*5 Na"$#a&e'a 3$#4dica: Teo#4a Teo#4a de &a 0icci%n Part! d! a id!a u! ! 6nico &u%!to natura d! d!r!c+o& o>i o>i@a @aci cion on!& !& !& ! &!r &!r +u"a +u"ano no.. 2oo 2oo !&t! !&t! !& ca#a$ a#a$ d! ,ou ,ount ntad ad #or #or con&i@ui!nt! &oo < #u!d! &!r natura"!nt! &u%!to d! d!r!c+o&? #u!&to u! ! d!r!c+o d!r!c+o &u>%!ti,o &u>%!ti,o !& un #od!r #od!r u! a ! acu!rda a una ,ountad. ,ountad. La #!r&ona #!r&ona %ur4dica &!r4a una 0icción !@a. !@a.
Teo#4a ne9a"o#ia Co"o a& t!or4a& d! a 0icción ta">iar@o u! a doctrina tradiciona !& &u#!r0icia no a+onda a in,!&ti@ación d! a r!aidad u! &! !&co !&cond nd! ! d!tr* d!tr*&& d! a #!r& #!r&on ona a %ur4 %ur4dic dica a a tar! tar!a a d! d! %uri %uri&t &ta a con& con&i& i&t! t! !n d!&!nt d!&!ntra raar ar a r!aid r!aidad. ad. Para Para a@uno a@uno&& Bco"o Bco"o rin$? rin$? !__!r !__!r a& #!r&on #!r&ona& a& %ur4dica& no &on otra co&a u! #atri"onio& a0!ctado& a cu"#i"i!nto d! ci!rto& 0in!&. I+!rin@? #or &u #art!? #!n&a>a u! o& ,!rdad!ro& &u%!to& d! d!r!c+o& d! una #!r&ona %ur4dica &on &u& "i!">ro&? #u!&to u! !o& &on o& >!n!0iciario&
11
d!&tinatario& d! a utiidad u! ! #atri"onio #u!d! r!ndir. La #!r&ona %ur4dica &!ria un &u%!to a#ar!nt! u! ocuta a o& ,!rdad!ro&.
Teo#4a de Qe&en Ni!@a a duaidad d!r!c+o o>%!ti,oQd!r!c+o &u>%!ti,o. 7tii$ando o& !&tudio& d! Du@uit? #!ro #ant!ando &u doctrina !n un t!rr!no #ura"!nt! ó@ico? &o&ti!n! u! o& d!r!c+o& &u>%!ti,o& no !Ki&t!n &ino !n cuanto a a !K#r!&ión d! d!r!c+o o>%!ti,o. 2i no !Ki&t!n d!r!c+o& &u>%!ti,o& con ,aor #ro#io? autóno"o? ta"#oco d!>! !Ki&tir ! &u%!to d! d!r!c+o. Lo& d!r!c+o& &u>%!ti,o& ! &u%!to d! d!r!c+o? o &!a a #!r&ona? &on conc!#to& auKiiar!&? u! 0aciitan ! conoci"i!nto d! d!r!c+o. P!r&ona? &!a 04&ica o %ur4dica? !& &óo a !K#r!&ión unitaria #!r&oni0icadora d! un +a$ d! d!>!r!& 0acutad!& %ur4dica&? un co"#!%o d! nor"a&. E +!c+o d! &!r un c!ntro d! i"#utación d! nor"a&? con,i!rt! a !&! c!ntro !n #!r&ona.
Teo#4a o#9anici"a Para !&ta t!or4a? a& #!r&ona& %ur4dica& no &on !nt!& arti0icia!& cr!ado& #or ! E&tado &ino? #or ! contrario? r!aidad!& ,i,a&. Lo& !nt!& co!cti,o& &on or@ani&"o& &ocia!& dotado& tanto co"o ! &!r +u"ano d! una #ot!&tad #ro#ia d! u!r!r #or !o? ca#ac!& natura"!nt! d! &!r &u%!to& d! d!r!c+o BGi!r_!. A di0!r!ncia d! a t!or4a d! a 0icción? u! &o&t!n4a u! a autori$ación !&tata !ra cr!ati,a d! a #!r&onaidad %ur4dica? &o&ti!n! Gi!r_! u! &óo ti!n! ,aor d!carati,o.
Teo#4a de &a in"i"$ci%n E&ta t!or4a ti!n! &u #unto d! #artida !n a o>&!r,ación d! a r!aidad &ocia? u! d!"o&trar4a u! una d! a& t!nd!ncia& "*& 0ir"!& !n a& &oci!dad!& cont!"#or*n!a& !& ! d!&arroo d! a ,ida co!cti,a? d! a ,ida &ocia. E &!r +u"ano a>andona todo ai&a"i!nto? #oru! co"#r!nd! u! #ara r!ai$ar &u& 0in!& #ara &ati&0ac!r &u& n!c!&idad!& d! todo ord!n #r!ci&a unir&! a otro& +o">r!&? a&ociar&! a !o&. Entra !n&!@uida ,ountaria"!nt! !n "uc+a& a&ociacion!&. En ! 0ondo &u>ac! &i!"#r! ! &!r +u"ano? #oru! < !& ! 0in d! todo D!r!c+o? #!ro a ,ida d! !&ta& !ntidad!& !&t* #or !nci"a d! a d! cada uno d! &u& "i!">ro&? con&id!rado& ai&ada"!nt!. La in&titución &! d!0in! co"o un or@ani&"o u! ti!n! 0in!& d! ,ida "!dio& &u#!rior!& !n #od!r !n duración a o& indi,iduo& u! a co"#on!n.
1/
La t!or4a d! a in&titución ti!n! un caro 0unda"!nt! iu&naturai&ta? #u!&to u! ! d!r!c+o d! a&ociación !& con&id!rado uno d! o& d!r!c+o& natura!& d! +o">r!? co"o +a #roca"ado L!ón III !n &u !nc4cica R!ru" No,aru".
Teo#4a p#opiamen"e ($#4dica Toda& !&ta& t!or4a& ti!n!n un "i&"o #unto d! #artida: &i >i!n !& ,!rdad u! d!&d! ! *n@uo >ioó@ico aun "!ta04&ico a 6nica #!r&ona !& ! &!r +u"ano? d!&d! o %ur4dico &! a"a #!r&ona a todo !nt! ca#a$ d! aduirir d!r!c+o& contra!r o>i@acion!&. D!&d! !&t! #unto d! ,i&ta tan #!r&ona !& ! +o">r! co"o o& !nt!& d! !Ki&t!ncia id!a? #u!&to u! a">o& ti!n!n !&a ca#acidad. No +a>!r ad,!rtido ! &i@ni0icado %ur4dico d! a #aa>ra &!r4a ! !rror inicia d! #ant!o d! a t!or4a d! a 0icción
1* C&ai0icaci%n de &a pe#ona ($#4dica: a
Pe#ona ($#4dica de De#ec-o p#ivado:
Q 2oci!dad!& Q 2oci!dad!& co!cti,a& Q 2oci!dad!& co"anditaria& Q 2oci!dad!& d! r!on&a>iidad i"itada Q 2oci!dad!& anóni"a& Q Coo#!rati,a& Q A&ociacion!& Q =undacion!&
; Pe#ona ($#4dica de De#ec-o p6;&ico: Q E E&tado Q Co"unidad!& autóno"a& Q Go>i!rno& R!@iona!& Q Otro& or@ani&"o& !&tata!&. 1
1*J P#incipio de &a pe#ona ($#4dica de de#ec-o p#ivado: E art4cuo d! nu!&tro códi@o ci,i #!ruano ,i@!nt!? !&ta>!c!: La existencia de la persona jurídica de derecho privado comienza el día de su inscripción en el registro respectivo, salvo disposición distinta de la le! La e"icacia de los actos cele#rados en nom#re de la persona jurídica antes de su inscripción $ueda su#ordinada a este re$uisito a su rati"icación dentro de los tres meses siguientes de ha#er sido inscrita! %i la persona jurídica no se constitue o no se rati"ican los actos realizados en nom#re de ella, $uienes los hu#ieran cele#rado son ilimitada solidariamente responsa#les "rente a terceros!&
Anai$ando !&t! art4cuo #od!"o& d!cir u! #ara u! ! ord!na"i!nto %ur4dico r!cono$ca a a #!r&ona %ur4dica !&ta &! ti!n! u! in&cri>ir !n o& R!@i&tro& P6>ico& &a,o dio&ición di&tinta d! a !. A&4 a #!r&ona %ur4dica &!r* un &u%!to d! d!r!c+o& d!>!r&! di&tinto& d! o& "i!">ro& u! a co"#on!n d!&d! ! d4a d! &u in&cri#ción #or o u! !& r!ci! u! ant!& d! con&tituir&! ! in&cri>ir&! !n o& r!@i&tro& #6>ico&? &! ,!a !n a o>i@ación d! r!ai$ar a@uno& acto& %ur4dico& co"o #u!d! &!r ! d! co"#ra ,!nta d! un >i!n ! d! arr!ndar a@6n oca? !tc. Por !&t! "oti,o nu!&tro actua códi@o !n ! #r!&!nt! art4cuo? !&ta>!c! u! a !0icacia d! dic+o& acto& u!da &u>ordinada a a rati0icación d!ntro d! o& tr!& "!&!& d! con&tituida a #!r&ona %ur4dica. D*ndono& a conoc!r o u! u!da &u>ordinado a a rati0icación !& a !0icacia d! acto r!!cto d! a #!r&ona %ur4dica .2i ! acto no !& rati0icado o& !0!cto& d! dic+o acto r!ca!r*n a a #!r&ona u! o c!!>ro. E art4cuo !&ta>!c! !n !&! &!ntido u! ui!n!& +aan c!!>rado ! acto &on ii"itada &oidaria"!nt! r!on&a>! 0r!nt! a t!rc!ro& &i a #!r&ona %ur4dica no &! con&titu! o no rati0ica ! acto.
15
La rati0icación !&ta con&titu! un r!ui&ito %unto con a in&cri#ción #ara u! o& acto& c!!>rado& !n no">r! d! a #!r&ona %ur4dica ant!& u! &! con&titua &!an !0icac!& r!!cto a !&ta. 2i a #!r&ona %ur4dica no &! in&cri>! !n ! r!@i&tro o &i o& acto& no &! rati0ican d!ntro d! o& tr!& "!&!& &i@ui!nt!& d! +a>!r &ido in&crito !n o& r!@i&tro& #6>ico& o& acto& c!!>rado& !n no">r! d! !a no &!r*n o#oni>!& &!r*n d! !nt!ra r!on&a>iidad d! ui!n!& o& +u>i!ran c!!>rado. Ad!"*& a r!on&a>iidad &!r* &oidaria !ntr! <&to&.
1*K E&emen"o #e8$ii"o pa#a &a con"i"$ci%n de &a pe#ona ($#4dica Para a con&titución d! una #!r&ona %ur4dica? !&ta d!>! cont!n!r !!"!nto& 0unda"!nta!& cu"#ir con ci!rto& r!ui&ito&? u! &i 0atar! uno d! !o& no &!r4a ,*ida &u !Ki&t!ncia? !&to& &on:
a* La& #!r&ona&: a& #!r&ona& %ur4dica& d!>!n t!n!r >a&! +u"ana. Para u! &! cu"#a !&t! r!ui&ito d!>! +a>!r una #uraidad "4ni"a d! do& #!r&ona&.
;* E #atri"onio: !o #oru! a #!r&ona %ur4dica !nta>ar* r!acion!& !conó"ica& %ur4dica&.
c* E 0in: !& a ra$ón d! &!r d! a #!r&ona %ur4dica. Cuaui!r 0in d!t!r"ina>! 4cito !& &u0ici!nt!.
d* E r!conoci"i!nto #6>ico: !& indi!n&a>! #ara o>t!n!r a #!r&onaidad. 2! otor@a "!diant! a in&cri#ción !n o& R!@i&tro& P6>ico&.
1* Repona;i&idad an"e "e#ce#o: E Art4cuo 8 d! Códi@o Ci,i #!ruano ,i@!nt!? !&ta>!c!: 'La persona jurídica tiene existencia distinta de sus miem#ros ninguno de estos ni todos ellos tienen derecho al patrimonio de ella ni est(n o#ligados a satis"acer sus deudas!&
En !&t! &!ntido d!>!"o& t!n!r !n cu!nta o &i@ui!nt!: 1
Cuando ! dao !& cau&ado #or do& o "*& #!r&ona&? !& &oidaria. La #!r&ona %ur4dica !& &u%!to d! d!r!c+o di&tinto d! &u& "i!">ro&. P!ro o tra&c!nd!nt! !& ! a>u&o o 0raud! a tra,<& d! a #!r&ona %ur4dica? !&to no& !,a a #on!r un ato a a in&!@uridad u! @!n!ra o& acto& a>u&i,o& 0raudu!nto& utii$ando #ara !o& a con&trucción 0or"a d! a #!r&ona %ur4dica. La #!r&ona %ur4dica r!ond! #or o& dao& u! &u& ór@ano&? r!#r!&!ntant!& o ui!n!& d!&!"#!an car@o& dir!cti,o& cau&!n a &u& "i!">ro& o t!rc!ro& cuando &! #rodu$can:
En ! !%!rcicio o con oca&ión d! &u& 0uncion!&. Pro,!n@an d! acu!rdo& o acto& contrario& a a ! o !&tatuto. R!aic!n acto& con doo? cu#a o a>u&o d! &u& 0acutad!& A&i"i&"o o& int!@rant!& d! o& ór@ano& d! a #!r&ona %ur4dica? o& r!#r!&!ntant!& d! !&ta o ui!n!& d!&!"#!!n car@o& dir!cti,o& &on r!on&a>!& &oidaria"!nt! con a #!r&ona %ur4dica.
1* Rep#een"aci%n de &a pe#ona ($#4dica: E Art4cuo ( d! Códi@o Ci,i #!ruano ,i@!nt!? !&ta>!c!: La persona jurídica miem#ro de otra de#e indicar $uien la representa "rente a esta!&
Acti,idad r!@uada: En o& ca&o& !n u! una #!r&ona %ur4dica &!a "i!">ro d! a@una otra d!>!r* no">rar un r!#r!&!ntant! #ara u! <&t! &!a ui!n !&t< a car@o d! actuar !n &u no">r! !n todo o u! conci!rn! a &u caidad d! "i!">ro d! !&ta otra #!r&ona %ur4dica. Entonc!& !& caro u! cuando !&ta #!r&ona %ur4dica a r!#r!&!ntadaQ no indica ui!n a r!#r!&!nta ant! a otra #!r&ona %ur4dica? t!ndr* co"o 6nica con&!cu!ncia u! a #!r&ona %ur4dica no #odr* !%!rc!r a@uno& d!r!c+o& d! "i!">ro& u! r!ui!r! d! una actuación &ua ant! !&a otra #!r&ona %ur4dica co"o ! d!r!c+o d! ,otoQ #!ro no un co"#orta"i!nto anti%ur4dico.
19
1*1 De#ec-o 0$ndamen"a&e de &a pe#ona ($#4dica: La& #!r&ona& %ur4dica& no #u!d!n !&tar !n ! "i&"o ran@o u! a& #!r&ona& natura!&? a u! a& #ri"!ra& &on ! in&tru"!nto d! a& &!@unda& a& #ri"!ra& &on con&tituida& ad"ini&trada& #or &!r!& +u"ano&? #ara a r!ai$ación d! int!r!&!& d! o& cua!&? !n 6ti"a in&tancia& &on tituar!&.
E& a&4 u! ! Tri>una Con&tituciona ? !n a &!nt!ncia !"itida !n ! EK#!di!nt! N 5(/Q/9QPA'TC? &o&ti!n! u! a #!r&ona %ur4dica #o&!! d!r!c+o& 0unda"!nta!& !n !&t! ord!n u! d!taa d! "an!ra !K#r!&a cu*!& &on o& d!r!c+o& 0unda"!nta!& d! o& u! a& #!r&ona& %ur4dica& @o$an.
A r!!cto t! in,ita"o& a !!r a &!nt!ncia co"#!ta u! no& #ro#orciona ! Tri>una Con&tituciona &o>r! tan i"#ortant! t!"a:
DERECHO2 7NDAMENTALE2 DE LA2 PER2ONA2 37RIDICA2
EP* N*S 5K//JPA)TC LA LIBERTAD CORPORACI>N MEIER 2*A*C* PER2OLAR 2*A*C* 2ENTENCIA DEL TRIB7NAL CON2TIT7CIONAL En C+icao? a o& 5 d4a& d! "!& d! a@o&to d! /9? a 2aa Pri"!ra d! Tri>una Con&tituciona? con a a&i&t!ncia d! o& &!or!& "a@i&trado& Garc4a To"a? Landa Arroo M!&4a Ra"4r!$? #ronuncia a &i@ui!nt! &!nt!ncia?
A27NTO R!cur&o d! a@ra,io con&tituciona int!r#u!&to #or Cor#oración M!i!r 2.A.C. P!r&oar 2.A.C. contra a r!&oución !"itida #or a 2!@unda 2aa Ci,i d! a
1
Cort! 2u#!rior d! 3u&ticia d! La Li>!rtad? d! 0o%a& 1(? &u 0!c+a 1 d! En!ro d! /? u! d!cara i"#roc!d!nt! a d!"anda d! auto&.
ANTECEDENTE2 Con 0!c+a d! =!>r!ro d! /? a& r!curr!nt!&? d!>ida"!nt! r!#r!&!ntada& #or #or don don =!rn =!rnan ando do Don! Don!tt Va!? !? int! int!r# r#on on!n !n d!"a d!"and nda a d! a"#a a"#aro ro cont contra ra Ari&tocrat T!c+noo@i!& INC Ari&tocrat Int!rnationa PT Li"it!d? &oicitando u! &! d!t!r"in! a inco"#ati>iidad con&tituciona #or ! u&o a>u&i,o d! d!r!c+ d!r!c+o o &! d!car d!car!n !n ina#i ina#ica> ca>!& !&:: a a C*u C*u&u &ua a /. /. d! d! Cont Contra rato to d! Otor@a"i!nto d! Lic!ncia? Pr!&tación d! 2!r,icio& Tran&0!r!ncia d! =no> ?o> ; La C*u&ua 18. d! Contrato d! Tran&0!r!ncia d! Eui#o&? c La
C*u& C*u&ua ua 1( d! d! Contra Contrato to d! Co"#ra Co"#ra,! ,!nta nta d! M*ui M*uina& na& Tra@a Tra@a"on "on!d !da&. a&. Ar@u!n u! !n o& tr!& ca&o& d!&crito& &! !& #r!t!nd! &o"!t!r co"#u&i,a"!nt! a un ar>itra%! d! d!r!c+o? ,un!rando d! !&t! "odo &u& d!r!c+o& con&tituciona!& a a i@uadad ant! a !? a contratar con 0in!& 4cito&? a a contratación ,*ida &!@6n a& nor"a& ,i@!nt!&? a a #ro&cri#ción d! a>u&o d! d!r!c+o? a d!>ido #roc!&o a a tut!a %uri&dicciona !0!cti,a. Mani0i!&tan a& r!curr!nt!& u! !n o& "!&!& d! No,i!">r! Dici!">r! d! /1 #o&t!rior"!nt! !n En!ro d! // &u&cri>i!ron con a& d!"andada& tr! tr!& contr ontrat ato o& d! co"#r o"#ra a,!nta !nta d! "*u "*uin ina& a& tra@ tra@a a"on! "on!d da& @its d! con,!r&ión? con ! co"#ro"i&o? #or #art! d! a& d!"andada&? d! &u0ra@ar o& co&to& d! i"#ortación nacionai$ación d! a& "*uina& !n ! #a4& u! #o&t!rior"!nt! durant! ! d!&arroo d! a r!ación contractua &ur@i!ron una &!ri! &!ri! d! incu"# incu"#i" i"i!n i!nto& to& #or #or #art! #art! d! a& d!"and d!"andad ada& a& u! "oti,a "oti,aron ron a c!!>ración d! tr!& nu!,o& contrato&? o& cua!& con&tan !n tr!& !&critura& #6>ica& c!!>rada& con 0!c+a 1 d! No,i!">r! d! / B`*rd!K N. o& 11(8? 11(88 11(89? r!!cti,a"!nt!. Aduc!n u! o& r!0!rido& contrato& &on d! #r!&tacion!& r!c4#roca&? !ncontr*ndo&! !&tr!c+a"!nt! ,incuado& !ntr! &4? #u!& tanto a co"#ra,!nta d! a& "*uina& tra@a"on!da& co"o ! &o0tjar! n!c!&ario #ara &u 0unciona"i!nto actuai$ación tra!r4an con&i@o un ni,! con&tant! d! in@r!&o& a a& !"#r!&a&? !n a "!dida !n u! a #roducción d! cada "*uina d!#!nd! d! &u actuai$ación a tra,<& d! o& @its d! con,!r&ión aduirido& a a& d!"andada&. 2o&ti!n!n a&i"i&"o u! a& #art!& contratant!& con,ini!ron !n u! a& o>i@acion!& contra4da& &!r4an !%!cutada& dir!cta"!nt! 18
o a tra,<& d! a& !"#r!&a& a0iiada& a cada @ru#o !"#r!&aria? !n cuo ca&o ! cu"# cu"#ii"i! "i!nt nto o !Ki@ !Ki@i> i>iiid idad ad d! a& a& "i&" "i&"a& a& !&ta !&tar4a r4an n a car@ car@o o d! au! au!a& a&.. R!0i!r! R!0i!r!n n ta">i< ta">ii@acion!& !&ti#uada& !n ! contrato d! &o0tjar!? ! contrato d! !ui#o& ! contrato d! o#ción? &ituación u! o>i@ó a int!r#on!r una "!dida caut!ar 0u!ra d! #roc!&o? !n a u! &! +a ord!nado a &u!n&ión d! #art! d! &u& o>i@acion!& d! #a@o? con o u! u!da acr!ditado u! ta!& contrato& no &on >a%o nin@6n #unto d! ,i&ta incu!&tiona>!&. En ! cont!Kto d!&crito !n cuanto a o& contrato& "i&"o&? a!@an a& r!curr!nt!& u! !&to& &! !ncu!ntran #a@ado& d! ca6&ua& a>u&i,a& d!ro#orcionada&? !&i,a& d! #rinci#io d! i@uadad ? o "*& d!icado? #r!t!nd!n o>i@ara& a ac!#tar u! &u& r!ca"o& 0r!nt! a o& "i&"o& &oo #u!d!n r!ai$ar&! a tra,<& d! a ,4a ar>itra? a a cua +an t!nido u! r!currir? &in u! !o r!#r!&!nt! @arant4a a@una #ara &u& d!r!c+o&. La& La& !"#r !"#r!& !&a& a& !"# !"#a$ a$ad ada& a& &! a#!r a#!r&o &ona nan n !n ! #roc #roc!& !&o o d!du d!duci ci!n !ndo do a& a& !Kc!#cion!& d! inco"#!t!ncia d! #r!&cri#ción !Ktinti,a. Por otra #art!? !n cuan cuanto to a 0ond 0ondo? o? cont cont!& !&ta tan n a d!"a d!"and nda a n!@* n!@*nd ndo oa a cont contra radi dici citu,i!ron una "!dida caut!ar !n &u 0a,or? !a no ti!n! car*ct!r d!0initi,o #u!& con0or"! o !&ta>!c! a r!&oución u! a &u&t!nta? a "i&"a &oo #odr* durar +a&ta ! #ronuncia"i!nto d!0initi,o u! +a>r* d! !"itir&! !n ! #roc!&o ar>i ar>itr tra a?? ! u!? u!? &in &in !">a !">ar@ r@o? o? a+or a+ora a &! #r!t #r!t!n !nd! d! d!t! d!t!n! n!rr a tra, tra,<& <& d! a d!"anda con&tituciona #ant!ada. Pr!ci&an a&i"i&"o u! &i o& d!"andant!& con&id con&id!ra !ra>an >an u! o& contr contrato ato&& u! &u&cri &u&cri>i! >i!ron ron r!&ut r!&uta>a a>an n !&i,o !&i,o&& a &u& &u& d!r!c+ d!r!c+o& o& 0unda" 0unda"!nt !nta! a!&? &? d!>i!r d!>i!ron on int!r# int!r#on! on!rr in"!d in"!diat iata"! a"!nt! nt! ! #roc!& #roc!&o o con&tituciona no !!rar a u! &ur@i!ra una contro,!r&ia u! i>a a &!r diu diuccidad idada a ant! ant! a %uri %uri&d &dic iccción ión ar>i ar>itr tra a?? #ara #ara r!ci r!ci
1(
E 2!@undo 3u$@ado E!ciai$ado Ci,i d! Tru%io? con 0!c+a 18 d! A>ri d! /? d!cara in0undada& a& !Kc!#cion!& #ro#u!&ta& 0undada a d!"anda d! a"#a a"#aro ro?? con& con&id id!r !ran ando do u! u! &i >i!n >i!n o& o& cont contra rato to&& &u&c &u&crit rito& o& #or #or a& a& #art #art!& !& conti!n!n una &!ri! d! o>i@acion!& contra#r!&tacion!& d! 4ndo! ci,i co"!rcia? ! con%unto d! dic+a& r!acion!& no d!>!n !Kc!d!r o& !&t*ndar!& "4ni"o& u! @aranti$an a& nor"a& ,i@!nt!&. Por otra #art!? ar@u"!nta u! ! r!conoci"i!nto con&tituciona d! a in&tancia ar>itra no &i@ni0ica u! dic+o 0u!r 0u!ro o +a +aa r!ci r!ci>i >ido do co"# co"#!t !t!n !nci cia& a& !Kc !Kcu& u&i, i,a& a& !Kc !Kcu u!n !nt! t!&? &? #od! #od!r! r!&& !Ktrat!rritoria!& co"#!t!ncia& irr!,i&a>!& #or ! Pod!r 3udicia? +a>iu&o d! d!r!c+o #or #art! d! a& d!"andada&. La r!cu r!curri rrida da?? r!,o r!,oca cand ndo o a a#! a#!ad ada? a? d!c d!car ara a i"#r i"#roc oc!d !d!n !nt! t! a d!"a d!"and nda? a? !&ti"ando u! #ara acr!ditar ! car*ct!r co"#u&i,o d! o& contrato& &u&crito& &! r!u!rir4a una !&tación #ro>atoria ad!cuada? o u! no !& #o&i>! "!diant! ! !%!rcicio d! o& #roc!&o& con&tituciona!&.
7NDAMENTO2 Pe"i"o#io 1.
2!@6n 2!@6n 0u! 0u! d! #!titorio #!titorio d! a d!"an d!"anda? da? &! &oicita &oicita u! &! d!t!r"in! d!t!r"in! a
inco"#ati>iidad con&tituciona #or &o"!ti"i!nto co"#u&i,o a a %uri&dicción ar>itra d! d!t!r"inada& c*u&ua& contractua!& &u&crita& !ntr! a& !"#r!&a& d!"andant!&? Cor#oración M!i!r 2.A.C. P!r&oar 2.AC.? a& !"#r!&a& d!"and d!"andada ada&? &? Ari&t Ari&tocr ocrat at T!c+noo c+noo@i! @i!&& INC Ari&t Ari&tocr ocrat at Int!rn Int!rnati ationa ona PT Li"it!d? !!c40ica"!nt!: a La C*u&ua /. d! Contrato d! Otor@a"i!nto d! Lic!ncia? Pr!&tación d! 2!r,icio& Tran&0!r!ncia d! =no>?o> ; La C*u&ua 18. 18. d! d! Cont Contra rato to d! Tran& ran&0! 0!r! r!nc ncia ia d! Eui Eui#o #o&? &? c La C*u C*u&u &ua a 1( d! d! Cont Contra rato to d! Co"# Co"#ra ra,! ,!nt nta a d! M*u M*uin ina& a& Tra@a ra@a"o "on! n!da da&. &. A %uic %uicio io d! a& a& r!curr!nt!&? !n o& tr!& ca&o& d!&crito&? &! !& +a &o"!tido co"#u&i,a"!nt! a un ar>itra%! d! d!r!c+o? ,un!rando &u& d!r!c+o& con&tituciona!& a a i@uadad ant! a !? a contratar con 0in!& 4cito&? a a contratación ,*ida &!@6n a& nor"a& ,i@!nt!&? a a #ro&cri#ción d! a>u&o d! d!r!c+o? a d!>ido #roc!&o a a tut!a %uri&dicciona !0!cti,a. 11 11
/.
D! cont!nido d! a d!"anda int!r#u!&ta? &! a#r!cia u! ! #r!&!nt!
#roc!&o &! int!r#on! #ara cu!&tionar ! cont!nido d! !!c40ica& c*u&ua& contractua!& u! r!&utar4an !&i,a& d! o& d!r!c+o& con&tituciona!& d! a& !"#r!&a& r!curr!nt!&. Incu&o? co"o &! #r!ci&a t!Ktua"!nt!? &! !&tarian d!&conoci!ndo o& d!r!c+o& u! !& a&i&t!n a a& r!curr!nt!& co"o !"#r!&a& &u&cri#tora& d! o& contrato& d! #r!&tacion!& r!c4#roca& "!ncionado&? a tra,<& d! #r!t!ndido co>ro d! &u"a& d! din!ro #or #r!&tacion!& no r!ci>ida&? +aci!ndo un !%!rcicio a>u&i,o d! d!r!c+o a #r!t!nd!r i"#on!r&! un ar>itra%! >a&ado !n c*u&ua& i!@a!& incu"#ida& #or a& d!"andada&.
Apec"o de #e&evancia con"i"$ciona& .
E&t! Co!@iado? ant!& d! #ronunciar&! &o>r! a #roc!d!ncia o no d! a
d!"anda int!r#u!&ta? con&id!ra #!rtin!nt! !Ka"inar #or &!#arado& do& a!cto& d! r!!,ancia: a 2i o& d!r!c+o& 0unda"!nta!& &on? !n todo& o& ca&o&? in,oca>!& #or a& #!r&ona& %ur4dica& ;2i #u!d!n concr!ti$ar&! o& &u#u!&to& d! #roc!d!ncia d! #roc!&o con&tituciona 0r!nt! a a a"ada %uri&dicción ar>itra. En ! #r!&!nt! &u#u!&to a "ar@!n d! r!&utado a u! 0ina"!nt! &! !@u!? a">o& !Ktr!"o&? co"o otro& d! &uo coat!ra!&? r!&utan !&!ncia!& #ara a co"#r!n&ión d! cau&a& co"o a #r!&!nt!? a a #ar u! n!c!&ario& a to"ar !n cu!nta d! cara a #o&t!rior!& contro,!r&ia& con&tituciona!&.
La "i"$&a#idad p#ima#ia de &o de#ec-o 0$ndamen"a&e 5.
En o u! r!!cta a #ri"!r !Ktr!"o a diucidar? con&id!ra !&t!
Co!@iado? a a u$ d! o u! ,i!n! &i!ndo %urirud!ncia uni0or"! r!it!rada u!? cuando a Con&titución #roca"a o r!conoc! o& d!r!c+o& 0unda"!nta!&? o +ac! #r!0!r!nt!"!nt! o ant!& u! nada #!n&ando !n a #!r&ona +u"ana? !&to !&? !n ! &!r +u"ano 04&ica "ora"!nt! indi,iduai$ado. Hacia < &! !ncu!ntran canai$ado& o& di,!r&o& atri>uto&? 0acutad!& i>!rtad!& ? #or tanto? !& < ui!n #ri"ordia"!nt! #u!d! in,ocar &u r!!to #rot!cción a t4tuo &u>%!ti,o. .
E citado r!conoci"i!nto? d! &uo tra&c!nd!nt!? no &i@ni0ica? &in !">ar@o?
u! a au&ión "aoritaria"!nt! #!r0iada #or a Carta =unda"!nta d!&di>u%! o #on@a !n !ntr!dic+o a #r!&!ncia d! conc!>ido o &!r +u"ano !n 0or"ación? a 111
u!? co"o o #o&tua dir!cta"!nt! ! inci&o 1 d! &u art4cuo /? !&t! 6ti"o? a "ar@!n d! &u #articuar #o&ición o !&tatu&? !& &u%!to d! d!r!c+o !n todo cuanto ! 0a,or!c!? o u! !,id!nt!"!nt! a a u$ d! o !K#r!&a"!nt! cont!"#ado #or ! ord!na"i!nto? &u#on! rati0icar! a condición indi&cuti>! d! tituar d! o& atri>uto& !&!ncia!&. 9.
2i!ndo a ó@ica d! a nor"a 0unda"!nta a d!&crita #u!d! concuir&!
u!? !n #rinci#io? tanto a #!r&ona +u"ana B! &!r +u"ano nacido co"o ! conc!>ido B! &!r +u"ano u! !&t* #or nac!r r!#r!&!ntan o& tituar!& #rinci#a!& d! o& d!r!c+o& 0unda"!nta!&? &i!ndo? #or otra #art!? #ara !0!cto& d! o u! a nor"a con&tituciona #o&tua? o>%!ti,o& !&!ncia!& tanto d! E&tado co"o d! a 2oci!dad? ta co"o &! d!duc! tanto d! &u art4cuo 1 co"o d! art4cuo 55.
Lo de#ec-o 0$ndamen"a&e &a pe#ona ($#4dica .
En ! cont!Kto d!&crito aun cuando r!&ut! !,id!nt! u! a Con&titución
&! r!0i!r! #r!0!r!nt!"!nt! a a #!r&ona +u"ana Bco"o ta">iido? !o no &i@ni0ica u! o& d!r!c+o& &oo #u!dan !ncontrar&! &u>%!ti,a"!nt! ,incuado& con au!a con&id!rada stricto sensu d! "odo indi,idua. E& !,id!nt! u! a !Ki&t!ncia #!r"i&i>iidad
%ur4dica? d! o u! &! +a ,!nido !n d!no"inar #!r&ona& %ur4dica& o "ora!&? #ant!a? #or d! #ronto? !n a ó@ica d! diri"ir contro,!r&ia& co"o a #r!&!nt!? a n!c!&idad d! #r!ci&ar ! !&tatu& %ur4dico d! !&ta& 6ti"a& !n r!ación con o& d!r!c+o& 0unda"!nta!&. Con,i!n! #r!ci&ar u!? aunu! !&ta di&cu&ión no !ra n!c!&aria !n ! "arco d! a Carta d! 1((? #u!& d!&d! &u #ro#io t!Kto di!n&a>a una r!u!&ta !K#r!&a concu!nt! Bart4cuo ? no ocurr! o "i&"o con a ,i@!nt! Con&titución d! 1((? u!? co"o &! &a>!? @uarda &i!ncio &o>r! dic+a "at!ria. 8.
E&t! Co!@iado? &in !ntrar a d!0inir o u! &on a& #!r&ona& %ur4dica& !n !
&!ntido !n u! &! !& conci>! #or ! ord!na"i!nto in0racon&tituciona? #art! d! a con&tatación u! &u #r!&!ncia? !n a ca&i totaidad d! o#ortunidad!&? r!ond! a !%!rcicio d! un d!r!c+o atri>ui>! a toda #!r&ona natura. 2! trata? !n !0!cto? !!c40ica"!nt! +a>ando? d! d!r!c+o d! #artici#ar !n 0or"a indi,idua o a&ociada !n a ,ida #o4tica? !conó"ica? &ocia cutura d! a 11/
nación? ta cua &! #roca"a !n ! inci&o 1 d! art4cuo / d! a Con&titución. A %uicio d! !&t! Tri>una? toda #!r&ona %ur4dica? &a,o &ituacion!& !Kc!#ciona!&? &! con&titu! co"o una or@ani$ación d! #!r&ona& natura!& u! #!r&i@u!n uno o ,ario& 0in!&? #!ro u!? #ara !0!cto& d! a #!r&on!r4a u! a& %u&ti0ica !n ! "undo d! a& r!acion!& %ur4dica&? ado#ta una indi,iduaidad #ro#ia !&to !&? a 0or"a d! un !nt! u! o#!ra co"o c!ntro d! i"#utación d! o>i@acion!&? #!ro ta">i
En a ó@ica d! u! toda #!r&ona %ur4dica ti!n! o r!ti!n! #ara &4 un
con%unto d! d!r!c+o&? !ncu!ntra un #ri"!r 0unda"!nto a #o&i>iidad d! u! au!o& d! car*ct!r 0unda"!nta !& r!&ut!n a#ica>!&. En ! #ano con&tituciona? #or otra #art!? !Ki&t!n a %uicio d! !&t! Co!@iado do& crit!rio& !&!ncia!& u! #!r"it!n %u&ti0icar dic+a #r!"i&a: a La n!c!&idad d! @aranti$ar ! ant!& citado d!r!c+o a a #artici#ación d! toda #!r&ona !n 0or"a indi,idua o a&ociada !n a ,ida d! a nación? ; La n!c!&idad d! u! ! #rinci#io d! E&tado d!"ocr*tico d! d!r!c+o !? incu&o? ! d! di@nidad d! a #!r&ona? #!r"itan con&id!rar un d!r!c+o a r!conoci"i!nto tut!a %ur4dica !n ! ord!n con&tituciona d! a& #!r&ona& %ur4dica&. 1. Con r!!cto a o #ri"!ro? u!da caro u! &i a toda #!r&ona natura &! a +a>iita #ara u! #u!da #artici#ar !n 0or"a indi,idua o a&ociada? "!diant!& di,!r&a& ,ariant!& d! or@ani$ación B#rinci#a"!nt! #!r&ona& %ur4dica& !& #oru! !&ta& 6ti"a& r!ti!n!n #ara &4 una "uti#icidad d! d!r!c+o& 0unda"!nta!&. En otra& #aa>ra&? ! !%!rcicio d! d!r!c+o a a #artici#ación !n 0or"a a&ociada BD!r!c+o d! a&ociación &oo #u!d! r!&utar co+!r!nt! cuando a #ro#ia Con&titución no ni!@a &ino u!? ant!& >i!n? #!r"it! a !Ki&t!ncia d! d!r!c+o& 0unda"!nta!& u! @arantic!n &u !0icacia. No !Ki&t! otra concu&ión #o&i>!? #u!& d! o contrario &! t!ndr4a u! ad"itir un a>&urdo co"o ! d! un d!r!c+o u!? &i!ndo 0unda"!nta !n &u r!conoci"i!nto !&tructura? car!$ca? no o>&tant!? d! incid!ncia& o @arant4a& !n ! ord!n con&tituciona. 11. Con r!!cto a o &!@undo? !&t! Co!@iado con&id!ra u! ! no r!conoci"i!nto !K#r!&o d! d!r!c+o& 0unda"!nta!& &o>r! a& #!r&ona& %ur4dica& no &i@ni0ica ta"#oco !n "odo a@uno n!@ar dic+a #o&i>iidad? #u!& a &oa !Ki&t!ncia d! un E&tado d!"ocr*tico d! d!r!c+o &u#on! dotar d! @arant4a& a a& in&titucion!& #or < r!conocida&. Por otra #art!? #oru! ui!n!& 11
int!@ran a& #!r&ona& %ur4dica& r!ti!n!n #ara &4 un int!r"ina>! r!#!rtorio d! d!r!c+o& 0unda"!nta!& nacido& d! &u #ro#ia condición d! &!r!& di@no&? no &i!ndo #o&i>! u! dic+o !&tatu&? !n !&!ncia natura? &! ,!a "ini"i$ado o? #!or a6n? d!&conocido? cuando &! 0or"a #art! d! una #!r&ona %ur4dica o "ora. En ta!& circun&tancia&? u!da caro u! &in #!r%uicio d! o& atri>uto& !K#r!&o& u! aco"#aan a cada #!r&ona indi,idua u! d!cid! or@ani$ar&!? #u!d! +a>ar&! d! un d!r!c+o no !nu"!rado a r!conoci"i!nto tut!a d! a& #!r&ona& %ur4dica&? &u&t!ntado !n o& citado& #rinci#io& d! E&tado d!"ocr*tico d! d!r!c+o corr!ati,a"!nt! d! a di@nidad d! a #!r&ona. 1/. E&t! Co!@iado con&id!ra #!rtin!nt! ad,!rtir u! cuando &! +a>a d! a& #!r&ona& %ur4dica& !n ! &!ntido 0or"a u! au4 &! ,i!n! d!&cri>i!ndo? 0unda"!nta"!nt! &! !nti!nd! a a or@ani$ación d! &u%!to& #ri,ado& o? !n !&tricto? a a& #!r&ona& %ur4dica& d! d!r!c+o #ri,ado? d!>iico B!&to !&? a u! #!rt!n!c!n o act6an a no">r! d! E&tado no n!c!&aria"!nt! !n todo& o& ca&o& r!&utar4a ! "i&"o u! au4 &! +a d!&arroado? aun cuando r!!cto d! "i&"o #u!da ta">ia%o d!t!r"inado& &u#u!&to&? una ci!rta incid!ncia d! o& d!r!c+o& 0unda"!nta!& u! !n &u "o"!nto d!>ido corr!ond!r* ta">i
Lo de#ec-o invoca;&e po# &a pe#ona ($#4dica 1. 2i!ndo con&tituciona"!nt! !@4ti"o ! r!conoci"i!nto d! d!r!c+o& 0unda"!nta!& &o>r! a& #!r&ona& %ur4dica&? con,i!n! #untuai$ar u! ta con&id!ración ta"#oco &i@ni0ica ni d!>! int!r#r!tar&! co"o u! todo& o& atri>uto&? 0acutad!& i>!rtad!& r!conocida& &o>r! a #!r&ona natura &!an o& "i&"o& u! corr!ond!n a a #!r&ona %ur4dica. En dic+o ni,! r!&uta !,id!nt! u! o& d!r!c+o& o>%!to d! in,ocación &oo #u!d!n &!r au!o& co"#ati>!& con a natura!$a o caract!r4&tica& d! cada or@ani$ación d! indi,iduo&? incid!ncia u!? #or d! #ronto? i"#on! !n ! %u!$ con&tituciona ! ro d! "!rituador d! cada ca&o? &!@6n a& caract!r4&tica& o #articuaridad!& u! ! aco"#aan. No &! trata? !n otra& #aa>ra&? d! una r!c!#ción auto"*tica? &ino d! una u! to"a !n cu!nta a #articuaridad d! d!r!c+o in,ocado? &u incid!ncia a ni,! d! a #!r&ona %ur4dica a& circun&tancia& !!cia!& #ro#ia& d! cada ca&o concr!to. 115
15. En "!dio d! cont!Kto d!&crito aun cuando no &! #r!t!nd! !n&aar au4 una !nu"!ración taKati,a d! o& d!r!c+o& u! #u!dan r!&utar co"#ati>!& con a natura!$a o !&tatu& d! a& #!r&ona& %ur4dica&? ca>! ad"itir&!? !ntr! otro&? d!&d! una #!r!cti,a &i"#!"!nt! !nunciati,a? o& &i@ui!nt!&: E d!r!c+o a a i@uadad ant! a ! BArt4cuo& /? inci&o& /? 9? 9 La& i>!rtad!& d! in0or"ación? o#inión? !K#r!&ión di0u&ión d! #!n&a"i!nto. E d!r!c+o a 0undar "!dio& d! co"unicación BArt4cuo /? inci&o 5 E d!r!c+o d! acc!&o a a in0or"ación #6>ica BArt4cuo /? inci&o E d!r!c+o a &!cr!to >ancario a r!&!r,a tri>utaria BArt4cuo /? inci&o ? #*rra0o &!@undo E d!r!c+o a a autod!t!r"inación in0or"ati,a BArt4cuo /? inci&o 9 E d!r!c+o a a >u!na r!#utación BArt4cuo /? inci&o La i>!rtad d! cr!ación int!!ctua? art4&tica? tiidad d! do"iciio BArt4cuo /? inci&o ( E &!cr!to ! in,ioa>iidad d! a& co"unicacion!& docu"!nto& #ri,ado& BArt4cuo /? inci&o 1 La i>!rtad d! r!&id!ncia BArt4cuo /? inci&o 11 E d!r!c+o d! r!unión BArt4cuo /? inci&o 1/ E d!r!c+o d! a&ociación BArt4cuo /? inci&o 1 La i>!rtad d! contratación BArt4cuo /? inci&o 15 La i>!rtad d! tra>a%o BArt4cuo /? inci&o 1? Art4cuo ( E d!r!c+o d! #ro#i!dad BArt4cuo /? inci&o 19 E d!r!c+o a a #artici#ación !n a ,ida d! a nación BArt4cuo /? inci&o 1 E d!r!c+o d! #!tición BArt4cuo /? inci&o / E d!r!c+o a a nacionaidad BArt4cuo /? inci&o /1 11
E d!r!c+o a a ina0!ctación d! todo i"#u!&to u! a0!ct! >i!n!&? acti,idad!& o &!r,icio& #ro#io& !n ! ca&o d! a& uni,!r&idad!&? in&tituto& &u#!rior!& d!"*& c!ntro& !ducati,o& BArt4cuo 1( La i>!rtad d! iniciati,a #ri,ada BArt4cuo 8 La i>!rtad d! !"#r!&a? co"!rcio ! indu&tria BArt4cuo ( La i>r! co"#!t!ncia BArt4cuo 91 La #ro+i>ición d! con0i&catori!dad tri>utaria BArt4cuo 5 E d!r!c+o a d!>ido #roc!&o a a tut!a %uri&dicciona BArt4cuo 1(b? inci&o
1. Gra0icada& a& co&a& d! "odo d!&crito? u!da caro u!? !n #rinci#io? #ara ca&o& co"o ! #r!&!nt!? r!&uta #!r0!cta"!nt! !@4ti"o #od!r acudir a #roc!&o con&tituciona co"o una "ani0!&tación u! a&u"! ! d!r!c+o a a tut!a %uri&dicciona !0!cti,a. Natura"!nt!? co"o in"!diata"!nt! &! ,!r*? dic+a 0acutad d!>!r* u!dar condicionada a o& #ro#io& &u#u!&to& #r!,i&to& #or a !? d! con0or"idad con a Con&titución? cont!Kto d!ntro d! cua &! #ant!a ! &i@ui!nt! t!"a d! di&cu&ión.
Lo $p$e"o de p#ocedencia de& p#oceo con"i"$ciona& con"#a &a ($#idicci%n a#;i"#a& 19.
E&t! Co!@iado con&id!ra #!rtin!nt! r!it!rar u! aunu! r!&uta
#!r0!cta"!nt! !@4ti"o acudir a #roc!&o con&tituciona a !0!cto& d! cu!&tionar ! car*ct!r !&i,o d! o& acto& !K#!dido& #or a %uri&dicción ar>itra? ta cua &! #u&o d! "ani0i!&to? !ntr! otro&? !n ! 0unda"!nto / d! a &!nt!ncia r!ca4da !n ! EK#. 919Q/QPHC'TC BCa&o =!rnando Cantuaria& 2aa,!rr? !o &oo !& #o&i>! cuando a4 &! o>r! d! "odo ar>itrario? #or d!"*& incon&tituciona. A&4 ta">iiitar4a ! contro con&tituciona &o>r! a %uri&dicción ar>itra? !&t! Tri>una !&ti"a o#ortuno !n0ati$ar u!? d!&d! un #unto d! ,i&ta ca&u4&tico? &!r4an !ntr! otra& tr!& a& &ituacion!& o +i#ót!&i& #rinci#a!&
!n
a&
u!
#odr4a 119
con0i@urar&!
a
citada
,aria>!
0i&cai$adora: a Cuando a %uri&dicción ar>itra ,un!ra o a"!na$a cuaui!ra d! o& co"#on!nt!& 0or"a!& o &u&tanti,o& d! a tut!a #roc!&a !0!cti,a Bd!>ido #roc!&o? tut!a %uri&dicciona !0!cti,a? !tc.. E&ta cau&a &óo #u!d! &!r incocada una ,!$ u! &! +aa a@otado a ,4a #r!,ia ; Cuando a %uri&dicción ar>itra r!&uta i"#u!&ta i4cita"!nt!? d! "odo co"#u&i,o o uniat!ra &o>r! una #!r&ona B!&to !&? &in &u autori$ación? co"o 0ór"ua d! &oución d! &u& con0icto& o d! a& &ituacion!& u! ! incu">!n c Cuando? a #!&ar d! +a>!r&! ac!#tado ,ountaria"!nt! a %uri&dicción ar>itra? !&ta ,!r&! &o>r! "at!ria& a>&outa"!nt! indioni>!& Bd!r!c+o& 0unda"!nta!&? t!"a& #!na!&? !tc.. 18. En o u! r!!cta a a #ri"!ra +i#ót!&i&? !&t! Co!@iado no ti!n! &ino u! r!it!rar o& crit!rio& d! contro con&tituciona u! &u!!n in,ocar&! !n ! ca&o d! #roc!&o& con&tituciona!& contra r!&oucion!& %udicia!&. Lo dic+o? !n otra& #aa>ra&? ui!r! &i@ni0icar u! a&4 co"o ocurr! r!!cto d! otra& ,aria>!& %uri&dicciona!&? #rinci#a"!nt! d! a %udicia? !n ! ca&o d! &u#u!&to !Ka"inado? a %uri&dicción ar>itra #odr* &!r !n%uiciada con&tituciona"!nt! cuando ,un!r! o a"!nac! cuaui!ra d! o& co"#on!nt!& d! a tut!a %uri&dicciona !0!cti,a Bd!r!c+o d! acc!&o a a %uri&dicción o !0icacia d! o d!cidido o au!o& otro& u! int!@ran ! d!>ido #roc!&o &!a !n &u di"!n&ión 0or"a
o
#roc!di"!nta
B%uri&dicción
#r!d!t!r"inada?
#roc!di"i!nto
#r!!&ta>!cido? d!r!c+o d! d!0!n&a? "oti,ación r!&outoria? !tc. &!a !n &u di"!n&ión
&u&tanti,a
o
"at!ria
B!&t*ndar!&
d!
ra$ona>iidad
#ro#orcionaidad? !!"!nto& todo& !&to& a o& u!? #or o d!"*& co"o >i!n &! &a>!? ! Códi@o Proc!&a Con&tituciona &! r!0i!r! >a%o a a#roKi"ación conc!#tua d! tut!a #roc!&a !0!cti,a BArt4cuo 5. 1(. En o u! r!!cta a a &!@unda +i#ót!&i& !nunciada? u!da caro u! a natura!$a d! a %uri&dicción ar>itra !& !n !&!ncia 0acutati,a #ara ! ca&o d! o& #articuar!& o &u%!to& #ri,ado&. D!&d! dic+a #!r!cti,a? !& !,id!nt! u! toda &ituación !n u! &! ! #r!t!nda articuar con car*ct!r o>i@atorio o &in con&!nti"i!nto !K#r!&o d! ui!n!& &u&cri>an un contrato? &! con&tituir* !n un 0!nó"!no a>i!rta"!nt! incon&tituciona? u! +a>iitar* con toda !@iti"idad ! !%!rcicio d! a %uri&dicción con&tituciona. Lo &!aado? !n otra& #aa>ra&? !,a i"#4cita a r!@a d! u! o& #articuar!& no #u!d!n &!r d!o%ado& d! &u d!r!c+o a u! &u& con0icto& o contro,!r&ia& &!an prima facie ,!ntiado& ant! a 11
%uri&dicción ordinaria? d! "an!ra ta u! &oo &!r* !n &ituacion!& !Kc!#ciona!&? nacida& d! &u #ro#ia ,ountad? !n u! &! +a>iitar* ! !%!rcicio d! a %uri&dicción ar>itra. /. =ina"!nt!? !n o u! r!!cta a a t!rc!ra +i#ót!&i& d! contro? !&t! Co!@iado !&ti"a u!? aun cuando a %uri&dicción ar>itra t!n@a &u ori@!n !n ! con&!nti"i!nto d! ui!n!& #artici#an d! una r!ación contractua? !o d! nin@una "an!ra %u&ti0icar* ! u! +acia &u !&tructura &! r!condu$can a&unto& #or &u #ro#ia natura!$a indioni>!& #or o& #ro#io& &u%!to& #artici#ant!& d! dic+a r!ación. E& !&o #r!ci&a"!nt! o u! ocurr! cuando &! trata d! d!r!c+o& 0unda"!nta!& u!? co"o &! &a>!? no #u!d!n &!r o>%!to d! n!@ociación a@una ni &iui!ra !n o& ca&o& !n u! !Ki&ta a ,ountad !K#r!&a d! #r!&cindir d! o& "i&"o& o at!raro& !n todo o #art! d! &u cont!nido. E& !&o ta">iutaria& !n a& u! ! E&tado d! nin@una "an!ra #u!d! r!nunciar a &u ca#acidad d! contro &anción.
E& cao p&an"eado /1. En ! ca&o d! auto&? &! a#r!cia u! ! #ro#ó&ito d! #roc!&o #ant!ado no r!&id! !n di&cutir o u! &! ,i!n! +aci!ndo !n a %uri&dicción ar>itra ta"#oco !n d!nunciar una i"#o&ición uniat!ra a a u! o& r!curr!nt!& +aan &ido 0or$ado& o inducido& &in &u conoci"i!nto !K#r!&o "uc+o "!no& !n a #o&i>iidad d! u! ! ar>itra%! t!n@a u! ,!r con "at!ria& indioni>!&. En ! #r!&!nt! ca&o &! trata? con0or"! &! +a #r!ci&ado a inicio? d! di&cutir ! acanc! d! c*u&ua& contractua!& d! cont!nido ci,i co"!rcia? #or o d!"*& incu!&tiona>!"!nt! ac!#tada& d! "an!ra ,ountaria #or a& !"#r!&a& r!curr!nt!& ,4a a c!!>ración d! contrato& d! natura!$a !"in!nt!"!nt! #ri,ada. Por otra #art!? ! u! a& c*u&ua& r!0!rida& ,!r&!n &o>r! a #o&i>iidad d! &o"!t!r a ar>itra%! o& con0icto& d!ri,ado& d! o& contrato& r!!cti,o&? no ca">ia !n nada a& co&a&? #u!&? co"o a &! ad!antó? no !&ta"o& stricto sensu !n nin@una d! a& tr!& +i#ót!&i& ant!rior"!nt! r!0!rida&. //. 2i? a r!,<& d! o &!aado !n ! 0unda"!nto #r!c!d!nt!? &! #udi!&! di&cutir ! cont!nido o o& acanc!& d! cuaui!r c*u&ua contractua ,4a ! #r!&!nt! #roc!&o d! a"#aro con&tituciona? &! d!&,irtuar4a #or co"#!to ! 118
acanc! d! !&t! 6ti"o? u!? co"o >i!n &! &a>!? &oo &! !ncu!ntra i"itado a a tut!a d! ur@!ncia d! o& d!r!c+o& 0unda"!nta!&? ant!& u! a a di&cu&ión d! o& t!"a& !"in!nt!"!nt! ordinario&. Ca>!? #or o d!"*&? aadir u! &i >i!n a i>!rtad d! contratación ti!n! un indi&cuti>! r!conoci"i!nto con&tituciona? no todo& o& a!cto& u! int!@ran &u cont!nido #u!d!n con&id!rar&! d! a>&outa r!!,ancia con&tituciona. En dic+o cont!Kto u!da caro u! a di&cu&ión d! t!"a& co"o o& u! #ant!an a& !"#r!&a& r!curr!nt!& "!diant! a #r!&!nt! d!"anda? &in #!r%uicio d! r!u!rir d! una !&tación #ro>atoria ad!cuada? corr!ond!n &!r ,!ntiado& a tra,<& d! !%!rcicio d! o& #roc!&o& d! car*ct!r ordinario? &i!ndo a#ica>! !n ta!& circun&tancia& a #r!,i&ión cont!nida !n ! inci&o 1 d! art4cuo d! Códi@o Proc!&a Con&tituciona.
2$"en"aci%n en &a ($#ip#$dencia p#eceden"e* /.
E&t! Co!@iado con&id!ra #!rtin!nt! #untuai$ar? u! o& crit!rio&
d!&arroado& #or a #r!&!nt! &!nt!ncia B!!cia"!nt! o& u! 0i@uran !n o& 0unda"!nto& 1 a 15 1 a / &! &u&t!ntan !n a %urirud!ncia #r!c!d!nt!"!nt! !&ta>!cida #or !&t! "i&"o Tri>una? con&titu!ndo d! con0or"idad con ! Art4cuo VI d! T4tuo Pr!i"inar d! Códi@o Proc!&a Con&tituciona? #art! d! &u doctrina con&tituciona ,incuant!? a to"ar&! !n cu!nta #or todo& o& %u!c!& tri>una!& d! a R!#6>ica? d!>i!ndo !n todo ca&o? &in #!r%uicio d! o r!&u!to? incor#orar&! !K#r!&a"!nt! a &u #art! r!&outi,a. Por !&to& 0unda"!nto&? ! Tri>una Con&tituciona? con a autoridad u! ! con0i!r! a Con&titución Po4tica d! P!r6
HA RE27ELTO D!carar IMPROCEDENTE a d!"anda d! a"#aro int!r#u!&ta. Pu>4u!&! noti04u!&!. 22.
GARCÍA TOMA LANDA ARROO ME2ÍA RAMÍRE@ 11(
Conc&$ione Pod!"o& concuir !&ta &!"ana? &a>i!ndo u! a& #!r&ona& natura!& o 04&ica& &on "u di&tinta& d! a& #!r&ona& %ur4dica& o 0icticia&? #!ro aun cuando !Ki&tan !&ta& di0!r!ncia&? a">a& &on &u%!to& d! d!r!c+o& o>i@acion!&. A@o i"#ortant! u! +!"o& #odido a#r!nd!r !& u! a& #!r&ona& %ur4dica& ta">i!n &!r r!!tado& #or todo& #rot!@ido& #or ! !&tado. Ad!"*& o u! +!"o& a#r!ndido no& &!r,ir* d! "uc+o a#oo #ara !nt!nd!r co"#r!nd!r ! d!r!c+o co"!rcia? u! !& otra ra"a? "u i"#ortant! !n !&to& ti!"#o&? d! d!r!c+o.
Me"aco9nici%n La& &i@ui!nt!& #r!@unta& t! audar*n a r!0!Kionar &o>r! tu& #ro#io& a#r!ndi$a%!&? !& un !%!rció r!co"!ndado #ara ra$onar ! id!nti0icar nu!&tro !&0u!r$o int!!ctua? a 0inaidad !& r!@uar nu!&tra& accion!& #roc!&o& "!nta!&
)D! a t!"*tica a>ordada u! t! a"ó "*& a at!nción)Con&id!ra& u! a#r!ndi&t! con o& cont!nido& a>ordado&)Tu,i&t! di0icutad con a@6n t!"a o acti,idad- )Có"o o& &ouciona&t!);u< accion!& r!ai$a&t! #ara a#r!nd!r-
TEMA J: LA2 A2OCIACIONE2 LA2 7NDACIONE2 COMITE2* 1/
A#r!ciado !&tudiant!? inici!"o& con "uc+a& an&ia& d! a#r!nd!r nu!&tro &!Kto t!"a d! !&tudio? o& cont!nido& u! a continuación !!r*& t! >rindar* ! &o#ort! #ara ! !&tudio d! o& i>ro& d! nu!&tro Códi@o Ci,i ,i@!nt!? a&4 co"o o& #rinci#io& >*&ico& #ara ! ra$ona"i!nto ó@ico %ur4dico d! nu!&tra "at!ria.
¡Empecemo!
In"#od$cci%n a& "ema E&ti"ado au"no? u!@o d! +a>!r !&tudiado a T!or4a G!n!ra d! a& P!r&ona& 3ur4dica&? !& n!c!&ario a+ora !&tudiar a& "i&"a& d! "an!ra indi,iduai$ada. E& a&4 u! !n !&ta &!"ana? ,!r!"o& a La& A&ociacion!&? La& =undacion!& Lo& Co"it<&? &! !ncu!ntr!n <&ta& in&crito& o no? 2i!ndo u! co"o ui!ra u! !&to& ti#o& d! #!r&ona& %ur4dica& &on t! 4ndo! #ri,ado? &! !ncu!ntran r!@uada& d! "an!ra @!n!ra #or nu!&tro Códi@o Ci,i. E !&tudio d! !&to& t!"a& &on i"#ortant!&? &ir,!n d! >a&! #ara ! !&tudio d! D!r!c+o M!rcanti? D!r!c+o 2oci!tario? D!r!c+o Tri>utario? D!r!c+o Notaria? D!r!c+o R!@i&tra? !tc.
Ap#endi'a(e epe#ado* Cono$ca"o& a+ora a& ca#acidad!& actitud!& a d!&arroar !n !&t! &!Kto t!"a:
Capacidad Conoc! a natura!$a? ca&!&? r!ui&ito& r!@i&tro d! a& a&ociacion!&? 0undacion!& co"it<& Di0!r!ncia d! "an!ra cara #r!ci&a a natura!$a %ur4dica d! a& a&ociacion!&? 0undacion!& co"it<&
Ac"i"$de Partici#a acti,a"!nt! !n o& 0oro& t!"*tico&. Partici#a acti,a"!nt! !n a tutor4a ,irtua? +aci!ndo a#ort!& &i@ni0icati,o& a a "i&"a.
Mapa concep"$a& #e0e#ido a& "ema 1/1
O>&!r,a d!t!nida"!nt! ! &i@ui!nt! !&u!"a? !n ! !ncontrar*& d! un ,i&ta$o d! "an!ra &int!ti$ada o& #rinci#a!& conc!#to d! a t!"*tica u! a>ordar!"o&. );u< conc!#to& o cat!@or4a& t! a"an a at!nción-
1*1* La aociaci%n 1//
1*1*1* De0inici%n E& una #!r&ona %ur4dica no ucrati,a !n a cua &u& int!@rant!& #u!d!n a@ru#ar&! con 0in!& atrui&ta& B!n >!n!0icio d! t!rc!ro&? !@o4&ta& B!n >!n!0icio d! &u& int!@rant!& o "iKto&[1]. E Códi@o Ci,i ,i@!nt!? a d!0in! co"o una or@ani$ación !&ta>! d! #!r&ona& natura!& o %ur4dica& o a">a&? u! a tra,<& d! una acti,idad co"6n? #!r&i@u! un 0in no ucrati,o. La& acti,idad!& u! r!aic!n #u!d!n &!r d! car*ct!r c4,ico? r!i@io&o? >!n<0ico? cutura? #o4tico? @r!"ia? d!#orti,o? !tc.
1*1*/* Ca#ac"e#e La #uraidad d! "i!">ro& E 0in co"6n #!r"an!nt! 4cito #o&i>! La or@ani$ación E cu"#i"i!nto d! 0or"aidad!& !Ki@ida& #or !
1*1** Con"i"$ci%n de &a Aociaci%n Lo& #a&o& #ara !&ta>!c!r una a&ociación &on:
a
ACTA DE CON2TIT7CI>N
;u! !& ! #ri"!r acu!rdo u! to"an o& a&ociado& !n ! cua "ani0i!&tan &u ,ountad d! dar naci"i!nto a a a&ociación [1]. E& un Acto %ur4dico u! d!>! !&tar con0or"! a o #r!&crito !n ! art. 15 d! códi@o ci,i.
; E2TAT7TO E& a nor"a %ur4dica u!? !&ta>!cida #or a i>r! ,ountad d! o& a&ociado& !n ! acto d! con&titución? cont!"#a a& dio&icion!& d! ord!na"i!nto %ur4dico @!n!ra u! r!@ua a acti,idad d! a a&ociación[/].
1/
En !&ta &! d!t!r"inan cu*!& &on o& ór@ano& d! d!ci&ión !K#r!&ión d! a a&ociación? a d!no"inación? 0in!&? duración? d!r!c+o& d!>!r!& d! o& a&ociado&. E&t! !&tatuto d!>! in&cri>ir&! !n r!@i&tro& #6>ico&. E !&tatuto a &!r a nor"a int!rna u! r!@ua ! d!&!n,o,i"i!nto d! a a&ociación? d!>! con&tar #or !&critura #6>ica[]? #ara &a,a@uardar u! nin@una !&ti#uación contra,!n@a dio&iti,o& !@a!& i"#!rati,o&. A otor@ar&! !&t! #or !&critura #6>ica? ! !&tado r!,i&t! d! !@aidad ! acu!rdo d! o& a&ociado&. 2in !">ar@o ca>! a #o&i>iidad u! con&t! !n docu"!nto #ri,ado[5]
Con"enido de& e"a"$"o* 1. La denominación, duración y domicilio: 2! trata d! dato& u! no aud!n 0ata& !n tanto &! r!0i!r!n a a id!nti0icación d! a #!r&ona %ur4dica o &u u>icación !n ! !acio a ti!"#o #r!,i&to !n ! d!&!n,o,i"i!nto d! &u& acti,idad!&? !n o r!0!r!nt! a a d!no"inación? no !Ki&t! nin@una i"itación #ara d!t!r"inara? no o>&tant!? au!a u! &!aa ! art4cuo V d! t4tuo #r!i"inar d! Códi@o Ci,i? !n cuanto a a duración? a a&ociación &! in&titu! con a int!nción d! d!&arroar acti,idad!& !n 0or"a !&ta>! &on 4"it! #r!d!t!r"inado? con &!ntido d! #!r"an!nt!? r!0!rida& a &u& acti,idad!& &!an cutura!&? @r!"ia!&? c4,ica& o d!#orti,a&? #or 6ti"o !n r!0!r!ncia a do"iciio? co"#r!nd! ! u@ar dond! &! !&ta>!c! &u &!d! &ocia. /.Q Los fines: E&to& d!>!n #r!&!nciar&! !n ! !&tatuto? !&t! no d!>! t!n!r car*ct!r ucrati,o? a ! no 0i%a i"itación a@una #ara d!t!r"inar ! 0in? !Kc!#to u! no +a d! #!r&!@uir un ucro !n >!n!0icio d! o& a&ociado&. 2i 0u!ra d! !&t! "odo &! !&tar4a 0r!nt! a otro ti#o d! #!r&ona %ur4dica: a &oci!dad [1] .Q Los bienes #ue integran el patrimonio social : Indica a a&i@nación d! cuota& a car@o d! o& a&ociado&. 5.Q La constitución, funcionamiento de la asamblea general de asociación, consejo directi$o y demás órganos de la asociación: La #ri"!ra r!6n! a
totaidad d! o& a&ociado&? !& ! ór@ano &u#r!"o d! a in&titución? ! con&!%o dir!cti,o !&t* con&tituido #or a&ociado& !!@ido& #or a a&a">!a @!n!ra.
1/5
.Q Las condiciones para la admisión, renuncia y exclusión de sus miembros : 2! &!aa u! !Ki&t!n r!ui&ito& r!@ido& #or ! "i&"o !&tatuto #ara a ad"i&ión? r!nuncia !Kcu&ión d! o& "i!">ro&. 9. Los derechos y deberes de los asociados: E& una o>i@ación u! &! con&id!ra !n ! !&tatuto a a&i@nación d! !&ta& 0acutad!&. .Q Los re#uisitos para su modificación : 2! &!aa u! ! !&tatuto d!t!r"in! o& r!ui&ito& #ara &u "odi0icación? a "i&"a u! !& atri>uto d! a a&a">!a @!n!ra. 8.Q Las normas para su disolución y li#uidación de la asociación y las relati$as al destino final de sus bienes: 2! d!>! a&i@nar a& r!@a& a a#icar&! !n ca&o
d! di&oución iuidación d! a a&ociación au!a& r!acionada& con ! d!&tino 0ina d! #atri"onio[/] (.Q Los demás pactos y condiciones #ue establezcan : E& d!cir &! 0acuta a o& a&ociado& con&titu!nt!& a !&ta>!c!r otro& #acto& condicion!& u! con&id!r!n a 0in d! un ó#ti"o 0unciona"i!nto #ara acan$ar &u& 0in!&.
a RECONOCIMIENTO E&ta d!t!r"ina !&ta>!c! a #artir d! u< "o"!nto &! con&id!ra u! a a&ociación !Ki&t! !@a"!nt!. 2!@6n indica Mario 2!oan! Linar!& [1]? !n a !@i&ación c+i!na ! r!conoci"i!nto &! otor@a a tra,<& d! a a#ro>ación d! Pr!&id!nt! d! a R!#6>ica? &a,o u! &! con&titua "!diant! ! !K#r!&a. En ! Códi@o Ci,i Itaiano &! cond!n&a una 0ór"ua "iKta? !& d!cir ! r!conoci"i!nto &! o>ti!n! "!diant! a in&cri#ción !n ! r!@i&tro? #r!,ia autori$ación @u>!rnati,a. En ! P!r6? no toda& a& "odaidad!& a&ociati,a& &! in&cri>!n &in #r!,ia autori$ación ad"ini&trati,a? #u!& t!n!"o& ! ca&o d! a& co"unidad!& ca"#!&ina& o a& or@ani$acion!& &ocia!& d! >a&! #ara &u in&cri#ción r!ui!r!n
#r!,ia"!nt!
una
autori$ación
!K#!dida
#or
a
autoridad
ad"ini&trati,a? a&4 co"o a& or@ani$acion!& r!i@io&a& u! d!>!n contar con un !&tatuto #r!,ia"!nt! a#ro>ado #or a autoridad !c!&i*&tica. En !0!cto? &! #u!d! con&tituir una a&ociación con 0in!& r!i@io&o& &in a corr!ondi!nt! autori$ación !c!&i*&tica? ! art4cuo 81 d! Códi@o Ci,i &! 1/
r!0i!r! a a& órd!n!&? con%u@acion!& r!i@io&a& a o& in&tituto& &!cuar!& u!? con0or"! a art4cuo ( d! D.L. Nb//11 d! /5''1(8? !n ! cua &! a#ru!>a ! Acu!rdo &u&crito #or a 2anta 2!d!? ! E&tado P!ruano #u!d!n or@ani$ar&! co"o a&ociacion!&? con0or"! a Códi@o Ci,i P!ruano? r!!t*ndo&! &u r<@i"!n !conó"ico int!rno. La di0!r!ncia ! con&i@ui!nt! *">ito d! a#icación r!&utan duro&: &i un @ru#o d! aico& &! or@ani$an !n una a&ociación con 0in!& r!i@io&o&? &in 0or"ar #art! d! a %!raru4a !c!&i*&tica? &! a#ica ! "!ncionado art4cuo 81? #ri"!r #*rra0o. 2i no& !ncontra"o& 0r!nt! a una a&ociación r!i@io&a? int!@rant! d! *">ito !c!&i*&tico &! a#ican ! art4cuo 81? &!@undo #*rra0o ! art4cuo ( d! D.L. Nb//11[/]
;
LIBRO2 DE LA A2OCIACI>N
Ta co"o o &!aa ! art4cuo 8 d! Códi@o Ci,i? toda a&ociación d!>! !,ar o& &i@ui!nt!& i>ro& con a& 0or"aidad!& d! L! >a%o r!on&a>iidad d! Pr!&id!nt! d! Con&!%o Dir!cti,o. Li>ro d! r!@i&tro d! a&ociado&: no">r!? acti,idad? do"iciio? 0!c+a d! ad"i&ión? !tc. Li>ro d! a&a">!a d! a&ociado&. Li>ro d! acta& d! con&!%o dir!cti,o.
1*1*1* a*
De;e#e de#ec-o de &o Aociado De#ec-o a Vo' Vo"o*
E "i!">ro o a&ociado ti!n! d!r!c+o a !K#r!&ar&! i>r!"!nt! &o>r! t!"a& ,incuado& con a& acti,idad!& d! a a&ociación. En cuanto a d!r!c+o a ,oto? #ara t!n!r d!r!c+o a a&i&tir ,otar !n !a&? ! a&ociado d!>! !ncontrar&! +*>i !n ! !%!rcicio d! &u& d!r!c+o&. En una &oci!dad "!rcanti? a cada accioni&ta ! corr!ond! un ,oto u! cada acción u! &!a d! &u& #ro#i!dad? !& d!cir un ,oto #or acción? !n a
1/9
a&ociación ! #rinci#io dic! un a&ociado? un ,oto? r!@uado #or ! art4cuo 88 d! Códi@o Ci,i con ! o>%!to d! #rocurar a i@uadad d! o& a&ociado&[]
;*
Rep#een"aci%n de $n aociado*
7n a&ociado #u!d! +ac!r&! r!#r!&!ntar !n a&a">!a @!n!ra #or otra #!r&ona? ! !&tatuto #u!d! dion!r u! a r!#r!&!ntación r!cai@a !n un a&ociado. E&ta r!#r!&!ntación &! r!ai$a #or !&critura #6>ica o #or !&crito con car*ct!r !!cia #ara cada a&a">!a.
c*
T#anmii;i&idad de &a ca&idad de& aociado*
Co"o r!@a @!n!ra? a caidad d! a&ociado !& intran&0!ri>! &a,o u! o #!r"ita ! !&tatuto? a&4 &! #ant!a !&ta !Kc!#ción !n cuanto !Ki&t!n no #oca& a&ociacion!& con un @ran n6"!ro d! a&ociado&? !n a& cua!& #odr4a car!c!r d! i"#ortancia a d!no"inada affectio societatis. Contri>u! ta">iiidad d! incor#orar #!r&ona& %ur4dica& a &!no d! a a&ociación co"o a 0inaidad @!n!ra u! !a #u!d! a&u"ir. En !&ta& !,!ntuaidad!& !& !K#ica>! u! o& #ro#io& a&ociado& d!t!r"in!n i>r!"!nt! a con&tituir a #!r&ona %ur4dica? ! d!r!c+o a tran&"itir a caidad d! a&ociado[5]
d*
+<$i=ne p$eden e# aociado.
Cuaui!r #!r&ona &!a natura o %ur4dica? ta">i
e*
Ren$ncia de &o aociado*
2! #u!d! !nt!nd!r a r!nuncia co"o una d!caración d! ,ountad !n a u! +ac! #r!,a!c!r &u d!r!c+o d! a#artar&! d! a !ntidad? ! !0!cto co"o con&!cu!ncia !& a !Kt!n&ión d! o& d!r!c+o& o>i@acion!& u! ! corr!ond4a. E&to !&t* &!aado !n ! art4cuo (1 d! Códi@o Ci,i. Caro& =!rn*nd!$ 2!&&ar!@o[] &o&ti!n! u! a r!nuncia !&crita #!r"it! !&ta>!c!r una 0!c+a #ara o& !0!cto& d! art4cuo (1. E& d!cir? #ara d!t!r"inar +a&ta u< "o"!nto ! a&ociado r!nunciant! !&t* o>i@ado a #a@ar a& cuota& a &u car@o. En ! ca&o d! cuota& d!%ada& d! a>onar? o& a&ociado& r!nunciant!&? o& !Kcuido& o& &uc!&or!& d! o& 1/
a&ociado&? u!dan o>i@ado& a &u #a@o? d! i@ua "odo no !& #o&i>! u! ! a&ociado r!nunciant! #u!da !Ki@ir a d!,oución d! &u& a#ortacion!&.
1*1** Con0o#maci%n de &a Aociaci%n Lo& !!"!nto& u! co"#on!n a !&tructura d! a a&ociación &! d!no"inan ór@ano&. En toda a&ociación !Ki&t!n do& ór@ano& 0unda"!nta!&: a a&a">!a ! con&!%o dir!cti,o? 0acutati,a"!nt!? #u!d! incuir&! otro& ór@ano& co"o @!r!ncia!& o d! contro.
a*
LA A2AMBLEA GENERAL
Ta co"o o &!aa ! art4cuo 85 d! Códi@o Ci,i? a a&a">!a @!n!ra !& ! ór@ano &u#r!"o d! a a&ociación. 2! con&titu! con a r!unión d! o& "i!">ro& d!>ida"!nt! con,ocado& #ara !K#r!&ar a ,ountad d! a #!r&ona %ur4dica a tra,<& d! #ronuncia"i!nto d! a& "aor4a&? #or !o no r!ui!r! a #r!&!ncia d! todo& &u& "i!">ro&? no o>&tant! todo& d!>!n &!r con,ocado&. Para in&taar&! to"ar acu!rdo& &! r!ui!r! ,!ri0icar a !Ki&t!ncia d! un n6"!ro d!t!r"inado d! "i!">ro&? o u! &! conoc! co"o uóru". EKi&t!n do& ti#o& d! uóru": ! n!c!&ario #ara in&taar una a&a">!a Buóru" d!i>!rati,o ! n!c!&ario #ara ado#tar r!&oucion!& Buóru" r!&outi,o [1]
;*
EL CON2E3O DIRECTIVO
E& un ór@ano u! r!ai$a 0uncion!& !&!ncia"!nt! !%!cuti,a& d! r!#r!&!ntación d!ntro d! a #!r&ona %ur4dica. E&t* r!#r!&!ntado o diri@ido #or un Pr!&id!nt!? ! !&tatuto #u!d! dion!r a a&i@nación d! otro& car@o& ! n6"!ro d! int!@rant!& u! d!>! t!n!r ! con&!%o[/] E&t! con&!%o !& d!&i@nado #or a A&a">!a? a "i&"a u! d!>! in&cri>ir&! !n a #artida r!@i&tra d! a a&ociación #ara !o? &! r!ui!r! a co#ia notaria"!nt! c!rti0icada d! acta !n a u! &! d!&i@nó a con&!%o? ! #adrón d! a a&ociación? a i&ta d! &ocio& a&i&t!nt!&? acta d! &u0ra@io? a&a">!a d! #roca"ación a con,ocatoria. 1/8
1*1*J* Dio&$ci%n Li8$idaci%n La iuidación !& con&!cu!ncia d! a di&oución? au4 &! #roc!d! a !ntr!@ar ! #atri"onio &ocia a a& #!r&ona& d!&i@nada& !n ! !&tatuto? con !Kcu&ión d! o& a&ociado& a co"unidad? d! #r!0!r!ncia a a #ro,incia dond! tu,o &u &!d! a a&ociación. E& #or !o u! !& n!c!&ario? durant! ! #!r4odo d! iuidación? canc!ar a& d!uda& cu!nta& #!ndi!nt!& d!t!r"inar a co"#o&ición #atri"onia. E&t! !& un #!r4odo int!r"!dio !ntr! a di&oución a tota !Kt!n&ión d! &u acti,idad. La& cau&a!& #u!d!n &!r: V!nci"i!nto d! #a$o d! duración: u! o#!ra d! #!no d!r!c+o &in r!u!rir un acu!rdo d! a&a">!a. Concu&ión d! &u o>%!to o i"#o&i>iidad "ani0i!&ta d! r!ai$aro : ! #ri"!ro &! r!0i!r! a +!c+o d! +a>!r con&tituido una a&ociación cua 0inaidad !& a con&trucción d! un c!ntro d! &aud? t!r"inado d! con&truir&!? concu! ! o>%!to !n ! &!@undo ca&o? a i"#o&i>iidad "ani0i!&ta ocurr! cuando una a&ociación no #u!d! cu"#ir &u 0inaidad? #or !%!"#o? #or ra$on!& !conó"ica&. Por acu!rdo d! a %unta d! acr!!dor!&: d! con0or"idad con a ! d! a "at!ria? u!@o d! u! ! con&!%o dir!cti,o +aa &oicitado a d!caración d! in&o,!ncia d! a a&ociación #or t!n!r #ro& u! con0i@ura a di"!n&ión &ocioó@ica !Ki&t!ncia d! a #!r&ona %ur4dica. Ta co"o &! &a>! a 1/(
#!r&ona %ur4dica !& una co!cti,idad? &i 0ata !&ta co!cti,idad a a&ociación car!c! d! &!ntido con&!cu!nt!"!nt! d!>! di&o,!r&! #or "andato d! a !. Otra cau&a &!r4a ! ,!nci"i!nto d! #a$o d! con&titución d! a #!r&ona %ur4dica. Por 0ata d! #uraidad d! a&ociado&: cuando a tra: !&ta i"#orta un d!0icitario d!&!uii>rio !conó"ico u! no #!r"it! r!ai$ar a !nt! &u acti,idad? ,i!n! a &i@ni0icar #ara au! &u "u!rt! ci,i[/] Por r!ai$ar acto& contrario& a ord!n #6>ico: o a a& >u!na& co&tu">r!&? a &oicitud d! Mini&t!rio P6>ico "!diant! un #roc!&o a>r!,iado. Cuaui!r otra cau&a #r!,i&ta !n a ! o ! !&tatuto.
1*/* La 0$ndaci%n 1*/*1* Concep"o La 0undación !& d!0inida #or ! art4cuo ((b d! Códi@o Ci,i co"o: 7na or@ani$ación no ucrati,a in&tituida "!diant! a a0!ctación d! uno o "*& >i!n!& #ara a r!ai$ación d! o>%!ti,o& d! car*ct!r r!i@io&o? a&i&t!ncia? cutura u otro& d! int!r<& &ocia. 2!@6n Paacio Pi"!nt!? a 0undación ,i!n! a &!r a d!&tinación d! un #atri"onio? #or una #!r&ona? d!no"inada 0undador? a un 0in !!c40ico? concr!to? atrui&ta !Ktra #atri"onia Para =!rn*nd!$ 2!&&ar!@o? a 0undación conc!#tua"!nt! !& un c!ntro id!a unitario d! i"#utación nor"ati,a d! &ituacion!& %ur4dica& u! aud!? a ni,! d! a ,ida +u"ana &ocia? a una or@ani$ación d! #!r&ona& u! ad"ini&tra &in #ro#ó&ito d! ucro >i!n!& a0!ctado& #or una o "*& #!r&ona&? conocida& co"o 0undador!&? cuo& 0ruto& &! d!&tinan a un 0in d! int!r<& &ocia
1
E doctrinario Eino$a Eino$a? d!0in! a a 0undación co"o: 7na #!r&ona %ur4dica no ucrati,a u! &! con&titu! con a a0!ctación #atri"onia con 0in!& atrui&ta& d! una o ,aria& #!r&ona& B0undador o 0undador!& !n a cua &u& int!@rant!& Bad"ini&trador!& &! !ncar@an d! con&!r,ar cuidar dic+o #atri"onio? a&4 co"o d! diri@ir !&ta #!r&ona %ur4dica? !n >!n!0icio d! t!rc!ro& B>!n!0iciario&. Para Garc4a A"i@o citado #or !&t! "i&"o autor 2! !nti!nd! #or 0undación au!o& #atri"onio& autóno"o& d!&tinado& #or o& 0undador!& a a con&!cución d! un 0in 4cito ad"ini&trado& &in 0in d! ucro #or a& #!r&ona& a ui!n!& corr!onda &u @o>i!rno? con0or"! a a& #r!&cri#cion!& d! &u& !&tatuto&? u!? con&tituida& r!@uar"!nt!? @o$an d! #!r&onaidad %ur4dica.
1*/*/* Ca#ac"e#i"ica La 0undación ti!n! a& &i@ui!nt!& caract!r4&tica& E& un acto d! or@ani$ación: La 0undación !& un acto d! or@ani$ación #ara a ad"ini&tración d! #atri"onio a0!ctado. En !&tricto? a 0undación !& un nu!,o &u%!to d! d!r!c+o Bdi&tinto d! 0undador u! ad"ini&tra? a tra,<& d! a or@ani$ación cr!ada? ! #atri"onio a#ortado #or ! 0undador? ? !n con&!cu!ncia &! d!&,incua d! !&t!? ui! &!r d! int!r<& &ocia: E o>%!ti,o d! a 0undación !& d! int!r<& &ocia? #or cuanto !& !"in!nt!"!nt! &oidario? 0iantró#ico? d! &!r,icio& a a co"unidad? !tc. Por !%!"#o. Car!c! d! "i!">ro&: A r!!cto Eino Mu! a tituaridad #o&i>! d! o& d!r!c+o& d!>!r!& %ur4dico&? &ino #or &!r!& +u"ano& &óo circun&tancia"!nt! d!t!r"inado& u! &on o& >!n!0iciario& o& u! int!@ran o& ór@ano& ad"ini&trati,o& u! ta"#oco o &on? #u!& !&to& !&t*n !Kcu&i,a"!nt! a &!r,icio d! a ,ountad d! 0undador? ui%!ti,o& a 0a,or d! t!rc!ro&: La 0undación a &!r un acto d! d!r!ndi"i!nto? d! #r!ocu#ación d! !ntorno? #or o& #ro>!"a& u! a0!ctan 11
a @ru#o& o cat!@or4a& d! a #o>ación? a tra,<& d! &u >u!na acción >!n!0icia a o& t!rc!ro&? no a uii!n!&tar #ro#io con a& n!c!&idad!& d! otro&? ni,!ar a& d!&i@uadad!& &ocia!&. No ti!n! ór@ano& &o>!rano& d! @o>i!rno: La 0undación no ti!n! ór@ano& u! #udi!ran !Ktin@uir a !ntidad? ca">iar ! o>%!to? 0in d! &u cr!ación o d!&tino d! &u& >i!n!&? co"o !& ! ca&o d! a a&a">!a @!n!ra d! a a&ociación? #u!& &oa"!nt! ti!n! ór@ano& ad"ini&trati,o&? int!@rado& #or &!r!& +u"ano&? ui!n!& &in &!r "i!">ro& d! ta!& !ntidad!&? #on!n &u ,ountad &u acción a &!r,icio d! ta!& o>ra&.
1*/** C&ae a*
R!i@io&a&: =undacion!& d!dicada& a o@rar o>ra& d! car*ct!r !iritua.
;* A&i&t!ncia!&: =undacion!& d!dicada& a >rindar a !%!cutar toda ca&! d! accion!& d! a#oo &oidario? ant! cuaui!r ti#o d! circun&tancia&? di0!r!nci*ndo&! d! co"it #or t!n!r !&t! car*ct!r d! t!"#oraidad.
c*
Cutura!&: =undacion!& u! !&t*n a &!r,icio d! +o">r! #ara d!&arroar
a toda "ani0!&tación d! ci!ncia d! cutura.
d* 2ocia!&: Con !&ta ca&i0icación &! d!%a a>i!rta a #o&i>iidad #ara a cr!ación d! cuaui!r otra 0undación u! no !&t< co"#r!ndida !n o& ru>ro& ant!& d!&crito&? co"o #or !%!"#o a& d!&tinada& a a #rot!cción d! "!dio a">i!nt!? &in "*& i"itación u! &u !ritu atrui&ta &oidario !n >!n!0icio d! o& d!"*&.
1*/*5* o#ma de con"i"$ci%n La con&titución d! a 0undación &! #roduc! d! acu!rdo a art4cuo ant!& citado d! do& "an!ra&:
a* Por !&critura #6>ica: Cuando a d!caración d! ,ountad d! 0undador o 0undador!& &! !K#r!&a !n !&critura #6>ica Bacto %ur4dico int!r ,i,o&. E&to& 1/
0undador!& #u!d!n #!r&ona& natura!& o %ur4dica&. En !&t! ca&o d! a& #!r&ona& %ur4dica&? ! r!#r!&!ntant! d!>!r* acr!ditar a in&cri#ción d! a #!r&ona %ur4dica a a cua r!#r!&!nta a& 0acutad!& &u0ici!nt!& u! &! ! +an otor@ado #ara con&tituir una 0undación.
;* Por t!&ta"!nto: Cuando a d!caración d! ,ountad d! 0undador +aa &ido otor@ada a tra,<& d! t!&ta"!nto #or !&critura #6>ica. c!rrado? oó@ra0o o "iitar Bacto %ur4dico "orti& cau&a. 2o>r! ! #articuar? Aria&Q2c+r!i>!r P!$!t no& dic! o &i@ui!nt!: Ent!nd!"o& u! ! o>%!ti,o d! a !&critura #6>ica !& dar! 0or"aidad a a 0undación. 2i!ndo !&to a&4? con&id!ra"o& u! cuando &! r!0i!r! a t!&ta"!nto &! !&t* i"itando a au! u! &! otor@a #or !&critura #6>ica? !&ta>!cido !n ! art4cuo 9(9 d! Códi@o Ci,i? no &! !nti!nd! a t!&ta"!nto c!rrado Bart4cuo 9(( d! CC? ni a oó@ra0o Bart4cuo d! CC. Nu!&tro Códi@o Ci,i no !!c40ica a r!!cto #!ro ta"#oco #ro+4>! a utii$ación d! o& otro& ti#o& d! t!&ta"!nto #ara con&tituir una 0undación.
1** E& comi"= Cu*nta& ,!c!& +!"o& !&cuc+ado ! co"it< d! da"a& d! Y? ! co"it< d! ,a&o d! !c+! d!Y.. r!a"!nt! &a>!"o& )u< &on-. A r!!cto t! in,ita"o& a ,i&itar a j!> u! a continuación t! indica"o&? #ara u! #u!da& anai$ar? d! acu!rdo a a r!aidad #u!da& r!ond!r a a int!rro@ant! )u< !& un co"it<-? )có"o 0unciona-? )có"o &! con&titu!-? )cu*!& &on &u& 0in!&-? !tc a&4 #u!da& conoc!r d! t!"a. Para in@r!&ar +a$ cic !n a dir!cción o i"a@!n.
Conc&$ione de &a e"a emana Pod!"o& concuir !&ta #ri"!ra &!"ana &a>i!ndo u! a& #!r&ona& %ur4dica& d! acu!rdo a &u !&tructura #u!d!n &!r !ntidad!& a&ociati,a& 0undacion!&? u! d!ntro d! a& #ri"!ra& !ncontra"o& a a& a&ociacion!& co"it<&? u!
1
ad!"*& ! !!"!nto d!t!r"inant! #ara &u con&titución? !n ! #ri"!r ca&o &on a& #!r&ona& !n ! &!@undo ca&o !& ! #atri"onio. Ad!"*&? d! "an!ra !!c40ica? &a>!"o& u! nu!&tra !@i&ación ci,i cont!"#a a a& a&ociacion!&? 0undacion!& co"it<&? a& "i&"a& u! ti!n!n a@una& caract!r4&tica& &i"iar!&? #!ro u! d! #ano &u trata"i!nto !@a !& di0!r!nt!. 2a>!"o& ta">ia&! #ara ! d!r!c+o &oci!tario? "!rcanti? !tc.
Me"aco9nici%n Las siguientes preguntas te ayudarán a reflexionar sobre tus propios aprendizajes, es un ejerció recomendado para razonar e identificar nuestro esfuerzo intelectual, la finalidad es regular nuestras acciones y procesos mentales
)D! a t!"*tica a>ordada u! t! a"ó "*& a at!nción)Con&id!ra& u! a#r!ndi&t! con o& cont!nido& a>ordado&)Tu,i&t! di0icutad con a@6n t!"a o acti,idad- )Có"o o& &ouciona&t!);u< accion!& r!ai$a&t! #ara a#r!nd!r-
15
TEMA K: Com$nidade Campeina Na"iva A#r!ciado !&tudiant!? inici!"o& con "uc+a& an&ia& d! a#r!nd!r nu!&tro &rindar* o& ar@u"!nto& n!c!&ario& #ara anai$ar cr4tica"!nt! ! t!"a d! a& co"unidad!& ca"#!&ina& nati,a& cu*!& &on a& i"#icancia& !@a!& u! <&to acarr!a. ¡Empecemo!
In"#od$cci%n a& "ema E&ti"ado au"no? u!@o d! +a>!r !&tudiado o& t!"a& d! A&ociacion!&? =undacion!& Co"it<& !n !&ta &ordar!"o& un t!"a? u! d! una u otra 0or"a +a @!n!rado #o<"ica& !n o& 6ti"o& ti!"#o& !n nu!&tro #a4& &ituación u! +a &acado a a u$ a #oca #rot!cción u! nu!&tra& autoridad!& ! dan a !&t! ti#o d! #!r&ona&? !&ta"o& +a>ando d! a& co"unidad!& ca"#!&ina& nati,a&? a& u! &! !ncu!ntran #rot!@ida& #or nu!&tra carta "a@na? #!ro u! a6n a&4 n!c!&itan "aor at!nción #or #art! d! E&tado.
Ap#endi'a(e epe#ado Ca#acidad 1
Anai$ar !&tudiar ! trata"i!nto d! a& co"unidad!& ca"#!&ina& nati,a& d!&d! &u >a&! con&tituciona ci,i.
Actitud!& Ca#acidad d! An*i&i& &4nt!&i&. Ca#acidad #ara r!ai$ar tra>a%o& coa>orati,o&. To!rancia a a& di0!r!nt!& o#inion!&. Anai$a #ant!a &oucion!& a ca&o& concr!to&.
Mapa concep"$a& #e0e#ido a& "ema
19
1* Com$nidade campeina na"iva 1*1* De0inici%n 0ine La& co"unidad!& ca"#!&ina& nati,a& &on #!r&ona& %ur4dica& &u%!ta& a un r<@i"!n !!cia d!>ido a &u #articuar natura!$a. 2u r!conoci"i!nto &ur@! #or a con&tatación !n a r!aidad d! a !Ki&t!ncia d! or@ani$acion!& d! #!r&ona& natura!& ar!d!dor d! un #atri"onio? ! cua !K#otan #ara &u >!n!0icio. E códi@o? ant! !&ta #articuar r!aidad? &i@ui!ndo a Códi@o d! 1(9 a Con&titución d! 1(( ant!& a a d! 1(? r!conoc! a !Ki&t!ncia d! !&ta& co"unidad!& ca"#!&ina& nati,a& !& r!conoc! #!r&onaidad %ur4dica. E&ta t!nd!ncia !& &!@uida #or a Con&titución d! 1((? a u! !n &u art4cuo 8( !&ta>!c! u! a& co"unidad!& ca"#!&ina& a& nati,a& &on #!r&ona& %ur4dica&. En ! art4cuo 15 d! Códi@o &! dic! u! a& co"unidad!& r!ond!n a un int!r<& #6>ico? o cua no !& d! todo corr!cto. 2i >i!n #u!d! !&ti"ar&! d! int!r<& #6>ico a !Ki&t!ncia d! co"unidad!&? a &!a ca"#!&ina& o nati,a&? #u!& &on una 0or"a tradiciona !n u! &! +a or@ani$ado un i"#ortant! &!ctor d! a #o>ación andina? ! actuar d! <&ta& no !&t* !n 0unción d! int!r<& #6>ico &ino d! d! &u& int!@rant!&. En !&t! &!ntido? ! art4cuo !& caro a &!aar u! ! 0in d! a& co"unidad!& !& ! "!%or a#ro,!c+a"i!nto d! &u #atri"onio #ara ! >!n!0icio @!n!ra !uitati,o d! o& co"un!ro&. D! !&to #u!d! !Ktra!r&! u! a 1
di0!r!ncia d! a 0undación? !n a cua ! 0in d!>4a &!r uno d! int!r<& &ocia? a& co"unidad!& ti!n!n co"o 0in ! >!n!0icio d! &u& "i!">ro&. E&t! >!n!0icio? d! acu!rdo a art4cuo >a%o co"!ntario? d!>! &!r @!n!ra !uitati,o. A #ar!c!r con !&to &! tratar4a d! d!cir u! d!>! >!n!0iciar&! a todo& o& co"un!ro& #or i@ua? aunu! ta">iu&ca >!n!0iciar a cada cua !n a "!dida d! o u! &! "!r!$ca? #u!& !& <&! ! &i@ni0icado d! t!n!0icio& d!>!r4an acan$ar a todo&? aunu! &u cuant4a &! d!t!r"inar4a &o>r! a >a&! d! "!r!ci"i!nto? o u! #odr4a dar&! #or crit!rio& ta!& co"o a #artici#ación !n ! tra>a%o co"una o a car@a 0a"iiar. 2!@6n ! art4cuo ! 0in d! a& co"unidad!& ca"#!&ina& ti!n! un car*ct!r !!cia? #u!& >u&ca ! d!&arroo int!@ra d< o& co"un!ro&. A #ar!c!r a int!nción &!r4a ! !&ta>!c!r una nor"a #ro@ra"*tica u! @u4! o& 0in!& d! a co"unidad +acia un d!&arroo d! a "i&"a. 7na caract!r4&tica !!cia d! a& co"unidad!& ca"#!&ina& nati,a& !& u! &oo #u!d!n !&tar int!@rada& #or #!r&ona& natura!&. A&4? a ! i"ita a #o&i>iidad d! &!r "i!">ro d! !&ta #!r&ona %ur4dica a r!ui&ito d! &!r #!r&ona natura? o u! r!&uta ó@ico #or &u 0or"a d! or@ani$ar&!. E &!@undo #*rra0o d! art4cuo &!aa u! a& co"unidad!& ca"#!&ina& nati,a& &! !ncu!ntran r!@uada& #or !@i&ación !!cia? o u! #odr4a &i@ni0icar do& co&a&? a &a>!r? u! a& dio&icion!& d! Códi@o &on &u#!toria& a o !&ta>!cido !n a& nor"a& !!cia!& o u! ! Códi@o di&ci#ina ! "arco @!n!ra >a%o ! cua &! ri@!n !&ta& #!r&ona& %ur4dica& a& !!& !!cia!& d!&arroan a!cto& !!c40ico&? #!ro &in o#on!r&! a o !&ta>!cido !n ! Códi@o. E&to r!&uta i"#ortant! #u!& d! o#tar&! #or a #ri"!ra o#ción &! t!ndr* u! toda nor"a r!0!r!nt! a a& co"unidad!& ant!rior a a #ro"u@ación d! Códi@o &!@uir* ,i@!nt! aun cuando &! o#on@a a dio&icion!& d! <&t!. En ca">io? &i &! !i@! a &!@unda o#ción? toda ! ant!rior a Códi@o u! &! o#on@a a <&t! +a>r* u!dado d!ro@ada con &u !ntrada !n ,i@!ncia toda nor"a #o&t!rior +a>r* d! t!n!r ran@o d! ! #ara #od!r !&ta>!c!r un r<@i"!n di&tinto. E&ti"a"o& u! !& a &!@unda o#ción a int!r#r!tación corr!cta.
18
1*/* Ei"encia &e9a& La& co"unidad!& ca"#!&ina& nati,a& &on d!0inida& #or ! Códi@o Ci,i co"o or@ani$acion!& tradiciona!& !&ta>!& d! int!r<& #6>ico? con&tituida& #or #!r&ona& natura!&? cuo& 0in!& &! ori!ntan a "!%or a#ro,!c+a"i!nto d! &u #atri"onio? #ara >!n!0icio @!n!ra !uitati,o d! o& co"un!ro&? #ro"o,i!ndo &u d!&arroo int!@ra u! !&t*n r!@uada& #or una !@i&ación !!cia Bart4cuo 15. 2i!ndo n!c!&ario r!conoc!r u! a co"unidad !& una r!aidad cutura? !conó"ica &ocia caract!r4&tica? a d!0inición u! +ac! d! !a ! Códi@o Ci,i ! a&i@na un car*ct!r tradiciona? o u! i"#o&i>iita a r!cr!ación di0u&ión d! !&ta 0or"a or@ani$ati,a #ro#ia d! d!r!c+o andino[1] a& cai0ica co"o or@ani$acion!& d! int!r<& #6>ico &!aa u! #!r&i@u!n a #ro"oción d! &u d!&arroo int!@ra. E cai0icati,o d! or@ani$ación d! int!r<& #6>ico cr!a? a d!cir d! G7ILLERMO =IGALLO? un nu!,o @ico. E "i&"o G7ILLERMO =IGALLO a0ir"a u! a conc!#ción d! co"unidad u! conti!n! ! Códi@o Ci,i no !& otra co&a u! un r!$a@o d! a doctrina do"inant! durant! a ,i@!ncia d! a Con&titución d! 1( >a&ada !n ! iu& i"#!riu" co"o crit!rio d! di&tinción !ntr! #!r&ona& d! D!r!c+o #6>ico &o&ti!n! u! a& #!r&ona& %ur4dica& d! D!r! c+o #6>ico &on au!a& u! @o$an d! #od!r &o>r! t!rc!ro& #ara i"#on!r!& nor"a& d! conducta u! a& co"unidad!& no ti!n!n #od!r d! ,ountad i"#!rant!. A #artir d! a Con&titución d! 1( &! r!conoc! a a& co"unidad!& !Ki&t!ncia !@a #!r&on!r4a %ur4dica? conc!di
1((? art4cuo 8( ? ta co"o a0ir"a ENRI;7E ERNALE2? cuando &! +a>a d! co"unidad!& ca"#!&ina& nati,a&? &! trata d! un conc!#to u! incu! cont!nido& &ocia!&? cutura!&? !conó"ico&? t!rritoria!& %ur4dico& !&to& 6ti"o&? !n &u ca&o? no &on otra co&a u! ! r!conoci"i!nto d! una r!aidad +u"ana int!@ra !Ki&t!nt! ! D!r!c+o &! incina ant! una r!aidad u! no #u!d! d!&conoc!r. =r!nt! a t!Kto d! art4cuo 1 d! Códi@o Ci,i ca>! a #r!@unta )a co"unidad adui!r! a #!r&on!r4a una ,!$ in&crita o a a ti!n! d!&d! ant!& no n!c!&ita in&cri#ción #ara !%!rcitara- a r!u!&ta u! da 3a,i!r DE ELA7NDE !& contund!nt!: ...! art4cuo 1 ti!n! una @ru!&a ,ioación con&tituciona )#or u< ra$ón- Para &u !Ki&t!ncia !@a dic! ! art4cuo &! r!ui!r!? ad!"*& d! a in&cri#ción !n ! r!@i&tro r!!cti,o? &u r!conoci"i!nto o0icia. 7na co"unidad ca"#!&ina u! no &! +aa in&crito !n ! R!@i&tro d! Co"unidad!& d! o& R!@i&tro& P6>ico& u! no +aa &ido r!conocida o0icia"!nt! no ti!n! !Ki&t!ncia !@a? o cua contrar4a no &oa"!nt! ! t!Kto ! !ritu d! a Con&titución ,i@!nt!? &ino una tradición con&tituciona in&taurada d!&d! ! ao /? u! da>a !Ki&t!ncia !@a a a& co"unidad!& ca"#!&ina& #or a &oa co"#ro>ación d! &u !Ki&t!ncia. La in&cri#ción d! una co"unidad !n ! r!@i&tro #!rtin!nt! no !& ni #u!d! &!r un acto con&tituti,o &ino? &i"#!"!nt!? uno ad"ini&trati,oQd!carati,o a 0or"aidad r!@i&tra no con&titu! un r!ui&ito #ara &u ,aid!$. La& dio&icion!& d! Códi@o Ci,i &! a#ican &u#!toria"!nt! a a& r!acion!& &ituacion!& %ur4dica& r!@uada& #or otra& !!& a L! G!n!ra d! Co"unidad!& Ca"#!&ina& BL! NQ /599 !& r!conoc! !Ki&t!ncia !@a #!r&on!r4a %ur4dica ? #ara ! ca&o d! a& co"unidad!& nati,a&? ! art4cuo d! D!cr!to L! NQ //1 ta">i
15
1** Tie##a de &a com$nidade E&t! art4cuo !ncarna !n ! Códi@o Ci,i una #o&tura u! d!0in! a #o4tica !&tata !n torno a a& co"unidad!& ca"#!&ina& nati,a& ? !n o u! &! r!0i!r! d! "odo "*& #r!ci&o? a ca#ita "*& ,aio&o d! a co"unidad andina o &!,*tica? co"o !& a ti!rra. E #roc!&o d! !@ai$ación !& un ca"#o 0!cundo ! i"#ortant! #ara anai$ar a& ca">iant!& di,!r&a& actitud!& "ant!nida& #or ! E&tado +acia a& co"unidad!& ca"#!&ina&[1] Ta ,!$ +aa &ido !&ta di"!n&ión d! #ro>!"a? a u! +aa &u@!rido a a Co"i&ión R!0or"adora d! Códi@o d! 1(85? a u! !Kcu!ra ! trata"i!nto d! !&t! t!"a d! t!Kto inicia d! Códi@o. En !&t! &!ntido ! #ro0!&or =!rn*nd!$ 2!&&ar!@o a0ir"ar4a u! a "at!ria cont!nida !n a 2!cción Cuarta d! i>ro I d! Códi@o Ci,i? !& t!"a #ro#io d! una di&ci#ina %ur4dica autóno"a. Por o u! &!@6n ! #on!nt! d! i>ro I d! Códi@o Ci,i d! 1(85? corr!ond!r4an a D!r!c+o a@rario r!@uar a& conducta& +u"ana& int!r&u>%!ti,a& u! d! a@6n "odo &! r!0i!r!n a a t!n!ncia !K#otación d! a ti!rra a a& "6ti#!& r!acion!& %ur4dica& u! d! !a& &! d!ri,an. No !& &in !">ar@o &oo ! t!"a d! a t!n!ncia !K#otación d! a ti!rra? ! u! int!nta d!0inir !&t! art4cuo d! Códi@o Ci,i? introducido &!@6n con0!&ión d! #ro0!&or =!rn*nd!$? #or a Co"i&ión R!,i&ora d! Códi@o. En !0!cto? ! tut!a%! o a i>!raidad con u! ! E&tado +a actuado 0r!nt! a a& co"unidad!& d! and! o d! a &!,a? no #u!d! d!0inir&! &oo !n t!"a "uc+o "*& #ro0undo? u! +a #!r"itido u! antro#óo@o&? &ocióo@o& 6ti"a"!nt! o& !cono"i&ta&? +aan d!dicado &i@an d!dicando !&tudio& d! in,!&ti@ación &in a@otar ! t!"a? u! #u!d! ,!r&! d!&d! di,!r&a& #!r!cti,a&. D! !&ta& #!r!cti,a&? ta ,!$ a "*& "!diati$ada &!a ! !n0ou! %ur4dico? &o>r! todo &i con < u!r!"o& &i@ni0icar una "an!ra d! ,!r a &oci!dad &oo a #artir d! a !. Pu!& &uc!d!? &in !">ar@o? u! a u#a d! E&tado R!#u>icano #ara ,!r o& 0!nó"!no& &ocia!& +a &ido 0unda"!nta"!nt! a !? !o +a contri>uido a u! ! d!r!c+o &!a co"o +a !&crito D! Tra$!@ni!&? un &u0ri"i!nto u! ti!n! u! &o#ortar ui!n #o&!! otro& ,aor!& di&tinto& co"o ocurr! !n !&t! ca&o con a& co"unidad!&[/]. 151
D! a+4 u! #ara co"!ntar un art4cuo co"o ! u! no& +a &ido a&i@nado? no &!r* &u0ici!nt! +ur@ar !n a& ra$on!& d! a !? co"o +ac4an o& !K<@!ta& d! &i@o& a 0!n!cido&. Por !o cuando ! !@i&ador +a #u!&to !n ! Códi@o Ci,i u! a& ti!rra& d! a& co"unidad!& &on inai!na>!&? i"#r!&cri#ti>!& ! in!">ar@a>!&? r!&utar* d! int!r<& a,!ri@uar u< ra$on!& !,aron a !&to& #ant!a"i!nto& &i !&ta& ra$on!& &! +an "ant!nido a o ar@o d! ti!"#o o &i? #or ! contrario? +an a&o"ado nu!,a& ra$on!& ant! a ,i&ta &i!"#r! at!nta a o& ca">io&? #or #art! d! nu!&tro& !@i&ador!&.
1*5* Vii%n pa"e#na&i"a v* Tendencia &i;e#a&e en e& "#a"amien"o &e9i&a"ivo de &a com$nidade La& co"unidad!& no &i!"#r! +an !ncontrado !n ! D!r!c+o o0icia ta #rot!ccioni&"o co"o &! +a ,i&to? a "!no& d! "odo 0or"a? !n ! &i@o . En !0!cto? a o4,ar +a>4a dictado a inicio d! a R!#6>ica? un d!cr!to u! otor@ó a o& indio& ! d!r!c+o d! ,!nd!r &u& ti!rra& a otra& #!r&ona& B.... La d!ci&ión d! o4,ar i"#ica>a a !Ktinción !@a d! a or@ani$ación co"una. Muc+o& +ac!ndado& a#ro,!c+aron !&ta &ituación #ara 0or$ar a o& indio& a ,!nd!r &u& ti!rra&? con0or"! anota G!r"*n NgkE B1((1Q/5. 2in !">ar@o a inicio& d! &i@o ? co"o !& conocido? ! "o,i"i!nto indi@!ni&ta? unido a a& #ri"!ra& uc+a& o>r!ra&? @!n!raron un ca">io !n a id!oo@4a d! o& !@i&ador!&. A&4? a Con&titución d! 1(/ #udo r!co@!r una nor"a co"o a u! &! +a "ant!nido !n a& Con&titucion!& u! a &uc!di!ron? co"o 0u!ron a& d! 1( 1((. En a& tr!& Con&titucion!& con t!ció u! a& ti!rra& d! a& co"unidad!& !ran inai!na>!&? i"#r!&cri#ti>!& ! in!">ar@a>!&? ta co"o o r!co@ió ! Códi@o Ci,i d! 1(85 !n ! art4cuo u! int!nta"o& co"!ntar. La Con&titución d! 1((? &in !">ar@o? tra& d!>atir a con,!ni!ncia o no d! "ant!n!r ! car*ct!r inai!na>! d! a& ti!rra& co"una!&? ta co"o ,!n4a &i!ndo r!@uada #or a ant!rior Con&titución? a>rió una nu!,a #o&i>iidad a !&ta>!c!r u! a "i&"a co"unidad #u!da a0!ctar &u& ti!rra& ! incu&o tran&0!rira&. E &!@undo #*rra0o d! art4cuo 19 !&ta>!ció !n !0!cto u!? a& 15/
ti!rra& d! a& Co"unidad!& nati,a& ca"#!&ina& &on in!">ar@a>!& ! i"#r!&cri#ti>!&. Ta">i!&. 2a,o L! 0undada !n ! int!r<& d! a co"unidad &oicitada #or una "aor4a d! o& do& t!rcio& d! o& "i!">ro& cai0icado& d! <&ta o !n ca&o d! !K#ro#iación #or n!c!&idad utiidad #6>ica&. En a">o& ca&o& con #a@o #r!,io !n din!ro. La iniciati,a u! con0or"! anota Gui!r"o =i@ao 0u! #r!&!ntada #or 3a,i!r Orti$ d! !,ao&? t!r"inó #or !&taQ >!c!r co"o r!@a @!n!ra a inai!na>iidad d! a& ti!rra& co"una!& ? co"o !Kc!#ción? #od4an &!r !na%!nada& cu"#i!ndo r!ui&ito& u! ! autor !n "!nción o& ord!na d! a &i@ui!nt! "an!ra:
a
;u! a !na%!nación 0u!ra !n int!r<& d! a co"unidad
;
;u! a a#ro>ación d! a tran&0!r!ncia &! ado#tara #or una "aor4a d! o&
do& t!rcio& d! o& "i!">ro& cai0icado& d! a co"unidad
c
;u! ! acu!rdo 0u!ra rati0icado #or !.
E&t! ca">io d! #!r!cti,a r!&uta d! o>i@ado an*i&i&? #u!& a #o4tica !&tata ro"#! a&4 ! crit!rio d! 0or$a"i!nto d! a& !!& u!? &in !nt!nd!r a din*"ica d! a& co"unidad!&? int!nta>a in"o,ii$ara& !n ! ti!"#o. E&ta a#ar!nt! i>!raidad? &in !">ar@o? #ronto &! ,io contra&tada con a #r!&!ncia todo#od!ro&a d! E&tado !n a ,ida d! a co"unidad. A&4? #ara !,ar a a #r*ctica cuaui!r acu!rdo d! !na%!nación o tran&acción d! a #ro#i!dad? d!>4a acudir&! a Para"!nto !n >u&ca d! a a#ro>ación d! una !? &ituación u! con0or"! a a con&tatación u! +ac! ! #ro0!&or =i@ao nunca ocurrió a o ar@o d! a ,i@!ncia d! a Con&titución d! 1((.[1] 2in !">ar@o <&ta& &on a& !Kc!#cion!& a a& u! aud! ! Códi@o Ci,i d! 1(85 cuando !&ta>!c! !n ! art4cuo >a%o co"!ntario? u! a& ti!rra& d! a& co"unidad!& &on inai!na>!&... &a,o a& !Kc!#cion!& !&ta>!cida& #or a Con&titución Po4tica d! P!r6. 7na int!r#r!tación !n &!ntido +i&tórico ti!n! u! dar !&t! acanc! a a nor"a? #u!& !&ta"o& ant! un &u#u!&to nor"ati,o u! >a&a #art! d! &u cont!nido !n una Con&titución? u! &i >i!n a +a &ido d!ro@ada? &in !">ar@o? ti!n! !n !&t! art4cuo d! Códi@o Ci,i una #r!&!ncia #ara !0!cto& d! una int!r#r!tación ca>a co"#!ta d! a nor"a.
15
La Con&titución d! 1(( concu! a nu!&tro "odo d! ,!r !&t! #roc!&o d! r!torno +acia a i>!raidad d! a& #o4tica& !&tata!& !n torno a a #ro#i!dad d! a& co"unidad!& nati,a& ca"#!&ina&? aun cuando !&to d!>!r* &!r to"ado con #in$a&? #u!& una co&a !& a #rot!cción con i>!rtad? !& d!cir dar &!@uridad a a co"unidad #ara u! &u& d!ci&ion!& int!rna&? incuida& au!a& u! to"!n !n con&id!ración a #ro#i!dad d! a ti!rra? #u!dan &!r r!!tada& a,aada&? otra "u di&tinta !& au! &u#u!&to cont!nido +o !n a Con&titución d! 1((? u! !&ta>!c! una i>!raidad a"!na$ant!? dond! #or un ado &! otor@a autono"4a i>!raidad a a& co"unidad!& #ara ! u&o a i>r! dio&ición d! &u& ti!rra&... d!ntro d! "arco u! a ! !&ta>!c! Bart4cuo 8( #!ro a "i&"o ti!"#o &! a#ica a a& ti!rra& d! a& co"unidad!& ca"#!&ina& nati,a& a c*u&ua d! a>andono u! !& @!n!ra #ara todo ti#o d! ti!rra& u! !&t* cont!nida !n ! art4cuo 88 u! !&ta>!c!: La& ti!rra& a>andonada&? &!@6n #r!,i&ión !@a? #a&an a do"inio d! E&tado #ara &u ad%udicación !n ,!nta. Nót!&! có"o ! t!Kto con&tituciona &! r!,!a co"o un c!o&o @uardi*n d! a& nor"a& !@a!&? !& d!cir? a& nor"a& u! u!@o &! !ncar@ar4an d! d!&a#ar!c!r !n a #r*ctica cuaui!r r!&uicio d! #rinci#io tut!ar d! a& co"unidad!&? con0or"! #a&ar!"o& a anai$ar !n o& #unto& &i@ui!nt!&.
1** La "ie##a de &a com$nidade na"iva campeina a no on ina&iena;&e Ta co"o anota"o& a 0inai$ar ! #unto ant!rior? !& i"#ortant! ,!r có"o a Con&titución &! !&0u!r$a #or d!%ar &!ntada &u ,ocación !@i&ati,a !n !&ta "at!ria? #or !o !& >u!no +ac!r un r!cu!nto d! o u! +a #a&ado con ! d!&arroo !@i&ati,o r!!cto d! a& co"unidad!&. Ta ,!$ a #ri"!ra nor"a u! d!&arroa o& nu!,o& #ant!a"i!nto& cont!nido& !n a Con&titución d! 1((? 0u! dada #or ! #ro#io Con@r!&o Con&titu!nt! ant!& d! 0inai$ar &u& &!&ion!&. En !0!cto? a L! NQ /9? d! 1..( !n &u art4cuo t!rc!ro int!nta una &u!rt! d! int!r#r!tación d! o& art4cuo& 88 d! a Con&titución a !&ta>!c!r u! a& @arant4a& !&ta>!cida& !n dic+o& art4cuo& B#or &i u!dara duda? &i@ni0ica u! #or nin@6n "oti,o &! #odr* i"#on!r i"itacion!& o
155
r!&triccion!& a a #ro#i!dad d! a& ti!rra& di&tinta& a a& !&ta>!cida& !n ! t!Kto d! a #r!&!nt! !. Eo &i@ni0ica !n >u!n ro"anc! u! no !Ki&t! #ro+i>ición #ara u! a& co"unidad!& #u!dan !na%!nar &u& ti!rra&? a& #u!dan a0!ctar? o c!d!ra& !n u&o. En !&ta 4n!a ! art4cuo 11 !& #r!ci&o a !&ta>!c!r co"o 6nico r!ui&ito #ara dion!r? @ra,ar? arr!ndar o !%!rc!r otro acto &o>r! a& ti!rra& co"una!& d! a 2i!rra o 2!,a ! ...acu!rdo d! a a&a">!a @!n!ra con ! ,oto con0or"! d! no "!no& d! o& do& t!rcio& d! todo& o& "i!">ro& d! a co"unidad. D! !&t! "odo? ta co"o a0ir"a Laur!ano d! Ca&tio a co"!ntar !&ta nor"a? ! r<@i"!n d! a #ro#i!dad a@raria #!r"it! u! !n ! P!r6? cuaui!r #!r&ona natura o %ur4dica? naciona o !Ktran%!ra? &!a du!a d! ti!rra& a@raria& no +a nin@6n 4"it! "*Ki"o a a !Kt!n&ión d! ti!rra& d! un #ro#i!Q tario? co"o ta"#oco +a 4"it!& "4ni"o& a a& tran&0!r!ncia&.[1] D! !&t! "odo? ! t!"a d! a inai!na>iidad d! a& ti!rra& d! a& co"unidad!& +a u!dado #ou!&to #or a !@i&ación u! &! +a dictado con #o&t!rioridad a Códi@o Ci,i? &o>r! todo a #artir d! a nu!,a r!@uación u! &o>r! a "at!ria +ac! a Con&titución d! 1((.
1*J* +2on imp#ec#ip"i;&e &a "ie##a de &a com$nidade na"iva campeina. E Con,!nio NQ 19( d! a OIT? r!ati,o a o& #u!>o& ind4@!na&? a#ro>ado #or R!&oución L!@i&ati,a NQ /9/? rati0icado !n !n!ro d! 1((5 u! !ntró !n ,i@!ncia #ara ! P!r6 ! / d! 0!>r!ro d! 1((? !&ta>!c! !n &u art4cuo 1. una dir!cti,a #ara u! o& E&tado& 0ir"ant!& i"#idan u! #!r&ona& !Ktraa& a !&o& #u!>o& #u!dan a#ro,!c+ar&! d! a& co&tu">r!& d! !&o& #u!>o& o d! &u d!&conoci"i!nto d! a& !!& #or #art! d! &u "i!">ro& #ara arro@ar&! a #ro#i!dad? a #o&!&ión o ! u&o d! a& ti!rra& #!rt!n!ci!nt!& a !o&. En !&t! &!ntido? #ar!ci!ra u! ! Códi@o Ci,i a !&ta>!c!r u! a& ti!rra& d! a& co"unidad!& &on i"#r!&cri#ti>!&? !&tar4a cu"#i!ndo !&ta r!co"!ndación &in !">ar@o cuando anai$a"o& a !@i&ación &o>r! a "at!ria? !& 0*ci dar&! cu!nta u! a nor"a d! Códi@o Ci,i +a>r4a u!dado &in !0!cto #r*ctico. 2i >i!n a L! G!n!ra d! Co"unidad!& Ca"#!&ina& BL! N /599 +a>4a 15
r!it!rado ! #ant!a"i!nto d! Códi@o Ci,i d! 1(85 a !&ta>!c!r !n &u art4cuo u! <&ta& &on i"#r!&cri#ti>!& &in !">ar@o tra& a #ro"u@ación d! a Con&titución d! 1((? ! d!&arroo !@i&ati,o #o&t!rior? !&ta a0ir"ación ta%ant! +a u!dado !n &u!n&o. En !0!cto? co"o &! r!cu!rda? a ! art4cuo 8( d! a Con&titución !&ta>!ció co"o !Kc!#ción a 0i@ura d! a>andono #!ro ui$*? o u! +a @!n!rado !n a #r*ctica o& "i&"o& !0!cto& u! o& u! &! o@ran a tra,<& d! a 0i@ura d! a #r!&cri#ción? &on a& nor"a& u! #!r"it!n a ad%udicación a o& #o&!!dor!& d! ti!rra& u! no &i!ndo co"un!ro& #u!d!n acc!d!r a a #ro#i!dad d! a& ti!rra& co"una!&. A&4 ocurr! #or !%!"#o? trat*ndo&! d! ti!rra& d! a& co"unidad!& ca"#!&ina& d! a Co&ta? dond! &! +a !&ta>!cido ! acc!&o a a #ro#i!dad incu&o #or co"un!ro& no #o&!&ionario& o d! t!rc!ro&? !Ki@iro& a&i&t!nt!& a a a&a">!a in&taada con ! uóru" corr!ondi!nt! BL! NQ /9? art.1? inc. >. D! "an!ra "*& radica &in d!%ar duda &o>r! !&t! #articuar? !n ! ca&o d! a& co"unidad!& u>icada& !n a co&ta d! #a4&? a L! NQ /985 +a !&ta>!cido a #o&i>iidad d! aduirir >a%o una "odaidad u! &i >i!n no !&t* id!nti0icada co"o #r!&cri#ción adui&iti,a? !& a nu!&tro "odo d! ,!r un t4#ico ca&o d! #r!&cri#ción &in %u&to t4tuo? !&ta>!ciar@o? ! art4cuo d! a ! !n r!0!r!ncia !&ta>!c! u! #ara a adui&ición !n #ro#i!dad? d! ti!rra& d! a& co"unidad!& ca"#!&ina& d! a co&ta? u! ocu#an t!rc!ro& #o&!!dor!& #or un #!riodo no "!nor d! do& ao& &in r!ación contractua? &! r!ui!r! d! ,oto 0a,ora>! d! no "!no& d! l d! o& co"un!ro& cai0icado& d! a co"unidad? a&i&t!nt!& a a a&a">!a @!n!ra.... Z&t! !& un &u#u!&to d! ad%udicación #or #art! d! a co"unidad? #or o u! #u!d! d!r!nd!r&! d! art4cuo 8 d! a "i&"a !? &! 0or"ai$a con a !a>oración d! o& #ano& cata&tra!& d! a& "!"oria& d!&cri#ti,a& a car@o d! Pro!cto E!cia d! Tituación d! Ti!rra& Cata&tro Rura BPETT. EKi&t! otro &u#u!&to #ara u! t!rc!ro& u! #o&!!n con #r!cari!dad? #u!dan aduirir #ro#i!dad d! a& ti!rra& d! a& co"unidad!& u>icada& &i!"#r! !n a co&ta !& ! ca&o d! art4cuo 1 d! !&ta "i&"a !? !n 159
!&t! ca&o &! a#!a a a 0i@ura d! a>andono #r!,i&to !n o& art4cuo& 88 8( d! a Con&titución. En !&t! &u#u!&to? ! #o&!!dor #r!cario ,!r* con,aidada &u actuación d! a@r!&ión a a #ro#i!dad co"una? &i u!@o d! #o&!!r a& ti!rra& d! 0or"a inint!rru"#ida #or #!r4odo d! do& ao&? &! ac!rca a Mini&t!rio d! A@ricutura? &oicita &! d!car!n !n a>andono a& ti!rra& u! ocu#a? #ara u!@o #!dir &! ! ad%udiu!n? cuidando o>,ia"!nt! a& 0or"aidad!& tratando d! u! a@una d! a& co"unidad!& coindant!& no &! int!r!&! !n aduirir a& ti!rra&? #u!& a ! !& da #r!0!r!ncia. D! !&t! "odo? a "!no& !n a co"unidad d! a co&ta? a 0i@ura d! a #r!&cri#ción &! +a tran&0or"ado !@a"!nt!? #ara cau&ar "!no& aar"a &ocia? &! a#!a a otro& "!cani&"o& u! &urt!n? !n ! t!rr!no #r*ctico? o& "i&"o& !0!cto&. D!u<& d! todo? ! d!r!c+o !& "a!a>! o d6cti co"o dir4a a@r!>!&_i. En ! ca&o d! a& co"unidad!& d! a &i!rra a &!,a? o& r!@4"!n!& di,!r&o& +ac!n di04ci un an*i&i& #or"!nori$ado &in !">ar@o o u! u!da caro !& u! ! E&tado +a dado #a&o& +acia otor@ar i>!rtad a a& co"unidad!& r!!cto d! r<@i"!n d! a t!n!ncia d! &u& ti!rra&. En un !&u!"a d! !&ta natura!$a? "*& i"#ortant! r!&utan o& "!cani&"o& !@a!& #ara a d!0!n&a d! a #ro#i!dad d! a& ti!rra& co"una!&? #u!& co"o &! +a ,i&to a 0i@ura d! a #r!&cri#ción #u!d! d!&di>u%ar&! !n a !@i&ación !!cia #!r"itir otro& "!cani&"o& u! #udi!ran !,!ntua"!nt! !ro&ionar a& ra4c!& "i&"a& d! a co"unidad. E t!"a r!ati,o a a #o&i>iidad d! !">ar@ar a& ti!rra& d! a& co"unidad!& &! a>r! #a&o con0or"! &! #on! !n "ano& d! a co"unidad a ca#acidad d! dion!r d! &u& ti!rra& !&to #ronto #ondr* &o>r! a "!&a d! di&cu&ión? ! t!"a d! a in!">ar@a>iidad d! a& ti!rra& co"una!&. Ho #or +o? &o>r! a >a&! d! a !@i&ación u! +!"o& anai$ado? !o no &!r4a i"#o&i>!? #u!& #r!ci&a"!nt! a !@i&ación u! >u&ca r!conoc!r a #ro#i!dad d! a& ti!rra& !n ! and!? ti!n! &!ntido !n a "!dida !n u! o& t4tuo& u! &! otor@an? #u!dan &!r utii$ado& u!@o #ara a &oicitud d! criidad d! u! a& ti!rra& #u!dan &!r no &oo !">ar@ada& #or o& acr!!dor!&? &ino co"o con&!cu!ncia d! !o? ta">i
=ina"!nt!? ! art4cuo 19 !n &u &!@undo #*rra0o !&ta>!c! una #r!&unción a 0a,or d! a co"unidad? r!!cto d! a #ro#i!dad d! a& ti!rra& #o&!4da& d! acu!rdo a r!conoci"i!nto ! in&cri#ción d! a co"unidad. Z&t! !& un #*rra0o a toda& uc!& in0!i$ !n &u r!dacción. Pu!& con0or"! a r!it!rada %urirud!ncia? !n &u "o"!nto #or #art! d! Tri>una A@rario u!@o r!co@ido !n o& t!Kto& con&tituciona!& tanto d! 1(( co"o !n a actua Con&titución? a& 0or"aidad!& d! r!conoci"i!nto ad"ini&trati,o? &on &oo !&o? 0or"aidad!& a&4 o +a r!it!rado r!ci!nt!"!nt! una dir!cti,a d! a 27NARP u! +a !&ta>!cido u! ! r!conoci"i!nto o0icia? ti!n! car*ct!r d!carati,o no con&tituti,o? #u!&to u! a& co"unidad!& &on una r!aidad cua !Ki&t!ncia &ocia ! +i&tórica no #u!d! n!@ar&!...BR!&oución N 1Q/1Q27NARP'2N d! .9.1. Ma +ac! !ntonc!& ! Códi@o Ci,i a #on!r co"o condición ! r!conoci"i!nto ! in&cri#ción d! a co"unidad? a !0!cto& d! otor@ar!& a #r!&unción d! a #ro#i!dad d! a& ti!rra& u! #o&!!n o& co"un!ro&.
Lec"$#a: E& TRATAMIENTO LEGAL DE LA2 COM7NIDADE2 CAMPE2INA2 )l *+*-.)/*0 L)L ) L% 0-4/.)% -5)%./% Las
comunidades
campesinas
las
comunidades
nativas
son
organizaciones legales reconocidas constitucionalmente en el 5er desde 1728! e esa misma 9poca data el tratamiento proteccionista de sus tierras, el cual se mantuvo sin maores alteraciones por m(s de setenta a:os! )n 17;<, durante el primer go#ierno del 5residente lan arcía, se apro#ó la Le eneral de omunidades ampesinas, Le /= 2>6?6, la Le de
158
eslinde *itulación del *erritorio omunal, Le 2>6?<, d(ndose así un "uerte impulso al reconocimiento de sus derechos! )n 1773, la nueva onstitución 5olítica, manteniendo el reconocimiento de la existencia legal de la autonomía de las comunidades, recortó el r9gimen de protección de sus tierras les reconoció la "acultad de disponer li#remente de ellas! La modi"icación se orienta#a a permitir a las comunidades campesinas nativas ejercitar en "orma plena, al igual $ue cual$uier propietario de tierras, las "acultades del derecho de propiedad, asumiendo $ue el mantenimiento de la propiedad en "orma colectiva era una de las causas de su po#reza! os a:os despu9s, la Le /@ 26?8?, mejor conocida como Le de *ierras, desarrolló la norma constitucional, se:alando los re$uisitos para $ue las comunidades pudieran disponer de sus tierras como mejor creeran conveniente! un$ue la Le menciona diversas posi#ilidades como la venta de tierras a terceros, arrendamiento o hipoteca, la principal "orma de disposición $ue aparece para los integrantes de las comunidades es la adjudicación en propiedad de las parcelas $ue poseen! La complejidad del tema la "alta de una maor reglamentación ha llevado, sin em#argo, a $ue en la sierra del 5er Alugar donde se concentra la maor cantidad de comunidades campesinasB sean m(s las expectativas de los comuneros por o#tener su título individual $ue los pasos concretos tomados en esa línea! )ste importante cam#io operado respecto de las tierras comunales guarda relación con las modi"icaciones operadas en el tratamiento de las tierras de los ejidos en -9xico, en el a:o de 1772, para permitirles tam#i9n disponer de sus tierras! %in em#argo, la legislación reciente en otros países, como olom#ia, Colivia Crasil, apunta al reconocimiento de los derechos de la po#laciones indígenas, en aplicación del onvenio /@ 167 de la 0.* m(s recientemente de la eclaración de las /aciones 4nidas so#re los erechos de los 5ue#los .ndígenas! )n a:os recientes se ha producido en el 5er una serie de cam#ios menores en la legislación so#re comunidades! 5ero la m(s importante "ue
15(
la contenida en el ecreto Legislativo /= 181? Amodi"icado por el ecreto Legislativo /= 18<3B, derogado en setiem#re de 288; por la Le /= 27261! )n lo $ue a las comunidades campesinas se re"iere el tema dista mucho de estar zanjado! )n e"ecto, mientras no se culmine con la "ormalización de las tierras comunales $ue, de "orma complementaria, se adopten políticas $ue permitan a estas organizaciones enrum#ar "irmemente hacia su desarrollo, poco ser( lo $ue resulte de lees como la mencionada Le de *ierras! %i, por ltimo, la reglamentación no termina de darse son m(s los con"lictos a#usos $ue se generar(n $ue un #ene"icio e"ectivo para las comunidades los comuneros!
1*K* E"a"$"o de &a com$nidade E&ta nor"a &!aa ! cont!nido u! d!>! t!n!r ! !&tatuto d! a& co"unidad!& ca"#!&ina& nati,a&. E !&tatuto !& a nor"a 0unda"!nta d! toda #!r&ona %ur4dica? d! a+4 a r!!,ancia d! r!@uar &u cont!nido. E Códi@o Ci,i r!"it! a r!@uación d! !&tatuto a a !@i&ación !!cia. La int!r,!nción d! Pod!r E%!cuti,o !n a r!@uación d! !&tatuto d! a& co"unidad!&? a tra,<& d! una nor"a con ran@o d! d!cr!to &u#r!"o #or &u car*ct!r @!n!ra? ti!n! r!ación con ! +!c+o d! u! a& co"unidad!& ca"#!&ina& a& nati,a& &on #!r&ona& %ur4dica& d! int!r<& #6>ico. E art4cuo 8( d! a Con&titución #r!&cri>! u! a& co"unidad!& ti!n!n !Ki&t!ncia !@a &on #!r&ona& %ur4dica&? a&i"i&"o? u! &on autóno"a& !n &u or@ani$ación !n o !conó"ico ad"ini&trati,o? d!ntro d! "arco u! a ! !&ta>!c!. Lo& acu!rdo& d! o& ór@ano& d! a& co"unidad!& d!>!n ado#tar&! r!!tando a& nor"a& d! !&tatuto <&t! d!>! !a>orar&! r!!tando ! "arco !@a. D!&d! a Con&titución d! 1( &! r!conoc! a !Ki&t!ncia !@a #!r&on!r4a %ur4dica d! a& co"unidad!&. E Códi@o Ci,i introdu%o !!"!nto& adiciona!& #ara &u !Ki&t!ncia !@a: a in&cri#ción ! r!conoci"i!nto o0icia &in !">ar@o? co"o &! +a &!aado? a& co"unidad!& ca"#!&ina& nati,a& no r!ui!r!n d! 1
a in&cri#ción a&4 co"o ta"#oco d! un r!conoci"i!nto d! car*ct!r ad"ini&trati,o #ara con&id!rar u! !Ki&t!n u! &on #!r&ona& %ur4dica&? a&4 o rati0ican &u& !!& !!cia!&? a L! N /599? L! G!n!ra d! Co"unidad!& Ca"#!&ina&? #u>icada ! 15 d! a>ri d! 1(8? ! D!cr!to L! N //1? L! d! Co"unidad!& Nati,a& d! D!&arroo A@rario d! a& R!@ion!& d! 2!,a C!%a d! 2!,a d! ( d! "ao d! 1(8. Co"o &! +a dic+o? a& co"unidad!& no r!ui!r!n d! in&cri#ción #ara &!r con&id!rada& #!r&ona& %ur4dica&? no o>&tant! !o? #ara in&cri>ir&! !n ! i>ro d! co"unidad!& ca"#!&ina& o nati,a& &! r!ui!r! u! un ór@ano ad"ini&trati,o a& cai0iu! co"o ta!& a&Q r!cono$ca a tra,<& d! una r!&oución ad"ini&trati,a <&ta no d!>! &!r con&id!rada co"o autori$ación #r!,ia? o cua &!r4a contrario a a Con&titución !n ! ca&o d! a& co"unidad!& ca"#!&ina& &!r* ! ór@ano co"#!t!nt! !n a&unto& d! co"unidad!& d! Go>i!rno R!@iona corr!ondi!nt! Bart4cuo / d! D.2. N 8Q(1Q TR? !n ! ca&o d! co"unidad!& nati,a& &!r* ! Mini&t!rio d! A@ricutura a tra,<& d! a& Dir!ccion!& R!@iona!& A@raria& d! a 7nidad A@raria D!#arta"!nta Li"a QCaao BD!cr!to L! N /8(1? Dir!cti,a N Q/1Q27NARP'2N. La in&cri#ción &! &oicitar* !n "ro d! Co"unidad!& Ca"#!&ina& Nati,a& d! R!@i&tro d! P!r&ona& 3ur4dica&? &!aando u! a in&cri#ción !n !&t! i>ro &! !0!ct6a a &oicitud d! <&ta&.
1** Com$nidade campeina La L! Nb /599? L! G!n!ra d! Co"unidad!& Ca"#!&ina&? r!conoc! a autoQ no"4a !n a or@ani$ación? tra>a%o co"una? u&o d! a ti!rra? a&4 co"o !n o !conó"ico ad"ini&trati,o. 2!aa? !ntr! otra& cu!&tion!&? o r!ati,o a o& co"un!ro& &u r<@i"!n ad"ini&trati,o? r!@ua a a a&a">!a @!n!ra a a dir!cti,a & co"una ta">i!c! u! a& co"unidad!& ca"#!&ina& !%!rc!n acti,idad !"#r!&aria a tra,< d! a& &i@ui!nt!& "odaidad!&: !"#r!&a&
11
co"una!&? !"#r!&a& "utico"una!& #artici#ando co"o &ocia& !n !"#r!&a& d! &!ctor #6>ico? a&ociati,o o #ri,ado.
A&i"i&"o indica u! &on ór@ano& d! @o>i!rno d! a co"unidad ca"#!&ina? o& co"it<& !!ciai$ado& #or acti,idad o& an!Ko&. Lo& an!Ko& d! a& co"unidad!& &on or@ani$acion!& r!conocida& #or a a&a">!a @!n!ra d! a co"unidad u! act6an con ind!#!nd!ncia ! ór@ano u! r!ai$a 0uncion!& !ui,a!nt!& a a dir!cti,a co"una? !& a %unta d! ad"ini&tración oca. La #ri"!ra dio&ición 0ina d! a L! Nb /599 !&ta>!c! u! a& co"unidad!& ca"#!&ina& !a>orar*n &u #ro#io !&tatuto? u! r!@ir* &u or@ani$ación 0unciona"i!nto? con&id!rando &u& #articuaridad!&? d!ntro d! "arco d! a citada ! &u r!@a"!nto. EKi&ti!ndo !&! "arco nor"ati,o? &! a#ro>ó ! D!cr!to 2u#r!"o Nb 8Q(1QTR? R!@a"!nto d! a L! G!n!ra d! Co"unidad!& Ca"#!&ina&? <&t! !& un r!@a"!nto #arcia #oru! &oo &! ocu#a d! a #!r&on!r4a %ur4dica d! !&ta& co"unidad!&. d! o& T4tuo& III BCo"un!ro& V BR<@i"!n ad"ini&trati,o d! a L!. Ta">ir!ro d! 1( u! a#ro>ó ! E&tatuto d! Co"unidad!& Ca"#!&ina& d! P!r6 #or dio&ición d! D!cr!to L! Nb 119 ! D!cr!to 2u#r!"o Nb 9Q8(QMIPRE u! a#ro>ó ! R!@a"!nto d! R!conoci"i!nto ! In&cri#ción !n ! Li>ro d! Co"unidad!& Ca"#!&ina& Nati,a& d! R!@i&tro d! P!r&ona& 3ur4dica& d! o& R!@i&tro& P6>ico? d! a& Co"unidad!& Ca"#!&ina&? E"#r!&a& Co"una!& E"#r!&a& Mutico"una!&? nor"a& u! 0u!ron d!ro@ada& #or a nu!,a nor"ati,a &o>r! a "at!ria. E D!cr!to 2u#r!"o Nb 8Q(1QTR #r!&cri>! con "aor!& d!ta!& r!!cto a a or@ani$ación d! a co"unidad ca"#!&ina? a&4 !&ta>!c! có"o &! adui!r! a condición d! co"un!ro cai0icado? có"o &! !,a ! #adrón co"una? d!r!c+o& o>i@acion!& d! o& co"un!ro&? &ancion!& #
a& d!ci&ion!&? con0or"ación d! a dir!cti,a co"una? r!ui&ito&? 0uncion!& d! &u& "i!">ro&? co"it<& !!ciai$ado&? an!Ko&? !!ccion!&. La& citada& nor"a& 0uncionan co"o un !&tatuto "arco #ara a& co"unidad!& ca"#!&ina& &in !">ar@o? d!>!n ta">iar &u !&tatuto? #oru! +a #unto& u! ! R!@a"!nto d!%a #ara u! &! d!cidan !n ! !&tatuto? co"o ! uóru" d! a a&a">!a @!n!ra !n &!@unda con,ocatoria Bart4cuo 55? a r!ación !ntr! a 0ata a& &ancion!& Bart4cuo 5. 2!@6n a %urirud!ncia r!@i&tra? +a "uc+a& co"unidad!& ca"#!&ina& u! &! +an in&crito &in contar con un !&tatuto !n !&to& ca&o& &! #r!ci&ó u! !& #o&i>! u! o& r!@i&trador!& cai0iu!n o& acto& d! a #!r&ona %ur4dica t!ni!ndo co"o r!0!r!ncia ! d!cr!to &u#r!"o? &a,o u! !&t! !Ki@ir&! a in&cri#ción #r!,ia d! !&tatuto d! a co"unidad ca"#!&ina. Z&! !& ! "arco nor"ati,o r!!cto a a or@ani$ación ad"ini&tración d! a& co"unidad!& ca"#!&ina& co"o !& d! ,!r&!? &! !ncu!ntran !Kc!&i,a"!nt! r!@uada&? "uc+o "*& u! otra& #!r&ona& %ur4dica&? o u! oca&iona u! no #u!dan t!n!r un "ar@!n d! acción d! acu!rdo a &u& #ro#ia& co&tu">r!&. Lo& r!@i&trador!& !&t*n o>i@ado&? #or a 0unción u! d!&!"#!an? a !Ki@ir u! a& co"unidad!& cu"#an con a& nor"a&? o u! @!n!ra un n6"!ro i"#ortant! d! &oicitud!& d! in&cri#ción d!n!@ada&. E& ci!rto ta">iu&car a&!&ora"i!nto u! !& @!n!r! "aor!& @a&to& !n &u @!&tión &in !">ar@o? a r!aidad d!"u!&tra u! r!ui!r!n &oo d! a@una& nor"a& ori!ntadora&? #ara u! &u or@ani$ación 0unciona"i!nto &!an "*& 0!Ki>!&. E!c40ica"!nt!? !&to #u!d! notar&! !n a ,i@!ncia d! "andato d! a dir!cti,a co"una ! art4cuoQ8 d! D!cr!to 2u#r!"o Nb 8Q(1QTR #r!&cri>! u! a& !!ccion!& &! r!ai$ar*n cada do& ao&? !ntr! ! 1 d! no,i!">r! ! 1 d! dici!">r!? !n a 0!c+a u! 0i%! ! co"it< !!ctora ta">ia%o r!on&a>iidad? +ar* !ntr!@a a a dir!cti,a !!cta d! toda a docu"!ntación? >i!n!& !n&!r!& "!diant! acta. 1
En a #r*ctica &uc!d! u! a& co"unidad!& ca"#!&ina& no !i@!n !n a& 0!c+a& &!aada& a &u& dir!cti,o&? &i!ndo? #or tanto? &u #ro>!"*tica &!"!%ant! a a d! a& a&ociacion!& a& coo#!rati,a& !n !&t! a!cto. D! a+4 u! &! #ro#on!? t!ni!ndo !n cu!nta ! actua "arco nor"ati,o? u! &! dict! un dio&iti,o !@a u! r!@u! a& in&cri#cion!& !n ! Li>ro d! Co"unidad!& Ca"#!&ina&? #ara dar &oución a o& #ro>!"a& u! &! &u&citan cuando &oicitan &u in&cri#ción: Q ;u! o& r!#r!&!ntant!& o #!r&ona& d!&i@nada& #or ! !&tatuto o #or a !? &!an o& 6nico& r!on&a>!& d! ,!ri0icar a caidad d! a&ociado o d!!@ado d! ui!n!& a&i&t!n a a& a&a">!a& @!n!ra!&? &!a #!r&ona"!nt! o "!diant! r!#r!&!ntant! &i &! !ncu!ntran +a>iitado& #ara !%!rc!r ! d!r!c+o a ,oto. D!>! #r!ci&ar&! u! no con&titu! acto in&cri>i>! a caidad d! a&ociado o d!!@ado. Por !nd!? ! #adrón co"una corr!ond! &!r !,ado #or a co"unidad d! acu!rdo a ! no &! acr!dita ant! ! R!@i&tro. Q La #r!&!ntación d! d!caracion!& %urada&? #ara acr!ditar di,!r&o& +!c+o& acto&? con a indicación d! a& r!on&a>iidad!& !n a& u! incurrir*n a& #!r&ona& u! a& 0or"uan. 2! !!ci0icar* u! ! r!@i&trador #6>ico u!dar* !K!nto d! r!on&a>iidad r!!cto d! cont!nido ,!racidad d! o& acto& +!c+o& a u! &! r!0i!r! a d!caración %urada. Q La con,ocatoria a a&a">!a @!n!ra &! acr!ditar* ant! ! R!@i&tro "!diant! una d!caración %urada 0ir"ada #or ! #r!&id!nt! con "andato ,i@!nt!? o #or ui!n o r!!"#ac! d! acu!rdo a a ! o ! !&tatuto. Q R!!cto a a con,ocatoria a a& &!&ion!& d! con&!%o dir!cti,o in&cri>i>!&: &! d!%ar* con&tancia !n ! acta d! "!dio !"#!ado d! a ant!ación con u! 0u! cur&ada. 2i no o>rara !&ta con&tancia !n ! acta? d!>!r* ad%untar&! d!caración %urada a r!!cto &u&crita #or ! #r!&id!nt! d! a dir!cti,a co"una o #or ui!n +a@a &u& ,!c!&. No &! r!ui!r! ad%untar ! a,i&o d! con,ocatoria d! a &!&ión. Q 2! d!>! r!@uar a a&a">!a uni,!r&a. Q Para !0!cto& d! u! ! r!@i&trador co"#ru!>! u! a a&a">!a @!n!ra &! +a c!!>rado con ! uóru" r!!cti,o? d!>! #r!&!ntar&! a R!@i&tro? ad!"*& d! 15
acta? una d!caración %urada &u&crita #or ! #r!&id!nt! d! a dir!cti,a co"una o #or ui!n o r!!"#ac! d! acu!rdo a a ! o ! !&tatuto? u! #r!ci&! cu*nto& &on o& co"un!ro& +*>i!& cu*nto& d! <&to& a&i&ti!ron a a a&a">!a. A&i"i&"o? a a&i&t!ncia d! todo& o& co"un!ro& +*>i!& a una a&a">!a a"ada uni,!r&a? c!!>rada cuando no !Ki&t! dir!cti,a co"una con "andato ,i@!nt!? &! acr!ditar* "!diant! una d!caración %urada &u&crita #or ! #r!&id!nt! d! a dir!cti,a co"una u! r!&ut! !!@ido o #or ui!n d!&i@n! a a&a">!a? u! indiu! ! n6"!ro tota d! co"un!ro& +*>i!& ! n6"!ro d! a&i&t!nt!&. E r!@i&trador ,!ri0icar* ! cont!nido d! acta? a "aor4a !Ki@ida #or a ! o #or ! !&tatuto #ara acordar o& acu!rdo&. Q Ta">i! nor"ar&! a #o&i>iidad d! a r!@uari$ación d! no">ra"i!nto d! a& dir!cti,a& co"una!& no in&crita&? #r!&!ntando #ara ! !0!cto ! acta d! a a&a">!a d! r!@uari$ación !n a u! &! &!a! a con0or"ación d! a& di,!r&a& dir!cti,a& ! #!riodo #ara ! u! 0u!ron !!@ida&? d! ta "odo u! &! acr!dit! u! ui!n con,oca
a 6ti"a a&a">!a o a a a&a">!a d!
r!@uari$acion!& &! !ncu!ntra !@iti"ando #ara !o? #or contar con "andato? aun cuando &u !!cción no con&ta in&crita. Q La indicación d! o& dato& u! d!>!n cont!n!r a& acta&. 2!r4a con,!ni!nt! a#ro>ar con%unta"!nt! con a nor"a o& t!Kto& d! "od!o& d! acta& d! d!caracion!& %urada& a 0in d! 0aciitar a cai0icación o@rar a &i"#i0icación d! o& dato& u! acc!d!n a R!@i&tro !&ta &i"#i0icación r!dundar* !n >!n!0icio d! o& co"un!ro&. Q La ad"i&ión d! a r!#r!&!ntación d! +!c+o !n !&ta& #!r&ona& %ur4dica&. Q En ! ca&o d! a& co"unidad!& ca"#!&ina& !&t* #r!,i&to !K#r!&a"!nt! u! a& !!ccion!& a& diri%a ! co"it< !!ctora? #or !o d!>! nor"ar&! a in&cri#ción d! !&t! ór@ano. La 0or"aidad d! a #r!&!ntación d! o& t4tuo&? &!@6n a& #ro#u!&ta&? d!>! &!r #ant!ada d! "an!ra o>i@atoria #ara u! &urta o& !0!cto& d!&!ado& d! ori!ntación &i"#i0icación.
1** Com$nidade na"iva 1
La& co"unidad!& nati,a& &! !ncu!ntran nor"ada& #or ! D!cr!to L! N //1 L! d! Co"unidad!& Nati,a& d! D!&arroo A@rario d! a& R!@ion!& d! 2!,a C!%a d! 2!,a ! R!@a"!nto d! a L! d! Co"unidad!& Nati,a& d! D!&arroo A@rario d! a& R!@ion!& d! 2!,a C!%a d! 2!,a a#ro>ado #or D!cr!to 2u#r!"o N Q(QAA. A&i"i&"o? &! ri@!n #or a r!&oución d! 2u#!rint!nd!nt! Naciona d! o& R!@i&tro& P6>ico& N 1Q/1Q27NARP'2N u! a#ru!>a a Dir!cti,a N Q /1Q27NARP'2N? &o>r! a nor"ati,a a#ica>! a #roc!di"i!nto d! in&cri#cion!& d! a& co"unidad!& nati,a&. La L! N /9? L! d! a in,!r&ión #ri,ada !n ! d!&arroo d! a& acti,idad!& !conó"ica& !n a& ti!rra& d! t!rritorio naciona d! a& co"unidad!& ca"#!&ina& nati,a&? ta">i!c! !n &u art4cuo 8 u! a& co"unidad!& ca"#!&ina& a& co"unidad!& nati,a& &on i>r!& d! ado#tar #or acu!rdo "aoritario d! &u& "i!">ro& ! "od!o d! or@ani$ación !"#r!&aria u! d!cidan !n a&a">!a? no !&tando &u%!ta& a cu"#i"i!nto d! nin@6n r!ui&ito ad"ini&trati,o #r!,io ta">i!r*n r!@uari$ar &u or@ani$ación co"una d! acu!rdo con o& #r!c!#to& con&tituciona!& a #r!&!nt! !. La& citada& nor"a& no r!@uan a or@ani$ación ad"ini&tración d! a& co"unidad!& nati,a&? &ino u! #!r"it!n u! <&ta& o#t!n #or un "od!o u! &! ad!cu! a &u natura!$a? d!ntro d! "arco !@a con&tituciona. E #ro>!"a &! #r!&!nta cuando ! !&tatuto conti!n! ,ac4o&? !n !&t! ca&o o& o#!rador!& d! d!r!c+o no dudan !n a#icar a& nor"a& &o>r! co"unidad!& ca"#!&ina& d!>! t!n!r&! cuidado con !&ta int!r#r!tación? #oru! a r!aidad d! a& co"unidad!& nati,a& !& di&tinta? !n nu!&tra o#inión d!>! !Ki@4r&!!& u! a#ru!>!n &u& nor"a& !&tatutaria& #ara u! &u& acto& &! ad!cu!n a <&ta&.
1*1* Aam;&ea Gene#a& E&t! art4cuo r!@ua a a a&a">!a @!n!ra co"o ór@ano &u#r!"o d! a& co"unidad!&. La a&a">!a @!n!ra !& a r!unión d! o& co"un!ro& con ! uóru" &!aado !n a& !!& !n ! !&tatuto. E&t! ór@ano 0or"a a ,ountad d! o& co"un!ro&? a ! ! !&tatuto d!t!r"inan &u& 0acutad!&? a& u! r!ond!n a &u condición d! ór@ano no #!r"an!nt!? #or !o no ti!n! 19
0acutad!& d! ad"ini&tración? a& u! !&t*n r!&!r,ada& a o& dir!cti,o& r!#r!&!ntant!& co"una!&. E art4cuo 1 d! a L! N /599? L! G!n!ra d! Co"unidad!& Ca"#!&ina&? r!#it! una nor"a &i"iar a a d! art4cuo 18 d! Códi@o Ci,i? a@r!@ando u! a !!cción d! o& dir!cti,o& r!#r!&!ntant!& co"una!& &!r* d! acu!rdo a o& #roc!di"i!nto&? r!ui&ito& condicion!& u! !&ta>!c! ! !&tatuto. E&ta ! ta">iucion!& d! a a&a">!a @!n!ra? !ntr! a& u! d!&tacan a a#ro>ación r!0or"a d! !&tatuto a !!cción r!"oción d! o& "i!">ro& d! a dir!cti,a co"una d! o& co"it<& !!ciai$ado&. Con r!ación a o& dir!cti,o& d!"*& r!#r!&!ntant!&? a citada ! #r!ci&a u! &on !!@ido& cada do& ao& Bart4cuo& 1 / d! a !? !&to r!ond! a a ,ountad !@i&ati,a d! !!ccion!& #!riódica&. La dir!cti,a co"una !&t* con&tituida #or un #r!&id!nt!? ,ic!#r!&id!nt! cuatro dir!cti,o& co"o "4ni"o Bart4cuo 1( d! a !. La L! &!aa !n 0or"a !!c40ica di,!r&a& cu!&tion!& u! a& co"unidad!& d!>!n t!n!r !n cu!nta a "o"!nto d! !!@ir a &u& dir!cti,o&? #or !%!"#o? u! d!>! !&tar in&crito !n ! #adrón co"una? &!r co"un!ro cai0icado? !ncontrar&! +*>i d! con0or"idad con ! !&tatuto Bart4cuo / d! a L!. E R!@a"!nto d! a L!? a#ro>ado #or D!cr!to 2u#r!"o N 8Q(1QTR? #u>icado ! 1 d! 0!>r!ro d! 1((1 !n ! diario o0icia E P!ruano? conti!n! nor"a& &o>r! a a&a">!a @!n!ra? !&ta>!c! u! &u& 0uncion!& &on nor"ati,a& 0i&cai$adora&? u! &u& acu!rdo& o>i@an a todo& o& r!&id!nt!& !n a co"unidad? &i!"#r! u! +u>i!r!n &ido to"ado& d! con0or"idad con a L! N /599? ! #r!&!nt! R!@a"!nto ! !&tatuto d! a co"unidad. E&ta nor"a !& "u i"#ortant! #oru! a ! d!t!r"ina u! a a&a">!a @!n!ra no #or &!r un ór@ano "*Ki"o #u!d! d!cidir incu&o contra ! !&tatuto &uc!d! "uc+a& ,!c!& u! a !&ta& or@ani$acion!& !& !& di04ci ad!cuar&! a !&to& "*r@!n!& !@a!&. E R!@a"!nto #r!&cri>! u! a a&a">!a @!n!ra !&t* con&tituida #or todo& o& co"un!ro& cai0icado& d!>ida"!nt! in&crito& !n ! #adrón co"una? !&ta nor"a no& r!,!a u! no &on todo& o& co"un!ro& o& u! con0or"an a a&a">!a @!n!ra? acord! con a L! N /599? #oru! !Ki&t!n co"un!ro& no cai0icado& 1
u! r!&id!n !n a co"unidad co"un!ro& no cai0icado& u! r!&id!n 0u!ra d! a co"unidad? ui!n!& ti!n!n ,o$ #!ro no ti!n!n ,oto. Z&ta !& una nor"a ad!cuada a a r!aidad d! a& co"unidad!& #oru! no todo& o& co"un!ro& ti!n!n o& "i&"o& d!r!c+o& o>i@acion!& d!ntro d! a co"unidad. Ta">i!a @!n!ra d! d!!@ado&? int!@rada #or o& dir!cti,o& #or co"un!ro& u! r!#r!&!ntan a co"un!ro& cai0icado& co"o "4ni"o? !&t! ti#o d! ór@ano 0aciita a ado#ción d! acu!rdo& !n #!r&ona& %ur4dica& u! ti!n!n un n6"!ro !Kt!n&o d! int!@rant!&. 2!aa ta">i!a& @!n!ra!& ordinaria& a a& a&a">!a& @!n!ra!& !Ktraordinaria&? ui! ! ,oto #or #od!r? o cua !& concordant! con a !Ki@!ncia d! ,oto #!r&ona. D!>!r4a ad"itir&! !&t! ,oto #oru! a r!aidad o !Ki@!? cr!!"o& u! !Ki&t!n otro& "!cani&"o& #ara i"#!dir a int!r,!nción d! no r!&id!nt!& !n a a&a">!a. Con r!ación a a !!cción d! a dir!cti,a co"una? ! r!@a"!nto d! a L! d! Co"unidad!& Ca"#!&ina& !& >a&tant! #r!ci&a !n 0!c+a& #roc!di"i!nto? #r!&cri>! u! &!r* diri@ida? or@ani$ada &u#!r,i&ada #or un co"it< !!ctora? !!@ido a "*& tardar ! uinc! d! octu>r! u! a !!cción &! r!ai$ar* cada do& ao&? !ntr! ! uinc! d! no,i!">r! ! uinc! d! dici!">r! u! !n o& ca&o& d! r!nuncia r!"oción d! a totaidad d! o& "i!">ro& d! a dir!cti,a co"una? u!@o d! +a>!r #!r"an!cido !n ! !%!rcicio d! &u& car@o& #or "*& d! un ao? o& "i!">ro& u! o& r!!"#ac!n #ara co"#!tar ! #!r4odo d! "andato #!ndi!nt!? &!r*n !!@ido& #or aca"ación !n a&a">!a @!n!ra !Ktraordinaria? &! !nti!nd! u! &! trata d! un ca&o !Kc!#ciona !n dond! no &! r!ui!r! r!ai$ar todo ! #roc!&o !!ccionario &ino d!cidir uir! a #rórro@a d! a ,i@!ncia d! "andato d! o& "i!">ro& d! a dir!cti,a co"una? &oo &! indica u!? d!ntro d! o& tr!inta d4a& #o&t!rior!& a ta%o r!on&a>iidad? +ar* !ntr!@a a a dir!cti,a !!cta? d! toda a docu"!ntación? >i!n!& !n&!r!& "!diant! acta. E #ro>!"a &! #r!&!nta cuando a& !!ccion!& no &! +an r!ai$ado? #or ! "oti,o u! &!a? 18
!ntonc!& &! >u&can &oucion!& !n ! !&tatuto. 2i <&t! +a #r!,i&to a #rórro@a d! a ,i@!ncia d! "andato d! a dir!cti,a co"una? a 6ti"a dir!cti,a contin6a !n 0uncion!&. Ha ui!n!& !nti!nd!n u! a #rórro@a &! #roduc! d! #!no d!r!c+o? at!ndi!ndo a a natura!$a d! a& #!r&ona& %ur4dica&? ui!n!& no #u!d!n u!dar &in ór@ano& u! a& r!#r!&!nt!n &in !">ar@o? at!ndi!ndo a u! a& nor"a& &o>r! co"unidad!& ca"#!&ina& no& conduc!n a concuir u! &! >u&ca !,itar a #!r#!tuidad !n o& car@o&? a %urirud!ncia r!@i&tra +a int!r#r!tado u! no ti!n!n ,aid!$ o& acto& r!ai$ado& #or a dir!cti,a co"una una ,!$ ,!ncido &u "andato? !& d!cir? ! #!r4odo #ara ! u! 0u! !!@ida. =r!nt! a !&a &ituación? ta">i! a r!#r!&!ntación d! +!c+o? #ant!ada #or a %urirud!ncia r!@i&tra #ara ! ca&o d! a& a&ociacion!&. 2i a& dir!cti,a& co"una!& d! a& co"unidad!& ca"#!&ina& contin6an !n 0uncion!&? ! 6ti"o #r!&id!nt! con "andato ,i@!nt!? !%!rci!ndo dic+a r!#r!&!ntación? #u!d! con,ocar a a a&a">!a @!n!ra d! !!ccion!&? d! acu!rdo a o& "!cani&"o& #r!,i&to& !n a ! !n ! !&tatuto. A&i"i&"o? &i a& dir!cti,a& co"una!& no &! +an in&crito #or cuaui!r "oti,o? #!ro a& !!ccion!& &! +an c!!>rado r!@uar"!nt! a& co"unidad!& ca"#!&ina& no cu!ntan con a docu"!ntación &u0ici!nt! #ara acr!ditaro ant! ! R!@i&tro? #u!d!n c!!>rar una a&a">!a @!n!ra d! r!@uari$ación? con,ocada #or ! 6ti"o #r!&id!nt! d! a dir!cti,a co"una u! no &! !ncu!ntra in&crito? cua a@!nda &!a a !!cción d! a nu!,a dir!cti,a co"una a rati0icación o r!conoci"i!nto d! a& dir!cti,a& ant!rior!&. 2i no +a ui!n con,ou!? o 6nico u! #odr*n +ac!r #ara r!@uari$ar &u &ituación !& c!!>rar una a&a">!a uni,!r&a o &oicitar a con,ocatoria %udicia #ara u! &! !,! a ca>o a a&a">!a @!n!ra? con0or"! o +a &!aado a %urirud!ncia !n 0or"a r!it!rada. La& co"unidad!& nati,a& ti!n!n una "aor 0!Ki>iidad a "o"!nto d! r!@uar !n &u !&tatuto a& "at!ria& r!ati,a& a a a&a">!a @!n!ra? &u dir!cti,a d!"*& ór@ano&? a no !Ki&tir nor"ati,a &o>r! !&ta "at!ria. 2ituación u! @uarda ar"on4a con &u natura!$a.
1(
1*11* Con"enido de& Pad#%n 9ene#a& ca"a"#o A. A!cto& @!n!ra!& &o>r! a& a"ada& co"unidad!& ca"#!&ina& nati,a& D!ntro d! !&! cont!Kto? a "aor cantidad d! r!@uación d! D!r!c+o o0icia +a r!ca4do &o>r! a& d!no"inada& co"unidad!& ca"#!&ina& nati,a&? cua& caract!r4&tica& acti,idad!& no &oo +an &ido r!co@ida& #or ! Códi@o Ci,i? &ino ta">i!n &!r d! car*ct!r @!n!ra 0!Ki>!? #!r"iti!ndo a a& co"unidad!& autorr!@uar &u& &i&t!"a& d! or@ani$ación &ocia &u& "!cani&"o& int!rno& d! &oución d! con0icto&. E art4cuo 8( d! a Con&titución Po4tica d! 1((? ad!"*& d! otor@ar #!r&on!r4a %ur4dica a a& co"unidad!&? !& >rinda autono"4a !n &u or@ani$ación !n &u "an!%o ad"ini&trati,o. A #!&ar d! !o? ! Códi@o Ci,i a& !!& !!cia!& !& i"#on!n una &!ri! d! r!ui&ito& "!cani&"o& #ara u! to"!n &u& d!ci&ion!& "*& i"#o&icion!& a&4 #or !%!"#o? !&ta>!c!n a& cat!@or4a& d! co"un!ro& ! d!>!r d! contar con una a&a">!a con una dir!cti,a dion!n ! n6"!ro "4ni"o. "*Ki"o d! int!@rant!& d! a& dir!cti,a& #r!,o& ór@ano& !&ta>!c!n a !Ki&t!ncia d! co"it<& !!ciai$ado&? !ntr! otra& i"#o&icion!& !@a!&. Ant! !o !& ,*ido #r!@untar&!: )E& <&ta a autono"4a a a u! &! r!0i!r! nu!&tra Carta Ma@na- )No #ar!c! irónica a d!caración d! nu!&tro& con&titu!nt!&P!n&a"o& u! !&ta d!caración r!&uta co"o d!cir! a un r!o u! ti!n! d!r!Q c+o d! i>r! tr*n&ito d!ntro d! un !&ta>!ci"i!nto #!nit!nciario. Entr! o& d!>!r!& !@a!& u! &! +an i"#u!&to a a& co"unidad!& nati,a& d! o& And!& d! a &!,a? &in u! <&ta& +aan &ido #r!,ia"!nt! con&utada&? ! art4cuo 1( d! Códi@o Ci,i +a !&ta>!cido u! dic+a& or@ani$acion!& !&t*n o>i@ada& a !,ar #or o "!no& do& i>ro& !n o& u! &! in&cri>an? #or un ado? o& co"un!ro& u! a& int!@ran a&4 co"o a@uno& d! &u& dato& #!r&ona!&?
19
#or otro ado? o& >i!n!& u! con0or"an ! #atri"onio d! a co"unidad. No& r!0!ri"o& a #adrón a cata&tro co"una? r!!cti,a"!nt!.
B* E& pad#%n com$na& Ta co"o o !&ta>!c! ! art4cuo 1( d! Códi@o Ci,i? ! #adrón @!n!ra d! a& co"unidad!& d!>! !ncontrar&! actuai$ado con ! no">r!? acti,idad? do"iciio 0!c+a d! ad"i&ión d! cada uno d! &u& "i!">ro&? con indicación d! o& u! !%!r$an car@o& dir!cti,o& o d! r!#r!&!ntación. D! i@ua i@ua "an! "an!ra ra?? ! art4 art4cu cuo o /5 d! d! R!@ R!@a" a"!n !nto to d! a L! L! G!n! G!n!ra ra d! Co"unidad!& Ca"#!&ina&? D!cr!to 2u#r!"o N 8Q(1QTR? !&ta>!c! u! ! r!@i&tro d! co"un!ro& u! ,!n4a !,ando a co"unidad &! d!no"inar* #adrón co"una d!>!r* &!r actuai$ado cada do& ao&. En ! "i&"o &!ntido d! Códi@o Ci,i? ! "!ncionado art4cuo /5 !&ta>!c! u! ! #adrón co"una cont!ndr*? cuando "!no&? ! no">r!? a acti,idad? ! do"iciio? a 0!c+a d! ad"i&ión d! co"un!ro cai0icado a indicación d! o& u! !%!rc!n car@o& dir!cti,o& o d! r!#r!&!ntación. La 0inaidad d! contar contar con un docu"!nto docu"!nto !n ! u! &! !ncu!ntr!n !ncu!ntr!n r!@i&trado& r!@i&trado& o& int!@rant!& d! a co"unidad? radica !n a #o&i>iidad d! id!nti0icar a a& #!r&ona& u! 0or"an #art! d! a or@ani$ación? a&4 co"o d!t!r"inar a uiro d! r!@i&tro #r!,i&to !n ! art4cuo 8 d! Códi@o Ci,i. Va! Va! a #!na "!ncionar r!!cto a a& co"unidad!& ca"#!&ina& Bco"unidad!& nati,a& d! o& And!&? u! d! con0or"idad con o !&ta>!cido !n ! art4cuo d! a L! N /599 !Ki&t!n do& ca&!& d! co"un!ro&. Lo& co"un!ro& cai0icado& u! d!>!n &!r "aor!& d! !dad o t!n!r ca#acidad ci,i? contar con r!&id!ncia !&ta>! d! #or o "!no& ao& !n t!rritorio& co"una!& no #!rt!n!c!r a otra co"unidad? aunu! ! !&tatuto co"una #u!d! cont!n!r r!ui&ito& adiciona!& a o& "!ncionado&. Lo& co"un!ro& int!@rado&? !n ca">io? &on au!o& u!
191
ti!n!n co"o #ar!%a !&ta>! a un "i!">ro d! a co"unidad o& "aor!& d! !dad u! &!an ad"itido& #or <&ta. Adiciona"!nt!? &! +a r!co@ido una t!rc!ra cat!@or4a d! co"un!ro u! &! r!0i!r! a a a#titud #ara &!r "i!">ro d! a dir!cti,a co"una d! acu!rdo a o u! !&ta>!$ca ! !&tatuto d! a or@ani$ación. [1] [1]?? no& r!0!ri"o& a o& d!no"iQ nado& co"un!ro& +*>i!&. A !&ta concu&ión #u!d! arri>ar&! u!@o d! a r!,i&ión d! o& art4cuo& / d! a L! N /599 it!ra ! d! R!@a"!nto? #u!& #u!&to to&& !n r!i r!i!, !,! ! #or #or a R!&o R!&ou uci ción ón d! d! Tri>u ri>una na R!@i R!@i&t &tra ra N 518Q 518Q( (QQ ORLC'T ORLC'TR. R. 2in !">ar@ !">ar@o? o? n!c!&a n!c!&aria ria"!n "!nt! t! ! co"un! co"un!ro ro +*>i +*>i d!>! d!>! ta">i< ta">ii!n? a"a a at!nción u! ! it!ra d d! "!ncionado art4cuo d! a L! N /599 &!a! co"o r!ui&ito indi!n&a>! #ara contar con a cat!@or4a d! co"u co"un! n!ro ro cai0 cai0ic icad ado o u! u! a #!r& #!r&on ona a d!>a d!>a !&ta !&tarr in&c in&cri rita ta !n ! #adr #adrón ón co"una? "i!ntra& u! o #ro#io no ocurr! !n ! ca&o d! o& co"un!ro& int!@rado&. )E& aca&o u! ! !@i&ador +a u!rido dar un trata"i!nto di&tinto a a">a& ca&!& d! co"un!ro- D! &!r a&4? )cu* &!r4a a ra$ón- Ant!& +!"o& dic+o ic+o u! u! o& o& o>% o>%!ti, !ti,o o& d! cont contar ar con un #adró adrón n co"un "una &on &on ! d! id!nti0icación d! o& "i!">ro& a d!>ida a#icación d! a& r!@a& co"una!& !n con&!cu!ncia? no !Ki&t! ra$ón a@una #ara no incuir a o& co"un!ro& int!@rado& d!ntro d! #adrón? a #!&ar d! u! !o no &! +aa !&ta>!cido !K#r!&a"!nt! !n a& nor"a& !@a!&. !@a!&. 2o>r! a& co"unidad!& nati,a& Bco"unidad!& nati,a& d! a &!,a? u>icada& !n a& $ona& d! a &!,a d! a c!%a d! &!,a? &! +a "ant!nido !n ,i@!ncia a L! d! Co"unidad!& Nati,a& D!&arroo A@rario d! a 2!,a d! C!%a d! 2!,a? D!cr!to L! N //1? a&4 co"o &u r!@a"!nto? D!cr!to 2u#r!"o N Q(Q AA? o& cua!&? #or &!r ant!rior!& a a !ntrada !n ,i@!ncia d! Códi@o Ci,i? no +an cont!"#ado nada r!!cto a r!@i&tro d! o& "i!">ro& u! int!@ran a co"unidad. No o>&tant!? &o"o& d! a o#inión u! no !Ki&t! i"#!di"!nto #ara u! &! a#iu!n d! "an!ra anaó@ica a& dio&icion!& #r!,i&ta& !n a& nor"a& !!cia!& &o>r! a& co"unidad!& andina& "*& a6n t!ni!ndo !n cu!nta u! a& nor"a& @!n!ra!&? !ntio& ti#o& d! or@ani$ación co!cti,a. 19/
C* E& ca"a"#o com$na& En cuanto a cata&tro co"una? d! acu!rdo a art4cuo 1( d! Códi@o Ci,i? &! d!>! d!>!n n in&c in&cri> ri>ir ir !n !&t! !&t! i>r i>ro o o& o& >i!n >i!n!& !& u! u! int! int!@r @ran an ! #atr #atri"o i"oni nio o d! a co"u co"uni nida dad. d. E&t! E&t! r!@i r!@i&t &tro ro cata cata&t &tra ra?? !n #aa #aa>r >ra& a& d! d! #on! #on!nt nt! ! d! d! i>r i>ro o d! #!r&on #!r&ona&? a&? no &oo &oo ti!n! ti!n! i"#ort i"#ortanc ancia ia in0or" in0or"ati ati,a? ,a? &ino &ino u! !& ta">i< ta">iu!na cu!nta? &! +a i"#u!&to ! d!>!r d! !,ar un cata&tro #ara r!&@uardar o& >i!n!& u! int!@ran a "a&a #atri"onia d! a co"unidad. E art4cuo (/ d! T4tuo VII d! R!@a"!nto d! a L! G!n!ra d! Co"unidad!& Ca"#!&ina&? D!cr!to 2u#r!"o N 5Q(/QTR? !&ta>!c! u! con0or"an ! #atri"onio co"una o& >i!n!& a& r!nta& d! a& "i&"a&. A&4? d! con0or"idad con o !&ta>!cido !n ! art4cuo / d! a L! N /599? !n ti!n!& d! a co"unidad: Q E t!rritorio co"una Br6&tico ur>ano. Lo& #a&to& natura!&. . Q Lo& in"u!>!& in"u!>!& o>ra& aduirido& aduirido& o &o&t!nido& &o&t!nido& #or a co"unidad co"unidad?? d!ntro 0u!ra d! &u t!rritorio. Q Mauin Mauinari aria&? a&? !ui#o !ui#o&? &? +!rra" +!rra"i!n i!nta& ta&?? i"#!" i"#!"!nt !nto&? o&? "u!>! "u!>!&? &? !n&!r! !n&!r!&& &!"o,i!nt!& u! #o&!an a t4tuo #ri,ado. Q Mu!>! Mu!>!&& &!"o, &!"o,i!n i!nt!& t!& d! du!o du!o d!&cono d!&conocid cido o u! u! &! !ncu!n !ncu!ntr! tr!n n !n &u t!rritorio. L!@ado& donacion!& a &u 0a,or. Q Por otra #art!? #art!? ! art4cu art4cuo o /5 d! a citada citada ! !&ta>! !&ta>!c! c! u!? !n tan d! d! t!&oro #6>ico. #6>ico. Q !n!0icio& !n!0icio& @!n!rado @!n!rado&& #or !"#r!&a& d! &u #ro#i!dad #ro#i!dad o !n a& u! t!n@an #artici#ación. Q
Part Partic ici# i#ac ació ión n !n conc onc!&io !&ion! n!&& "in "in!ra& !ra& o !n cua aui!r ui!r acti acti,,ida idad d!
a#ro,!c+a"i!nto d! r!cur&o& natura!& u! &! u>iu!n d!ntro d! &u t!rritorio. 19
Q Lo& in@r!&o& #or a& ,!nta& d! o& 0ruto& d! a& ti!rra& tra>a%ada& !n co"6n. Q Lo& int!r!&!& u! o>t!n@an #or a i"#o&ición d! &u& ca#ita!& !n !ntidad!& d! &i&t!"a 0inanci!ro naciona. Q !n!0icio& u! o>t!n@an d! a ,!nta d! >i!n!& "u!>!& o &!"o,i!nt!&. In@r!&o& #or o#!racion!& di0!r!nt!& d! a& ant!& &!aada&. Cuota& u! !ro@u!n o& co"un!ro&. A+ora >i!n? ! art4cuo ( d! r!0!rido D!cr!to 2u#r!"o N 5Q(/QTR &!aa u!
a&
co"unidad!&
ca"#!&ina&
Bco"unidad!&
andina&?
>a%o
r!on&a>iidad d! &u dir!cti,a co"una? !&t*n o>i@ada& a !,ar ! in,!ntario ,aori$ado actuai$ado d! o& >i!n!& u! con&titu!n &u #atri"onio !n r!&@uardo d! &u &!@uridad d!0!n&a. La nor"a ant!rior"!nt! citada a #ar!c!r ,arió ! no">r! d! o u! ! Códi@o Ci,i d!no"inó cata&tro co"una a"*ndoo in,!ntario? )o &!r* u! &! trata d! otro docu"!nto- Au4 una "u!&tra "*& d! trata"i!nto di!r&o? irr!@uar a%!no u! &! a#ica a a& co"unidad!& andina& &!,*tica&. P!n&a"o& u! &! trata d! "i&"o cata&tro? a u! no +a>r4a ra$ón %u&ti0ica>! #ara !,ar do& i>ro& o docu"!nto& con ! "i&"o cont!nido. 2o>r! a ,aori$ación d! o& >i!n!& u! int!@ran ! #atri"onio d! a co"unidad d!>!"o& d!cir u! a "i&"a r!&uta "u co"#icada? a u! no &! !&ta>!c! cu* d!>! &!r ! crit!rio a to"ar !n cu!nta #ara dic+a ,aori$ación. Por !%!"#o? #ara a #ro#ia co"unidad a& ti!rra& no &on &oo un #r!dio r6&tico? &on "*& u! !&o? &on &u "!dio d! ,ida? &on "uc+o "*& u! ! d!r!c+o d! #ro#i!dad? #!r"it!n a &o>r!,i,!ncia d! @ru#o ind4@!na !n cuanto a or@ani$ación? a&4 co"o d! &u& int!@rant!& BARDITO !n 2ILVA 2ANTI2TEAN. En con&!cu!ncia a& ti!rra& no t!ndr*n ! "i&"o ,aor #ara !o& u! ! ,aor u! !n d!t!r"inado "!rcado &! ! #u!da dar a un #r!dio r6&tico d! #ro#i!dad #ri,ada. Ha u! r!cordar? ad!"*&? u! una d! a& caract!r4&tica& d! a& co"unidad!& !& u! <&ta& conci>!n a& ti!rra& co"o >i!n!& co!cti,o& u! &on cuti,ado& a tra,<& d! !&0u!r$o con%unto. Co"o #u!d! ,!r&!? <&t! !& un #ro>!"a +arto co"#!%o? a i@ua u! todo ! trata"i!nto u! &! ! #r!t!nd! dar a a& co"unidad!& nati,a&? #or o u! no #r!t!nd!"o& a@otaro !n !&ta& 4n!a&.
195