David Irving - Η Δίκη Της Νυρεμβέργης

Ο Έ Υ Τ Ο Ν ΙΚ Ο Ι ΜΥΘΟΙ διηγούνται πως, μεχά από μια μεγάλη μάχη με τους Μογγόλους ιππν πεδιάδα ίο υ Lechfeld, όπου οι στρατοί δύο διαφ ορετικών κόσμω ν συγκρούστηκαν με αποτέλεσμα τη βίαιη και αιματηρή αλληλοσφαγή τους, τα φαντάσματα τω ν σ κο τω μ έ νω ν μαχητών εξακολουθούσαν να μάχο νται στα σύννεφα επί τρεις ακόμη ημέρες. Το ίδιο συνέβη και στη Νυρεμβέργη από το 1945 μέχρι το 1946. Εκεί όπου οι προσόψεις τω ν σπιτιών της μαρτυρικής πόλης, έφεραν τα φρικιά σημάδια τω ν θανάσιμων συγκρού σ ε ω ν μεταξύ της Γερμανίας και τω ν εχθρώ ν της, τα φαντάσματα συνέχιζαν τις συγκρού σεις για δεκαέξι επιπλέον μήνες. Αλλά ο παραλληλισμός τελειώ νει εδώ . Οι στρατιές δεν ήταν ισοδύναμες. Η μία πλευρά αφοπλίστηκε και της απέμειναν λίγοι φίλοι. 0 Πρόεδρος Χάρι Τρούμαν διόρισε τον Robert H. Jackson ως επικεφαλής τω ν Αμερι κανών κατηγόρων, προκειμένου να στηρίξει στη Νυρεμβέργη τις κατηγορίες εναντίον τω ν Μεγάλων Εγκληματιών Πολέμου του Αξονα. Το καθήκον του ήταν εκ τω ν προτέρων, σα φώς προσδιορισμένο.Ένας αριθμός Γερμα νώ ν και Ιταλών ηγετώ ν θα χαρακτηρίζονταν ως εγκληματίες πολέμου, θα παραπέμπονταν σε δίκη και θα τιμωρούνταν ανάλογα. Την εποχή που άρχισε η δίκη, ίο Νοέμβριο του 1945, πολλά ιδανικά είχαν ήδη προδοθεί. Υπάρχουν ελάχιστα αδικήματα από αυτά που αναφέρονται στο κατηγορητήριο της Νυ ρεμβέργης για τα οποία δεν θα μπορούσε να θεω ρηθεί ένοχη μία ή περισσότερες από τις κατηγορούσες συμμαχικές δυνάμεις. Προ κειμένου να συντρίψουν τον Χίιλερ, άμαχος πληθυσμός ηυρπολήθηκε και κατακάηκε, δολοφ ονήθηκε, κακοποιήθηκε, τρομοκραιήθηκε, εκτοπίστηκε και υποδουλώ θηκε. Εξα πολύθηκαν επιθετικοί πόλεμοι, ουδέτερες χώ ρες κατακτήθηκαν με δόλια προσχήματα και απαράγραπτα ανθρώπινα δικαιώματα, προβλεπόμενα από τις διεθνείς συνθήκες, παραβιάστηκαν κατάφωρα. 0 Robert Jakson το γ νώ ρ ιζε και αυτό τον πλήγω νε. Και κατέστρεψ ε οριστικά τη ζω ή και την καριέρα του.

Για τη Jessica

David Irving

Η QltiH ΤΗΣ

ΝΥΡΕΜΒΕΡΓΗΣ Τίτλος πρωτοτύπου: Nuremberg, The Last Battle

Η TCACYTAIA Μ ΑΧΗ

Copyright © Parforce UK Ltd. 2001

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

Για την ελληνική γλώσσα: © 2004 ΓΚΟΒΟΣΤΗΣ ΕΚΔΟΤΙΚΗ Α .Β.Ε.Ε. Ζωοδόχου Πηγής 21, Αθήνα 106 81 Τηλ. 210.38.15.433,210.38.22.251 - fax: 210.38.16.661 e-mail: [email protected] http ://w w w . g o v o stis. gr

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΡΗΓΑΣ

Απαγορεύεται η αναδημοσίευση ή αναπαραγωγή του παρόντος έργου στο σύνολό του ή τμημάτων του με οποιονδήποτε τρόπο, καθώς και η μετάφραση ή διασκευή του ή εκμετάλ λευσή του με οποιονδήποτε τρόπο αναπαραγωγής έργου λόγου ή τέχνης, σύμφωνα με τις διατάξεις του ν. 2121/1993 και της Διεθνούς Σύμβασης Βέρνης-Παρισιού, που κυρώθηκε με το ν. 100/1975. Επίσης, απαγορεύεται η αναπαραγωγή της στοιχειοθεσίας, σελιδοποίησης, εξωφύλλου και γενικΰτερα της όλης αισθητικής εμφάνισης του βιβλίου, με φωτοτυπικές, ηλεκτρονικές ή οποιεσδήποτε άλλες μεθόδους, σύμφωνα με το άρθρο 51 του ν. 2121/1993.

ISBN 960-270-967-7

€ΚΔΟΣ€ΙΣ ΓΚΟΒΟΣΤΗ

«Α υτό το ερώτημα εμ π εριέχει πολύ περισσότερο δυναμίτη απ’ ό,τι είχε ποτέ παραγάγει ο K rupp στο εργοστάσιό το υ ». - Ειπώθηκε από τον Δικαστή Robert H. Jackson, σε μια μυστική συνάντη ση με τους επικεφαλής κατηγόρους στη Νυρεμβέργη, 12 Νοεμβρίου 1945

«Ο ρόλος των δικών ήταν διττός: να φωτίσουν και να παραποιήσουν την Ιστορία. Στα χέρια ενός έμπειρου ιστορικού, τα στοιχεία είναι ένας κα λός οδηγός, στα χέρια όμως ενός δημαγωγού είναι ένα επικίνδυνο εργα λείο ». - 0 Otto Kranzbühler, σε διάλεξή του στο Πανεπιστήμιο του Gottingen, το Σεπτέμβριο του 1949

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Π ΡΟ Λ Ο ΓΟ Σ ΤΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ

1. ΣΕ Π Ο ΙΟ Ν ΕΙΠΕ Ο ΣΤ ΑΛΙ Ν ΟΧΙ ΓΙΑ ΤΗ Δ Ο Λ Ο Φ Ο Ν ΙΑ 2. Ο Ν Ο Μ Ο Σ ΤΟΥ ΛΥΝΤΣ 3. Ο ΚΥΡΙΟΣ M O RG EN TH A U ΚΑΙ Ο ΓΝΗΣΙΟΣ ΑΜ ΕΡΙΚΑΝΟΣ ΔΙΚΑΣΤΗΣ 4 . ΑΝ ΔΕΝ Μ Π Ο ΡΟ Υ Μ Ε ΝΑ ΤΟ ΥΣ ΛΥΝΤΣΑΡΟΥΜ Ε, ΤΟΤΕ ΑΣ ΤΟΥΣ Μ Α ΣΤΙΓΩ ΣΟΥΜ Ε 5. Α Π Ο Π Ο Υ ΠΡΟΕΚΥΨΑΝ ΤΑ «ΕΞΙ ΕΚΑΤΟΜΜΥΡΙΑ» 6. ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΑΣ ΕΝΟΣ ΝΕΟΥ Δ ΙΕΘ Ν Ο Υ Σ ΔΙΚΑΙΟΥ 7. ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ Μ Ε Δ Υ Ο Π ΡΟ ΔΟ ΤΕΣ 8. Η Σ Υ Μ Φ Ω Ν ΙΑ ΤΟ Υ Λ Ο Ν ΔΙΝ Ο Υ 9. ΑΥΤΑ ΤΑ ΠΑΛΙΚΑΡΙΑ Δ ΙΨ Ο Υ Ν ΓΙΑ ΑΙΜΑ 10. €Γ Ω ΡΥΘ Μ ΙΖΩ ΤΑ ΠΡΑΓΜΑΤΑ 11. Ο ΕΣ, ΟΥΤΕ Π Ο Υ Θ ΥΜ Ο ΤΑ Ν TO N REICH SM A RSCH A LL 12. ΕΝΑΣ ΕΝΤΙΜ ΟΤΑΤΟΣ ΕΓΚΛΗΜΑΤΙΑΣ 1 3. Η ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΑΡΧΙΖΕΙ 14. ΓΛΕΝΤΙ ΚΑΙ Α Φ Θ Ο Ν Η ΒΟΤΚΑ

1 5. ΤΑ ΕΝ ΑΟΓΩ ΠΤΩΜ ΑΤΑ

σεΑ. 3 0 6

16. ΣΚΑΒΟΝΤΑΣ ΤΟ ΛΑΚΚΟ ΤΟΥ ΓΚΑΙΡΙΝΓΚ

» 325

1 7. Ο SCH A CH T ΓΛΙΤΩΣΕ ΤΗΝ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΣΤΙΓΜΗ

» 348

18. Η ΤΕΛΙΚΗ ΛΥΣΗ

» 368

19. ΚΕΚΛΕΙΣΜΕΝΩΝ ΤΩΝ Ο ΥΡΩ Ν

» 386

2 0 . ΘΑΝΑΣΙΜ ΕΣ ΣΥΜ Μ ΑΧΙΕΣ

» 410

2 1 . Η ΜΕΓΑΛΗ ΗΜΕΡΑ

» 432

2 2 . ΤΟ ΛΙΟΝΤΑΡΙ ΞΕΦΕΥΓΕΙ

» 463

ΠΙΝΑΚΑΣ ΟΡΩΝ ΚΑΙ ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΩΝ

489

ΠΗΓΕΣ

495

ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΟΝΟΜΑΤΩΝ

567

ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΤΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ

γ το το

β ιβ λ ί ο

ΕΙΝΑΙ μ ια ε π ισ κ ό π η σ η σ ε β ά θ ο ς τ η ς π ρ ο ε τ ο ι

μασίας και της διεξαγωγής της πρώτης μεταπολεμικής δ ί κης των σημαντικότερων εγκληματιών πολέμου, που έγινε στη Νυρεμβέργη και διήρκεσε από το 1945 έως το 1946. 0 αρχικός πυρήνας του ήταν μια σειρά άρθρων που έγραψα για το γερμανι κό εβδομαδιαίο περιοδικό Welt am Sonntag στα τέλη της δεκαε τίας του 1960, με τίτλο Nürnberg, die letzte Schlacht. Τα άρθρα αυτά δημοσιεύθηκαν αργότερα όλα μαζί και συνέθεσαν ένα βιβλίο, που εκδόθηκε στο Μόναχο με τον ίδιο τίτλο από τον εκδοτικό οί κο Wilhelm Heyne - εδώ και πολύ καιρό, έχει εξαντληθεί. Το διάστημα που ακολούθησε έκανα πολλές έρευνες. Καθώς προετοίμαζα τις βιογραφίες του Χίτλερ και μερικών από τους κυριότερους συνεργάτες του (Γκαίρινγκ, Milch, Ες, Ρόμελ) είχα ήδη συναντήσει πολλούς από αυτούς που συμμετείχαν στην τελι κή πράξη του δράματος του Β ' Παγκοσμίου Πολέμου -αυτούς δηλαδή που γλίτωσαν τη θηλιά της αγχόνης- και βέβαια ήρθα σε επαφή με πολλούς από τους συνηγόρους τους, οι οποίοι είχαν συγκεντρώσει και ακόμη κατείχαν σημαντικά ιστορικά έγγραφα. Αφότου δημοσιεύθηκαν τα προαναφερθέντα άρθρα στη Γερ μανία, συγκέντρωσα πρόσθετο σημαντικό υλικό σχετικά με τη δίκη, συμπεριλαμβανομένων και των ημερολογίων πολλών Γερ μανών κατηγορουμένων, καθώς επίσης των κατηγόρων Συμμά χων και των δικαστών. Και όταν άνοιξαν τα βρετανικά αρχεία, μπόρεσα να διασταυρώσω τις πληροφορίες που είχα μέχρι τότε συγκεντρώσει. Κυρίως όμως βοηθήθηκα από τα αμερικανικά αρ χεία.

10

Η ΔΙΚΗ ΤΗΣ ΝΥΡΕΜΒΕΡΓΗΣ

Η πλουσιότερη πηγή στην οποία προσέφυγα επανειλημμένα τα χρόνια που μεσολάβησαν, ήταν οι φάκελοι του επικεφαλής των Αμερικανών κατηγόρων, του αείμνηστου Δικαστή Robert Η. Jackson. Αν η ιστορία που θα διηγηθούμε χρειάζεται έναν κεντρικό ήρωα, τότε αυτός είναι ο Jackson. Όπως μπορεί κανείς να διαπι στώσει από τις υποσημειώσεις, για πρώτη φορά χρησιμοποίησα τα προσωπικά του έγγραφα την εποχή που βρίσκονταν στα χέ ρια του καθηγητή της Νομικής Σχολής του Σικάγου Philip Kurland, με τον ευσεβή πόθο να γράψω μια ημέρα τη βιογραφία του μεγάλου νομικού. Στον τελευταίο χρωστώ μεγάλη ευγνωμο σύνη για την υπομονή και τη μεγαλοψυχία του καθώς, πριν από τριάντα χρόνια, μου επέτρεψε να μελετήσω τους φακέλους του και να εξετάσω το περιεχόμενο πολλών αρχειοθηκών που ήταν γεμάτες με προσωπικά και νομικά έγγραφα, τα οποία ανήκαν στον Jackson και τα φύλαγε στο υπόγειο του σπιτιού του. 0 φά κελος με τον συνταρακτικό τίτλο «Ημερολόγιο του Jackson, 27 Απριλίου έως 19 Νοεμβρίου 1945» δεν είχε βρεθεί ακόμη εκείνη την εποχή, αλλά εμφανίστηκε ξαφνικά μετά από αρκετά χρόνια, μέσα στο κιβώτιο με τον αρ. 95, που περιείχε τα εμπιστευτικά του έγγραφα. Μετά, το κιβώτιο αυτό μεταφέρθηκε στο Τμήμα Χειρογράφων της Βιβλιοθήκης του Κογκρέσου στην Ουάσινγκτον και ο William Eidred Jackson μου έδωσε την τυπική άδεια που ήταν απαραίτητη για να μπορέσω να χρησιμοποιήσω τα ημερο λόγια του αείμνηστου πατέρα του. Τα εξίσου πολυάριθμα υπηρεσιακά έγγραφα του Jackson που χαρακτηρίζονται ως Main Office Files αποτελούν πλέον μέρος του Record Group 238 στα National Archives στην Ουάσινγκτον. Η ένδειξη «Σικά γο» που υπάρχει στις υποσημειώσεις των πηγών μου, δεν σημαίνει ότι μετά από ένα τέταρτο του αιώνα αυτά τα έγγραφα εξακολουθούν να φυλάσσονται εκεί. Όπως προαναφέραμε, τα περισσύτερα έχουν μεταφερθεί στη Βιβλιοθήκη του Κο γκρέσου και στα National Archives, που και τα δύο βρίσκονται στην Ουάσινγκτον. Ελάχιστα μικρότερης σημασίας από τα έγγραφα του Jackson, είναι τα προσωπικά αρχεία του bete noire (μαύρου πρόβατου) στη Νυρεμβέργη, του Δικαστή Francis Biddle, του αρχαιότερου μ έ λους του Δικαστηρίου μεταξύ των Αμερικανών. Η George Arents Research Library, του Πανεπιστημίου των Συρακουσών στη Νέα


11

Υόρκη, μου επέτρεψε να μελετήσω τα ημερολόγια του, τις προ σωπικές του επιστολές και τις σημειώσεις του σχετικά με τη δ ί κη, οι οποίες περιείχαν συχνά καυστικά σχόλια για τους κατηγό ρους και τις καταθέσεις που ελήφθησαν παρουσία του. Αφού αρκετά χρόνια προηγουμένως είχα αλληλογραφήσει με τον τέως Αμερικανό διοικητή του Στρατοπέδου Εγκληματιών Πολέμου (ASHCAN) στο Mondorf, και της φυλακής της Νυρεμ βέργης, ο γιος του, ο Αντισυνταγματάρχης Burton C. Andrus Jr., μου επέτρεψε να χρησιμοποιήσω τα αρχεία του αείμνηστου πα τέρα του, που τα φύλαγαν στο πατρικό του σπίτι στο Colorado Springs, συμπεριλαμβανομένων και των ιδιόχειρων ημερολογίων του από τις 7 Φεβρουάριου μέχρι και τις 18 Νοεμβρίου 1946. 0 γιος επίσης του αείμνηστου Selkirk Panton, του δημοσιογρά φου που κάλυπτε τη δίκη για τη Daily Express, μου επέτρεψε να χρησιμοποιήσω τα έγγραφα του πατέρα του, που βρίσκονται στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Αυστραλίας, στην Καμπέρα. Θα ήθελα να εκφράσω την ευγνωμοσύνη μου στον Ben Swearingen, έναν ακούραστο ερασιτέχνη ιστορικό, στον οποίο χρωστούν πάρα πολλά οι επαγγελματίες. Μου έδωσε την ένδειξη-κλειδί για το μυστήριο της αυτοκτονίας του Χέρμαν Γκαίρινγκ, για τον οποίο είχε ήδη γράψει ένα σπουδαίο βιβλίο. Ο δρ. Daniel Ρ. Simon, διευθυντής του Κέντρου Τεκμηριώσεως του Βερολίνου, που υπαγόταν στην εκεί Αμερικανική Αποστολή, άνοιξε για χάρη μου τα απόρρητα αρχεία τα οποία περιείχαν τις τελευταίες μυ στηριώδεις επιστολές του Γκαίρινγκ. Ο John Taylor του Archives and Reference Branch of the Textual Reference Division at the US National Archives (Τμήματος Αρχείων και Τεκμηριώσεως της Υπηρεσίας Τεκμηρίων των Εθνικών Αρχείων των ΗΠΑ), προσφέρθηκε ευγενώς να μου παραδώσει κασέτες μαγνητοφώνου, στις οποίες είχαν αντιγραφεί, επιλεκτικά, ορισμένες φάσεις της δίκης, ώστε να μου δοθεί η ευκαιρία να διασταυρώσω τα πολυγραφημένα χειρόγραφα που είχαν ήδη δημοσιευθεί, με αυτά που είχαν όντως λεχθεί. Αναφορικά με τα γερμανικά έγγραφα που χρησιμοποίησα για να γράψω αυτό το βιβλίο, εδώ είναι ο κατάλληλος χώρος για να εκφράσω τις ευχαριστίες μου στον Henrik Pastor από το Βερολί νο, που μου έδειξε το προσωπικό ημερολόγιο το οποίο κρατούσε μέσα στη φυλακή ο ΑρχιναύαρχοςΈριχ Ραίντερ και άλλα ενδια φέροντα έγγραφα από το Spandau, που έχουν διασωθεί. 0 Βολφ

12


Ρούντιγκερ Ες μου παραχώρησε αποσπάσματα από το ημερολό γιο που κρατούσε ο πατέρας του στη φυλακή, τα οποία έχω ήδη παραθέσει στο Hess, the Missing Years (Macmillan, London, 1987). Ο αείμνηστος Καρλ-Χάιντς Κάιτελ μου επέτρεψε να αντιγράψω τις σημειώσεις του, οι οποίες περιελάμβαναν τις συνομιλίες που είχε στη φυλακή με τον πατέρα του· επίσης, είχα την ευκαιρία να συνομιλήσω επί μακρόν με τους Albert Speer, Erhard Milch, Karl Bodenschatz και άλλους, για τις δίκες, τη ζωή στη φυλακή και τις ανακριτικές μεθόδους. Μεταξύ των Γερμανών δικηγόρων, από τους οποίους πήρα συνέντευξη, ήταν ο δρ. Alfred Seidl (συνήγορος υπεράσπισης των Hans Frank, Ρούντολφ Ες, και αργότερα Βαυαρός Υπουργός Δι καιοσύνης), ένας γενναίος αγωνιστής και φίλος επί πολλά χρό νια. Ο δρ. Otto Nelte (συνήγορος του Στρατάρχη Κάιτελ), ο δρ. Friedrich Bergold (συνήγορος του ερήμην δικαζόμενου Μάρτιν Μπόρμαν), ο δρ. Rudolf Merkel (συνήγορος της Γκεστάπο), ο δρ. Robert Servatius (συνήγορος του πολιτικού σκέλους του κόμμα τος των Ναζί) και ο καθηγητής δρ. Hermann Jahrreiss (συνήγορος του Άλφρεντ Γιόντλ). Μίλησα, επίσης, με τον Konrad Morgen για τις απόψεις που διατύπωσε στην κατάθεσή του ο Obergruppen führer των SS Ernst Kaltenbrunner. Στη Βρετανία αλληλογράφησα, όπως θα δούμε παρακάτω, με τον Λόρδο Δικαστή Harry Phillimore και με τον τότε Sir Hartley Shawcross, ήδη Λόρδο Shawcross. Στις ΗΠΑ είχα συνομιλίες με τον Ralph Albrecht, ειδικό σε θέματα Διεθνούς Δικαίου στην ομά δα του Jackson και με τον Ernst Engländer που ήταν ο επικεφαλής των ανακριτών της Αμερικανικής Αεροπορίας. Κάπου ανάμεσα σ’ αυτές τις εθνικότητες εμπίπτει ή μάλλον ενέπιπτε ο αείμνηστος Robert M.W. Kempner, ο οποίος άρχισε την καριέρα του υπηρε τώντας για ένα μικρό χρονικό διάστημα ως νομικός σύμβουλος στο Υπουργείο Εσωτερικών της Πρωσίας επί Γκαίρινγκ- το 1933, εγκατέλειψε τη ναζιστική Γερμανία, και το 1945 επέστρεψε φο ρώντας τη στολή Συνταγματάρχη του αμερικανικού στρατού και διορίστηκε βοηθύς του Robert Jackson, παρά τη θέληση του τελευ ταίου. 0 δρ. Kempner, ο οποίος μετά το 1946 υπηρέτησε ως επ ι κεφαλής των Αμερικανών κατηγόρων στις «μεταγενέστερες δί κες», απάντησε στις ερωτήσεις μου με όση υπομονή διέθετε. Όπως έχω κάνει και με τις προηγούμενες εργασίες μου, συγκέ ντρωσα και ταξινύμησα το περισσότερο από το υλικό στο οποίο


13

στηρίχθηκα σε μικροφίλμ, που μπορούν να χρησιμοποιήσουν οι ερευνητές.* Για παράδειγμα, η «Προφορική Ιστορία», που περιέ χει τα, συνήθως, εξαιρετικά ειλικρινή απομνημονεύματα τού Jackson από τη Δίκη της Νυρεμβέργης, τα οποία είχε υπαγορεύσει το 1952, βρίσκεται στο μικροφίλμ DI-87. (Ο καθηγητής Kurland μου επέτρεψε να δανειστώ και να πάρω μαζί μου στην Αγγλία τον ογκώδη τόμο της «Προφορικής Ιστορίας» για το σκοπύ αυτό.) Το ανακριτικό υλικό των καταθέσεων του Γκαίρινγκ βρίσκεται στο μικροφίλμ DI-34. Τα αντίγραφα των ημερολογίων του Στρατάρχη Erhard Milch βρίσκονται στο μικροφίλμ DI-59. Οι αναφο ρές σχετικά με τις αρχικές καταθέσεις του Γιόντλ και άλλων ση μαντικών κρατουμένων είναι στο μικροφίλμ DI-8. Οι απόρρητες αναφορές από τα έγγραφα του Jackson σχετικά με τις συνεδριά σεις των επικεφαλής των κατηγόρων στη Νυρεμβέργη υπάρχουν στο μικροφίλμ DI-70 και 71. (Αυτά τα πρακτικά έχουν κρατηθεί από την αείμνηστη Elsie L. Douglas, την ιδιαιτέρα γραμματέα του Jackson κατά τη διάρκεια της δίκης, η οποία μου μίλησε επίσης επί μακρόν για τις δικές της αναμνήσεις.) 0 αυθεντικός φάκελος του Schmundt σχετικά με τις προετοιμασίες του Χίτλερ για την επίθεση στην Τσεχοσλοβακία (Επιχείρηση ΠΡΑΣΙΝΗ), έχει καταγραφεί στο μικροφίλμ DI-78. Τα έγγραφα που βρέθηκαν στο κε λί του δρ. Robert Ley, μετά την αυτοκτονία του, υπάρχουν στο μ ι κροφίλμ DI-79. Η δεσποινίς Susanna Scott-Gall διεκπεραίωσε αρκετή από την πραγματικά κουραστική δουλειά, για την αξιοποίηση και των π ε ρισσότερο δυσεύρετων συλλογών ντοκουμέντων. 0 Karl Heinz Höffkes από το Essen, μου επέτρεψε να συμβουλευθώ τα ημερολό για και άλλα έγγραφα του Julius Streicher, που είχε στην κατοχή του. 0 Καθηγητής Ian Maclain του Πανεπιστημίου του Wollongong στη Νέα Νότια Ουαλία, μου επεσήμανε τη σημασία των εγγράφων που βρίσκονταν στο Public Record Office, τα οποία αναφέρονταν στις αρχικές σκέψεις των Βρετανών για την εξόντωση των αρχηγών του εχθρού. Αυτός ο κατάλογος των ευχαριστιών, αναγκαστικά, δεν μπορεί να περιλάβει όλους όσοι με βοήθησαν, και ίσως λυπήσω μερι * Σ.τ.Σ.: Από τη Microform Academic Publishers Ltd, Main Street, East Ardsley, Wakefield, West Yorkshire WF3 2AT, England (tel.: +44 1924 825 700, fax: 829 212).

14


κούς, επειδή είμαι αναγκασμένος να τους παραλείψω. Στο ση μείο αυτό όμως, ήλθε πλέον πράγματι η ώρα να εκφράσω για άλ λη μια φορά τις ευχαριστίες μου στο φίλο μου δρ. Ralf-Georg Reuth, επικεφαλής του γραφείου του Βερολίνου, της Εφημερίδας Bild Zeitung και στον Walter Frentz, που απλόχερα μου παραχώ ρησε πολλές από τις μοναδικές έγχρωμες φωτογραφίες που υπάρχουν σ’ αυτό το βιβλίο. Τέλος, θα ήθελα να ευχαριστήσω τους δύο επιμελητές αυτής της έκδοσης, οι οποίοι αναγκαστικά παραμένουν ανώνυμοι, αλλά των οποίων η πολύπειρη γραφίδα, συνέβαλε ώστε αυτό το βιβλίο να είναι σχεδόν χωρίς λάθη και παράλληλα να μην είναι περισσότερο πολιτικά ανορθόδοξο, απ’ ό,τι πραγματικά είναι. DAVID IRVING

Λονδίνο, Ιούλιος 1996

1 ΣΕ ΠΟΙΟΝ ΕΙΠΕ Ο ΣΤ ΑΛΙ Ν ΟΧΙ ΓΙΑ ΤΗ ΔΟ Λ Ο Φ Ο Ν ΙΑ

το μ ε τ α γ ω γ ικ ό α ε ρ ο π λ α ν ο C-54 της Αμερικανικής Α ε ροπορίας κατευθυνόταν ανατολικά, διασχίζοντας τον Ατλαντικό, το άρωμα του καφέ ξύπνησε τους δεκαέξι επιβάτες του από έναν άβολο ύπνο. Ο Δικαστής Robert Η. Jackson ύμως δεν είχε κοιμηθεί από το μεσημέρι που είχαν εγκαταλείψει την Ουάσινγκτον. Το Ανώτατο Δικαστήριο είχε διακόψει για τις κα λοκαιρινές διακοπές, αφού προηγήθηκε μια δύσκολη εβδομάδα με τις προσφυγές της τελευταίας στιγμής που έπρεπε να εκδικασθούν. Πίσω από τα γυαλιά του με το στρογγυλό χρυσό σκελετό, το πλατύ του μέτωπο ζάρωνε καθώς συνοφρυωνύταν ανήσυχος. Τα συνήθως χαμογελαστά χείλη του είχαν σφιχτεί σχηματίζοντας μιαν ανέκφραστη γραμμή. Ήταν 18 Ιουνίου του 1945. Πριν απύ δύο εβδομάδες, ο Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών του είχε αναθέσει την (ποινική) δίωξη των κυριοτέρων εγκληματιών πολέ μου, που βρίσκονταν στα χέρια των Συμμάχων, και ο ίδιος, μαζί με το επίλεκτο προσωπικό του από νομικούς, αξιωματικούς πλη ροφοριών και ιδιαίτερες γραμματείς, ταξίδευαν στο Λονδίνο για το πρώτο σκέλος της αποστολής τους. Για τον Jackson αυτή ήταν μια μοναδική ευκαιρία να προχω ρήσει πέρα από τα σύνορα της διεθνούς νομολογίας και θεωρίας

Κ

ΑΘΩΣ

16


και να συμπεριλάβει νέους τομείς, που μέχρι τότε θεωρούνταν εξωφρενικοί. Θα έθετε τις βάσεις ενός νέου νομικού πλαισίου που θα θεωρούσε παράνομους τους επιθετικούς πολέμους και θα καθιέρωνε ως έγκλημα εναντίον του Διεθνούς Δικαίου την οποιαδήποτε συνωμοσία με σκοπό τον πόλεμο. Ήθελε να τιμωρήσει όλες τις οργανώσεις που είχαν προσφέρει στον Αδόλφο Χίτλερ μερικές από τις πρόσκαιρες επιτυχίες του, όπως το Γερμανικύ Γενικό Επιτελείο και τα SS και όχι μόνο τα άτομα των οποίων η δίωξη για τις εγκληματικές τους πράξεις θα μπορούσε να στοιχειοθετηθεί βάσει του κοινού δικαίου. Πίσω από την πλάτη του, στις Ηνωμένες Πολιτείες, η πολεμική ενάντια στις φιλοδοξίες του είχε μόλις αρχίσει. Πώς θα μπορούσε να πείσει τους Βρετανούς να ομονοήσουν, αλλά ακόμη και τους Γάλ λους ή τους Ρώσους; Κάθε κράτος είχε τις δικές του προτεραιότη τες. Και ο ίδιος είχε αρχίσει να αμφιβάλλει για τη σπουδαιότητα της αποστολής που είχε αναλάβει.1 Το βαρύ μεταγωγικό αεροπλάνο άρχισε να κατεβαίνει ανάμε σα στα σύννεφα, πέρασε πάνω από την Ιρλανδία και μετά κατευθύνθηκε ανατολικά προς την Αγγλία. 0 πιλότος πήρε την άδεια να κάνει έναν κύκλο πάνω από το Λονδίνο για να μπορέ σουν να δουν οι επιβάτες του τις περιοχές που είχαν βομβαρδι στεί από τους Γερμανούς. Την ώρα που το αεροπλάνο προσγειωνόταν στο αεροδρόμιο Bovingdon, δεκαοκτώ ώρες μετά την απογείωσή του από το Labrador, ο Jackson γύρισε προς τον γιο του, τον Σημαιοφόρο William Jackson, νομικό του Ναυτικού που είχε αποσπαστεί στο επιτελείο του πατέρα του για να συμμετάσχει σ’ αυτή την ιστορι κή αποστολή. «B ill», τον προειδοποίησε, «θα χρειαστεί να με υπερασπίζε σαι για πολύ καιρό, όταν εγώ θα έχω πια φύγει». Πήρε ένα φλι τζάνι καφέ που του πρόσφεραν. « Γ ι’ αυτό ήθελα να είσαι κοντά μου» είπε. «Θέλω να δεις τι πραγματικά συνέβη». κ ά ν ε ι ς δ ε ν μ π ο ρ ε ι να θεωρηθεί περισσότερο Αμερικανός από τον Robert H. Jackson. Κάποτε ειπώθηκε, απρεπώς, για τον Clement Attlee -από τον Ουίνστον Τσώρτσιλ, αυθεντία στους φαρμακερούς υπαινιγμούς στο Κοινοβούλιο- πως ήταν ένας άνθρωπος μετριόφρων, με πολ λά στοιχεία που δικαιολογούσαν αυτή του τη μετριοφροσύνη. Ο

ΣΕ ΠΟΙΟΝ ΕΙΠΕ Ο ΣΤΑΛΙΝ ΟΧΙ ΓΙΑ ΤΗ ΔΟΛΟΦΟΝΙΑ

17

Jackson ήταν υπερβολικά μετριόφρων, αλλά με πολλά χαρίσματα για τα οποία θα μπορούσε να είναι υπερήφανος. Ήταν ένας άνθρωπος απλός, που είχε αρχίσει την καριέρα του ως επαρχιακός δικηγόρος στην πόλη της Πενσυλβάνιας, όπου γεννήθηκε στις 13 Φεβρουάριου 1892. Ο προπάππος του είχε εγκατα σταθεί στην κωμόπολη Spring Creek της Πενσυλβάνιας και ο παπ πούς και ο πατέρας του είχαν γεννηθεί στο ίδιο αγρόκτημα που εί χε γεννηθεί και ο ίδιος. Το 1913 άνοιξε δικηγορικό γραφείο στο Jamestown στα βόρεια περίχωρα της Νέας Υόρκης, όπου ο πατέρας του διατηρούσε μια επιχείρηση σταυλισμού αλόγων. Παρά το γεγο νός ότι δεν απέκτησε ποτέ δίπλωμα νομικής, όταν ανέλαβε την πρώτη του υπόθεση -την υπεράσπιση τεσσάρων συνδικαλιστώνκαι την κέρδισε, δεν είχε γίνει ακόμη δεκτός στον Δικηγορικό Σύλ λογο. Απέκτησε τις νομικές του γνώσεις μόνος του, στην πράξη. Παρά το νεαρό της ηλικίας του, ο Jackson ανέπτυξε μεγάλη δραστηριότητα ως δικηγόρος και γρήγορα έγινε πολύ γνωστός στα εφετεία της Νέας Υόρκης. Από πολιτική άποψη ήταν προσα νατολισμένος στην αριστερή πτέρυγα των φιλελευθέρων. Σύντο μα εντάχθηκε στους υποστηρικτές του Ρούσβελτ. Πρότυπο δικη γόρου της εποχής του New DeaÜ, ο Jackson πρωτοστάτησε στις ταραχώδεις αντιδράσεις εναντίον των τραστ των μεγαλοεπιχειρηματιών. Στην Ουάσινγκτον, η καριέρα του απογειώθηκε με τον αμείλικτο τρόπο που ανατέλλει ο πρωινός ήλιος. Το 1934, ο Henry R. Morgenthau Jr., ο αβρός και εκλεπτυσμένος Υπουργός Οικονομικών, τον κάλεσε να αναλάβει το αξίωμα του Γενικού Νομικού Συμβούλου της υπηρεσίας φορολογίας. Λέγεται πως ο Jackson ήταν ένας άνθρωπος κατ’ εξοχήν ιδεα λιστής, χωρίς όμως να είναι απαλλαγμένος από προσωπικές φι λοδοξίες· αλλά ως γνήσιος Δημοκρατικός, δεν έπαψε ποτέ να υποστηρίζει τον Ρούσβελτ, τον οποίο χαρακτήριζε το 1939 ως «το σπουδαιότερο κεφάλαιο για τη χώρα». Το 1940 πάντως, οι εφη μερίδες προέβαλαν τον Jackson ως τον πιθανό μελλοντικό Πρόε δρο των ΗΠΑ. Για την ώρα, του αρκούσε που ήταν μια από τις σπουδαιότερες νομικές φυσιογνωμίες. Τον Ιούλιο του 1941, ο Ρούσβελτ τον διόρισε στο Ανώτατο Δικαστήριο. Σ ’ αυτή την υψηλή θέση, ο Jackson δια1 Σ.τ.Μ.: Πρόγραμμα κοινωνικής και οικονομικής ανασυγκρότησης του Προέ δρου Ρούσβελτ..

18

Η ΔΙΚΗ Τ Η Ι ΝΥΡΕΜΒΕΡΓΗΣ

κρίθηκε και έγινε γνωστός για την ανεξαρτησία της γνώμης του: για παράδειγμα, στο αποκορύφωμα του ΕΓ Παγκοσμίου Πολέμου, αποφάνθηκε ότι το Ανώτατο Δικαστήριο κακώς επέτρεψε στους στρατιωτικούς να αγνοήσουν τη Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και να εκδιώξουν όλους τους Αμερικανούς πολίτες ια πωνικής καταγωγής από τη δυτική ακτή, μετά την επίθεση των Ια πώνων στο Περλ Χάρμπορ - κατά τη γνώμη του αυτό αποτελούσε «φυλετική διάκριση». Και ως Γενικός Εισαγγελέας του Ρούσβελτ, είχε απαγορεύσει τις τηλεφωνικές υποκλοπές στον J. Edgar Hoover του FBI. (Παρ’ όλα αυτά, ο Hoover συνέχισε τις υποκλοπές.) Με ύψος μόλις ένα και εβδομήντα, καστανά μαλλιά και γαλά ζια μάτια, ο Jackson έμοιαζε με τους περισσότερους στενόμυα λους επαρχιώτες Αμερικανούς - τα ίδια χαρακτηριστικά είχαν και ot περισσότεροι από τους αρχηγούς των Ναζί. Είχε ταξιδέψει ελάχιστα εκτός των ΗΠΑ. Το τελευταίο διαβατήριό του, που είχε εκδοθεί προ δεκαετίας, το είχε χάσει πριν από μερικά χρόνια και χρειάστηκε να βγάλει καινούργιο για να κάνει αυτό το ταξίδι.2 Αν υπήρχε ένας άνθρωπος που θα μπορούσαν να εμπιστευθούν οι Γερμανοί για να έχουν μια τίμια δίκη, αυτός φαινόταν πως ήταν ο Jackson. Πίστευε ακράδαντα ότι οι ΗΠΑ είχαν το ιερό, σχεδόν θεόπεμπτο, καθήκον να καθοδηγήσουν τον κόσμο, να ανταμείψουν το καλό και να τιμωρήσουν το κακό, με κύριο μέσο την ηθική, την οποία η χώρα του το 1945, φαίνεται πως ήταν ακό μη σε θέση να υπηρετήσει, περισσότερο από ό,τι στη σύγχρονη εποχή. Παρομοίως, αν υπήρχε ένας άνθρωπος στον οποίο θα μπορούσε να υπολογίζει ο Πρόεδρος Χάρι Τρούμαν ότι θα άρχιζε αυτές τις δίκες και θα τις έφερνε εις πέρας, αυτός ήταν ο Jackson. π ρ ιν α κ ό μ η διοριστεί από τον Τρούμαν, ο Jackson είχε επιτεθεί ενα ντίον των κυνικών που πίστευαν πως τα Δικαστήρια Εγκλημάτων Πολέμου θα ενεργούσαν απλώς, αντικαθιστώντας τα όπλα του πο λέμου. Είχε από την αρχή τοποθετηθεί εναντίον μιας τέτοιας δίκης. «Αν η πρόθεσή μας είναι να εκτελέσουμε τους Γερμανούς για λό γους πολιτικής», είχε πει σε μια ομιλία του, όταν οι εχθροπραξίες στην Ευρώπη πλησίαζαν στο τέλος τους, «ας γίνει έτσι, αλλά να μην καλύψουμε αυτή μας την ενέργεια με έναν νομικό μανδύα. Αν είσαστε αποφασισμένοι να εκτελέσετε κάποιον οπωσδήποτε, δεν υπάρχει λόγος να γίνει δίκη. Ο κόσμος δεν σέβεται τα δικαστήρια που συγκροτούνται απλώς και μόνο για να καταδικάσουν.3 Κάτι


19

τέτοιο θα οδηγούσε τον νόμο σε ανυποληψία, αν ψευδοδικαστήρια συγκαλούνταν με προαποφασισμένη την ετυμηγορία τους». « Ε ί πα... πως, κατά τη γνώμη μου», ξαναθυμάται μετά από δύο εβδο μάδες, γράφοντας το ημερολόγιό του, «αν αυτοί οι άνθρωποι πρέ πει να εκτελεσθούν, αυτό θα πρέπει να γίνει μετά από μια στρα τιωτική ή πολιτική απόφαση».4 Στην αρχή, ο Jackson ήταν ο μόνος που ουσιαστικά υποστήριζε αυτή τη γενναία άποψη, πως πρέπει δηλαδή να ακολουθηθεί μία κανονική και δίκαιη διαδικασία. Όλα αυτά συνέβαιναν στις αρχές του καλοκαιριού του 1945, που οι εφημερίδες όλου του κόσμου ήταν γεμάτες με φωτογραφίες και ζωντανές αφηγήσεις αυτοπτών μαρτύρων για τη φρίκη που βασίλευε στις χώρες που είχαν κατα ληφθεί από τους Ναζί και στα στρατόπεδα συγκεντρώσεως. Ο αέρας ήταν γεμάτος από τις ηχηρές κραυγές αυτών που απαιτού σαν άμεση, συνοπτική και βίαιη εκδίκηση για τους δράστες αυτών των εγκλημάτων. Δεκάδες εκατομμύρια άνθρωποι είχαν χαθεί στη λαίλαπα του πολέμου. 0 Στάλιν ισχυριζόταν, μιλώντας στον Τσώρτσιλ στο Potsdam, πως για τη Σοβιετική Ένωση οι απώλειες ανέρχονταν σε 5.000.000 περίπου νεκρούς και αγνοουμένους και ότι από τους 5.700.000 Ρώσους που πιάστηκαν αιχμάλωτοι από τη Βέρμαχτ, μόλις γύρω στα 2.000.000 επέζησαν. Γι’ αυτό, ο Jackson πίστευε πως δεν ήταν αρκετό να διαχωρι στούν μεμονωμένες θηριωδίες και να τιμωρηθούν μια δράκα χαμη λόβαθμων ενόχων ή έστω και οι αρχηγοί τους, αλλά να κατηγορηθούν και οι εγκληματικές οργανώσεις. Οι υπόλοιπες υποθέσεις θα έπρεπε να δικασθούν, σύμφωνα με την ισχύουσα διαδικασία, από τα στρατοδικεία. «Θεωρούσα αυτές τις υποθέσεις ως μια μικρή παραλλαγή της κοινής εγκληματικότητας» ανέφερε σε ιδιωτική συζήτηση. «Πρόκειται για εγκλήματα που συμβαίνουν πάντοτε, όταν οι άνθρωποι είναι εμπαθείς, οργισμένοι και φοβισμένοι».5 Ο Jackson μεμφόταν τους ανθρώπους που βρίσκονταν στην κο ρυφή, τους αρχηγούς του εχθρού που είχαν σχεδιάσει αυτό το είδος πολέμου, που τον είχαν εκβαρβαρώσει, και πάνω απ’ όλα, που ε ί χαν μετατρέψει τον ίδιο τον πόλεμο, σε όργανο άσκησης πολιτικής.

Από τον Ιούνιο του 1945, ο Jackson άρχισε να αντιμετωπίζει την πιο σκληρή πολεμική γ ι’ αυτά τα θέματα.

20


Αρχικά ήταν ο Πρόεδρος Ρούσβελτ. Ενώ μιλούσε ευφραδέστατα ενώπιον του κοινού για την πρόθεσή του να καταδιώξει τους εγκληματίες Ναζί ως τα πέρατα της γης, ώστε να παραπεμφθούν σε δίκη, στις ιδιωτικές του συζητήσεις επέμενε με πάθος πως θα έπρεπε να τιμωρηθούν χωρίς να δικαστούν. Σε ένα δείπνο μόνο για κυρίους, που δόθηκε στον Λευκό Οίκο στις 7 Ιουνίου του 1944, διασκέδασε τον Πολωνό Πρωθυπουργό Stanislas Mikolajczyk με ιστορίες για τα σχέδια του Στάλιν «να εξολοθρεύσει 50.000 Γερ μανούς αξιωματικούς» και ξεκαρδιζόταν στα γέλια καθώς θυμό ταν τα γουρλωμένα μάτια των ανθρώπων του επιτελείου του, όταν άκουσαν αυτή την πληροφορία. Όταν συζητούσαν αργότερα, το ίδιο βράδυ, για το ποιες από τις νικήτριες Δυνάμεις θα απο κτούσαν τα μεγάλα λιμάνια της βόρειας Γερμανίας, ο Henry L. Stimson, ο Αμερικανός Υπουργός Πολέμου, τον συμβούλευσε να είναι επιφυλακτικός. «Προαισθανόμουν», ανέφερε ο Stimson στο ημερολόγιό του, κάνοντας κάποιον υπαινιγμό για τη γενοκτονία που πίστευε πως θα γινόταν όταν αυτές οι περιοχές θα επιστρέφονταν στους Πολωνούς, «πως ασφαλώς θα επακολουθούσαν αντίποινα που θα αμαύρωναν αυτή τη σελίδα της Ιστορίας μας αν, δίκαια ή άδικα, φαινόταν πως είμαστε υπεύθυνοι γι’ αυτό».6 Εξακολουθώντας να ανησυχεί για το λουτρό αίματος που φαινό ταν να επιφυλάσσεται στους ηττημένους Γερμανούς, ο Stimson, έγραψε μετά από δύο ημέρες πως θα ήταν καλύτερα να εγκατα σταθούμε στον νότιο τμήμα της Γερμανίας, «για τί έτσι θα βρισκό μαστε μακριά από τους Ρώσους στη διάρκεια της κατοχικής π ε ριόδου. Αφήνουμε τη Ρωσία να κάνει τη βρομοδουλειά χωρίς να έχουμε εμείς την ευθύνη».7 Υπήρχε ένα τέτοιο κλίμα μίσους, που ακόμη και ο Cordell Hull, ο Υπουργός Εξωτερικών του Ρούσβελτ και εξέχων πολιτι κός, υποστήριζε τίποτε λιγότερο από την εκτέλεση των επικεφα λής του Άξονα με συνοπτικές διαδικασίες, ευθύς μόλις θα έπ ε φταν στα χέρια των Συμμάχων. «Ο Hull με εξέπληξε», παραδέ χθηκε ο Βρετανός Πρέσβης, ο Λόρδος Halifax, στο μυστικό του ημερολόγιο μετά το γεύμα στο οποίο είχαν παρακαθίσει στις 16 Μαρτίου του 1943, «όταν είπε ότι θα ήθελε να πυροβολήσει και να σκοτώσει με τα ίδια του τα χέρια όλους τους Ναζί, μέχρι τα κατώτατα κλιμάκια!» Με αυτά που υποστήριζε ο Hull, κατέβαι νε στο επίπεδο του κουρέα του Πρέσβη στην Ουάσινγκτον, που συνεχώς επαναλάμβανε: «Σκοτώστε τους όλους. Αν αφήσετε


21

ακόμη και έναν —θα πολλαπλασίουστούν ξανά και θα πρέπει να αρχίσετε πάλι από την αρχή. Είναι σαν να αφήνετε ένα κουνέλι σε μια φυτεία γεμάτη νεαρά φιντάνια».8 Το φθινόπωρο_του 1944, ο Cordell Hull πρότεινε ξανά με παραστατικό τρόπο: «Αν ήτ«ν στο χέρι μου, θα έπαιρνα τον Χίτλερ, τον Μουσολίνι και τον Tojo μαζί με τους κυριότερους συνεργούς τους, θα τους οδηγούσα μπροστά σε ένα έκτακτο στρατοδικείο και, με την ανατολή της επόμενης ημέρας, θα γινόμασταν μάρτυρες ενός ιστορικού γεγο νότος».9 Ο Στρατηγός Ντουάιτ Αϊζενχάουερ, που εξωραϊσμένος στα ιστορικά βιβλία, εμφανίζεται ως ένας κομψός στρατιωτικός ηγέ της, προικισμένος τόσο με ευγένεια όσο και με σεμνότητα, ήταν λίγο καλύτερος. Είπε στον Λύρδο Halifax στις 10 Ιουνίου του 1944, πως κατά τη γνώμη του οι αρχηγοί του εχθρού «θα έπρεπε να πυροβοληθούν καθώς θα προσπαθούσαν να δραπετεύσουν» μια εικύνα απύ τα ευτελέστερα χολιγουντιανά φιλμ, όταν παρου σίαζαν θέματα σχετικά με τους Ναζί. Ο υπασπιστής από το Ναυ τικό του Αϊζενχάουερ, ο Harry Butcher, άκουσε τον Επιτελάρχη του, τον Αντιστράτηγο Walter Bedell Smith, ο οποίος έτρεφε φο βερό μίσος για τους Γερμανούς, να υποστηρίζει πως η φυλακή δεν ήταν αρκετή τιμωρία για το Γενικύ Επιτελείο του εχθρού, που αριθμούσε γύρω στους 3.500 αξιωματικούς. «Υπήρχε κάποια συμφωνία», σημείωνε ο υπασπιστής στο αδημοσίευτο ημε ρολόγιό του, «να αφεθεί στη φύση το έργο της εξόντωσης, με πρωτοβουλία των Ρώσων». «Κ α ι γιατί μόνο των Ρώσων;» ρώτη σε ο Αϊζενχάουερ. Οι νικήτριες Δυνάμεις θα μπορούσαν να παρα χωρήσουν προσωρινά, σε μικρύτερα κράτη, ζώνες στη Γερμανία για να ξεκαθαρίσουν τους λογαριασμούς τους.10 Επανέλαβε αυτές του τις απόψεις στον Morgenthau όταν εκεί νος επισκέφθηκε στο Πόρτσμουθ, την έδρα της διοίκησης του Ανώτατου Στρατηγείου των Συμμαχικών Εκστρατευτικών Δυνά μεων (SHAEF - Supreme Headquarters Allied Expeditionary Force) στις 7 Αυγούστου - πράγματι ο Morgenthau θα μπορούσε δικαιο λογημένα να θεωρήσει τον Αϊζενχάουερ ως τον πατέρα του π ερί φημου σχεδίου του.11 Σύμφωνα με τον Morgenthau, ο Στρατηγός Αϊζενχάουερ ήταν αντίθετος προς οποιαδήποτε ήπια τακτική. «Όλος ο πληθυσμός της Γερμανίας είναι ένα παρανοϊκό κατα σκεύασμα», έλεγε στον Υπουργό Οικονομικών, «και δεν υπάρχει λόγος να μεταχειριστεί κανείς με ηπιότητα έναν παρανοϊκό. Η

22


καλύτερη θεραπευτική αγωγή είναι να αφήσουμε τους Γερμανούς να βράσουν στο ίδιο τους το ζουμί». «Ο Στρατηγύς Αϊζενχάουερ είχε δηλώσει», όπως είπε ο Morgenthau στους συνεργάτες του μετά από πέντε ημέρες, «... πως κατά τη γνώμη του πρέπει να ακολουθήσουμε μια αυστηρή γραμμή με τους Γερμανούς, γιατί μπορούμε μ’ αυτό τον τρόπο να είμαστε απόλυτα βέβαιοι ότι η Γερμανία δεν θα μπορέσει ποτέ άλλοτε να εξαπολύσει πόλεμο εναντίον της ανθρωπότητας».12 Σύμφωνα με μια άλλη μαρτυρία, ο Αϊζενχάουερ είχε επίσης πει: «Ο ι αρχηγοί της συμμορίας και όσοι ανήκουν στα SS πρέπει ασυζητητί να καταδικασθούν σε θά νατο, αλλά η τιμωρία δεν θα πρέπει να σταματήσει εκ εί».13 Αυτή η συζήτηση με τον Υπουργό των Οικονομικών ώθησε τον Ανώτατο Διοικητή των Συμμάχων να αναπτύξει περαιτέρω τις ιδέες του πάνω στον, κατά βάση, παρανοϊκό χαρακτήρα των Γερ μανών, τις οποίες ο ίδιος ο Αϊζενχάουερ αργότερα συνόψισε ως εξής: «Δεν πρέπει να επιτρέψουμε στον γερμανικό λαό να ξεφύγει από ένα προσωπικό αίσθημα ενοχής για τη φοβερή τραγωδία που κατέστρεψε τον κόσμο. Η πολεμική δυναμική της Γερμανίας πρέπει να εξαφανισθεί. Ορισμένες ομάδες πρέπει να δικαστούν από συμμαχικά δικαστήρια: οι αρχηγοί των Ναζί, τα μέλη της Γκεστάπο, τα μέλη των SS». Και πρόσθεσε: «Το Γερμανικό Γενι κό Επιτελείο πρέπει να εξαφανιστεί οριστικά. Όλα τα αρχεία να καταστραφούν, τα άτομα να διασπαρούν και να καταστούν ανί κανα να ενεργήσουν ως σύνολο. Και, αν υπάρχει λόγος, να τιμω ρηθούν παραδειγματικά».14 0 Morgenthau έθιξε αυτό το θέμα τρεις ημέρες αργότερα μ ι λώντας με τον Βρετανό Πρωθυπουργό Ουίνστον Τσώρτσιλ, σε ένα γεύμα στις 10 Αυγούστου του 1944.15 Ο Πρωθυπουργός εξέφρασε την «απόλυτη συμφωνία του» με τις απόψεις του Αϊζενχάουερ. Κατόπιν, ο Morgenthau σχεδίασε το γενικό πλαίσιο αυτού που θα αποτελούσε αργότερα το σχέδιό του - «Κατά τη γνώμη του, θα έπρεπε να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή σε ένα σημείο: κατά πόσον ε ί ναι επιθυμητό αλλά και εφικτό να μετατραπεί η γερμανική οικο νομία σε αγροτική· σύμφωνα με αυτή την άποψη, η Γερμανία θα μετατραπεί σε μια χώρα με μικρά αγροκτήματα, χωρίς μεγάλης κλίμακας βιομηχανικές επιχειρήσεις». Ο Morgenthau τα συζήτησε όλα αυτά με τους συνεργάτες του στην Ουάσινγκτον, μετά από λίγες ημέρες, και ένας απ’ αυτούς σημείωσε: «Ε ίπ ε πως κατά τη συζήτηση που είχε με τον Τσώρτσιλ, ανέκυψε το ερώτημα ποια


23

τακτική θα έπρεπε να ακολουθηθεί στην κατεχόμενη Γερμανία, και πως αυτό που αποδείχθηκε από τις παρατηρήσεις του Πρω θυπουργού ήταν, ύτι συμφωνούσε με την άποψη την οποία δια τύπωσε ο Morgenthau, δηλαδή πως μέσα στους προσεχείς μήνες η γερμανική οικονομία θα έπρεπε να απομονωθεί εντελώς και να αφεθεί στην τύχη της. Με άλλα λόγια, να αφεθούν οι Γερμανοί να βράσουν στο ζουμί τους».16 Ο Morgenthau πληροφόρησε τον Πρόεδρο στις 19 Αυγούστου, όταν επέστρεψε στην Ουάσινγκτον από την Ευρώπη, πως ορισμέ νοι άνθρωποι εκεί, σχέδιαζαν ένα μάλλον ήπιο μέλλον για τη Γερ μανία. Ο Ρούσβελτ τον διαβεβαίωσε εμπιστευτικά: «Άφησε με τριάντα λεπτά με τον Τσώρτσιλ και θα το διορθώσω αυτό». Και συμπλήρωσε: «Πρέπει να είμαστε σκληροί με τη Γερμανία και εν νοώ γενικά, και όχι μόνο με τους Ναζί. Θα πρέπει είτε να ευνουχί σεις όλους τους Γερμανούς είτε να τους μεταχειριστείς με έναν τ έ τοιο τρόπο, ώστε να μην μπορούν να δημιουργήσουν ανθρώπους που να θέλουν να ακολουθήσουν την ίδια τακτική την οποία είχαν εφαρμόσει αυτοί στο παρελθόν.17 (Το ενδιαφέρον του Προέδρου για τον ευνουχισμό, καλό είναι να το έχουμε υπόψη μας.) Ανήσυχος από τις φήμες που άκουγε, στις 21 Αυγούστου, ο Υπουργός Πολέμου Henry L. Stimson, ένας Ρεπουμπλικάνος σε μια καθαρά δημοκρατική κυβέρνηση, μίλησε στο τηλέφωνο με τον ειδικό σύμβουλο του Ρούσβελτ, τον Harry L. Hopkins. Ο Hopkins του ζήτησε να στηρίξει τον Morgenthau στα θέματα της Γερμα νίας. 0 Stimson είχε κάθε λόγο να διατηρεί τις επιφυλάξεις του σχετικά με την ανάμειξη του Υπουργού Οικονομικών σ’ αυτά τα θέματα, και το μεσημέρι στις 23 Αυγούστου επισκέφθηκε τον Πρόεδρο και του εξέθεσε τις δικές του, περισσότερο μετριοπαθείς απόψεις. Κατόπιν, ο Stimson και ο αναπληρωτής του, ο John G. McCloy, γευμάτισαν με τον Morgenthau στο Υπουργείο Πολέμου και άκουσαν με σκεπτικισμό τον τελευταίο να τους αποκαλύπτει θριαμβευτικά πως ο διαμελισμός της Γερμανίας είχε ήδη αποφασισθεί από τους τρεις Μεγάλους πριν από δεκαοκτώ μήνες στην Τεχεράνη. Αποδείχθηκε ότι η είδηση αυτή δεν ήταν νέα μόνο για τον Stimson. «Αν και αυτή η αποκάλυψη», έγραφε λίγο αργότερα ο Stimson στο προσωπικό του ημερολόγιο, «ήταν η μεγαλύτερη έκπληξη για όλους μας, δεν είμαι βέβαιος πως οι τρεις ηγέτες τη θεωρούσαν ως ένα τετελεσμένο γεγονός».18 Το απόγευμα, ο Stimson προσπάθησε να συγκεντρώσει τις

24


σκέψεις του στο θέμα της Γερμανίας, και συνέταξε ένα προσχέ διο εγγράφου με τον τίτλο: «Σύντομο σημείωμα για τη συνδιά σκεψη με τον Πρύεδρο στις 25 Αυγούστου», ύπου παρέθεσε «έναν αριθμό επειγόντων θεμάτων της αμερικανικής πολιτικής», στα οποία συμπεριλαμβανόταν, ειδικότερα, η πολιτική τους ανα φορικά με «την εξόντωση του Χίτλερ και της συμμορίας του». Η διατύπωση του Stimson ήταν πολύ σαφής: «Ο ι υπάρχουσες οδη γίες δεν καλύπτουν παρά μόνο την περίπτωση της φυλάκισης. Οι αξιωματικοί μας πρέπει να προστατεύονται με σαφείς οδηγίες αν χρειαστεί να πυροβολήσουν. Αν υπάρξει ανάγκη να πυροβο λήσουν, αυτό θα πρέπει να γίνει αμέσως· όχι μετά τον πόλεμο». Έθεσε επίσης το ερώτημα: «Πόσο αποφασισμένοι είναι οι Αμερι κανοί αξιωματικοί να προχωρήσουν στην αποτροπή της αυτοδι κίας, πριν κατισχύσει ο Νόμος και η Τ ά ξη;»19

Ο Morgenthau συνάντησε αρχικά τον Ρούσβελτ στις 23 Αυγού στου στο Λευκό Οίκο, ύπου και γευμάτισαν. Εκεί, συμπλήρωσε με περισσότερες λεπτομέρειες το σχέδιό του για την τιμωρία και την αποδυνάμωση της μεταπολεμικής Γερμανίας - χωρίς να λαμ βάνει υπόψη του τις επιπτώσεις που θα μπορούσε να έχει αυτή η «ανοιχτή πληγή» στην υπόλοιπη ευρωπαϊκή οικονομία. Ο Υπουργός των Οικονομικών επισκέφθηκε τον Ρούσβελτ νω ρίς το πρωί στις 25 Αυγούστου και του ενεχείρισε το υπόμνημά του σχετικά με το γερμανικό πρόβλημα. Αργότερα, την ίδια ημέ ρα, αυτός και ο Stimson γευμάτισαν με τον Πρόεδρο. 0 Stimson τους επέστησε ξανά την προσοχή στον καθορισμό των αμερικα νικών και των βρετανικών ζωνών κατοχής στη Γερμανία. Ήδη, πίεζε τον Ρούσβελτ να φορτώσει την κατοχή της βύρειας Γερμα νίας στους Βρετανούς. «Κρατώντας τη νοτιοδυτική Γερμανία», έγραφε στο ημερολόγιό του, «θα είμαστε... ακόμη πιο μακριά από τη βρόμικη δουλειά που μπορεί να κάνουν οι Ρώσοι σχετικά με τους Πρώσους στην ανατολική Γερμανία» - μια ακόμη χον δροειδής αναφορά στις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις που θα έκα ναν οι Ρώσοι στη δική τους ζώνη κατοχής. Επειδή φοβόταν πως οι Συμμαχικές Δυνάμεις θα έμπαιναν σύντομα στη Γερμανία, χω ρίς οδηγίες για την πολιτική που θα έπρεπε να ακολουθηθεί, ο Stimson πρότεινε στον Ρούσβελτ τη συγκρότηση μιας επιτροπής


25

υπουργών. Ο Πρόεδρος συμφώνησε, και αμέσως οι τρεις τους προχώρησαν σε σύσκεψη. Μόλις άρχισε η σύσκεψη, ο Ρούσβελτ ανακοίνωσε πως θα διό ριζε μέλη αυτής της επιτροπής τους Υπουργούς Hull, Morgenthau και Stimson.20 Στη συνέχεια, ο Stimson θεώρησε ότι μπορούσε να θέσει επί τάπητος την άποψή του πως, οι όποιες τιμωρίες θα έπρεπε να επιβληθούν στα άτομα και όχι «να διαλυθεί η οικονο μική δομή της Γερμανίας, γεγονός που ίσως να έχει στο μέλλον καταστροφικά αποτελέσματα». « 0 Πρόεδρος», ανέφερε υπό εχεμύθεια, «έδ ειξε κάποιο ενδιαφέρον για την παραδειγματική τιμωρία της Γκεστάπο».21 ΑΥΤΟ ΤΟ σ η μ ε ί ο ο Stimson σταμάτησε να ασχολείται με την υπόθεση για κάποιο διάστημα. Τις τελευταίες ημέρες του Αυγούστου, ο Υπουργός παρέμεινε στη φάρμα του, έχοντας συνε χείς κρυπτογραφημένες τηλεφωνικές συνομιλίες με τον McCloy στην Ουάσινγκτον. «Συγκεκριμένα», έγραφε ο Stimson στο ημε ρολόγιό του: σ’

«επεξεργαζόμουν και υποστήριζα σθεναρά τις απόψεις μου σχετικά μ ε ένα θέμα που είχα ήδη επισημάνει, δηλαδή πως θα έπ ρεπ ε να περιορίσουμε σε στρατόπεδα συγκεντρώσεως όλα τα μέλη της Γ κ ε στάπο και τους αρχηγούς των SS, ίσως και να τους ανακρίνουμε και να τους δικάσουμε ως τα κύρια όργανα του τρομοκρατικού συστή ματος του Χ ίτλερ στην Ευρώπη. Ενεργώντας με αυτό τον τρόπο, π ι στεύω πως ξεκινάμε σωστά, με την τιμω ρία των ανθρώπων που ε ί ναι άμεσα συνδεδεμένοι με τον μηχανισμό του Χ ίτλερ, παρατείνοντας τις έρευνες και τις καταδίκες όσο χρειάζεται, για τη δ ια λεύ κανση των σχετικών υποθέσεων. Αλλά διακρίνω γύρω μου, ειδικά εκ μέρους του Morgenthau, ένα πολύ δυσάρεστο κλίμα μνησικακίας εναντίον ολόκληρου του γερμανικού λαού, ανεξάρτητα από το βα θ μό ευθύνης του καθενός, και φοβάμαι πως αυτό θα έχει ως α ποτέ λεσμα να πάρουμε, για λογαριασμό του λαού μας, μαζική εκδίκηση με τη μορφή αδέξιων οικονομικών εν ερ γειώ ν».22

Πληροφορούμενος αυτή την αντιπαράθεση, ο Βρετανός Πρέσβης στην Ουάσινγκτον, ο Λόρδος Halifax, έστειλε ένα τηλεγράφημα στο Βρετανικό Υπουργείο Εξωτερικών την 1η Σεπτεμβρίου, αναφέροντας πως ο McCloy τον είχε ενημερώσει για την επιτροπή

26


του Morgenthau, της οποίας κύριο έργο θα ήταν το θέμα της δ ί κης και της τιμωρίας του Χίτλερ, του Χίμλερ και των άλλων κο ρυφαίων Ναζί, «σ ε αντίθεση με την απλή σύλληψή τους από τις Συμμαχικές Στρατιωτικές Δυνάμεις».23 Το οικονομικύ μέρος του, ορθότερα, αποκαλούμενου Σχεδίου του Υπουργείου Οικονομικών, συντάχθηκε από τον πρώτο βοηθό του Morgenthau, τον Harry Dexter White (ο οποίος αργότερα κατηγορήθηκε ότι ήταν Σοβιετικός κατάσκοπος). 0 White τελείωσε το πρώτο προσχέδιο την 1η Σεπτεμβρίου και το έστειλε στον Morgenthau, που είχε αποσυρθεί στο εξοχικό του έξω από τη Νέα Υόρκη για την αργία της Labour Day. Όταν ο Πρόεδρος Ρού σβελτ και η γυναίκα του πήγαν στο σπίτι του Morgenthau για να πάρουν μαζί το τσάι κάτω από τα δέντρα, ο Υπουργός Οικονομι κών του έδειξε το προσχέδιο. Οι ιδέες που είχε αυτή τη στιγμή ο Ρούσβελτ για τη Γερμανία ήταν αρκετά απλές: όχι αεροπλάνα, όχι στολές ή παρελάσεις. Ο Morgenthau απάντησε: «Όλα αυτά είναι πολύ ενδιαφέρο ντα κύριε Πρόεδρε, αλλά δεν νομίζω πως μας λύνουν το πρόβλη μα». Ήθελε να αφήσει χωρίς δουλειά 18.000.000 ή 20.000.000 αν θρώπους και να μεταφέρει στην Κεντρική Αφρική, ως σκλάβους, εύρωστους και αρτιμελείς Γερμανούς για να δουλέψουν σε κά ποιο μεγάλο έργο σαν το TVA (To Tennessee Valley Authority hydroelectric project, στα πλαίσια του New Deal του Ρούσβελτ, ε ί χε δημιουργήσει θέσεις εργασίας για τη μισή αμερικανική Ήπει ρο). Πόσο διαφορετικός ήταν ο μετριοπαθής, ηλικιωμένος Ρεπουμπλικάνος Stimson από τον μνησίκακο Δημοκράτη Morgenthau. Εκείνη τη Δευτέρα, στις 4 Σεπτεμβρίου, ο Stimson επέστρεψε αε ροπορικώς στην Ουάσινγκτον και συσκέφθηκε με τον Στρατηγό George C. Marshall, αρχηγό του επιτελείου του Ρούσβελτ, σχετικά με τη μεταχείριση της Γερμανίας και τους τρόπους ανάκρισης και τιμωρίας της Γκεστάπο. «Ήταν πολύ ενδιαφέρον», έγραψε αργό τερα στο ημερολόγιό του ο Stimson, «το γεγονός ότι οι στρατιωτι κοί έδειχναν να σέβονται περισσότερο το νόμο σ’ αυτά τα θέματα, σε αντίθεση με τους πολιτικούς που ανυπομονούσαν να κόψουν όλα τα κεφάλια χωρίς δίκη ή χωρίς οπωσδήποτε να ακουσθούν οι κατηγορούμενοι». Ο Stimson, προσκεκλημένος να δειπνήσει με τον Morgenthau, το ίδιο βράδυ, συνάντησε τους McCloy και Harry Dexter White,


27

που βρίσκονταν ήδη εκεί. «Όλοι διαισθανόμασταν ότι σύντομα θα άρχιζε μια έντονη συζήτηση, σχετικά με τον χειρισμό του θέ ματος της Γερμανίας. Ο Morgenthau ήταν φυσικά πολύ οξύς και καθώς δεν ήταν βαθύς γνώστης ούτε της Ιστορίας αλλά ούτε και των οικονομικών, ήταν προφανές πως θα κατέληγε σε κάποια παράλογη λύση».24 Την επόμενη ημέρα, η επιτροπή υπουργών για τα θέματα της Γερμανίας συνεδρίασε για πρώτη φορά στο γραφείο του Cordell Hull. Ο Hull ήταν άνθρωπος που δεν μιλούσε πολύ, αλλά στην πορεία φάνηκε ύτι οι ιδέες του ήταν εξίσου ακραίες με αυτές του Morgenthau. Ο Stimson απομονώθηκε. «Αυτή η πρύταση», είπε αναφερόμενος στο Σχέδιο του Morgenthau, «θα μας φέρει μεγά λες συμφορές. Οι Γερμανοί θα είναι μονίμως οι παρίες της Ευρώ πης και η μακροχρόνια έχθρα και οι εντάσεις που θα δημιουργηθούν, θα επισκιάσουν την ενοχή των Ναζί και θα εξαφανίσουν τα κίνητρα για ειρήνη στο μέλλον». «Το σχέδιύ μου», απάντησε απτόητος, με έντονο ύφος, ο Morgenthau, «θα εμποδίσει τους Γερμανούς να επιχειρήσουν άλ λη φορά να επεκτείνουν την κυριαρχία τους με τη βία. Μην ανη συχείτε! Η υπύλοιπη Ευρώπη μπορεί να επιβιώσει και χωρίς αυ τούς». Ο Stimson δεν πείσθηκε. «Αυτό το σχέδιο θα προετοιμάσει τον πόλεμο», είπε, «δεν θα τον αποτρέψει». ΣΤΟΝ ΣΤΡΑΤΗΓΟ Marshall: «Είναι πολύ παράξενο. Εγώ είμαι επικεφαλής του Υπουργείου που έχει αναλάβει να σκοτώνει σ’ αυ τόν τον πόλεμο και, προς το παρόν, είμαι ο μόνος που φαίνεται να διακατέχεται από συναισθήματα οίκτου για την αντίθετη πλευρά». Ο Stimson επέστρεψε στο γραφείο του και υπαγόρευσε αυτό το σημείωμα για το ημερολόγιό του: εγρα ψ ε

«Μ όλις εμφανίστηκα στο συμβούλιο, αμέσως κατάλαβα πως ο Morgenthau είχε κινηθεί παρασκηνιακά και είχε καταφέρει να ανοίξει τον δρόμο υπέρ των απόψεων του, συζητώντας με τον Πρόεδρο και τους άλλους... Και, προς μεγάλη μου έκπληξη, διαπίστωσα επίσης, ότι ο Hull ήταν τόσο δριμυς εναντίον των Γερμανών όσο και ο Morgenthau και ήταν έτοιμος να απαρνηθεί όλες τις αρχές για τις οποίες είχε αγωνιστεί τα τελευταία δώδεκα χρόνια σχετικά με το εμπόριο. Αυτός και ο Morgenthau ήθελαν να μετατρέψουν την τερ ά

28


στια γερμανική βιομηχανική περιοχή του Ρουρ-Σάαρ, σε μια δεύτερης κατηγορίας αγροτική περιοχή... Τελικά, ανακάλυψα ότι αποτελούσα τη μειοψηφία και αγωνίσθηκα, σθεναρά μεν, τελείω ς αναποτελεσμα τικά όμως, εναντίον των συναδέλφων μου. Τα τέσσερα χρόνια που ήμουν εδώ, δεν είχα ποτέ άλλοτε μια συνάντηση τόσο δύσκολη και τό σο δυσάρεστη».25

Αποφασίστηκε ότι ο καθένας από τους τρεις υπουργούς θα υπέ βαλε ένα μνημόνιο στον Πρόεδρο σχετικά με τη μεταχείριση της Γερμανίας. 0 Stimson είχε απορρίψει κατηγορηματικά τις προ τάσεις του Hull, που συνέπιπταν σε μεγάλο βαθμό με του Mor genthau. «Δεν μπορώ να θεωρήσω ρεαλιστική την πρόταση ότι θα πρέπει να μετατρέψουμε, κάτω από τις σημερινές παγκό σμιες οικονομικές συνθήκες, μια τέτοια περιοχή σε μη παραγωγι κή “ περιοχή-φάντασμα”, όταν υπήρξε το κέντρο μιας από τις περισσότερο βιομηχανοποιημένες ηπείρους του κόσμου, που το κατοικούσαν άνθρωποι δραστήριοι, ακμαίοι και δημιουργικοί».26 Ο Λόρδος Halifax έστειλε, ύστερα από επιθυμία του McCloy, ένα ακόμη τηλεγράφημα στο Λονδίνο, σχετικά με τις απόψεις του Morgenthau, παρέχοντας πληροφορίες στο Υπουργείο Εξω τερικών. Τώρα εγείρονταν πλέον δύο καίρια ερωτήματα για τα οποία ο Πρέσβης ζητούσε επίσημες οδηγίες: «Ποιους θα φυλακί σουμε ή θα θέσουμε υπό περιορισμό σε στρατόπεδα συγκεντρώσεως; Και σε ποια έκταση; Πρόκειται για δεκάδες χιλιάδες ή για εκατοντάδες χιλιάδες;» Και το σοβαρότερο: «Ποιους θα στείλουμε στο εκτελεστικό απόσπασμα ή στην αγχόνη; Η εντύπωση που επικρατεί είναι ύτι θα ήταν προτιμότερο να μην έχουμε μ ε γάλες δημόσιες δίκες, αλλά να προχωρήσουμε με συνοπτικές διαδικασίες. Σύμφωνα με πρόταση των Άγγλων, που στην αρχή έγινε δεκτή αλλά σύντομα απορρίφθηκε, θα δίνονταν κατάλογοι στους στρατιωτικούς για να προβούν σε εκτελέσεις, με μόνη τη διαπίστωση της ταυτότητας αυτών που θα συλλαμβάνονταν. Και τι θα γινόταν σ’ αυτή την περίπτωση; Εκτός από μεμονωμένα πρόσωπα, ποιες άλλες κατηγορίες ατόμων θα έπρεπε να εκτελεσθούν;»27 0 Στρατηγός Marshall ήταν ένας σώφρων, ήρεμος στρατιώτηςπολιτικός. Στις 7 Σεπτεμβρίου, ο Stimson εξασφάλισε την υπο στήριξή του. Αφού διάβασε το μνημόνιο που είχε λάβει ο Stimson από τον Morgenthau, όπου «ζητούσε», όπως ανέφερε εν συντομία


29

ο Stimson, «να εκτελεσθούν με τυφεκισμό και χωρίς δίκη οι ηγέτες των Ναζί, καθώς όλος γενικά ο κόσμος θεωρούσε ότι ήταν ένο χοι», ο Marshall δέχθηκε αυτή την πρόταση με τον τρόπο που περίμενε ο πολιτικός του προϊστάμενος (ο Stimson) - «κατηγορημα τική απόρριψη της ιδέας πως δεν θα δώσουμε σ’ αυτούς τους αν θρώπους την ευκαιρία μιας τίμιας δίκης». Παρ’ όλα αυτά, ο Morgenthau δεν παρέδωσε τα όπλα και έφθασε μέχρι την κορυφή, στον Πρόεδρο, από τον οποίο ζήτησε καινούργια ακρόαση. Όταν το έμαθε αυτό ο Stimson, άρχισε να αναζητά άλλους Συμμάχους. Γευμάτισε με τον Δικαστή Felix Frankfurter, που ήταν ένα από τα δώδεκα μέλη του Ανωτάτου Δικαστηρίου και από τους πιο συνετούς συμβούλους του Ρούσβελτ. «Αν και Εβραίος, όπως και ο Morgenthau», έγραφε αργότερα ο Stimson, «είδ ε το θέμα με εξαιρετική αμεροληψία και διάθεση να βοηθή σ ει». Προσέγγισαν από την αρχή το θέμα με τον δικαστή, διαβά ζοντας τις προτάσεις του Morgenthau για το μέλλον του Ρουρ και την εξολόθρευση των Ναζί με συνοπτικές διαδικασίες, χωρίς δ ί κη. 0 Frankfurter, «κατάπληκτος, μούγκρισε απαξιωτικά και τις απέρριψε χωρίς συζήτηση». Υποστήριξε πλήρως τις απόψεις του Stimson και εκείνες των στρατηγών του. «Ο ι κατηγορούμενοι Γερμανοί», είπε ο Frankfurter, «π ρέπ ει να αντιμετωπισθούν με μια τίμια διαδικασία: “ Δεν μπορούν να οδηγηθούν στον θάνατο χωρίς δίκη” » .28 Παρ’ όλα αυτά, η μάχη συνεχιζόταν. Στις 9 Σεπτεμβρίου, ο Morgenthau είχε ήδη ετοιμάσει το τελικό του σχέδιο, «μ ια και νούργια διατριβή», πάνω στο θέμα της αντιμετώπισης των Ναζί. Μια ημέρα που συνεδρίασαν υπό τον Ρούσβελτ, ο Stimson επ ιτέ θηκε στον Morgenthau δριμύτατα. Αλλά η συνεδρίαση δεν κατέ ληξε πουθενά. Ο Hull καθόταν σιωπηλός.29 Από τα αρχεία του Morgenthau προκύπτει πως ο Ρούσβελτ είπε ότι ήθελε να μοιρα στεί η Γερμανία σε τρία μέρη. Ξεφύλλισε τις σελίδες του Σχεδίου του Morgenthau και κάποια στιγμή τον ρώτησε: «Υπάρχει η απα γόρευση να φορούν στολές και να κάνουν παρελάσεις;» Ο Morgenthau τον διαβεβαίωσε πως όλα αναφέρονταν.30 0 Πρόεδρος σχεδίαζε να συναντηθεί σε λίγες ημέρες με τη βρε τανική πολεμική ηγεσία στο Κεμπέκ του Καναδά, για να λάβουν αποφάσεις πάνω σ’ αυτό, και σε μερικά άλλα θέματα. Και τώρα, όπως το διηγήθηκε ο Stimson, «περηφανευόταν γι’ αυτή τη συνά

30


ντηση που θα είχε στο Κεμπέκ» στην οποία δεν θα έπαιρνε μαζί του τον Hull και τον Stimson.31 Ο Morgenthau εκμεταλλεύτηκε την ευκαιρία να συνταξιδέψει με τον Πρόεδρο στο τρένο που πήγαινε προς τον βορρά, μέχρι την εξοχική κατοικία του, στο Hyde Park, στα περίχωρα της Νέας Υόρκης. Ήθελε να έχει αυτός τον τελευ ταίο λόγο.

Ποιες απόψεις είχε ο Τσώρτσιλ πηγαίνοντας στο Κεμπέκ; Το Υπουργικό του Συμβούλιο είχε προτείνει κάποιες διαφορε τικές απόψεις στο θέμα της τιμωρίας των εγκληματιών πολέμου.32 Μερικοί Γερμανοί αιχμάλωτοι, είχαν εκτελεσθεί στη Βρετανία κα τά τη διάρκεια του πολέμου, αλλά ο φάκελος αυτών των συμβά ντων έχει χαρακτηρισθεί απόρρητος.33 Η μεταχείριση των πλέον σημαντικών από τους ηγέτες του εχθρού ήταν σαφώς μια τελείως διαφορετική υπόθεση. Όπως προκύπτει από τα αρχεία, ο Τσώρ τσιλ, ήδη από το 1942, είχε αποφασίσει πως θα έπρεπε να εκτελεσθούν χωρίς δίκη και είχε επανειλημμένα συζητήσει αυτή του την πρόταση μετά τη λήξη του πολέμου, αν και δεν κάνει καμιά σχε τική νύξη στα απομνημονεύματά του. Για παράδειγμα, όταν ο Βρετανός Πρέσβης στη Μόσχα διαβίβα σε στις 5 Νοεμβρίου του 1942 στον Στρατάρχη Στάλιν μια επίσημη έκθεση του Υπουργείου Εξωτερικών για την υπόθεση του Ρούντολφ Ες, ο Σοβιετικός ηγέτης εξέφρασε απερίφραστα τις ανησυ χίες του στον Sir Archibald Clark Kerr: «Μετά τον πόλεμο, κατ’ έθι μο, επαναπατρίζονται οι αιχμάλωτοι πολέμου. Σκοπεύετε να στεί λετε πίσω στη Γερμανία τον Ε ς;» και συμπλήρωσε: «Αν προσγειω θεί αύριο ο Γκαίμπελς στη Βρετανία, θα τον στείλετε πίσω επίσης ως αιχμάλωτο πολέμου;» Τον ανησυχούσε το σχέδιο που προέβλεπε τη δημιουργία μιας επιτροπής των Ηνωμένων Εθνών για να δ ι κάσει αυτούς τους εγκληματίες. «Δεν θα ήθελα να δω τον Χίτλερ, τον Μουσολίνι και όλους τους υπόλοιπους να διαφεύγουν σε μια ουδέτερη χώρα, όπως ο Κάιζερ». (Στον Κάιζερ είχε δοθεί άσυλο από την Ολλανδία μετά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο.) Τότε, ο Πρέσβης της Αυτού Μεγαλειότητας διαβεβαίωσε τον δικτάτορα πως ο Τσώρτσιλ πρότεινε να ληφθεί μια «πολιτική απόφαση» σύμφωνα με την οποία, οι ηγέτες του εχθρού θα εκτελούνται μόλις συλλαμβάνονται.


31

Με αυτή την ευκαιρία, και όταν ο Τσώρτσιλ προσπάθησε να του επιβάλει αυτή τη λύση, ο Στάλιν αντέταξε τις συνετές παρα τηρήσεις του. « Σ ε κάθε περίπτωση», είπε ενοχλημένος στον Πρέ σβη το Νοέμβριο του 1942, «θα πρέπει να υπάρξει κάποιου ε ί δους δικαστική απόφαση, διαφορετικά ο κόσμος θα πει πως ο Τσώρτσιλ, ο Ρούσβελτ και ο Στάλιν παίρνουν εκδίκηση ξεσπώντας πάνω στους πολιτικούς τους εχθρούς». «Ε ίμ α ι βέβαιος», αντέταξε λακωνικά ο Πρέσβης, «πως η πο λιτική λύση που έχει ο κύριος Τσώρτσιλ κατά νου, θα συνοδεύε ται με ύλες τις απαραίτητες τυπικές διαδικασίες».34 Δεν επρόκειτο για μεμονωμένο κείμενο στο οποίο, ίσως, να εξέφρασε κάποια γνώμη ένας Πρέσβης, χωρίς πλήρη εξουσιοδότηση από τους ανωτέρους του. Τόσο από τα βρετανικά όσο και από τα αμερικανικά αρχεία, προκύπτει σαφώς πως οι Βρετανοί -από τον αυταρχικό Πρωθυπουργό τους Ουίνστον Τσώρτσιλ, μέχρι και τον τελευταίο πολίτη- τάσσονταν υπέρ της εκτέλεσης της ηγεσίας των Ναζί με έναν τρόπο που μπορεί να περιγράφει μόνο ως εφαρμογή του νόμου του Λυντς, χωρίς το ουσιαστικό που τη δικαιολογεί, ή ως δικαστική δολοφονία, χωρίς το επίθετο που τη δικαιώνει. Ήταν ένα θέμα για το οποίο ο Άντονυ Ήντεν, ο Υπουργός Εξωτερικών, μιλούσε με τρόπο διφορούμενο. Από τα έγγραφα του Υπουργείου Εξωτερικών προκύπτει, πως τον Ιούλιο του 1943 πρότεινε, τα Ηνωμένα Έθνη να προειδοποιήσουν όλα τα ουδέτε ρα κράτη ότι η παροχή ασύλου στους εγκληματίες πολέμου οπο τεδήποτε στο μέλλον, θα θεωρηθεί ως εχθρική πράξη.35 Ένας άλλος Υπουργός, ο Duff Cooper, ανταποκρινόμενος θετι κά σ’ αυτή την πρόταση, επεσήμανε πως τα ΗνωμέναΈθνη έπρε πε ακόμη να αποφασίσουν για την τύχη του Χίτλερ και του Μουσολίνι, αν και όταν θα συλλαμβάνονταν. «Μ ε βάση ποια νομοθε σία και ενώπιον ποιου Δικαστηρίου μπορεί να δικαστεί ο επικεφα λής ενός ηττημένου κράτους από τους νικητές αντιπάλους του;» ίσως να ρώτησε αφελώς. Προέβλεψε ότι μια τέτοια δίκη θα διαιωνιζόταν, οδηγώντας σε ανυποληψία τους νομικούς και προκαλώντας τον οίκτο για τους κατηγορουμένους. 0 ίδιος ο Χίτλερ, θύμι σε στους συναδέλφους του υπουργούς, είχε αποφασίσει να μην παραπέμψει σε δίκη τον Αυστριακό Καγκελάριο Kurt Schuschnigg που είχε καθαιρέσει, για τους ίδιους ακριβώς λόγους. Ως προς την εναλλακτική λύση, «τιμωρία χωρίς δίκη», ο Duff Cooper προειδοποίησε ότι αυτό θα αναστάτωνε τη συνείδηση

32


πολλών ανθρώπων εκείνη την εποχή και «πολλούς περισσότε ρους εκ των υστέρων». Καθώς, χωρίς αμφιβολία, ο Χίτλερ και ο Μουσολίνι θα αντιμετώπιζαν τον θάνατο με αξιοπρέπεια, το αποτέλεσμα θα ήταν «η ανάμνησή τους να μείνει για πάντα φυ λαγμένη, με ευλάβεια, στις καρδιές των λαών τους». Υποστήριξε πως θα ήταν σαφώς προτιμότερο, οι ηγέτες του Άξονα να στα λούν, ατιμασμένοι και περιφρονημένοι, στην εξορία, παρά να παραπεμφθούν σε δίκη, που θα τους οδηγούσε σε κάποια Αγία Ελένη ή, ακόμη χειρότερα, στο εκτελεστικό απόσπασμα. 0 Duff Cooper ανέφερε αντίστοιχα ιστορικά γεγονότα, σύμφωνα με τα οποία, η εξορία του Ιακώβου ΕΓ, του Κάιζερ και του Καρόλου Γ, είχε αποδειχθεί μοιραία για τις δυναστείες τους, ενώ οι αυστηρό τερες ποινές που επιβλήθηκαν στον Ναπολέοντα, τον Λουδοβίκο ΙΣΤ' και τον Κάρολο τον Α', ευνόησαν τη δημιουργία μύθων που αργότερα οδήγησαν στην παλινόρθωσή τους.30 Τον Ιούλιο του 1943, μετά την ανατροπή και τη σύλληψη του Μουσολίνι, υπήρξε μία πολύ σοβαρή πιθανότητα, ο ίδιος και οι φα σίστες σύντροφοί του, «ο αρχισατανάς και οι εγκληματίες σύντρο φοί του», όπως τους αποκαλούσε ο Ρούσβελτ, να πέσουν στα χέρια των Συμμάχων. «Πρέπει να αποφασίσουμε τώρα», τηλεγράφησε ο Τσώρτσιλ στον Ρούσβελτ, «σε συνεννόηση με την... ΕΣΣΔ, πώς θα πρέπει να τους μεταχειριστούμε. Κάποιος», συνέχισε προσεχτικά, «ίσως προτιμά την άμεση εκτέλεσή τους, χωρίς δίκη, αφού πρώτα θα έχει επιβεβαιωθεί η ταυτότητά τους». Άλλοι όμως, ίσως να προ τιμούσαν να παραμείνουν ο Μουσολίνι και οι υπόλοιποι υπό περιο ρισμό, μέχρι το τέλος του πολέμου στην Ευρώπη και τότε να αποφασιστεί η τύχη τους μαζί με τους άλλους εγκληματίες πολέμου. Μην έχοντας ακόμη συζητήσει αυτό το λεπτό ζήτημα με τον Πρόε δρο, ο Τσώρτσιλ δήλωνε πως «το θέμα, του ήταν παντελώς αδιάφο ρο», υπό την προϋπόθεση ότι δεν θα θυσιάζονταν βασικά στρατιω τικά πλεονεκτήματα στον βωμό μιας άμεσης εκδίκησης.37 Ο Ρούσβελτ απάντησε πως, κατά τη γνώμη του, μια πρόωρη προσπάθεια σύλληψης του «αρχισατανά» θα μπορούσε να επη ρεάσει αρνητικά τον κύριο στόχο των Συμμάχων που ήταν, του θύμισε ο Πρόεδρος, να βγει η Ιταλία από τον πόλεμο. Σε εύθετο χρόνο θα μπορούσαν να οργανώσουν τη σύλληψη του Μουσολίνι και των συνεργών του. Μόνο τότε θα καταστεί δυνατό να προσ διοριστεί ο βαθμός ευθύνης του καθενός, και να επιβληθεί «η κα τάλληλη ποινή ανάλογα με το έγκλημα».38

ΙΕ ΠΟΙΟΝ ΕΙΠΕ Ο ΣΤΑΛΙΝ ΟΧΙ ΓΙΑ ΤΗ ΔΟΛΟΦΟΝΙΑ

33

Πώς αντιμετώπισε αυτό το ζήτημα ο Λόρδος Καγκελάριος, επικεφαλής του βρετανικού νομικού συστήματος; Παπαγαλίζο ντας τη «φωνή του Κυρίου του», ο Υποκόμης Simon συμφώνησε με τον Τσώρτσιλ: Το λεπίδι έπρεπε να πέσει στα κεφάλια των ηγετών του εχθρού. Όταν συνάντησε τον Λύρδο Halifax, στις 9 Σεπτεμβρίου του 1943, ο Simon είπε πως, αν χρειαστεί κάποτε να αναλάβουμε δράση εναντίον του Χίτλερ ή του Μουσολίνι, αυτύ πρέπει να γίνει μόνο βάσει μιας διακήρυξης των Ηνωμένων Εθνών ως «πολιτική πράξη» - που σημαίνει απλά, εκτέλεση χω ρίς δίκη. «Αν αυτό είναι συνετό ή όχι», παρατηρεί προβληματι σμένος ο Λόρδος Halifax στο ημερολόγιό του, «είνα ι άλλο θέμα. Κάτι άλλο είναι ακόμη βέβαιο: ότι είναι πολύ δύσκολο να εξηγή σεις στο κοινό για ποιο λόγο εκτέλεσες αυτόν που έκαψε το Lidice, και δεν εκτέλεσες τον Χ ίτλερ ».39 Ένα τμήμα της διαδικασίας λήψεως αποφάσεων ήταν εύκολο: Σύμφωνα με τις οδηγίες του Τσώρτσιλ στις 8 Οκτωβρίου, το Υπουργικό Συμβούλιο, σε περιορισμένη σύνθεση, αποφάσισε πως κάθε ελάσσονος σημασίας εγκληματίας πολέμου που θα συλλαμβανόταν από τους Συμμάχους θα στελνόταν στη χώρα όπου είχε διαπράξει εγκλήματα, για να δικαστεί επιτόπου. 0 Τσώρτσιλ αποδέχθηκε ασμένως αυτή την απόφαση. Με αυτόν τον τρόπο, το βάρος της «ανταπόδοσης του κακού» θα μετατοπιζόταν -απο φεύγει τη χρήση των λέξεων απονομή δικαιοσύνης- από τα χέρια των Συμμάχων, στα χέρια των χωρών που είχαν υποφέρει.40 Όμως ο Ήντεν, ως Υπουργός Εξωτερικών, αντιμετώπισε την απόφαση με σκεπτικισμό. Βρισκόταν τότε στη Μόσχα, στη Σύνο δο των Υπουργών Εξωτερικών των Συμμάχων. «Δεν είμαι καθό λου ευχαριστημένος με αυτή την υπόθεση των εγκληματιών πο λέμου» σημείωνε την επόμενη ημέρα. «Όταν επιστρέψω, θέλω να γίνει μια συζήτηση στο Υπουργικό Συμβούλιο για όλα αυτά. Γενικά, δεν ανησυχώ τόσο για το αν θα αναγκαστώ να εξαπολύ σω φωτιά και τσεκούρι εναντίον των εγκληματιών πολέμου και να υποσχεθώ πως θα τιμωρηθούν όπως τους αξίζει, αλλά μήπως, μετά από δύο τρία χρόνια, θα πρέπει να βρω κάποια δικαιολογία για να μην κάνω τίποτα».41 Πάντως, ο Τσώρτσιλ συνέταξε ένα Σχέδιο Διακήρυξης που το υπέβαλε τόσο στον Ρούσβελτ όσο και στον Στάλιν, στις 12 Οκτω βρίου του 1943, σύμφωνα με την οποία, οι μικροεγκληματίες πο λέμου από τις τάξεις του εχθρού, θα στέλνονταν στον τόπο όπου

34


διέπραξαν τα εγκλήματα τους, και εκεί θα δικάζονταν. Περιέλαβε δε, το κείμενο αυτού του σχεδίου στα απομνημονεύματά του: Η Μεγάλη Βρετανία, οι Ηνωμένες Π ολιτείες και η Σοβιετική Ένωση έχουν πληροφορηθεί, από πολλές πηγές, τις βαρβαρότητες, τις σφα γές και τις εν ψυχρώ μαζικές εκτελέσεις που διαπράχθηκαν από τις Χ ιτλερικές Δυνάμεις στις χώρες στις οποίες είχαν εισβάλει και από τις οποίες τώρα συνεχώς εκδιώκονται. Η θηριωδία της ναζιστικής κυ ριαρχίας δεν είναι κάτι καινούργιο, και όσοι κατοικούσαν σε χώρες που βρέθηκαν κάτω από την μπότα της, υπέφεραν από τις χειρ ό τε ρες μορφές τρομοκρατικής διακυβέρνησης. Αυτό που θεω ρείται και νούργιο είναι ότι, πολλές από αυτές τις χώρες, λυτρώνονται πλέον από τις προελαύνουσες στρατιές των απελευθερωτικών Δυνάμεων και οι απελπισμένοι χιτλερικοί και οι θύννοι, καθώς τρέπονται σε φυγή, πολλαπλασιάζουν τις ανηλεείς ωμότητές τους.

Συνεπώς, συνεχίζει το Σχέδιο του Τσώρτσιλ, οι τρεις Δυνάμεις, εκπροσωπώντας και τα τριάντα δύο κράτη-μέλη των Ηνωμένων Εθνών, δηλώνουν πως, όταν γίνει η όποια ανακωχή με τη Γερμα νία, οι Γερμανοί, που είναι υπεύθυνοι για τις θηριωδίες, «θα οδηγηθούν στις χώρες στις οποίες διαπράχθηκαν οι αποτρόπαιες πράξεις τους». Έτσι, οι Γερμανοί που συμμετείχαν στην ομαδική εκτέλεση Ιταλών αξιωματικών ή στην εκτέλεση Γάλλων, Ολλαν δών, Βέλγων, ή Νορβηγών ομήρων κλπ., «να γνωρίζουν πως θα μεταφερθούν, χωρίς να λογαριαστεί το κόστος» -το λιγότερο κομψό σημείο αυτής της φράσης- «εκ εί όπου διέπραξαν τις φρικτές τους πράξεις, για να δικαστούν επιτόπου από τους ίδιους τους λαούς που έγιναν τα θύματα των εγκλημάτων τους». «Η ανωτέρω διακήρυξη», έσπευσε να συμπληρώσει, «δεν περι λαμβάνει τις υποθέσεις των μεγάλων εγκληματιών, των οποίων τα αδικήματα δεν περιορίζονται σε μια συγκεκριμένη γεωγραφική περιοχή».42 0 Ήντεν μετέφερε το Σχέδιο του Τσώρτσιλ στη Μόσχα και, με ασήμαντες τροποποιήσεις, υιοθετήθηκε ως η διακήρυξη που εκδόθηκε εκεί στο τέλος της Συνόδου των Υπουργών Εξωτερικών στις 30 Οκτωβρίου. Η διακήρυξη αυτή της Μόσχας, αποτέλεσε τη νομική βάση για τη μεταφορά πολλών εγκληματιών πολέμου όχι, όμως, Ιταλών και Ιαπώνων. Ο Τσώρτσιλ εξέφρασε την ανα κούφισή του γι’ αυτό το γεγονός, αναφέροντας στο Υπουργικό


35

Συμβούλιο: «Ε ίμ α ι βέβαιος πως σε καμιά περίπτωση δεν θα μπορούσαν οι Βρετανοί να φέρουν εις πέρας μαζικές εκτελέσεις, έστω και για μικρό χρονικό διάστημα, καθώς εμείς δεν υποφέρα με τόσο όσο οι χώρες που υποδουλώθηκαν από τους Γερμα νούς».43 Η δ ια κ ή ρ υ ξή άφηνε άλυτο το δύσκολο θέμα της τύχης των μεγάλων εγκληματιών πολέμου, και ιδιαίτερα αυτών των διαβόη των εγκληματιών όπως ο Χίτλερ, που «τα αδικήματά τους δεν περιορίζονται σε μια συγκεκριμένη γεωγραφική περιοχή». Σε αυτούς, ο Πρωθυπουργός επανήλθε το Νοέμβριο του 1943, με τη δική του τελική λύση. Πρότεινε «να συνταχθεί από τα Ηνω μένα Έθνη ένας κατάλογος με όλους τους σημαντικούς εγκλημα τίες πολέμου, διαφορετικός από αυτούς που θα κάλυπταν οι το πικές δικαιοδοσίες». Αυτός ο προσωρινός κατάλογος με τα π ε νήντα ή το πολύ εκατό ονόματα, θα περιελάμβανε «τις συμμο ρίες του Χίτλερ, του Μουσολίνι και τους Ιάπωνες πολέμαρχους». Κατά καιρούς, μια διάσκεψη δικαστών θα μπορούσε να περικό πτει ονόματα, να προσθέτει και να οριστικοποιεί τις εγγραφές. «Τ α πρόσωπα τα οποία θα εμφανίζονται στους οριστικούς πίνα κες θα θεωρούνταν, σύμφωνα με το επίσημο ψήφισμα των τριά ντα δύο Ηνωμένων Εθνών, ως καταζητούμενα παγκοσμίως». Το ωραίο με αυτό το ψήφισμα έγκειται στο γεγονός, ότι θα ήταν δυνατό να εξοντώσουν τους «εκτός νόμου» κατά βούληση. «Καμιά ποινή δεν θα επιβάλλεται σε όποιον τους θανατώνει κά τω από οποιεσδήποτε συνθήκες. Μόλις κάποιος από αυτούς π έ σει στα χέρια οποιασδήποτε στρατιωτικής μονάδας ή ένοπλης δύναμης των Ηνωμένων Εθνών», πρότεινε ο Τσώρτσιλ, «ο πλησιέστερος αξιωματικός με το βαθμό του στρατηγού, θα συγκρο τούσε ένα Δικαστήριο, με αποκλειστικό σκοπό την εξακρίβωση της ταυτότητάς τους και, όταν αυτό θα γινόταν, θα εκτελούνταν με τυφεκισμό μέσα σε έξι ώρες, χωρίς προσφυγή σε κάποια ανώ τερη αρχή».44 αυτή

2 Ο Ν Ο Μ Ο Σ ΤΟΥ ΑΥΝΤΣ το ΓΕΓΟΝΟΣ ότι ο ηγέτης μιας μεγάλης δημο κρατικής χώρας, ο επικεφαλής ενός έθνους που πολεμούσε για να αποκαταστήσει τη δημοκρατική νομιμότητα, συνέδεσε το όνομά του με ένα τέτοιο έγγραφο. Συντάχθηκε το Νοέμβριο του 1943, την εποχή ακριβώς που ο Τσώρτσιλ εξέδιδε διαταγές να εξαπολυθούν οι σκληρότερες αεροπορικές επιδρομές στην Ιστορία, εναντίον της γερμανικής πρωτεύουσας, με αποκλειστικύ σκοπό να σκοτωθούν όσο το δυνατόν περισσότεροι πολίτες. Δεν υπάρχει ιστορική κατα γραφή σχετική με το Γ ' Ράιχ που να μη φρίττει με ανείπωτη απο στροφή στην αποκάλυψη πανομοιότυπων διαταγών, υπογεγραμ μένων από τον Αδόλφο Χίτλερ, για την εκτέλεση ή τη δολοφονία, με συνοπτικές διαδικασίες, καταδρομέων, κομισάριων και «τρομοκρατών-αεροπόρων»· συγκεκριμένα, αυτά τα έγγραφα επρόκειτο να χρησιμοποιηθούν ως τεκμήρια εκ μέρους των κατηγόρων στο Δι καστήριο, που αποτελεί το θέμα αυτού του βιβλίου. Πρέπει δε να πούμε, πως πίσω από τις σκέψεις του Τσώρτσιλ κρυβόταν και ένα παραπολιτικό παρασκήνιο. Είχε αντικαταστήσει τον Λόρδο Woolton, με τον Jay Llewellin ως Υπουργό Επισιτισμού, μια κίνηση που θεωρήθηκε ως απειλητικό πλήγμα για τους υποστηρικτές του Υποκόμη Simon, που ήταν Λόρδος Καγκελάριος. Σύμ φωνα με τον ιδιαίτερο γραμματέα του, ο Τσώρτσιλ έλπιζε πως, με τά από αυτό, θα απαλλασσόταν από τον Simon. «Αλλά», είπε σε κάποιον άλλο Υπουργό, «εφόσον τώρα επιθυμούμε να στείλουμε

Ι

ΣΩΣ ΝΑ ΗΤΑΝ α τ υ χ ε ς

Ο ΝΟΜ Ο Ι ΤΟΥ ΛΥΝ ΤΙ

37

πίσω, στους τόπους των εγκλημάτων τους, όσους περισσότερους εγκληματίες πολέμου μπορούμε, δεν θα υπάρχει πια πολύ δουλειά, όπως πιστεύαμε κάποτε, ώστε να γίνει ο Simon Πρόεδρος κάποιου μεγάλου Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου για εγκλήματα πολέμου. Έτσι, προς το παρόν, παραμένει εδώ ».1 Η πρόταση του Τσώρτσιλ να λυντσαρισθούν οι ηγέτες του εχθρού, τέθηκε υπύψη του Πολεμικού Υπουργικού Συμβουλίου στις 10 Νοεμβρίου του 1943. Όμως, παρά την ατμόσφαιρα που επικρατούσε, και την πλήρη υποταγή στον Πρωθυπουργό τους, οι προτάσεις του δεν υιοθετήθηκαν από τους υπουργούς αμέσως. Αντίθετα, το Συμβούλιο αποφάσισε πως, λαμβάνοντας υπόψη τις κάποτε, εν θερμώ, συζητήσεις του, ο Λόρδος Καγκελάριος θα έπρεπε, σε συνεργασία με τον Γενικό Εισαγγελέα και τον Υπουρ γό Αεροπορικής Βιομηχανίας Sir Stafford Cripps, να επαναδιατυπώσουν την ατυχή διατύπωση του Πρωθυπουργού.2 Εκείνο που πρύτειναν τελικά αυτοί οι πολύ περισσότερο σώφρονες, έγινε δ ε κτό από τον Τσώρτσιλ χωρίς κανένα σχόλιο: Ανακοινώνεται ότι ένας κατάλογος του πυρήνα των πολιτικών αρχη γών, οι οποίοι π ρ έπ ει να θεωρηθούν υπεύθυνοι για την άγρια τροπή που έλα βε ο πόλεμος, θα συνταχθεί (σε εύθετο χρόνο) από τα Ηνω μένα Έθνη. (Οι τελευτα ίοι θα χαρακτηρίζονται ως Παγκοσμίως Κ α ταζητούμενοι Εγκληματίες Πολέμου.) Εάν κάποιος από τους μεγά λους εγκληματίες π έσει στα χέρια μιας Δύναμης των Ηνωμένων Εθνών, θα κρατείται υπό αυστηρό περιορισμό μέχρι τα Ηνωμένα Έθνη να αποφασίσουν για την τύχη του.3

Το Νοέμβριο του 1943, οι Τσώρτσιλ, Ρούσβελτ και Στάλιν συναντήθηκαν και γευμάτισαν μαζί στη σοβιετική πρεσβεία στην Τ ε χεράνη, όπου και πάλι συζήτησαν το θέμα της μεταχείρισης των μεγάλων εγκληματιών πολέμου, χωρίς να καταλήξουν σε κάποιο οριστικό συμπέρασμα.4 Πάντως, από αυτή τη συνάντηση προέκυψε ένα περίφημο μακάβριο ανέκδοτο. Ήταν 29 Νοεμβρίου, και ένας από τους Αμερικανούς που ήταν παρών στην Τεχεράνη, ο διπλωμάτης Charles Bohlen, κράτησε λεπτομερείς σημειώσεις. Θυμόταν την περίεργη συμπεριφορά του Στάλιν απέναντι στον Βρετανό Πρωθυπουργό: Ήταν ένα κράμα χιουμοριστικής διάθεσης και περιφρόνησης, καθώς ο Τσώρτσιλ φαινόταν να έχει ένα κακό προαίσθημα για την επιτυ

38


χία της Επιχείρησης ο β ε ρ λ ο ρ ν τ , σχετικά με τη σχεδιαζόμενη ε ι σβολή στη Βόρεια Γαλλία το 1944. «Ο Στάλιν», αναφέρει ο Bohlen, «δεν έχασε την ευκαιρία να κάνει κάποιον υπαινιγμό στον κύριο Τσώρτσιλ». Σύντομα ο Πρωθυπουργός άρχισε να αμύνεται. «Κατά τη συζήτηση για τη μελλοντική στάση που θα τηρούσαν έναντι των Γερμανών», ση μείωσε ο Bohlen, «ο Στρατάρχης Στάλιν άφησε, πολλές φορές φανερά, να εννοηθεί πως ο κύριος Τσώρτσιλ έτρεφε μια κρυφή συμπάθεια για τους Γερμανούς και πως επιθυμούσε να υπάρξει μια ήπια ειρήνη. Καθήκον τους ήταν να θεσπίσουν “ πραγματικά αποτελεσματικά μέτρα” για να ελέγξουν τη Γερμανία, ώστε να μην μπορέσει να σηκώσει ξανά κεφάλι σε δεκαπέντε ή είκοσι χρόνια». «Ένας από τους τρόπους», είπε ο Στάλιν, «για να επ ι τευχθεί αυτό, ήταν να εξοντωθούν τουλάχιστον 50.000, ίσως και 100.000 από τα ηγετικά στελέχη της Γερμανίας». Ο Τσώρτσιλ, την προηγουμένη είχε ξεφαντώσει, γιορτάζοντας τα εβδομηκοστά του γενέθλια με πολλές προπόσεις, και δεν ήταν σε θέση να καταλάβει τους υπαινιγμούς του Στάλιν. Δήλωσε με στόμφο πως οι Βρετανοί δεν συνηθίζουν να κατακρεουργούν τους αιχμαλώτους πολέμου και «ιδιαίτερα τους αξιωματικούς».5 Όλοι γύρω στο τραπέζι τον αγριοκοίταξαν. Στις γραπτές μαρτυ ρίες του, ο Charles Bohlen αναφέρει: «Ο Πρωθυπουργός επέκρινε με έντονο τρόπο, την εκτέλεση εν ψυχρώ -όπως τη χαρακτήρι σε- στρατιωτών που πολέμησαν για την πατρίδα τους. Είπε πως οι εγκληματίες πολέμου πρέπει να πληρώσουν για τα εγκλήματά τους, καθώς επίσης και τα άτομα που διέπραξαν βαρβαρότητες. Σύμφωνα με τη Διακήρυξη της Μόσχας που είχε συντάξει ο ίδιος, πρέπει να δικαστούν στον τόπο όπου διέπραξαν τα εγκλήματά τους. Πάντως, δήλωσε κατηγορηματικά την αντίθεσή του στις εκτελέσεις για πολιτικούς σκοπούς». Σύμφωνα με την παραστα τική περιγραφή του ίδιου του Τσώρτσιλ που δημοσιεύθηκε μετά τον πόλεμο, είχε δηλώσει: «Προτιμώ να βγω εδώ και τώρα έξω στον κήπο και να αυτοπυροβοληθώ, παρά να κηλιδώσω την τιμή της χώρας μου με μια τέτοια αναισχυντία».6 Τα ντοκουμέντα που έχουμε ήδη παραθέσει, και αυτά που θα παραθέσουμε αργότερα, μας οδηγούν σε βάσιμες αμφιβολίες εάν είχε πράγματι τόσο ισχυρές αντιρρήσεις για την άμεση εξόντωση των εχθρών. Ο Ρούσβελτ είχε αντιληφθεί πως ο Στάλιν κοροΐδευε τον Τσώρ-

Ο ΝΟΜΟΣ ΤΟΥ ΛΥΝΤΣ

39

τσιλ. «Ο Πρόεδρος», συνέχισε στις σημειώσεις του ο Bohlen, «είπ ε αστειευόμενος, ότι υπολόγιζε τον αριθμό των Γερμανών ηγετικών στελεχών που θα έπρεπε να εκτελεσθούν σε 49.000 ή και περισσό τερους».7 Επί εβδομάδες, επαναλάμβανε την χωρίς ίχνος χιούμορ αντίδραση του Τσώρτσιλ.8 Αστειευόταν ή όχι ο Στάλιν, ο χασάπης του Katyn;Ίσως να μη μιλούσε σοβαρά, γιατί όταν ο Τσώρτσιλ, με την υποστήριξη του Ρούσβελτ, παρουσίασε αργότερα ένα παρόμοιο σχέδιο (τον Οκτώβριο του 1944), μόνο ο Στάλιν πρόβαλε βέτο. ΟΤΑΝ Ο ς τ ρ α τ η γ ο ς Αϊζενχάουερ ζήτησε τον Απρίλιο του 1944 από τη βρετανική κυβέρνηση μια δήλωση προκειμένου να την κοινο ποιήσει στους Γερμανούς, σχετικά με το πώς θα τους μεταχειρί ζονταν μετά την ήττα τους, ο Τσώρτσιλ ανακοίνωσε γραπτώς στο Υπουργείο Εξωτερικών τα ακόλουθα:

Επεσήμανα στο Υπουργικό Συμβούλιο πως οι όροι που προβλέπονται τώρα για τους Γερμανούς δεν θα είναι καθόλου καθησυχαστικοί γ ι’ αυτούς, αν τους ανακοινωθούν με όλες τους τις λεπτομέρειες. Τ ό σο ο Πρόεδρος Ρούσβελτ όσο και ο Στρατάρχης Στάλιν, δήλωσαν στην Τεχεράνη ότι επιθυμούν να χωρίσουν τη Γερμανία σε μικρότερα τμ ή ματα, απ’ όσο είχα σκεφτεί εγώ. Ο Στάλιν επίσης, μίλησε για εκ τελέ σεις 50.000 επιτελών και στρατιωτικών εμπειρογνωμόνων. Δεν είμα ι βέβαιος εάν όντως αστειευόταν. Η ατμόσφαιρα ήταν μάλλον εύθυμη, αλλά και ζοφερή συγχρόνως. Το βέβαιο πάντως είναι, πως είπε ότι χρειάζεται 4.000.000 Γερμανούς άνδρες για να ανοικοδομήσουν τη Ρωσία. Υποσχεθήκαμε στους Πολωνούς ότι θα αποκατασταθούν στην Ανατολική Πρωσία και, εφόσον το επιθυμούν, μέχρι τη γραμμή του Όντερ. Υπάρχουν επίσης πολλοί άλλοι όροι, που συνεπάγονται την πλήρη καταστροφή της Γερμανίας και τον οριστικό της αφοπλισμό.9

Αντίθετα με τον Τσώρτσιλ, φαίνεται πως ο Στάλιν έκλινε υπέρ της δικαστικής οδού, ακολουθώντας διαδικασίες βέβαια, για τις οποίες οι Ρώσοι ήδη φημίζονταν. Στις 16 Δεκεμβρίου του 1943, ορίστηκε ένα Δικαστήριο για εγκληματίες πολέμου προκειμένου να δικάσει τρεις Γερμανούς αξιωματικούς που είχαν αιχμαλωτισθεί στο Στάλινγκραντ, με την κατηγορία της δολοφονίας Ρώσων πολιτών με δηλητηριώδη αέρια. Η δίκη ολοκληρώθηκε σε τρεις μόνο ημέρες και επιβλήθηκε η θανατική ποινή. Οι τρεις αξιωματι

40


κοί εκτελέστηκαν σε μια πλατεία στο Χάρκοβο μπροστά σε 40.000 θεατές.10 Οι Ρώσοι είχαν μοντάρει ένα ανατριχιαστικό ντοκιμαντέρ για τις δίκες στο Χάρκοβο. Το μήνυμά του -ο ι διαδικασίες που ακο λουθούσαν οι Σοβιετικοί στις δίκες- δεν διέφυγε από τον Δικαστή Robert Η. Jackson, όταν το πρόβαλαν το βράδυ στις 17 Μαΐου του 1945 στον ίδιο και στο νέο προσωπικό του που μόλις είχε καταφτάσει. Περιορίζοντας τις κρίσεις του γι’ αυτή την ταινία, ο δικα στής την αποκάλεσε διπλωματικά «μια πολύ ενδιαφέρουσα πα ρουσίαση της ρωσικής μεθόδου να παραχωρούν οι ίδιοι οι κατη γορούμενοι τα ενοχοποιητικά στοιχεία» - αυτή είναι η βίαιη μορ φή «εκούσιας ομολογίας», για την οποία είναι πασίγνωστες από παλιά, οι δίκες σοβιετικού τύπου.11Όπως έγραφε ο Βρετανός Γ ε νικός Εισαγγελέας Sir David Maxwell Fyfe, αυτές οι δίκες ήταν παραδείγματα σκηνοθετημένης συνοπτικής διαδικασίας, κατά την οποία οι κατηγορούμενοι, με εξευτελιστικό τρόπο, ομολογούσαν τα εγκλήματά τους και καταδικάζονταν και εκτελούνταν, χωρίς να ασχοληθεί κανείς πλέον με την υπόθεσή τους.12 Η σκηνοθετημένη δίκη στο Χάρκοβο δεν άφησε αδιάφορο το Β ε ρολίνο εκείνο το χειμώνα του 1943-44. Ο επικεφαλής των συνεργα τών του Γκαίμπελς, ο δρ. Hans Fritzsche, που θα ήταν επίσης κατη γορούμενος στη δίκη της Νυρεμβέργης, θα κατέθετε τον Ιούνιο του 1946 πως θυμόταν σαφώς τη στιγμή που πληροφορήθηκε ότι οι Ρώ σοι είχαν σκηνοθετήσει μια δίκη μετά την ανακατάληψη της πόλης του Χάρκοβου. Τότε ήταν που άκουσε για πρώτη φορά τις κατηγο ρίες σχετικά με τη δολοφονία ατόμων με δηλητηριώδη αέρια. Έσπευσα με αυτή την αναφορά στον δρ. Γκαίμπελς και τον ρώτησα τ ι συνέβαινε. Μου απάντησε πως θα εξετά σει το θέμα και θα το συ ζητήσει με τον Χ ίμ λερ και τον Χ ίτλερ. Την επόμενη ημέρα μου είπ ε ότι θα υπάρξει επίσημη διάψευση των κατηγοριών. Αλλά αυτή η δ ιά ψευση δεν έγινε ποτέ, με τη δικαιολογία ότι ήθελαν να διασαφηνί σουν την όλη υπόθεση σε μια δίκη στη Γερμανία.

Πάντως, είπε πως ο δρ. Γκαίμπελς του απάντησε κατηγορηματικά ότι «τα δηλητηριώδη αέρια που αναφέρθηκαν στη δίκη στη Ρωσία ήταν αποκυήματα της νοσηρής φαντασίας ορισμένων. Δεν υπήρχε καμιά απολύτως απόδειξη ότι είχαν πράγματι χρησιμοποιηθεί».13 Στην Αγγλία, το Πολεμικό Υπουργικό Συμβούλιο αποφάσισε,


41

στις 13 Μαρτίου του 1944, να καταρτισθεί ένας οριστικός κατά λογος. Θα περιελάμβανε τα ονόματα Γερμανών, Ιταλών και Ια πώνων εγκληματιών πολέμου, όχι λιγότερα από πενήντα και ασφαλώς όχι περισσότερα από εκατό συνολικά, από τα οποία τα περισσότερα θα ήταν «βεβαίω ς» Γερμανών. 0 σκοπός ήταν, όπως πληροφόρησε το Υπουργείο Εξωτερικών τους συντάκτες του πίνακα, να κρατήσουν «αυτούς τους λίγους “ επίλεκτους” » χωριστά από εκείνους που θα θεωρούνταν ένοχοι για εγκλήματα πολέμου υπό τη στενή έννοια του όρου. Κριτήριο για αυτή την επιλογή θα ήταν «η ευθύνη του καθενός για την πρόκληση του πολέμου».14Ήταν σαφές, αν και δεν αναφερόταν ρητά τι επρόκειτο να συμβεί σ’ αυτούς τους πενήντα ή εκατό που θα επέλε γαν και θα κρατούσαν χωριστά από τους υπόλοιπους, αφού ο Λόρδος Καγκελάριος εξακολουθούσε, σε όλη τη διάρκεια του 1944, να θεωρεί δεδομένη την εξόντωσή τους με συνοπτικές δια δικασίες, ευθύς μόλις θα τους συνελάμβαναν. Πριν αναχωρήσει ο Πρωθυπουργός για το Κεμπέκ, όπου θα συναντούσε τον Ρού σβελτ, το Σεπτέμβριο του 1944, ο Υποκόμης Simon του ενεχείρισε ένα μνημόνιο με σκοπό τη σύνταξη μιας γενικά αποδεκτής φόρ μουλας, που θα χρησίμευε ως νομική βάση για την εξόντωση, με συνοπτικές διαδικασίες, των ηγετών του εχθρού.15

Οι δύο ηγέτες των Συμμάχων συναντήθηκαν στο Κεμπέκ στις 11 Σεπτεμβρίου του 1944 και κατόπιν, κατ’ ιδίαν, στο Hyde Park κο ντά στη Νέα Υόρκη. Φαίνεται πως ο Τσώρτσιλ είχε εκδηλώσει την πρόθεσή του να συζητήσει αμέσως το θέμα της τύχης της Γερμα νίας, γι’ αυτό και ο Ρούσβελτ, στις 20 του ίδιου μήνα, τηλεγράφησε στον Henry Morgenthau: «Σ ε παρακαλώ να βρίσκεσαι στο Κεμπέκ στις 14 Σεπτεμβρίου, ημέρα Πέμπτη, το μεσημέρι». Ο Stimson δεν έλαβε ανάλογη πρόσκληση.16 Ο Morgenthau πήρε μαζί και το σχέ διό του. Στην Ουάσινγκτον, ο Stimson πληροφορήθηκε αγανακτισμένος αυτή την ενέργεια του Προέδρου. «Δεν μπορώ να πιστέψω πως θα ακολουθήσει τις απόψεις του Morgenthau» έγραφε στο ημε ρολόγιό του στις 13 του μηνός. «Αν το κάνει, θα είναι καταστρο φικό». Εξακολουθούσε να είναι ιδιαίτερα ταραγμένος καθώς υπαγόρευε την επόμενη ημέρα. «Πρόκειται για κάτι πραγματικά

42


φρικτό. Εδώ ο Πρόεδρος διορίζει μια επιτροπή υπό την προεδρία του Hull για να του κάνει προτάσεις σχετικά με αυτά τα θέματα, μετά από επισταμένη μελέτη, και όταν πηγαίνει στο Κεμπέκ παίρνει μαζί του τον άνθρωπο που πραγματικά εκπροσωπεί τη μειοψηφία και είναι εξαιρετικά επηρεασμένος από τις εβραϊκές κατηγορίες, έναν πραγματικά πολύ επικίνδυνο σύμβουλο για τον Πρόεδρο αυτή τη στιγμή». Ούτε τον Cordell Hull δεν είχε πάρει μαζί του. Για να υπερασπιστεί κανείς τον Ρούσβελτ, θα μπορούσε να πει πως ήταν πλέον ένας άρρωστος άνθρωπος. Ήταν πολύ αδυνατισμένος στο πρόσωπο και το σώμα, είχε ήδη χάσει γύρω στα δεκατέσσερα κιλά, τα μάτια του ήταν βαθουλωμένα, το τσακι σμένο του πρόσωπο είχε μια χλομάδα λες και δεν το είχε δει πο τέ ο ήλιος και σαφώς, φαινόταν μεγαλύτερος από την ηλικία του και πολύ καταβεβλημένος. Τον αποκαλούσαν, για ψηφοθηρικούς λόγους, «γεροξεκούτη», και αυτό τον είχε θίξει βαθιά. Η αλήθεια πάντως ήταν, πως το οξύ μυαλό του είχε αρχίσει να παρουσιάζει κενά, σε σημείο που τον Αύγουστο, σε μια δεξίωση έκανε πρόπο ση, για δεύτερη φορά, μέσα σε είκοσι λεπτά, προς τιμήν του Ισλανδού Πρωθυπουργού. Καθώς τώρα έσκυβε από την αναπη ρική του καρέκλα ανυπομονώντας τα μοντέλα των πλοίων που του είχε φέρει ο Τσώρτσιλ -ενθύμια από την απόβαση στη Νορμανδία- σταγόνες ιδρώτα έτρεχαν στο μέτωπό του.17 Από τις σημειώσεις του Morgenthau φαίνεται πως, μόλις έφθασε στο Κεμπέκ το βράδυ στις 13 Σεπτεμβρίου, άρχισε τη συζήτηση για το θέμα της Γερμανίας. 0 Ρούσβελτ τον κάλεσε να περιγράψει συνοπτικά το σχέδιό του. Αναπάντεχα, η πρώτη αντίδραση του Τσώρτσιλ ήταν εχθρική. Όταν ο Morgenthau μίλησε για την κυριολεκτική ισοπέδωση των βιομηχα νιών στο Ρουρ, ο Τσώρτσιλ τον διέκοψε. Είπε πως ήταν κατηγορη ματικά αντίθετος - χρειαζόταν μόνο να εξαφανίσουν τη γερμανική παραγωγή όπλων. Φανερά ενοχλημένος, τόνισε στον Morgenthau πως η πρότασή του ήταν «αποτρόπαια, αντιχριστιανική και άσκο πη». «Αντιμετωπίζω το Σχέδιο του Morgenthau», είπε ο Πρωθυ πουργός, «μ ε τον ίδιο ενθουσιασμό που θα έδειχνα αν έπρεπε εγώ ο ίδιος να περάσω τις χειροπέδες σε έναν νεκρό Γερμανό». Ήταν επιθετικός και προσβλητικός, όταν, σε μια στιγμή, απευθυνόμενος στον Ρούσβελτ, από το θυμό του έχανε τα λόγια του: «Για να συζη τήσουμε αυτό, με καλέσατε να έλθω τόσο δρύμο μέχρις εδώ ;»18


43

Ο Λόρδος Cherwell (ο πρώην καθηγητής F.A. Lindemann) τον στραβοκοίταξε. Ο Τσώρτσιλ προφανώς δεν είχε αντιληφθεί πως αυτός ο άνθρωπος, ο Υπουργός Οικονομικών του Ροόσβελτ, κι νούσε τα νήματα της αμερικανικής οικονομίας και επομένως από αυτόν εξαρτιόταν το οικονομικό πεπρωμένο της χρεοκοπημένης Βρετανίας. Πριν φύγουν από το Κεμπέκ, έπρεπε να εξασφαλί σουν την υπογραφή του Ρούσβελτ στο προσχέδιο της Συμφωνίας Lend-Lease* για τη Φάση Β ' της μεταπολεμικής περιόδου. 0 καθηγητής, σε μια ιδιωτική συνομιλία του με τον Morgenthau το επόμενο πρωί, (14 Σεπτεμβρίου) ζήτησε χίλιες φορές συγγνώμη για τη συμπεριφορά του Ουίνστον και υποσχέθηκε να εξωραΐσει το σχέδιο ώστε να γίνει πιο ελκυστικό για τον Πρωθυπουργό.19 Ο Τσώρτσιλ είχε λάβει πλέον το μήνυμα. Αργότερα, έγραφε: «Είχαμε να μάθουμε πολλά από τον κύριο Morgenthau». Όταν εκείνη την ημέρα συζήτησε με τον Ρούσβελτ για την πολιτική που θα τηρούσαν απέναντι στη Γερμανία, δήλωσε πως ήταν υπέρ του σχεδίου, μετά τις εξηγήσεις που του έδωσε ο Λόρδος Cherwell (πως, στην ουσία, με τη διάλυση της γερμανικής βιομηχανίας, η Βρετανική Αυτοκρατορία θα άρπαζε τις εξαγωγικές αγορές της ηττημένης Γερμανίας). Ανέθεσαν στον Cherwell να συντάξει το σχέδιο ενός μνημονίου και να το δώσει στον Τσώρτσιλ να το υπο γράψει.20 Ο τελευταίος δεν είχε πλέον καμία διάθεση να δείξει μεγαλοψυχία. Κάποια στιγμή, όταν ο οικοδεσπότης τους, ο Κα ναδός Πρωθυπουργός Mackenzie King, τον ρώτησε πόσο ακόμα θα διαρκέσει ο πόλεμος, ο Τσώρτσιλ είπε ότι φοβόταν μήπως παρατραβήξει. «Ο Χίτλερ και το ασκέρι του γνωρίζουν πως κινδυ νεύει η ζωή τους», είπε, «και έτσι θα πολεμήσουν μέχρις εσχά των». Ο Λόρδος Cherwell συνέταξε ένα μονοσέλιδο μνημόνιο για τη με ταχείριση της Γερμανίας. Κρυφά από τον Τσώρτσιλ, ο Morgenthau κάλεσε τον καθηγητή και τον Harry Dexter White στο δωμάτιό του, και, στις έντεκα το βράδυ στις 15 Σεπτεμβρίου, διάβασε το προσχέ διο του μνημονίου που είχε συνταχθεί από τον καθηγητή και εξέφρασε την έντονη αντίθεσή του. Θεώρησε πως ήταν «... δύο βήματα πίσω». Είπε πως μετά την τελευταία συζήτηση, ο Τσώρτσιλ είχε * Σ.τ.Ε.: 0 Νόμος «περί εκμίσθωσης και δανεισμού», που εφαρμόσθηκε από τις ΗΠΑ κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, βάσει του οποίου χορηγούσε πολε μικό εξοπλισμό στις σύμμαχες χώρες.

44


φανεί ότι θα αποδεχόταν το σχέδιο και είχε μιλήσει με ενθουσιασμό για τη μετατροπή της Γερμανίας σε αγροτική χώρα, όπως δηλαδή ήταν κατά το τελευταίο τέταρτο του 19ου αιώνα. Για το λόγο αυτό, ο Morgenthau επέμενε να πετάξουν στο καλάθι των αχρήστων αυτό το «νερόβραστο» μνημόνιο και να ζητήσουν νέες οδηγίες από τους δύο ηγέτες. Συναντήθηκαν όλοι στις 15 Σεπτεμβρίου, ώρα δώδεκα το μ ε σημέρι. Ο ΆντονυΉντεν, που είχε κληθεί επειγόντως από το Λον δίνο στο Κεμπέκ, σημείωσε στο ημερολόγιό του ότι κατά κάποιο τρόπο, «του προκαλούσε οργή το μίσος αυτού του Γερμανοεβραίου εναντίον της ίδιας του της χώρας, και συμπλήρωσε ότι δεν ήταν και τόσο βέβαιος πως το Σχέδιό (του) ήταν τόσο καλό, σύμφωνα με τις δικές μας απόψεις». Ο Υπουργός των Εξωτερι κών ήταν «αρκετά εκνευρισμένος» με τον Morgenthau και αργό τερα συνειδητοποίησε πως ίσως και να τον είχε προσβάλει.21 Πά ντως, ο Τσώρτσιλ απέρριψε το νέο προσχέδιο που είχαν συντάξει οι δύο, ο Morgenthau και ο Cherwell, γιατί «δεν ήταν αρκετά δραστικό». Και μπροστά σε όλους υπαγόρευσε το περίφημο μο νοσέλιδο μνημόνιο για την καταστροφή των βιομηχανιών στο Ρουρ και στο Σάαρ, που το μονόγραψαν ευθύς αμέσως ο ίδιος και ο Ρούσβελτ. Σε μια παράγραφό του αναφερόταν επί λέξει: «Αυτό το πρόγραμμα εξαφάνισης των πολεμικών βιομηχανιών στο Ρουρ και στο Σάαρ έχει σκοπό τη μετατροπή της Γερμανίας σε χώρα κυρίως αγροτική και κτηνοτροφική».22 Στην πραγματι κότητα προχώρησε πολύ περισσότερο από το Σχέδιο του Mor genthau, στη θέσπιση οικονομικών κυρώσεων. πληροφορήθηκε το θρίαμβο του Morgenthau στο Κεμπέκ το ίδιο σαββατοκύριακο, από ένα τηλεφώνημα του βοη θού του John J. McCloy. Τον πίεζε σαν ένα βαρύ σύννεφο επί ημέρες. «Μ έχρι τώρα δεν έχω συναντήσει άνθρωπο», έγραφε, «που να μην έχει τρομοκρατηθεί με την καρθαγένεια συμπεριφο ρά f του Υπουργού Οικονομικών. Είναι ένας Ισραηλίτης που δ ι ψάει για εκδίκηση και, αν τελικά τα καταφέρει (δεν μπορώ να πιστέψω πως κάτι τέτοιο θα συμβεί), είναι απόλυτα σίγουρο πως θα έχει σπείρει το σπόρο ενός πολέμου για την επόμενη γενιά. ο h e n r y s t im s o n

Σ.τ.Μ.: Έκφραση που αναφέρεται στην καταστροφή της Καρχηδόνας από τους Ρωμαίους.


45

Και ήδη αυτοί οι δυο άνθρωποι, (ο Τσώρτσιλ και ο Ρούσβελτ) σε μια σύντομη συνάντηση στο Κεμπέκ, χωρίς συμβούλους εκτός από κάποια ανδρείκελα, χωρίς άλλους υπουργούς μαζί με τον Πρύεδρο εκτός από τον Morgenthau, έκαναν αυτό το βήμα και έδωσαν οδηγίες για την υλοποίησή του». 0 Αντονυ Ήντεν θα χρησιμοποιούσε αργότερα παρύμοια γλώσσα, σχολιάζοντας την παρέμβαση του Morgenthau σε ένα καυστικό χειρόγραφο σημείωμα που μόλις έκρυβε τον αντισημι τισμό, «ένα αδικαιολόγητα θρασύ κείμενο». «Αυτοί οι πρώην πολίτες της Γερμανίας», έγραφε, «φαίνεται πως επιθυμούν να εξαφανίσουν τα ίχνη των προγύνων τους, μέσα σε ένα λουτρό μ ί σους. Αν. Η., 19 Νοεμβρίου».23 Το Σχέδιο του Morgenthau ήταν αντιφατικό όσον αφορά τη δη μιουργία ταγμάτων καταναγκαστικής εργασίας, στα οποία θα εντάσσονταν όλα τα μέλη των «SS, της Γκεστάπο και άλλων παρό μοιων ομάδων». Πρότεινε επίσης, την καταδίκη σε θάνατο οποιουδήποτε επιχειρούσε να διαφύγει από τη Γερμανία. Ως προς την τ ι μωρία των «Μεγάλων Εγκληματιών Πολέμου», το Σχέδιο του Morgenthau φαίνεται πως περιελάμβανε κάτι παραπάνω από τις αρχικές προτάσεις του Τσώρτσιλ για τους «εκτός νόμου». Ένας κατάλογος με τα ονόματα των κυριοτέρων εγκληματιών πολέ μου, η αναμφισβήτητη ενοχή των οποίων έχει γενικά αναγνωρισθεί από τα Ηνωμένα Έθνη, θα καταρτισθεί το ταχύτερο δυνατόν και θα διαβιβασθεί στις αρμόδιες στρατιωτικές αρχές, που με τη σειρά τους -όσον αφορά τα πρόσωπα που θα περιέχονταν σ’ αυτόν τον κατάλογο- θα ενεργούσαν ως εξής: α) θα τους συνελάμβαναν, και κατόπιν θα γινό ταν, το ταχύτερο δυνατόν, η εξακρίβωση της ταυτότητάς τους από αξιωματικό που θα έφερε το βαθμό του Στρατηγού, και β) όταν θα ολοκληρωνόταν η διαδικασία της επαλήθευσης, απόσπασμα στρατιω τών των Ηνωμένων Εθνών θα εκτελούσε πάραυτα με τυφεκισμό, το άτομο του οποίου η ταυτότητα θα έχει εξακριβωθεί.24 Οι φίλοι του Morgenthau στην Ουάσινγκτον, όταν πληροφορήθηκαν ότι ο Ρούσβελτ και ο Τσώρτσιλ είχαν μονογράψει το έγγρα φο, ενήργησαν αστραπιαία. Μόλις μετά από δύο ημέρες, στις 17 Σεπτεμβρίου, οι αρχηγοί του Αμερικανικού Επιτελείου Εθνικής Αμύνης συνέταξαν και παρέδωσαν στον Αϊζενχάουερ ένα σχέδιο οδηγίας, το οποίο θα έδινε στους Γερμανούς να καταλάβουν ότι

46


δεν θα μπορούσαν να απειλήσουν ξανά την παγκόσμια ειρήνη. «Η κατοχή και η διακυβέρνησή σας», ανέφερε το έγγραφο, «θα πρέπει να είναι δίκαιη, αλλά συγχρόνως αυστηρή και ψυχρή. Θα πρέπει να μην ενθαρρύνετε τις φιλικές σχέσεις μεταξύ των συμ μαχικών στρατευμάτων και των Γερμανών αξιωματούχων ή του λαού».25 Μια πολιτική οδηγία που εκδόθηκε στις 14 Οκτωβρίου από το Αμερικανικό Επιτελείο Εθνικής Αμύνης, τόνιζε την ανά γκη εξόντωσης των Γερμανών αξιωματικών. «Επιτελικοί αξιω ματικοί που δεν θα έχουν προφυλακισθεί προκειμένου να δικα στούν, θα τίθενται υπό κράτηση και θα παραμένουν κρατούμενοι μέχρι να αποφασισθεί η τύχη τους».26 Όλα αυτά ήταν εξαιρετικά δυσοίωνα για τους Γερμανούς. Αλλά δεν ήταν χειρότερα από εκείνα που είχε πείσει ο Τσώρτσιλ τον Ρούσβελτ να αποδεχθεί στο Hyde Park στις 17 Σεπτεμβρίου, και που περιέχονταν στο κείμενο που θα παρουσιαζόταν, με την πρώ τη ευκαιρία, στον Στρατάρχη Στάλιν για να το υπογράψει. Παρα τίθεται ολόκληρο το αδημοσίευτο, μέχρι σήμερα, κείμενο που δα κτυλογράφησε μια από τις ιδιαίτερες γραμματείς του Τσώρτσιλ σε επιστολόχαρτο που έφερε την επικεφαλίδα Downing Street 10: ΣΧΕΔΙΟ ΠΡΟΤΕ1ΝΟΜΕΝΟΥ ΤΗΛΕΓΡΑΦΗΜΑΤΟΣ ΠΟΥ ΠΡΟΚΕΙΤΑΙ ΝΑ ΣΤΑΛΕΙ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΡΟΕΔΡΟ ΚΑΙ ΤΟΝ ΠΡΩΘΥΠΟΥΡΓΟ ΣΤΟΝ ΣΤΡΑΤΑΡΧΗ ΣΤΑΛΙΝ

«1. Στη Σύνοδο των Υπουργών Εξωτερικών που πραγματοποιήθηκε στη Μόσχα, πριν από την Τεχεράνη, ο Πρωθυπουργός της Με γάλης Βρετανίας υπέβαλε σχέδιο πρότασης για την τιμωρία των εγκληματιών πολέμου στις χώρες όπου διέπραξαν τις φρικτές πράξεις τους και, αν είναι δυνατόν, στον συγκεκριμένο τόπο όπου συντελέστηκαν αυτές. Το κείμενο έγινε δεκτό, με μικρές τροπο ποιήσεις, και όταν ανακοινώθηκε, έτυχε της γενικής επιδοκιμασίας και αποδοχής. Πάντως, αυτό το κείμενο δεν επιχειρούσε να ασχο ληθεί με τις υποθέσεις των μεγάλων εγκληματιών πολέμου, “ των οποίων τα εγκλήματα δεν περιορίζονται σε μια συγκεκριμένη γεω γραφική περιοχή” . Το θέμα το προσεγγίσαμε απλώς σε μια συζή τηση στην Τεχεράνη, χωρίς να καταλήξουμε σε κάποια απόφαση. »Εχει πλέον μεγάλη σημασία για μας, να καταλήξουμε σε κάποια συμφωνία για τον τρόπο τιμωρίας αυτών των μεγάλων εγκλη ματιών πολέμου. Νομίζετε εσείς (Στάλιν) πως θα μπορούσε να συ


47

νταχθεί ένας κατάλογος με πενήντα ή εκατό ονόματα ανθρώπων, των οποίων η ευθύνη για την οργάνωση αυτών των εγκλημάτων και των απάνθρωπων πράξεων και η ηθική αυτουργία γι’ αυτά κατά τη διάρκεια του πολέμου, θα μπορούσε να θεμελιωθεί (sic) στο γεγο νός και μόνο ότι κατείχαν κάποιο υψηλό αξίωμα; »Βέβαια, ένας τέτοιος κατάλογος δεν θα μπορούσε να θεωρη θεί πλήρης. Θα μπορούν να προστεθούν, οποτεδήποτε, νέα ονό ματα. Προτείνεται, αυτά τα πρόσωπα να θεωρηθούν παγκοσμίως, με εξουσιοδότηση των Ηνωμένων Εθνών, εκτός νόμου και, μόλις θα βρίσκεται κάποιο από αυτά στα χέρια των Συμμάχων, εκείνοι “ θα αποφασίζουν για την εκτέλεσή του και η απόφαση αυτή θα τίθεται σε εφαρμογή αμέσως” . Ή εναλλακτικά, “ ο πλησιέστερος αξιωματικός με το βαθμό του Στρατηγού, θα συγκροτεί ένα Δικα στήριο, με αποκλειστικό σκοπό την εξακρίβωση της ταυτότητάς τους και, όταν γίνει αυτό, θα εκτελούνται με τυφεκισμό μέσα σε έξι ώρες, χωρίς προσφυγή σε κάποια ανώτερη αρχή” ». «2. Πιστεύουμε πως η μέθοδος της δίκης, καταδίκης και επιβολής ποινής με δικαστική απόφαση, είναι τελείως ακατάλληλη για τους διαβόητους αρχιεγκληματίες όπως ο Χίτλερ, ο Χίμλερ, ο Γκαίρινγκ, ο Γκαίμπελς και ο Ρίμπεντροπ*. Εκτός από τις ανυπέρβλητες δυ σκολίες της συγκρότησης του Δικαστηρίου, της διατύπωσης της κα τηγορίας και της συγκεντρώσεως των αποδεικτικών στοιχείων, το θέμα της μεταχείρισής τους είναι πολιτικό και όχι δικαστικό. Δεν μπορεί να εναποτεθεί σε χέρια δικαστών, όσο διαπρεπείς ή καταρ τισμένοι και αν είναι, το έργο της οριστικής απόφασης σε μια υπό θεση δημοσίου συμφέροντος, τόσο τεράστιας και ζωτικής σημασίας όπως αυτή. Η απόφαση πρέπει να ληφθεί “ από κοινού, από τις κυ βερνήσεις των Συμμάχων” . Και πράγματι, η Διακήρυξη της Μό σχας εκφράζει αυτές ακριβώς τις ιδέες». «3. Πιστεύουμε πως υπάρχουν πλεονεκτήματα στη λύση της κα * Σ.τ.Σ.: Σε ποια στοιχεία θα μπορούσε να στηριχθεί το Δικαστήριο της Νυρεμ βέργης για να θεμελιώσει κατηγορία εναντίον του δρ. Γκαίμπελς; 0 δρ. Nelte, δικηγόρος του Κάιτελ, περιέγραψε τον Υπουργό Προπαγάνδας ως έναν δαιμό νιο άνθρωπο, την κινητήρια δύναμη του Άξονα σε θέματα ιδεολογίας, ο οποίος πίστευε κάθε λέξη που έγραφε. «Εκτός από το πογκρόμ των Εβραίων το 1938 -τον Νοέμβριο- δεν υπάρχει τίποτε άλλο για το οποίο θα μπορούσε να κατηγορηθεί ο Γκαίμπελς σ’ αυτή τη δίκη» σύμφωνα με τη γνώμη του Nelte.

48


τάρτισης ενός καταλόγου ονομάτων. Αυτή τη στιγμή, ο Χίτλερ και οι στενοί συνεργάτες του γνωρίζουν ποια θα είναι η τύχη τους, όταν ο γερμανικός στρατός και οι πολίτες πάψουν να αντι στέκονται. Επομένως, δεν έχουν τίποτε να χάσουν διατάσσοντας τους άνδρες τους να πολεμήσουν μέχρις εσχάτων. Όσο λοιπόν μπορούν να πείθουν τους Γερμανούς να το κάνουν αυτό, θα συ νεχίζουν να περνούν ζωή άνετη και να διατηρούν τα σπουδαία τους αξιώματα. Και θα ισχυρίζονται ότι μοιράζονται τα ίδια δ ι καιώματα και την ίδια μοίρα με τους υπόλοιπους Γερμανούς. Αν όμως δημοσιοποιηθούν τα ονόματά τους και απομονω θούν, ο γερμανικός λαός ορθώς θα συμπεράνει πως υπάρχει κάποια διαφορά μεταξύ του ίδιου και των μεγαλοεγκληματιών. Και θα εκδηλωθεί μια σύγκρουση συμφερόντων μεταξύ των διαβόη των αρχηγών και των θυμάτων τους. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε υπονόμευση της εξουσίας των καταδικασμένων, με αυτόν τον τρόπο, ηγετών τους. Θα ξεσηκώσει το λαό εναντίον τους και θα βοηθήσει στη διάλυση της Γερμανίας».27 έ χ ο ν τ α ς κ α λ α φ υ λ α γ μ ε ν α μέσα στο χαρτοφύλακά του αυτά τα τρομερά έγγραφα, ο Τσώρτσιλ επιβιβάστηκε στις 19 Δεκεμβρίου στο Queen Mary για το ταξίδι της επιστροφής στην Αγγλία. Ο Λόρδος Cherwell, ο eminence grise (μυστικοσύμβουλός) του, παρέμεινε για περαιτέρω διαβουλεύσεις στην Ουάσινγκτον. Στις 20 του μηνός, ο McCloy προειδοποίησε τον Stimson ότι είχε ακούσει τόσο από τον Λόρδο Halifax όσο και από τον Sir Alexander Cadogan, μόνιμο Γραμματέα του Υπουργείου Εξωτερικών, πως ο Πρόεδρος ήταν «ακλόνητος στην απόφασή του να εκτελεσθούν οι αρχηγοί των Ναζί χωρίς δίκη».28 Ο Ρούσβελτ βρισκόταν ακόμη κάτω από την επιρροή του Morgenthau. Ο Stimson και ο Hull εξακολουθούσαν να ασκούν πίεση προκειμένου να απορρίψει το Σχέδιο του Morgenthau. Τ ε λείως απροσδόκητα, γύρω στα μεσάνυχτα, άρχισε να το ξανα σκέφτεται. Ήταν βέβαια χρονιά εκλογών, και αυτό που τελικά τον βοήθησε να αλλάξει γνώμη, ήταν το γεγονός ότι πληροφορήθηκαν το σχέδιο οι εφημερίδες. Λεπτομέρειές του εμφανίστηκαν στις 23 Σεπτεμβρίου στην εφημερίδα Wall Street Journal. Ακολού θησε ένας καταιγισμός επικρίσεων εναντίον του Προέδρου και του Morgenthau. Οι πέντε μεγαλύτερες συνδικαλιστικές ενώσεις που είχαν φοβερή επιρροή, εξέδωσαν διακήρυξη με την οποία


49

απέρριπταν το σχέδιο ως οικονομικά απαράδεκτο και προειδο ποιούσαν πως «περιείχε τα σπέρματα ενός νέου πολέμου». Παραβλέποντας όλα τα εμπόδια ο Morgenthau έστειλε ένα πλήρες αντίγραφο του οριστικού σχεδίου, αποτελούμενο από εί κοσι δύο σελίδες, στον Λόρδο Cherwell που βρισκόταν ακόμη στην Ουάσινγκτον, ζητώντας του να το εμφανίσει στον Τσώρτσιλ.29 Στο Λονδίνο, ο Άντονυ Ήντεν, θυμωμένος, μεμφόταν τον Τσώρτσιλ επειδή είχε μονογράψει τη συμφωνία. Στις 29 Σεπτεμβρίου, ο Εργατικός βουλευτής Richard Stokes προκάλεσε τον Υπουργό Εξωτερικών να πει την αλήθεια για το Σχέδιο του Morgenthau.30 Βέβαια, ο Ήντεν εξακολουθούσε να βρίσκεται δεμένος στο άρμα του Τσώρτσιλ. Στις 3 Οκτωβρίου κυκλοφόρησε στο Υπουρ γικό Συμβούλιο ένα αντίγραφο του τηλεγραφήματος που είχε συντάξει ο Πρωθυπουργός στο Hyde Park της Νέας Υόρκης, στις 17 Σεπτεμβρίου, προκειμένου να σταλεί από τον ίδιο και τον Ρούσβελτ, στον Στάλιν. Σ’ αυτό υποδείκνυε το λυντσάρισμα των αρχηγών του εχθρού.31 Το τηλεγράφημα, που παραθέσαμε πλή ρες παραπάνω, ήταν ένα κείμενο εξαιρετικά κυνικό - ακόμη και αν κανείς «λογοτεχνική αδεία», θεωρήσει ότι ο Ουίνστον Τσώρ τσιλ διάλεξε να περιγράφει τον ασκητικό Χίτλερ σαν τον άνθρω πο που «περνούσε ζωή χαρισάμενη». θα εξασφάλιζε την υποστήριξη του Στάλιν, ο Τσώρ τσιλ ήθελε να πιέσει τα πράγματα στην πατρίδα του. Χωρίς να σκεφθεί αν αυτό θα ενοχλούσε τον Ρούσβελτ, επισκέφθηκε αιφνι διαστικά τον Στάλιν στη Μόσχα τον Οκτώβριο, και συναντήθηκε για πρώτη φορά μαζί του στο Κρεμλίνο, αργά το βράδυ, στις 9 του ίδιου μήνα... Έχοντας πλέον πλήρη επίγνωση της συνεχούς μείωσης του κύ ρους της Βρετανίας μέσα στη συμμαχία, ήθελε να υποσκελίσει τους Αμερικανούς με αυτή την επίσκεψη. Πραγματοποιήθηκε μια σειρά από συναντήσεις -μ ε τον κωδικό ΤΟΛΣΤΟ Η- που είχαν ως κύριο σκοπό το διαμελισμό της μεταπολεμικής Ευρώπης με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που ο «εγκληματίας πολέμου» Ρίμπεντροπ και ο Μολότοφ είχαν μοιράσει μεταξύ τους την Ανατολική Ευρώ πη και τις Βαλτικές Χώρες τον Αύγουστο του 1939, κάτω από λιγότερο ευοίωνες συνθήκες. Ενώ όλα πήγαιναν πολύ καλά όταν συζητούσαν τα θέματα των συνόρων, στο ζήτημα της τιμωρίας των εγκληματιών πολέ β έ β α ιο ς

ΠΩΣ

50


μου -όπως ήρθαν τα πράγματα- ο Τσώρτσιλ δεν κατάφερε και πολλά πράγματα με τον Στάλιν. Τελικά, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι όλη αυτή η δημόσια συ ζήτηση για την Άνευ Όρων Παράδοση και το Σχέδιο του Morgen thau, είχε ως αποτέλεσμα να κάνει τους Γερμανούς να πολεμούν ακόμη σκληρότερα. Κι έτσι πρότεινε στον Στάλιν να σιγήσουν για κανένα μήνα και να μη μιλούν καθύλου για τα σχέδιά τους. 0 ίδιος ήταν υπέρ του να θέσουν αυστηρούς όρους στους ηττημένους εχθρούς, αλλά παραδέχθηκε ότι στις Ηνωμένες Πολιτείες υπήρχε διχογνωμία ως προς το πόσο σκληροί θα ήταν. «Το θέμα είναι με ποιο τρόπο θα εμποδίσουμε τη Γερμανία να σταθεί στα πόδια της όσο θα ζουν τα εγγόνια μας» είπε. 0 Στάλιν δεν συμφώνησε με αυτές τις ιδέες. Πίστευε πως «τα σκληρά μέτρα θα δημιουργούσαν την επιθυμία αντεκδικήσεων». Τότε ο Μολότοφ ρώτησε απερίφραστα τον Τσώρτσιλ τι γνώμη είχε για το Σχέδιο του Morgenthau. Ο Τσώρτσιλ ομολόγησε ότι ο Ρούσβελτ και ο Morgenthau ε ί χαν αιφνιδιασθεί από την υποδοχή που είχε αυτό από την κοινή γνώμη. 0 Πρωθυπουργός επανέλαβε, σύμφωνα με τα βρετανικά αρχεία, ότι, όπως είχε δηλώσει στην Τεχεράνη, η Βρετανία είναι αντίθετη στις μαζικές εκτελέσεις Γερμανών, καθώς φοβόταν πως «κάποια ημέρα», η βρετανική κοινή γνώμη θα τους κατηγορούσε γ ι’ αυτύ. «Αλλά είναι απαραίτητο», είπε ο Πρωθυπουργός, όπως έχει καταγραφεί στα λεπτομερή βρετανικά αρχεία, «να σκοτώ σουμε όσους περισσότερους μπορούμε στα πεδία των μαχών». 0 Στάλιν δεν έκανε κανένα σχόλιο πάνω σ’ αυτό. Μετά από λίγα λεπτά, ο Τσώρτσιλ πρότεινε, ο πληθυσμός της Σιλεσίας και της Ανατολικής Πρωσίας, να «μετακινηθεί» σε άλλες περιοχές στη δυτική Γερμανία, εξηγώντας με αφοπλιστικό κυνισμό: «Αν σκοτώθηκαν στον πόλεμο 7.000.000, τότε θα υπάρχει άφθονος χώρος γ ι’ αυτούς».32 Μετά από μια εβδομάδα, είχαν κυριαρχήσει τα προβλήματα της Πολωνίας -μ ε τα οποία, όπως δήλωσε ο Τσώρτσιλ, τόσο οι Ρώσοι όσο και οι Βρετανοί «υπεραπασχολήθηκαν και αρρώστησαν»- οι δύο ηγέτες, με μακάβριο χιούμορ, ανανέωσαν για κάποια άλλη φορά το ραντεβού τους, για να συζητήσουν για το μέλ λον. Ο Βρετανός Υπουργός Εξωτερικών Άντονυ Ήντεν, είχε ήδη υποσχεθεί μυστικά στους Ρώσους, στις 16 Οκτωβρίου, ότι η Βρετανία


51

θα επαναπάτριζε στη Σοβιετική Ένωση 11.000 Ρώσους αιχμαλώ τους πολέμου, «χωρίς καμιά εξαίρεση» - έστω και αν δεν το επιθυ μούσαν οι ίδιοι. (Αυτές οι 11.000 εκτελέστηκαν μόλις πάτησαν το πόδι τους στη Σοβιετική γη.) Την επόμενη ημέρα, ο Τσώρτσιλ πρόσφερε στον Στάλιν την ευχαρίστηση να τον ακούσει να διηγείται την άγρια επιδρομή των βομβαρδιστικών του που είχε εξαπολύσει υπερηφανευόμενος για το γεγονός ότι, πριν από τρεις ημέρες, η RAF είχε ρίξει, μέσα σε δώδεκα ώρες, στο Ντούισμπουργκ, μια μικρή πόλη στην περιοχή του Ρουρ, βόμβες 10.000 τόνων. «Ο πόλεμος», δήλωσε κομπάζοντας ο Τσώρτσιλ, «είναι το πιο απάνθρωπο πράγ μα στον κόσμο από τη Λιθίνη Εποχή». Όταν ο Στάλιν επιχείρησε κάποιο ευφυολόγημα σχετικά με τον κανιβαλισμό, ο Τσώρτσιλ πήρε τη σκυτάλη και... «μιλώντας για φαγητό» είπε: «Η Βρετανία κατάφερε να οργανώσει την αποστολή 45.000 τόνων κορνμπίφ στη Σο βιετική Ένωση», και συμπλήρωσε καγχάζοντας: «Στέλνουμε επίσης 11.000 Σοβιετικούς, πρώην κατάδικους, για να το γευθούν». Ο αναγνώστης μπορεί σχεδόν να ακούσει το σαρκαστικό γέλιο να εκπηδά από τις σελίδες των βρετανικών αρχείων - και αξίζει που τις παραθέτουμε εδώ, σαν ένα δείγμα των παρατηρήσεων που ανταλλάσσονταν στις συνόδους κορυφής μεταξύ των πολε μάρχων. Δεν θεωρήθηκε αναγκαίο -παρά σε πολύ περιορισμένη κλίμακα- να διαβαστούν λίγα χρόνια αργότερα από τους κατηγό ρους, κάτω από το ψυχρό φως της αίθουσας ενός Δικαστηρίου Εγκληματιών Πολέμου. Όταν ο Στάλιν ρώτησε κοφτά τι πρέπει να γίνει με τη Γερμανία, ο Ήντεν μίλησε ευπειθώς «για διαμελισμό». Και ο Τσώρτσιλ επα νήλθε στον παλιό του εφιάλτη, την Πρωσία και τη στρατιωτική της κάστα, χαρακτηρίζοντάς την ως τη «ρίζα του κακού». Οι περιοχές Ρουρ και Σάαρ θα πρέπει να απογυμνωθούν, είπε. «Αυτή είναι η πολιτική που πρότεινε στον Πρόεδρο ο κύριος Morgenthau», διευ κρίνισε ο Τσώρτσιλ, συμπληρώνοντας ότι: «το μίσος που τρέφει ο κύριος Morgenthau για τους Γερμανούς είναι απερίγραπτο». «Ένας δεύτερος Vansittart», παρατήρησε συμφωνώντας ο Στάλιν, αναφερόμενος στον παθολογικά «αντιγερμανό» Λόρδο Vansittart, πρώην σύμβουλο του Βρετανικού Υπουργείου Εξωτε ρικών. Στον Ρούσβελτ, συνέχισε ο Πρωθυπουργός, άρεσαν αυτά που του είπε ο Morgenthau. Και στον ίδιο επίσης. Έτσι μνημόνευε το σχέδιο, σελίδα προς σελίδα, καθώς οι δύο τους μελετούσαν τους

52


χάρτες της Ευρώπης, τη Γερμανία και τα Στενά των Δαρδανελίων, με τα μολύβια στο χέρι. Ήταν κρίμα, μουρμούρισε ο Τσώρτσιλ, που ο Θεός, όταν έφτιαχνε τον κόσμο, δεν συμβουλεύτηκε τους δυο μας. «Τ ο πρώ το λάθος του Θεού» συμφώνησε και ο Στάλιν.33 ε φ θ α ς ε Η τ ε λ ε υ τ α ί α η μ ε ρ α του στη Μόσχα και τότε μόνο ο Τσώρ τσιλ, πολύ προσεκτικά, παρουσίασε την πρόταση των Συμμάχων να εκτελούνται οι ηγέτες του εχθρού ευθύς μόλις θα συλλαμβάνονταν. Ήταν η πρόταση που είχαν μονογράψει στο Hyde Park στις αρχές του ίδιου μήνα, τόσο αυτός όσο και ο Ρούσβελτ. Μπροστά του υψώθηκε για μια ακόμη φορά το αδιαπέραστο σταλινικό τείχος. 0 Στρατάρχης αρνήθηκε να υποστηρίξει την προτεινόμενη διακήρυξη και ο Τσώρτσιλ την απέσυρε χωρίς άλλη συζή τηση.34 Θα ανέφερε αργότερα μετά λύπης του, στην Αυτού Μεγα λειότητα τον Βασιλιά, καθώς επίσης στον Attlee και στον Πρόεδρο Ρούσβελτ, πως αυτό το κομμάτι της αποστολής του στον «Uncle Joe» απέτυχε. « 0 U.J. ακολούθησε μια αναπάντεχα υπερκομφορμιστική στάση. Δεν πρέπει να γίνουν εκτελέσεις χωρίς να προηγηθεί δίκη, γιατί ο κόσμος θα πει ότι φοβόμαστε να τους δικάσουμε. Του επεσήμανα τις δυσκολίες στα πλαίσια του Διεθνούς Δικαίου, αλλά μου απάντησε (πως) αν δεν γίνουν δίκες, μπορούν να επιβλη θούν μόνο ισόβιοι περιορισμοί και όχι θανατικές ποινές».35 Τα στοιχεία που υπάρχουν δεν αφήνουν καμιά αμφιβολία γ ι’ αυτή την αξιοσημείωτη προσκόλληση του Σοβιετικού δικτάτορα στο γράμμα του νόμου.

Ακόμα πιο αιμοδιψής, ο Βρετανός Λόρδος Καγκελάριος δεν εγκατέλειψε αμέσως τα επιχειρήματά του υπέρ μιας δικαστικής δολοφονίας και, καθώς ο Τσώρτσιλ αναχωρούσε για τη διάσκεψη της Κριμαίας στη Γιάλτα, στις 26 Ιανουαρίου του 1945, ο Λόρδος Simon του ενεχείρισε για μια ακόμη φορά ένα μνημόνιο: Για την τιμωρία του Χίτλερ και των στενών συνεργατών του. «Εξακολου θώ να πιστεύω», έγραφε σ’ αυτό το κείμενο, «πως η καλύτερη λύση για τους Συμμάχους είναι να χειριστούν την υπύθεση του Χίτλερ, του Μουσολίνι και των στενών εταίρων και συνεργατών τους, ως πολιτική υπόθεση και να μην προσφύγουν σε δικαστικές


53

λύσεις». «Έχω πληροφορηθεί ότι ο Στρατάρχης Στάλιν δεν συμ φωνεί, αλλά προτιμά τη μέθοδο της δίκης - αναμφίβολα σοβιετι κού μοντέλου» συμπλήρωσε, γελώντας σαρκαστικά.36 Παράλληλα, οι συζητήσεις στις ΗΠΑ σχετικά με την τύχη του ηττημένου εχθρού συνεχίζονταν. 0 Herbert Wechsler, Βοηθύς Γενι κός Εισαγγελέας, είχε συντάξει ένα απόρρητο μνημόνιο στα τέλη του 1944, σχολιάζοντας την τελευταία πρόταση του Υπουργείου να δικαστούν οι ηγέτες των Ναζί «για συνωμοσία, με σκοπό την κα τάληψη άλλων κρατών» - ένα έγκλημα για το οποίο, όπως π ί στευε, δεν θα μπορούσε κανείς ποτέ να κατηγορήσει την ηγεσία των Ηνωμένων Πολιτειών.37 Το Ανώτατο Στρατηγείο του Συμμαχικού Εκστρατευτικού Σώματος (SHAEF), υπό τον Στρατηγό Αϊζενχάουερ, συσκεπτό ταν. Οι απόψεις του διατυπώθηκαν σε μια αναφορά του Τμήμα τος Ψυχολογικού Πολέμου και συζητήθηκαν στην Ουάσινγκτον στις 16 Ιανουαρίου του 1945. Σ ’ αυτό το έγγραφο προτεινόταν να γίνει μια διαφοροποίηση μεταξύ του γερμανικού λαού και των μελών της κυβέρνησης, των επιτελικών αξιωματικών καθώς και των μελών του Ναζιστικού κόμματος. Ήταν φανερό πως κάτι, κάθε άλλο παρά ελκυστικό, σχεδιαζόταν σύμφωνα με το Σχέδιο του Morgenthau για τους τελευταίους, γιατί ο Υπουργός Ναυτι κών James V. Forrestal εναντιώθηκε αμέσως. « 0 αμερικανικός λαός», έγραφε, «δεν θα ανεχόταν τη μαζική δολοφονία Γερμα νών, την υποδούλωσή τους και την αποβιομηχάνιση της χώρας». 0 Henry Stimson συμφώνησε απόλυτα μαζί του.38 0 Morgenthau συνέχισε να μάχεται δυναμικά για την αποδοχή του σχεδίου του. Εξασφάλισε από τον νέο Υπουργό Εξωτερικών Edward Stettinius την άδεια να απευθυνθεί στα ανώτερα στελέχη των κυριοτέρων υπηρεσιών, στις 17 Ιανουαρίου του 1945. Τους ανέλυσε την κατάπληξη, αλλά και την ανησυχία του, για τις μ ε τριοπαθείς διατάξεις της Οδηγίας αρ. 1067 σχετικά με τη μεταχεί ριση των Γερμανών, που εξέδωσαν από κοινού οι αρχηγοί των επ ι τελείων.39 Μετά από σύσκεψη μεταξύ των Francis Biddle, Stimson, Forrestal και Stettinius, που ήταν οι αντίστοιχοι προϊστάμενοι των Υπουργείων Δικαιοσύνης, Πολέμου, Ναυτικών και Εξωτερικών, εκδόθηκε, μετά από έξι ημέρες, ένα σχέδιο που θα το υπέβαλαν στον Ρούσβελτ, όπου τονιζόταν η τελείως διαφορετική τους αντίλη ψη, και προβλεπόταν η κανονική εκδίκαση των υποθέσεων των μεγαλοεγκληματιών πολέμου ενώπιον στρατιωτικών δικαστηρίων.

54


Υπενθύμιζαν στον Πρόεδρο πως αν θανάτωναν αυτούς τους αν θρώπους χωρίς δίκη, «θα παραβίαζαν τις θεμελιώδεις αρχές της δικαιοσύνης, που είναι κοινές σε όλα τα ΗνωμέναΈθνη». Πρότειναν δε, να πάρει μαζί του ο Ρούσβελτ αυτό το έγγραφο στη Γιάλτα, για να το συζητήσει με τους Βρετανούς και τους Ρώσους.40 Φθάνοντας στη Γιάλτα, χωρίς κανέναν από αυτούς τους ανώτα τους λειτουργούς, ούτε και τον Morgenthau, ο Πρόεδρος Ρούσβελτ αγνόησε σε γενικές γραμμές τις προτάσεις τους. Συσκέφθηκε ανε πίσημα με τον Στρατάρχη Στάλιν στο Ανάκτορο της Λιβαδίας, στις 4 Φεβρουάριου του 1945 και, σύμφωνα με τις χειρόγραφες σημειώ σεις του διερμηνέα Charles Bohlen, του εμπιστεύθηκε ότι τώρα ήταν περισσότερο αιμοδιψής απ’ ό,τι πριν ένα χρόνο και πως «έλπ ι ζε ότι ο Στρατάρχης Στάλιν θα έκανε ξανά μια πρόποση για την εκτέλεση 50.000 αξιωματικών του γερμανικού στρατού».41 Μετά από πέντε ημέρες, ο Τσώρτσιλ ανέπτυξε τις ίδιες σκέψεις στη Σύνοδο της Ολομέλειας στις 9 Φεβρουάριου του 1945, θέτοντας προς συζήτηση το θέμα των εγκληματιών πολέμου και προτείνοντας, για μια ακύμη φορά, ένα είδος νομιμοποιημένου λυντσαρίσματος. Σύμφωνα με το ημερολόγιο του Αμερικανού Ναυάρχου William D. Leahy, ο Πρωθυπουργός εξέφρασε την άποψη ότι «ο ι Μεγάλοι Εγκληματίες Πολέμου» θα έπρεπε να εκτελεσθούν, χωρίς να παραπεμφθούν σε ειδικά επίσημα δικαστήρια.42 Από το πρακτικό που κράτησε ο James Byrnes, προκύπτει με περισσότερες λεπτομέρειες, πως ο Τσώρτσιλ τόνισε ότι η πρόταση την οποία συζητούσαν ήταν, να σταλούν οι μικρότεροι εγκληματίες «στον τόπο όπου διαπράχθηκε το έγκλημα», για να παραπεμφθούν σε δίκη από τους κατοίκους εκείνου του τόπου. «Θέλω να επιστήσω την προσοχή σας», είπε ο Τσώρτσιλ σύμφωνα με τις σημειώσεις του Byrnes, «στους μεγάλους εγκληματίες, των οποίων τα εγκλήματα δεν περιορίζονται σε μια συγκεκριμένη γεωγραφική περιοχή». Ο ίδιος πίστευε πως οι τρεις Μεγάλοι θα έπρεπε να καταρτίσουν έναν κατάλογο με τα ονόματα αυτών των μεγάλων εγκληματιών. «Προσωπικά», συμπλήρωσε έχο ντας ακόμη στο νου του το σχέδιο που είχε παρουσιάσει τον Οκτώ βριο στη Μόσχα, «πιστεύω πως θα πρέπει να τυφεκισθούν ευθύς μόλις συλληφθούν και διαπιστωθεί η ταυτότητά τους». Για μια στιγμή, ο Στάλιν, αποφεύγοντας να δώσει μια ευθεία απάντηση, ρώτησε για τον Ρούντολφ Ες που βρισκόταν ακόμη σε βρετανικά χέρια. Ο Τσώρτσιλ του έδωσε τη λακωνική απάντηση πως ο Ες «θα συναντηθεί» εν καιρώ με τους υπόλοιπους, όταν θα

55


σταλεί πίσω στη Γερμανία. Στη συνέχεια, επέστρεψε στο προη γούμενο ερώτημά του: ο Στρατάρχης Στάλιν πίστευε ότι οι « μ ε γάλοι εγκληματίες» θα πρέπει να δικαστούν πριν εκτελεσθούν; Με άλλα λόγια, ο Στάλιν εξακολουθούσε να πιστεύει πως η εκτέ λεση «θα πρέπει να θεωρηθεί δικαστική πράξη, παρά πολιτική;» Ο Στάλιν απάντησε πως «έτσ ι πράγματι ήταν».43 Σύμφωνα με το αμερικανικό πρακτικό, ρώτησε μετά, έχοντας προφανώς στο νου του τις διεθνείς συμβάσεις για τη μεταχείριση των αιχμαλώτων πολέμου: «Μ πορεί ο αιχμάλωτος πολέμου να θεωρηθεί εγκληματίας πολέμου; Μέχρι τώρα», υπενθύμισε στον Τσώρτσιλ, «είνα ι γενικά παραδεκτό ότι ο αιχμάλωτος πολέμου δεν μπορεί να εκτελεσθεί χωρίς δίκη». Ο ΠΡΩΘΥΠΟΥΡΓΟΣ: Ο αιχμάλωτος πολέμου που διέπραξε εγκλήματα

εναντίον των νόμων του πολέμου, μπορεί να εκτελεσθεί*, διαφορετι κά η μόνη επιλογή που θα είχαν οι εγκληματίες για να γλιτώσουν θα ήταν να παραδοθούν. Πάντως, καταλαβαίνω ότι ο Στρατάρχης έχει τη γνώμη πως, πριν εκτελεσθούν, θα π ρέπ ει να δικαστούν. 0 ΠΡΟΕΔΡΟΣ: Δεν θέλω να είναι πολύ τυπική η διαδικασία. Θέλω επίσης, να μην υπάρχουν δημοσιογράφοι και φωτογράφοι μέχρι να τελειώσουν όλα.44

Οι αμερικανικές καταγραφές για τις λέξεις που ακούστηκαν στη γλώσσα που χρησιμοποίησε ο Πρόεδρος, ήταν υπερβολικά διακρι τικές. Το βρετανικό αντίγραφο, ως προς τη διατύπωση του Ρού σβελτ, ανέφερε: «Θέλω να κρατηθούν μακριά οι εφημερίδες και οι δημοσιογράφοι, μέχρις ότου οι εγκληματίες είναι νεκροί».45 ❖

♦>

❖

❖

❖

Η θέση του Ρούντολφ Ες ήταν πολύπλοκη για πολλούς λόγους. * Σ.τ.Σ.: 0 Τσώρτσιλ είχε ελλιπή πληροφόρηση. Οι αιχμάλωτοι πολέμου εκτελούνται μόνο μετά από απόφαση Στρατιωτικού Δικαστηρίου αποτελούμενου από αξιωματικούς ανάλογου βαθμού, αφού η προστάτιδα δύναμη έχει ειδο ποιηθεί, και μετά την παρέλευση ενός νόμιμου χρονικού διαστήματος. Είναι παράδοξο το γεγονός ότι ο Βρετανός Πρωθυπουργός έκανε αυτή την πρότα ση και οι Ρώσοι την απέρριψαν, δεδομένου ότι η Βρετανία είχε υπογράψει τη Συνθήκη της Γενεύης για τους αιχμαλώτους πολέμου, όχι όμως και η Ρωσία.

56


Είχε φθάσει στη Σκωτία, με δραματικό τρόπο, τη νύχτα στις 11 Μάίου του 1941, ως αναπληρωτής του Χίτλερ και τυπικά πρόε δρος του ναζιστικού κόμματος. Είχε πέσει με αλεξίπτωτο από ένα μαχητικό αεροπλάνο Messerschmitt 110 φορώντας στολή σμη ναγού της Λουφτβάφε και είχε απαίτηση να παρουσιαστεί στην Αυτού Μεγαλειότητα τον Βασιλιά. Όλο αυτό το διάστημα ήταν έγκλειστος, ως προσωπικός κρατούμενος του Τσώρτσιλ, αρχικά στον Πύργο του Λονδίνου και μετά σε διάφορα κρησφύγετα. Τον Ες επισκέφθηκαν δύο φορές, τα μέλη του Μικρού Υπουρ γικού Συμβουλίου του Τσώρτσιλ, οι Λόρδοι Simon και Beaver brook. Οι συνομιλίες τους το 1941, που καταγράφηκαν κατά λέξη, παρουσιάζουν τον Ες σαν έναν ευθυτενή παλαίμαχο πιλότο του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, αφοσιωμένο στο καθήκον, αλλά μισότρελο από τους εφιάλτες που τον βασάνιζαν, καθώς προέβλεπε με βεβαιότητα ανηλεείς βομβαρδισμούς εναντίον αμάχων πολι τών, αν δεν βρισκόταν τρόπος να σταματήσει αμέσως αυτή η πα ραφροσύνη.46 Είχε φθάσει στα πλαίσια μιας ειρηνευτικής αποστο λής, όπως έγραφε σε ένα γράμμα του προς τον Βασιλιά, συμπλη ρώνοντας πως η Γερμανία δεν πρόκειται να διεκδικήσει τίποτε από τη Βρετανία ή την Αυτοκρατορία της. Αλλά από τη στιγμή που συνελήφθη και κρατήθηκε σε απομόνωση, η ιστορία του Ες πήρε τραγική τροπή. Όταν συνειδητοποίησε ότι η αποστολή του είχε αποτύχει, άρχισε να εμφανίζει συμπτώματα οξείας παρανοϊ κής σχιζοφρένειας.47 Σύμφωνα με τις διατάξεις της Συνθήκης της Γενεύης, θα έπρεπε να επαναπατρισθεί μαζί με εκατοντάδες άλ λους ανάπηρους πολέμου. Με εντολή όμως του Τσώρτσιλ, το Υπουργείο Εξωτερικών παρέκαμπτε με αόριστες υποσχέσεις όλα τα σχετικά αιτήματα της διπλωματικής αντιπροσωπείας της Ελβετίας, της χώρας που διπλωματικά μπορούσε να εκπροσωπεί τη Γερμανία, και οι Βρετανοί κρατούσαν τον Ες ως ένα πιθανύ χρήσιμο πιόνι στον διεθνή ανταγωνισμό. Τον είχαν περιορίσει σε διάφορες οχυρωμένες επαύλεις, όπου τα δωμάτια ήταν παγιδευμένα με μικρόφωνα, τα οποία κατέγραφαν κάθε λέξη του. Δύο φορές είχε προσπαθήσει να αυτοκτονήσει, πέφτοντας με το κεφάλι απύ το μπαλκόνι του δευτέρου ορόφου και μπήγοντας ένα μαχαίρι στο στήθος του. Και τις δύο απέτυχε. Τον άφηναν να φυτοζωεί και οι μόνοι που ενδιαφέρονταν γ ι’ αυτόν, ήταν οι για τροί και οι ψυχίατροι που εξακολουθούσαν να επιτίθενται κατά της ταλαιπωρημένης του ύπαρξης. Του έκαναν τα πάντα, ακόμη

Ο Ν Ο Μ Ο Ι ΤΟΥ ΛΥΝΤΣ

57

και ορό αλήθειας (το Μάιο του 1944), για να του αποσπάσουν τα μυστικά που πίστευαν πως γνώριζε.48 Το 1942, η βρετανική κυβέρνηση έστειλε στον Στάλιν μια απόρρητη έκθεση, στην οποία παραδεχόταν πως είχε διαγνωσθεί από διαπρεπείς ψυχιάτρους ότι ο Ες έπασχε από συναισθηματι κή αστάθεια, με συμπτώματα μανίας καταδιώξεως. «Αναμφίβο λα, ο Ες είναι ψυχοπαθής», αναφερόταν στο έγγραφο, «αν και η κατάστασή του ποικίλει από καιρό σε καιρό».49 Πάντως, το Υπουργείο Εξωτερικών επέστησε την προσοχή στον Βρετανό Πρέσβη στη Μόσχα, να τονίσει στον Στάλιν όταν θα του ενεχείριζε την έκθεση, την ανάγκη να κρατηθεί μυστική. «Αν η γερμανική κυβέρνηση πληροφορηθεί τη συναισθηματική αστάθεια του Ες», διευκρίνισαν, «θα αποκτήσει ένα σοβαρό επιχείρημα υπέρ του επαναπατρισμού του, σύμφωνα με τη Συνθήκη της Γενεύης για τους αιχμαλώτους πολέμου». Το τηλεγράφημα τουΉντεν συνέ χιζε : «Φυσικά, δεν σκοπεύουμε να επιτρέψουμε τον επαναπατρι σμό του Ες, ώστε, με αυτό τον τρόπο, να αποφύγει να απολογηθεί για την ευθύνη του στα γερμανικά εγκλήματα πολέμου».50 Ο Στάλιν εξακολουθούσε να είναι σοβαρά προβληματισμένος με αυτό το θέμα και, τουλάχιστον μια φορά, υπέδειξε πως θα έπρεπε ο κρατούμενος να παραπεμφθεί αμέσως σε δίκη - μια ενέργεια την οποία απέτρεπε σταθερά ο Ήντεν, απαντώντας ότι: «Μ ια βεβιασμένη ενέργεια, ίσως να οδηγούσε σε αντεκδικήσεις σε βάρος των Βρετανών αιχμαλώτων πολέμου, που βρίσκονταν στα χέρια των Γερμανών». Τον Ιούλιο του 1945, το τμήμα ερευνών του Υπουργείου Εξω τερικών, συνέταξε ένα πόρισμα για το Ρόλο του Ες στο Εγκλημα τικό Σχέδιο ή την Επιχείρηση και την ευθύνη του για ορισμένα εγκλήματα πολέμου. Χρησιμοποιώντας ως μοναδική πηγή κείμε να, όπως οι δημοσιευμένες ομιλίες του, το Υπουργείο Εξωτερι κών, συμπέρανε πως ήταν ένας αμετανόητος Ναζί. Ακόμη και όταν είχε φθάσει στη Βρετανία για την ειρηνευτική του αποστολή, έγραφαν, ο Ες πρότεινε να δοθεί στη Γερμανία «απόλυτη ελευθε ρία δράσης στην Ευρώπη» και αυτό αποδείκνυε πως οι προθέσεις του ήταν επιθετικές. Πάντως, ήταν δύσκολο να φορτώσουν στον Ες συγκεκριμένα εγκλήματα, γιατί «η επί τέσσερα χρόνια παρα μονή του στη Βρετανία, τον εμπόδισε να μοιρασθεί την ευθύνη για πολλές, αναμφισβήτητα εγκληματικές, πράξεις».51 Και εκεί βρισκόταν η ουσία της υπόθεσης. Είχε, προσωπικά,

58


κυκλοφορήσει ένα τηλεγράφημα με τη μορφή εγκυκλίου, σε όλους τους Gauleiter το Νοέμβριο του 1938, καταγγέλλοντας το έγκλημα της «Νύχτας των Κρυστάλλων» («Kristallnacht»).52 Δεν είχε λά βει μέρος σε καμιά από τις μυστικές συσκέψεις του Χίτλερ το 1938 και το 1939. Καθώς γνώριζαν πολύ καλά οι Βρετανοί, ο Ες είχε προσπαθήσει να σταματήσει τον πύλεμο και τους βομβαρδι σμούς. Είχε φύγει από τη Γερμανία πριν από την επίθεση ενα ντίον της Ρωσίας, τον Ιούνιο του 1941, και πριν αρχίσει αυτό που θα γινόταν γνωστό τη δεκαετία του 1970, ως Ολοκαύτωμα. Υπήρ χαν ελάχιστοι πραγματικοί λύγοι για τους οποίους θα μπορούσε να καταχωρηθεί το όνομα του Ες σε οποιοδήποτε κατάλογο εγκληματιών πολέμου. Αλλά, όπως ανακοίνωσε ο Ήντεν στο Υπουργικό Συμβούλιο στις 16 Ιουνίου 1944, ένιωθαν υποχρεωμέ νοι να περιλάβουν το όνομά του «και λόγω των αξιωμάτων που κατείχε προηγουμένως και λόγω των δραστηριοτήτων του, και επειδή η παράλειψή του θα μπορούσε να προκαλέσει δυσμενή σχόλια, κυρίως από την κυβέρνηση της Σοβιετικής Ένωσης».53 Όλα αυτά φαίνονταν να έχουν στενή σχέση με την ηθική αναν δρία της διεθνούς διπλωματίας, και ελάχιστη με την έμφυτη εγκλη ματικότητα ή με τους ανθρώπους που παραπέμπονταν σε δίκη γι’ αυτή.

Μόλις γύρισε απύ τη Γιάλτα στην Ουάσινγκτον, ο Ρούσβελτ έδωσε εντολή στον Δικαστή Samuel I. Rosenman, παλιό του φίλο και νομικό του σύμβουλο, ο οποίος ήταν μαζί του στη Γιάλτα, να πάει στο Λονδίνο και να προσπαθήσει να συμφωνήσει με τους Βρετανούς ως προς τη διαδικασία που θα έπρεπε να ακολουθηθεί σχετικά με την υπόθεση των εγκληματιών πολέμου. Ο Rosenman επισκέφθηκε αρχικά τις περιοχές της Ευρώπης που είχαν απελευ θερωθεί, και μετά πήγε αεροπορικώς στην Αγγλία. Στις 5 Απριλίου του 1945, ο Αμερικανός δικαστής άκουσε τον Υποκόμη Simon να εισηγείται επίσημα την εκτέλεση του Χίτλερ και των άλλων με συνοπτικές διαδικασίες, χωρίς δίκη. Ο Γενικός Εισαγ γελέας Sir David Maxwell Fyfe, αναφέρεται επίσης στα επίσημα πρακτικά ως «προσωπικά υπέρμαχος της εκτέλεσης με συνοπτικές διαδικασίες». Αν και ο Rosenman μάλλον έμεινε κατάπληκτος όταν άκουσε τις βρετανικές προτάσεις, εν τούτοις τις περιέγραψε διπλω

Ο Ν Ο Μ Ο Σ ΤΟΥ ΛΥΝΤΣ

59

ματικά ως «πρωτότυπες, εφευρετικές και, σε γενικές γραμμές, βά σιμες».54 Πάντως, την επόμενη ημέρα, ο Simon έγραψε στον Rosenman για να τον πληροφορήσει ότι ο Βρετανός Πρέσβης στην Ουάσινγκτον Λόρδος Halifax, τους μετέφερε τη διακαή επιθυμία του Υπουργού Πολέμου των ΗΠΑ «να προηγηθεί μια δικαστική διαδικασία πριν από την εκτέλεση» - μια ατυχής φράση, ακόμη και για εκείνη την εποχή, που δημιουργεί συνειρμούς οι οποίοι οδηγούν σε προβλεπόμενες αποφάσεις.55 Στις συζητήσεις που γίνονταν στο Λονδίνο, υπήρχε ήδη αμερικα νική εκπροσώπηση. Ο Ταξίαρχος John Μ. Weir, προϊστάμενος του Τμήματος Εγκληματιών Πολέμου, της Υπηρεσίας του Γενικού Επι τρόπου Στρατοδικείου των ΗΠΑ, έθεσε ένα σημαντικό ερώτημα: «Ποιων ακριβώς τα κεφάλια θα έπεφταν κάτω από τη λεπίδα του δημίου, με τρόπο που θύμιζε Μεσαίωνα;» 0 Λόρδος Καγκελάριος ανέφερε στην τύχη μερικά ονόματα: Χίτλερ, Γκαίμπελς, Χίμλερ, Ρί μπεντροπ· ήταν οι πιο αυτονόητοι υποψήφιοι για εκτέλεση με συ νοπτικές διαδικασίες. Παραδέχτηκε πάντως, πως, απ’ ό,τι γνώριζε, οι Ρώσοι ήταν υπέρ μιας κανονικής δίκης, «αν και ο Πρόεδρος και ο Πρωθυπουργός πρότειναν την εκτέλεση μετά από συνοπτικές δια δικασίες, ως την καλύτερη μέθοδο».56 Αυτό αναφερόταν στο μνη μόνιο που είχε συνταχθεί από τον Τσώρτσιλ στο Hyde Park, στην πολιτεία της Νέας Υόρκης, τον προηγούμενο Σεπτέμβριο. και μάλλον εμψυχωμένος από τις συζητήσεις που είχε με Βρετανούς νομικούς, ο Δικαστής Rosenman πήγε στο Chequers1^για να επισκεφθεί τον Πρωθυπουργό, στις 8 Απριλίου. 0 Τσώρτσιλ τον κράτησε και συζήτησαν μέχρι τις τρεις το πρωί.57 «Μου είπε πολύ ενδιαφέροντα πράγματα για τη διατρο φή των λαών που είχαν απελευθερωθεί και για την τιμωρία των εγκληματιών πολέμου», έγραψε αργότερα ο Πρωθυπουργός, μάλλον επιφυλακτικά, στη σύζυγό του.58 Αν και δεν προχωρεί σε άλλες λεπτομέρειες στο γράμμα του, γνωρίζουμε περισσότερα σχετικά με το τι λέχθηκε, από άλλες πηγές. Αναφερόμενος για μια ακόμη φορά στην αλλαγή των απόψεών του στη Μόσχα, τον Οκτώβριο του 1944, ο Τσώρτσιλ είπε στον Δικαστή Rosenman πως είχε ήδη συζητήσει το θέμα με τον Στρατάρχη Στάλιν - είχε εν η μ ερω μ εν ο ς,

f Σ.τ.Μ .: Έπαυλις της εποχής των Τυδώρ που χρησιμεύει ως εξοχική κατοικία των Βρετανών Πρωθυπουργών.

60


προτείνει να μη δεχτούμε καμιά καθυστέρηση παραπέμποντας αυτούς τους ανθρώπους σε δίκη και ότι «αν αυτοί οι ανώτατοι αξιωματούχοι των Ναζί συλληφθούν, θα τους στήσουμε στον τοί χο και θα τους εκτελέσουμε». Ο Στρατάρχης Στάλιν, όπως διηγήθηκε ο Πρωθυπουργός στον Rosenman, είχε ωστόσο επίσημα δηλώσει, πως οι Σοβιετικοί δεν εκτελούν ποτέ κανέναν χωρίς δίκη. Έχοντας εκτεθεί με όσα είχε αναφέρει, ο Τσώρτσιλ απέσυρε την πρότασή του αμέσως. «Ασφα λώς, ασφαλώς» ψέλλισε στον Στάλιν σαν να μην είχε τίποτε διαφο ρετικό στο μυαλό του. «Θα τους δικάσουμε προηγουμένως».59 Όμως ο Simon, όπως και ο Τσώρτσιλ, έμενε αμετακίνητος στις απόψεις του. Πριν επιστρέψει ο Rosenman στην Ουάσινγκτον, ο Λόρδος Καγκελάριος του παρέδωσε ένα άκρως απόρρητο υπουργικό έγγραφο εργασίας, στο οποίο εξακολουθούσε να υπάρχει η ίδια πρόταση: οι στρατηγοί των Συμμάχων να πάρουν τον νόμο στα χέρια τους. ΗΝΩΜΕΝΕΣ π ο λ ι τ ε ί ε ς , το αναπόφευκτο είχε συμβεί πριν επιστρέψει ο Rosenman στην Ουάσινγκτον. Ο Morgenthau, το από γευμα στις 11 Απριλίου του 1945, επισκέφθηκε ξανά τον Ρούσβελτ, που ξεκουραζόταν στο μικρό ξύλινο εξοχικό του, στο Warm Springs στη Georgia, και τον πίεζε να δεχτεί το σχέδιο. «Κύριε Πρόεδρε», είπε, «εργάζομαι σκληρά πάνω στο θέμα της Γερμα νίας και θέλω να το γνωρίζετε. Θα έχουμε πολλά προβλήματα». 0 Πρόεδρος, με το πρόσωπό του χαλκοπράσινο, και καταβε βλημένος, δεν απάντησε. 0 Morgenthau τον ρώτησε τότε, αν ήθε λε να του αναθέσει την υπόθεση της μελλοντικής μεταχείρισης της Γερμανίας. Ο Πρόεδρος και πάλι δεν αποκρίθηκε ευθέως. «Κοιτάξτε κύριε Πρόεδρε», επέμεινε ο Morgenthau, «σκοπεύω να αγωνιστώ σκληρά, και αυτό είναι εκείνο για το οποίο μάχο μ α ι».60 Του παρέδωσε το σχέδιο. Αυτή ήταν η τελευταία συνά ντηση που είχε με τον Πρόεδρο, γιατί το επόμενο απόγευμα ο Ρούσβελτ σωριάστηκε κάτω ξαφνικά, και πέθανε. Ένας άλλος άνθρωπος, με τελείως διαφορετικές απόψεις σε θέματα Διεθνούς Δικαίου, ο Χάρι Τρούμαν, τον διαδέχτηκε στον Λευκό Οίκο. ς τ ις

Μόλις επέστρεψε στην Ουάσινγκτον, ο Rosenman έδειξε το

Ο Ν Ο Μ Ο Σ ΤΟΥ ΛΥΝΤΣ

61

υπουργικό έγγραφο εργασίας που του είχε εγχειρήσει ο Υποκό μης Simon, στον Δικαστή του Ανώτατου Δικαστηρίου Robert Η. Jackson και στον Henry L. Stimson, στο τέλος του ίδιου μήνα.61 Από το έγγραφο προέκυπτε πως εξέχοντες Βρετανοί νομικοί αντιμετώπιζαν την ιδέα μιας κανονικής δίκης για τους ηγέτες του εχθρού με φρίκη (horreur), γεγονός μάλλον ασυνήθιστο. Όπως ε ί πε ο Rosenman στον Jackson, ο Λόρδος Καγκελάριος αποκάλυψε ότι είχε προταθεί να διαχωριστούν, ο Χίτλερ και οι στενοί του συ νεργάτες από τη δίκη της κυρίως ομάδας, και αναμφίβολα θα επιφυλασσόταν διαφορετική μοίρα γι’ αυτούς τους υψηλόβαθ μους Ναζί, παρά τις αντιρρήσεις του Στάλιν.62 Οι Βρετανοί θεω ρούσαν βέβαιη την επιβολή θανατικής ποινής. Το μόνο που τους προβλημάτιζε ήταν, αν θα έπρεπε να στηθεί μια παρωδία δίκης ή όχι. «Έγινε δεκτό», έγραφε με στόμφο ο Simon σ’ αυτό το έγ γραφο, «ό τι αυτοί οι αρχηγοί πρέπει να εκτελεσθούν, αλλά ανα κύπτει το ερώτημα, αν θα πρέπει να δικαστούν μετά από κάποια άσκηση διώξεως, που θα κινούσε κάποια δικαστική διαδικασία». Η κυβέρνηση της Αυτού Μεγαλειότητας, συμπλήρωσε ενθέρμως, υποστηρίζει την άποψη πως «εκτέλεση χωρίς δίκη είναι ο καλύ τερος τρόπος». Αυτό αποτελούσε προφανή παρέκκλιση απύ τις γενικά παρα δεκτές έννοιες του δικαίου. 0 Stimson, ο οποίος διατηρούσε για ένα μικρό χρονικό διάστημα τη θέση του ως Υπουργός Πολέμου και με τον νέο Πρόεδρο, ταράχτηκε κι αυτός με τα όσα άκουσε. Όταν διάβασε το αποτρόπαιο έγγραφο της βρετανικής κυβέρνη σης, υπαγόρευσε ένα σύντομο σημείωμα στις 25 Απριλίου, στο οποίο ανέφερε πως ο Λόρδος Καγκελάριος υποστήριζε το λυντσάρισμα των αρχηγών του εχθρού και πως το Πολεμικό Υπουρ γικό Συμβούλιο στο Λονδίνο, συμφωνούσε με αυτή την άποψη. Κατά τη γνώμη του Stimson, αυτό δεν ήταν καθόλου σωστό. Συ ζήτησε το θέμα τηλεφωνικώς με τον John McCloy: Πώς θα μπο ρούσαν να υποστηρίξουν τώρα τη θέση των Ηνωμένων Πολιτειών για τα εγκλήματα πολέμου στο Σαν Φρανσίσκο, όπου θα συνα ντιούνταν τα συμμαχικά κράτη για να συζητήσουν τις καταστατι κές αρχές για την ίδρυση των Ηνωμένων Εθνών; Ο Stimson έγρα φε στο ημερολόγιό του: «Ο ι Βρετανοί, όπως νομίζω ότι έχω ήδη αναφέρει στο ημερολόγιό μου, είναι σφόδρα αντίθετοι στην ιδέα της δίκης και επιθυμούν να εκτελέσουν αυτούς τους ανθρώπους χωρίς διατυπώσεις - μια εξαιρετικά αλλόκοτη άποψη».63

62


Σκεφτόταν ημέρες αυτό το θέμα, μπερδεμένος από τη στρατη γική του Τσώρτσιλ, και το ίδιο σαββατοκύριακο επανέλαβε: «Προς μεγάλη μου έκπληξη, οι Βρετανοί παρουσίασαν αυτό που αποκαλούν πολιτική πράξη -είναι κάτι που απλώς αντικαθιστά, κατ’ ευφημισμό, το νόμο του Λυντς- και προτείνουν να εκτελεσθούν αυτοί οι άνθρωποι χωρίς δίκη. Ο Sir John Simon (συμφωνεί) με το Πολεμικό Υπουργικό Συμβούλιο, που επιθυμεί να εκτελεσθούν ευθύς μύλις συλληφθούν... Ευτυχώς», παρατηρεί ο Stimson, «ο ι Ρώσοι και οι Γάλλοι δεν συμφωνούν μαζί τους».64 Ο Πρόεδρος Τρούμαν συμφωνούσε απολύτως με την άποψη που είχε διατυπώσει ο Stimson, ότι είχε, δηλαδή, μεγάλη σημασία το να γίνουν οι δίκες. Ήταν ένας ειλικρινής ομιλητής και μιλούσε ξεκάθαρα. Οι Ναζί θα πρέπει πρώτα να δικαστούν σύμφωνα με όλους τους κανόνες - και μετά να οδηγηθούν στην αγχόνη.

3 Ο ΚΥΡΙΟΙ M ORGENTHAU ΚΑΙ Ο ΓΝΗΣΙΟΣ ΑΜΕΡΙΚΑΝΟΣ ΔΙΚΑΣΤΗΣ

το ΛΟΝΔΙΝΟ, ΤΟ υ π ο υ ρ γ ικ ο ς υ μ β ο υ λ ι ο είχε δώσει πλήρη αρμο διότητα στον Υποκόμη Simon, υπό την ιδιότητά του ως Λόρ δου Καγκελάριου, να συνάπτει τις απαραίτητες συμφωνίες με τη Σοβιετική Ένωση, τη Γαλλία και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Έτσι, συστήθηκε μια Βρετανική Εκτελεστική Επιτροπή για τα Εγκλή ματα Πολέμου, που συνεδρίασε πολλές φορές, ασχολούμενη με όλες τις λεπτομέρειες. Πρότειναν τη συγκρότηση ενός Στρατιω τικού Δικαστηρίου, με μέλη εξαιρετικά υψηλόβαθμους αξιωματι κούς, τα οποία θα δίκαζαν την υπόθεση των εγκλημάτων πολέ μου σε δύο στάδια: πρώτα για να αποδείξουν την ύπαρξη μιας γενικευμένης συνωμοσίας με σκοπό την κατάκτηση της Ευρώπης και όλου του κόσμου, και μετά για να εξακριβώσουν ποιος συμ μετείχε σ’ αυτή τη συνωμοσία. Είχαν περάσει αρκετοί μήνες μετά τη διάσκεψη της Κριμαίας, και ο πόλεμος στην Ευρώπη πλησίαζε προς το τέλος του. Οι Ρώ σοι, που στην αρχή απαιτούσαν επίμονα τη διεξαγωγή κανονικής δίκης για την τιμωρία των εγκλημάτων πολέμου, τώρα καρκινο βατούσαν. Τα διαβήματα των Αμερικανών, μέσω του Υπουργείου Εξωτερικών, έμεναν αναπάντητα. Ο Πρόεδρος Τρούμαν, συνεχώς παρακινούμενος και από τον Samuel Rosenman, που θεωρούσε πως ο αείμνηστος Πρόεδρος Ρούσβελτ είχε αφήσει για το θέμα

Σ

64


αυτό μια σχετική παρακαταθήκη, αποφάσισε στα τέλη Απριλίου του 1945 να αναλάβουν οι ΗΠΑ τις πρωτοβουλίες για την όλη δια δικασία. Έτσι εμφανίστηκε στο προσκήνιο ο Δικαστής Robert H. Jackson. Ο Τρούμαν δεν μπορούσε να σκεφτεί ότι υπήρχε άνθρωπος καλύ τερος από αυτόν τον Δικαστή του Ανωτάτου Δικαστηρίου, για να οργανώσει και να φέρει εις πέρας τις δίκες. Επιθυμούσε να δει τον Jackson να καταλαμβάνει την πλέον εξέχουσα θέση για λογαριασμό των Ηνωμένων Πολιτειών - ήταν αυτό που τώρα θα μπορούσαμε να αποκαλέσουμε ύψιστη ηθική δικαίωση. Αρχικά, πίστευε πως ο Jackson θα μπορούσε να ενεργήσει ως δημόσιος κατήγορος, όχι μό νο των Ηνωμένων Πολιτειών, αλλά και όλων των Ηνωμένων Εθνών. Κατά τις πέντε το απόγευμα στις 26 Απριλίου, ο Πρόεδρος ζή τησε από τον Sam Rosenman να διαβιβάσει τηλεφωνικά στον Jackson, που βρισκόταν στο Ανώτατο Δικαστήριο, την ιστορική πρόσκληση. Ο Jackson κάλεσε τον Rosenman στο Δικαστικό Μέγα ρο και αυτός τον ενημέρωσε, κατ’ αρχήν, για το τι σχεδιαζόταν. Αν οι Ρώσοι συμμετάσχουν στη δίκη, σίγουρα θα διορίσουν ως αρχηγό της αντιπροσωπείας τους τον Andrei Yanuar’yevich Vyshinsky, τον κατήγορο στις περίφημες στημένες σοβιετικές δίκες της δεκαετίας του 1930, ενώ επικεφαλής της βρετανικής αντιπροσωπείας, μάλλον, θα είναι ο Λόρδος Καγκελάριος. Ο Jackson γνώριζε ελάχιστα τον Υποκόμη Simon- τον είχε συναντήσει μόνο μια φορά το 1924. «Ο Simon ως νομικός», έγραφε τώρα στο ημερολόγιό του, «χαίρει της μεγαλύτερης εκτιμήσεως, όμως, μερικά από τα πολιτικά του εγχει ρήματα μοιάζουν κάπως ανάρμοστα». (Ο Simon ανυπομονούσε να διαγράψει από την ιστορική μνήμη, το παρελθόν του ως εκπροσώ που του Φιλελεύθερου κόμματος, όταν εργαζόταν υπέρ της πολιτι κής του κατευνασμού, κατά τη δεκαετία του 1930.) Ο Rosenman διαβεβαίωσε επίσης τον δικαστή, ότι το Υπουργείο Πολέμου των ΗΠΑ εργαζόταν πυρετωδώς πάνω σ’ αυτό το θέμα εδώ και πολύν καιρό, και πως είχε συγκεντρώσει έναν «τεράστιο αριθμό» φωτογραφικών και άλλων αποδεικτικών στοιχείων, που θα στοιχειοθετούσαν με αδιάσειστο τρόπο τις κατηγορίες σε βά ρος αυτών που θα παραπέμπονταν για συμμετοχή στη συνωμο σία. Ο Jackson, ξαφνικά, θυμήθηκε μια ομιλία του μόλις πριν από δύο εβδομάδες, κατά την οποία διαφαινόταν ότι υποστήριζε την εκτέλεση των αρχηγών του εχθρού χωρίς δίκη. Προειδοποίησε σα φώς τον Rosenman πως, αν αυτό έβγαινε στην επιφάνεια, θα ενο

Ο ΚΥΡΙΟΣ M ORG ENTHAU ΚΑΙ Ο ΓΝΗΣΙΟΣ ΑΜ ΕΡΙΚΑΝ Ο Σ ΔΙΚΑΣΤΗΣ

65

χλούσε τον νέο Πρόεδρο. Ο Rosenman τον διαβεβαίωσε ότι αυτό δεν θα συνέβαινε.1 Σύστησε στον Jackson να διαβάσει το μνημόνιο που είχαν συντάξει οι επιτελείς του Ρούσβελτ τον Ιανουάριο του 1945, πριν απύ τη Γιάλτα/Ηταν πάρα πολύ ελκυστικό. Υπερβολικά ελκυστικό για να το αγνοήσει κανείς. Για μια στιγμή, ο Jackson αναρωτήθηκε μή πως η όλη αυτή διαδικασία, υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών, θα τον απομάκρυνε για πολύ καιρό από το Ανώτατο Δικαστήριο τόσο πολύ ώστε να επηρεαστεί η καριέρα του. Αλλά το Ανώτατο Δικαστήριο εκδίκαζε αυτή τη στιγμή τις τελευταίες υποθέσεις και θα έκλεινε για τις θερινές διακοπές μέχρι τον Οκτώβριο του 1945. Η υπόθεση στην Ευρώπη ασφαλώς θα τελείωνε πολύ πιο πριν από εκείνη την ημερομηνία. «Η εκδίκαση των υποθέσεων εγκλημάτων πολέμου», πίστευε ο Jackson, «θα τελειώσει σύντομα, ώστε να αφήσει τους κοινούς ανθρώπους να ασχοληθούν με τις δουλειές τους, αν θέλουμε πράγματι να χρησιμεύσει σε κάτι».2 «Κατενθουσιασμένος με την πρόταση που του έγινε και θεω ρώντας πρόκληση την υπερπήδηση των δυσκολιών που θα παρου σιάζονταν» όπως έγραφε στο ημερολόγιό του ο Jackson, δέχθηκε.3 Ήταν το λάθος της ζωής του. Η δίκη που θα γινόταν στη Νυ ρεμβέργη, θα διαρκούσε έναν χρόνο περισσότερο απ’ όσο υπολό γιζε, και θα κατέστρεφε την καλή του φήμη, καθώς και τις πολιτι κές και επαγγελματικές του φιλοδοξίες.

Στην επιστολή που έστειλε στον Χάρι Τρούμαν αποδεχόμενος τον διορισμύ του, με ημερομηνία 29 Απριλίου του 1945, ο Jackson έκανε μερικές πολύ απαισιόδοξες προβλέψεις σχετικά με την εξέ λιξη της μελλοντικής δίκης. Αποθάρρυνε τον Τρούμαν, που διεκδικούσε πιεστικά το δικαίωμα να ασκήσουν οι Αμερικανοί την ποινική δίωξη για λογαριασμύ όλων των Ηνωμένων Εθνών. Ίσως να υπήρχαν θέματα όπου ο σεβασμός του γοήτρου των Ρώσων στην ίδια τους τη χώρα να απαιτούσε την εκ μέρους τους παρου σίαση των αποδεικτικών στοιχείων - και μερικά από αυτά τα στοιχεία, «όπως π.χ. οι ομολογίες», ίσως να έχουν αποσπασθεί με τέτοιο τρόπο που, εκείνος, ως Αμερικανός δικαστής, θα εγγυόταν για την αλήθεια τους με μεγάλη δυσκολία.4 Καθώς ο Τρούμαν βιαζόταν να ανακοινώσει τον διορισμό του, την Τετάρτη στις 2

66


Μαΐου, ο Rosenman έστειλε δύο από τους καλύτερους βοηθούς του, τον Συνταγματάρχη Murray Bernays και τον Herbert Wechsler, που ήταν Βοηθός Γενικός Εισαγγελέας και εξαιρετικός νομικός, ειδικευμένος στο Διεθνές Δίκαιο, να επισκεφθούν τον Jackson την τελευταία ημέρα του Απριλίου. Διαπίστωσε πως οι δύο νομικοί είχαν ήδη συντάξει το σχέδιο του σχετικού διατάγμα τος για να υπογραφεί από τον Πρόεδρο.5 Και πράγματι, ο Τρού μαν υπέγραψε το Εκτελεστικό Διάταγμα (Executive Order) αρ. 9547, στις 2 Μαΐου του 1945.6 Οι δύο νομικοί παρέδωσαν επίσης στον Jackson ένα έγγραφο με τον τίτλο Τιμωρία των Εγκληματιών Πολέμου (Punishment of War Criminals), με ημερομηνία 28 Απριλίου 1945 - ένα σχέδιο απόφα σης το οποίο θα το υπέγραφαν οι Υπουργοί Εξωτερικών των κρατών-μελών των Ηνωμένων Εθνών, που είχαν συναντηθεί στο Σαν Φρανσίσκο για την ίδρυση του Δικαστηρίου και τον κανονισμό λει τουργίας του. 0 Jackson επέκρινε αμέσως την περίτεχνη και συναι σθηματικά φορτισμένη φρασεολογία του και επεσήμανε στους συ ντάκτες του, πόσες ανεπιθύμητες προσφυγές θα μπορούσαν να στηριχθούν πάνω σε μια και μοναδική άστοχη λέξη, προειδοποιώ ντας τους για τον κίνδυνο να επωφεληθεί η υπεράσπιση από την υπερβολική χρήση επιθέτων και τις όχι αναγκαίες φράσεις.7 0 Rosenman πήρε στις 2 Μαΐου το σχέδιο της απόφασης μαζί του στο Σαν Φρανσίσκο. Εκεί, ο νέος Υπουργός Εξωτερικών Ed Stettinius το έδειξε στον Μολότοφ και στον Άντονυ Ήντεν, στις 3 Μαΐου. Τώρα που ο Τρούμαν είχε κερδίσει ένα πλεονέκτημα με την αναγγελία του διορισμού του Jackson, οι Βρετανοί αποφάσι σαν να ευθυγραμμιστούν σε θέματα αρχής. «Φυσικά, η τάση γ ε νικά είναι υπέρ των δικών» είπε στον Jackson ο Rosenman όταν του τηλεφώνησε από το Σαν Φρανσίσκο.8 Στις 7 Μαΐου, ο Μολό τοφ, ο Ήντεν, και ο Stettinius συμφώνησαν επίσημα πως οι εγκλη ματίες πολέμου πρέπει να παραπεμφθούν σε δίκη. «Η στάση των Βρετανών έχει αλλάξει», είπε ο Γενικύς Εισαγγελέας Francis Biddle συζητώντας το θέμα με τον Jackson, «κα ι είναι πλέον από λυτα σύμφωνοι με τις απύψεις μας».9

Εδώ είναι το κατάλληλο σημείο να αναφέρουμε, πριν αρχίσουμε να εξετάζουμε τη φύση και το μέγεθος των εγκλημάτων της Γέρμα-

Ο Κ Υ Ρ ΙΟ Ι M ORGENTHAU ΚΑΙ Ο ΓΝΗΣΙΟΣ ΑΜ ΕΡΙΚΑΝ Ο Σ ΔΙΚΑΣΤΗΣ

67

νίας, το ιστορικό για το πώς οι νικήτριες Δυνάμεις πρότειναν την παραπομπή σε δίκη της ίδιας της χώρας, των στρατιωτών, των δι πλωματών, των μεγαλοβιομηχάνων και των πολιτικών της ηγετών. Μια από τις λιγότερο ευχάριστες πλευρές των μελλοντικών δι κών ήταν το γεγονός ότι, μόνο για ελάχιστα εγκλήματα από αυτά που οριστικοποιήθηκαν τον Οκτώβριο του 1945, και βάσει των οποίων θα παραπέμπονταν σε δίκη οι Γερμανοί κατηγορούμενοι, δεν θα μπορούσαν να θεωρηθούν ένοχες και κάποια ή κάποιες από τις τέσσερις κατηγορούσες νικήτριες Δυνάμεις. Για να συντρίβει ο Χίτλερ, άμαχος πληθυσμός είχε πυρποληθεί - και εξακολουθούσε να πυρπολείται, να ανατινάζεται, να δολοφονείται, να εξευτελίζε ται, να εκτοπίζεται και να υποδουλώνεται! Είχαν εξαπολυθεί επι θετικοί πόλεμοι, ουδέτερες χώρες καταλαμβάνονταν με διάφορες προφάσεις και δόλο ενώ παράλληλα διατάξεις διεθνών συμβάσεων -που δεν υπήρξε τρόπος να αλλοιωθούν- για τη μεταχείριση των αιχμαλώτων πολέμου, παραβιάζονταν κατάφωρα. Για τα ίδια θέματα, ο ρόλος των Αμερικανών καλά κρατούσε, καθώς τελείωνε ο πόλεμος στην Ευρώπη, και ο κόσμος επρόκειτο να νιώσει τη σκληρή λάμψη των πρώτων ατομικών βομβών. Πράγ ματι, τα αμερικανικά στρατεύματα, μέσα στην παραφορά του πο λέμου, είχαν διαπράξει έναν αριθμό βιαιοπραγιών στη Σικελία και στην ιταλική ενδοχώρα, και ακόμη και για τον Αντιστράτηγο George S. Patton Jr., έναν από τους πιο διακεκριμένους ηγέτες στο πεδίο της μάχης, αποκαλύφθηκε πως είχε κάποτε διατάξει και αποκρύψει την εκτέλεση Γερμανών αιχμαλώτων. Συνέβη, επίσης, ένα ατυχές γεγονός στη Γερμανία, τις τελευταίες εβδομάδες του πολέμου, όταν 130 αιχμάλωτοι πέθαναν από ασφυξία μέσα στα στεγανά βαγόνια ενός φορτηγού τρένου, που ήταν ακινητοποιημένο στη Φρανκφούρτη. Πάντως, σ’ αυτή την περίπτωση, ο Στρατη γός Α'ίζενχάουερ είχε διατάξει να σταλεί ένα προσωπικό απολογη τικό τηλεγράφημα στο Γερμανικό Γενικό Επιτελείο.10 Και συνέβη ένα ακόμη, κάθε άλλο παρά ηρωικό περιστατικό, στις 29 Απριλίου του 1945, για το οποίο κανείς δεν κλήθηκε ποτέ να δώσει λογαρια σμό, όταν παραδόθηκαν οι ένοπλοι φρουροί του στρατοπέδου συ γκεντρώσεως στο Νταχάου, οι περισσότεροι από τους οποίους ήταν κοινοί Γερμανοί στρατιώτες αντικαθιστώντας τους φρουρούς των SS που είχαν τραπεί σε φυγή. Από αυτούς τους 560 άοπλους Γερμανούς αιχμαλώτους, όλοι οι υπόλοιποι εκτός από σαράντα, εκτελέστηκαν επιτόπου, από τους απελευθερωτές Συμμάχους (ή

68


σε μερικές περιπτώσεις από κρατουμένους που είχαν ελευθερωθεί και τους είχαν δώσει οι Αμερικανοί, προς στιγμήν, όπλα). Οι 358 από αυτούς που σκοτώθηκαν, μεταξύ των οποίων και ένας γιατρός που κρατούσε τη σημαία του Ερυθρού Σταυρού, στήθηκαν απύ στρατιώτες του 15ου Συντάγματος, της 45ης Μεραρχίας Πεζικού σ’ έναν τοίχο και καταδικάστηκαν συνοπτικά σε θάνατο από έναν Αμερικανό Υπολοχαγό. Το όνομά του είναι γνωστό, όπως και του πολυβολητή του. Ο παλιός παραγωγός του Χόλυγουντ George Stevens και φωτογράφοι του Αμερικανικού Σώματος Διαβιβάσεων του Στρατού (U.S. Signals Corps), κατέγραψαν τη σκηνή σε ασπρύμαυρη και έγχρωμη ταινία.11 Πολλές λεπτομέρειες των προπολεμικών εγκλημάτων που ε ί χαν διαπραχθεί από τους μπολσεβίκους, δεν είχαν πλήρως καταγραφεί το 1945. Δεν ήταν καθαρά εγκλήματα πολέμου, αλλά το 1939 η Βρετανία είχε καταφέρει να πετύχει τη δημόσια αποδοκι μασία της Σοβιετικής Ένωσης, για την απρόκλητη επίθεσή της εναντίον της Φινλανδίας. Και -το πιο ενοχλητικό απ’ όλα- ο Στάλιν, όχι μόνο δεν είχε καταδικάσει την εισβολή του Χίτλερ στην Πολωνία, αλλά με ένα μυστικό προσάρτημα στη Συνθήκη Ρίμπεντροπ-Μολότοφ τον Αύγουστο του 1939, είχε εξασφαλίσει το ανατολικό κομμάτι αυτής της μαρτυρικής χώρας για τον εαυτό του. Ο Κόκκινος Στρατός είχε εισβάλει στην Πολωνία με κάποιο πρόσχημα, στα μέσα Σεπτεμβρίου, και είχε εκτοπίσει μεγάλο αριθμό κατοίκων της στο εσωτερικό της ΣοβιετικήςΈνωσης. Εδώ πρέπει να αναφερθεί και η φρίκη του δάσους του Katyn καθώς και η μεταχείριση αργότερα από τους Ρώσους των Γερμανών, που αιχμαλωτίστηκαν στο ανατολικό μέτωπο, αν και σ’ αυτές τις περιπτώσεις, τυπικά δεν υπήρξε παραβίαση της Συνθήκης της Γενεύης, αφού η Σοβιετική Ένωση είχε αρνηθεί να την υπογρά ψει. Επομένως, η κάθε πλευρά είχε φερθεί σε αυτούς που είχε αιχμαλωτίσει με ανάρμοστη βαρβαρότητα. Από τους 250.000 Γερμανούς στρατιώτες που αιχμαλωτίστηκαν στο Στάλινγκραντ και υποχρεώθηκαν σε καταναγκαστική εργασία, επέζησαν και επέστρεψαν στη Γερμανία λιγότεροι από 10.000. Στο Katyn και αλλού, την άνοιξη του 1940, όπως είναι πλέον γνωστό και το αποδέχεται και η ρωσική κυβέρνηση, η Σοβιετική Μυστική Αστυνομία, η NKVD, εκτέλεσε 15.000 Πολωνούς αξιω ματικούς και διανοούμενους που είχαν συλληφθεί κατά τη διάρ κεια της σοβιετικής εισβολής το Σεπτέμβριο του 1939, και είχαν

Ο ΚΥΡΙΟΣ M ORG ENTHAU ΚΑΙ Ο ΓΝΗΣΙΟΣ ΑΜ ΕΡΙΚΑΝΟ Σ ΔΙΚΑΣΤΗΣ

69

μόλις μετακινηθεί από τα στρατόπεδα κρατουμένων στο Κοzielsk, το Starobielsk και το Ostashkov. Αυτοί οι άνθρωποι, έχο ντας τα χέρια τους δεμένα με αγκαθωτό σύρμα, πυροβολήθηκαν επιδέξια, με μια και μοναδική σφαίρα, στο πίσω μέρος του κεφα λιού και θάφτηκαν σε ομαδικούς τάφους.12 Η βρετανική κυβέρνη ση είχε πλήρη γνώση αυτών των φρικαλεοτήτων. Συζητώντας τις πρώτες αναφορές για το Katyn με τον Ήντεν, ο Sir Alexander Cadogan είχε δηλώσει σαρκαστικά, πως διαφωνούσε με την άπο ψη ότι είναι λάθος να συνδιαλεγόμαστε με τους δολοφόνους, αν και από το προσωπικό του ημερολόγιο προκύπτει ότι εξακολου θούσε να έχει κάποιες τύψεις. «Διαπίστωσα», έγραφε, «πως χρόνια πριν από το Katyn, η σοβιετική κυβέρνηση συνήθιζε να εξολοθρεύει τους ίδιους της τους υπηκόους κατά δεκάδες χιλιά δες, και, αν πέφταμε στα χέρια τους το 1941, δεν ξέρω αν θα μας έκανε το Katyn να σκεφτόμαστε τώρα διαφορετικά. Το αίμα των Ρώσων θρηνεί το ίδιο σπαραχτικά όπως και των Πολωνών. Είναι μια πολύ δυσάρεστη κατάσταση. Πώς είναι ποτέ δυνατόν να ζουν οι Πολωνοί μονιασμένα δίπλα στους Ρώσους, και πώς μπο ρούμε εμείς να συζητούμε με τους Ρώσους την εκτέλεση των Γερ μανών “ εγκληματιών πολέμου” , όταν έχουμε συγχωρήσει αυτά τα εγκλήματα;»13 Και οι'Γάλλοι επίσης είχαν διαπράξει εγκλήματα, αλλά σε πιο περιορισμένη κλίμακα - μεμονωμένες δολοφονίες των αντιπάλων του Στρατηγού Σαρλ Ντε Γκωλ απύ τους οπαδούς του, και συνη θισμένες βιαιότητες, σχετικά ασήμαντες, εναντίον αιχμαλώτων πολέμου κατά τη διάρκεια των εχθροπραξιών του 1940 και του 1944. Το Μάιο του 1945 η -ανεπαρκώς, ακόμη, καταγεγραμμένη- έξαρση της epuration, της εκκαθάρισης, στην απελευθερωμέ νη Γαλλία των δεκάδων χιλιάδων πολιτών που κατηγορούνταν για συνεργασία με τους Ναζί, δεν είχε ακόμη αρχίσει σε μεγάλη κλίμακα. Σε ευρύτερο πλαίσιο πάντως, πρέπει να συμπεριλάβουμε το κοινό σχέδιο Βρετανίας και Γαλλίας για την εισβολή στη Νορβηγία και τη Φινλανδία το 1940, μια απρόκλητη επίθεση που εμπίπτει επίσης στην κατηγορία των εγκλημάτων κατά της ειρήνης, όπως κωδικοποιήθηκαν από τους διεθνολόγους νομικούς που θα συναντιόνταν στο Λονδίνο τον Αύγουστο του 1945. Για τα «εγκλήματα πολέμου» της Βρετανίας είμαστε καλύτε ρα πληροφορημένοι, απύ τότε που οι μεταπολεμικές κυβερνή σεις, και ιδιαίτερα του John Major, αποκάλυψαν τις περισσότερες

70


αμαρτίες των προκατόχων τους, ανοίγοντας τα αρχεία. Τα π ε ρισσότερα από τα εγκλήματα της Βρετανίας είναι μάλλον ασή μαντα και συντήρησαν κάποια άσκοπη λασπολογία εναντίον της, κατά τα άλλα, άσπιλης υπόληψης της Αυτοκρατορίας και ενός παρελθόντος ανυπέρβλητου ηρωισμού των βρετανικών στρατευ μάτων, που συχνά πολεμούσαν εναντίον υπέρτερων αντιπάλων. Στην κατηγορία αυτή ανήκουν οι αμφισβητήσιμες διαταγές που εξέδωσε ο Τσώρτσιλ το 1939 και το 1940, ως Πρώτος Λόρδος του Ναυαρχείου, για τον χωρίς περιορισμούς κατά θάλασσαν πόλε μο, στις οποίες θα αναφερθούμε αργότερα. Αυτές οι διαταγές ήταν τόσο εγκληματικές, που οι δικαστές στη Νυρεμβέργη, συ μπεριλαμβανομένων και των Βρετανών, θεώρησαν ότι λόγω της βαρύτητάς τους, άμβλυναν τη σοβαρότητα των εγκλημάτων των ναυάρχων των Ναζί.* Η βρετανική κυβέρνηση απέκρυψε επιτυχώς, από τους ίδιους αυτούς δικαστές, τις διαταγές του Τσώρ τσιλ το 1940 για την κατάληψη της Νορβηγίας. Υπήρχαν εγκλή ματα που, στην έξαψη του πολέμου, διαπράχθηκαν από τους υφισταμένους, και από τα οποία επωφελήθηκαν οι προϊστάμενοι - όπως π.χ. οι Βρετανοί αξιωματικοί που παρασημοφορήθηκαν με το Σταυρό της Βικτωρίας, το ανώτατο μετάλλιο ανδρείας, όταν γαζώθηκαν με μυδραλιοβόλο οι επιζώντες ναυαγοί από το βοηθητικό πλοίο του γερμανικού στόλου Altmark τον Απρίλιο του 1940, και όταν βυθίστηκε το ναρκαλιευτικό Ulm το Σεπτέμβριο του 1942. Υπήρχαν επίσης διαταγές του Τσώρτσιλ για την κατάληψη, με τη μια πρόφαση ή την άλλη, της Ισλανδίας το 1940, της Περσίας τον Αύγουστο του 1941, μερικές μόνο ημέρες μετά την έκδοση της Χάρτας του Ατλαντικού, της Μαδαγασκάρης ή της Γαλλικής Βο ρειοδυτικής Αφρικής και πολλών άλλων κρατών που δεν ήταν εμπόλεμα. Ο Τσώρτσιλ σχεδίαζε τη βίαιη κατάληψη των πορτογα λικών Αζορών το Μάιο του 1943, αλλά τα σχέδια αυτά ματαιώθη καν από τον Attlee και τον Ήντεν. Επίσης, αμφισβητούμενης νομι μότητας ήταν ο εξαναγκασμός σε επιστροφή δεκάδων χιλιάδων Ρώσων, που είχαν αιχμαλωτισθεί μαζί με τα στρατεύματα του Χίτλερ, μεταξύ των οποίων υπήρχαν όχι μόνο Κοζάκοι, αλλά και μεγάλος αριθμός Λευκορώσων, που ήταν προπολεμικοί φυγάδες. Οι Βρετανοί τους έστειλαν μετά τον πόλεμο, στη φιλεύσπλαχνη * Σ .τ.Σ .: Βλ. σελ. 416.


71

αγκαλιά της μυστικής αστυνομίας του Στάλιν, γνωρίζοντας ποια θα ήταν η τύχη τους.14 Στα τέλη Μαΐου του 1945, αξιωματικοί της 8ης Βρετανικής Στρατιάς έστειλαν στον Τίτο τρία συντάγματα από αιχμαλώτους Σέρβους φρουρούς, οι οποίοι είχαν πολεμήσει εναντίον του καθώς και 11.000 κληρωτούς Σλοβένους στρατιώ τες. Όλοι εκτελέστηκαν στο δάσος του Gottschee. Η ίδια μοίρα περίμενε τους 80.000 Κροάτες στρατιώτες και τους 30.000 Κροάτες πολίτες, οι περισσότεροι ήταν γυναικόπαιδα, που είχαν παρα δοθεί στους Βρετανούς κοντά στο Μάριμπορ, στα τέλη Μαΐου του 1945, και οι Βρετανοί τους έριξαν στα χέρια του αντάρτικου στρατού του Τίτο. Σαν να μην αρκούσε η βροχή από φωτιά, φωσφόρο -ένα απα γορευμένο όπλο- και ο όλεθρος που σκόρπιζαν τα βρετανικά βομβαρδιστικά αεροπλάνα πάνω σε πόλεις όπως το Αμβούργο, η Δρέσδη και το Pforzheim,15 ένα παράλογο, φρικιαστικό περιστα τικό συνέβη στις 3 Μαΐου του 1945, όταν ένα και μοναδικό βρε τανικό μαχητικό βομβαρδιστικό αεροπλάνο επιτέθηκε και βύθισε το γερμανικό επιβατηγό πλοίο Cap Arcona, που ήταν αγκυροβο λημένο στον κόλπο του Lübeck και χρησίμευε για τη μεταφορά προσφύγων. Με τα εμβλήματα του Ερυθρού Σταυρού, μετέφερε χιλιάδες πολίτες-φυγάδες, και κρατουμένους σε στρατύπεδα συ γκεντρώσεως από την Ανατολική Γερμανία. Βυθίστηκε μέσα σε λίγα λεπτά και μαζί του χάθηκαν 7.300 ψυχές. Όλο το καλοκαίρι του 1945, πτώματα εκβράζονταν στις παραλίες. Θάφτηκαν σε έναν και μοναδικό ομαδικό τάφο στην ακτή του Neustadt στο Holstein.16 Είναι γεγονός ότι οι επιστήμονες του Τσώρτσιλ ετοιμάζονταν για πόλεμο με αέρια μουστάρδας και άνθρακα. Τον Φεβρουάριο του 1944 είχε παραγγείλει στις Ηνωμένες Πολιτείες 250.000 βόμ βες άνθρακα, που ζύγιζαν δύο κιλά η καθεμία.17 Το καλοκαίρι του 1944, η Βρετανία κατείχε, μέσα σε βύμβες ή σε αποθηκευτι κούς χώρους, 26.000 τόνους αέριου μουστάρδας και 6.000 τόνους φωσγένιο, ποσότητα «ικανή», όπως ανακοινώθηκε, «να καλύψει τις πόλεις Βερολίνο, Αμβούργο, Κολωνία, Essen, Φρανκφούρτη και Κάσελ».18 Όμως, ο Τσώρτσιλ, έξαλλος από θυμό για τη «χω ρίς διακρίσεις» χρήση των ιπτάμενων βομβών V-1 απύ τον Χ ίτ λερ, σε μια μεταμεσονύκτια συνεδρίαση της Επιτροπής Αμύνης, στις 6 Ιουνίου του 1944, είχε παραγγείλει στους αρχηγούς των επιτελείων, ύντας μάλλον κάτω απύ την επήρεια του αλκοόλ, να

72


ετοιμαστούν να «δροσίσουν» τις έξι επιλεγμένες γερμανικές πό λεις με δηλητηριώδη αέρια, παραβιάζοντας όλες τις συνθήκες και τις διεθνείς συμβάσεις. (Απέρριπτε όλες αυτές τις συνθήκες ως «ανόητους συμβιβασμούς του μυαλού» και ως αποτέλεσμα της μεταβαλλόμενης έννοιας της ηθικής- «απλώς μια μόδα που αλ λάζει, όπως γίνεται με το μήκος της γυναικείας φούστας, που πό τε είναι κοντές και πότε μακριές».)19 Σε μια σπάνια επίδειξη σθένους, οι αρχηγοί των επιτελείων του, τελικά απέρριψαν την πρότασή του. Είναι γεγονός ότι ο Χίτλερ είχε αποθηκεύσει χιλιάδες τόνους, υψηλής ποιότητας, δηλητηριώδη αέρια, τα αέρια Sarin και Tabun, που επιδρούν στο κεντρικό νευρικό σύστημα, αλλά είχε απαγο ρεύσει τη χρήση τους, εκτός εάν οι Σύμμαχοι παραβίαζαν πρώτοι τη συνθήκη.20 Δεν πρέπει επίσης να ξεχνούμε πως οι στρατηγοί του Χίτλερ είχαν να αντιμετωπίσουν, σε έναν ακήρυχτο πόλεμο, τις μυστικές στρατιές των ανταρτών και των franc-tireurs, (ελεύθερων σκοπευ τών) που πίστευαν πως δεν τους δέσμευε καμιά διεθνής σύμβα ση ή συνθήκη. Έτσι, ο πολωνικός παράνομος στρατός καυχιόταν στους Αμερικανούς το 1943, ότι είχε χρησιμοποιήσει με επιτυχία δηλητηριώδη αέρια και το βάκιλο του τύφου, εναντίον των Γερ μανικών Κατοχικών Δυνάμεων.21 φ υ σ ι κ ά , τ ί π ο τ α ΑΠΟ ΑΥΤΑ που αναφέρθηκαν παραπάνω δεν πρέ πει να θεωρηθεί ότι δικαιολογεί ή ακόμη πως μειώνει τις υπερβο λές των Ναζί, και ειδικά τις θηριωδίες που επέβαλαν τα SS στους λαούς της Ανατολικής Ευρώπης. Δεν έχει νόημα να αντιπαραβάλει κανείς τον έναν απέναντι στον άλλο, τους καταλόγους αυτών των φρικτών και απάνθρωπων πράξεων. Το βαθύτερο νόημα όλων αυτών είναι, ότι έγκλημα θεωρείται ο ίδιος ο πόλεμος - και πως έγκλημα του πολέμου δεν είναι η γενοκτονία, αλλά η πολύ μεγαλύτερη κτηνωδία, που συμπεριλαμβάνει και τη γενοκτονία, την οποία μπορούμε να ονομάσουμε αθωοκτονία, τη σφαγή δη λαδή των αθώων. Αυτή η σφαγή δεν είχε ακόμη τελειώσει, ούτε όταν ο Robert Jackson ετοιμαζόταν να αναλάβει την Αγία Σταυ ροφορία του εναντίον του πολέμου, γιατί θα ακολουθούσε σύντο μα η ρίψη της ατομικής βόμβας από την ίδια του την πατρίδα, στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι. Στη σύνοδο του Potsdam, τον Ιούλιο του 1945, ο Τσώρτσιλ και ο Clement Attlee που τον διαδέ

Ο ΚΥΡΙΟΣ M ORGENTHAU ΚΑΙ Ο ΓΝΗΣΙΟΣ ΑΜ ΕΡΙΚΑΝΟ Σ ΔΙΚΑΣΤΗΣ

73

χτηκε, είχαν σιωπηρά αποδεχθεί την απόφαση του Χάρι Τρούμαν να ρίξει τις βόμβες, και αυτό προκύπτει σαφώς από το καταγεγραμμένο στα αρχεία του Τρούμαν σήμα της μιας φράσης, που έστειλε στο Πεντάγωνο: «Ο ι προτάσεις σας εγκρίνονται» είπε. «Ρ ίξτε τις όταν θα είναι έτοιμες, αλλά όχι πριν από τις 2 Αυγού στου».22 Τα βρετανικά αρχεία αποκαλύπτουν πως ο Τσώρτσιλ ήταν επίσης έτοιμος να ρίξει παρύμοια διαβολικά όπλα στο Β ε ρολίνο, αν δεν τελείωνε, στο μεταξύ, ο πόλεμος στην Ευρώπη. Αυτά ήταν τα έθνη που τώρα πρότειναν να παραπεμφθεί σε δίκη ο ηττημένος εχθρός. Θα έδειχνε άραγε μικροψυχία η σκέψη, ότι ίσως να ήταν αυτή η αιτία που μερικοί από τους ηγέτες των Συμμάχων είχαν ελπίσει πως θα έκλειναν το στόμα των εχθρών «Εγκληματιών Πολέμου», ανακηρύσσοντάς τους εκτύς νύμου και εξοντώνοντάς τους γρήγορα, χωρίς να τους παραχωρήσουν το δ ι καίωμα για μια ημέρα ή έστω και για μια ώρα, να απολογηθούν στο Δικαστήριο;

Λίγο μετά το διορισμό του από τον Πρόεδρο Τρούμαν, στις 4 Μάίου του 1945, ο Jackson πληροφορήθηκε ανεπίσημα πως η κυ βέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών είχε ήδη δεχτεί, κατ’ αρχήν, την άμεση εκτόπιση στη Σοβιετική Ένωση εκατομμυρίων Γερμα νών για να εργαστούν σε καταναγκαστικά έργα, ως τιμωρία για τη συμμετοχή τους σε ορισμένες οργανώσεις. Αυτό συνέβη μερι κές ημέρες πριν την υπογραφή από τον Στρατάρχη Κάιτελ και τον Στρατηγό Άλφρεντ Γιόντλ, της συνθήκης για την άνευ όρων παράδοση στην Ευρώπη. 0 Συνταγματάρχης Murray Bernays, που υπηρετούσε στο Υπουργείο Πολέμου, τηλεφώνησε στον Jackson. «Πληροφορήθηκα ότι πρόκειται να σας επισκεφθεί ο εκ πρόσωπός μας στην Επιτροπή Πολεμικών Αποζημιώσεων Edwin Pauley. Θα ήθελα να σας επισκεφθώ προηγουμένως και να σας δείξω κάτι». Στις δέκα το επόμενο πρωί, ο Bernays έφτασε, και παρουσία σε στον Jackson ένα έγγραφο με τον χαρακτηρισμό ΑΚΡΩΣ ΑΠΟΡΡΗΤΟ. Ήταν ένα σχέδιο της Επιτροπής Πολεμικών Αποζη μιώσεων, που περιείχε προσχέδιο οδηγιών προς τη Στρατιωτική Κυβέρνηση των Συμμάχων, η οποία επρύκειτο να εγκατασταθεί σύντομα στη Γερμανία. Το προσχέδιο ήταν ένας πραγματικός

74


δυναμίτης, όπως διαπίστωσε με την πρώτη ματιά ο Jackson. Άρχιζε με τη φράση: Συμφ ω νήθηκε στη Γιά λτα , ό τι π ρ έπ ει να α π α ιτη θ εί από τη Γ ερ μ α ν ία αποζημίωση, εν μ έ ρ ε ι σε είδος, μ ε « τ η χρησιμοποίηση γερμα νικ ού εργα τικ ού δ υ να μ ικ ο ύ ».

Διευκρινιζόταν ότι η καταναγκαστική εργασία ως ποινή, θα επιβαλόταν στους «καταδικασμένους εγκληματίες πολέμου και σε όλα τα άτομα που θα χαρακτηρίζονταν, βάσει μιας σχετικής δια δικασίας, ως μέλη της Γκεστάπο, της Υπηρεσίας Ασφαλείας των SS, ως ηγετικά στελέχη της SA ή συνεργάτες, υποστηρικτές ή και μέλη του κόμματος των Ναζί ή της διοίκησης του κόμματος». Αυτές οι οργανώσεις συμπεριελάμβαναν εκατομμύρια Γερμα νούς. Υπήρχε φυσικά πρόβλεψη να διαρκέσει αρκετά χρόνια αυ τός ο εκπατρισμός, κάτω από συνθήκες που τις αποκαλούσαν ελεγχόμενες και πολιτισμένες. Ο Jackson εκνευρίστηκε πολύ με αυτό το κείμενο. Ήταν τελείως ασυμβίβαστο με τις επαγγελματικές του αρχές και με τον τρόπο που είχε συνηθίσει να εργάζεται. «Είναι ξεκάθαρο», έγραφε στο ημερολόγιό του, «πως η μοναδική χώρα που θα μπορούσε να χρη σιμοποιήσει εργατικό δυναμικό, υπό συνθήκες δουλείας, και σε τ έ τοιο μεγάλο αριθμό, είναι η Ρωσία». Ποιος ο λόγος να σχεδιάζεται η καταδίκη μεμονωμένων ατό μων, ως εγκληματιών πολέμου, σε σκληρή εργασία, όταν χιλιάδες, αν όχι εκατομμύρια από αυτούς, πρόκειται να εκπατριστούν για να εργαστούν ως δούλοι σε καταναγκαστικά έργα, χωρίς δίκη; Κατά την άποψή του, μια τέτοια ενέργεια θα σήμαινε εγκατάλει ψη των ηθικών αρχών, για τις οποίες πολέμησαν οι Σύμμαχοι. Διαπίστωσε επίσης σύντομα, πως ο τρομερός γερόλυκος, ο Υπουργός Πολέμου Henry Stimson καθώς και οι επιτελείς του, ε ί χαν «κατά κάποιον τρόπο σοκαριστεί» από αυτή την πρόταση. Αργότερα πληροφορήθηκε πως είχε ασκηθεί πίεση υπέρ αυτού του σχεδίου, μέσα από τους κόλπους της κυβέρνησης των Ηνωμένων Πολιτειών, «και συγκεκριμένα, όπως λέγεται, από τον Morgenthau», τον Υπουργό Οικονομικών.23 0 Morgenthau ήταν εκείνος που είχε μεταφέρει αυτές του τις απόψεις στον Τρούμαν, μόλις ε ί χε πεθάνει ο Ρούσβελτ. Στις 9 Μαΐου είπε στο νέο Πρόεδρο, ότι ο Στρατηγός Brehon Somervell πρόβαλλε εμπόδια στην εφαρμογή

Ο ΚΥΡΙΟΣ M ORGENTHAU ΚΑΙ Ο ΓΝΗΣΙΟΣ ΑΜ ΕΡΙΚΑΝ Ο Σ ΔΙΚΑΣΤΗΣ

75

της Οδηγίας JCSf αρ. 1067. Αλλά η κατάλληλη ώρα είναι τώρα, που ο αμερικανικός λαός έχει ξεσηκωθεί εναντίον των Γερμανών για τις θηριωδίες που διέπραξαν, είπε ο Morgenthau. «Πρέπει να με υποστηρίξετε σ’ αυτό το θέμα» έγραψε στο νέο Πρόεδρο.24 Αυτό ήταν το πρώτο πρόβλημα που αντιμετώπισε ο Jackson. Αλλά σύντομα εμφανίστηκαν και άλλα. Στις 7 Μάίου, του έδ ει ξαν μια απόφαση της οποίας το σχέδιο είχε διατυπωθεί από τον King, μέλος του Κογκρέσου, και επρόκειτο να συζητηθεί την ίδια ημέρα στο Κογκρέσο των ΗΠΑ, σύμφωνα με την οποία οι εγκλη ματίες πολέμου «θα πρέπει να παραπεμφθούν σε δίκη ή να τιμω ρηθούν με συνοπτικές διαδικασίες». Αρχισε λοιπύν, να πλανάται και πάλι στον αέρα αυτή η ιδέα της εφαρμογής του νόμου του Λυντς. Όμως ο Jackson, προβλέποντας πως κάποια στιγμή στο μέλλον θα τον κατηγορούσαν ότι ήταν «υπερβολικά συνοπτικός», αποφάσισε πως, αν και η διατύ πωση του Κογκρέσου ήταν πολύ πιο ακραία απ’ ύ,τι εκείνος θα ήθελε, θα ήταν ενδεχομένως χρήσιμο και στον ίδιο να υπάρχει στα πρακτικά, αν ποτέ βρισκόταν σε δύσκολη θέση.25 ς τ ι ς 10 ΜΑΪΟΥ τ ο υ 1945, ο Jackson έλαβε μήνυμα από τον Δικαστή Rosenman και τον Συνταγματάρχη Bernays σχετικά με τα αποτε λέσματα των διαπραγματεύσεων στο Σαν Φρανσίσκο. Οι Υπουρ γοί Εξωτερικών είχαν κατ’ αρχήν συμφωνήσει πως θα έπρεπε να συσταθεί ένα Διεθνές Στρατιωτικύ Δικαστήριο, και παράλληλα να γίνει, όπως το τοποθέτησε διπλωματικά ο Jackson, «ένας δ ι καστικός μάλλον, παρά ένας πολιτικός διακανονισμός για την τύχη των σημαντικότερων εγκληματιών πολέμου» - αυτό το τ ε λευταίο σήμαινε να θανατωθούν αμέσως χωρίς να δικαστούν.26 Το Υπουργείο Εξωτερικών της Βρετανίας εξακολουθούσε να εκφράζει χλιαρά τη διαφωνία του για τις προτεινόμενες δίκες των εγκληματιών πολέμου. Ενώ υπήρξε συμφωνία να αρχίσουν συζητήσεις στο Λονδίνο σχετικά με το δίκαιο που θα έπρεπε να εφαρμοσθεί στη δίκη των αλλοδαπών ηγετών, ο Sir William Malkin, διακεκριμένος Βρετανός διεθνολόγος, προέβλεψε ότι, αν δεν μεθοδευτούν με μεγάλη προσοχή οι κατηγορίες, μέσα σε δ έ κα χρόνια, η αντίδραση των Γερμανών θα έχει ως αποτέλεσμα τη μυθοποίηση των Ναζί. Και το πιο ενδιαφέρον είναι, πως ο Mal-

f Σ.τ.Μ .: Joint Chiefs of Staff - Αρχηγοί των Επιτελείων.

76


kin, προβλέποντας τις μελλοντικές αμφισβητήσεις, πίστευε ότι το πρωτόκολλο που θα σχεδιαζόταν στο Λονδίνο, δεν θα προσπα θούσε να καταλήξει σε μια νέα διατύπωση του ορισμού του εγκλήματος πολέμου, αλλά απλώς θα δήλωνε πως αυτός ο ορι σμός «ήδη υπάρχει». Με αυτό τον τρόπο, θα παρέκαμπταν απλώς τον σοβαρότερο κίνδυνο, που τον προέβλεπαν όλοι οι νο μικοί: ότι δηλαδή, οι ιστορικοί του μέλλοντος και άλλοι, θα ισχυ ρίζονταν πως οι Σύμμαχοι καταδίκασαν τους ηττημένους εχ θρούς τους βασιζόμενοι σε νομοθεσία με αναδρομική ισχύ - με νόμους που δεν ίσχυαν κατά το χρόνο που διαπράχθηκε το αδί κημα, για το οποίο θα απαγγέλονταν η κατηγορία.27 Και αποδεί χθηκε πως αυτά τα επιχειρήματα δεν στέκονταν στον αέρα. Πράγματι, το Δεκέμβριο του 1948, με απόφαση των Ηνωμένων Εθνών, ορίσθηκε ότι η αναδρομική εφαρμογή ποινικών νόμων αποτελεί παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. ΕΝΑ ΑΛΛΟ π ρ ο β λ η μ α ήταν, πως τα πρωτοπαλίκαρα του Henry Morgenthau προσπαθούσαν ακύμη να επιβάλουν το απαράδεκτο σχέδιό του. Οποιεσδήποτε αμφιβολίες και αν υπήρχαν πάνω σ’ αυτό το θέμα, διαλύθηκαν μετά την έντονη διαφωνία που εξέφρασε στους ίδιους ο Jackson, δύο φορές στην Ουάσινγκτον, όπως αποκαλύπτεται στο αδημοσίευτο ημερολόγιό του. Η πρώτη ήταν στις 12 Μαΐου, κατά τη διάρκεια γεύματος που δύθηκε στα πλαίσια μιας διάσκεψης, στην πολυτελή σουίτα του Edwin Pauley. Ο εκπρόσωπος του Morgenthau σ’ αυτή τη διάσκε ψη που έγινε σε ξενοδοχείο, δρ. Isadore Lubin, παρουσίασε το σχέδιο μιας οδηγίας που αποτελούσε και το θέμα της συνάντη σης. Πιθανόν να ήταν μία από τις πολλές αποφάσεις που προέκυπταν από την εφαρμογή της κοινής Οδηγίας αρ. 1067 των αρχη γών των επιτελείων. Στον Δικαστή Jackson φάνηκε πως είχε ελάχι στα διαφοροποιηθεί αυτή η απόφαση από το αρχικό σχέδιο του Υπουργού Οικονομικών. «Ήταν ένα πολύ σκληρό κείμενο, που ουσιαστικά υποβίβαζε τη Γερμανία σε μια αγροτική χώρα, αφού την απογύμνωνε από όλον το βιομηχανικό εξοπλισμό της». Όταν ο Jackson έφθασε στο σημείο του εγγράφου όπου αναφερόταν ότι ο αείμνηστος Πρόεδρος Ρούσβελτ είχε ήδη συμφωνή σει επισήμως να αποζημιωθούν οι νικητές με τη «χρησιμοποίηση γερμανικού εργατικού δυναμικού», ζήτησε με επιμονή να μάθει τι ακριβώς είχε συμφωνήσει στη Γιάλτα ο Πρόεδρος. Ο Πρέσβης


77

Χάριμαν, που ήταν στη διάσκεψη της Κριμαίας, δεν μπόρεσε να θυμηθεί αν ο Ρούσβελτ είχε πει τίποτε περισσότερο από αυτό. Τα στενογραφημένα πρακτικά της διάσκεψης εξακολουθούσαν να είναι άκρως απόρρητα, αλλά ο Δικαστής Rosenman είπε ότι θα προσπαθούσε να τα διαβάσει. Δυσαρεστημένος γενικά με την ιδέα της καταναγκαστικής ερ γασίας, ο Jackson ρώτησε τι νούμερα είχαν στο μυαλό τους. Ο Lubin απάντησε πως η Ρωσία ήθελε 5.000.000 εύρωστους Γερ μανούς, η Γαλλία 2.000.000 και η Αγγλία θα μπορούσε επίσης να «χρησιμοποιήσει» έναν μικρό αριθμό. Ο Jackson, κατάπληκτος στο άκουσμα αυτών των αριθμών, δή λωσε αποφασιστικά ότι αμφέβαλε αν ο αείμνηστος Πρόεδρος είχε συμφωνήσει ποτέ σε κάτι τέτοιο. Ο Rosenman του εξήγησε ότι ο Ρούσβελτ «πίστευε πως άξιζε στους Γερμανούς μια τέτοια τιμω ρία», όπως ανέφερε ο δικαστής στο ημερολόγιό του, «και ήταν συ ναισθηματικά τόσο φορτισμένος, ώστε έφθασε στο σημείο να συ ζητά σοβαρά τη στείρωση των Γερμανών και, μάλλον για αστείο, είχε σχεδιάσει μια μηχανή που θα έκανε την επέμβαση μαζικά». Μόνο ο βόμβος των κλιματιστικών σ’ αυτό το πολυτελές ξενο δοχείο θύμιζε στον Jackson πως αυτή ήταν η σύγχρονη Ουάσινγκτον, πρωτεύουσα του πολιτισμένου κόσμου. ο l u b i n ε ί π ε ότι είχε πικραθεί με τα «καταναγκαστικά έργα» που εξακολουθούσαν να σχολιάζουν θυμωμένα ο Rosenman και ο Jackson. Ο Δικαστής Jackson πάντως δεν υποχωρούσε. Ρίχτηκε με ορμή σε μία νέα αντεπίθεση. Η ιδέα της μεταφοράς στη Ρωσία εκατομμυρίων ανθρώπων που δεν είχαν ούτε δικαστεί κανονικά ούτε καταδικαστεί σε κάποια ποινή, «απλά και μόνο επειδή ανή κουν σε μια φυλή που νικήθηκε κατά κράτος», τον γέμιζε φρίκη. Πίστευε πως αυτό θα οδηγούσε στη συντριβή και την ταπείνωση, την οποία η δυτική κυβέρνηση θα έδινε τη συγκατάθεσή της. «Φ ανταστείτε», τους προκάλεσε ο Lubin, «να υποσχεθούν οι Ρώσοι πως θα φερθούν στους Γερμανούς, όπως φερόμαστε εμείς στους αλυσοδεμένους καταδίκους στη Georgia!» Ο Χάριμαν απάντησε ήρεμα πως δεν μπορεί να γίνει σύγκρι ση. Είχε δει τις συνθήκες που επικρατούν στη Ρωσία με τα ίδια του τα μάτια. Ο Jackson παρέμενε σταθερός στις απόψεις του. «Τους είπα», έγραφε στο ημερολόγιό του, «ό τι δεν πρόκειται να προχωρήσω

78


σε εικονικές δίκες, κάτω από τέτοιες προϋποθέσεις· οι δίκες θα ήταν απλώς φάρσες».28 Έστειλε στον Pauley τις καυστικές παρατηρήσεις του πάνω στο σχέδιο των οδηγιών, με την ένδειξη ΑΚΡΩΣ ΑΠΟΡΡΗΤΟ. Ως προς το σχέδιο της καταδίκης Γερμανών σε καταναγκαστική ερ γασία στη Ρωσία, απλά και μόνο επειδή συμμετείχαν σε κάποιους οργανισμούς -την Γκεστάπο, τα SS και την Υπηρεσία Ασφαλείας (SA)—καθώς και όλων των ανώτερων αξιωματούχων της SA, «ή καθοδηγητικών στελεχών, συνεργατών και υποστηρικτών ή μελών του κόμματος των Ναζί ή του διοικητικού του μηχανισμού», ο δ ι καστής σχολίαζε στην αναφορά του: «Μ ε τον τρόπο αυτό θα γ ε λοιοποιούσαμε τη διαδικασία αναφορικά με τις δίκες που θα αφορούν τον συνωμοτικό χαρακτήρα των οργανώσεων ή την ενο χή για τη συμμετοχή σ’ αυτές». Επισημαίνοντας δε το προφανές, είπε πως οι δίκες θα έπρεπε να προηγηθούν της τιμωρίας. Ως προς την τιμωρία -να εκτοπισθούν εκατομμύρια Γερμανοί στη Ρωσία- σχολίαζε: «Πιστεύω ότι το σχέδιο της βίαιης αποστολής τόσο μεγάλου αριθμού εργατών σε μια ξένη χώρα, που θα έχει ως αποτέλεσμα τον εγκλεισμό τους σε στρατόπεδα συγκεντρώσεως, θα καταστρέψει σε μεγάλο βαθμό την ηθική στάση των Ηνωμένων Πολιτειών σ’ αυτό τον πόλεμο». Η θέση του Jackson ήταν ξεκάθαρη. «Αυτό που χρειάζεται ο κόσμος», κατέληγε, «δεν είναι να βγουν κάποιοι κατάδικοι από ένα στρατόπεδο συγκεντρώσεως και να μπουν άλλοι σε κάποιο άλλο, αλλά να δοθεί ένα τέλος σ’ αυτή την ιδέα των στρατοπέ δων».29

4 ΑΝ ΔΕΝ Μ Π ΟΡΟ ΥΜ Ε ΝΑ ΤΟΥΣ ΛΥΝΤΣΑΡΟΥΜΕ, ΤΟΤΕ ΑΣ ΤΟΥΣ ΜΑΣΤΙΓΩΣΟΥΜΕ ο π ο λ ε μ ο ς ς τ η ν ε υ ρ ω π η τελείωνε, ο Jackson άρχισε να συγκεντρώνει γύρω του, στην Ουάσινγκτον και τη Νέα Υόρκη, έναν αριθμό φίλων και νομικών εμπειρογνωμόνων που θα αποτελούσαν το προσωπικό του επιτελείο σ’ αυτή την ιστορική δίκη. Ήθελε να χρησιμοποιήσει τους Bill Whitney, της νομικής εταιρείας Gravath, deGersdorf, Swaine & Wood. 0 Whitney, που είχε εργαστεί ως δικηγόρος στην Αγγλία, είχε εκεί εξοχικό σπίτι και ήταν περισσότερο, σχεδόν, Άγγλος από τους Άγγλους. Τηλε φώνησε στον Sidney Alderman και τον ρώτησε αν μπορούσε να τον ακολουθήσει ως σύμβουλος. Αν και δεν συμπαθούσε ιδιαίτε ρα τον Γενικό Εισαγγελέα Francis Biddle, ο Jackson γευμάτισε μαζί του κι εκείνος προσφέρθηκε να του παράσχει κάθε βοήθεια, συμπεριλαμβανομένης και της αρωγής του Ομοσπονδιακού Γρα φείου Ερευνών (FBI) που ήταν στην αρμοδιότητά του.1 0 Βοηθός Γενικός Εισαγγελέας του Biddle, ο Francis Μ. Shea, συμμετείχε επίσης στην ομάδα του Jackson, καθώς και ο ειδικός σε θέματα Διεθνούς Δικαίου Ralph' A. Albrecht.2 Το Γραφείο Στρατηγικών Υπηρεσιών (OSS), που ήταν η Υπηρε σία Πληροφοριών του Ρούσβελτ κατά την πολεμική περίοδο, πά ντα ενδιαφερόταν να οργανώσει μια τέτοια δίκη, και ο διευθυντής

Κ

αθώ ς

80


του, ο Υποστράτηγος William J. Donovan, πρακτικός δικηγόρος και ο ίδιος, ήταν ο άνθρωπος που είχε υποβάλει για πρώτη φορά στον αείμνηστο Πρόεδρο την ιδέα της διεξαγωγής αυτής της δ ί κης. Ο «Wild Bill» Donovan υποσχέθηκε στον Jackson την αμέριστη βοήθεια του Γραφείου Στρατηγικών Υπηρεσιών, αλλά ο James Donovan, έφεδρος Πλωτάρχης του Αμερικανικού Ναυτικού, που ήταν ειδικός σύμβουλος αυτής της υπηρεσίας, σύντομα διέλυσε τις αυταπάτες του Jackson, πως τάχα τον περίμενε συγκεντρωμέ νο στα αρχεία της υπηρεσίας ένα βουνό από ενοχοποιητικά στοι χεία για τους εγκληματίες πολέμου, που θα έκαναν εύκολη τη δουλειά της κατηγορούσας αρχής. «Αν λάβουμε υπόψη το μέγε θος των υποσχέσεων», σημείωνε απογοητευμένος ο Jackson μετά τη συνομιλία του με τον νεότερο J. Donovan στις 7 Μαΐου του 1945, «έχουν γίνει απειροελάχιστα για την εκπλήρωσή τους». 0 επισκέπτης του τον ενημέρωσε ότι στα καθήκοντα του OSS περιλαμβανόταν η αντικατασκοπία καθώς επίσης η «λευκή» και η «μαύρη» προπαγάνδα- στα πλαίσια της δεύτερης, γινόταν διασπορά φημών και «δαιμονοποίηση του εχθρού». 0 Στρατηγός Donovan ανυπομονούσε να πιάσει δουλειά με τους εγκληματίες πολέμου, αλλά οι αρμόδιοι δεν ήταν σε θέση να του δώσουν κάποια σημαντικά ονόματα για να ξεκινήσει. Με λίγα λόγια, δεν είχε γίνει τίποτα. Στις συζητήσεις του με τον Στρατηγό Donovan, ο Jackson είχε να αντιμετωπίσει ένα ουσιαστικό πρόβλημα: τη βασική αντιπά θεια του αμερικανικού στρατού και του ίδιου του Donovan, στην ιδέα της ποινικής δίωξης των στρατιωτικών του εχθρού. Ενδιαφέρονταν περισσότερο να ξεκαθαρίσουν τους λογαριασμούς τους με την Γκεστάπο και τα SS -τους ομολόγους τους- και τους πολιτι κάντηδες Ναζί. 0 James Β. Donovan επέστησε την προσοχή του στον Jackson, στο γεγονός ότι θα έβρισκε ελάχιστη υποστήριξη στο θέμα της δίκης από το γραφείο του Γενικού Στρατιωτικού Επιτρόπου. «Ως προς δε το Υπουργείο Ναυτικών», είπε, «η αρ μοδιότητα για θέματα εγκλημάτων πολέμου είχε ανατεθεί σε κά ποιον καθηγητή ονόματι Robinson». Ο Jackson γνώριζε τον Robinson και δεν ήταν εντυπωσιασμένος από τις ικανότητες του. Παρά τη συμφωνία Stettinius στο Σαν Φρανσίσκο, είπε ο James Donovan, το Υπουργείο Εξωτερικών εξακολουθούσε να είναι δ ι ατακτικό, φοβούμενο τα αποτελέσματα που θα είχε οποίαδήποτε ποινική δίωξη για εγκλήματα πολέμου στην κοινή γνώμη των ου

ΑΝ ΔΕΝ Μ Π Ο Ρ Ο Υ Μ Ε ΝΑ ΤΟΥΣ ΛΥΝΤΣΑΡΟΥΜΕ, ΤΟΤΕ.

81

δέτερων χωρών. Όλα αυτά ήταν πολύ αποθαρρυντικά. «Είναι φα νερό», κατέληγε ο Jackson, «πως θα πρέπει να αρχίσουμε από το μηδέν, γιατί, παρά τις πολλές συζητήσεις, έχουν γίνει ελάχιστα για να έλθουν πράγματι στο φως τα αποδεικτικά στοιχεία, πράγ μα που δυσκολεύει το έργο μας. Παρ’ όλα αυτά, η υπόθεση εξα κολουθεί να αποτελεί για μένα μια πρόκληση».3 Μετά από λίγες ημέρες, αφού στάθμισε όλα τα υπέρ και όλα τα -κάθε άλλο παρά αμελητέα- κατά, τηλεφώνησε στον Στρατη γό Donovan καλώντας τον να αναλάβει έναν ηγετικό ρόλο στο δ ι καστικό του επιτελείο ως ειδικός βοηθός του. Με αυτή του την ενέργεια κολάκεψε το Στρατηγό, που θεώρησε πως αυτή η πρό ταση ήταν αποτέλεσμα της επιτυχημένης θητείας του στο OSS, όπου διακρίθηκε για τη «διορατικότητα, την ενεργητικότητα και τις ικανότητες» του στην οργάνωση της εργασίας που είχε γίνει μέχρι τώρα. Αυτός ο διορισμός, όχι μόνο θα ενίσχυε τις πολιτικές ισορροπίες της κατηγορούσας αρχής -ο Donovan ήταν Ρεπουμπλικάνος- αλλά επίσης θα έθετε στη διάθεσή της ολόκληρο το μηχανισμό του OSS για την προετοιμασία της δίκης. Ο Donovan, άνθρωπος φιλόδοξος και διψασμένος για εξουσία, αποδέχθηκε με ενθουσιασμό την προσφορά.4 «Θα μας πάρει έξι εβδομάδες», υπολόγισε ο νεότερος Donovan σε μια μάλλον υπεραισιόδοξη σύ σκεψη με τον Jackson στις 14 Μάίου, «να διαμορφώσουμε τις αμερικανικές θέσεις στη δίκη».5 Σε μια τηλεφωνική επικοινωνία του με τον Jackson, ο Πρόεδρος Τρούμαν έδωσε τη συγκατάθεσή του για το διορισμύ του προϊσταμένου του OSS.6 σ τ η ν α ρ χ ή , Η σ υ ν ε ρ γ α σ ί α προχωρούσε ομαλά, παρά τις διαφορετι κές απόψεις στα θέματα δίωξης του σώματος των Γερμανών αξιω ματικών. Οι δύο Donovan επισκέφθηκαν τον Jackson στις 15 Μάίου του 1945 και παρουσίασαν ο καθένας τις παρατηρήσεις του. Ο Do novan ο πρεσβύτερος, που θα έφευγε για την Ευρώπη μετά από δύο ημέρες, ανασήκωσε λίγο το πέπλο μυστηρίου που περιέβαλε τη διάρθρωση του OSS/Εκανε ενδιαφέροντες υπαινιγμούς για τους δεσμούς που είχε αναπτύξει με τη NKVD, ακόμη και με το γερμα νικό αντιστασιακό κίνημα - ανέφερε κάποιον μάρτυρα που τώρα ζούσε στην Ελβετία, ένα από τα αρχικά στελέχη που είχαν οργα νώσει την Γκεστάπο, τον οποίο θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει ο Jackson ως μάρτυρα (αυτή είναι η πρώτη νύξη για την ύπαρξη του Hans Bernd Gisevius, ενός από τα πλέον αμφιλεγόμενα μέλη της

82


ομάδας που μόλις άρχιζε να σχηματίζεται). Ο Donovan είπε στον Δικαστή Jackson πως ήταν περήφανος που είχε γίνει μέλος της ομάδας - ήθελε να δώσει στον δικαστή να καταλάβει πως, συ μπλήρωσε με γλοιώδη τρόπο, αυτός, ο Jackson, ήταν ο ηγέτης και ότι ο ίδιος ο Στρατηγός, θα ήταν υπερήφανος να αναλάβει οπουδή ποτε, οποιοδήποτε ρόλο θα του ανέθετε ο δικαστής.7 Η πρώτη ενέργεια του Jackson μέσα στα πλαίσια των αρμο διοτήτων του, ήταν να πείσει τον Στρατηγό George C. Marshall να στείλει ένα τηλεγράφημα στην Ευρώπη, με το οποίο θα διέτα ζε τους επιτελείς του να αποτρέφουν πάση θυσία τις αυτοκτονίες των πολύτιμων αιχμαλώτων τους -ο ηγέτης των Γερμανών Σουδητο'ιν1 Konrad Henlein είχε ήδη καταπιεί δηλητήριο- και να μην υπάρξουν άλλες συνεντεύξεις στον Τύπο, των φερομένων ως εγκληματιών πολέμου, σαν τον Χέρμαν Γκαίρινγκ, καθώς αυτό θα μπορούσε να «βλάψ ει σοβαρά τη δίκη».8

Μετά τις πρώτες διαβουλεύσεις που είχε με άλλους νομικούς, ο Jackson είχε ιδιαίτερα ευαισθητοποιηθεί στο θέμα του πιθανού κινδύνου, οι Ναζί κατηγορούμενοι να αντιστρέψουν κατά τη διάρκεια της δίκης τα επιχειρήματα εναντίον των νικητών, επιτιμώντας τους κατηγόρους τους και κατηγορώντας τις νικήτριες Δυνάμεις πως είχαν διαπράξει εγκλήματα που ήταν παρόμοια, αν όχι χειρότερα, από αυτά για τα οποία τους κατηγορούσαν. Στις 14 Μάίου, αξιωματικοί στο Πεντάγωνο έδειξαν για πρώτη φορά στον Jackson τα φυλλάδια που είχαν ρίξει κατά εκατομμύ ρια τα βομβαρδιστικά τους αεροπλάνα στην Ιαπωνία, με τη φω τογραφία μια ιαπωνικής οικογένειας παραδομένης στις φλόγες. Το κείμενο, γραμμένο στα ιαπωνικά, απειλούσε το λαό ότι θα επακολουθούσαν και άλλοι τέτοιοι βομβαρδισμοί αν δεν παραδί δονταν. Ήταν, όπως παρατήρησε ο Jackson, που αφελώς αγνοού σε τα εκατομμύρια παρόμοιων φυλλαδίων που έριχναν επί πέντε χρόνια οι αμερικανικές και οι Βρετανικές Αεροπορικές Δυνάμεις πάνω από τη Γερμανία, «η πλέον απροκάλυπτη παραβίαση της Συνθήκης της Χάγης». 0 Jackson επεσήμανε σ’ αυτούς τους αξιωt Σ.τ.Μ .: Γερμανοί που κατοικούσαν στα ΣουδήτιαΌρη της Ανω Σιλεσίας και της Τσεχοσλοβακίας.

ΑΝ ΔΕΝ Μ Π Ο Ρ Ο Υ Μ Ε Ν Α ΤΟΥΣ ΛΥΝΤΣΑΡΟΥΜΕ, ΤΟΤΕ.

83

ματικούς πως, κατά τη γνώμη του, η ρίψη τέτοιων φυλλαδίων θα «έδινε το δικαίωμα στους Ιάπωνες να εκτελούν κάθε Αμερικανό στρατιώτη» θεωρώντας τον φορέα αυτής της πολιτικής. (Τρομοκρατήθηκε όταν ο αμερικανικός στρατός έστειλε τότε ένα μήνυμα στο Θέατρο του Πολέμου στις Φιλιππίνες αναφέροντας τις από ψεις του ως έγκριτου δικαστή - κατά τη γνώμη του, αυτό το μή νυμα μεγάλωνε τον κίνδυνο τέτοιων εκτελέσεων.)9 Αργότερα, τον ίδιο μήνα, ο Ταξίαρχος John Μ. Weir, από το γραφείο του Γενικού Εισαγγελέα, του αποκάλυψε ότι είχαν απο δείξεις για την ύπαρξη μιας διαταγής του Χίτλερ, να εκτελούνται οι καταδρομείς και οι αλεξιπτωτιστές των Συμμάχων.10 Το θέμα ήταν, όπως του είπε ο Weir, ότι υπήρχαν πολλές, καλά θεμελιωμέ νες αποδείξεις, πως οι Αμερικανοί είχαν κάνει ακριβώς τα ίδια. Κάποιος Αμερικανός αξιωματικός στην Ιταλία είχε διατάξει «να μη συλλαμβάνονται αιχμάλωτοι» και σε εκτέλεση αυτής της δια ταγής, ένας λοχίας του αμερικανικού στρατού είχε εκτελέσει τους τριάντα πέντε αιχμάλωτους Γερμανούς στρατιώτες που είχε στα χέρια του. Ο λοχίας -αλλά όχι και ο Στρατηγός Πάτον που είχε δώσει τη διαταγή- παραπέμφθηκε σε δίκη, είπε ο Weir, και μόλις που διέφυγε τη θανατική καταδίκη· πρόσφατα όμως αποκαταστάθηκε στα καθήκοντά του.11* Ο Jackson σοκαρίστηκε από αυτές τις αποκαλύψεις, όπως αναφέρει στο ημερολόγιό του, και προέβλεψε πως θα υπήρχαν προβλήματα αν η υπεράσπιση των Γερμανών προέβαλε το επιχείρημα tu quoque, δηλαδή «κ ι εσύ τα ίδια έκανες». Υπήρχαν επίσης και άλλα νομικά αγκάθια τα οποία θα έπρεπε να συζητηθούν. 0 Συνταγματάρχης Murray Bernays επεσήμανε στον Jackson, ότι πριν λίγο καιρό, μερικοί αρχηγοί επιτελείων ε ί χαν εκδώσει μια διαταγή, βάσει της οποίας απαγορεύονταν οι δ ί κες των Γερμανών κρατουμένων. Η διαταγή αυτή είχε εκδοθεί την εποχή που οι Γερμανοί απειλούσαν με αντίποινα. Τώρα, θα έπρεπε να τεθεί σε κίνηση κάποιος μηχανισμός για να ακυρωθεί αυτή η ενοχλητική απαγόρευση. * Σ .τ.Σ .: Υπάρχουν πολλά τέτοια περιστατικά που αναφέρονται στα ημερολό για του Στρατηγού Πάτον, όπως π.χ. στις 4 Ιανουαρίου του 1945: «Η 11η (αμερικανική) τεθωρακισμένη είναι πολύ άπειρη και προκαλεί, χωρίς λόγο, μεγάλες απώλειες σε έμψυχο και άψυχο υλικό. Τπήρξαν επίσης μερικά ατυχή περιστατικά εκτελέσεων κρατουμένων. Ελπίζω να μπορέσουμε να το συγκαλύψουμε αυτό». (Αντίγραφο του ημερολογίου βρίσκεται στην κατοχή του συγγραφέα από το κληροδότημα του αείμνηστου Ladislas Farago.)

84


Ανυπομονώντας να κάνει μια αρχή και να επιδείξει δημόσια κάποια δραστηριότητα, ο Jackson είχε τη φαεινή ιδέα να ξεκινή σουν με πενήντα υποθέσεις, που βρίσκονταν στο γραφείο του Στρατιωτικού Γενικού Εισαγγελέα ουσιαστικά ώριμες για να δ ι καστούν. Ο Συνταγματάρχης John Harlan Amen, ο επιτυχημένος Νεοϋορκέζος δικηγόρος που ειδικευόταν με τα συνδικάτα του εγκλήματος και τώρα ήταν ένας από τους σημαντικότερους νομι κούς του στρατού, απάντησε αμήχανα πως δεν υπήρχαν ούτε π ε νήντα ούτε είκοσι ούτε καν μια υπόθεση ώριμη για να δικαστεί. Σχεδόν σε καμιά υπόθεση δεν αναφερόταν ονομαστικά ο φυσι κός αυτουργός.42 Την επόμενη ημέρα, ο Jackson είπε στον Bernays πως ήταν «βαθύτατα ανήσυχος» από την παντελή απου σία υποθέσεων, ώριμων να δικαστούν. Ζήτησε δε, να ετοιμα στούν και να του δοθούν απύ το Στρατό και το Ναυτικό, οι δώ δεκα καλύτερες υποθέσεις τους για να τις εξετάσει.13 0 Στρατηγός Donovan αντέταξε πως, ακόμα και αν δεν ήταν ούτε κατά διάνοια έτοιμοι οι φάκελοι των υποθέσεων αυτών, θα μπορούσαν να ασχοληθούν με ελάσσονος σημασίας υποθέσεις οι δίκες θα μπορούσαν να αρχίσουν τώρα, και... «δεν είναι ανά γκη να προχωρήσουμε αμέσως σε εκτελέσεις». 0 Jackson συμφώ νησε τονίζοντας: «Δεν θα γίνει καμιά εκτέλεση χωρίς την έγκριση του Υφυπουργού Πολέμου John J. McCloy».14 ι ι δ η α ρ χ ί σ ε ι ν α ΕΜΠΛΕΚΟΝΤΑΙ ανεπαίσθητα στην υπόθεση κάποια στοιχεία Ψυχρού Πολέμου. 0 Jackson άρχιζε να συνειδη τοποιεί ότι έπρεπε να εμποδιστούν δίκες που θα έπαιρναν μια μορφή αντιγερμανισμού και θα μπορούσαν να οδηγήσουν το γερμανικό λαό στο πλευρό των Ρώσων. Ανεξάρτητα από τη θ έ ση του Στάλιν, ειδικά πάνω σ’ αυτό το θέμα, οι σοβιετικές εφη μερίδες άρχιζαν τώρα να επιτίθενται στους Συμμάχους επειδή δεν είχαν εκτελέσει τον Reichsmarschall (Στρατάρχη του Ράιχ) Γκαίρινγκ, τον ανώτατο στην ιεραρχία στρατιωτικό της Γερμα νίας, ευθύς μόλις τον συνέλαβαν. Η παντελής αυτή περιφρόνηση της νομιμότητας έκανε τον Jackson να νιώθει αμήχανα στη σκέ ψη της μελλοντικής παρουσίας και συμμετοχής των Ρώσων σε κάποια δίκη. Φαινόταν ότι το Κρεμλίνο είχε ξαφνικά καταληφθεί από την ίδια ανησυχία που βασάνιζε και τον Τσώρτσιλ από το 1942 - με τους Ρώσους προφανώς να φοβούνται ότι, αν η Γερμανία βρισκό

ΕΙΧΑΝ

Α Ν ΔΕΝ Μ Π Ο Ρ Ο Υ Μ Ε ΝΑ ΤΟΥΣ ΛΥΝΤΣΑΡΟΥΜΕ, ΤΟΤΕ.

85

ταν αντιμέτωπη με την κατηγορία ότι προετοίμαζε επιθετικό πό λεμο εναντίον της Ρωσίας, η υπεράσπιση θα μπορούσε να υποστη ρίξει, βασιζόμενη σε γερμανικά και σοβιετικά έγγραφα που θα ε ί χαν έλθει στην κατοχή της κατά τη διάρκεια του πολέμου, πως η Μόσχα είχε κάνει πιο εκτεταμένες προετοιμασίες, απ’ όσο γνώριζε αυτή τη στιγμή ο κόσμος, για να επιτεθεί στη Γερμανία. Πριν ανα χωρήσει ο Στρατηγός Donovan για την Ευρώπη στις 17 Μαί'ου, ο Jackson του ζήτησε να προσπαθήσει να μάθει από τον Γκαίρινγκ, ανακρίνοντάς τον, τα σχετικά με τις σοβιετικές πολεμικές προετοι μασίες (ή σε αρνητική περίπτωση, τους πραγματικούς λόγους για τους οποίους ο Χίτλερ επιτέθηκε εναντίον της Ρωσίας)· επίσης όποιες άλλες πληροφορίες θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν από τον Jackson, αν και όταν ο Γκαίρινγκ καθόταν στο εδώλιο του κα τηγορουμένου- και γενικά «οποιαδήποτε άλλη θέση θα μπορούσε να πάρει υπερασπιζόμενος τον εαυτό του». Ο Στρατηγός Donovan προειδοποίησε εμπιστευτικά τον Jackson πως οι Ρώσοι γνώριζαν από καιρό «τον κώδικα του βρετανικού Υπουργείου Εξωτερικών». Επομένως, είχαν παρακολουθήσει πολ λές συνομιλίες που οι Βρετανοί πίστευαν ότι ήταν απόρρητες και αυτό θα μπορούσε να τους φέρει σε δύσκολη θέση κατά τη διάρ κεια των προσεχών δικών. Ξαφνικά, όλη αυτή η υπόθεση άρχισε πλέον να μη φαίνεται τόσο απλή και ξεκάθαρη στον Jackson. Άρχι σαν επίσης να αναφύονται και διάφορα πρακτικά προβλήματα. Το Στρατηγείο του Άιζενχάουερ τηλεγράφησε στο Πεντάγωνο αναφέροντας πως το 36ο Σώμα Στρατού συνέλαβε τον Ούγγρο τέως Αντιβασιλέα Ναύαρχο Nicholas von Horthy. Τώρα που οι Ρώσοι εί χαν καταλάβει τη χώρα του, θα έπρεπε να τους τον παραδώσουν. Ο Jackson πρότεινε να τον κρατήσουν διότι ήταν ένας πιθανός κα τηγορούμενος και σίγουρα ένας σημαντικός μάρτυρας.15 Ο Donovan αναχώρησε για το Λονδίνο και κανόνισε να επικοι νωνούν μέσω των ασφαλών διαύλων που είχε δημιουργήσει κατά τη διάρκεια του πολέμου το OSS, για άλλους σκοπούς.16

Εκείνη την εποχή είχε αρχίσει και πάλι στην Ουάσινγκτον ένας υπόγειος αναβρασμός για την «καταναγκαστική εργασία». Στις 15 Μαΐου του 1945, ο Jackson είπε στον Πρόεδρο Τρούμαν πως δεν επρόκειτο να υποστηρίξει οποιαδήποτε τέτοια διάταξη

86


στις οδηγίες για τις πολεμικές αποζημιώσεις, εκτός αν αναφερόταν σε Γερμανούς που έχουν δικαστεί κανονικά και καταδικαστεί νόμιμα, αλλά ακόμη και τότε, κάτω από αυστηρά ελεγχόμενες συνθήκες. «Συμφωνώ απολύτως μαζί σου» είπε ο Τρούμαν.17 0 Henry Morgenthau, ο οποίος δεν παραδεχόταν τόσο εύκολα την ήττα του, ξαναχτύπησε. Οργάνωσε μια δεύτερη συνάντηση με τους επιτελείς του και τον δικαστή, στις 18 Μαΐου στις 4 το από γευμα, στο κτίριο του Υπουργείου Οικονομικών αυτή τη φορά. Ο Δικαστής Jackson βρήκε τον Morgenthau και πολλούς από το επιτε λείο του, ανάμεσα σε ένα πλήθος από αξιωματούχους, και μη, που συνωστίζονταν στην αίθουσα. Αμέσως ο Morgenthau επεσήμανε το βασικό μειονέκτημα των προτάσεων του Jackson - η αποστολή στη Ρωσία μόνο των Γερμανών που θα δικάζονταν και θα καταδικάζο νταν νόμιμα, θα απέδιδε στη Ρωσία εργατικό δυναμικό μερικών εκατοντάδων χιλιάδων, ενώ ο Στάλιν μιλούσε για 5.000.000. Όταν ο John J. McCloy, μετέπειτα στρατιωτικός κυβερνήτης της Γερμανίας, αντέτεινε ότι ο αείμνηστος Πρόεδρος είχε ασφαλώς υπολογίσει σε μια κανονική δίκη ως τη μοναδική βάση για την απο στολή εργατικού δυναμικού, ο Morgenthau οργισμένος του επιτέ θηκε, ισχυριζόμενος πως ήταν η πρώτη φορά που άκουγε ότι είχε προταθεί ένας τέτοιος περιορισμός. Ένας από τους βοηθούς του, ο Joseph Dubois, υπερθεμάτισε λέγοντας ότι μετά τη Συμφωνία της Γιάλτας δεν υπήρχε κανένας λόγος να γίνουν οι δίκες. Εκτός αυτού, η δημοσκόπηση η οποία είχε γίνει πρόσφατα, έδειξε ότι η αμερικα νική κοινή γνώμη είναι, στη μεγάλη της πλειοψηφία, υπέρ της χρη σιμοποίησης των Γερμανών σε καταναγκαστική εργασία. Ο Jackson χτύπησε οργισμένος τη γροθιά του στο γραφείο. «Να δείτε πώς θα αλλάξουν τα ποσοστά των δημοσκοπήσεων όταν οι πρώτες ιστορίες φρίκης από τα στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας θα αρχίσουν να φθάνουν από τη Ρωσία!» Χαμηλώνοντας τους τόνους προέβλεψε: «Τ ο θέμα είναι, ότι δεν νομίζω πως θα γυρίσει ποτέ πίσω κανείς από αυτούς που θα στείλουμε να δουλέψουν σε καταναγκαστικά έργα στη Ρωσία». Και διατύπωσε τέλος την άποψη ότι η Συνθήκη της Γενεύης δεν παρέχει νομική κάλυψη για την κράτηση αιχμαλώτων πολέμου ως πολεμική αποζημίωση μετά την αποκατάσταση της ειρήνης. Ο άνθρωπος του Morgenthau, ο Dubois, αντιστάθηκε σ’ αυ τούς τους νομικισμούς: «Γνωρίζουμε ήδη πως τα SS και η Γ κ ε στάπο είναι ένοχοι - η δίκη δεν θα είναι παρά μια κωμωδία!»


87

«Πώς το ξέρ ετε;» τον προκάλεσε ο δικαστής. «Αυτή η πόλη είναι γεμάτη από ανθρώπους που μου λένε πως δεν υπάρχει κα μιά αμφιβολία ότι είναι ένοχοι. Αλλά όταν ζητώ αποδεικτικά στοιχεία, δεν μου παρέχουν ούτε ένα». ΑΠΟ τ η σ τ ιγ μ ή που ο Πρύεδρος Τρούμαν υπέγραψε το διάταγμα με το οποίο ανέθετε στον Jackson αυτή την αποστολή, ο Morgenthau δεν είχε άλλη επιλογή παρά να υποχωρήσει. Και το έκανε με βαριά καρδιά. «Στοιχηματίζω πως οι δίκες σας δεν θα έχουν τελειώσει μέχρι τη Labor Day -την πρώτη ημέρα του Σεπτεμβρίου- τον π εί ραξε. Την ώρα που κατευθυνόταν προς την πόρτα, ο Jackson του είπε ότι θα ήταν καλύτερα να στοιχηματίσει για τα Χριστούγεννα του 1945. Ο δικαστής βγήκε έξω στην ηλιύλουστη ανοιξιάτικη Ουάσινγκτον, και καθώς περπατούσε μαζί με τον Ralph Bard, έναν αξιωματικό του Αμερικανικού Ναυτικού που είχε βρεθεί στη Γιάλτα, τον άκουγε να του διηγείται με περισσότερες λεπτομέ ρειες τις παρασκηνιακές συζητήσεις εκεί. Οι Ρώσοι, του είπε ο Bard, είχαν προτείνει στα σοβαρά να μεταφερθούν στη Σοβιετική Ένωση εκατομμύρια Γερμανοί -άνθρωποι απλοί που δεν ανήκαν σε καμιά οργάνωση- να στειρωθούν οι άνδρες, και οι γυναίκες να ζευγαρωθούν με Ρώσους.18 Ο Jackson υπολόγιζε ότι ο Morgenthau θα του έπαιζε ακόμη ένα βρόμικο παιχνίδι. Γνωρίζοντας πώς ενεργούσαν στην Ουάσινγκτον, ήταν βέβαιος ότι το μνημόνιο με το οποίο εξέφραζε την αντίθεσή του θα διέρρεε μετά τη διάσκεψη από τους καλοθελη τές του Υπουργείου Οικονομικών, και έβαλε στοίχημα με την Elsie L. Douglas, τη χαριτωμένη γραμματέα του, πως όλα αυτά θα εμφανίζονταν στον Τύπο μέσα σε τέσσερις ημέρες. Πράγματι, αποσπάσματα αυτού του εγγράφου δημοσιεύθηκαν στην παρα πολιτική στήλη του πασίγνωστου Drew Pearson στην Washington Post, μετά από πέντε ημέρες, όταν ο Jackson βρισκόταν στο Παρί σι. Ο Pearson κατηγορούσε στο άρθρο του το δικαστή, πως μεθό δευε μια «ήπια ειρήνη» για τους Γερμανούς. Ο Jackson δεν εξεπλάγη ούτε κατά διάνοια. «Οι ανόητοι, νομί ζουν πως με τις μηχανορραφίες τους θα με βλάψουν», έγραφε στο ημερολόγιό του, παραδεχόμενος πως «τώρα με κάνουν να νιώθω άσχημα, αλλά αργότερα θα μου δώσουν δύναμη, αν υπάρχει πράγ ματι Θεός στον ουρανό. Πολλοί θα ανησυχήσουν μ’ αυτή την ιστο-

88


ρία.Ίσως χαι να βλάψει, τις σχέσεις μας με τους Ρώσους... Η Ουάσινγκτον είναι γεμάτη δειλούς. Πατριώτες των δημοσκοπήσεων». Οι μηχανορραφίες έπεσαν στο κενό. Μόλις επέστρεψε ο Jack son από το Παρίσι στην Ουάσινγκτον, ο αρχιδικαστής των ΗΠΑ Harlan F. Stone, του έσφιξε το χέρι και τον συνεχάρη που αντιστάθηκε στην ιδέα μιας ολοκάθαρα παράνομης και εκδικητικής μεταχείρισης του ηττημένου εχθρού. «Μ ια ημέρα», προέβλεψε ο Stone, «θα είσαι πολύ υπερήφανος γι’ αυτό το μνημόνιο».19 Όμως αργότερα, ο Stone άσκησε πολύ σκληρή κριτική για τον τρόπο διεξαγωγής αυτών των δικών. Μέχρι το τέλος της ζωής του, ο Jackson αρνιόταν να πιστέψει πως ο Πρόεδρος Φράνκλιν Ρούσβελτ μπόρεσε να συνηγορήσει υπέρ της καταναγκαστικής εργασίας. (Είχε κάποιες επιφυλάξεις ως προς τη στείρωση.) «Δεν μπορώ να πιστέψω ότι ένας άνθρω πος, όπως αυτός, που ήταν τόσο καλός γνώστης της Ιστορίας και γνώριζε τόσο καλά τον αμερικανικό λαό, μπόρεσε να πιστέψει κάποτε πως ήταν συνετή μια τέτοια πρόταση», έγραφε εμπιστευτικά. «Προσωπικά, πιστεύω πως για τον Morgenthau ήταν μια συναισθηματική αντίδραση - δεν γνωρίζω τα κίνητρα ορισμέ νων ανθρώπων του περιβάλλοντος του». Στις 22 Μαΐου του 1945, έφυγε για την Ευρώπη προκειμένου να εποπτεύσει την όλη διαδικασία.

Πού βρίσκονταν οι εγκληματίες πολέμου εκείνη την εποχή; Για διπλωματικούς λόγους είχε εγκαταλειφθεί η ιδέα να παραπεμφθούν σε δίκη οι ηγέτες της Ιταλίας κατά τη διάρκεια του πολέ μου. Εδώ και τρεις εβδομάδες ήταν ήδη νεκροί ο Μπενίτο Μουσολίνι και οι σημαντικότεροι υπουργοί και συνεργάτες του- τους λυν τσάρισαν και τους πυροβόλησαν πισώπλατα κομμουνιστές αντάρ τες μόλις τους συνέλαβαν.20 Τώρα θεωρείται πιθανόν ο Τσώρτσιλ, σύμφωνα με τις αντιλήψεις που είχε διατυπώσει εδώ και καιρύ, να είχε δώσει τις σχετικές οδηγίες στους προϊσταμένους της SOE· για τη δολοφονία του Μουσολίνι και των επιτελών του αμέσως μετά τη σύλληψή τους. Η SOE και το OSS είχαν δώσει τις σχετικές οδηγίες t Σ.τ.Μ .: Special Operations Executive - Εκτελεστικό Σώμα Ειδικών Επιχειρή σεων.


89

στους συνδέσμους που διατηρούσαν ανάμεσα στους αντάρτες και, το αποτέλεσμα ήταν τα αιματηρά γεγονότα στη λίμνη Garda, στη βόρεια Ιταλία στα τέλη Απριλίου του 1945. Μερικοί από τους Γερμανούς ηγέτες, ο Αδόλφος Χίτλερ, ο Γιόζεφ Γκαίμπελς, ο Μάρτιν Μπόρμαν και αρκετοί άλλοι, ενερ γώντας χωρίς να λογαριάσουν τον Jackson και τις ανάγκες του Διεθνούς Δικαίου, αφαίρεσαν μόνοι τους τη ζωή τους, πριν παραπεμφθούν σε δίκη. Τα απομεινάρια της γερμανικής κυβέρνησης των Ναζί, όπως ο Αρχιναύαρχος Καρλ Νταίνιτς, τον οποίο ο Χίτλερ είχε διορίσει Πρόεδρο του Ράιχ και ο Στρατάρχης Βίλχελμ Κάιτελ, αρχηγός του Επιτελείου της Oberkommando der Wehrmacht (της Ανωτάτης Διοίκησης της Βέρμαχτ), είχαν καταφύγει σε έναν θύλακο, μέσα και γύρω από το Flensburg, κάτω ακριβώς από τα σύνορα της Δανίας, όπου τους είχαν περικυκλώσει τα βρετανικά στρα τεύματα κάτω από τις διαταγές του Στρατάρχη Bernard Law Montgomery, περιμένοντας οδηγίες από το Λονδίνο. Μεταξύ των πολλών υπηρεσιακών αλλαγών που υπαγορεύτηκαν από τον Χ ίτ λερ ως τελευταία του θέληση στη διαθήκη του, ήταν η καθαίρεση του Χάινριχ Χίμλερ από το αξίωμα του Reichsführer SS (Αρχηγός των SS) και η αντικατάσταση του Υπουργού Εξωτερικών Ρίμπε ντροπ από τον Κόμη Schwerin von Krosigk. Αργότερα στη Νυρεμβέργη -περιμένοντας να οδηγηθεί στην αγχόνη- ο Κάιτελ περιέγραφε στο γιο του αυτές τις τελευταίες ημέρες στο Flensburg. Μια ημέρα έφθασε ο Χίμλερ και κουβέ ντιαζαν επί μια ώρα. Του ζήτησε να παραιτηθεί, καθώς επιθυ μούσε να αναλάβει ο ίδιος την ανωτάτη διοίκηση. Όμως, σύμφω να με την πολιτική διαθήκη του Χίτλερ, ο Χίμλερ δεν κατείχε πλέον τη θέση του Αρχηγού των SS, και επικεφαλής του κράτους είχε διορισθεί ο Νταίνιτς. Ο τελευταίος ρώτησε τον Κάιτελ: « Τ ι θα τον κάνεις τώρα τον Χ ίμ λερ ;» 0 Κάιτελ απάντησε πως θα έπρεπε να τους αδειάζει τη γωνιά και συμφώνησαν να του το πουν ξεκάθαρα - να βάλει επάνω του κανένα πολιτικό ρούχο και να φύγει από εκεί. Απογυμνωμένος από όλα του τα αξιώματα, ο Χίμλερ, στις 6 Μάίου, αφού σκέφτηκε αρκετά μέχρι ν’ αποφασί σει, έδωσε στον Κάιτελ ένα γράμμα απευθυνόμενο προς τον Στρατηγό Αϊζενχάουερ, με το οποίο του πρόσφερε τις υπηρεσίες του, μετά τη λήξη του πολέμου. 0 Κάιτελ διάβασε το γράμμα και το έσκισε.21

90


Δεν είναι χωρίς σημασία το γεγονός, ότι και οι τρεις συμμαχι κές κυβερνήσεις, στην αρχή δέχτηκαν τα διαπιστευτήρια της κυ βέρνησης του Νταίνιτς και συμφώνησαν να διαπραγματευτούν τους όρους της παράδοσης με τους απεσταλμένους του Ναυάρ χου. Στις 7 Μάίου (ώρα 2 :4 Γ ), ο Στρατηγός Άλφρεντ Γιόντλ υπέ γραψε την άνευ όρων παράδοση του γερμανικού στρατού στο Στρατηγείο του Α'ίζενχάουερ στη Rheims στη Γαλλία. Αλλά δεν θα άρχιζε να ισχύει πριν από τις 9 Μάίου, ώστε να δοθεί η ευκαι ρία σε χιλιάδες στρατιώτες, γυναίκες και παιδιά, να ξεφύγουν από την προέλαση των Σοβιετικών. Στις 9 Μάίου, ο Στρατάρχης Κάιτελ υπέγραψε για μια ακόμη φορά τα έγγραφα της άνευ όρων παράδοσης, αυτή τη φορά στο Σοβιετικό Στρατηγείο, στο Karlshorst, στα προάστια του Βερολίνου. Ο Κάιτελ συνελήφθη στις 13 Μάίου και ο Άλφρεντ Γιόντλ επρόκειτο να διατηρηθεί προσωρινά στην Ανωτάτη Διοίκηση της Βέρμαχτ, την OKW. Τι ήταν γνωστό εκείνη την εποχή για τα «γερμανικά στρατό πεδα συγκεντρώσεως;» Τα φοβερότερα βρίσκονταν στις ζώνες που είχαν καταληφθεί από τους Σοβιετικούς και γι’ αυτό δεν ήταν αμέσως προσιτά στους Συμμάχους. Σε πολλά στρατόπεδα που απελευθερώθηκαν από τους Αμερικανούς ή τους Βρετανούς, συμπεριλαμβανομένων και αυτών του Buchenwald, του BergenBelsen και του Νταχάου, φωτογραφήθηκαν, για μελλοντική χρή ση, φρικτές σκηνές θανάτου από πείνα και επιδημίες - σκηνές που δεν θα έπρεπε να εκπλήσσουν, εκ των υστέρων, τις Συμμαχι κές Δυνάμεις, που τους τελευταίους μήνες βομβάρδιζαν συστη ματικά τα σιδηροδρομικά δίκτυα ανεφοδιασμού και ανατίναζαν τις φαρμακευτικές βιομηχανίες, στοχεύοντας ακριβώς σ’ αυτή την εμφάνιση των ιπποτών της Αποκαλύψεως.22 ΓΙΑ Μ ΕΡΙΚΕΣ Η Μ ΕΡΕΣ ο Νταίνιτς προσπάθησε να επαναφέρει τη γερμανική έννομη τάξη. Στις 11 Μάίου, το Συμμαχικό Συμβούλιο Ελέγχου που το αποτελούσαν ανώτεροι Βρετανοί και Αμερικα νοί αξιωματικοί, ήλθε σε επαφή μαζί του στο Flensburg. Ύστερα από τέσσερις ημέρες, μετά από υπόδειξη του Schwerin von Krosigk, του νέου Υπουργού Εξωτερικών, ο Νταί νιτς εξέδωσε ένα διάταγμα με το οποίο όριζε ως αρμόδιο Δικα στήριο για την εκδίκαση των απάνθρωπων πράξεων στα γερμα νικά στρατόπεδα συγκεντρώσεως, το Δικαστήριο του Ράιχ στη Λειψία, όπως είχε γίνει και το 1921, μετά τον Α' Παγκόσμιο Πό

ΑΝ ΔΕΝ Μ Π Ο Ρ Ο Υ Μ Ε Ν Α ΤΟΥΣ ΛΥΝΤΣΑΡΟΥΜΕ, ΤΟΤΕ.

91

λεμο. Ο Νταίνιτς έστειλε ένα αντίγραφο αυτού του διατάγματος στον Στρατηγό Αϊζενχάουερ, τον Ανώτατο Διοικητή των Συμμά χων, με την παράκληση να επιτρέψει στα γερμανικά δικαστήρια να λάβουν όλα τα αναγκαία μέτρα και να δικάσουν τους ενό χους. «Ο γερμανικός λαός», έγραφε ο Αρχιναύαρχος στον Αϊζενχάουερ, «ομόφωνα και μετά βδελυγμίας καταδικάζει τις θηριω δίες και τις απάνθρωπες πράξεις που περιγράφονται στις ανα φορές των Συμμάχων, επειδή βρίσκονται σε πλήρη αντίθεση προς τις βασικές αρχές και τις ηθικές αξίες του. Η αληθινή, η γνήσια αίσθηση της δικαιοσύνης του γερμανικού λαού, απαιτεί τα εγκλήματα που διαπράχθηκαν να δικαστούν αμέσως και με τη μέγιστη αυστηρότητα».23 0 διοικητής των Συμμάχων δεν απάντησε. Στις 17 Μαΐ'ου, ο Αϊζενχάουερ έστειλε τον σύμβουλό του σε θέματα πολιτικής Robert Murphy και τον αξιωματικό του επιτελείου του, τον Υπο στράτηγο Lowell W. Rooks, να συναντήσουν τον Νταίνιτς και να εξετάσουν κατά πόσο η κυβέρνησή του ήταν νόμιμη. Ανέφεραν πως ο Νταίνιτς είχε υπαινιχθεί μια κοινή σταυροφορία Συμμάχων και Γερμανών, εναντίον των Ρώσων. Αυτή η πρόταση θεωρήθηκε τελείως απαράδεκτη από τον Αϊζενχάουερ. Αφού άφησε να περάσουν μερικές ημέρες έως ότου οι αξιωματικοί της αντικατασκοπίας ανακρίνουν μέχρι τελικής πτώσεως τον Υπουργό Εξοπλισμών και Πολεμοφοδίων Albert Speer και κατάσχουν τους ογκώδεις φακέλους του, διέταξε τη σύλληψη της κυβέρνησης του Νταίνιτς. Στις 23 Μαΐου, οι Rooks και Murphy επέστρεψαν στο Flensburg με καμιόνια γεμάτα Β ρ ε τανούς στρατιώτες. 0 Νταίνιτς συνελήφθη μαζί με όλα τα μέλη της μεταβατικής του κυβέρνησης. Συνελήφθη επίσης ο Άλφρεντ Γιόντλ όπου και του αφαιρέθηκαν τα πολύτιμα ημερολόγιά του.24 0 Murphy έγραφε αργότερα: «Η Βρετανική Στρατιωτική Αστυ νομία έκανε τις συλλήψεις και, θυμίζοντας στρατιώτες άλλων, αλήστου μνήμης, εποχών, οι άνδρες “ απελευθέρωσαν” μερικά ενθύμια και τα πήραν μαζί τους. Το γερμανικό προσωπικό, συ μπεριλαμβανομένου και του βοηθητικού, όπως γραμματείς και υπάλληλοι γραφείου, διατάχθηκε από τους αξιωματικούς της στρατιωτικής αστυνομίας να παραδώσει καθετί κινητό, ειδικά χρήματα και ρολόγια χεριού».25 Την ίδια ημέρα, ο Χάινριχ Χίμλερ πέθανε λίγο μετά τη σύλλη ψή του κοντά στο Lüneburg. Ίσως να εκτελέστηκε με συνοπτικές

92


διαδικασίες από τα βρετανικά στρατεύματα ή ίσως έθεσε ο ίδιος τέρμα στη ζωή του, λίγο πολύ οικειοθελώς. Αυτό ήταν το τέλος του Γ ' Ράιχ. Εφαρμόζοντας τη Διακήρυξη του Βερολίνου στις 5 Ιουνίου του 1945, οι Σύμμαχοι οικειοποιήθηκαν όλα τα κυριαρχι κά δικαιώματα της Γερμανίας. ο ΕΝΑΣ μ ε τ ά ΤΟΝ ΑΛΑΟ, οι μελλοντικοί πρωταγωνιστές στο δράμα της Νυρεμβέργης άρχιζαν να συλλαμβάνονται. Αυτούς, τους οποίους τα Διεθνή Μέσα Ενημέρωσης χαρακτήριζαν ως μεγάλους εγκληματίες πολέμου, δεν τους μεταχειρίστηκαν και τόσο με το γάντι. Αφού ξυλοκοπήθηκε άγρια ο μισητός Ναζί, Περιφερειακός Διοικητής της Πολωνίας Hans Frank, μεταφέρθηκε από Αμερικα νούς στρατιώτες στη δημοτική φυλακή του Miesbach. Τον κάλυ ψαν με έναν μουσαμά για να κρύψουν τα ίχνη από τα χτυπήμα τα. Κάτω από το μουσαμά, ο Frank προσπάθησε, χωρίς επιτυχία, να ανοίξει μια αρτηρία στο αριστερό του χέρι.26 Στον Gauleiter της Φραγκονίας και εκδότη εφημερίδων Julius Streicher επιφυλάχθηκε ακόμη σκληρότερη μεταχείριση, όταν τον ανακάλυψε ένας Αμερικανός αξιωματικός, ο Ταγματάρχης Henry Bütt, σ’ ένα σπίτι στο Waidbruck στο Τυρόλο, στις 22 Μαΐ'ου. Όταν ρωτήθηκε για την ταυτότητά του, εντυπώσιασε τους διώκτες του: «Julius Streicher» δήλωσε. Τον οδήγησαν στη φυλακή στο Σάλτσμπουργκ. Εκεί του έβαλαν χειροπέδες και παρέμεινε, με δεμένα χέρια, επί πέντε ημέρες.27 Με χειροπέδες, φορώντας μόνο πουκάμισο και παντελόνι, οδηγήθηκε στις 23 Μάίου στο Freising στη Βαυαρία, όπου τον έριξαν σ’ ένα σκοτεινό κελί. Δεν υπήρχε μέσα ούτε κρεβάτι ούτε καρέκλα. «Δύο ή τρεις φορές την ημέρα», έγραφε μετά από λίγο, «μ ε υποχρέωναν να στέκομαι με την πλάτη στον τοίχο κρατώ ντας τα χέρια μου, με τις χειροπέδες, πάνω από το κεφάλι μου, ενώ κάποιος μαύρος ή κάποιος της στρατιωτικής αστυνομίας με χτυπούσε γύρω από τα γεννητικά μου όργανα επί ένα λεπτό π ε ρίπου, με ένα δερμάτινο καμουτσίκι. Αν προσπαθούσα να απο φύγω τα χτυπήματα με τα δεμένα μου χέρια, με κλωτσούσαν στους όρχεις. Το πέος και οι όρχεις μου ήταν άσχημα πρησμέ να». Κάπως λιγότερο επώδυνη ήταν η επίσκεψη του «λευκού στρατονόμου» και των Αμερικανών στρατιωτών, που τον υπο χρέωναν να ανοίγει το στόμα του, δύο ή τρεις φορές την ημέρα,

93


ώστε να μπορούν να φτύνουν μέσα. Όταν προσπαθούσε να το κρατήσει κλειστό, του το άνοιγαν με τη βία, χρησιμοποιώντας ένα ξύλινο ραβδί. Επίσης, τον υποχρέωναν να πίνει τα ούρα του. Μια φορά που αρνήθηκε να το κάνει, τον μαστίγωσαν. «Κ άθε φορά που έμπαινε στο κελί μου κάποιος στρατονόμος των λευ κών, ξεκολλούσε τρίχες από το στήθος και τα βλέφαρα μου». Κάποτε που ο Streicher αρνήθηκε να φάει τα σάπια αποφάγια που του είχαν σερβίρει, τον έριξαν στο πάτωμα και τον υποχρέ ωσαν να γλείψει τα (μαύρα) πόδια του στρατιώτη. Στις 26 Μάίου του είπαν να ετοιμαστεί για το Βισμπάντεν. Λί γες ώρες πριν, ένας από τους φαντάρους του είπε χαμογελώντας σαρκαστικά: «Τώρα θα σε σφάξουν, θα σε σφάξουν!» και έκανε τη χαρακτηριστική κίνηση, όπως όταν κόβουν το λαιμό κάποιου. Μετά, ένας νέγρος στρατιώτης τον οδήγησε στις τουαλέτες και αφού έριξε σε μια λεκάνη του αποχωρητηρίου τα ρούχα του, τον διέταξε να ντυθεί - πράγμα εύκολο να το λες, αλλά δύσκολο να το κάνεις με δεμένα τα χέρια. Του έβγαλαν τις χειροπέδες μόνο όταν έφθασε στο Βισμπάντεν. «Από τότε», έγραφε ο Streicher, «τέθηκα κάτω από ιατρική παρακολούθηση. Ο διοικητής της φυ λακής στο Βισμπάντεν (που λέει ότι είναι Εβραίος) μου επεφύλαξε ευπρεπή μεταχείριση».28 ❖

❖

♦>

♦>

♦>

0 Δικαστής Jackson γνώριζε καλά πως οι Γάλλοι, όπως και οι Ρώσοι, δεν ήταν ένθερμοι υποστηρικτές της ιδέας να παραπεμφθούν σε δίκη οι εγκληματίες πολέμου. 0 Joseph Grew, ο νέος Υφυπουργός Εξωτερικών, τηλεγράφησε στο Παρίσι για να ζητή σει από την κυβέρνηση του Στρατηγού Ντε Γκωλ να ορίσει επισήμως εκπροσώπους της για τις διαπραγματεύσεις. Ταξιδεύοντας αεροπορικώς με τον Συνταγματάρχη John Η. Amen από την Ουάσινγκτον στο Παρίσι, στις 22 Μάίου, ο Jackson συνειδητοποίησε πως συνταξίδευε με τον Γάλλο Υπουργό Εξωτε ρικών Georges Bidault και τον Πρέσβη Henri Bonnet, οι οποίοι επέ στρεφαν στη Γαλλία από το Σαν Φρανσίσκο. Όταν δόθηκε διπλω ματικά η ευκαιρία, ο Jackson έθεσε το θέμα ευθέως στον Bidault. 0 δικαστής εξομολογήθηκε πως «όλοι οι παλαιότεροι νομικοί-διεθνολόγοι είναι εναντίον μας» εμμένοντας στο αξίωμα ότι: «όλοι οι πόλεμοι είναι νόμιμοι». Όμως, οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν επισή-

94


μως αποκηρύξει αυτή τη θέση, υιοθετώντας το πρόγραμμα LendLease υποστήριξε ο Jackson. Ο Bidault φυσικά δεν έδειξε να εντυ πωσιάζεται, επέμενε μόνο ως προς την ανάγκη άμεσης ενέργειας, όποιος και αν ήταν ο τρόπος που θα διάλεγαν.29 Οι Jackson και Amen συναντήθηκαν στη Γαλλία με τον Στρατη γό Edward C. Betts, Στρατιωτικό Επίτροπο στο αμερικανικό θέα τρο των πολεμικών επιχειρήσεων, με τον Συνταγματάρχη Bernard Bernstein, που ήταν άνθρωπος του Morgenthau και είχε αναρριχηθεί με πλάγια μέσα μέχρι το Στρατηγείο του Αϊζενχάουερ, στη θέ ση του προϊσταμένου πολιτικών υποθέσεων, και με τον τοπικό προϊστάμενο του OSS.30 Ο Jackson γρήγορα κατάλαβε πως το Πα ρίσι υπέφερε ελάχιστα έως καθόλου, από τη ναζιστική κατοχή -όπως αναφέρει στο ημερολόγιό του- ενώ αντίθετα υπέφερε πο λύ περισσότερο από τους Αμερικανούς. Κατέλυσαν στο ξενοδο χείο Ritz, και το επόμενο πρωί επισκέφτηκαν το παλαιό ξενοδο χείο Majestic, όπου είχε κάποτε εγκατασταθεί το Στρατηγείο του Στρατάρχη Gerd von Rundstedt, ανώτερου διοικητή του δυτικού μετώπου επί Χίτλερ. Εδώ ο Betts τον ενημέρωσε για τις τελευταίες παραπολιτικές συζητήσεις, όπως για παράδειγμα ότι ο Πολωνός Πρέσβης στις Βρυξέλλες του είχε πει πως οι Ρώσοι είχαν ήδη γεμίσει δεκαεπτά νέα στρατόπεδα συγκεντρώσεως στην Πολωνία, με αυτούς που αντετίθεντο στην κυβέρνηση ανδρεικέλων που είχαν εγκαταστήσει στη Βαρσοβία. Ο Betts είχε εγκαταστήσει στο Βισμπάντεν ένα Κ έ ντρο Τεκμηριώσεως, στο οποίο φυλάσσονταν επίσης «κουτιά με δαχτυλίδια, κοσμήματα, χρυσά σφραγίσματα δοντιών κλπ., που τα είχαν μαζέψει τα SS και τα φύλαγαν εκεί, σε γερμανικές τράπεζες. Έ λεγε ότι υπήρχαν πάνω από εξακόσιοι φάκελοι υποθέσεων εγκλημάτων πολέμου, οι περισσότεροι από τους οποίους δεν π ε ριείχαν τίποτε περισσότερο από μαρτυρικές καταθέσεις. Περί που είκοσι υποθέσεις είχαν δικαστεί σύμφωνα με το κοινό ποινι κό δίκαιο και οι περισσότεροι από τους κατηγορουμένους είχαν καταδικασθεί σε θάνατο και εκτελεσθεί. Πάντως, εκτός από δύο υποθέσεις που δικάζονταν τώρα, δεν υπήρχαν άλλες έτοιμες. Και ασφαλώς, δεν μπορούσαν ακόμη να τεκμηριώσουν μια ποινική δίωξη όπως την επιθυμούσε ο Jackson - να θεωρηθεί ως αυτοτε λές έγκλημα η συνωμοσία με σκοπό τον πόλεμο. 0 Αμερικανός Πρέσβης στο Παρίσι Jefferson J. Caffery του είπε πως οι τοπικές δίκες στο Παρίσι προχωρούσαν αργά, η δε σχεδιαζόμενη παρα


95

πομπή σε δίκη του, κατά γενική ομολογία, αξιοσέβαστου Στρα τηγού Πετέν, ήταν ένας «πραγματικός πονοκέφαλος».31 Στις 25 Μάΐου, ο Στρατηγός Α'ίζενχάουερ που αναπαυόταν για λίγες ημέρες στο Παρίσι, κάλεσε τον Jackson να τον επισκεφθεί στο ξενοδοχείο Raphael. Οι απόψεις του Στρατηγού φαίνε ται ότι είχαν κάπως αλλάξει μετά τις συνομιλίες που είχε με τον Morgenthau το προηγούμενο καλοκαίρι. «Ε ίπ ε πως δεν συμφω νεί να εκτελεσθεί κανείς χωρίς δίκη», σημείωνε αργότερα ο Jackson, «και έλπιζε να μη διαρκέσουν πολύ αυτές οι δίκες». Όταν ο Jackson περιέγραψε τα σχέδιά του να παραπεμφθεί σε δίκη ολόκληρη η Γκεστάπο, ως οργάνωση, ο Α'ίζενχάουερ απά ντησε ζωηρά πως ήταν ανεπιφύλακτα υπέρ αυτής της άποψης, και υπερθεμάτισε, συμπληρώνοντας πως «κάθε μπάσταρδος που ανήκε σ’ αυτή τη συμμορία» ήταν, χωρίς συζήτηση, ένοχος στα μάτια του. Ο Betts παρενέβη λέγοντας πως σκόπευε να ζητήσει την άδεια από το Υπουργείο Πολέμου, να φυλακισθούν αυτού του είδους οι κρατούμενοι σε κοινές φυλακές και όχι σε ειδικά στρατόπεδα για εγκληματίες πολέμου. Ο Α'ίζενχάουερ συγκατένευσε υψώνοντας το χέρι του και του είπε να τους βάλει, με δική του ευθύνη, σε όποια φυλακή θέλει - «δεν υπάρχει λόγος να απασχολούμε την Ουάσινγκτον με τέτοια θέματα». «Άνθρωπος πρακτικός, ελευθερόστομος μέσα σε ευπρεπή πλαίσια, ένας πο λύ επιβλητικός ηγέτης» - έτσι συνόψισε τη γνώμη του ο δικαστής για τον ανώτατο διοικητή των Συμμάχων.32 Αργότερα, ο Jackson γευμάτισε με αρχηγούς της γαλλικής αντίστασης, που του σέρβιραν παραμυθάκια για σχέδια των Γερ μανών να εξολοθρεύσουν ένα ολόκληρο στρατόπεδο και για έντεκα χωρικούς κοντά στο Baden-Baden, οι οποίοι κατηγορήθηκαν πως λυντσάρισαν Αμερικανούς πιλότους που έπεσαν στα χέ ρια τους πηδώντας με αλεξίπτωτο. Ο δήμαρχος του χωριού είχε παραδώσει αυτούς τους αχρείους στις γαλλικές αρχές κατοχής. Αλλά ο Jackson κυνηγούσε πολύ μεγαλύτερα ψάρια από αυτά. ΜΕ μ α τ ι α ο ρ θ ά ν ο ιχ τ ά από έκπληξη, ως κλασικός Αμερικανός του ρίστας, ο δικαστής έκανε την πρώτη του επιδρομή στη Γερμανία το επόμενο πρωί. Πραγματοποίησε μια σύντομη επίσκεψη στο αρχηγείο του αμερικανικού στρατού, με το κωδικό όνομα ROUND UP στη Φρανκφούρτη, επί του ποταμού Μαίην. Πέταξε με το α ε ροπλάνο του Στρατηγού Donovan σε χαμηλό ύψος πάνω από π ε

96


δία μαχών, γεμάτα με κατεστραμμένο πολεμικό υλικό, γκρεμι σμένα κτίρια και αγρούς σκαμμένους από τις βόμβες. Η Φρανκφούρτη, όπου ο αμερικανικός στρατός είχε καταλάβει τα καλά εξοπλισμένα και ήδη αποκατεστημένα κτίρια της διοίκη σης της I.G. Farben^ ήταν ένας σωρός από μπάζα - καμένοι και κατεστραμμένοι σιδηροδρομικοί σταθμοί, αναποδογυρισμένα τρένα και κτίρια χωρίς στέγες και παράθυρα. Ό,τι κι αν ένιωσε ο Jackson αντικρίζοντας μια τέτοια καταστροφή, το κράτησε για τον εαυτό του, τότε και αργότερα. Τα πλήθη των άστεγων Γερμα νών κοίταζαν το δικαστή και τους Αμερικανούς αξιωματικούς που τον συνόδευαν, και τα απαθή πρόσωπά τους δεν φανέρωναν ούτε μίσος ούτε εκδικητικότητα. Ως προς το θέμα των εγκληματιών πολέμου, που ενδιέφερε πρωτίστως τον Jackson, οι εκεί Αμερικανοί δεν ήταν σε θέση να του πουν πολλά πράγματα. 0 επικεφαλής του Επιτελείου του Αϊζενχάουερ, ο Walter Bedell Smith, εξέφρασε την οργή του εναντίον του Στρατηγού Bernhard Ramcke, του Σώματος Αλεξιπτωτιστών της Λουφτβάφε, κατηγορώντας τον ύτι είχε σκοτώσει Αμερικα νούς κρατουμένους στη Βρέστη, και εναντίον ενός αξιωματικού των SS που είχε πυροβολήσει γύρω στους 200 Αμερικανούς αιχμα λώτους στις Αρδέννες - προφανώς αναφερόταν στον Jochen Peiper. Ο Peiper αργότερα αθωώθηκε γι’ αυτή την υπόθεση, και μετά από τριάντα χρόνια δολοφονήθηκε από τρομοκράτες που έκαψαν το σπίτι του στη Γαλλία. Κατά τα άλλα, ο Στρατηγός εξέ φρασε τη βαθιά του εκτίμηση για τη Βέρμαχτ του Χίτλερ, και την εξαιρετική του εκτίμηση για τον Στρατηγό Johannes Blaskowitz, ο οποίος, ως ανώτερος διοικητής στο Ανατολικό Μέτωπο, το 193940, αρνήθηκε να υπακούσει σε διαταγές για μαζικές εκτελέσεις στην Πολωνία και αντικαταστάθηκε απύ έναν αξιωματικό των SS. (Παρ’ όλα αυτά, ο Blaskowitz κρατήθηκε από τους Αμερικανούς στις φυλακές της Νυρεμβέργης όπου αυτοκτόνησε, πηδώντας από το παράθυρο, την ημέρα που άρχιζε η Δίκη των Στρατηγών.)33 Η ενοχλητική Οδηγία αρ. 1067 των αρχηγών των επιτελείων, ε ί χε αρχίσει ήδη να δημιουργεί μεγάλα προβλήματα. Ο Bedell Smith έλεγε στον Jackson πως, ενώ απαγορευόταν στα αμερικανικά στρατεύματα να «συναναστρέφονται» τους ντόπιους, οι Ρώσοι * Σ.τ.Μ .: Industrie GewerKschaft Farben. Η Εργατική Συνομοσπονδία Βιομηχα νιών Χρωμάτων.


97

καλλιεργούσαν σχέσεις με τους εργάτες και τους χωρικούς στις ζώνες κατοχής τους, προσηλυτίζοντάς τους στον κομμουνισμό. «Ο ι Ρώσοι», έλεγε ο Bedell Smith, «αρνούνταν να συνεργασθούν για τη δημιουργία ενός Συμμαχικού Συμβουλίου Ελέγχου, όπως είχε συμφωνηθεί. Λεηλατούσαν ανελέητα την Ανατολική Ευρώπη και συνελάμβαναν και σκότωναν “ όλους τους επιφανείς πολίτες, διανοούμενους, νομικούς, κρατικούς αξιωματούχους, καθηγητές καθέναν που θα μπορούσε να ξεσηκώσει το λαό να αντισταθεί” ». Μαζικές εκτελέσεις; Ακόμη και νομικούς; 0 Jackson σημείωσε όλα αυτά που του είχε πει ο Bedell Smith.34 Όταν μετά από λίγες ημέρες επέστρεψε στην Ουάσινγκτον, άκουσε με την ίδια απάθεια τον Αμερικανό Πρέσβη στο Βελιγρά δι Richard Patterson, να αναφέρει ότι, με διαταγές του Στρατάρ χη Τίτο, ή μάλλον των αφεντικών του από τη Σοβιετική Ένωση, είχαν αρχίσει μαζικές εκτελέσεις, διανοουμένων και επιχειρημα τιών. «Μέλη της γιουγκοσλαβικής κυβέρνησης τον πληροφόρη σαν πως είχαν μόλις εκτελέσει τον αδελφό μιας νεαρής γυναίκας που εργαζόταν ως μεταφράστρια στην Αμερικανική Πρεσβεία. Δεν είχε δικαστεί ούτε του είχε απαγγελθεί κάποια κατηγορία, ανήκε όμως σε οικογένεια τραπεζιτών».35 Σε έναν ιδανικό κόσμο όλα αυτά θα έδιναν τροφή για σκέψεις. Αλλά η Γερμανία, το Μάιο του 1945 δεν ήταν ένας ιδανικός κό σμος. Οι στρατιώτες του Χίτλερ είχαν διαπράξει εγκλήματα σε τέτοια έκταση που δεν υπάρχει όμοιά της στην Ιστορία, και η φ ι λοδοξία του Jackson έκαιγε τώρα τόσο έντονα μέσα του, που δεν δυσκολεύτηκε να φορέσει τις παρωπίδες που ήταν απαραίτητες, εφόσον επρόκειτο να καθίσει δίπλα δίπλα με εγκληματίες πολέ μου, για να δικάσει εγκλήματα πολέμου. 0 ΣΤΡΑΤΗΓΟΣ DONOVAN επισκέφθηκε το Στρατηγείο της 12ης Στρα τιάς στο Βισμπάντεν. Επιστρέφοντας, έδωσε στον Jackson έναν αριθμό φακέλων που αφορούσαν ήσσονος σημασίας υποθέσεις, τους οποίους είχε συγκεντρώσει η νομική υπηρεσία της Στρατιάς - κυρίως αναφορές για τη δολοφονία Αμερικανών αεροπόρων και το ανακριτικό υλικό που αφορούσε δυο γιατρούς που υπηρε τούσαν σε νοσοκομείο, όπου σκότωναν με μορφίνη ανθρώπους τους οποίους θεωρούσαν βάρος για την κοινωνία ή πολιτικά ενο χλητικούς. «Εκείνοι οι άνθρωποι», έγραψε ο Jackson μόλις διά βασε τους φακέλους επιστρέφοντας αεροπορικώς στο Παρίσι,

98


«θάφτηκαν γυμνοί, χωρίς φέρετρο, πριν ακόμη κρυώσουν». Οι Γερμανίδες νοσοκόμες όταν τις ανέκριναν, απάντησαν πως δεν πίστευαν ότι έκαναν κάτι κακό, έγραφε. «Μας είχε δοθεί από ανωτέρους αυτή η διαταγή».36 Κάτω από το αεροπλάνο τους, καθώς εκείνος επέστρεφε στο Παρίσι, με ενισχυμένη την εμπιστοσύνη στην ακεραιότητά του για να παρευρεθεί σε γεύμα στο Ritz, ξετυλίγονταν οι ισοπεδωμένες πόλεις και τα χωριά της δυτικής Γερμανίας. Του θύμισαν τα Σόδομα και τα Γόμορρα που είχαν καταστραφεί από την έλλειψη και της ελάχιστης θέλησης να αγωνιστούν για λίγη αξιοπρέπεια.37

Στο Παρίσι τα πράγματα φαίνεται πως άρχιζαν να παίρνουν κα λό δρόμο. 0 Jackson γευμάτισε με τον διοπτροφόρο Allen Dulles, με το τετράγωνο θεληματικό πηγούνι, που ήταν επικεφαλής της μυστικής δράσης του OSS στην ουδέτερη Ελβετία. Όπως ισχυριζό ταν καμαρώνοντας αυτός ο Καζανόβας της μυστικής υπηρεσίας, (όπως είχε κάνει προηγουμένως και ο Στρατηγός Donovan) είχε στα χέρια του κάποιον μάρτυρα, ο οποίος ήταν ένας από τους ιδρυτές της Γκεστάπο και ήταν έτοιμος να καταθέσει. Είχε επίσης έναν μάρτυρα, σημείωσε ο Jackson, ο οποίος «επ ί σειρά ετών μας παρέδιδε τηλεγραφήματα και αναφορές μέσα από το ίδιο το Γερ μανικό Υπουργείο Εξωτερικών». Αυτός ο άνθρωπος, κάθε μήνα, έστελνε αυτά τα στοιχεία στην Ελβετία και κάθε τρεις μήνες ερχό ταν ο ίδιος, ως αγγελιαφόρος του Γερμανικού Υπουργείου Εξωτε ρικών, με περισσότερα ακόμη έγγραφα και τα παρέδιδε στον Dulles. Επίσης, είπε ο Dulles, μετά από πολλές διαπραγματεύσεις ε ί χε καταφέρει να πάρει τα αυθεντικά ημερολόγια του Κόμη Γκαλεάτσο Τσιάνο, του Υπουργού Εξωτερικών του Μουσολίνι, που είχε παντρευτεί την κόρη του Ντούτσε, την'Εντα, και εκτελέσθηκε από ιταλικό στρατιωτικό απόσπασμα το 1944. Χολωμένη που ο πατέρας της δεν παρενέβη να σώσει τον άνδρα της, η Έντα έβγαλε λαθραία από την Ιταλία, δεμένους στην κοιλιά της, πέντε τόμους από αυτά τα ογκώδη ημερολόγια, τα οποία ήταν γεμάτα, όπως είπε ο Dulles, με ενοχοποιητικά στοιχεία για τον Γιόακιμ φον Ρίμπεντροπ, τον τέως Υπουργό Εξωτερικών του Χίτλερ.38 Τέλος, ο Dulles ισχυρίσθηκε ότι είχε στην κατοχή του έναν πλήρη


99

κατάλογο με φωτογραφίες όλων αυτών που ήταν μέλη των SS τα τελευταία δύο χρόνια. « Τ ι θεόπεμπτη τύχη θα ήταν, αν όλα αυτά αποδεικνύονταν αληθινά» έγραφε ο Jackson. «Δεν έχω λόγους να αμφιβάλλω για τα λεγόμενά του, αλλά έχω τόσες φορές αναζητήσει τον θησαυ ρό, και στο τέλος βλέπω πως είναι άνθρακας! » 39 αναχώρησε αεροπορικώς για το Λονδίνο. Διασχίζο ντας με αυτοκίνητο τους δρόμους της αυτοκρατορικής πρωτεύου σας, βρήκε τις καταστροφές των βομβαρδισμών λιγότερο δραμα τικές απ’ ό,τι περίμενε. «Είναι ελάχιστα αντιληπτές, αν μάλιστα τις συγκρίνεις με την ολοκληρωτική καταστροφή των γερμανικών πόλεων». 0 ίδιος και η μικρή ομάδα του στρατωνίστηκαν στο ξε νοδοχείο Claridge’s, όπου φιλοξενούνταν βασιλείς και βασίλισσες που επισκέπτονταν το Λονδίνο, σε μια σουίτα που είχε θέα, όπως παρατήρησε, προς την Αμερικανική Πρεσβεία - μερικά ενδιάμε σα κτίρια είχαν γκρεμιστεί από γερμανικές βόμβες.40 Στη Grosvenor Square έμαθε από τον Πρέσβη των ΗΠΑ John G. Winant ότι ο Τσώρτσιλ είχε αρχικά στείλει ένα μνημόνιο στον Άντονυ Ήντεν με το οποίο πρότεινε τον Λόρδο Καγκελάριο, τον Υποκόμη Simon, ως ομόλογο του Jackson στην ποινική διαδικα σία. 0 Simon επιθυμούσε διακαώς να αναλάβει αυτόν τον ιστορι κό ρόλο. Και πράγματι είχε ασκήσει μεγάλη πίεση επί πολύ και ρό για να το επιτύχει. Αλλά ο Ήντεν ματαίωσε τα σχέδιά του υποστηρίζοντας πως το μίασμα της προπολεμικής πολιτικής του δραστηριότητας, τον ακολουθούσε ακόμη. Και πρότεινε αντί γ ι’ αυτόν, τον Γενικό Εισαγγελέα Sir David Maxwell Fyfe. 0 Jackson δεν είχε κάποια ιδιαίτερη προτίμηση. Αλλά διασκέ δασε αρκετά όταν τον πήρε παράμερα ο Simon και του εξήγησε «μακρηγορώντας, όλο υποκρισία» πως το λειτούργημά του δεν του επέτρεπε να του προσφέρει τις υπηρεσίες του και έτσι φρό ντισε να πάρει αυτή τη θέση, ο Γενικός Εισαγγελέας.41 Σε μια σύσκεψη με τις βρετανικές δικαστικές αρχές υπό την προεδρία του Λόρδου Wright, Προέδρου της Επιτροπής Εγκλη μάτων Πολέμου των Ηνωμένων Εθνών, λήφθηκε επίσημα η από φαση για το διορισμό του Γενικού Εισαγγελέα, ως ομολόγου του Jackson στη δίκη. Ο Τσώρτσιλ το ανακοίνωσε στο Κοινοβούλιο την ίδια ημέρα.42 Πάντως, οι Βρετανοί εξακολουθούσαν να δείχνουν αδιάφοροι γι’ αυτή τη δίκη. Κατά τη διάρκεια ενός γεύματος με ΣΤΗ

συ ν εχεία

100


τον Ήντεν, ο Jackson ανακάλυψε πως ο Βρετανός Υπουργός Εξω τερικών «μόλις που θυμόταν» τι είχε συμφωνηθεί στο Σαν Φρανσίσκο σχετικά με τη δίκη των εγκληματιών πολέμου.43 Την επόμενη ημέρα, στις 29 Μάίου, ο Sir David Maxwell Fyfe προήδρευσε σε μια συνάντηση που έγινε στη Βουλή των Λόρδων, στην αίθουσα C της οποίας οι τοίχοι ήταν επενδυμένοι με ξύλο, προκειμένου να αναφερθεί στην πρόοδο που είχε σημειωθεί σε συ γκεκριμένες υποθέσεις. Διαπιστώθηκε ότι η αίθουσα δεν ήταν μ ε γάλη. Όλοι συμφώνησαν ότι έπρεπε να υπάρξει μια αίθουσα Δικα στηρίου με όλο το μεγαλοπρεπή εξοπλισμό, δικαστές, τηβέννους -και περούκες αν ήταν δυνατόν- υποτυπώδης αν όχι ανύπαρκτη, υπήρξε η συμφωνία σχετικά με την ταυτότητα των κυρίων, για κα κή τύχη των οποίων θα στηνόταν όλη αυτή η διαδικασία. Η επιτροπή των Αμερικανών και των Βρετανών αξιωματούχων σοφίστηκε έναν «πρώτο κατάλογο επιλέκτων» -που βρίσκεται στα βρετανικά αρχεία- στον οποίο υπήρχε αναπόφευκτα το όνομα του Γκαίρινγκ, ακολουθούμενο περισσότερο διστακτικά από του « Ες ( ;)» και του «von Papen (;)». Ο Στρατηγός Donovan ρώτησε τι επρόκειτο να γίνει με αυτούς τους δύο τελευταίους. Ο Βρετανός Γενικός Εισαγγελέας τον διαβεβαίωσε πως θα έβρισκε τη λύση. Μετά από συζήτηση, κατέληξαν σε έναν καινούργιο κατάλογο στον οποίο αναφέρονταν γύρω στα δεκατέσσερα ονόματα, αρχίζο ντας από τον Γκαίρινγκ, τον αρχηγό του εργατικού μετώπου Robert Ley και τον θεωρητικό του Ναζισμού Alfred Rosenberg, του Ούγγρου Αντιβασιλέα Nicholas von Horthy συμπεριλαμβανομέ νου, αλλά χωρίς τον Ες και τον Papen.44 Όταν ξαναγράφτηκε ο κα τάλογος, στις 31 Μάίου, δεν υπήρχαν ερωτηματικά και έγινε απόρρητος. «Γκαίρινγκ, Ες, Rosenberg». Όλα αυτά θύμιζαν υπό θεση που σχεδιάστηκε πολύ πρόχειρα. Ανάμεσα στα χαρτιά του Jackson υπάρχει ένα μυστικό μνημό νιο που δίνει μια περισσότερο σαφή εικόνα αυτής της πρώτης συνεδρίασης. Μαζί του ήταν οι Bill Donovan και Bill Whitney με τον Sir David Maxwell Fyfe ήταν ο Γενικός Νομικός Σύμβου λος Sir Walter Monckton, ο σύμβουλος του Υπουργείου Οικονο μικών Sir Thomas Barnes, ο Patrick Dean που εκπροσωπούσε το Υπουργείο Εξωτερικών, και ο Υποστράτηγος Λόρδος Bridgeman, ως διευθυντής προσωπικού. Οι Βρετανοί ήταν φανερό πως δεν ενδιαφέρονταν και πολύ για την όλη υπόθεση και ήταν ευχα ριστημένοι που οι Αμερικανοί είχαν την πρωτοβουλία. Έκαναν


101

παρατηρήσεις ήσσονος σημασίας, αλλά στα σημεία όπου οι Αμερικανοί μιλούσαν μόνο για παραβιάσεις της γερμανικής νο μοθεσίας, επέμεναν να τεθεί μια πρόταση που έδινε έμφαση στη «συστηματική πολιτική των Ναζί, η οποία στόχευε στην καταδυ νάστευση της Ευρώπης». Όταν η συζήτηση στράφηκε στον κατάλογο των ονομάτων, ο Maxwell Fyfe πρότεινε τους Γκαίρινγκ, Ley, Rosenberg και Ρ ί μπεντροπ, στους οποίους ο ίδιος πρόσθεσε εκ των υστέρων το όνομα του Ναυάρχου Καρλ Νταίνιτς, του Αρχηγού του Ναυτικού και διαδόχου του Χίτλερ ως αρχηγού του Κράτους. Επεσήμανε ότι η βρετανική κοινή γνώμη θα μετρούσε την επιτυχία ή την αποτυχία της δίκης, βάσει αυτού που ο ίδιος ονόμαζε «ρύθμιση της υπόθεσης Γκαίρινγκ». Ήταν ένας περισσότερο κομψός τρό πος έκφρασης αυτού που είχε πει κάποτε ο Λόρδος Vansittart πως η μόνη ερώτηση που πραγματικά δεν είχε απαντηθεί, είναι ο τόπος που θα στηθεί η αγχόνη και το μήκος του σχοινιού. Ο Στρατηγός Donovan ήταν που πρότεινε να προστεθούν τα ονόματα των Ρούντολφ Ες και Franz von Papen. 0 Δικαστής Jackson είχε σημειώσει επίσης μερικά ονόματα, μεταξύ των οποίων του Franz Xaver Schwarz, ταμία των Ναζί, του Υπουργού Εσωτερι κών Wilhelm Frick, του Hans Frank, του Hjalmar Schacht, τέως διοι κητή της Τράπεζας του Γ' Ράιχ και ενός μυστηριώδους «W oolf» ίσως του Karl Wolff, Αρχηγού του Επιτελείου του Χάινριχ Χίμλερ, που δεν ήταν πλέον διαθέσιμος. Αλλά αυτά τα ονόματα ήταν πολύ ασήμαντα για τα γούστα των Λονδρέζων. Σύντομα υποστήριξαν την άποψη ότι ο κατάλογος θα έπρεπε να περιοριστεί στους πλέον υψηλά ιστάμενους αξιωματικούς και υπουργούς, ώστε να αποφευ χθεί η προβολή του επιχειρήματος από τους κατηγορουμένους πως «υπάκουσαν στις άνωθεν διαταγές», οι οποίες δέσμευαν τα κατώ τερα κλιμάκια. Ως προς τον αριθμό και τη διάρκεια αυτών των μεγάλων δ ι κών, ο Jackson επιθυμούσε να γίνει μόνο μία, στην οποία θα μπο ρούσε να συμπτυχθεί όλη η ιστορία της συνωμοσίας των Ναζί. Αυ τή ήταν μια καινοφανής ιδέα για τους Άγγλους, αλλά φαίνονταν αποφασισμένοι να συμφωνήσουν μαζί του όπως επίσης και με το προσφιλές του σχέδιο. Οι Βρετανοί φαντάζονταν μια γρήγορη δ ί κη, γύρω στους δέκα Γερμανούς κατηγορουμένους, που θα διαρκούσε περίπου δύο εβδομάδες. 0 Jackson αποκάλυψε συνεσταλ μένα, πως είχε στο νου του κάτι, «κάπως ευρύτερο».

102


τις μεθόδους τιμωρίας που θα έπρεπε να εφαρμοσθούν, ο Jackson πρότεινε δύο βασικές αρχές - πως όλες οι ποινές θα μπορούσαν να αναθεωρηθούν από το Συμβούλιο Ελέγχου στο Βερολίνο, που ήταν τώρα το ανώτατο κυβερνητικό σώμα στην κατεχόμενη Γερμανία· και ότι η αγχύνη ήταν η πρέπουσα ποινή για τους σημαντικότερους εγκληματίες. Οι Βρετανοί σημείωσαν ότι το δικό τους εγχειρίδιο -προφανώς ο Στρατιωτικός Ποινικός Κώδικας- «επ έτρ επ ε» επίσης τον τυφεκισμό, αλλά φάνηκε να συμφωνούν πως η αγχόνη ήταν η πρέπουσα ποινή για «αυτού του είδους το έγκλημα». Ορισμένοι από αυτούς διψούσαν για περισσότερο μεσαιωνι κές ποινές- ο Sir David Maxwell Fyfe αποκάλυψε πως είχαν σκεφτεί τις σωματικές ποινές (στο χειρόγραφό του ο Jackson χρησι μοποιεί τη λέξη «ραβδισμός») καθώς ο αγγλικός νόμος επιτρέπει το μαστίγωμα ανθρώπων που έχουν καταδικαστεί για ένοπλη λη στεία ή για έκλυτο βίο με σκοπό την κερδοσκοπία.45 0 Jackson και ο Donovan αντέτειναν πως η αμερικανική κοινή γνώμη δεν τα ανέχεται αυτά.46 Από το Παρίσι και τη Μόσχα δεν υπήρξε καμιά ανταπόκριση. Οι Βρετανοί και οι Αμερικανοί συμφώνησαν να ασκήσουν πίεση στις κυβερνήσεις τους, να χαλάσουν τους Γάλλους και τους Ρώ σους να πάρουν μέρος στη διαδικασία άσκησης ποινικής δίωξης των εγκληματιών, αλλά συμφώνησαν επίσης να προχωρήσουν και μόνοι τους, όπως φαινόταν προς το παρόν αρκετά πιθανό. Πριν φύγει από το Λονδίνο, ο Jackson επισκέφθηκε τον Σ οβιε τικό Πρέσβη, μαζί με τους Donovan και Winant, και εξέφρασε την ελπίδα ότι η Γαλλία και η Σοβιετική Ένωση θα ορίσουν σύ ντομα έναν κατάλληλο κατήγορο έτσι ώστε και οι τέσσερις νική τριες Δυνάμεις να συμφωνήσουν πάνω στη διαδικασία. Ο Ρώσος τους ενημέρωσε σχετικά με το έργο που είχε γίνει από τη δική τους Έκτακτη Επιτροπή για τα Εγκλήματα Πολέμου (τα ρωσικά αρχικά της ήταν της διαβόητης Che-Ka1) αλλά κατά τα άλλα δια τήρησε τη σλαβική μυστικοπάθειά του. 0 Jackson ανακοίνωσε χωρίς περιστροφές στον Πρέσβη της Σοβιετικής Ένωσης πως, είτε συμμετάσχουν οι Ρώσοι είτε όχι, ο λαός των Ηνωμένων Πολιτειών θα προχωρήσει στις δίκες των εγκλημάτων πολέμου.47 ω ς προς

* Σ.τ.Μ .: Ρωσική Μυστική Αστυνομία.

5 ΑΠΟ ΠΟΥ ΠΡΟΕΚΥΨΑΝ ΤΑ «ΕΞΙ ΕΚΑΤΟΜΜΥΡΙΑ»

h e n r y m o r g e n t h a u ΕΞΑΚΟΛΟΥΘΟΥΣΕ να περιφέρει το σχέδιό του στην Ουάσινγκτον. Αν και προς στιγμήν όλα του πήγαν ανάποδα με το θάνατο του Προέδρου Ρούσβελτ, με τη λήξη του πολέμου τον Μάιο του 1945, ξανάρχισε την εκστρατεία του για την καταδίκη σε λιμοκτονία ολόκληρου του γερμανικού λαού. Τηλεφώνησε στο σπίτι του Henry Stimson την ώρα του μεσημε ριανού φαγητού, και παραπονέθηκε πως οι αρχές στη Γερμανία δεν εφάρμοζαν την πολιτική του της «καμένης γης» τόσο αυστη ρά όσο θα ήθελε εκείνος, ειδικά όσον αφορά στην καταστροφή όλων των αποθεμάτων πετρελαίου και βενζίνης, όπως και των διυλιστηρίων για την παραγωγή τους στη Γερμανία, καθώς και τη σχετική Οδηγία αρ. 1067 των Αρχηγών των Επιτελείων που την επέβαλε.1 Ο αμερικανικός στρατός διαφωνούσε με αυτή την ανόητη διαταγή, αλλά ο Morgenthau ήθελε να γίνει το θέλημά του. Ο Υπουργός Πολέμου Stimson σχολίασε στο ημερολόγιό του την επόμενη ημέρα: «Προβλέπω τραγικά αποτελέσματα κάτω από την επιρροή του, στο προσεχές μέλλον».2 Σε μια αναφορά του προς τον Τρούμαν στις 16 Μάίου, ο Stimson τόνισε τα πιθανά επακόλουθα λοιμών και λιμοκτονιών στην Κεντρική Ευρώπη καθώς και «πιθανών επαναστάσεων» παράλληλα με την κομμουνιστική διείσδυση». Και συμπλήρωσε,

0

104

Η ΔΙΚΗ ΤΗΙ ΝΥΡΕΜΒΕΡΓΗΣ

προειδοποιώντας για τις συνέπειες της εφαρμογής του σχεδίου να τιμωρηθεί κάθε Γερμανός με λιμοκτονία: «Τ α 80.000.000 των Γερμανών και των Αυστριακών στην Κεντρική Ευρώπη, ρυθμί ζουν αναγκαστικά αυτή τη στιγμή, την ισορροπία της γηραιάς Ηπείρου».3 είχε επίσης πρόσφατα υιοθετήσει μια απόφαση, που προέβλεπε την τιμωρία με συνοπτικές διαδικα σίες των εγκληματιών πολέμου. Ο Jackson πρότεινε, με τη σύμ φωνη γνώμη του Τρούμαν, να επιχειρηματολογήσει εναντίον αυ τής της απόφασης ενώπιον της Επιτροπής Διεθνών Σχέσεων του Κογκρέσου. Αντί γ ι’ αυτό, βρέθηκε προσκεκλημένος σε μια δ ε ξίωση στην οποία παρευρίσκονταν πολλοί γερουσιαστές - ένα συνηθισμένο τέχνασμα των κρατούντων στην Ουάσινγκτον. Οι γερουσιαστές του δήλωσαν καθαρά πως και εκείνοι δεν επιθυμούσαν το αίμα των Γερμανών, αν και υπήρχαν εξαιρέσεις. Ο Γερουσιαστής του Κεντάκυ Alben W. Barkley είχε μόλις επ ι στρέφει από μια ξενάγηση στα στρατόπεδα συγκεντρώσεως του Χάινριχ Χίμλερ και η ζωντανή του αφήγηση έκανε το αίμα του Jackson να παγώσει. Χιλιάδες κρατούμενοι, μεταξύ των οποίων αρκετοί αξιωματικοί των Συμμαχικών Δυνάμεων, πέθαιναν από τις λοιμώδεις νόσους που σάρωναν τις ρυπαρές εγκαταστάσεις. Αλλά ακόμη και ο Barkley ξεκαθάρισε ότι η καλύτερη οδός θα ήταν η διενέργεια δίκης. Άλλοι όμως διαφωνούσαν ανοιχτά. Ο Γερουσιαστής William Fulbright από το Arkansas, ο περισσότερο φιλελεύθερος και μορφωμένος από τους παριστάμενους εκείνο το βράδυ, εξέφρασε την άποψη πως δεν υπάρχει νόμος βάσει του οποίου θα μπορούσαν να δικαστούν αυτοί οι εγκληματίες. «Ε π ο μένως, πρέπει να εκτελεσθούν με πολιτική απόφαση» επέμενε. «Μ ια δίκη σημαίνει καθυστερήσεις - και σημαίνει επίσης πως δί νεις στους κατηγορουμένους την ευκαιρία να πουν στον κόσμο τις ιστορίες τους». «Κ α ι λοιπόν;» ρώτησε ήρεμα ο Δικαστής Jackson, «μήπως φο βόμαστε να τις ακούσουμε;» Ο Fulbright απάντησε πως έχουν κάθε δικαίωμα να εκτελέσουν τους κρατουμένους χωρίς δίκη. Αυτή βέβαια η απάντηση δεν κάλυψε καθόλου την ερώτηση.4 Οι παρευρισκόμενοι συμφώνησαν μαζί του και ακόμη και ο Γε ρουσιαστής Barkley αναγκάστηκε να χαμηλώσει τους τόνους. Σε ΤΟ α μ ε ρ ικ α ν ικ ό ΚΟΓΚΡΕΣΟ

ΑΠΟ ΠΟΥ ΠΡΟΕΚΥΨΑΝ ΤΑ «ΕΞΙ ΕΚΑΤΟΜΜΥΡΙΑ»

105

μια ομιλία του, την Ημέρα των Νεκρών του Πολέμου, ζήτησε να αρχίσουν το συντομότερο οι δίκες των εγκληματιών πολέμου. «Δεν με ενδιαφέρει», συμπλήρωσε, «αν αυτά τα δικαστήρια θα είναι πο λιτικά ή στρατιωτικά, υπό την προϋπόθεση ότι δεν θα ασχοληθούν με νομικιστικές λεπτομέρειες». Οι λαϊκές εφημερίδες ξεσήκωναν τον κύσμο κραυγάζοντας: «να λυντσάρουμε τους εγκληματίες». Ο Edgar Mowrer -που είχε δοσοληψίες με τον Γκαίρινγκ κατά τη διάρκεια του πολέμου- σε άρθρο του στην Post της Νέας Υύρκης και στην Sun του Σικάγο στις 29 Μάίου, απαιτούσε: «Θέλουμε να γνωρίζουμε τα αμερικανικά σχέδια για τους εγκληματίες πολέμου - τι περιμένουν για να εκτελέσουν τον Χέρμαν Γκαίρινγκ και για να παραδώσουν τους Γερμανούς στρατηγούς στα χέρια των δικαστών των Συμμάχων; 0 Πρέσβης Robert Murphy προσπαθεί να σώσει τους Γερμανούς βιομηχάνους και τους Γερμανούς κληρικούς, όπως έσωσε τους άθλιους Γάλλους φίλους του;» Μετά από τρεις ημέρες, μια δημοσκόπηση που διενεργήθηκε από τον οργανισμό Gallup, αποκάλυψε πως το 67% της αμερικανικής κοινής γνώμης ήθελε να εκτελεσθεί ο Γκαίρινγκ χωρίς δίκη και το 45% θα ήθελε να δει τους πράκτορες της Γκεστάπο και τις ορδές των Ναζί να βγαίνουν από τη μέση με τον ίδιο τρόπο. «Σκοτώστε τους... Κρεμάστε τους! Εξαφανίστε τους από προσώπου γης!» ήταν οι τυπικές αντιδρά σεις. Το Υπουργείο Πολέμου ενημέρωσε τον Αϊζενχάουερ. «Η γενι κή εντύπωση του δρ. Gallup είναι πως αυτό που επιθυμεί κυρίως ο αμερικανικός λαός είναι να μην κοροϊδευόμαστε συζητώντας πώς θα τιμωρήσουμε τους εγκληματίες πολέμου. 0 κόσμος θέλει να μην καθυστερήσουμε την εκτέλεση αυτής της τιμωρίας».5 Για τον Δικαστή Jackson η εκτέλεση των εγκληματιών πολέμου με συνοπτικές διαδικασίες ήταν το ίδιο αδιανόητη όσο και η ατι μωρησία τους. «Το να τους ελευθερώσουμε χωρίς δίκη θα ήταν σαν να κοροϊδεύουμε τους νεκρούς και να σαρκάζουμε τους ζίοντανούς», έγραψε χαρακτηριστικά στον Χάρι Τρούμαν τον Ιού νιο του 1945. «Β έβα ια θα μπορούσαμε να τους εκτελέσουμε ή να τους τιμωρήσουμε με άλλο τρόπο, χωρίς δίκη. Αλλά μια εκτέλεση ή καταδίκη αδιακρίτως, και χωρίς να έχει διαπιστωθεί η ενοχή με αμετάκλητη δικαστική απόφαση, είναι απόλυτα βέβαιο ότι θα αποτελέσει παραβίαση διακηρυγμένων αρχών, κάτι που δεν το αποδέχεται η συνείδηση του αμερικανικού λαού, και αυτό το όνειδος θα ακολουθεί τα παιδιά μας, που δεν θα νιώθουν καθό λου υπερήφανα».6

106


Παίρνοντας πάντως θάρρος από τα αποτελέσματα των δημο σκοπήσεων στη χώρα του, ο Jackson επέμενε να μην αναγνωρισθούν στους κατηγορουμένους τα προνόμια που αναγνωρίζονται στους αιχμαλώτους πολέμου και να τύχουν της μεταχείρισης που επιφυλάσσεται στους στυγνούς εγκληματίες (γεγονός που αποτελεί αυτοτελώς, παραβίαση του Διεθνούς Δικαίου). 0 Jackson, σε μια ομιλία του προς τους ανταποκριτές των εφημερίδων κατά τη διάρκεια ενός δείπνου στο Λονδίνο στις 6 Ιουλίου, τόνισε αυτό που είχε επανειλημμένα επισημάνει: «Θα προσπαθήσουμε να διαφυλάξουμε, σε όλα τα στάδια της διαδικασίας, τις αρχές της ευθυδικίας, ακόμη και απέναντι σ’ αυτούς που απεχθανύμαστε».

Αυτός λοιπόν ήταν ο Δικαστής Robert Η. Jackson όταν άρχιζε αυτή η ιστορία. Ένας συνετός Αμερικανός, ιδεαλιστής, εμφορού μενος από τις αδιαμφισβήτητες αρχές της δικαιοσύνης και της ευθυδικίας. Είχε ελάχιστες αμφιβολίες, όπως και ο Υποκόμης Simon στο Λονδίνο και οι Γερουσιαστές στην Ουάσινγκτον, για την έκβαση των υποθέσεων των κατηγορουμένων τους οποίους επρόκειτο να παραπέμψουν σε δίκη. Η ταυτότητα, ακόμη και η ενοχή τους, είχαν ελάχιστη σημασία. Αυτό που μετρούσε ήταν το θέαμα, η ίδια η δίκη. Η δίκη ήταν το θέμα. Αλλά με δεδομένο το ύτι θα επακολουθούσαν εκτελέσεις, δεν ήθελε να χυθεί άσκοπα αίμα. Αυτύ που επιθυμούσε ήταν να κα θαγιάσει το νέο πλαίσιο Διεθνούς Δικαίου που σκόπευε να οικο δομήσει. ς τ ι ς 6 ΙΟΥΝΙΟΥ τ ο υ 1945, ο Jackson υπέβαλε προς τον Πρόεδρο Τρούμαν την πρώτη επίσημη αναφορά του. Ζήτησε για μια ακό μη φορά να ασκηθεί πίεση από το Υπουργείο Εξωτερικών προς το Λονδίνο, το Παρίσι και τη Μόσχα, να ορίσουν εκπροσώπους τους για μια συνάντηση στο Λονδίνο, με σκοπό τη σύνταξη ενός πρωτοκόλλου που θα αποτελούσε τη «νομική βάση» της δίκης.7 Πρότεινε ορισμένα ονόματα συνεργατών που θα ήθελε να τον συ νοδεύσουν στο Λονδίνο μέσα στις προσεχείς δέκα ημέρες: τους Alderman, Shea, Donovan, Bernays και τον διευθυντή δημοσίων σχέσεων Gordon Dean, με μία ή δύο γραμματείς για τον καθένα. Ο Ταγματάρχης Larry Coleman, ο λοχαγός Morgan, καθώς και η


107

έμπιστη γραμματέας του Jackson, η Elsie Douglas, και ο δικηγό ρος γιος του, ο Bill, θα συμπλήρωναν την ομάδα. Πρότεινε να παραμείνει στην Ουάσινγκτον ο Συνταγματάρχης Telford Taylor, ένας λαμπρός δικηγόρος με χρήσιμη προϋπηρεσία στην Υπηρεσία Πληροφοριών και ειδικός στο σπάσιμο των κωδί κων, για να συντονίζει τη συλλογή στοιχείων στις Ηνωμένες Πολι τείες. Ο Στρατηγός Donovan θύμωσε όταν ανακάλυψε πως ο Jackson δεν είχε προτείνει τον προστατευόμενό του, James Do novan και, προβλέποντας την εξέλιξη που θα έπαιρναν τα πράγ ματα, τηλεφώνησε στον δικαστή, απειλώντας τον πως θα τίναζε στον αέρα όλη την υπόθεση. 0 Jackson κάλεσε σε γεύμα τους δύο εξέχοντες Donovan για να τους ηρεμήσει κατά το δυνατόν.8

Λίγες ημέρες πριν φύγει για το Λονδίνο, ο Jackson επισκέφθηκε τους αξιωματούχους του FBI στη Νέα Τόρκη, στις 11 Ιουνίου του 1945. Εκεί είχε, μάλλον παρά τη θέλησή του, την πρώτη του συνά ντηση με εκπροσώπους πολλών ισχυρών εβραϊκών οργανώσεων, που του είχαν ήδη επισημάνει την επιθυμία τους να έχουν λόγο στη διεξαγωγή της δίκης. Σε ένα γραφείο που τους το είχε παραχωρή σει το FBI, στο Ομοσπονδιακό Κτίριο, τρεις επιφανείς νομικοί, ο Δι καστής Nathan Perlman, ο δρ. Jacob Robinson και ο δρ. Alexander Kohanski, άρχισαν να ασκούν πίεση για λογαριασμό ενός συνασπι σμού αντιπροσωπευτικών αμερικανικών οργανώσεων. Ξεκίνησαν φορτώνοντας τον Jackson με υπερβολικούς επαί νους για την πρώτη έκθεσή του προς τον Πρόεδρο, που είχε ήδη δημοσιοποιηθεί, χαρακτηρίζοντάς την «ύετόν έν τη έρήμω» («βροχή στην έρημο»). «Ενώ οι άλλοι έψαχναν για προηγούμενα του 17ου και του 18ου αιώνα», τον κολάκευαν λέγοντας ότι «ο Jackson είχε ήδη προχωρήσει στον 22ο αιώνα». Αυτοί οι νομικοί, που τον εντυπώσιασαν πολύ με την ευφυία και την πολυμάθειά τους, κρίνοντας τα πράγματα πολύ αισιόδο ξα, είχαν διαπιστώσει ότι στην έκθεσή του προς τον Πρόεδρο διαφαινόταν η πρόθεσή του να θεωρήσει τις διώξεις των Εβραίων από τους Ναζί, ως ιδιώνυμο αδίκημα. Ο δρ. Robinson του ενεχείρισε ένα αντίγραφο της Συνθήκης των Σεβρών, στην οποία οι Σύμμαχοι είχαν θεσπίσει ποινές για την τιμωρία των Τούρκων, για τις ωμότητες που είχαν διαπράξει εναντίον των Αρμενίων κα-

108


τά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο. Αυτό θα μπορούσε να χρησιμεύσει ως ένα καλό προηγούμενο. Ο δρ. Robinson πρότεινε επίσης, να ασκηθεί δίωξη εναντίον του Alfred Rosenberg λόγω της ιδιότητάς του ως του κύριου εκπροσώπου της φιλοσοφίας του Ναζισμού. «Δεν ζητούσαν εκδίκηση», τον διαβεβαίωσε ο Robinson, «ούτε, βέβαια, αποζημίωση για τις απώλειες των Εβραίων». «ΠΟΣΟ ΕΚΤΕΤΑΜΕΝΕΣ ήταν αυτές οι απώλειες;» αναρωτήθηκε ο Jackson αναζητώντας έναν αριθμό για να τον χρησιμοποιήσει στην επερχόμενη δίκη. «Έ ξι εκατομμύρια», απάντησε ο Robin son και συμπλήρωσε ότι ο αριθμός αυτός συμπεριελάμβανε τους Εβραίους σε όλες τις χώρες που κατέλαβαν οι Ναζί «από τη Μάγχη μέχρι το Στάλινγκραντ». Ο Jackson σημείωνε την ίδια ημέρα:

Με ενδιέφ ερε ιδιαίτερα να μάθω την πηγή και την αξιοπιστία αυτών των εκτιμήσεων του, καθώς δεν γνωρίζω να υπάρχουν έγκυρα στοι χεία γ ι’ αυτό το θέμα.

Ο Robinson του είπε πως είχαν καταλήξει σε αυτόν τον αριθμό συγκρίνοντας τις στατιστικές του έτους 1929 που ήταν γνωστές για τον Εβραϊκό πληθυσμό, με τον αριθμό αυτών που πίστευαν ότι ζουν σήμερα. Με άλλα λόγια, οι υπολογισμοί του ήταν κάτι μετα ξύ ευσεβών πόθων και προμελετημένων υποθέσεων. «Αυτοί που κάνουν την τυχόν διαφορά λοιπόν», είπε, «θεωρούμε πως είτε δολοφονήθηκαν είτε κρύβονται». Δεδομένης της αναταραχής και των καταστροφών στη σπαρασσόμενη από τον πόλεμο Ευρώπη, που ερημωνόταν από τις βόμβες και τις επιδημίες, αυτή δεν ήταν μια βάση δεδομένων στην οποία θα στηριζόταν σοβαρά ένας στατιστικολόγος. Πού βρίσκονταν τα συνεχώς μεταβαλλόμενα σύνορα; Ποιος ήταν πράγματι Εβραίος; Αυτές ήταν οι ερωτήσεις που προκαλούσαν έντονες αντιπαραθέσεις μεταξύ χαρτογράφων, εθνο γράφων, φανατικών θρησκευόμενων και πολιτικών.Έξι εκατομμύ ρια; Μια λυπηρή αλλά όχι περίεργη σύμπτωση αποτελεί το γεγο νός ότι η κοινότητα των Αμερικανοεβραίων είχε προκαλέσει παρό μοια αναταραχή για κάποιο ολοκαύτωμα πριν από ένα τέταρτο του αιώνα, μετά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο. Σε μια ομιλία του το 1919, ο Κυβερνήτης της Νέας Υόρκης, ο Martin Glynn, είχε ισχυρισθεί πως «έξ ι εκατομμύρια» Εβραίοι είχαν εξολοθρευθεί.9


109

Η αντιπροσωπεία εξέφρασε στον Jackson τους φόβους της πως ot Σύμμαχοι θα διάλεγαν τον εύκολο δρόμο, παραπέμποντας απλώς τους Ναζί για ελαφρύτερα αδικήματα. Αυτοί οι άνθρωποι ήθελαν μια απόφαση βασισμένη στις διώξεις των Εβραίων, οι οποίες, όπως του δήλωσαν κατηγορηματικά, είχαν παραμεριστεί σε όλες τις μεταπολεμικές δίκες που είχαν διεξαχθεί μέχρι τώρα. Ακόμη και ιδιαίτερο Δικαστήριο ζήτησαν για να δικάσει αυτές τις υποθέσεις και αν αυτό το αίτημα απορριπτόταν, ζήτησαν να έχουν το δικαίωμα να παραστούν ως amicus curiaet στην αίθουσα Δικαστηρίου του Jackson «για να εκπροσωπήσουν τα έξι εκατομ μύρια των σφαγιασθέντων». Προβλέποντας αναπόφευκτα προβλήματα, ο Jackson δίσταζε. Σ ’ αυτή την περίπτωση, θα διεκδικούσαν τα ίδια δικαιώματα και όλες οι άλλες μειονότητες που είχαν διωχθεί κατά τη διάρκεια του πολέμου. Δεν έδωσε πολλές ελπίδες στην αντιπροσωπεία, αλλά τους υποσχέθηκε πως θα μελετούσε την πρότασή τους. Νιώθοντας ότι σ’ αυτό το σημείο της αποστολής τους είχαν αποτύχει, του ζήτησαν τουλάχιστον να ορίσει έναν αξιωματούχο απύ την υπηρεσία του, που θα διαχειριζόταν ειδικά το θέμα, από τη δική τους σκοπιά.10

0 Jackson άρχισε να αποκρυσταλλώνει στο μυαλό του τον τρόπο της διεξαγωγής της δίκης και ήθελε αυτές τις ιδέες να τις μοιραστεί με ορισμένους άλλους. Ενώ ήταν στη Νέα Υόρκη, επισκέφθηκε τον Herbert Bayard Swope που επεδίωκε να αναλάβει τη διεύθυνση μιας καμπάνιας σχετικά με τη δημοσιότητα της δίκης. Ο Swope πρότεινε πως, για να εντυπωσιασθεί το ευρωπαϊκό κοινό, θα έπρεπε η δίκη να είναι δεόντως μεγαλοπρεπής. Οι Βρετανοί και οι Γάλλοι νομικοί θα ήταν απαραίτητο να φορούν τις τηβέννους και τα καπέλα τους. Ακόμη και ο Jackson θα έπρεπε να φέρει τήβεννο γι’ αυτή την περίπτωση. Το όλο θέαμα, είπε ο Swope, θα πρέπει να κινηματογραφηθεί με ήχο και εικόνα, από την αρχή μέχρι το τέλος.11 Αργότερα ο Swope του τηλεφώνησε στο ξενοδοχείο, για να του προτείνει να διεξαχθεί 1 Σ.τ.Μ.: Θεσμός ανάλογος με της πολιτικής αγωγής, αλλά συνήθως για λόγους δημοσίου συμφέροντος.

110


η δίκη στο Μόναχο, την έδρα του κόμματος των Ναζί - ίσως στο παλιό τους αρχηγείο όπου, όπως θυμόταν, υπήρχε μια μεγάλη αί θουσα. Ο Swope θύμισε επίσης στον Jackson, ότι αν οι Ναζί είχαν σκοτώσει «6.000.000 Εβραίους» -ήταν καταπληκτικό το πόσο γρήγορα καθιερώθηκε αυτό το νούμερο- αυτό σημαίνει πως οι Ναζί είχαν αποκτήσει «τουλάχιστον» έξι δισεκατομμύρια δολάρια από εβραϊκές περιουσίες.12 Στα μέσα Ιουνίου, μια επιτροπή από Αμερικανούς ψυχιάτρους και νευρολόγους ήλθαν σε επαφή με τον Jackson και του ζήτησαν την άδεια να εξετάσουν τους κρατουμένους και να ηχογραφήσουν αυτές τις συνεντεύξεις. Η βάση του συλλογισμού τους εμπεριείχε ρατσιστικά υπονοούμενα. «Ο γερμανικός λαός ανα παράγει, κατά διαστήματα, επιθετικούς ηγέτες και τους ακολου θεί τυφλά. Η λεπτομερής γνώση της προσωπικότητας αυτών των ηγετών θα εμπλουτίσει τις πληροφορίες μας σχετικά με το χαρα κτήρα και τις συνήθεις επιθυμίες του γερμανικού λαού, και η γνώση αυτή θα είναι πολύτιμος οδηγός για αυτούς που θα ασχο ληθούν σε νέα βάση με την οργάνωση και την επιμόρφωση της Γερμανίας». Και μάλλον αθέμιτα, ο συντάκτης του αιτήματος πρότεινε οι εξετάσεις «να μην χρησιμοποιηθούν για την υποστήριξη έλλειψης καταλογισμού εξαιτίας διανοητικών διαταραχών» - τα αποτελέ σματα θα παρέμεναν απόρρητα μέχρι να εκτελεσθούν οι ποινές. Και γ ι’ αυτόν ειδικά το λόγο, οι γιατροί ζήτησαν «να πυροβοληθούν οι κατάδικοι στο στήθος και όχι στο κεφάλι», γιατί θα ήθε λαν να κάνουν μια λεπτομερή νεκροψία, ειδικά στον εγκέφαλο, που θα έπρεπε να διατηρηθεί ανέπαφος.13 Ο Jackson μάλλον συμφωνούσε με αυτές τις ιδέες. Είχε διαβά σει το βιβλίο Is Germany Incurable? (Ε ίνα ι ανίατη η Γερμα νία ;) ενός μέλους αυτής της επιτροπής, του δρ. Richard M. Brickner και συμφωνούσε απόλυτα με αυτά που έγραφε. «Υπάρχει πολύ μεγάλη πιθανότητα», έλεγε, «μετά την καταδίκη, μια ένδειξη διανοητικής διαταραχής, διαστροφής ή άλλης ψυχικής ανωμαλίας από την πλευρά αυτών των ηγετών, να μειώσει τη μελλοντική τους επίδραση στη Γερμανία περισσότερο από οτιδήποτε άλ λ ο ».14 Πάντως διέβλεπε έναν υπαρκτό κίνδυνο, οι κατηγορούμενοι που θα είχαν, φυσικά, πλήρη γνώση αυτών των ψυχιατρικών εξε τάσεων, να προειδοποιήσουν τους συνηγόρους τους, οι οποίοι


ill

από την πλευρά τους μπορεί να απαιτούσαν να λάβουν γνώση των ευρημάτων, με αποτέλεσμα να αποτελματωθεί η διαδικασία με τις ατελείωτες προσφυγές σχετικά με τη νοητική ικανότητα των κατηγορουμένων να παρακολουθήσουν τη διαδικασία. Λαμβάνοντας υπόψη όλα τα ανωτέρω, αποφάσισε να μη γίνει καμιά εξέταση μέχρι να αποφανθεί το Δικαστήριο περί της ενοχής τους. Ως προς τον τρόπο της εκτέλεσης, διαβεβαίωσε την επιτροπή των ψυχιάτρων πως «στο στρατό επικρατεί γενικά η άποψη ότι για τους εγκληματίες που καταδικάζονται σε θάνατο, είναι προτιμό τερη η αγχόνη, παρά ο τυφεκισμός, καθώς η αγχόνη εμπεριέχει την έννοια της ατίμωσης».15 Ο Στρατηγός Donovan συμφωνούσε απολύτως με αυτές τις ιδέες. Ο δρ. Douglas McG. Kelley, ένας στρατιωτικός ψυχίατρος, έγραφε μετά από λίγες εβδομάδες πως ο Στρατηγός του πρότεινε να συντάξει μελέτες για την προσωπικότητα κάθε κατηγορού μενου ξεχωριστά. Ζήτησε να του παραχωρηθούν στενογράφοι για να διευκολυνθεί σ’ αυτό το πολυσύνθετο καθήκον.16 Τελικά, ο Jackson έγραψε στην επιτροπή της Νέας Υόρκης και συμβούλευσε να προχωρήσουν οι εμπειρογνώμονες - επιτρέποντας να εξετασθούν μυστικά οι κατηγορούμενοι από ειδικευμένους ψυχιά τρους μύλις αποσυρθεί το Δικαστήριο για να συσκεφθεί και να εκδώσει την απόφασή του. Αλλά όρισε να μη δημοσιευθούν τα ευρήματα μέχρι να εκτελεσθούν οι ποινές, ο ίδιος δε να έχει άμε ση πρόσβαση σ’ αυτά και το δικαίωμα να τα προσκομίσει ενώ πιον του Δικαστηρίου «αν το θεωρήσει αναγκαίο».17 0 ΣΤΡΑΤΗΓΟΣ DONOVAN έφυγε μόνος του για το Λονδίνο. Σε μια σύ σκεψη της Βρετανικής Εκτελεστικής Επιτροπής για Εγκλήματα Πολέμου στις αρχές Ιουνίου του 1945, συμφωνήθηκε ομόφωνα πως μεταξύ των πρώτων ηγετών των Ναζί που θα παραπέμπονταν σε δίκη, θα έπρεπε να είναι οι Γκαίρινγκ, Ες, Ρίμπεντροπ και Ley. Η περίπτωση του Ες παρουσίαζε δυσκολίες, καθώς η σωματική και η ψυχική του κατάσταση ήταν ήδη γνωστές στη βρετανική κυβέρνηση. Ο άλλοτε αναπληρωτής Φύρερ, εμφάνιζε όλα τα συμπτώματα μιας υπολανθάνουσας παρανοϊκής σχιζοφρένιας, η οποία έγινε πιο έντονη κατά τη διάρκεια της κράτη σής του σε απομόνωση στη Βρετανία. Στις 9 Ιουνίου, στο Λονδίνο, ο Donovan ισχυρίστηκε ξανά πως θα είναι λάθος να αγνοήσουν τον Ες. «Π ρέπει να προσαχθεί σε

112


δίκη ως ένας από τους μεγάλους εγκληματίες πολέμου», είπε ο επικεφαλής του OSS, «κα ι αν προβάλει την ένσταση της ανικανό τητας προς καταλογισμό, θα πρέπει να εξετασθεί από επιτροπή εμπειρογνωμόνων και εφόσον αποδειχθεί ανίκανος για καταλογι σμό, να σταλεί στο Broadm oor».18 To Broadmoor ήταν η πασί γνωστη βρετανική φυλακή στην οποία εγκλείονταν, σε καθεστώς απομόνωσης, φρενοβλαβείς εγκληματίες. Ήταν ένας καλειδοσκοπικός κατάλογος κατηγορουμένων που άλλαζε συνεχώς, και σε καμιά περίπτωση δεν θεωρήθηκε πλήρης, ακόμη και σήμερα. Μετά από συνεννόηση με το Υπουργείο Εξω τερικών, ο Patrick Dean τόλμησε να προτείνει στον Sir David Maxwell Fyfe, στις 19 Ιουνίου, να προστεθούν τα ονόματα των Κάιτελ, Streicher και του Obergruppenführer των SS Ernst Kaltenbrunner, ο οποίος διαδέχθηκε τον Ράινχαρτ Χάιντριχ ως επικεφα λής της Κεντρικής Διεύθυνσης Ασφαλείας (RSHA) του Ράιχ που είχε υπαχθεί στα SS του Χίμλερ· περιέλαβε επίσης τους Rosen berg, Frank, καθώς και τον Frick.19 Όλα έμοιαζαν να γίνονται με κάπως πρόχειρο τρόπο και μάλλον χωρίς σύστημα. Το Βρετανικό Υπουργείο Εξωτερικών, μέσω των κυκλωμάτων των μυστικών υπηρεσιών, τηλεγράφησε στον Jackson στην Ουάσινγκτον, συμφωνώντας στην πρότασή του να αρχίσει στις 25 Ιουνίου στο Λονδίνο η διάσκεψη των κατηγύρων. Η Βρετανία, ως φιλοξενούσα χώρα, θα κοινοποιούσε τις προσκλήσεις απευθείας, στις Ηνωμένες Πολιτείες, τη Γαλλία και τη Σοβιετική Ένωση. Η Γαλλία είχε ήδη ορίσει ως εκπρόσωπό της τον Henri Donnedieu de Vabres, καθηγητή της Νομικής Σχολής των Παρισίων, αυθεντία σε θέματα Διεθνούς Ποινικού Δικαίου.20 ΠΡΙΝ α ν α χ ω ρ ή σ ο υ ν για τη διάσκεψη του Λονδίνου, ο Δικαστής Jackson και ο Στρατηγός Donovan πήγαν να υποβάλουν τα σέβη τους στον Πρόεδρο Τρούμαν. Καθώς ο Χάρι Τρούμαν ήταν υψηλόβαθμος ελευθεροτέκτων -όπως ο Ρούσβελτ και ο Jackson- τους έδειξε τη σφύρα που του παρέδωσαν με την αναγόρευσή του ως Μεγάλου Διδασκάλου της Στοάς του Missouri, και μετά τη ράβδο του Στρατάρχη του Ράιχ που είχε αρπάξει ένας στρατιώτης από τον Χέρμαν Γκαίρινγκ και την έστειλε με το ταχυδρομείο στους δικούς του. Το αμερι κανικό τελωνείο άνοιξε το δέμα και κατάσχεσε το ανεκτίμητης αξίας κακόγουστο κατασκεύασμα. Φαίνεται πως οι διαφορετικοί


113

πολιτισμοί δημιουργούν διαφορετικές ανάγκες. Η στραταρχική ράβδος του Γκαίρινγκ είχε μήκος γύρω στις δεκαοκτώ ίντσες, σχήμα κυλινδρικό, πάχος γύρω στη μιάμιση ίντσα και ήταν κα λυμμένη με σύμβολα και σκεπασμένη με διαμάντια. Τώρα βρί σκεται στο Μουσείο της Αμερικανικής Στρατιωτικής Ακαδημίας στο West Point. Συζήτησαν για λίγο την υπόθεση του Karl-Hermann Frank που τώρα ήταν κρατούμενος του αμερικανικού στρατού. Αυτός ο κρατούμενος ήταν ο αναπληρωτής Προτέκτωρ στην Πράγα κατά τη ναζιστική κατοχή και ο εκπρόσωπος στο Λονδίνο για θέματα εγκλημάτων πολέμου, της ανασυσταθείσας τσεχικής κυβέρνησης. Επιπλέον, είχε ζητήσει την έκδοσή του για να δικαστεί στην Πρά γα. Δεδομένου όμως, ότι πλησίαζε η ώρα των μεγάλων δικών, οι Βρετανοί επέμεναν να μείνει προς το παρόν ο Frank στα χέρια των Αμερικανών. Η αρχική θέση του Χάρι Τρούμαν ήταν, πως ο Frank υπήρξε τέτοιο κάθαρμα, που του άξιζε να τον στείλουν π ί σω, καθώς οι Τσέχοι θα του έδιναν να καταλάβει πολύ καλύτερα απ’ ό,τι οι Αμερικανοί. 0 Jackson τον έπεισε να σκεφτεί πιο συνε τά. Αργότερα την ίδια ημέρα, το Υπουργείο Εξωτερικών προει δοποίησε τον Jackson ότι ο Συνταγματάρχης Bohuslav Ecer, επ ι κεφαλής της τσεχικής Ανακριτικής Ομάδας για Εγκλήματα Πολέ μου, ήταν άνθρωπος συναισθηματικά ασταθής και πολύ ευέξα πτος. 0 δρ. E ter είχε ήδη ανακρίνει τον Frank και γ ι’ αυτόν ήταν πλέον θέμα γοήτρου. Αλλά ο Jackson είχε ήδη λάβει ένα γράμμα από τον Τρούμαν που του έδινε πλήρη ελευθερία να δράσει όπως εκείνος έκρινε καλύτερα, και παρήγγειλε σε όλους να συμμορ φώνονται με τις απαιτήσεις του. Δεν είχε να φοβηθεί τίποτα και κανέναν.21 Στις 18 Ιουνίου του 1945, την ημέρα που η Ουάσινγκτον υπο δεχόταν τον Στρατηγό Α'ίζενχάουερ με τιμές ήρωα, ο Jackson και η μικρή ομάδα των δικηγόρων του αναχωρούσαν αεροπορικώς προς την αντίθετη κατεύθυνση, για το Goose Bay, στο Labrador και το Λονδίνο, προκειμένου να διευθύνουν την τελευταία μάχη του Β ' Παγκοσμίου Πολέμου.

6 ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΑΣ ΕΝΟΣ ΝΕΟΥ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΔΙΚΑΙΟΥ

τη γεμάτη αισιοδοξία άφιξή του στο Λονδίνο, ο Robert Η. Jackson ένιωσε έξω απ’ τα νερά του. Ξεκίνησε θαρραλέα, αλλά έβλεπε ότι είχε να αντιμετωπίσει μυαλά σχεδόν το ίδιο ύπουλα με εκείνων εναντίον των οποίων επρόκειτο να απαγγείλει κατηγορίες στη Γερμανία. Πέρασε την πρώτη ημέρα του στο Λονδίνο προσπαθώντας να αντιμετωπίσει τον εκνευρισμό των συνεργατών του. Οι περισσό τεροι ήταν διαπρεπείς νομικοί που είχαν επανειλημμένα χειρι στεί υποθέσεις. Δεν ήταν συνηθισμένοι να βρίσκονται σε βοηθητι κές θέσεις ή να δέχονται οδηγίες. 0 ένας μετά τον άλλο επισκέ πτονταν τον Jackson και εξέφραζαν παράπονα για τους υπολοί πους. Ο Francis Shea, αναπληρωτής του Γενικού Εισαγγελέα Biddle, ήταν η βασική αιτία του εκνευρισμού τους, αλλά και ο Συνταγματάρχης Robert G. Storey, που θα αναλάμβανε τη θέση του επικεφαλής του τμήματος αποδεικτικών στοιχείων και κατα θέσεων του Jackson, εκνεύριζε τόσο πολύ τον Συνταγματάρχη Murray Bernays, που ο τελευταίος ζήτησε και πέτυχε να επιστρέ φει στις ΗΠΑ.1 Η Σοβιετική Ένωση και η Γαλλία είχαν ήδη δεχθεί την πρόταση του Jackson να παραπεμφθούν σε δίκη οι μεγάλοι εγκληματίες πολέμου. Στα μέσα Ιουνίου του 1945, οι τέσσερις Δυνάμεις, υπό

Τ

ΙΣ ΕΒΔΟΜΑΔΕΣ ΠΟΥ ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΑΝ

ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΑΣ ΕΝΟΣ ΝΕΟΥ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΔΙΚΑΙΟΥ

115

την προεδρία του Βρετανού Γενικού Εισαγγελέα Sir David Max well Fyfe, άρχισαν να διασκέπτονται στο κτίριο της Επισκοπής του Westminster προκειμένου να αποφασίσουν σχετικά με τη διαδικασία που θα έπρεπε να ακολουθηθεί.2 Δεν σημειώθηκε πα ρά ελάχιστη, αν όχι καμία πρόοδος. Αποτελματώνονταν διασκεπτόμενοι και διασκέπτονταν για να αποφασίσουν για άλλες δια σκέψεις. 0 Jackson σύντομα έστειλε πίσω στις ΗΠΑ την Ruth, μια απύ τις γραμματείς που είχε πάρει μαζί του, η οποία είχε γίνει υστερική μη μπορώντας να αντεπεξέλθει σε μια ένταση στην οποία δεν ήταν συνηθισμένη. Και δεν είχαν ακόμη αρχίσει οι δ ί κες.3 Ο Jackson παρακολούθησε για πρώτη φορά μια παρόμοια σύ νοδο των τεσσάρων Δυνάμεων στις 21 Ιουνίου. Οι οικοδεσπότες τους, οι Βρετανοί, απολογήθηκαν για λογαριασμό των Ρώσων, οι οποίοι δεν ήταν σε θέση να παρευρεθούν στην επίσημη σύνοδο στις 25 του μήνα. Πάντως ο Andrei Vyshinsky, υποσχέθηκε να φύγει από τη Μόσχα στις 23. Σ’ αυτή την πρώτη συνάντηση, ο κατάλογος των θεωρούμενων ως κατηγορουμένων τροποποιήθηκε για μια ακόμη φορά. Μερικοί από τους περισσότερο ευσπλαχνικούς εκπροσώπους πίστευαν πλέον ότι θα «παραφόρτωναν τον κατάλογο» αν πρόσθεταν και το όνομα του Ρούντολφ Ες.4 Στον Jackson δεν άρεσε ο τρόπος που οι Βρετανοί ανέφεραν το ένα όνομα μετά το άλλο. Δεν ήταν αυτό που είχε ο ίδιος κατά νου. «Ανέφεραν διάφορα ονόματα, όπως Γκαίρινγκ, Ες, Ρίμπεντροπ, Ley, Κάιτελ, Streicher, Kaltenberg (sic), Rosenberg, Frank και Frick» έγραφε μετά τη συνάντηση. «Ήθελαν να τα συνδέ σουν με κάποια κατηγορία, και βάσει αυτής να στοιχειοθετηθεί μια υπόθεση». Η θέση των Αμερικανών βασιζόταν περισσότερο στους τύ πους, και ίσως λιγότερο στην πρακτική. Ήθελαν πρώτα να εξασφαλισθούν τα στοιχεία και μετά να μελετήσουν την υπόθεση. Συμφώνησαν να συγκροτηθούν τέσσερις υποεπιτροπές που θα επανεξέταζαν το θέμα. 0 Jackson, έχοντας υπόψη του την πρότα ση του Herbert Swope, τηλεγράφησε στον Στρατηγό Lucius Clay, τον στρατιωτικό διοικητή της νότιας ζώνης της Γερμανίας, και τον ρώτησε αν θεωρούσε το Μόναχο ως τον κατάλληλο τόπο για να διεξαχθεί η δίκη.5 Όταν, με καθυστέρηση μιας ημέρας έφθασε στο Λονδίνο η ρω σική αντιπροσωπεία, άρχισαν τελικά οι διασκέψεις στο Λονδίνο

116


με πλήρη σύνθεση, στις 26 Ιουνίου. Επικεφαλής των Ρώσων κα τηγόρων ήταν ο Υποστράτηγος Iona Τ. Nikitchenko, αντιπρόε δρος του Ανωτάτου Σοβιετικού Δικαστηρίου· ο Nikitchenko, μάλ λον ψηλός, με θεληματικό πηγούνι, φάνηκε στον Jackson κάπως μυστηριώδης· τα δε μάτια του, κρυμμένα πίσω από ένα ζευγάρι γυαλιά, έδειχναν σαν να μη σε έβλεπαν. Ήταν Στρατηγός, δικα στής και, αναμφίβολα, ένας άνθρωπος δαιμόνιος. 0 σύμβουλός του, ο καθηγητής A.N. Trainin, φαινόταν περισσότερο εύστρο φος, αν και εξαιρετικά επιφυλακτικός, και μάλλον καλοκάγαθος. Και αυτός σπάνια σε κοιτούσε στα μάτια. Παρ’ όλα αυτά, η ρω σική αντιπροσωπεία υπέβαλε, χωρίς περιστροφές, μια πολύ χρή σιμη πρόταση. Θα επιθυμούσαν να υπογράφει μια σύντομη συμ φωνία ή πρωτόκολλο, στο οποίο θα προσαρτούσαν έναν «κατα στατικό χάρτη» που θα περιείχε τους κανόνες και τη διαδικασία του μελλοντικού Δικαστηρίου. Η πρόοδος των εργασιών ήταν φοβερά αργή. Κατά τις εβδο μάδες και τους μήνες που ακολούθησαν, ο Jackson ποτέ δεν κα τάλαβε πραγματικά τι ήταν αυτό που έκανε τους Ρώσους συνα δέλφους του τόσο αργούς. Οι απύψεις τους ήταν εκ διαμέτρου αντίθετες με των άλλων, και μετά από λίγο, οι Αμερικανοί τους ζήτησαν να τις εκθέσουν σε ένα μνημόνιο.6 «Η ζωή, οι παραδό σεις και οι εμπειρίες τους είναι τόσο διαφορετικές», έγραφε στους δικούς του απελπισμένος μετά από μερικές ημέρες, «που ακόμη και μετά από τη μετάφραση των όσων λέγονται, είναι αδύνατον να συνεννοηθούμε».7 Τα πράγματα περιέπλεξε ακύμη περισσότερο το γεγονός ότι οι Σοβιετικοί αξιωματούχοι, σ’ αυτές τις συνομιλίες του Λονδί νου, έδειχναν ελάχιστη ευελιξία ή είχαν ελάχιστη ελευθερία γνώ μης, ώστε να μπορεί να επέλθει κάποια σύγκλιση απόψεων. Οι Ρώσοι επέμεναν να γίνουν πολλές διορθώσεις στο σχέδιο του πρωτοκόλλου, σε λεπτομέρειες που δεν είχαν και πολύ σημασία. 0 Αμερικανός Πρέσβης Winant συμβούλευσε τον Jackson να προ βάλει σθεναρή αντίσταση στους Ρώσους. Παλαιότερα, ο Πρόε δρος Χάρι Τρούμαν του είχε δώσει την ίδια συμβουλή λέγοντας πως οι Ρώσοι εκτιμούν μόνο αυτούς που τους φέρνουν αντιρρή σεις. Σύντομα έγινε φανερό, ιδιαίτερα κατά τη σύνοδο στις 29 Ιουνίου, ότι οι Ρώσοι δεν είχαν απεμπολήσει την ιδέα μιας συνο πτικής δίκης και μιας ακόμη αμεσότερης εκτέλεσης όλων των εγκληματιών πολέμου.


117

Το επιχείρημά τους είχε το πλεονέκτημα της απλότητας. Ο Στρατηγός Nikitchenko -που, ως επικεφαλής των Ρώσων κατηγό ρων, είχε αναλάβει τα καθήκοντα του διαπραγματευτή στις συ νομιλίες του Λονδίνου και του δικαστή στη δίκη της Νυρεμβέρ γης- είπε με αφοπλιστική ειλικρίνεια: «Μας απασχολούν εδώ οι μεγάλοι εγκληματίες πολέμου που έχουν ήδη καταδικαστεί και των οποίων η καταδίκη έχει απαγγελθεί από τις διακηρύξεις τό σο της Μόσχας όσο και της Γιάλτας, καθώς επίσης και από τους επικεφαλής των κυβερνήσεων». «Α ντιτίθεμαι», είπε, «στην ου τοπία που θέλει οι δικαστές οι οποίοι θα αποτελέσουν το Δικα στήριο να είναι αμερόληπτοι - διαβάζουν και αυτοί εφημερίδες όπως όλος ο κόσμος, και η ενοχή αυτών των εγκληματιών είναι απόλυτα ξεκάθαρη. Το μόνο που έχουν να κάνουν οι δικαστές ε ί ναι να αποφασίσουν για την ανάλογη ποινή, χωρίς χρονοβόρες προκαταρκτικές διαδικασίες». Ως προς τους κατηγόρους, η δου λειά τους θα έπρεπε να ήταν, κατά την άποψη του Nikitchenko, να βοηθήσουν απλώς τους δικαστές. Αυτός ήταν ο τρόπος που συνήθιζαν οι Ρώσοι να τελειώνουν τις δουλειές τους.8 Ο Jackson, ακούγοντας αυτά τα επιχειρήματα, ένιωθε την υπο μονή του να εξαντλείται. Υπήρχαν επίσης και άλλες περιπλοκές. 0 δρ. Eier, ο Τσέχος επίσημος αρμόδιος για τα εγκλήματα πολέμου, επισκέφθηκε τον Jackson με τον φάκελο του Karl-Hermann Frank. Ο Frank αρνιόταν κάθε ευθύνη για την περίφημη εκτέλεση των ανδρών κατοίκων του Lidice που έγινε μετά τη δολοφονία του Χάιντριχ το 1942, τώρα, όμως, είχαν εμφανισθεί αυτόπτες μάρτυρες. Μολονότι, ο Jackson συμμεριζόταν την επιθυμία των Τσέχων να εκδοθεί ο Frank, εν τούτοις εξέφραζε τις επιφυλάξεις του σε πολλά σημεία. Αν αποφάσιζαν να εκδώσουν τον Frank, έλεγε εκφράζο ντας μεγαλόφωνα τις σκέψεις του, δεν θα έπρεπε ούτε να εκτεθεί στην αποδοκιμασία του κόσμου ούτε να λυντσαριστεί, αλλά να επιστραφεί στους Αμερικανούς σε καλή κατάσταση, είτε για τον δικάσουν είτε για να τον ανακρίνουν. Και οι Αμερικανοί θα ήθελαν να έχουν παρατηρητές σε κάθε στάδιο της δίκης του Frank.9 Οι Τσέχοι εξέφρασαν την αγανάκτησή τους για την υποψία που εκ φράστηκε ότι θα μπορούσαν να λυντσάρουν τον Frank. Έτσι εμ φανίστηκαν και άλλα προβλήματα.10 Οι Αμερικανοί αποφάσισαν τελικά να μη ληφθεί προς το παρόν απόφαση γι’ αυτόν τον κρα τούμενο. Το μεγαλύτερο πρόβλημα που είχε να αντιμετωπίσει ο Jackson

118


ήταν οι αντιθέσεις μεταξύ των διαφόρων νομικών συστημάτων που εφάρμοζαν οι τέσσερις Δυνάμεις. Αν και το αμερικανικό νομικό σύ στημα είχε πολλές αδυναμίες, η δική του απονήρευτη ματιά, ματιά επαρχιακού δικηγόρου, ανακάλυπτε πως το ευρωπαϊκό νομικό σύ στημα, μάλλον έτεινε προς τη δημιουργία ενός ανορθόδοξου και προκατειλημμένου Δικαστηρίου, έτοιμου «να καταδικάσει παρά να δικάσει». Αν το αμερικανικό σύστημα έμοιαζε υπερβολικά προ στατευτικό για τον κατηγορούμενο, οι γαλλικές και οι ρωσικές δια δικασίες ήταν δραματικά συνοπτικές και μεροληπτούσαν υπέρ των κατηγόρων. Θα έπρεπε να βρεθεί μια συμβιβαστική λύση πάνω σ’ αυτό το θέμα. 0 Jackson με ειλικρίνεια παραδεχόταν: «Αισθάνομαι ότι δεν έχω τη δυνατότητα να επιμείνω στο να έχουν αυτοί οι κρα τούμενοι ύλη την προστασία που το Σύνταγμα και οι νόμοι στην Αμερική παρέχουν στους κατηγορουμένους». Από την πρώτη κιόλας στιγμή της συνεργασίας τους, έτρεφε μια αρρωστημένη δυσπιστία απέναντι στους Ρώσους. Παρά τους παλικαρισμούς του στις διασκέψεις του Λονδίνου ότι θα προχω ρούσε μόνος του, προτιμούσε να έχουν οι Ρώσοι έναν δικό τους κατήγορο, καθώς οι πράξεις τους σ’ αυτόν τον πόλεμο ήταν σχε δόν το ίδιο φρικτές όσο και των Γερμανών. Η δ ι ά σ κ ε ψ η φυσικά, ήταν μια διάσκεψη νικητών. Σκοπός της ήταν να προσδιορίσει τους κατηγορουμένους και να συντάξει τα σχέ δια των νέων νόμων για την παραβίαση των οποίων θα τους κα τηγορούσαν,καθώς επίσης και τους κανόνες του Δικαστηρίου που επρόκειτο να εφαρμόσει αναδρομικά αυτούς τους νόμους. Οι Γερμανοί δεν εκπροσωπήθηκαν σ’ αυτές τις συνόδους, κι έτσι η δίκη άρχισε με τον κύβο να έχει ήδη ριφθεί κατά των κατη γορουμένων. Αλλά για τον Jackson ήταν θέμα υψίστης σημασίας να υπάρξει κάποια συμφωνία -οποιαδήποτε συμφωνία- μεταξύ των τεσσάρων Δυνάμεων. Απομόνωνε τμηματικά τα θέματα στα οποία υπήρχε συναίνεση: εξασφάλισε από τους άλλους κατηγό ρους την ομόφωνη απόφαση να γίνει μια σαφής δήλωση ότι αυτοί που οδηγούν τα έθνη σε επιθετικούς πολέμους θα θεωρούνται στο μέλλον (και στο παρελθόν αν είναι Γερμανοί) υπόλογοι. Όταν ανακοινώθηκε το τελικό κείμενο, ο δικαστής δήλωσε: «Ο ι κανόνες σύμφωνα με τους οποίους θα δικάσουμε τους Γερμα νούς είναι γενικοί. Καθιερώνουν την ευθύνη των δημόσιων προ σώπων κάθε εθνικότητας που προκαλούν επιθετικό πόλεμο».


119

Ήταν λόγια γενναία, αλλά δεν επηρέασαν στο ελάχιστο τους δη μόσιους άνδρες που θα εξαπέλυαν εκατό πολέμους, μικρούς και μεγάλους, κατά τη διάρκεια των πενήντα ετών που ακολούθησαν την απαγγελία τους. Η φράση «κάθε εθνικότητας» αναφερόταν μόνο στο μέλλον. Το τελικό κατηγορητήριο που προέκυψε από αυτές τις διασκέ ψεις του Λονδίνου προσδιόρισε περιοριστικά το έγκλημα ως «απρόκλητη επίθεση ή κυριαρχία επί άλλων κρατών, η οποία προκλήθηκε από τον Ευρωπαϊκό Άξονα κατά παράβαση των κα νόνων του Διεθνούς Δικαίου και των Διεθνών Συμβάσεων» - ένας ορισμός που απάλλαξε, ειδικά τους Ρώσους, από κάποια αμηχα νία. (0 Ρώσος εκπρόσωπος επέμενε να περιοριστεί ακόμη περισ σότερο η κατηγορία σε «απρόκλητες επιθέσεις που άρχισαν από τους Ναζί σ’ αυτόν τον πόλεμο».) Η συνείδηση των Σοβιετικών βασανιζόταν από τις δικές τους ενέργειες εναντίον της Πολωνίας και τις Φινλανδίας κατά τα πρώτα χρόνια του πολέμου, ενώ οι βρετανικές συνειδήσεις δεν δοκιμάζονταν λιγότερο από τη θύμη ση των σχεδίων του Ουίνστον Τσώρτσιλ του 1940, για την εισβολή στην ουδέτερη Νορβηγία και τη Σουηδία. ♦>

❖

♦>

♦>

❖

Ο βρετανικός και ο αμερικανικός στρατός, άρχισαν να συγκε ντρώνουν τους κρατουμένους που πιθανολογούσαν πως θα παραπέμπονταν σε δίκη ως εγκληματίες πολέμου, σε ένα ξενοδο χείο τεσσάρων αστέρων που είχαν επιτάξει, το Grand Hotel στο Bad Mondorf ή Mondorf-les-Bains, στο Μεγάλο Δουκάτο του Λουξεμβούργου. 0 αμερικανικός στρατός έδωσε στο ξενοδοχείο το σαρκαστικό κωδικό όνομα ASHCAN. (Οι Βρετανοί, θέλοντας να διαφοροποιηθούν, το ονόμασαν DUSTBIN1^.) Τελικά μεταφέρθηκαν εβδομήντα ή και περισσότεροι επ ίλε κτοι κρατούμενοι σ’ αυτόν το χώρο. Ανακάλυψαν ότι ο διοικητής της φρουράς τους ήταν ένας στρυφνός, ευέξαπτος Αμερικανός Αντισυνταγματάρχης του ιππικού, ο Burton C. Andrus. Θα τους συνόδευε στις μετακινήσεις τους και θα βρίσκονταν κάτω από τη διοίκησή του μέχρι τη στιγμή που θα τον αποχωρίζονταν για να οδεύσουν προς την ελευθερία, τη φυλακή ή την αγχόνη. ; Σ.τ.Μ.: Και οι δύο λέξεις σημαίνουν σκουπιδοτενεκές.

120


Ήξερε καλά πως δεν θα έδρεπε δάφνες σ’ αυτό το αχάριστο καθήκον. Όταν το περιοδικό Time δημοσίευσε αργότερα έναν κα θόλου κολακευτικό απολογισμό της εκεί υπηρεσίας του, έστειλε μια επιστολή στην οικογένειά του, στην οποία αποποιούνταν τις γελοίες κατηγορίες του σχετικού άρθρου, υπενθυμίζοντάς τους πως όταν δέχθηκε το διορισμό του σ’ αυτή τη θέση, «εκ είνο ι» του είχαν πει ότι δεν μπόρεσαν να βρουν διαθέσιμο Ταξίαρχο για να του την αναθέσουν. Στην πραγματικότητα ήταν πολλοί εκείνοι που την είχαν αρνηθεί, γιατί καταλάβαιναν ότι ήταν μια δουλειά από την οποία ήταν αδύνατον «να βγει κανείς κερδισμένος».12 0 Andrus ήταν ένας ικανός, αξιόλογος θα λέγαμε, επαγγελματίας αξιωματικός του στρατού. Ενεργούσε πάντοτε σύμφωνα με τους κανονισμούς και δεν μπορούσε κανείς να τον μεταπείσει ούτε με καλοπιάσματα, κολακείες ή ικεσίες ούτε ακόμη με απει λές. Αυτό που ήθελε ήταν να μη δοθεί η ευκαιρία στους κρατου μένους του να ξεφύγουν από τη μοίρα τους. Ήδη αρκετοί από αυτούς είχαν αυτοκτονήσει, με πρώτο τον Konrad Henlein. Ο Victor Bouhler, επικεφαλής της προσωπικής καγκελαρίας του Χίτλερ (και συντονιστής του προγράμματος Τ-4 για την επιχείρη ση ευθανασία ) και αρκετοί ακόμη αξιωματούχοι του Ναζιστικού κόμματος είχαν σπεύσει να ακολουθήσουν τον Φύρερ τους στη Valhalla*, χωρίς προηγουμένως να υποβάλουν τα σέβη τους στους δεσμοφύλακές τους. Είχαν βρει ένα φιαλίδιο με υδροκυά νιο κρυμμένο στο κουτί του καφέ του Στρατάρχη του Ράιχ Χέρμαν Γκαίρινγκ. 0 Andrus διέταξε τους άνδρες του να ψάξουν και για άλλα - τους προειδοποίησε όμως, ότι «μπορεί να κρύβονται σε οποιαδήποτε κοιλότητα του σώματος». Εξέδωσε αυστηρότα τες διαταγές προκειμένου να μην μπορεί κανένας κρατούμενος να κρύψει οπουδήποτε κάποιο μέσο για να αυτοκτονήσει. Μόλις έφθανε κάποιος κρατούμενος, τον έβαζαν στην απομόνωση και, αφού γδυνόταν, τον εξέταζε ένας γιατρός. Έψαχναν τα ρούχα και τα παπούτσια του, για ξυραφάκια και ψαλίδια. Τους αφαιρούσαν λίμες νυχιών, κορδόνια παπουτσιών, ζώνες, γραβάτες, * Σ.τ.Ε.: Γερμανικό πάνθεον, ύψος 98 μέτρων, αφιερωμένο στους μεγάλους άν δρες της Γερμανίας. Χτίστηκε την εποχή του Λουδοβίκου Α' της Βαυαρίας, σε απόσταση οκτώ χιλιομέτρων από τη Ρατισβόνη, με σχέδια του Λεό φον Κλέντσε, μαθητή του Περσιέ, ο οποίος απομιμήθηκε τον Παρθενώνα. Η οικοδόμη σή της άρχισε το 1830 και τελείωσε το 1842.


121

ρολόγια, μακριές καρφίτσες με κορδέλες παρασήμων ή διακριτι κά βαθμών και στραταρχικές ράβδους. Μερικοί κρατούμενοι, προειδοποίησε τους άνδρες του ο Andrus, έκρυβαν όπλα στα τα κούνια των παπουτσιών τους ή κολλούσαν ξυραφάκια στις πα τούσες τους.13 Μεταξύ των πρώτων κρατουμένων που έφθασαν στο Mondorf ήταν ο Στρατάρχης Κάιτελ μαζί με τον Arthur Seyss -Inquart, που ήταν Επίτροπος του Ράιχ, διορισμένος από τον Χίτλερ στην Ολλανδία. « 0 ένας μετά τον άλλο έφθαναν και οι υπόλοιποι» θυ μόταν αργότερα ο Κάιτελ. «Μ ερικοί από αυτούς οδηγήθηκαν στην αιχμαλωσία με έναν τελείως εξευτελιστικό τρόπο. Θεόγυμνοι άνδρες από τη μια μεριά, γυναίκες από την άλλη, με τις πλάτες όμως γυρισμένες οι μεν στους δ ε » .14 ε ν α ς δ ια κ ε κ ρ ι μ έ ν ο ς

νω ν τ ο υ

Mondorf

κ ρ α τ ο ύ μ ε ν ο ς μ ε τ α ξ ύ τ ω ν ν έ ω ν φ ιλ ο ξ ε ν ο ύ μ ε

ήτα ν ο

Albert Speer,

προδήλω ς κ α τα β εβ λ η μ έ

νος.

Τις τελευταίες ημέρες του πολέμου, ο Speer, που ξεκίνησε ως εξέχων αρχιτέκτων του Χίτλερ και κατέληξε Υπουργός Εξοπλι σμών και Πολεμοφοδίων, είχε επεξεργασθεί ο ίδιος διάφορα στρατηγήματα για την επιβίωσή του -τέσσερα τον αριθμό- και είδε το ένα μετά το άλλο να αποτυγχάνουν. Από πολλές απόψεις ήταν κάτι σαν ικανός, προσγειωμένος επιχειρηματίας δυτικού τύπου. Από το Φεβρουάριο του 1942 ε ί χε αναπτύξει με μεγαλοφυή τρόπο, το εξοπλιστικό θαύμα της Γερμανίας, το οποίο είχε ξεκινήσει ο Υπουργός Εξοπλισμών Fritz Todt που σκοτώθηκε σε αεροπορικό δυστύχημα, και δεν είναι περίεργο που οι Σύμμαχοι καθυστέρησαν την τελική έφοδο στον θύλακο του Flensburg για να δώσουν την ευκαιρία στους ειδι κούς τους επί των εξοπλισμών να επωφεληθούν από τις γνώσεις του και να συγκεντρώσουν πληροφορίες. Είχε παραμείνει στην υπηρεσία του Χίτλερ μέχρι το τέλος. Πήγε αεροπορικώς στην κό λαση του Βερολίνου για να αποτίσει τον ύστατο φόρο τιμής στον πολιορκημένο Χίτλερ και είπε στον στενό του φίλο Στρατάρχη Erhard Milch, «πόσο καλή εντύπωση του έκανε ο Φύρερ σε αντί θεση με τον “ τεμπέλη” Γκαίρινγκ».15 Πάντως, είναι γεγονός ότι από το Μάρτιο του 1945, αν όχι νωρίτερα, ο Speer είχε αρχίσει να αποσύρεται, καθώς φοβύταν για το μέλλον του. Αντέδρασε σθε ναρά στα σχέδια του Χίτλερ να αμυνθεί η Γερμανία πυρπολώ-

122


ντας τη γη της, και τορπίλισε τα σχέδια καταστροφής γεφυρών και εργοστασίων.16 Τον Απρίλιο, φιλοξενούμενος στο κυνηγετικό περίπτερο του Milch, υπαγόρευσε ένα ραδιοφωνικό μήνυμα με το οποίο καλούσε τους Γερμανούς να καταθέσουν τα όπλα.17 Ο Speer είχε κάποια καλλιτεχνικά ενδιαφέροντα και έμοιαζε κάπως ονειροπαρμένος. Όταν τελείωσε ο πόλεμος είπε στον Milch πως σκόπευε να καταδυθεί -να εξαφανισθεί από προσώ που γης- και να ζήσει πάνω σε ένα μονόξυλο μαζί με τον πιλότο Werner Baumbach σαν τους Ινδιάνους ήρωες του Karl May*, τον γερο-Shatterhand και τον Winnetou. Θα επανεμφανιζόταν μετά από δύο μήνες, οπότε, όπως πίστευε, θα είχε καταλαγιάσει όλη αυτή η αναστάτωση και η άγρια καταδίωξη. 0 Speer ήταν απόλυ τα πεπεισμένος ότι θα του ανέθεταν ενεργό υπηρεσία οι απελπι σμένοι Αμερικανοί και οι Βρετανοί μιας και θα ήταν ο μοναδικός Γερμανός που θα ήταν ικανός να αναλάβει τα ηνία και να επιβά λει την τάξη μετά το χάος της ήττας.18 Αυτό το όνειρο γκρεμίστη κε όταν οδηγήθηκε δέσμιος από τους Βρετανούς στο Flensburg. Επομένως, έπρεπε να προχωρήσει στο δεύτερο στρατήγημα ακολουθώντας την τακτική του Hans Frank: παρέδωσε όλους τους φακέλους του «ανέπαφους» στον εχθρό (ή τουλάχιστον έτσι ισχυ ρίστηκε- στην πραγματικότητα έκρυψε το ενοχοποιητικό γ ι’ αυτόν Αρχείο του Γραφείου Speer). Η ενέργειά του αυτή όμως δεν τον ωφέλησε σε τίποτα και τώρα βρισκόταν στο Grand Hotel στο Mondorf με μερικούς άλλους τύπους, πραγματικά αξιολύπητους. Καθώς οι συνθήκες κράτησής του γίνονταν όλο και περισσότε ρο αφόρητες, προχώρησε στο τρίτο στρατήγημα. Αρχισε να δια πραγματεύεται κάποια συμφωνία. Και είχε κάθε λόγο να το κά νει αυτό όσο υπήρχε ακόμη καιρός, επειδή υπήρχαν ελάχιστες αμφιβολίες για την ενοχή του και ο Speer γνώριζε πως αυτή θα αποκαλυπτόταν γρήγορα. Ήταν απόλυτα ενημερωμένος από τον φίλο του, τον Otto Ohlendorf Obergruppenführer των SS, για το τι συνέβαινε στα στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας.19 Ισχυρι ζόταν επίσης -αν και αυτό το ανέφερε πολύ αργότερα, στο τέλος του βίου του- ότι ο φίλος του Karl Hanke, Gauleiter και Κυβερνή της (Oberpräsident) της Κάτω Σιλεσίας, του είχε πει να μη ρωτή σει ποτέ τι συνέβαινε σε ένα μέρος που το αποκαλούσαν «Άου* Σ.τ.Ε.: Γερμανός συγγραφέας δημοφιλών ιστοριών με Αμερικανούς και Ινδιά νους.


123

σβιτς». Αλλά έστω και αν αυτό αλήθευε, ο Speer είχε ασφαλώς επισκεφθεί το υπόγειο εργοστάσιο συναρμολογήσεως κινητήρων, αεριωθούμενων και πυραύλων που ήταν σκαμμένο κάτω από το Nordhausen και είχε προσπεράσει, χωρίς καμία παρατήρηση ή σχόλιο, τις δεκάδες χιλιάδες των δούλων που είχαν συγκεντρωθεί εκεί από το γειτονικό στρατόπεδο συγκεντρώσεως «D o ra».20 Αν άξιζε στον Sauckel η αγχόνη επειδή στρατολόγησε τους εργάτες, τότε ο άνθρωπος που τους εκμεταλλεύτηκε, αδιαφορώντας για την τύχη τους, δεν θα έπρεπε να περιμένει κανένα έλεος. Επιπλέον, υπάρχουν αποδείξεις για την άμεση συνέργεια του Speer, υπό την ιδιότητά του ως Γενικού Επιθεωρητή Κτιρίων στο Βερολίνο, σχετικά με την απέλαση από εκεί 50.000 Εβραίων προς τα ανατολικά, μεταξύ των ετών 1941 και 1943. Αυτές οι αποδεί ξεις προκύπτουν τόσο από τα αδημοσίευτα ημερολόγια του δρ. Γιόζεφ Γκαίμπελς όσο και από τα επίσημα αρχεία του γραφείου του κατά τη διάρκεια του πολέμου - τα αυθεντικά Chronik και όχι τα εξαγνισμένα και αναθεωρημένα από τον ίδιο, τα οποία ο Speer δώρισε στα αναξιόπιστα Γερμανικά Ομοσπονδιακά Αρχεία μετά την απόλυσή του από τη φυλακή του Spandau στο Βερολίνο το 1966. Σύμφωνα με τα στοιχεία του ίδιου του Speer, υπήρχαν π ε ρισσότερα από 23.000 σπίτια Εβραίων στο Βερολίνο το 194Γ δ ιέ ταξε την εκκένωσή τους για να στεγασθούν σ’ αυτά άτομα που εί χαν θιγεί από τα μεγαλεπήβολα σχέδιά του να κατεδαφιστούν οι φτωχικές συνοικίες. Συνεργαζόμενο στενά με τον Obersturmbann führer Adolf Eichmann -που υπηρετούσε στην RSHA του Χάιντριχτο διαβόητο Κεντρικό Γραφείο Επαναστεγάσεως (Hauptabteilung) του Speer, είχε οργανώσει το ξεσπίτωμα αυτών των Εβραίων, αρ χίζοντας από τις 18 Οκτωβρίου του 1941. Μεταξύ αυτής της ημέ ρας και της 2ας Νοεμβρίου, όπως αναφέρει ο Speer στο ημερολό γιό του, «εκκενώθηκαν» οι πρώτοι 4.500 Εβραίοι που αποδέσμευσαν γ ι’ αυτόν και τον Γκαίμπελς 1.000 διαμερίσματα. Αυτά υποτί θεται ότι προορίζονταν για τους βομβόπληκτους Βερολινέζους, αλ λά στην πραγματικότητα τα καλύτερα από αυτά πήγαιναν σε κα λούς φίλους του Speer.21 Στις 27 Νοεμβρίου του 1941, ο Speer ανέ φερε στον Γκαίμπελς πως μόλις άρχιζε η εφαρμογή της τρίτης δια ταγής του -Aktion- για τις εξώσεις.22 Εκείνη την ημέρα, περισσότε ροι από 1.000 Εβραίοι, ήδη το έβδομο σιδηροδρομικό φορτίο, ε ί χαν φύγει από το Βερολίνο με προορισμό αυτή τη φορά τη Ρίγα, την πρωτεύουσα της Λετονίας. Ένα πρωί, μετά από τρεις ημέρες,

124


πέθαναν όλοι. Τους πολυβόλησαν μέσα σε δύο τεράστιους λάκ κους έξω από την πόλη. (Παρά τις ρητές διαταγές του Χίτλερ προς τον Χίμλερ, όπως αποδείχθηκε.)23 Υπάρχει όμως και κάτι περισσότερο. Όπως προκύπτει από την καταγραφή μιας ομιλίας του Χίμλερ στο Πόζεν στις 6 Οκτω βρίου του 1943, ο Reichsführer είχε κάνει μια αναφορά, όπως φαίνεται, «σχετικά με τον κομματικό σύντροφο Speer», σε μια παράγραφο στην οποία περιέγραφε με ανατριχιαστικές λεπτο μέρειες τι εννοούσε αυτός (ο Χίμλερ) με τον όρο «Τελική Λύση». Ο Speer χρειάστηκε να επιστρατεύσει όλη την ευστροφία του για να γλιτώσει από το εκτελεστικό απόσπασμα των Συμμάχων. Προς όφελος του απέβη το γεγονός ότι οι Αμερικανοί δεν γνώρι ζαν τέτοιες πανουργίες και αυτός ήξερε πώς να πείθει και να παραπλανεί τους ανθρώπους με τις ήπιες μεθοδεύσεις του. Κατά κάποιον τρόπο είχε καταφέρει να πείσει τους Συμμάχους ότι τον είχαν ανάγκη. Ακόμη και εδώ στο Mondorf, οι εμπειρογνώμονες των Συμμάχων, γεμάτοι θαυμασμό, μαζεύονταν ανά τετράδες στην πόρτα του κελιού του για να μιλήσουν μαζί του. Και οι πρώτες τέσσερις ανακρίσεις που του έγιναν, αφορούσαν απο κλειστικά θέματα στρατιωτικά και οικονομικά. Κατόπιν χρησιμοποίησε το τέταρτο χαρτί του - ένα τέχνασμα που είχε καταστρώσει για να γλιτώσει. Κατά τη διάρκεια της έβδομης φάσης της ανάκρισής του, στα τέλη Μάίου του 1945, αφού ζήτησε από τον ανακριτή του Ο. Hoeffding να θεωρηθούν εμπιστευτικά όσα θα έλεγε τώρα, και να μην κρατηθούν σημειώ σεις, παρουσίασε μια εντυπωσιακή αναφορά που αφορούσε μια συνωμοσία εναντίον του Χίτλερ την οποία, όπως ισχυρίστηκε, είχε σχεδιάσει το Φεβρουάριο του 1945. 0 Hoeffding ανέφερε τα εξής: Τον Φεβρουάριο του 1945 ο Speer σκόπευε να οργανώσει μια νέα 20η Ιουλίου*. Ως κατασκευαστής του κτιρίου της Καγκελαρίας του Χ ίτ λερ και του καταφυγίου κάτω από αυτήν, το γνώριζε πολύ καλά σε όλες του τις λεπτομέρειες. Οι καθημερινές συσκέψεις του Χ ίτλερ κα τά την κρίσιμη εποχή, γίνονταν σε αυτό το υπόγειο καταφύγιο και ο Speer σχεδίαζε να προμηθευτεί δηλητηριώδη αέρια που θα τα διοχέ τευε εκεί κατά τη διάρκεια μιας τέτοιας σύσκεψης. Έ λπιζε πως έτσι * Σ.τ.Ε.: Στις 20 Ιουλίου του 1944 έγινε η γνωστή αποτυχημένη απόπειρα δολο φονίας του Χίτλερ.


125

θα κατάφερνε διαμιάς, να εξαφανίσει ολόκληρη την κλίκα αυτών που ήθελαν να συνεχισθεί ο πόλεμος, συμπεριλαμβανομένου και του ίδιου του Χ ίτλερ. 0 Speer είχε ζητήσει από τον Brandt (γιατρό του Χ ίτ λερ;)24 να του προμηθεύσει τα δηλητηριώδη αέρια και ο ίδιος επρόκειτο να φροντίσει για την εισαγωγή τους μέσα στην αίθουσα συσκέ ψεων από τους σωλήνες εξαερισμού. Ισχυρίστηκε ότι υπήρχαν και άλλοι που γνώριζαν το σχέδιό του, αλλά δεν τους κατονόμασε. Άλλαξε τα σχέδιά του όταν επισκέφθηκε την περιοχή του Ρουρ και είδε ότι όχι μόνο οι Gauleiter, αλλά επίσης και πολλοί από τους εργάτες που εργάζονταν στα ανθρακωρυχεία, είχαν τυφλή εμπιστο σύνη στον Φύρερ και στην ικανότητά του να τερμα τίσ ει με επιτυχία τον πόλεμο. Αυτή τους η στάση έπ εισε τον Speer ότι ο μόνος τρόπος να απαλλαγεί ο γερμανικός λαός από τις ψευδαισθήσεις και τη νοο τροπία που του καλλιεργήθηκε επ ί τόσα χρόνια, εξαιτίας της προπα γάνδας και της απομόνωσης από τον υπόλοιπο κόσμο, ήταν «να π ιει μέχρι τέλους το πικρό ποτήρι». Οτιδήποτε μπορούσε να τους παρουσιασθεί ως μία προδοσία που θα τερμάτιζε τον πόλεμο « μ ε ύπουλο χτύπημα», θα διατάρασσε τη διαδικασία της πνευματικής τους αναγέννησης. Έ τσι εγκα τέλειψ ε το σχέδιό το υ.25

0 Hoeffding, συνεχίζοντας την αναφορά του, επεσήμαινε ότι ο Speer επανειλημμένα τόνιζε ότι δεν τον ενδιέφερε η δική του τύ χη. Περίμενε πως θα τον παρέπεμπαν σε δίκη - ίσως επειδή υπήρξε ένας ικανός Υπουργός Εξοπλισμών και Πολεμοφοδίων, πράγμα που θα ήταν άδικο, ή επειδή είχε στενές προσωπικές σχέσεις με τον Αδόλφο Χίτλερ, μια κατηγορία «που δεν θα άντεχε στην κρίση της Ιστορίας». «Τ ελικά », αναφέρει ο Hoeffding, « “ εξέφρασε τη λύπη του” επειδή δεν κατάφερε, όπως σκόπευε, να παραδώσει τον Χίμλερ ζωντανό στα χέρια των Συμμάχων».26 Το τέχνασμα πέτυχε. Και το απροσδόκητο συνέβη: μπροστά στα έκπληκτα μάτια των συγκρατουμένων του, ο Speer βρέθηκε έξω από το στρατόπεδο του Mondorf. Τον χώρισαν από τους υπό λοιπους, τον οδήγησαν έξω μόνο του, και φάνηκε πως γι’ αυτόν τ ε λείωνε εδώ αυτή η δυσάρεστη περιπέτεια.27 Οι Αμερικανοί τον έβαλαν σε μια λιμουζίνα, τον οδήγησαν μέσω Παρισιού στις Βερ σαλλίες και τον εγκατέστησαν σε ένα πολυτελές ξενοδοχείο, όπου οι εμπειρογνώμονες του Αϊζενχάουερ του υπέβαλαν, χωρίς πίεση, ατελείωτες ερωτήσεις σχετικά με τα επιτεύγματα των Ναζί στα οπλικά συστήματα. Εκεί συνάντησε πολλούς από τους στενότε-

126


ρους συνεργάτες του, συμπεριλαμβανομένου του πομπώδους KarlOtto Saur*, που ήταν η κινητήρια δύναμη του Υπουργείου Εξοπλι σμών. Ο δρ. Hjalmar Schacht και ο Fritz Thyssen που είχαν ελευθε ρωθεί από τα στρατόπεδα συγκεντρώσεως του Χίτλερ -γλίτωσαν το τηγάνι των Ναζί για να πέσουν στη φωτιά των Συμμάχων- σύ ντομα τον συντρύφευσαν. Όταν το Στρατηγείο του Α'ίζενχάουερ μετακινήθηκε στη Φρανκφούρτη, ο Speer και οι συνεργάτες του εγκλείσθηκαν εκεί κοντά, στο φρούριο του Kransberg, που το είχε μετατρέψει ο ίδιος σε Αρχηγείο του Γκαίρινγκ το 1939. Σταδιακά μεταφέρθηκαν εκεί όλα τα ανώτατα στελέχη του Υπουργείου του, περιμένοντας να ευχαριστήσουν και να ικανοποιήσουν την περιέρ γεια αυτών που τους κρατούσαν δέσμιους. Όταν γύρω τους οι Γερ μανοί λιμοκτονούσαν, αυτοί οι άνθρωποι ήταν ελεύθεροι να πηγαι νοέρχονται και έτρωγαν τόσο καλά όσο και οι Αμερικανοί στρατιώ τες. Μέχρι που, ένα πρωί του Σεπτεμβρίου, ο Speer ξύπνησε πολύ άσχημα όταν άκουσε στις ειδήσεις του ραδιοφώνου ότι αυτός και ο Schacht ήταν ανάμεσα σε εκείνους που επρόκειτο να παραπεμφθούν για να δικαστούν στη Νυρεμβέργη ως εγκληματίες πολέμου. 0 Schacht μεταφέρθηκε εκεί αμέσως, ο Speer τον ακολούθησε στο τέλος του ίδιου μήνα. σ τ ο m o n d o r f είχε μεταφερθεί επίσης ο Άλφρεντ Γιόντλ. Η φήμη του ως στρατιώτη παρέμενε αλώβητη. Αμερικανοί αξιωματικοί τον αποχαιρέτησαν τιμητικά όταν έφευγε από το πρώτο του στρατόπεδο κρατουμένων στο Flensburg. Μάλιστα του ζήτησαν να γράψει μια στρατηγική μελέτη για τη Γερμανία και την άμυνα της δυτικής Ευρώπης, κάτι που έγινε δεκτό με ευμενή σχόλια στην Ουάσινγκτον.28 Πάντως, η άποψή του για τον Φύρερ ήταν αμετακίνητη. Όταν ρωτήθηκε στο Mondorf αν πιστεύει ότι ο Χ ίτ λερ, που είχε αυτοκτονήσει μέσα στην ίδια του την πρωτεύουσα, ορθώς θεωρείται σπουδαίος πολέμαρχος, τον υπερασπίστηκε με γενναιότητα. «Η Ρώμη κατέστρεψε την Καρχηδόνα», επεσήμανε, «αλλά ο Αννίβας θεωρείται ακόμη ένας από τους μεγαλύτε ρους πολεμιστές, και έτσι θα θεωρείται πάντα». Αυτή η παρατήρηση απλώθηκε στο στρατόπεδο κρατουμένων στο Mondorf σαν πυρκαγιά.29

* Σ.τ.Σ.: Ιδρυτής του ομώνυμου εκδοτικού οίκου του Μονάχου (K.G. Saur Verlag) που υπάρχει ακόμη.


127

Οι Αμερικανοί υποχρέωναν τους κρατουμένους, στο Mondorf και αλλού, να παρακολουθούν κινηματογραφικές ταινίες με φρικα λεότητες, στις οποίες είχαν προσθέσει με μοντάζ σωρούς από πτώ ματα που είχαν κινηματογραφηθεί, μετά τις αεροπορικές επιδρο μές σε γερμανικές πόλεις και εργοστάσια αεροπλάνων. Μερικοί από τους κρατουμένους κατάλαβαν την απάτη - κάποιος που ερ γαζόταν στο εργοστάσιο κατασκευής αεροπλάνων Messerschmitt είπε πως είχε αναγνωρίσει τον εαυτό του. βρέθηκε στο Mondorf και ο Χέρμαν Γκαίρινγκ. Ο Στρατάρχης του Ράιχ είχε παραδοθεί σε μια μεραρχία πεζι κού του Τέξας στις 7 Μάίου του 1945 στην Αυστρία. Μετά από τρεις ημέρες, μαζί με τις πολυτελείς από μπλε δέρμα αποσκευές του, μεταφέρθηκε με ένα μικρό αεροπλάνο στο Άουγκσμπουργκ για να συναντήσει τους δημοσιογράφους. Μετά από αυτύ το επεισόδιο, ο Jackson αποφάσισε να απαγορεύσει αυτού του ε ί δους τις συνεντεύξεις. Στην αρχή ο Γκαίρινγκ αρνήθηκε να πιστέψει πως ο Χίτλερ ε ί χε διορίσει τον Νταίνιτς και όχι τον ίδιο ως αντικαταστάτη του μάλλον αυτό οφειλόταν σε σκευωρία του Μάρτιν Μπόρμαν. Είπε στους δημοσιογράφους πόσο είχε αντιταχθεί στα σχέδια του Χ ίτ λερ να εισβάλει στη Ρωσία και πόσο είχε θορυβηθεί όταν οι Α με ρικανοί κατασκεύασαν μακράς εμβέλειας συνοδευτικά μαχητικά αεροπλάνα, που επέτρεπαν στους σχηματισμούς των βομβαρδι στικών να διεισδύουν σε μεγάλες αποστάσεις μέσα στη γερμανι κή επικράτεια. Μετά από αυτή τη συνέντευξη κρατήθηκε επί μία εβδομάδα στο ανακριτικό κέντρο της Έβδομης Στρατιάς στην έπαυλη Pagenstecher στο Βισμπάντεν. Ένας αξιωματικός επ έ στησε την προσοχή των ανωτέρων του στο γεγονός ότι κάθε άλλο παρά διανοητικά διαταραγμένος ήταν: «Στην πραγματικότητα πρόκειται για έναν παμπόνηρο τύπο, μεγάλο ηθοποιύ και επαγγελματία ψεύτη». Όταν του έδειξαν φωτογραφίες εφημερίδων από το Νταχάου, είπε πως θα πρέπει να είχαν ληφθεί τις τελευ ταίες ημέρες που επικρατούσε χάος.30 0 Γκαίρινγκ μεταφέρθηκε με αεροπλάνο στο Λουξεμβούργο στις 20 Μάίου. Ευχαριστήθηκε που είδε να φθάνει σύντομα στον ίδιο «σκουπιδοτενεκέ» ο αντίπαλός του στη διαδοχή του Χίτλερ, ο Αρχιναύαρχος Νταίνιτς. Μεταξύ τους υπήρξε μια αμοιβαία, αμή χανη ανακωχή. Αλλά ο Στρατάρχης του Ράιχ επεσήμανε επιθετικά σύ ν τ ο μ α

128


στον υπασπιστή του Ναυάρχου: «Μπορείς να είσαι βέβαιος πως αν χρειαστεί να κάνουμε το μεγάλο πήδημα, το δικό μου κεφάλι θα είναι το πρώτο που θα μπει στη θηλιά της αγχόνης!» 0 Andrus έκανε απογραφή των πολυτιμότερων προσωπικών αντικειμένων του Γκαίρινγκ που θα παρέμεναν κλειδωμένα, και ο κρατούμενος δεν θα μπορούσε από εδώ και στο εξής να τα αγγί ξει. 0 κατάλογος περιείχε χρυσά εμβλήματα της Λουφτβάφε, το ένα απύ τα οποία ήταν διακοσμημένο με διαμάντια- μια πολύτιμη συλλογή αντικειμένων που ήταν στολισμένα με ασήμι, χρυσάφι, αμέθυστους, σμαράγδια, ρουμπίνια και λάπις-λάζουλι- τα π ερί φημα μετάλλιά του, στα οποία συγκαταλέγονταν το Μετάλλιο Αξίας, ένας σιδερένιος σταυρός του Α' Παγκοσμίου Πολέμου και ο Μεγαλόσταυρος- πολλά ρολόγια επιτραπέζια και τσέπης, μετα ξύ των οποίων ένα Cartier, και ένα «μεγάλο ελβετικό ρολόι χειρός», καθώς επίσης και «ένα στυλό μελάνης με χαραγμένο το όνομά του».31 Είναι χρήσιμο να θυμόμαστε τα δύο τελευταία αντικείμενα μέχρι το τέλος αυτής της αφήγησης. Υπήρχαν επίσης δερμάτινες βαλίτσες γεμάτες προσωπικά αντικείμενα, ύπως τρόφιμα και είδη τουαλέτας. Όταν ο Στρατάρχης Robert Ritter von Greim κατάπιε κυάνιο στις 24 Μαΐου, οι Αμερικανοί αύξησαν τα μέτρα ασφαλείας και για πρώτη φορά αποδεδειγμένα έψαξαν τις αποσκευές του Γκαίρινγκ. Τότε ανακάλυψαν και κατάσχεσαν θριαμβευτικά, κρυμμένη σε ένα μεταλλικό κουτί αμερικανικού καφέ, μια φύσιγγα με βιδωτό καπάκι που περιείχε μια γυάλινη αμπούλα με υδροκυάνιο.32 Ο Γκαίρινγκ ζύγιζε περίπου εκατύν είκοσι κιλά. Οι Αμερικανοί γιατροί τον βρήκαν εξαιρετικά παχύ, πλαδαρό, και γενικά σε κακή φυσική κατάσταση. Από το 1941 είχε υποστεί πολλές καρδιακές προσβολές. Τον υπέβαλαν σε εξαντλητική δίαιτα. Όταν τον εξέτα σαν στις 22 Ιουνίου και στις 10 Ιουλίου, είχε ήδη αρχίσει να μοιάζει με σκελετό, τα κόκαλα στα μάγουλά του προεξείχαν. Βρήκαν στην κατοχή του γύρω στα 2.000 άσπρα χαπάκια, ένα είδος ελαφρού υποκατάστατου της μορφίνης, από τα οποία έπαιρνε δέκα, πρωί και βράδυ. Ο Andrus ανέφερε στην SHAEF^ «Ο γιατρός της μονά δας μου, μου είπε πως αν του κόψουμε ξαφνικά αυτά τα φάρμακα θα παραφρονήσει τελείως». Από το αρχηγείο του Αϊζενχάουερ f Σ.τ.Μ.: Supreme Headquarters, Allied Expeditory Forces (Ανωτάτη Διοίκηση των Συμμαχικών Εκστρατευτικών Δυνάμεων).


129

απάντησαν ότι το μόνο που θέλουν είναι να επικοινωνεί για λίγο διάστημα με το περιβάλλον. «Υπάρχουν μερικά πράγματα που θέλουμε να τον ρωτήσουμε, πριν χάσει τελικά κάθε ενδιαφέρον γι’ αυτά που συμβαίνουν γύρω του».33 Ανακριτές ανέφεραν, στις 10 Ιουλίου, ότι ήταν πολύ επιφυλακτικός - ήξερε πως προσπαθούσαν να τον πείσουν για κάτι. «Αλλά δεν ήξερε τι ήταν αυτό ακρι βώς».34 Ο Andrus ανέφερε στις 23 Ιουλίου πως μείωσε ακόμη π ε ρισσότερο τη δόση της παρακοδεΐ'νης. Ανέφερε επίσης, πως ο Reichsmarschall φαινόταν πολύ καλύτερα. Ο επικεφαλής ανακριτής της αεροπορίας Επισμηναγός Ernst Engländer (που ο Γκαίρινγκ τον ήξερε ως Evans) -στην πολιτική του ζωή επιχειρηματίας στη Wall Street- ανέκρινε πολλές φορές, εξαντλητικά, τον Στρατάρχη, ενώ κρυμμένα μικρόφωνα αποτύπωναν την κάθε λέξη του. «Το βρήκα ευκολότερο», έγραφε ο Engländer, «να του φέρομαι φιλικά και αποτέλεσμα αυτής της συμπεριφοράς μου ήταν να μου ζητήσει ο Γκαίρινγκ να του κάνω τη χάρη να συναντήσω τη σύζυγό το υ ».35 Ο Engländer γνώριζε το φοβερό μίσος που υπήρχε μεταξύ του Γκαίρινγκ και των υφιστα μένων του διοικητών της Λουφτβάφε, και έκανε ό,τι του ήταν δυνατόν για να ρίχνει λάδι στη φωτιά, μεταφέροντας κατά κανόνα φανταστικά κουτσομπολιά μεταξύ των Στρατηγών και των Στραταρχών για τα όσα υποτίθεται ότι έλεγε ο ένας για τον άλ λο. Ο Γκαίρινγκ, ανυποψίαστος γι’ αυτά που συνέβαιναν, έδωσε γεμάτος ευγνωμοσύνη μια φθαρμένη φωτογραφία της γυναίκας τουΈ μμυ και της κόρης τουΈντα, για να τη παραδώσει στη γυ ναίκα του, και στο πίσω μέρος έγραψε με μελάνι: «Ο Ταγματάρ χης Evans είναι έμπιστός μου».36 Πολλοί από τους κρατουμένους είχαν φέρει μαζί τους στο στρατόπεδο κρατουμένων τα παλιά τους μίση, μια αποσκευή η οποία δεν μπορούσε να κρυφτεί. Ενώ ο προϊστάμενος προσωπι κού του Χίτλερ, ο Fritz Sauckel ήταν από τους έμπιστους του Γκαίρινγκ, δεν υπήρχε καμιά συμπάθεια μεταξύ του συνδικαλι στή ηγέτη των Ναζί δρ. Robert Ley και του Στρατάρχη του Ράιχ. «Ο Γκαίρινγκ», έλεγε ο Ley στους Αμερικανούς ανακριτές, «δεν μπόρεσε ποτέ να κερδίσει τις καρδιές των εργατών. Τον θεωρού σαν καραγκιόζη... μια σκατόμυγα όχι μόνο για το κόμμα αλλά επίσης και για όλη τη Γερμανία». Ο ίδιος περιέγραφε τον Στρα τάρχη σαν έναν επηρμένο, εγωιστή και πομπώδη, που με τις ενέργειές του έβλαψε το κόμμα.37 Ο συγκρατούμενός του Julius

130


Streicher, έλεγε γελώντας για τον Γκαίρινγκ ότι εδώ θα πρέπει να ξεσυνηθίσει την κοκαΐνη: «Στο Mondorf έγραψε, πραγματικά, ένα γράμμα διαμαρτυρόμενος για την ποιότητα του φαγητού. Ακόμη εξακολουθούσε να νιώθει πέρα για πέρα Στρατάρχης. Ήταν πάντα φοβερός φαγάς και θα είναι πάντοτε. 0 κακομοίρης! Νομίζει πως αν ποτέ βγει από δω ο “ λαός” θα τον υποδεχθεί με εστιάδες παρθένες. Σαν να ...»38 0 Γκαίρινγκ του είχε πει πως δεν θέλησε ποτέ αυτό τον πόλεμο, και ότι δεν μπορούν να ρίξουν σ’ αυτύν τον λίθο του αναθέματος γιατί είναι στρατιώτης και κά θε στρατιώτης πρέπει να κάνει το καθήκον του. 0 Streicher απά ντησε: «Ο ι Εβραίοι θα κάνουν τα αδύνατα δυνατά προκειμένου να μας κρεμάσουν».39 0 Andrus παρήγγειλε να μειωθεί ακόμη περισσότερο η παρακοδεϊνη του Γκαίρινγκ. Σύντομα, σχεδόν απεξαρτήθηκε από τα ναρκωτικά40. «Δεν ξέρω τι θέλουν να κάνουν με τον Γκαίρινγκ», έγραφε στις 4 Αυγούστου ο διοικητής της φυλακής στον Συνταγ ματάρχη Fritzsche - τ ι σύγχυση κι αυτή με τα γερμανικά ονόματα των Αμερικανών- «αλλά νομίζω ότι το καλύτερο είναι να μείνει εδώ, μαζί με μένα και το γιατρό μου. 0 Γκαίρινγκ δηλώνει πως η υγεία του είναι τώρα καλύτερη απ’ ό,τι ήταν τα τελευταία χρό νια, και σε απίθανο βαθμό βελτιωμένη σε σχέση με το πώς ήταν όταν τον συλλάβαμε». Καθώς οι Αμερικανοί του μείωναν τη δο σολογία, η υγεία του Γκαίρινγκ βελτιωνόταν. Ο Andrus τόνισε πως η Επιτροπή Εγκλημάτων Πολέμου θα πρέπει να σημειώσει το εξής: «Σκοπός μας είναι όχι μόνο να διατηρήσουμε σε καλή κατάσταση τον Γκαίρινγκ, αλλά και να απομακρύνουμε κάθε π ι θανό εμπόδιο για τη δίκη ή την τιμωρία το υ ».41 Στις 5 Αυγούστου, ο Στρατός των ΗΠΑ διαβίβασε στην SH A EF τον κατάλογο των κρατουμένων που θα βρίσκονταν πλέον υπό τον έλεγχο των κατηγόρων. Όπως ήταν αναμενόμενο, το όνομα του Γκαίρινγκ κατείχε την πρώτη θέση. Την επόμενη νύχτα, κα θώς το πρόγραμμα αποτοξίνωσης είχε ολοκληρωθεί, ο Andrus σταμάτησε τελείως τη χορήγηση παρακοδεΐνης στο Στρατάρχη. στους κρατουμένους του Mondorf προστέθηκε και ο Γιόακιμ φον Ρίμπεντροπ. Είχε συλληφθεί στο Αμβούργο στις 14 Ιουνίου μετά από πολλές αναζητήσεις. Τις υπόλοιπες εβδομάδες θα τις περνούσε στο Grand Hotel γράφοντας τα απομνημονεύμα τά του42. Όταν είπε του Γκαίρινγκ να ρίξει μια ματιά στις ογδύΣΥΝΤΟΜΑ


131

ντα πέντε σελίδες που είχε ήδη γράψει, ο παλιός αεροπόρος του είπε χωρίς άσκοπες ευγένειες, πού θα έπρεπε κατά τη γνώμη του, να τις βάλει. Καθώς δεν έπαιρνε πια καθόλου χάπια, ο Στρατάρχης του Ράιχ είχε ξαναβρεί την παλιά μαχητικότητά του και joie de vivre (χαρά για ζωή). Τα αγγλικά του Ρίμπεντροπ -είχε ζήσει κάποτε στα νιάτα του στον Καναδά- ήταν κάπως ξύλινα αλλά κατανοητά. Ένας Βρετα νός αξιωματικός ανέκρινε τον πρώην Υπουργό Εξωτερικών στις 4 Αυγούστου, διαβεβαιώνοντάς τον πως η συνομιλία τους θα έμενε μυστική (στην πραγματικότητα, κατέγραφαν την κάθε λέξη). Πα ρά τις σχετικές διαβεβαιώσεις και σ’ εκείνη την περίπτωση και αργότερα, ο Ρίμπεντροπ αρνήθηκε να μιλήσει για τη συνθήκη μη επιθέσεως μεταξύ Γερμανίας και Ρωσίας, που είχε υπογράψει στη Μόσχα τον Αύγουστο του 1939, επικαλούμενος το διπλωματι κό απόρρητο. Τον Βρετανό αξιωματικό αντικατέστησε ένας άλλος, που εφάρμοσε τακτική εκφοβισμού με απειλές. «Ασφαλώς έχετε δει τι συνέβαινε σ’ εκείνα τα στρατόπεδα συγκεντρώσεως» άρχισε. «Δεν ξέρω καθόλου», ισχυρίστηκε ο Ρίμπεντροπ, «αν αλη θεύουν αυτά που δημοσιεύθηκαν σχετικά με τα στρατόπεδα συ γκεντρώσεως». «Αληθεύουν». «Πληροφορήθηκα για όλα αυτά μόνο από τις εφημερίδες στο Αμβούργο, όταν δεν είχα ακόμη συλληφθεί. Όλοι εμείς δεν είχα με την παραμικρή ιδέα». «Αυτό μας εκπλήσσει». «Θα σας προξενούσε άραγε ακόμα έκπληξη, αν γνωρίζατε το σύστημά μας;» αναρωτήθηκε ο Ρίμπεντροπ. «Αν κάποιος ζητού σε από τον Χίμλερ να του επιτρέψει να επισκεφθεί ένα στρατό πεδο συγκεντρώσεως, το αποτέλεσμα θα ήταν πως θα κατέληγε ο ίδιος εκεί και δεν θα επέστρεφε ποτέ». «Ήταν αρμόδιος γι’ αυτά;» «Ασφαλώς». «Ποιος τα έχτισε;» «Εκείνος». «Αλλά δεν μπορούσε να έχει μόνος του όλη την ευθύνη. Πρέ πει να είχε και ορισμένους υφισταμένους. Ο Μπόρμαν δούλευε γι’ αυτά;»

132


«Ο Μπόρμαν συνεργάστηκε πολύ με τον Χίμλερ. Σχετικά με τα στρατόπεδα συγκεντρώσεως... Κοιτάξτε, γνωρίζαμε ότι υπήρ χαν στρατόπεδα συγκεντρώσεως, αλλά δεν γνωρίζαμε τι συνέβαινε εκεί. Κανείς δεν γνώριζε. Απ’ όλους αυτούς τους ανθρώπους στο Mondorf - ούτε ένας δεν γνώριζε τι γινόταν εκεί. Ούτε για το θέμα των Εβραίων». «Εννοείτε για τους διωγμούς τους;» «Γνωρίζαμε για τα στρατόπεδα συγκεντρώσεως, αλλά δεν γνωρίζαμε ποιοι ήταν μέσα». «Νομίζετε πως ο Χίτλερ το γνώριζε;» Μετά από μια μακρά, οδυνηρή σιωπή, ο Ρίμπεντροπ απάντη σε: «Το έχω σκεφτεί πολλές φορές αυτό το θέμα. Θα κατέστρεφε εντελώς την εικόνα που έχω για τον Χίτλερ αν το πίστευα αυτό. Το μόνο που ξέρω είναι ότι όταν οι Ρώσοι (το Σεπτέμβριο του 1944) κατέλαβαν ένα στρατόπεδο συγκεντρώσεως στην Πολωνία, νομίζω ότι το έλεγαν Majdanek, τότε ήταν η πρώτη φορά που άκουσα γι’ αυτές τις διώξεις στα στρατόπεδα συγκεντρώσεως, τα εγκλήματα και τις θηριωδίες. Ήταν το πρώτο πράγμα που άκου σα όταν οι εκπρόσωποί μας στο εξωτερικό έστειλαν τηλεγραφή ματα αναφέροντας ότι είχε γίνει μεγάλο θέμα από τη ρωσική προπαγάνδα στις ουδέτερες χώρες. Πήρα τα τηλεγραφήματα και τα έβαλα μπροστά στον Φύρερ. Είπα πως αν αυτά ήταν αληθινά, από οποιαδήποτε άποψη, τότε θα ήταν εντελώς αδύνατον να ασκήσουμε εξωτερική πολιτική. Τότε, ανέλαβε ο ίδιος την υπόθε ση και είπε ότι δεν είναι δική μου δουλειά να τα συζητώ αυτά. Αυτό είναι το μοναδικό πράγμα που άκουσα γι’ αυτό το θέμα». 0 Βρετανός αξιωματικός ρώτησε αν είχε δει κανένα σχετικό φυλλάδιο. 0 Ρίμπεντροπ απάντησε: «Ε ίδα μια ταινία στο Mon dorf. Μας την πρόβαλαν. Ήταν μια φοβερή ταινία. Δεν υπάρχει αμφιβολία γι’ αυτό. Υπήρξε, βέβαια, και κάποια προπαγάνδα. Βλέπετε, μερικές εικόνες που είδα ήταν ολοφάνερο πως είχαν γυριστεί μετά από βομβαρδισμούς... Αν με ρωτάτε για τον Χ ίμ λερ», κατέληξε, «τα τελευταία χρόνια ήταν πολύ ευερέθιστος sehr böse». Η λέξη, μεταφρασμένη σωστά, σημαίνει «απαίσιος».43 της Φραγκονίας Julius Streicher, θεώρησε ότι η μεταχείριση που είχε εδώ ήταν καλύτερη απ’ ό,τι στο Βισμπάντεν, αν και οι υπόλοιποι κρατούμενοι τον απέφευγαν, γνωρίζοντας το μίσος εκείνων που τους κρατούσαν εναντίον αυτού του ανθρώπου.

0 τ ε ω ς GAULEITER


133

Κατά τη διάρκεια του Γ ' Ράιχ, πολλοί από αυτούς τους ίδιους Να ζί είχαν γράψει συγχαρητήρια γράμματα στον Julius Streicher ή στην εφημερίδα του Stürmer. Τώρα έσπευδαν να τον απαρνηθούν. Είχε γεννηθεί στις 12 Φεβρουάριου του 1885 σε ένα μικρό χω ριό κοντά στο Άουγκσμπουργκ από πατέρα δάσκαλο. Είχε τιμη θεί με τρία μετάλλια ανδρείας κατά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο. Συμμετείχε στο πραξικόπημα του Χίτλερ το 1923 και φυλακίστη κε μαζί του στο Landsberg. Ήταν καθηγητής γυμνασίου και τιμωρήθηκε με την αφαίρεση της άδειας ασκήσεως του επαγγέλματος του (Berufsverbot) - επρόκειτο για το σύστημα καταστροφής των μέσων επιβίωσης ενύς ανθρώπου, που χρησιμοποιείται ακόμη και σήμερα στη Γερμανία για πολιτικά αδικήματα.44 Από τη δ ε καετία του 1920 είχε μελετήσει την Παλαιά Διαθήκη και το Ταλμούδ1 και είχε καταλήξει στο συμπέρασμα ότι, όσο οι Εβραίοι ισχυρίζονται πως είναι ο εκλεκτός λαός, θα συναντούν πάντα δυ σκολίες στη χώρα που τους φιλοξενεί.45 Αν και αδιαφορούσε για τη χριστιανική θρησκεία, οι δυσάρεστες αναφορές για τον Χριστό στο Ταλμούδ, πολλές απύ τις οποίες τις είχε αποστηθίσει, τον ε ί χαν βαθιά επηρεάσει.46 Πίστευε ότι ήταν οι «εβραιομπολσεβίκοι» που είχαν καταλάβει με τη βία την εξουσία στη Ρωσία, είχαν δο λοφονήσει τον Τσάρο και την οικογένειά του και κυβερνούσαν τρομοκρατώντας το λαό. Είχε παρατηρήσει τις μεθόδους του «Εβραϊκού Σοβιέτ», ( Räteregierung), όπως το αποκαλούσε, υπό τον Kurt Eisner στη Βαυαρία. Είχε δει άλλους Εβραίους να ιδρύ ουν παρόμοια αυταρχικά καθεστώτα, όπως αυτό υπό τον Bela Kun στην Ουγγαρία. Και είχε καταλήξει στο συμπέρασμα ότι οι «Ε βρ α ίο ι» σκόπευαν να εγκαταστήσουν την τελική τους επικυ ριαρχία πάνω στις υπόλοιπες, εκτός των Εβραίων, φυλές -στους απίστους- επιβάλλοντάς τους τον πολυπολιτισμό και τον πανφυλετισμό τους. Γι’ αυτό το λόγο είχε ξεκινήσει μια καμπάνια υπέρ του αφανισμού των Εβραίων και αυτύς ήταν ο λόγος που βρισκό ταν τώρα εδώ.47 Είναι γεγονός ότι είχε αφιερώσει τον εαυτό του σ’ αυτή την κι νητοποίηση με σκοπό να δημιουργηθεί ένα κλίμα μίσους εναντίον των Εβραίων, περισσότερο πάντως με λόγια παρά με έργα. Ακό μη και ο ορκισμένος εχθρός του, ο Benno Martin, ο Höherer (Ανώ τερος) SS και Polizeiführer (Αρχηγός της Αστυνομίας) στη Νυρεμ: Σ.τ.Μ.: Ιερό βιβλίο των Ιουδαίων.

134


βέργη, είχε βεβαιώσει τους ανακριτές πως ο Streicher είχε αντιταχθεί στη «Νύχτα των Κρυστάλλων» το Νοέμβριο του 1938, λέ γοντας πως αυτές οι ακρότητες, τους μόνους που θα ωφελούσαν μακροχρόνια θα ήταν οι Εβραίοι. Πάντως ο Streicher δεν είχε αντιταχθεί στη μεταγενέστερη ισοπέδωση της μεγάλης συναγωγής στη Νυρεμβέργη, ισχυριζόμενος πως δεν ήταν πολεοδομικά ορθό να συνυπάρχει η ανατολί τικη αρχιτεκτονική της με το μεσαιωνικό χαρακτήρα της πόλης της Νυρεμβέργης. Κατά τη γνώμη του, οι συναγωγές δεν ήταν θρησκευτικά οικοδομήματα -όπως τον είχε διδάξει το Ταλμούδαλλά κέντρα για κερδοσκοπία, συναλλαγές και ραδιουργίες.48 Ο Streicher είχε ιδρύσει δύο εβδομαδιαία περιοδικά που είχαν μικρή επιτυχία. Αφού μελέτησε επισταμένως τις επιτυχημένες λαϊ κές εκδόσεις, ξεκίνησε εκδίδοντας, από το 1923 και μετά, ένα εβδο μαδιαίο λαϊκό περιοδικό, μεγάλης κυκλοφορίας και συχνά πορνο γραφικό, το Stürmer. Το περιοδικό έφερνε συχνά τον Χίτλερ και τον Γκαίμπελς σε απόγνωση -στην πραγματικότητα δεν ελεγχόταν από τους Ναζί- αλλά απαγορεύτηκε μόνο μια φορά, από τις 8 μ έ χρι τις 18 Αυγούστου του 1934, επειδή δημοσίευσε έναν λίβελο ενα ντίον του αρχηγού του τσεχικού κράτους. Εξαιτίας του σκληροπυ ρηνικού αντισημιτισμού, που ήταν το κύριο χαρακτηριστικό του Stürmer, τη συνεχή επανάληψη αιμοσταγών λιβέλων, όπως η ιεροτε λεστία της κατακρεούργησης των παιδιών των απίστων, ο Streicher εθεωρείτο ο υπ’ αρ. 1 εχθρός της οργανωμένης διεθνούς εβραϊκής κοινότητας. Ένας από το επιτελείο του είχε συγκεντρώσει χιλιάδες αποκόμματα δημοσιευμάτων που τον αφορούσαν, απ’ όλο τον κό σμο, και ήταν έτοιμος να τα δημοσιεύσει σε μια ανθολογία με τον ειρωνικό τίτλο «Streicher, ο αιμοσταγής Τσάρος της Φραγκονίας», όταν ξέσπασε ο πόλεμος του Χίτλερ.49 Η μεγαλύτερη φιλοδοξία του ήταν να δει τους Εβραίους να εγκαταλείπουν τη Γερμανία. Πίστευε ότι πολλοί από τους ξένους διπλωμάτες οι οποίοι ήταν διαπιστευμένοι στη Γερμανία, σιωπη ρά το επικροτούσαν αυτύ, συμπεριλαμβανομένου και του Γάλ λου Πρέσβη Andre Frangois-Poncet, τον οποίο συναντούσε συχνά στις συγκεντρώσεις της Νυρεμβέργης. Όταν όμως ο Μέγας Μου φτής της Ιερουσαλήμ του δήλωσε απερίφραστα πως δεν υπήρχε περίπτωση να σταλούν οι Εβραίοι στην Παλαιστίνη, ο Streicher, όπως και ο Χίτλερ, υιοθέτησε το ονομαζόμενο σχέδιο της Μαδα γασκάρης, ως τη μοναδική εφαρμόσιμη τελική λύση.50


135

Είχε πέσει σε δυσμένεια για τελείως διαφορετικούς λόγους. Το 1939 του είχε απαγορευθεί να εκφωνεί δημόσιους λόγους (αυ τό λέγεται Redeverbot, ένας ακόμη αυταρχικός γερμανικός νόμος που εξακολουθεί να αναφέρεται στα νομικά βιβλία) και το 1940 στερήθηκε όλων των κομματικών του αξιωμάτων, με κατηγορίες που είχαν σχέση με την αριανοποίηση των περιουσιών, μετά τη «Νύχτα των Κρυστάλλων».51 Αποσύρθηκε στο κτήμα του στο Pleikershof, στην ιδιαίτερη πατρίδα του τη Φραγκονία, έχτισε ένα σπίτι πάνω από το στάβλο για τις αγελάδες και έμεινε εκεί τα υπόλοιπα χρόνια του πολέμου, χωρίς να έχει οποιαδήποτε επαφή με την κυβερνητική δομή των Ναζί. Για χρόνια ήταν ο μοναδικός στενός προσωπικός φίλος του Χίτλερ, με τον οποίο μιλούσε στον ενικό. Αλλά η αδυναμία του Φύρερ, μετά τις δίκες για την απο κατάσταση του ονόματος του, να τον βοηθήσει, είχε τελείως απο θαρρύνει τον Streicher. Ο Χίτλερ είχε πει: «αν βρεθεί ότι κάποιος έχει πει ψέματα, θα εκτελεσθεί». Αλλά κανείς δεν ασχολήθηκε περαιτέρω με αυτή την υπόθεση και το μόνο που συμπέρανε ο Streicher ήταν πως, όταν τα πράγματα έφθαναν στα άκρα, ο Χ ίτ λερ δεν διέθετε την απαραίτητη αποφασιστικότητα. Όλα όμως αυτά ανήκαν στο μακρινό παρελθόν. Εδώ στο Mondorf, ο Streicher ζωγράφιζε υδατογραφίες και έγραφε την πο λιτική του διαθήκη. Για το σκοπό αυτό μάλιστα, διάβασε για μια ακόμη φορά τη Βίβλο, υπογραμμίζοντας διάφορες περικοπές.52 Στις σημειώσεις των ημερολογίων ορισμένων κρατουμένων διακρίνεται ένας κρυφός θαυμασμός για την άρνηση του Streicher να υποκύψει. «Δεν ανησυχώ για σένα», ψιθύρισε στον Streicher ο Αρχιναύαρχος Καρλ Νταίνιτς καθώς εγκατέλειπαν το Mondorf για να διασχίσουν τη νότια Γερμανία με τελικό προορισμό τη φυ λακή της Νυρεμβέργης, «αλλά αναρωτιέμαι πώς θα τα καταφέ ρουν οι άλλοι! » 53 Οι μάρτυρες, που ήταν και οι πιο τυχεροί κρατούμενοι, συγκε ντρώθηκαν και απομακρύνθηκαν πρώτοι από το Mondorf. Ο Γκαίρινγκ παρέμενε εκεί γιατί είχε κάποιο πρόβλημα με την καρδιά του και ήταν στο κρεβάτι όταν τον αποχαιρέτησαν οι τ έ ως συνεργάτες του. Ο Walter Lüdde-Neurath, υπασπιστής του Νταίνιτς, τον βρήκε αρκετά επιθετικό. «Οτιδήποτε και αν συμβ εί», είπε ο αρχηγός της Λουφτβάφε, «μπορείς να βασίζεσαι σε μένα. Υπάρχουν ένα δυο πραγματάκια που πρόκειται να πω στην προσεχή δίκη».54

7 ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΜΕ Δ Υ Ο ΠΡΟΔΟΤΕΣ 12 α υ γ ο υ ς τ ο υ τ ο υ 1945, οι εβδομήντα κρατούμενοι μετα φέρθηκαν απύ το Mondorf στη Νυρεμβέργη, είτε ως κατηγο ρούμενοι είτε ως μάρτυρες. Ο Speer δεν ήταν πλέον μεταξύ τους. Επειδή πριν απύ μερικές εβδομάδες είχε απομακρυνθεί από το Mondorf, οι υπόλοιποι κρατούμενοι υπέθεταν πως ενώ στην αρ χή, όπως και εκείνοι, είχε ορθώσει σαν άντρας το ανάστημά του απέναντι σ’ αυτούς που τον είχαν συλλάβει, τώρα έδειχνε ότι ε ί χε αναπτύξει κάποιου είδους συναλλαγή με τους Συμμάχους. Άρχισαν να εφαρμύζονται οι ελεεινότερες τυπικές διαδικασίες - σε συνδυασμό με μια κωμωδία που βασίστηκε σε πλαστά στοι χεία. Στις τέσσερις το απόγευμα της ίδιας ημέρας, οι Αμερικανοί έθεσαν και τυπικά υπό κράτηση τον Γκαίρινγκ, στο «Στρατόπε δο Υποδίκων και καθαιρεμένων αιχμαλώτων πολέμου (PW) του Ansbach (στο Δικαστικό Μέγαρο της Νυρεμβέργης)», με την κα τηγορία ότι είναι ύποπτος για τη διάπραξη εγκλημάτων πολέ μου. Τώρα πια υπαγόταν στην αρμοδιότητα του γραφείου του Jackson. Όπως και ο Στρατάρχης Κάιτελ, που συνελήφθη την ίδια ημερομηνία από τον Ανθυπολοχαγό Martin M. Lewkowicz, ο Γκαίρινγκ και οι άλλοι στρατιωτικοί κρατούμενοι είχαν καθαιρεθεί προηγουμένως, τουλάχιστον στα χαρτιά, από τη Βέρμαχτ. Η «καθαίρεση» ήταν ένα τέχνασμα που θα επέτρεπε στους Συμμά χους να διώξουν ποινικά και να κρεμάσουν τους κρατούμενούς τους, χωρίς να τους δοθεί η προστασία που προβλέπεται απύ τη

Σ

τ ις

ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΜΕ ΔΥΟ ΠΡΟΔΟΤΕΣ

137

Συνθήκη της Γενεύης για τους αιχμαλώτους πολέμου.1 Ο Milch, που καθαιρέθηκε με τον ίδιο τρόπο, μετά από μια εβδομάδα είπε απροκάλυπτα στους Αμερικανούς: «Δεν είσαστε εσείς αυτοί που με ονομάσατε στρατιώτη και ούτε μπορείτε να με καθαιρέσετε». Ένας Στρατάρχης στη Γερμανία και οπουδήποτε αλλού, τυπικά, εξακολουθεί να βρίσκεται στην υπηρεσία για όλη του τη ζωή. περισσότερο τον Jackson σ’ εκείνο το στά διο ήταν, αν η κατηγορούσα αρχή θα μπορούσε να συγκεντρώσει σοβαρά και επαρκή αποδεικτικά στοιχεία για να στηρίξει τις κα τηγορίες που τόσο εύκολα εκτοξεύονταν εναντίον των Ναζί κατά τη διάρκεια του πολέμου. Οι διασκέψεις στο Λονδίνο είχαν μεταβληθεί σε πληκτικές υποεπιτροπές. Οι νομικοί είχαν αποκλείσει το Μόναχο ως τόπο διεξαγωγής της δίκης, λόγω ελλείψεως ενός ανέπαφου κατάλλη λου κτιρίου, και ο Jackson έπρεπε να προτείνει μια άλλη πόλη (πιθανόν τη Νυρεμβέργη). Έτσι, στις 7 Ιουλίου του 1945, επ ιβι βάστηκε μαζί με τους επιτελείς του στο αεροπλάνο για τη Γερ μανία, και προσγειώθηκε στο ανασκαμμένο από τις βόμβες, αε ροδρόμιο του Βισμπάντεν.2 Τα υπόστεγα ήταν σκελετοί μαυρισμένοι από τη φωτιά. Αχρηστευμένα όπλα, τανκ, τζιπ και τα κα μένα υπολείμματα αεροπλάνων που είχαν καταρριφθεί, κείτονταν ακόμη διάσπαρτα παντού. To OSS του Στρατηγού Donovan είχε επιτάξει ένα άνετο σπίτι για τους νομικούς και είχε έγκαταστήσει το Στρατηγείο του στα κτίρια του οινοποιείου του αφρώ δους κρασιού Henkell στο Βισμπάντεν - μια συνεπής επιλογή για τους Αμερικανούς, που ήταν γεροί πότες. (Ο επικεφαλής της εταιρείας Karl Henkell είχε σκοτωθεί κατά τη διάρκεια ενός αε ροπορικού βομβαρδισμού στις 10 Φεβρουάριου.) Για τον Jackson, αυτή η σύντομη διαμονή του στο Βισμπάντεν αποτέλεσε κρίσιμη καμπή στην προετοιμασία των θέσεών του για την υπόθεση. Ο Συνταγματάρχης της Στρατιωτικής Δικαιοσύ νης John H. Amen, μόλις είχε φθάσει από το Παρίσι με έναν σωρό έγγραφα, για τα οποία κυριολεκτικά διψούσε ο Jackson, καθώς μέχρι εκείνη τη στιγμή δεν είχε κανένα από τα αποδεικτικά στοι χεία που χρειαζόταν. Μεταξύ αυτών, υπήρχε ένα δακτυλογραφη μένο αντίγραφο του πρώτου μέρους ενός εγγράφου, που αναφερόταν σ’ αυτό το οποίο ονομάστηκε μεταγενέστερα από τους ιστορικούς Ντοκουμέντο του Hossbach. Σ ’ αυτό είχε καταγραφεί α υ τ ό ΠΟΥ α π α σ χ ο λ ο ύ σ ε

138


μια σύσκεψη του Χίτλερ στις 5 Νοεμβρίου του 1937 με τον Γκαίρινγκ και τους άλλους αρχηγούς των επιτελείων του, καθώς και με τον Υπουργό Εξωτερικών Constantin von Neurath. Επίσης, αναφέρονταν με λεπτομέρειες τα σχέδια του Φύρερ για επέκτα ση στην Ανατολική Ευρώπη. Από τις μεταγενέστερες αναφορές των δικαστών κατά τη διάρκεια της δίκης, δεν υπάρχει αμφιβο λία πως θεωρούσαν το συγκεκριμένο έγγραφο ως ένα από τα θε μελιώδη αποδεικτικά στοιχεία του κατηγορητηρίου. Αφού είδε τι είχε φέρει ο Συνταγματάρχης, ο Jackson έγραψε στο ημερολόγιό του: «Πήρα ένα αντίγραφο των πρακτικών μιας σύσκεψης του 1937, μεταξύ του Χίτλερ και των κορυφαίων Στρα τηγών του, στην οποία ο Χίτλερ εξέθετε ολόκληρο το σχέδιό του για τον επιθετικό πόλεμο και την εξόντωση των Εβραίων».3 Ενώ το έγγραφο δεν αναφέρεται στους Εβραίους, του φάνηκε εκ πρώτης όψεως ότι ήταν μια απόδειξη της συνωμοσίας των Ναζί, που ούτε στα πιο τρελά του όνειρα δεν θα μπορούσε να φαντα στεί πως θα μπορούσε να έχει.4 Στο Αγγλικό Ποινικό Δίκαιο του λάχιστον, η συνωμοσία ορίζεται, με τρόπο ευρύ, ως η διέγερση απύ έναν, άλλου ή άλλων προσώπων, για την επίτευξη παράνο μου σκοπού και η συμφωνία αυτών των άλλων. Άλλες νομικές αυθεντίες, συμπεριλαμβανομένων των Γάλλων δικαστών στη Νυ ρεμβέργη, θα έβρισκαν το Ντοκουμέντο του Hossbach λιγότερο εντυπωσιακό.* Δεν παρουσίαζε κανέναν «να συνωμοτεί», όπως επεσήμαναν: έδειχνε τον Χίτλερ να εκθέτει τις προθέσεις του, και τους άλλους να χτυπούν συναινετικά τις φτέρνες τους στο πάτωμα, δείχνοντας με εντυπωσιακό τρόπο πως συμφωνούν. Υπήρχαν και άλλα έγγραφα σαν αυτό. «Δόξα τω Θεώ». σημείω * Σ.τ.Σ.: Καθώς ένας αυστηρός κριτής είχε επισημάνει: «Αυτό το ντοκουμέντο κατέληξε να είναι ένα επίσημο φωτοαντίγραφο ενός αντιγράφου σε μικροφίλμ, ενός δακτυλογραφημένου «επίσημου, ακριβούς αντιγράφου» που επικυρώθη κε από έναν Αμερικανό, βάσει ενός δακτυλογραφημένου «επισήμου ακριβούς αντιγράφου» το οποίο αντέγραψε ένας Γερμανός από ανεπίσημες χειρόγρα φες σημειώσεις του Hossbach που τις έγραψε από μνήμης πέντε ημέρες μετά τη σύσκεψη υπό τον Χίτλερ στις 5 Νοεμβρίου του 1937». Spectator, Λονδίνο, 16-23 Δεκεμβρίου 1995, σελ. 57. Όμως, παρά την κάθε άλλο παρά ελκυστική του προέλευση, ο συγγραφέας αυτού του βιβλίου δεν αμφιβάλλει καθόλου για την αυθεντικότητα του ντοκουμέντου. 0 Υποναύαρχος Karl-Jesco von Puttkamer του είπε ότι το είχε δει τότε και επίσης αναφέρεται στο ημερολόγιο του Γιόντλ που είχε γραφεί την ίδια εποχή.


139

νε ο Jackson, «πήραμε επίσης τα έγγραφα τα οποία ειδοποιούσαν τη γερμανική αστυνομία για τις προσεχείς οχλοκρατικές εκδηλώ σεις σε βάρος των Εβραίων και διέτασσαν να μην παρεμποδιστούν δίνοντας αρκετά λεπτομερείς οδηγίες για τον τρόπο με τον οποίο αυτές οι βαρβαρότητες θα έπρεπε να εξελιχθούν». Αυτή ήταν μια αναφορά στα τηλεγραφήματα που στάλθηκαν στα τοπικά γραφεία της Γκεστάπο κατά τη «Νύχτα των Κρυστάλλων», το Νοέμβριο του 1938, που τώρα φυλάγονται στα αρχεία.5 Ο Jackson έστειλε αυ τά τα χαρτιά στο OSS για να αναπαραχθούν. Αλλά το θέμα δεν τελείωσε εκεί. Σύντομα ο επικεφαλής του OSS στην Ελβετία, ο με εμφάνιση καθηγητής πανεπιστημίου Allen Dulles, έφθασε στα γραφεία φέρνοντας μαζί του τέσσερις, μάλλον απεριποίητους, «φυγάδες Ναζί», που φαίνονταν να έχουν ζωτική σημασία στη θεμελίωση της υπόθεσης από τον Jackson. Οι Αμερικανοί Jackson, Donovan, Amen, Dulles και κανά δύο άλλοι - πέρασαν το απόγευμα στη βιβλιοθήκη ανακρίνοντας δύο από αυτούς τους Γερμανούς, ενώ η Elsie Douglas, η γραμμα τέας του Jackson, κατέγραφε τα πάντα με κάθε λεπτομέρεια. Πρώτα ήταν ο Fabian von Schlabrendorff, ένας δικηγόρος που είχε εργασθεί ως νομικός σύμβουλος του γερμανικού στρατού (στη μεταπολεμική Γερμανία θα αναδεικνυόταν σε αξιοπρεπή δ ι καστή.) 0 Fabian von Schlabrendorff είπε ότι είχε δει με τα ίδια του τα μάτια διαταγές των Ναζί για την εκτέλεση Αμερικανών αλεξιπτωτιστών. Προσπαθώντας να φανεί αρεστός, ισχυρίστηκε κάτι που οι σοβαροί ιστορικοί το θεωρούν σήμερα τελείως απί θανο. Είπε λοιπόν πως είχε τοποθετήσει μια βόμβα, που την είχε κάνει να φαίνεται σαν ένα τετράγωνο μπουκάλι κουαντρώ -σε μια παραλλαγή, άλλαξε το μπουκάλι σε (στρογγυλό) του κονιάκ- μέσα σε έναν χαρτοφύλακα στο αεροπλάνο του Χίτλερ την άνοιξη του 1943. Απέτυχε να την πυροδοτήσει και, «μ ε κίνδυνο της ζωής του», επέστρεψε και την πήρε από το αεροπλάνο. Οι εύπιστοι Αμερικανοί κατήγοροι τα έλαβαν όλα αυτά σοβαρά υπόψη -στο κάτω κάτω, ο άνθρωπος αυτός ήταν δικηγόρος. 0 Schlabrendorff κατευχαρίστησε όλο ευγνωμοσύνη τον Dulles που τον έσωσε παρέχοντάς του άσυλο όταν δραπέτευσε από τη Γερ μανία για να σώσει τη ζωή του, τον Ιανουάριο του 1945.6 0 δεύτερος κύριος δεν ήταν περισσότερο συμπαθής. Αυτός ήταν ο Hans Bernd Gisevius, ένας αξιωματούχος της Άμπβερ, της Γερμανικής Μυστικής Υπηρεσίας. Μέχρι πριν μερικές εβδομάδες,

140


οι Ναζί κρατούσαν φυλακισμένη την αδελφή του στο στρατόπεδο συγκεντρώσεως του Νταχάου, κυρίως εξαιτίας της δικής του προδοσίας. Αλλά τώρα αυτή η προδοσία αμειβόταν γενναιόδω ρα. Σε ένα γράμμα προς τον Jackson μερικούς μήνες αργότερα, ο Allen Dulles συνόψιζε πόσο χρήσιμος είχε φανεί ο Gisevius στη συμμαχική υπόθεση, από τη στιγμή που πρωτοσυναντήθηκαν στη Ζυρίχη, στην Ελβετία, τον Ιανουάριο του 1943. «Προσωπικά δεν αμφιβάλλω», έγραφε ο Dulles, «πως είναι ένας πραγματικός αντι-Ναζί, ο οποίος διακινδύνευσε πολλά για να βοηθήσει στην ανατροπή του καθεστώτος». Εδώ στο Βισμπάντεν, ο Jackson έμαθε ύτι ο Gisevius είχε λάβει ενεργό μέρος στα αντιναζιστικά κινήματα και «επρόκειτο να γίνει “ Υπουργός Αποκάθαρσης” στη νέα κυβέρνηση, αν απαλλάσσονταν από τον Χ ίτλερ». Υπουρ γός Αποκάθαρσης. Ένας μοναδικός στο είδος του ευρωπαϊκός θεσμός, που θα συντελούσε χωρίς αμφιβολία, στην αναβάθμιση του πολιτικού περιβάλλοντος. Αλλά ο Jackson έγραφε στο ημε ρολόγιό του πως, με μόνο μια πιθανή εξαίρεση, αυτοί οι δύο άν θρωποι ήταν οι μοναδικοί συνωμότες εναντίον του Χίτλερ που ε ί χαν επιβιώσει από τις εκκαθαρίσεις που ακολούθησαν την από πειρα δολοφονίας του μέσα στο Στρατηγείο του, στις 20 Ιουλίου του 1944. (Μοιραία στα επόμενα χρόνια, μια ολόκληρη στρατιά από «επιβιώσαντες συνωμότες» θα αυτοαποκαλύπτονταν και θα έρχονταν στην επιφάνεια.)7 Εργαζόμενος αμισθί για την Αμερικανική Μυστική Υπηρεσία ως «Πράκτορας 512», κατά τα τελευταία δύο χρόνια του κατα στρεπτικού για τη χώρα του πολέμου, ο Gisevius ήταν ένας από τους πολυτιμότερους Γερμανούς αποστάτες. «Ο Gisevius», ση μείωνε ο Dulles στο ημερολόγιό του, «μου έδινε συχνά αναφορές επί ενάμισι χρόνο, από τον Ιανουάριο του 1943 μέχρι τον Ιούλιο του 1944, σχετικά με την εξέλιξη του αντιναζιστικού κινήματος. Μέσω αυτού, βρισκόμουν σε επαφή με τον κύκλο των συνωμοτών που περιελάμβανε τον Στρατηγό (Ludwig) Beck, τον (Carl) Goerdeler, τον (Κόμη Helmuth) von Moltke, τον Στρατηγό (Hans) Oster, τον (Adam) von Trott και άλλους. Μερικές ημέρες πριν τις 20 Ιουλίου του 1944, με είχε προειδοποιήσει ο Gisevius για το τι επρόκειτο να συμβεί, και μου είχε δώσει λεπτομέρειες γ ι’ αυτούς που συνωμοτούσαν για την ανατροπή του Χ ίτλερ ».8 Ο Gisevius είχε επιστρέφει στο Βερολίνο με σκοπό να δρέψει τις δάφνες για τη συνωμοσία του Ιουλίου. Μετά την αποτυχία της, κρυβόταν επί


141

έξι μήνες, μέχρις ότου να του στείλει ο Dulles κρυφά τα χαρτιά, τα οποία του επέτρεψαν αργότερα να διαφύγει στην Ελβετία, τον Ιανουάριο του 1945. Υπάρχουν αναμφίβολα μερικοί που θα απέφευγαν να χαρα κτηρίσουν τον Gisevius προδότη. Αλλά ο γραπτός έπαινος του Dulles αποκαλύπτει σε όλη τους την έκταση τις δραστηριότητες αυτού του Γερμανού, για λογαριασμό των εχθρών της πατρίδας του. «Το Φεβρουάριο του 1943 ο Gisevius με ειδοποίησε πως οι Γερμανοί είχαν σπάσει το μυστικό κώδικα της αμερικανικής δ ι πλωματικής αποστολής στη Βέρνη και το απέδειξε φέρνοντάς μου αποκρυπτογραφημένα τηλεγραφήματα- έτσι μου έδωσε την ευκαιρία να ειδοποιήσω την πρεσβεία και να αποφευχθεί μια σο βαρή διαρροή πληροφοριών». Επιπλέον, πολύ νωρίτερα, ο Gisevius είχε δώσει στον Dulles πληροφορίες για τα βλήματα που αργότερα ονομάστηκαν V-1 και V-2 και βοήθησε στο να αποκαλυφθεί ότι το Peenemünde στη Βαλτική ήταν ο σταθμός τεχνικής έρευνας του Χίτλερ για τα συγκεκριμένα βλήματα.9 Την αποκά λυψη ακολούθησε αεροπορικός βομβαρδισμός του Peenemünde από τους Βρετανούς, κατά τον οποίο σκοτώθηκαν 800 Γερμανοί και ξένοι εργάτες. Την άνοιξη του 1946, ο «Πράκτορας 512» του OSS Gisevius, θα κατέθετε ως μάρτυρας στο Δικαστήριο Εγκλημα τιών Πολέμου. Είναι αρκετά αξιοσημείωτο το γεγονός ότι κατάφερε να αρνηθεί, κατά την, κατ’ αντιπαράσταση, εξέτασή του, πως είχε υπηρετήσει σε οποιαδήποτε μυστική υπηρεσία ξένης δύ ναμης. Ο Dulles ήταν ενθουσιασμένος με αυτούς τους αποστάτες. Ο Jackson προφανώς δεν ήταν και τόσο, και σε κάποια ιδιωτική του επιστολή τους είχε σχεδόν αποδοκιμάσει.10 Η υ π ό θ ε σ η ά ρ χ ισ ε να φαίνεται στον Jackson «τόσο μεγάλη, τόσο συ γκεχυμένη, και τόσο πολύπλοκη» που αναρωτιόταν αν θα μπορού σε ποτέ να τη βάλει σε κάποια σειρά.11 Μετά το δείπνο ανέκριναν τους δύο άλλους που είχε φέρει ο Allen Dulles - έναν Λουθηρανό ιερέα που είχε φυλακισθεί από τους Ναζί και έναν Γερμανό αξιωματούχο του Υπουργείου Εξωτερικών, που επί χρόνια έστελνε παρανόμως απόρρητα έγγραφα στον Dulles στην Ελβετία. Ο τελευταίος από τους κυρίους, αυτός που ο Dulles του είχε δώσει την κωδική ονομασία «George W ood», ήταν κατά πάσα π ι θανότητα ο Fritz Kolbe, ο οποίος υπήρξε ειδικός σύμβουλος (Son derreferent) του Πρέσβη Karl Ritter, που ήταν ο σύνδεσμος του Ρί-

142


μπεντροπ με το Γερμανικό Γενικό Επιτελείο της Βέρμαχτ, (Ober kommando der Wermacht). Ο πράκτορας ισχυριζόταν πως ήταν μέλος του δικτύου της Schwarze Kapelle, που ήταν η αντίστοιχη της κομμουνιστικής Rote Kapelle. Δίνοντας αναφορά αργότερα στον Πρόεδρο Χάρι Τρούμαν, ο Donovan επεσήμανε ότι ο Dulles είχε πρώτος έλθει σε επαφή με τον «W ood» τον Αύγουστο του 1943. « Σ ε μια περίοδο δεκαοχτώ μηνών, το OSS είχε συγκεντρώ σει μέσω του «W ood» περισσότερα από 1.600 γνήσια κείμενα από την απόρρητη και άκρως απόρρητη διπλωματική αλληλο γραφία μεταξύ του (Γερμανικού) Υπουργείου Εξωτερικών και των γερμανικών διπλωματικών αποστολών σε είκοσι χώρες». Η Βρετανική Μυστική Υπηρεσία είχε θεωρήσει αυτή τη διασύνδεση ως «την πολυτιμότερη πηγή πληροφοριών κατά τη διάρκεια του πολέμου».12 Φυσικά, η προδοσία του «W ood» είχε αποδειχθεί πολύτιμη, αφού έδωσε τη δυνατότητα στους Βρετανούς να σπά σουν τους διπλωματικούς κώδικες της Γερμανίας. Έχοντας καταγράψει όλα αυτά, ο Jackson πήγε πανευτυχής για ύπνο στο κατάλυμά του στο Βισμπάντεν, σ’ ένα κτίριο π ερι τριγυρισμένο από χαλάσματα. Άκουγε τον ήχο σποραδικών πυ ροβολισμών κατά τη διάρκεια της νύχτας, αλλά τον ενόχλησαν λιγότερο απ’ ό,τι την Elsie. Προφανώς είχε ήδη αρχίσει ένα είδος κάθαρσης.13

Όταν τον συνάντησε στη Φρανκφούρτη την επόμενη ημέρα ο Αμερικανός Στρατιωτικός Διοικητής Στρατηγός Lucius Β. Clay, του πρότεινε οι δίκες που επρόκειτο να γίνουν στο Βερολίνο, να διεξαχθούν στον αμερικανικό τομέα της πόλης, καθώς οι Ρώσοι με τις άγριες διαθέσεις που είχαν, τουλάχιστον προς τον παρόν, μάλλον θα δυσκύλευαν παρά θα βοηθούσαν την κατάσταση. Στην περίπτωση ύμως που θα ήταν ο Jackson εκείνος που θα αποφάσιζε, ο Clay του πρότεινε να βολιδοσκοπήσει την περίπτω ση της Νυρεμβέργης, η οποία βρισκόταν στη ζώνη κατοχής των Αμερικανών. Ο βετεράνος πολιτικός σύμβουλος του Clay, ο Robert Murphy, προτιμούσε επίσης τη Νυρεμβέργη. Ο Murphy είπε στον Jackson ότι οι Αμερικανοί είχαν μόλις εκ χωρήσει 450 τόνους εγγράφων του Γερμανικού Υπουργείου Εξω τερικών στους Βρετανούς, επειδή το OSS δεν είχε τη δυνατότητα


143

να τα μεταφέρει σε μικροφίλμ. Στον Jackson δεν άρεσε αυτό, γιατί πίστευε πως ο ίδιος θα έπρεπε να τα έχει κατά προτεραιό τητα, προκειμένου να προσκομίσει στο Δικαστήριο τα αυθεντικά έγγραφα. Μεταξύ των εγγράφων που μεταφέρθηκαν στη Βρετα νία από τον Συνταγματάρχη R.C. Thompson της βρετανικής CIOS,* υπήρχαν ορισμένα που περιείχαν πραγματικούς πολιτι κούς δυναμίτες, όπως τα μικροφωτογραφημένα έγγραφα του Carl von Loesch που ανήκαν στο προσωπικό Επιτελείο του Ρίμπεντροπ, τα οποία ο Thompson και ο Loesch τα είχαν βρει στις 19 Μάί'ου, σε ένα σπίτι στο Schöneberg, στη σοβιετική ζώνη κο ντά στο Βερολίνο. Σ ’ αυτά τα μικροφίλμ υπήρχαν όλα τα διασωθέντα αρχεία σχετικά με τις διαβουλεύσεις του Χίτλερ με τους Μουσολίνι, Φράνκο, Laval και άλλους ξένους ηγέτες (καθώς και, τελείως συμπτωματικά, το μοναδικό διασωθέν αντίτυπο της Συν θήκης Ρίμπεντροπ-Μολότοφ του Αυγούστου 1939).14 Από ένα τη λεγράφημα του Αμερικανού Πρέσβη στο Παρίσι Jefferson Caffery, προς το Υπουργείο Εξωτερικών, με ημερομηνία 15 Ιουνίου, προ κύπτει ότι οι Βρετανοί, μέχρι εκείνη την ημερομηνία δεν είχαν παραδώσει αντίγραφα αυτών των μικροφίλμ στις αμερικανικές αρχές στη Γερμανία. Ο Murphy είχε ακούσει πως ο Βρετανός Πρέσβης Λόρδος Halifax είχε εξουσιοδοτηθεί από το Λονδίνο να ασκήσει πίεση στην Ουάσινγκτον να μην επιμείνει - αυτό σημαί νει ότι υπήρχαν μερικά ενοχλητικά πράγματα σ’ αυτούς τους φα κέλους των Ναζί, που οι Βρετανοί δεν επιθυμούσαν να κοινολογηθούν τώρα ή οποτεδήποτε στο μέλλον. Μεταξύ των εγγράφων που κατακρατήθηκαν από τους Βρετανούς και δεν επεστράφησαν ποτέ στη Γερμανία ήταν και τα χειρόγραφα του διερμηνέα Paul Schmidt, που κατέγραφαν τις συναντήσεις του Χίτλερ με εξέχοντα μέλη της βρετανικής αριστοκρατίας.15 Ως προς τη συνεργασία με τους Ρώσους, οι εντυπώσεις του Murphy ήταν αποκαρδιωτικές. Είπε πως τους είχε ρωτήσει για τον Μάρτιν Μπόρμαν, έναν από τους εγκληματίες πολέμου που * Σ.τ.Σ.: Υποεπιτροπή Συνδυασμένων Επιχειρήσεων της Υπηρεσίας Πληροφο ριών του Υπουργείου Εξωτερικών. 0 συγγραφέας έδωσε αντίγραφα αυτών των μικροφίλμ στον Σοβιετικό ιστορι κό Lev Bezymenski στις 22 Ιανουαρίου του 1989 και εκείνος τα πήρε μαζί του στη Μόσχα όπου και παρεδόθησαν επισήμως στο πολιτικό γραφείο του Mikhail Gorbachev ως απόδειξη ότι υπήρξε μια τέτοια συνθήκη, συνοδευόμενη από το επιθετικό μυστικό, πρόσθετο πρωτόκολλό της.

144


υπήρχε στον προσωρινό κατάλογο του Jackson και οι Ρώσοι απλώς σήκωσαν τους ώμους και προφασίστηκαν άγνοια για την τύχη του τέως Reichsleiter. Τους απασχολούσαν άλλα πράγματα. Διασχίζοντας το Βερολίνο με το αυτοκίνητο, έλεγε ο Murphy, δεν είχε συναντήσει κανέναν άνδρα εργάτη μεταξύ δεκαεννέα και πενήντα ετών. Προφανώς είχαν ήδη σταλεί για καταναγκαστικά έργα. Πληροφύρησε ανεπίσημα τον Jackson πως ο σοβιετικός συ γκεντρωτισμός ήταν απλώς ένα άλλοθι των Ρώσων για να μην κάνουν τίποτε. Όταν ένας Ρώσος αξιωματούχος επιθυμεί πράγ ματι να κάνει κάτι, βρίσκει τρόπους να το κάνει. Όταν δεν θέλει, λέει πως δεν έχει εξουσιοδότηση από τη Μόσχα.16 στο να διατηρήσουν οι Αμερικανοί τον έλεγχο της υποθέσεως, ο Στρατός των ΗΠΑ είχε παραχωρήσει στον Jackson για τις μετακινήσεις του, ένα μεταφορικό αεροπλάνο C-47 με το ανάλογο πλήρωμα. Αυτό αποδείχθηκε μια καλή επένδυση. Το χρησιμοποίησε εκείνο το απόγευμα για να μεταφερθεί με το επιτελείο του στη Νυρεμβέργη και να επιθεωρήσουν από τον αέρα το Δικαστήριο και τη φυλακή. Ήταν η πρώτη του επίσκεψη στην πόλη. Περισσό τερο από το 85% των κτιρίων είχε υποστεί ζημιές από τους βομ βαρδισμούς των Συμμάχων - ήταν η μεγαλύτερη καταστροφή που είχε μέχρι τότε δει ο Jackson. Ελάχιστοι άνθρωποι κυκλοφο ρούσαν στους δρόμους και μια αρρωστημένη μυρωδιά θανάτου και σάρκας σε αποσύνθεση, πλανιόταν στα χαλάσματα. Περπάτησαν διασχίζοντας βουνά από χαλάσματα, ανάμεσα στα οποία στεκόταν ακόμη όρθιο το αυστηρό, πέτρινο Δικαστικό Μέγαρο. Αυτό ήταν το κτίριο που πρότεινε ο Στρατηγός Clay να χρησιμοποιήσουν. Δεν είχε παραθυρόφυλλα, το μεγαλύτερο μ έ ρος της στέγης έλειπε και η γκρίζα πέτρα της πρόσοψής του ήταν σημαδεμένη από σφαίρες και θραύσματα από βόμβες. Στο εσω τερικό, η βιβλιοθήκη στρωμένη με κόκκινο χαλί, ήταν κατεστραμ μένη και πλημμυρισμένη με νερά. Στην αίθουσα συνεδριάσεων, στον τρίτο όροφο, είχαν στήσει στη θέση της έδρας των δικαστών ένα βαρέλι μπίρας. Αλλά αυτή η αίθουσα μπορούσε να φιλοξενή σει εξακόσια άτομα και ο Jackson πληροφορήθηκε πως το διπλα νό κτίριο της φυλακής μπορούσε να στεγάσει 1.200 κρατουμέ νους. Έτσι ενέκρινε την επιλογή της Νυρεμβέργης και ο στρατύς άρχισε τις απαραίτητες επισκευές.17 α π οςκοπ ω ντα ς


145

Επέστρεψε αεροπορικώς στο Λονδίνο. Ενώ ο φάκελος της υπόθεσης που ετοίμαζαν οι αξιωματικοί της στρατιωτικής δικαιο σύνης και οι αξιωματούχοι του OSS άρχιζε να γίνεται ισχυρύτερος απ’ όσο είχε τολμήσει ποτέ να φανταστεί, τις επόμενες δύο εβδο μάδες, οι Ρώσοι άρχισαν πάλι να δημιουργούν καθυστερήσεις στις διαδικαστικές προετοιμασίες της δίκης. «Η υποδομή τους είναι τελείως διαφορετική από τη δική μας», σημείωνε αναστενάζοντας ο Jackson σε μια ιδιωτική επιστολή του. Οι Ρώσοι εξακολουθού σαν να επιθυμούν να γίνει η δίκη στο Βερολίνο. Αλλά τώρα που ο Jackson είχε δει τη Νυρεμβέργη, δεν επρόκειτο να το επιτρέψει. Χρησιμοποιώντας το πλεονέκτημά του -το στρατιωτικό αεροπλά νο των ΗΠΑ και το πλήρωμα που ήταν μόνιμα στη διάθεσή τουκάλεσε εκείνο το σαββατοκύριακο τη ρωσική, τη γαλλική και τη βρετανική αντιπροσωπεία να πετάξουν από το Λονδίνο στη Νυ ρεμβέργη ώστε να έχουν μια καλύτερη άποψη ως προς το Δικα στικό Μέγαρο. Οι Ρώσοι, αφού συμβουλεύτηκαν την κεντρική εξουσία στη Μόσχα, ευγενικά αλλά αποφασιστικά, αρνήθηκαν την πρόσκλησή του. «Έτσι, βρεθήκαμε εκεί χωρίς δουλειά ένα σαββατοκύριακο, ανάμεσα στην καταστροφή και την ερήμωση» έγραφε στη σύζυγό του Irene.18 Όλο το επιτελείο του Jackson αναχώρησε αεροπορικώς για τη Νυρεμβέργη, το Σάββατο 21 Ιουλίου - χωρίς τους Ρώσους, αλλά αυτή τη φορά με πολλούς Βρετανούς νομικούς, στους οποίους συμπεριλαμβάνονταν ο Γενικός Εισαγγελέας Sir David Maxwell Fyfe, ο κύριος G.D. Roberts, KC* και ο Λόρδος Bridgeman, καθώς επίσης ο καθηγητής Gros και ο Robert Falco, Δικαστής του Cour de Cassation, του Ανωτάτου Ακυρωτικού Δικαστηρίου της Γαλλίας. 0 Falco ήταν ένας μικροσκοπικύς Γαλάτης, αλλά ένας άνθρωπος εξαιρετικά συμπαθής, ανοιχτύκαρδος και πολύ υπομονετικός. Η ομάδα του Jackson σ’ αυτή την εκδρομή περιελάμβανε τους Alderman, Shea, Bernays και Dean. Όπως φαίνεται καθαρά από τα απομνημονεύματά του, ο Maxwell Fyfe, τότε μόνο συνειδητο ποίησε για πρώτη φορά τι είχε υποστεί ο γερμανικός λαός από τους βομβαρδισμούς των Συμμάχων, αν και ούτε μια φορά κατά τη διάρκεια της δίκης δεν παραδέχτηκε τη σπουδαιότητα αυτής της οδυνηρής δοκιμασίας σε σχέση με την εκδικαζόμενη υπόθεση. 0 Στρατηγός Clay προειδοποίησε τους επισκέπτες πως υπήρχαν Σ.τ.Μ.: King’s Counsel - Νομικός Σύμβουλος τοο Κράτους.

146


ακόμη τόσα πολλά πτώματα θαμμένα κάτω από τα ερείπια, που φοβόταν ότι θα είχε μολυνθεί η παροχή νερού της πόλης.19 Μετά από ένα σύντομο γεύμα στη λέσχη των Αμερικανών αξιωματικών στο Grand Hotel, που τμήμα του είχε ξαναχτισθεί, ο Jackson έκανε μια πρόποση για να καλωσορίσει τους Βρετανούς και τους Γάλλους καλεσμένους του και ανακοίνωσε συγκινημένος πως εδώ στη Νυρεμβέργη, όπου ο Χίτλερ είχε κάποτε διακηρύξει την παρακμή της δημοκρατίας, κυριαρχούσαν οι δημοκρατίες. Και, πως στην πόλη όπου οι Ναζί είχαν πει ότι από εδώ και πέρα δεν θα υπάρχει πλέον ο νόμος, οι νικητές θα επέβαλαν ξανά την κυριαρχία του νόμου. 0 Jackson εξακολουθούσε να είναι κατά βά θος ένας επαρχιακός δικηγόρος, αλλά σοφιστείες σαν αυτές, πά ντα ξέφευγαν, μάλλον αβασάνιστα, από τα αμερικανικά χείλη. Τώρα ήταν όλοι σύμφωνοι ότι το Δικαστικό Μέγαρο της πόλης ήταν ο πλέον κατάλληλος τόπος για τη δίκη του αιώνα. Περιδιαβάζοντας το ίδιο απόγευμα στο φρούριο Eberhard Faber -την κα τοικία του βασιλιά των μολυβιών- το οποίο ο στρατός είχε επιλέξει κατ’ αρχήν ως το μελλοντικό τους κατάλυμα, ο Jackson απέ κλεισε χωρίς συζήτηση αυτό το κτίριο με τις τεράστιες τραπεζα ρίες και τα σκοτεινά υπνοδωμάτια.20 Μάλλον θα το παραχωρούσε στις δημοσιογραφικές αποστολές, καθώς αυτοί ήταν άνθρωποι απαιτητικοί και με λιγότερες ευαισθησίες από τους νομικούς. Στην όπερα, που το κτίριό της είχε υποστεί τεράστιες ζημιές, ο Jackson και η συντροφιά του άκουσαν εκείνο το βράδυ μια γερμα νική ορχήστρα να παίζει την Πέμπτη Συμφωνία του Μπετόβεν σκεπτόταν πως το παίξιμο των μουσικών δεν έδειχνε και πολύ εν θουσιασμό· ίσως επειδή το ακροατήριο το αποτελούσαν αποκλει στικά οι μισητοί εχθροί τους, αυτοί που είχαν καταστρέψει την όμορφη παλιά, πόλη τους.21 οι δ ια β ο υ λ ε υ ς ε ις στο Λονδίνο είχαν φθάσει σε αδιέξοδο, ακόμη και ως προς τις λεπτομέρειες - ακόμα και ως προς τον ορισμό «εγκλήματα πολέμου». Και αυτό είναι πράγματι απίστευτο, αφού όλοι οι διαβουλευόμενοι ήταν δικαστές ή δικηγόροι. 0 Jackson είχε χάσει την υπομονή του με τους περισσότερους από αυτούς. «Ο ι συζητήσεις υπήρξαν στείρες» έγραφε αναχω ρώντας για μια επίσκεψη στο Βερολίνο. «Μ ια ημέρα δήλωσα πως δεν κάναμε καμία πρόοδο και ο καθένας θα έπρεπε να προ χωρήσει μόνος του και να δικάσει τους δικούς του εγκληματίες.


147

Μια άλλη ημέρα δήλωσα ότι θα πρότεινα στην κυβέρνησή μου να παραιτηθεί από την υπόθεση, να παραδώσει τους κρατουμένους στους Ευρωπαίους Συμμάχους και να τους αφήσουμε να προχω ρήσουν στις δίκες· και μόνο χθες πρότεινα πως μια άλλη λύση θα ήταν να παραπεμφθεί η υπόθεση (στο Συμβούλιο Ελέγχου) στο Βερολίνο, για να ληφθεί πολιτική απόφαση» - με τη φράση β έ βαια αυτή εννοούσε την εξόντωση με συνοπτικές διαδικασίες των κρατουμένων τους, μια λύση που συχνά προσπαθούσαν να του εκμαιεύσουν. Τόσο μικρή ήταν η πρόοδος η οποία είχε επ ι τευχθεί, που τελικά έστειλε πίσω στην Ουάσινγκτον το γιο του και τον Francis Shea, καθώς επίσης τους Alderman και Bernays στο Παρίσι, να ψάξουν για στοιχεία.22 Η διάσκεψη κορυφής των τριών Δυνάμεων για την τυπική κή ρυξη του τέλους του W Παγκοσμίου Πολέμου είχε μόλις αρχίσει στο Potsdam, έξω από το Βερολίνο.23 Στις 26 Ιουλίου, οι πρώτοι συνεργάτες του Jackson, μετά από μια τετράωρη πτήση από την Αγγλία προσγειώθηκαν στο Βερολίνο. «Ταξιδέψαμε με αυτοκί νητο μέχρι το Potsdam, ανάμεσα σε μυρωδιές θανάτου» έγραφε ο δικαστής. Αυτή η μυρωδιά ήταν σαν να διαπότιζε τη Γερμανία ακόμη και τώρα. Ρωσίδες που εκτελούσαν χρέη τροχονόμων κου νούσαν νευρικά τις σημαίες τους, κάνοντάς τους σήμα να περάσουν, καθώς η φάλαγγα των αυτοκινήτων της ομάδας του Jack son κατευθυνόταν προς τον «Λευκό Οίκο», στο προάστιο του Potsdam, το. Babelsberg, όπου συσκέπτονταν ο Χάρι Τρούμαν και ο νέος Υπουργός Εξωτερικών του, ο James Byrnes, τέως δικα στής. Μια μικρή, παράφωνη μπάντα έπαιζε στον κήπο. Τα νέα από τη Βρετανία έλεγαν ότι το κόμμα του Ουίνστον Τσώρτσιλ ε ί χε χάσει στις γενικές εκλογές και ότι οι Εργατικοί είχαν πάρει την εξουσία, πετυχαίνοντας σαρωτική νίκη. Ως προς τους Ρώσους Συμμάχους τους, τα πράγματα ήταν πο λύ δυσάρεστα. 0 Byrnes εξέθεσε στον Jackson τα προβλήματα που αντιμετώπιζαν ήδη οι Σύμμαχοι. Έ λεγε ότι η συμπεριφορά των Σοβιετικών στην Ανατολική Ευρώπη ήταν τέτοια, που δεν μπορούσαν πλέον να κάθονται δίπλα στους Ρώσους και να συνε δριάζουν κατηγορώντας τους Γερμανούς για αδικήματα, όπως η λεηλασία του πλούτου μιας κατακτημένης χώρας. Ούτε έτρεφε ο Byrnes καμιά ιδιαίτερη εκτίμηση στον ευσεβή νομικό πόθο του Jackson να φθάσουν μέχρι τη ρίζα του προβλήματος, πώς δηλαδή άρχισε ο πόλεμος.24

148


Την επόμενη ημέρα, ο Jackson προσπάθησε να διεισδύσει στην καρδιά του προβλήματος, φθάνοντας οδικώς με την ομάδα του στο κέντρο του Βερολίνου, είκοσι μίλια από το Babelsberg. Η πρωτεύουσα της Γερμανίας είχε μετατραπεί σε άμορφο σωρό ερειπίων - δύσοσμα απομεινάρια ανακτόρων, μουσείων, εκκλη σιών και πολυκατοικιών, κάτω από τα οποία χιλιάδες πτώματα ήταν ακόμη θαμμένα. Όπως παρατήρησε και ο Murphy, πουθενά δεν έβλεπες νέους άνδρες. Παντού έβλεπες σειρές από γυναίκες να κινούνται με κόπο γύρω από τα χαλάσματα, σαν μυρμήγκια γύρω από τη μυρμηγκοφωλιά, ψάχνοντας στα ερείπια, σπάζο ντας με σφυριά και παραμερίζοντας σοβάδες και αγκωνάρια, και περνώντας από χέρι σε χέρι κουβάδες γεμάτους τούβλα, σε μια ατέλειωτη ανθρώπινη αλυσίδα. «Ο ι δρόμοι ήταν γεμάτοι από βουβούς ανθρώπους», περιέγραφε ο δικαστής, «που οι περισσό τεροι κουβαλούσαν μαζί τα υπάρχοντά τους, και μετακινούνταν άλλοι προς τη μια και άλλοι προς την άλλη κατεύθυνση». Υπήρ χαν επίσης τροχοφόρα που τα έσερναν άλογα - αλλά ένας Συ νταγματάρχης του επέστησε την προσοχή στο γεγονός πως σχε δόν σε κάθε κάρο, τα ηνία τα κρατούσε κάποιος Ρώσος. Η συ στηματική λαφυραγώγηση και απογύμνωση της χώρας προχω ρούσε με γοργά βήματα. Η Καγκελαρία του Ράιχ, χτισμένη από τον Speer για τον Χίτλερ το 1939, εξακολουθούσε να είναι ένα μεγαλοπρεπές κτίριο και παρ’ όλο που ο μακρύς της προθάλαμος δεν είχε φανεί στον Jackson ούτε πολύ ψηλός ούτε πολύ φαρδύς, είχε μια περίεργη μεγαλοπρέπεια -ακόμη και σ’ αυτή την άθλια κατάσταση στην οποία βρισκύταν τώρα- που τον έκανε να νιώθει εκεί μέσα πολύ ασήμαντος. Αυτό ήταν το ταλέντο του αρχιτέκτονα Speer, που τώρα ανακρινόταν χωρίς καθόλου βιάση από τους εμπειρογνώμο νες των Συμμάχων στις Βερσαλλίες. Μεγάλο μέρος από το κτίριο της Καγκελαρίας ήταν ακόμη ανάστατο, όπως ακριβώς το είχαν αφήσει οι επιτελείς του Χίτλερ όταν το εγκατέλειψαν. «Προφα νώς οι Ρώσοι δεν είχαν εξετάσει με μεγάλη προσοχή τα έγγρα φα», παρατήρησε ο Jackson, που ευχόταν να γνώριζε γερμανικά ή έστω και κάποια άλλη γλώσσα εκτός από τη γλώσσα της πατρί δας του. «Το αναποδογυρισμένο γραφείο του Χίτλερ βρισκόταν στο δωμάτιό του. Η δεσποινίς (Caroline) Fite (του Υπουργείου Εξωτερικών) πήρε μερικά αυθεντικά γράμματα που απευθύνο νταν στον Γκαίρινγκ και εγώ περισυνέλεξα επίσης κάποια δακτυ


149

λογραφημένα έγγραφα, τα οποία ίσως να ήταν σημαντικά, ίσως και όχι. Στο πάτωμα ήταν σκορπισμένα συντρίμμια και πολλά φιλμ κινηματογραφικών ταινιών». Σκεφτόταν πως αν οι Ρώσοι δεν είχαν κάνει αλλού καλύτερη δουλειά από αυτή που είχε γίνει κατά τη συλλογή στοιχείων εδώ, -στην κύρια πηγή πληροφοριών για την εγκληματικότητα του Χ ίτλερ- δεν θα είχαν να του προσφέρουν αρκετά αξιόπιστα στοι χεία για να στηριχθεί.25

Εκεί στο Potsdam, οι Τρεις Μεγάλοι -ο Στάλιν, ο Τρούμαν και τώρα ο άτολμος και μάλλον αντιπαθής Πρωθυπουργός Clement Attlee για λογαριασμό των Βρετανών- δεν έκαναν και πολλές προσπάθειες να φέρουν στη δημοσιότητα το θέμα των εγκλημα τιών πολέμου του εχθρού, μέχρι την τελευταία ημέρα του Ιουλίου 1945. Και πάλι έχουμε ένα λεπτομερές πρακτικό για το τι ειπώ θηκε. «Το επόμενο θέμα μας», ανακοίνωσε ο Πρόεδρος Τρούμαν ανοίγοντας τη συζήτηση, «αφορά τους εγκληματίες πολέμου». 0 Μολότοφ είπε: «Η σοβιετική αντιπροσωπεία δέχεται την πρόταση των Βρετανών, με μια τροποποίηση. Η τροποποίηση αφορά την τελευταία φράση μετά τις λέξεις “ Εγκληματίες Πολέ μου” . Επιθυμούμε να τεθούν συγκεκριμένα ονύματα, όπως των Γκαίρινγκ, Ες, Rosenberg, Ρίμπεντροπ κλπ.». «Δεν είναι φρόνιμο», αντέταξε ο Attlee, «να τεθούν ονόμα τα». 0 Στάλιν εξήγησε: «Το μόνο που θέλουμε είναι άνθρωποι σαν τον Γκαίρινγκ και τον Ρίμπεντροπ να δικαστούν. Αν δεν τους αναφέρουμε, θα θιγεί το γόητρό μας. Αντίθετα, αν αναφέρουμε μερικά πρόσωπα ως παράδειγμα, αυτό δεν σημαίνει πως θα παραλείψουμε τα άλλα. Δεν θα θίξει τη διαδικασία της ποινικής δίωξης. Θα βοηθήσει πολιτικά». 0 Byrnes πίστευε επίσης, πως δεν ήταν συνετό να αναφερ θούν ονόματα. «Κ άθε χώρα έχει ιδιαίτερη προτίμηση σε κάποιον από αυτούς τους εγκληματίες. Θα είναι δύσκολο να εξηγήσεις σε κάθε χώρα γιατί ο εγκληματίας που θα προτιμούσε να δικασθεί δεν αναφέρεται». 0 Βρετανός Υπουργός Εξωτερικών Ernest Bevin επεσήμανε:


150

«Υπάρχουν κάποιοι που πιστεύουν ότι ο Χίτλερ είναι ίσως ζω ντανός. Δεν είναι στον κατάλογο». «Το θέμα είναι ότι δεν τον έχουμε στα χέρια μας» είπε ο Στάλιν - ξέροντας πως αυτό ήταν ψέμα. «Εγώ πάντως συμφωνώ απολύτως ότι ο Χίτλερ πρέπει να κρεμαστεί». Ο Byrnes τους είπε πως το ίδιο εκείνο απόγευμα είχε μιλήσει _ με τον Δικαστή Jackson στο Λονδίνο. «Μου είπε ότι ελπίζει πως το ίδιο απόγευμα ή το επόμενο πρωί, η επιτροπή του θα έχει καταλήξει σε κάποια συμφωνία».26 σ τ ο ΛΟΝΔΙΝΟ, ο Jackson συζήτησε με τον νομικό σύμβουλο του Υπουργού Οικονομικών Sir Thomas Barnes για τις πιθανές αλλα γές στη γραμμή της βρετανικής κατηγορούσας αρχής, τώρα που οι Εργατικοί είχαν κερδίσει τις εκλογές. Νέος Λόρδος Καγκελά ριος ήταν ο Sir William Jowitt, ένας άνθρωπος με σημαντικά μ ε γαλύτερη νομική οξύνοια από τον Υποκόμη Simon. Ο Jackson π ί στευε ότι οι Βρετανοί ήταν τυπολάτρες, καθώς εξακολουθούσαν να διαπραγματεύονται τους ορισμούς. Περισσότερο πρακτικοί, οι Αμερικανοί είχαν ετοιμάσει μια κινηματογραφική ταινία για να αναπτύξουν στον αμερικανικό λαό το ιστορικό της δίκης. Ο Jackson το θεωρούσε απαίσιο - έδειχνε μια εξαιρετικά ανατριχιαστική σκηνή απαγχονισμού, που πίστευε πως θα έπρεπε ευ θύς αμέσως να απαλειφθεί. Όλοι υποπτεύονταν ότι η αγχόνη θα ήταν η δυσάρεστη κατάληξη, αλλά δεν υπήρχε λόγος να το διατυ μπανίζουν.

Λ ♦

*% ♦

»% ♦

Λ♦

Λ♦

Την τελευταία ημέρα του Ιουλίου 1945, ο ηγέτης των Σιωνιστών δρ. Chaim Weizmann, ένας εξαιρετικά ευυπόληπτος άν θρωπος, γευμάτισε με τον Robert Jackson στο ξενοδοχείο Dor chester και του ζήτησε για μια ακόμη φορά να αναγνωρισθεί, κατ’ εξαίρεση, το δικαίωμα των Εβραίων να παρέμβουν στη δίκη και να εκθέσουν την υπόθεσή τους, δεδομένου ότι ήταν ο μοναδι κός λαύς εναντίον του οποίου, κατά την άποψή του, ακολουθήθηκε μια συστηματική πολιτική αφανισμού. 0 Jackson όμως τον προειδοποίησε «μ ε κατηγορηματικό τρόπο», πως ήταν τελείως αντίθετος στο να παραστεί ο ίδιος ο Weizman στη δίκη, ως συνή γορος.27


151

Η στάση του Jackson απέναντι στους Εβραίους ήταν διφορού μενη. Αν και στα προσωπικά του έγγραφα δεν διακρίνεται καθό λου ο αντισημιτισμός που κυριαρχούσε ευρύτατα στη Νέα Αγγλία και ήταν της μόδας μεταξύ των ανθρώπων της κοινωνικής του τά ξης εκείνη την εποχή, δεν ήθελε οι Σιωνιστές να εισβάλουν στη «δ ίκ η» του. Είχε τη γνώμη πως ήδη το προσωπικό της κατηγορούσας αρχής ήταν υπερφορτωμένο με Εβραίους. Ο ίδιος είχε πά ρει την μάλλον απροσδόκητη απόφαση, κατά την επιλογή του προσωπικού του, να αποκλείονται οι Εβραίοι. Προερχόμενος από μια χώρα όπου σημαντική αναλογία νομικών ήταν Εβραίοι, ποσο στό που θα πολλαπλασιαζόταν τις επόμενες δεκαετίες, αναγνώ ριζε τον κίνδυνο τον οποίο διέτρεχε, αλλά όπως εκμυστηρευόταν στις πολύ ιδιωτικές μεταπολεμικές εξομολογήσεις του: «Δέχθηκα πολλές πιέσεις και αντιμετώπισα δυσκολίες κατά την επιλογή του προσωπικού, ειδικά από Εβραίους και πολιτικούς». Όπως και να τον προσέγγιζαν, είτε ιδιωτικά είτε συλλογικά, απαιτώντας εξέχοντα ρόλο στη διαδικασία, τους εξηγούσε πόσο επικίνδυνο θα μπορούσε να αποβεί αυτό. «Ο ι Ναζί διώκονται όχι επειδή σκότω σαν Εβραίους, αλλά επειδή σκότωσαν άνδρες και γυναίκες» που σημαίνει για τη δολοφονία αθώων ψυχών.28 Η αγωνία του ήταν να μη θεωρηθεί αυτή η δίκη αντεκδικητική. προκειμένου να μην κατηγορηθεί πως τους απέφευγε εντελώς ή και για κάτι χειρότερο, ενέδωσε και προσέλαβε έναν Εβραίο, τον δρ. Robert Kempner, που θα παρουσίαζε το κατηγο ρητήριο ενώπιον του Δικαστηρίου. Ο Kempner ήταν ένας νομικός ο οποίος υπηρετούσε στο Γερ μανικό Υπουργείο Εσωτερικών και είχε υποχρεωθεί να μετανα στεύσει όταν η εξουσία καταλήφθηκε από τους Ναζί. Υπήρξε τυ χερός, έγραψε ένας άλλος Αμερικανός που συμμετείχε στην ομά δα της κατηγορούσας αρχής, που έφυγε από τη Γερμανία. «Ο Kempner είναι ο μόνος από τους κατηγόρους που έχει γεννηθεί στη Γερμανία» έγραφε ο ίδιος. «Φυσικά, πολλοί από το προσω πικό είναι γερμανικής καταγωγής· μάλιστα μερικοί έχουν και συγγενείς στη Νυρεμβέργη και στα περίχωρα».29 Το έργο που είχε ανατεθεί στον Kempner στο τμήμα αντικρούσεων ήταν ασή μαντη. Αλλά η παρουσία αυτού του τέως Γερμανού, ντυμένου με τη στολή του αμερικανικού στρατού, είχε δημιουργήσει κάποια δυσαρέσκεια στο προσωπικύ του δικαστή. 0 γιος του Jackson είΣΤΟ ΤΕΛΟΣ,

152


χε πληροφορήσει κατ’ ιδίαν τον πατέρα του ότι οι άλλοι θεωρού σαν τον Kempner «κάτι σαν ανέκδοτο». Ο Jackson, φερόμενος έντιμα, τον κράτησε μέχρι τέλους και αυτό αργότερα το μετάνιωσε πικρά.30 Ο Robert Max Wasili Kempner, που είχε γεννηθεί στο Φράιμπουργκ στις 17 Οκτωβρίου του 1899, ήταν ένας άνθρωπος π ι κρόχολος και αρκετά δύστροπος. Αν και ήταν Εβραίος, είχε ερ γαστεί από το 1928 ως το 1933 στην πρωσική αστυνομία και έτσι δεν είχαν τεθεί υπό αμφισβήτηση τα πνευματικά του προσόντα.31 Πικραμένος από αυτά που είχε περάσει στα χέρια των Ναζί, δ ιέ φυγε από τη Γερμανία το 1935 και έγινε καθηγητής στο Π ανεπι στήμιο της Πενσυλβάνιας. Ποτέ δεν ξέχασε την προσωπική έχθρα που έτρεφε για τον Χέρμαν Γκαίρινγκ, τον οποίο ο Χίτλερ είχε διορίσει Πρωθυπουργό στην Πρωσία και τον οποίο ο Kempner κατηγορούσε για τον εκπατρισμό του. Στις 10 Μαΐου του 1945 είχε γράψει στο Πεντάγωνο προτείνοντας τρόπους για να ενοχοποιήσουν τον Χέρμαν Γκαίρινγκ, εκθέτοντας τις πολλές περιπτώσεις «που υπέπεσαν ειδικά στην προσωπική του αντίλη ψη», κατά τις οποίες η πρωσική αστυνομία είχε «δολοφονήσει και βασανίσει» ανθρώπους. Ο Kempner είχε προτείνει να μ ετα φερθεί ο Χέρμαν Γκαίρινγκ στις ΗΠΑ για να ανακριθεί σχετικά με την εξάρτησή του από τη μορφίνη, για «τον παλαιότερο δ ε σμό της Έ μμυ με έναν Εβραίο θεατράνθρωπο» και για «το δ ε σμό του Χέρμαν με το μακαρίτη Αυστροεβραίο κτηματία Βαρώνο Hermann von Epenstein».32 Τώρα, το 1945, που είχε επιστρέψει στη Νυρεμβέργη, ο Kempner ορκίστηκε εκδίκηση - εκδίκηση έναντι οποιουδήποτε τ ι μήματος. Και έτσι παραμέρισε όλη την αυστηρή ηθική του δικαίου με την οποία είχε ανατραφεί στη Γερμανία της Βάίμάρης. Ετοιμά ζοντας το κατηγορητήριο, συχνά κατέφευγε σε απειλές και πιέσεις για να καταφέρει τους μάρτυρες να αλλάξουν τις καταθέσεις τους ή να αποσύρουν μαρτυρίες που δεν ήταν συμφέρουσες. Ο δρ. Friedrich Gaus, νομικός σύμβουλος του Ρίμπεντροπ, ήταν ένας από τους μάρτυρες που είχαν πειθαναγκαστεί μ’ αυτόν τον τρό πο. Ξαφνικά έπαθε «αμνησία» σχετικά με τη Συνθήκη Ρίμπεντροπ-Μολότοφ, στην υπογραφή της οποίας είχε πράγματι παρευρεθεί στη Μόσχα.33 Ο Gaus κατέθεσε αργότερα ότι ο Kempner τον είχε απειλήσει πω ς θα τον παρέδιδε στους Ρώσους. Στους φακέ λους υπάρχει επίσης ένα υπόμνημα του Συνταγματάρχη Telford


153

Taylor, ο οποίος προειδοποίησε τον Kempner να μη δίνει υποσχέ σεις για πρόωρη αποφυλάκιση στους κρατουμένους, ως κίνητρο κατά την ανάκριση.34 Επίσης, είναι εξαιρετικά αμφισβητήσιμη η συμπεριφορά του Kempner σε σχέση με τα αποδεικτικά στοιχεία. Αργότερα, εμφά νισε ξαφνικά από τα αρχεία του Γερμανικού Υπουργείου Εξωτερι κών το αυθεντικό αντίγραφο No 16 του Πρωτοκόλλου της Βάνζεε και του προσέδωσε μια τελείως αναπάντεχη σπουδαιότητα, σαν το ντοκουμέντο-κλειδί στην «Τελική Λύση» του εβραϊκού ζητήματος - παρά την αίγλη που το περιβάλλει τώρα, το ντοκουμέντο δεν αναφέρεται ρητά σε δολοφονίες Εβραίων. Μυστηριωδώς, ένα δεύ τερο, φαινομενικά γνήσιο έγγραφο που παρουσιάστηκε σφραγι σμένο με το χαρακτηρισμό GEHEIME KOMMANDOSACHEf άρχισε να κυκλοφορεί και η ύπαρξή του, όπως ήταν φυσικό, δημιουργού σε αμφιβολίες για την αυθεντικότητα του πρώτου.35 Όχι μόνο, το RSHA, το γραφείο που υποτίθεται πω ς είχε αποστείλει το έγγρ α φο, χρησιμοποιούσε την πολιτική ταξινόμηση GEHEIME REICHS SACHE στην αλληλογραφία του, αλλά και τα στατιστικά στοιχεία που περιείχε αυτό το ντοκουμέντο δεν είχαν καμιά σχέση, ούτε μεταξύ τους αλλά ούτε και με την πραγματικότητα.36 Ακόμη, θα έπρεπε να συμπεράνει κανείς ότι το RSHA επιβαλλόταν να διαθέ τει τουλάχιστον μια γραφομηχανή που θα είχε το πλήκτρο με τους ειδικούς χαρακτήρες-γράμματα του λεγόμενου ρουνικού (δηλαδή παλαιογερμανικού τρόπου γραφής) που χρησιμοποιούσαν τα SS, τα οποία διέθεταν όλες οι άλλες υπηρεσίες τους· παρ’ όλα αυτά, στο έγγραφο δεν υπήρχαν τέτοιοι ρουνικοί χαρακτήρες*. Υπάρχουν μερικές ακόμη αποδείξεις παραποίησης σε έγγρ α φα που είχαν συγκεντρωθεί από το γραφείο του Kempner και αφορούσαν την «Τελική Λύση». Οι εμπειρογνώμονες επί των ε γ γράφων στη Νυρεμβέργη εξέδιδαν μηχανικά, «υπηρεσιακά έγ γραφα ανάλυσης των αποδεικτικών στοιχείων» για τα ντοκουμέ ντα που έφθαναν στα χέρια τους, στα οποία ανέφεραν πού είχαν βρεθεί και ποια άτομα αναφέρονταν σ’ αυτά ή ενοχοποιούνταν 7 Σ.τ.Μ.: Χαρακτηρισμός απόρρητης (geheime) στρατιωτικής αλληλογραφίας. * Σ.τ.Σ.: Το Νοέμβριο του 1987 επισήμως ανακηρύχθηκε ως μνημείο το Haus am Wannsee, ο χώρος της διάσκεψης που είχε γίνει στις 20 Ιανουαρίου του 1942. Τότε ο δήμαρχος του Βερολίνου δρ. Eberhard Diepgen ρώτησε τον Kempner να του εξηγήσει όλες αυτές τις ανακολουθίες - εκείνος αρνήθηκε να απαντήσει.

154


από αυτά. Το έγγραφο πάνω στο ντοκουμέντο 4055-PS, ένα φ ω τοαντίγραφο τμήματος του φακέλου του Γερμανικού Υπουργείου Εσωτερικών για την «Τελική Λύση», δείχνει πως, όταν αναλύθηκε αρχικά από τους εμπειρογνώμονες, περιείχε τέσσερα ενδιαφέρο ντα στοιχεία που αναφέρονταν σε συζητήσεις ή ορισμούς σχετικά με τους Εβραίους. Έ να από αυτά τα τέσσερα έγγραφα που είχαν εκδοθεί την άνοιξη του 1942, αφορούσε τον Staatssekretär (Υφυ πουργό) Franz Schlegelberger, που ενημέρωνε το προσωπικό του στο Υπουργείο Δικαιοσύνης, ότι ο δρ. Hans Lammers, προϊστάμε νος της Καγκελαρίας του Ράιχ, του είχε τηλεφωνήσει για να τον πληροφορήσει πω ς ο Φύρερ Αδόλφος Χίτλερ, είχε «επανειλημμέ να» διατάξει να αναβληθεί η λύση του Εβραϊκού Ζητήματος « μ έ χρι να τελειώσει ο πόλεμος». Αυτό δεν εξυπηρετούσε καθόλου τον Kempner και όταν ο φάκελος επέστρεψε στο Κέντρο Τεκμηριώσεως, αυτό το φωτοαντίγραφο ειδικά, είχε εξαφανισθεί.37 Επί χρόνια, το μόνο αποδεικτικό στοιχείο που βρισκόταν μέσα στον φάκελο, ήταν η σύντομη περίληψη των «υπηρεσιακών ε γ γράφων ανάλυσης των αποδεικτικών στοιχείων».38 Ο δρ. Kem p ner προκλήθηκε από τον συγγραφέα να εξηγήσει αυτό το κενό, αλλά ματαίως. Μετά από αίτημα του συγγραφέα, ο Γερμανός ιστορικός καθηγητής Eberhard Jäckel εντόπισε την αυθεντική σε λίδα που είχε χαθεί μέσα στον φάκελό της, του Υπουργείου Εσω τερικών του Ράιχ, θαμμένη βαθιά στα Ομοσπονδιακά Αρχεία της Καγκελαρίας, στα οποία είχε πρόσφατα επιστραφεί. Με αυτό τον τρόπο, ο Jäckel προσέφερε υπηρεσία στην υπόθεση της α να θεώρησης, για την οποία δεν ανταμείφθηκε ποτέ όπως θα έπρεπ ε .39 Έ νας άλλος υψηλόβαθμος Ναζί, ο δρ. Wilhelm Stuckart, κατάφερε αργότερα να εκθέσει τον Kempner. Το 1947 υπαινίχθηκε ότι είχε ενοχοποιητικές αποδείξεις εναντίον του -κά ποιο π ρ ο π ο λεμικό έγγραφο που το είχε κάπου μακριά φυλαγμένο με ασφάλ εια - το οποίο θα ήταν δυνατόν να εκθέσει άσχημα τον Kempner. Εκείνη την εποχή ο Kempner είχε, προσωπικά, αναλάβει τη διεκπεραίωση των διαδικασιών και την άσκηση ποινικής δίωξης για μεταγενέστερα εγκλήματα πολέμου. Πρέπει να ανα φερθεί εδώ ότι ο Wilhelm Stuckart, υπό την ιδιότητά του ως Υφυ πουργού Εσωτερικών, είχε παρακολουθήσει τη διάσκεψη της Βάνζεε. Πάντως, όταν του απαγγέλθηκε κατηγορία στη «δίκη της Wilhelmstrasse», ο Stuckart καυχιόταν στους συγκρατούμε-


155

νους του πως γ ι’ αυτόν η δίκη θα ήταν απλός περίπατος. Και πράγματι έτσι ήταν, αφού καταδικάστηκε σε ποινή ίση με αυτή που είχε ήδη εκτίσει, «λόγω της επισφαλούς κατάστασης της υγείας του ».40 Δύο χρόνια μετά τη διεξαγωγή της δίκης, ο Allen Dulles αποκάλυψε στους Jackson, πατέρα και γιο, ότι ο Kempner, που τώρα εργαζόταν για κάποια ακροαριστερή ομάδα στη Γερ μανία, είχε προσπαθήσει να αποσπάσει με απειλές πληροφορίες από διάφορους Γερμανούς, στην προσπάθειά του να εκβιάσει τό σο τον ίδιο όσο και τον αδελφό του, τον Υπουργό Εξωτερικών John Foster Dulles. Σε αντάλλαγμα αυτών των «καταθέσεων», ο Kempner είχε απολύσει αρκετούς υπόπτους για εγκλήματα π ο λέμου, είπε ο Dulles. 0 Allen Dulles ήταν τότε αρχηγός της CIA.41

8 Η ΣΥΜ ΦΩ Ν ΙΑ ΤΟΥ ΛΟΝΔΙΝΟΥ σύμφωνα με το Ο ιΆρθρο 7 της Συμφωνίας του Potsdam, να παραπέμψουν τους ΣΥΜΜΑΧΟΙ ε ί χ α ν ΑΝΑΛΑΒΕΙ τ η ν ΥΠΟΧΡΕΩΣΗ,

Γερμανούς εγκληματίες πολέμου σε μια σύντομη και αξιόπιστη δίκη. Στο κείμενο είχε εκφρασθεί η ελπίδα πω ς οι διαβουλεύσεις του Λονδίνου θα οδηγούνταν σύντομα σε ότι και θα δινόταν έμ φαση στην άποψη ότι η δίκη των κυριοτέρων εγκληματιών πολέ μου θα άρχιζε το συντομότερο δυνατό. Υπό την προεδρία του Jowitt, η διάσκεψη, κατά τη διάρκεια του Ιουλίου και του Αυγούστου 1945, προχώρησε πιο γρήγορα α π ’ ό,τι όταν προήδρευαν οι Συντηρητικοί. Οι Ρώσοι αποδέχτη καν αδιαμαρτύρητα το αγγλοαμερικανικύ πρόγραμμα «τσιγκέλι, τριχιά, βαρίδι», όπως το χαρακτήρισε αργότερα ανεπίσημα στον Jackson, ο Barnes. Ο Sir David Maxwell Fyfe κάλεσε τον Jackson στο Κοινοβούλιο να το γιορτάσουν με ένα ποτήρι σέρι.1Έ γιναν πολλοί τέτοιοι πανηγυρικοί εορτασμοί. Σε ένα γεύμα που π α ρ έ θεσε ο Jowitt στις 7 Αυγούστου, την παραμονή της υπογραφής της Συμφωνίας του Λονδίνου, ο Ernest Bevin, ο νέος Εργατικός Υπουργός Εξωτερικών, ένας γνήσιος Cokney1, ανέφερε πω ς κ ά ποιος τον ρώτησε την προηγούμενη ημέρα για τον Ρούντολφ Ες, που βρισκόταν στο Λονδίνο από το Μάιο του 1941 ως προσω πι κός κρατούμενος του Τσώρτσιλ. «Τι να σου πω », απάντησε ο 1 Σ.τ.Μ.: Λαϊκός τύπος του Λονδίνου.

Η ΣΥΜ Φ Ω Ν ΙΑ ΤΟΥ ΛΟΝΔΙΝΟΥ

157

Ernest Bevin, «αυτόν τον “ ess” τον έχουμε τελείως ξεχάσει». Μετά γύρισε προς τον Στρατηγό Nikitchenko και του είπε κα γχά ζοντας: «Εσείς οι Ρώσοι τα καταφέρατε και μαζέψατε τόσες αποζημιώσεις, που πιστεύω πω ς πρέπει να σας στείλουμε το λο γαριασμό για τα έξοδα της διαμονής του “ ess” στην Α γγλία».2 0 Jowitt είπε μετά από μερικές ημέρες στον Jackson, ότι είχε διορίσει τον νέο σοσιαλιστή Γενικό Εισαγγελέα Sir Hartley Shaw cross, ως επίσημο εκπρόσωπο της Βρετανίας στις δίκες, αλλά αναπόφευκτα κάποιος άλλος -κ α ι αυτός ήταν ο προκάτοχός του Maxwell Fyfe- θα έκανε την περισσότερη δουλειά. 0 Sir Hartley θα εμφανιζόταν στο χώρο του Δικαστηρίου στη Νυρεμβέργη μό νο για να εκφωνήσει τον εναρκτήριο και τον καταληκτικό λόγο για λογαριασμό της βρετανικής κατηγορούσας αρχής.3 Οι τέσσερις Δυνάμεις υπέγραψαν πανηγυρικά τη Συμφωνία του Λονδίνου στο Μέγαρο της Επισκοπής του Westminster στις 11:00', την Τετάρτη 8 Αυγούστου του 1945. Αργύτερα την ίδια ημέρα, οι επικεφαλής των κατηγόρων έκαναν την πρώτη κοινή τους συνεδρίαση για να συζητήσουν, για μια ακόμη φορά, ποια ονόματα θα περιελάμβανε ο κατάλογος των κατηγορουμένων. Ο Βρετανός εκπρόσωπος G.D. Roberts ήθελε έναν «κατάλογο με λίγα ονόματα» και συμπλήρωσε περιφρονητικά: «Όλοι γνω ρί ζουμε πω ς αυτοί οι δέκα ή δώδεκα αρχηγοί της κυβέρνησης των Ναζί είναι ένοχοι. Κ ατά τη γνώμη μου», συνέχισε ο Άγγλος δικη γόρος, «θα πρέπει να οργανώσουμε μια πολύ ταχεία δίκη. Αυτό απαιτεί η κοινή γνώμη». Ο Ρώσος Nikitchenko συμφώνησε: « 0 α πρέπει να επιταχύνου με την πρώτη δίκη. Απλώς να ξεχωρίσουμε λίγα ονόματα, που εί ναι βέβαια πασίγνωστα, και να τους δικάσουμε». «Περιμένουμε την πρώτη δίκη», τόνισε ο Barnes, «για να σκο τώσουμε όσα περισσότερα μεγάλα πουλιά είναι δυνατόν». (Η συνάντηση ήταν απόρρητη και έτσι δεν χρειαζόταν να μετράνε τα λόγια τους.) «Δεν θα πρέπει να παραλείψουμε τους μεγαλοβιομηχάνους» παρενέβη ο Nikitchenko. Σ’ αυτό το σημείο, ο Roberts τους ε π έ στησε την προσοχή στον κίνδυνο να γίνει η διαδικασία δυσκίνη τη. Σύμφωνα με την εμπειρία του, μια δίκη με περισσότερους από δώδεκα κατηγορουμένους, θα κατέληγε ακριβώς έτσι.4 α ρ γ ό τ ε ρ α τ η ν ιδ ια

ημ ερα,

ο Ρώσος κατήγορος Nikitchenko τους

158


αιφνιδίασε όλους αναγγέλλοντας τους ξερά ότι ο Στάλιν τον είχε μόλις ορίσει ως τον Σοβιετικό δικαστή στη δίκη, και πω ς θα έπρεπε να επιστρέφει αμέσως στη Μόσχα προκειμένου να οργα νώσει το επιτελείο του. 0 Αντιστράτηγος Roman A. Rudenko θα έπαιρνε τη θέση του ως κατήγορος σ’ αυτές τις διαβουλεύσεις. Ακόμη και ο Jackson ανασήκωσε τα φρύδια του μόλις τ’ άκουσε αυτά. «Οι Ρώσοι έκαναν μια περίεργη ακροβασία» έγραφε στη σύζυγό του. «Αντικατέστησαν τον Nikitchenko ως κατήγορο, με κάποιον Rudenko και έκαναν τον Nikitchenko Δικαστή». Για την περίπτωση που η κυρία Jackson δεν καταλάβαινε τι ακριβώς εν νοούσε, της εξήγησε: «Εκείνος διάλεξε αυτούς που θα κατηγορηθούν και τώρα δεν καταλαβαίνω πώς ο ίδιος αυτός άνθρωπος θα μπορέσει να γίνει ένας αμερόληπτος δικαστής».5 Πώς ήταν δυνατόν να συμμετάσχουν οι Αμερικανοί για να δι κάσουν τους εχθρούς τους αμερόληπτα; Δύο ημέρες πριν υ π ο γράφει η Συμφωνία του Λονδίνου, έριξαν την πρώτη ατομική τους βόμβα στη Χιροσίμα. Χρησιμοποιώντας αυτό το καινούργιο επαναστατικό φονικό όπλο, έχοντας πάρει προηγουμένως την έγκριση των Συμμάχων τους Βρετανών, είχαν εξατμίσει από προσώπου γης, σε ένα δισεκατομμυριοστό του δευτερολέπτου, 100.000 ανθρώπινα πλάσματα, που ήταν σχεδόν όλοι τους ά μ α χος πληθυσμός και προστατεύονταν από τους διεθνείς νόμους για τη διεξαγωγή του πολέμου. Σε μια ακόμη πιο αμφισβητήσιμη ενέργεια, μια ημέρα μετά την υπογραφή της συμφωνίας, οι Α με ρικανοί επανέλαβαν αυτό το κατόρθωμα, ρίχνοντας μία βόμβα πλουτωνίου στο Ναγκασάκι. Στο ημερολόγιο που έγραφε εκείνη την εποχή, ο Jackson δεν ανέφερε για τις ατομικές βόμβες. Ο Τρούμαν δεν του είχε πει τ ί ποτε σχετικά. Από τα ιδιωτικά γρ α π τά του προκύπτει ότι ο ε π ι κεφαλής της αμερικανικής κατηγορούσας αρχής είχε αρχίσει να νιώθει πω ς είχε κατά κάποιον τρόπο παγιδευτεί, αλλά αποφασι στικά εξακολουθούσε να έχει συγκεντρωμένο το μυαλό του στον συγκεκριμένο στόχο που είχε θέσει στον εαυτό του - στη θέσπι ση ενός νόμου που θα έθετε τέλος στους πολέμους και στον κ α θαγιασμό του με αίμα όταν θα ερχόταν η στιγμή. διαπίστωσε ότι οι Έ νοπλες Δυνάμεις ήταν τελείως αντί θετες με αυτό που ετοιμαζόταν να κάνει. Όταν επισκέφθηκε το Αρχηγείο των Αμερικανικών Αεροπορικών Δυνάμεων στο High ο JACKSON


159

Wycombe αργότερα την ίδια ημέρα της υπογραφής της συμφω νίας, και αφού προσπάθησε να την ερμηνεύσει στους αξιωματι κούς, είδε πω ς οι περισσότερες ερωτήσεις που του υπέβαλαν διαπνέονταν από σκεπτικισμό.6 Ήδη οι Times, ανήγγειλαν ότι η πρώτη δίκη των μεγαλυτέρων εγκληματιών πολέμου επρόκειτο να γίνει στη Νυρεμβέργη, με τον Γκαίρινγκ επικεφαλής στον κατάλογο των κατηγορουμένων. (Αν και ο κατάλογος, ακόμη και τότε, κάθε άλλο π αρά τελικός ήταν, δεν υπήρχε καμιά αμφιβολία για την πρωτοκαθεδρία του Γκαίρινγκ.) Δύο ή τρία βράδια μετά από αυτό, ο Jackson έδωσε μια ακόμη δεξίωση στο Claridge’s, αυτή τη φορά για τους Β ρετα νούς νομικούς. 0 Bill Jackson, ο γιος του, παρατηρούσε με θαυ μασμό τους Βρετανούς νομικούς ιέρακες με τα ριγέ κοστούμιαέδειχνε ιδιαίτερη προτίμηση στον νέο Λόρδο Καγκελάριο, ενώ ο νέος Γενικός Εισαγγελέας Sir Hartley Shawcross, φαινόταν περισ σότερο έξυπνος α π ’ ό,τι ο πολύ γηραιότερος Συντηρητικός προκάτοχός του Sir David Maxwell Fyfe.7 Τη Δευτέρα 13 Αυγούστου, οι επικεφαλής κατήγοροι άρχισαν τις επίσημες διαβουλεύσεις τους προκειμένου να αποφασίσουν με ποιο τρόπο θα μοίραζαν μεταξύ τους τις διάφορες υποθέσεις. 0 Shawcross, που ασκούσε καθήκοντα Προέδρου, διαφοροποιήθηκε από τον Jackson και πρότεινε οι Αμερικανοί και οι Βρετανοί να διευθύνουν τις υποθέσεις του επιθετικού πολέμου και του π ο λέμου κατά παράβαση των συνθηκών, και να ανατεθούν στους Γάλλους και τους Ρώσους οι υποθέσεις των εγκλημάτων πολέμου και των εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας. 0 Jackson προτι μούσε να γίνουν πέντε επιτροπές, μία για καθεμία από τις τέσσε ρις κατηγορίες, και μια πέμπτη που θα διεξήγαγε τις έρευνες για τις οργανώσεις. Οι Ρώσοι τάχθηκαν υπέρ της γνώμης του Jackson, με μόνη τη διαφορά ότι συμπεριελάμβαναν σε μια κατηγορία τη συνωμοσία των αρχηγών και τις οργανώσεις. 0 Γάλλος καθηγη τής Gros έκανε μια τελείως ασυνήθιστη πρόταση - πέντε διαφ ο ρετικά θέματα για τις επιτροπές: απρόκλητη επίθεση, οικονομι κή καταστροφή και απάνθρω πες πράξεις εναντίον πολιτών, απάνθρω πες πράξεις εναντίον στρατιωτικού προσωπικού και ια τρικές απάνθρω πες πράξεις.8 Η τελική δομή που συμφωνήθηκε την επόμενη ημέρα, υιοθέτη σε το Σχέδιο του Jackson με τέσσερις επιτροπές των τεσσάρων Δυνάμεων: μία για τον επιθετικό πόλεμο και την καταπάτηση

160


των συνθηκών υπό την προεδρία των Βρετανών, δύο επιτροπές για την ποινική δίωξη εγκλημάτων πολέμου και εγκλημάτων ενα ντίον της ανθρωπότητας στο ανατολικό και δυτικό μέτωπο, υπό την αντίστοιχη προεδρία των Ρώσων και των Γάλλων, και υπό την αμερικανική προεδρία οι εξεταστικές επιτροπές για τις ορ γανώσεις και τη συνωμοσία με σκοπό τη διεξαγωγή επιθετικού πολέμου.9 Αυτές οι διασκέψεις με σκοπό την οργάνωση της ποινικής δίω ξης στο Λονδίνο συνεχίζονταν όλο τον Αύγουστο. Η γραμματέας του Jackson κρατούσε λεπτομερείς επί λέξει σημειώσεις, οι οποίες αποκάλυψαν πολλές από τις παρερμηνείες και τις διαστρεβλώ σεις που εισήγαγαν οι κατήγοροι προσπαθώντας να υποστηρί ξουν τις προτάσεις τους και να προστατεύσουν τις κυβερνήσεις τους από πολλές κακοτοπιές. 0 Γερμανός Επίτροπος του Ναυτο δικείου, ο Πλοίαρχος Otto Kranzbühler που υπερασπιζόταν τον Αρχιναύαρχο Νταίνιτς, επεσήμανε αργότερα ότι μόνο μετά τη δη μοσίευση αυτών των χειρογράφων, πολύ μετά από τότε που εκτελέστηκαν οι θανατικές ποινές, έμαθε ο κόσμος το μεγάλο ενδια φέρον που έδειξαν οι Βρετανοί εκπρόσωποι προκειμένου να μη συζητηθούν στο ακροατήριο, κατά τη διάρκεια της δίκης, τα βρε τανικά σχέδια εναντίον της Νορβηγίας το 1940.10 για μια ακόμη φορά το προσωπικό του αεροπλά νο, στις 17 Αυγούστου, ο Jackson πήρε μια άλλη ομάδα και έφυγαν για τη Νυρεμβέργη. Σ’ αυτήν περιλαμβάνονταν ο Sir Hartley Shawcross και ο Συνταγματάρχης Harry J. Phillimore, Γενικός Γραμματέας της βρετανικής αντιπροσωπείας, ο Στρατηγός Nikit chenko, από την πλευρά των Ρώσων, και ο διερμηνέας του Troyanovsky και ένας αριθμός Γάλλων νομικών των οποίων τα ονόματα δεν συγκράτησε. Επιδεικνύοντας το είδος της ξενοφοβίας που π ά ντα δημιουργεί προβλήματα στα κράτη και τους γείτονές τους, ο Bill Jackson περιέγραψε περιπαιχτικά τους προσκεκλημένους του πατέρα του ως «χαρακτηριστικούς γλοιώδεις Γάλλους που έμοια ζαν με φρύνους», και διάφορους άλλους.11

ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΩΝΤΑΣ

Ακόμη και τώρα, πολύ λίγα έχουν γίνει για να απαλλαγεί η πόλη των Αρχιτράγουδιστών του Ρίτσαρντ Βάγκνερ από το β ά


161

ρος του πεπρωμένου της. Η Νυρεμβέργη ήταν πά ντα ένας με λαγχολικός τόπος για να ζει κανείς, αλλά ακόμη και για να πεθάνει. Έ νας Αμερικανός νομικός που έφθασε στην πόλη εκείνη την εποχή, περιέγραφε σε ένα γράμμα προς την οικογένειά του, τον τρόπο με τον οποίο ήταν υποχρεωμένος να σκαρφαλώνει στα ερείπια της παλιάς πόλης που βρισκόταν μέσα στα τείχη, καθώς ελάχιστοι δρόμοι είχαν καθαριστεί. Από τα πιο απίθανα μέρη έρ χονταν μυρωδιές από μαγειρέματα, που έδειχναν ότι κτίρια που φαίνονταν τελείως κατεστραμμένα, κατοικοόνταν ακόμη. Οι τρ ύ πες στους τοίχους είχαν κλειστεί πρόχειρα με τούβλα ή σανίδες. Καπνοδόχοι από λαμαρίνα ξεφύτρωναν στις πιο απίθανες γ ω νιές. Ο Αμερικανός διέκρινε ανάμεσα στα χαλάσματα, μέσα σ’ ένα ερειπωμένο κτίριο, κάτι που κάποτε ήταν ένα φονικό, μ εγά λης εμβέλειας αντιαεροπορικό πυροβόλο των 88 χιλ.12 Κάτω από μια επίφαση δουλικότητας και υποταγής, ο λαός διατηρούσε ακόμη αλαζονική στάση απέναντι στους νικητές, κά θε φορά που του δινόταν η ευκαιρία. Όταν οι Αμερικανοί τους ζητούσαν πληροφορίες για κάποια διεύθυνση, το πιθανότερο ήταν να πάρουν την απάντηση: «Εκεί κάτω - ανάμεσα στα χ α λάσματα».13 Το Δικαστικό Μέγαρο ήταν ένα μεγάλο, ακανόνιστο κτίριο, με ατελείωτους, κρύους πλακόστρωτους διαδρόμους και αμέτρητα γραφεία. Με ταχείς ρυθμούς προχωρούσαν σε ανακατασκευές και διαρρυθμίσεις για τις ανάγκες της μεγάλης δίκης. «Ο στρα τός», σημείωνε ο Bill Jackson, «έστειλε εδώ ένα ολόκληρο σύ νταγμα για να μας φροντίζει -οδηγούς, τηλεφωνητές, χειριστές πολυγράφου, φρουρούς, ταχυδρομικό γραφείο, στρατιωτικό κ α τάστημα, ραφείο, κουρείο κ λ π .- οτιδήποτε ήταν δυνατύν να χρει αστούμε, ακόμη και νυχτερινό κέντρο διασκέδασης».14 Κ ατεδά φισαν έναν τοίχο της αίθουσας συνεδριάσεων και την ένωσαν με τη διπλανή, όπου έφτιαξαν εξώστες για το κοινό. Κατασκεύασαν επίσης μια έδρα για τους τέσσερις δικαστές και τους τέσσερις «εναλλακτικούς» τους (αναπληρωτές δικαστές, χωρίς δικαίωμα ψήφου), κατά μήκος του δυτικού τοίχου και έναν ξύλινο πρόβολο μήκους 11 μ. κατά μήκος του απέναντι τοίχου. Ακριβώς πίσω από τον πρόβολο τοποθέτησαν έναν ανελκυστήρα, με τον οποίο θα μεταφέρονταν οι κρατούμενοι από το παρακείμενο κρατητήριο. Οι σημαντικότεροι κατηγορούμενοι κρατούνταν σε χαμηλοτά-

Ι6Ζ


βανα κελιά, μόλις και μετά βίας 2 χ 4 μ. Κοιμούνταν σε σιδερένια μικρά κρεβάτια στερεωμένα στο πάτωμα, κατά μήκος του αρι στερού τοίχου. Στη μια άκρη της στενής χαλύβδινης πόρτας κάθε κελιού υπήρχε μια πορσελάνινη λεκάνη τουαλέτας τοποθετημένη σε μια κόγχη. Ή ταν το μοναδικό αθέατο σημείο του κελιού από τους φρουρούς, που κοιτούσαν συνεχώς τον κρατούμενό τους από το ειδικό μάτι της πόρτας. Ό πω ς και στο Mondorf, όλα τα τζάμια των παραθύρων είχαν αντικατασταθεί με πλαστικά. Είχαν επίσης αφαιρεθεί όλα τα ηλεκτροφόρα σύρματα. Τα μέτρα ασφαλείας και αποτροπής των αυτοκτονιών ήταν δρακόντεια. Ενώ οι συνα ντήσεις των κρατουμένων με τους κατηγόρους γίνονταν σε δω μά τια όπου υπήρχαν μόνο τραπέζια και κανένα εμπόδιο ανάμεσά τους, για τις αντίστοιχες με τους συνηγόρους τους υπήρχαν ειδι κές αίθουσες με χοντρά γυάλινα χωρίσματα ανάμεσα στους δικη γόρους και τους πελάτες τους και ένας φρουρός μύριζε όλα τα έγ γραφα που περνούσαν από τη χαραμάδα για να βεβαιωθούν πως δεν είχαν εμβαπτιστεί σε δηλητήριο. Κάθε ημέρα, στις 07:00', ένας φρουρός έδινε σε κάθε κρατού μενο, περνώντας το από τη θυρίδα που υπήρχε στην ατσάλινη πόρτα, το πρωινό του και ένα κουτάλι. Το νερό το έχυναν με κ α νάτα από τη θυρίδα της πόρτας σε ένα τσίγκινο κύπελλο, από το οποίο είχε αφαιρεθεί το χερούλι - μια ακόμη προφύλαξη για λό γους ασφαλείας. Μετά ερχόταν ο κουρέας να τους ξυρίσει. Έ νας φρουρός με κλομπ στεκόταν εκεί κοντά για να βεβαιώνεται ότι κανείς δεν θα μιλούσε. «Φρουροί πηγαινοέρχονται στους στενούς διαδρόμους και επιτηρούν κάθε μισό λεπτό τους κρατουμένους» ανέφερε στον Jackson ο Andrus. Στις 18:00' κάθε απόγευμα, έπαιρναν από τους κρατουμένους τα γυαλιά τους, τους στυλόγράφους και τα ρολόγια του χεριού και στις 21:30' έσβηναν το χ α μηλό φως του κελιού. Έ να εκτυφλωτικό φως έμπαινε από τη θυρί δα της πόρτας, και έπεφτε πάνω στο πρόσωπο του κρατουμένουη μόνη παραχώρηση που τους έκαναν ήταν να μειώνουν την έντα σή του κατά τη διάρκεια της νύχτας. Ο Συνταγματάρχης Andrus συνόδεψε τους επισκέπτες νομι κούς στο παρακείμενο κρατητήριο και τους επέτρεψε να κοιτά ξουν από το μάτι της πόρτας τις προσωπικότητες των Ναζί, που μόλις είχαν φθάσει από το Mondorf - ο Jackson που είχε μαζί και τον γιο του, αναγνώρισε μεταξύ αυτών τον αγέρωχο Υπουργό Εξωτερικών του Χίτλερ.


163

«Η συγκλονιστικότερη εμπειρία του ταξιδιού», έγραφε ο Bill, «ήταν μέσα στη φυλακή, όταν αντίκρισα τον φον Ρίμπεντροπ να κάθεται μέσα στο κελί, σε απόσταση λιγότερη από δύο μέτρα». 0 Ρίμπεντροπ έδειξε να ενοχλείται που τον διέκοπταν, καθώς έγρα φε μανιωδώς, καλύπτοντας απίστευτο αριθμύ σελίδων με το φαρ δύ, ακατάστατο γράψιμό του, σαν τον Πλοίαρχο Νέμο στις τελευ ταίες σκηνές του 20.000 Λ εύγες κάτω από τη Θάλασσα. «Προφα νώς», κατέληξε ο Jackson ο νεότερος, «ετοίμαζε την υπεράσπισή του». Ή ταν μια περίεργη αίσθηση να τον βλέπεις εκεί κλεισμένο στο κελί, και βέβαια φαινόταν πολύ δυστυχισμένος. Πιο κάτω, στον ίδιο διάδρομο, «είδαμε τον Στρατηγό Γιόντλ, που κοίταζε με απλανές βλέμμα στο κενό». Την επόμενη ημέρα, ο Bill παρακο λούθησε την ανάκριση του Βίλχελμ Κάιτελ. 0 Κάιτελ φαινόταν π ο λύ πρόθυμος να μιλήσει. «Βάλε αυτά τα αγοράκια έναν ακόμη μή να στην απομόνωση», αποφάνθηκε ο νεαρός Αμερικανός δικηγό ρος, «και θα αρχίσουν να κατηγορούν ο ένας τον άλλο, ή όπως λέ νε και οι περιφερειακοί εισαγγελείς, “ θα κελαηδήσουν”» .15 Πριν φύγουν απύ τη Νυρεμβέργη, οι προσκεκλημένοι νομικοί παρακάθισαν σε πλουσιοπάροχο γεύμα που τους παρέθεσαν οι Αμερικα νικές Ένοπλες Δυνάμεις. Τους καθησύχασαν ότι όλα αυτά γίνο νταν με έξοδα της Γερμανίας. (0 Jackson σκόπευε να εμφανίσει όλα τα έξοδα αυτών των διαδικασιών σαν έξοδα της κατοχής.) σ τ ο π ρ ό χ ε ιρ ό τ ρ α π έ ζ ι του κελιού του Χέρμαν Γκαίρινγκ, υπήρχαν οι πολύτιμες φωτογραφίες της πρώτης γυναίκας του Karin, τη ςΈ μ μ υ και των γονιών του - ο πατέρας του με τη μ εγά λη πλουμιστή στολή και το λοφίο του κυβερνήτη της γερμανικής νοτιοδυτικής Αφρικής. Υπήρχε επίσης και μια στιγμιαία φω το γραφία τη ςΈ ντα . Είχε μόλις γίνει επτά ετών. «Αγαπημένε μου μπαμπά», είχε γράψει προσεχτικά στο πίσω μέρος, «ξαναγύρισε σύντομα κοντά μου. Σε έχω τόσο πολύ επιθυμήσει. Πολλές χιλιά δες φιλιά από τη νΈ ντα σου!!!!» «Η κατάσταση της υγείας του δεν φαίνεται να είναι πολύ καλή», προειδοποίησε ένας Α μερικα νός αξιωματικός τους ανωτέρους του στις 15 Αυγούστου, «και δύο φορές πρόσφατα, τον βρήκα ξαπλωμένο στο κρεβάτι, με τη ρόμπα και τις πιτζάμες του, μετά από μια ελαφρά καρδιακή προσβολή... και βρογχίτιδα».16 Στους κρατουμένους επιτρεπόταν να έχουν μολύβια και χα ρ τιά για να αλληλογραφούν. Αλλά βέβαια αυτά τα γράμματα, π α πανω

164


ραδέχτηκε ο Andrus, «στέλνονταν αμέσως στον προϊστάμενο ανακριτή», τον Συνταγματάρχη Amen, και οι κρατούμενοι ανη συχούσαν και απελπίζονταν όταν δεν έπαιρναν απαντήσεις. «Ε πί δύο μήνες μας επέτρεπαν να γράφουμε επιστολές και κάρτες», σημείωνε ο Βίλχελμ Κάιτελ τον Οκτώβριο, «αλλά δεν πήραμε απαντήσεις».47 Αυτό, σε συνδυασμό με τις μικρές μερίδες φ α γη τού και την έλλειψη σωματικής άσκησης, ήταν μέρος του π ρ ο γράμματος ψυχολογικού πολέμου των κατηγόρων, που α πέβλε π ε στην κάμψη της αντίστασης των κρατουμένων. Στα τέλη Αυγούστου, η γενική κατάσταση της υγείας και του ηθικού όλων των κρατουμένων είχε χειροτερέψει. 0 Andrus ανη σύχησε και συμβουλεύτηκε τον Γερμανό γιατρό της φυλακής .Ludwig Pflücker. Ο γιατρός απέδωσε την κατάσταση στην κακή διατροφή και στην απομόνωση. 0 Andrus έδωσε εντολή να βελ τιωθεί το διαιτολόγιο, και επέτρεψε στον Pflücker να συνομιλεί μαζί τους. 0 Pflücker θα κατέθετε αργότερα ότι ο Γκαίρινγκ π ά θαινε επανειλημμένες καρδιακές προσβολές εκείνη την εποχή. Αλλά εκείνος ήταν ουρολόγος και όχι καρδιολόγος και δεν είχε κατάλληλα καρδιολογικά εργαλεία για να κάνει μια κανονική εξέ ταση.18 Στις 21 Αυγούστου, Αμερικανοί αξιωματικοί ανάγκασαν τον Γκαίρινγκ να ανεβεί με τα πόδια τρεις ορόφους για να τον ανακρίνουν, και για να λάβει μέρος σε μια άσκοπη τελετή « κ α θαίρεσής» του από τις Γερμανικές Ένοπλες Δυνάμεις. Όταν γύρι σε στο κελί του, είχε αναπνευστικά προβλήματα και φρικτούς π ό νους στην καρδιά, και το ίδιο βράδυ υπέστη βαριά καρδιακή π ρ ο σβολή. Έ νας Αμερικανός γιατρός του συνέστησε να μείνει στο κρεβάτι επί δύο ημέρες και εμπιστευτικά προειδοποίησε τον Σ υ νταγματάρχη Andrus ότι, αν δεν του επιτρεπόταν να ασκείται στο ύπαιθρο επί μισή ώρα, η επόμενη καρδιακή προσβολή μάλλον θα ήταν και η τελευταία.

Η φιλοξενία στη Νυρεμβέργη της στρατιάς των νομικών που όλο και μεγάλωνε, εξακολουθούσε να αποτελεί ένα δύσκολο πρύβλημα, χάρη στις επιδόσεις των βομβαρδιστικών αεροπλά νων τον καιρό του πολέμου. Οι συνεργάτες του Jackson, ενώ έμε ναν ακόμη στο Grand Hotel, έψαχναν απεγνωσμένα για κατάλλη λα μελλοντικά καταλύματα. Οι Βρετανοί υπολόγιζαν ότι θα α π α


165

σχολούσαν γύρω στα είκοσι πέντε άτομα· τόσο οι Ρώσοι όσο και οι Γάλλοι, περίπου είκοσι η κάθε πλευρά. Η αποστολή του Jackson θα ήταν πολύ μεγαλύτερη, γύρω στους εξακόσιους. Δια πίστωσαν ότι στα καταλύματα που προορίζονταν για τους Α με ρικανούς, θα ήταν μάλλον στριμωγμένοι, και πω ς κάθε σπίτι δ ιέ θετε μόνο ένα μπάνιο. Υπήρχε μια άλλη, πολύ καλή πολυκατοι κία διαθέσιμη και πήγαν να τη δουν, αλλά ο Δικαστής Jackson δεν άντεξε να μπει μέσα, καθώς οι στρατιώτες ετοιμάζονταν να κ ά νουν έξωση στους «φτωχοδιαβόλους» που ζούσαν εκεί.19 Στις ανατολικές επαρχίες της κατεχόμενης Γερμανίας, έξωση σήμαινε στρατιωτική διαταγή να φύγουν οι ένοικοι μέσα σε μερι κές ώρες, αφήνοντας πίσω όλα τους τα έπιπλα και τα σκεύη κ α θώς και τα κλειδιά πάνω στην πόρτα. Αδιαφορώντας για το τι προέβλεπαν οι διατάξεις της Σύμβασης της Χ άγης για τις εχθρο πραξίες στην ξηρά, δεν αναγνωριζόταν το δικαίωμα της ιδιοκτη σίας σε μια χώρα που μόλις είχε χάσει τον πόλεμο. Πριν αναχω ρήσουν από τη Νυρεμβέργη, ο Jackson ο νεότερος απέκτησε μια συλλογή από «απελευθερω μένα» γερμανικά όπλα και φρόντισε να σταλούν με το πλοίο στο σπίτι της οικογένειας στο McLean, έξω από την Ουάσινγκτον - ένα πραγματικό οπλοστάσιο των SSεγχειρίδια, στιλέτα, ξίφη, σπάθες του ιππικού, όπλα τύπου Mauser, και άλλα παρόμοια.20 Ακόμη δικηγόροι και νομικοί, θεώ ρησαν πω ς είχαν το δικαίωμα να πάρουν ως πολεμικά λάφυρα τέτοιου είδους αντικείμενα, που, όπως αποδείχτηκε, τα επόμενα χρόνια θα είχαν και πολύ καλή εμπορική αξία. Επιστρέφοντας στο Λονδίνο, μέσω Παρισιού, ο Jackson πληροφορήθηκε από τον Υπουργό Δικαιοσύνης ότι η Γαλλία προσέφερε τη θέση του επικεφαλής των κατηγόρων της στον Frangois de Menthon, μια προσωπικότητα της αντίστασης, που υπήρξε Υπουργός Δικαιοσύνης στην εξόριστη Κυβέρνηση στην Αλγερία και κάποτε υπήρξε καθηγητής του Διεθνούς Δικαίου στο Π ανεπι στήμιο της Λυών.21 Στο μεταξύ, ανάμεσα στο επιτελείο του άρχιζαν να εμφανίζο νται συμπτώματα μικροανταγωνισμών. 0 Francis Shea επέσ τρε ψε στην Ουάσινγκτον για να υποβληθεί σε κάποια εγχείρηση και ο Συνταγματάρχης Murray Bernays, ένας απύ τους πρω τεργάτες των δικών, έφυγε στις 21 Αυγούστου προφασιζόμενος λόγους υγείας - στην πραγματικότητα είχε αρρωστήσει για άλλους λό γους. «Ήταν συνεχώς “ άρρωστος” από τη στιγμή που φύγαμε

166


από την Ουάσινγκτον», έγραφε σαρκαστικά ο Bill Jackson, «και η πραγματική αιτία νομίζω πω ς ήταν ότι δεν του είχαν δοθεί εκείνες οι αρμοδιότητες που πίστευε ότι έπρεπε να έχει». 0 Jackson ο νεότερος πίστευε πως ήταν επίσης ένας εύσχημος τρόπος να απαλλαγούν από αυτόν «επειδή συνεχώς εκνεύριζε και πίεζε με ενοχλητικές ερωτήσεις τον πατέρα του, για κάθε είδους ασήμα ντα θέματα». Πριν εγκαταλείψει την Ευρώπη, ο Bernays έστειλε ένα τηλεγράφημα στο Πεντάγωνο -π ο υ ο Jackson το χαρακτήρισε «έκρηξη μεγαλομανίας»- αναφέροντας ότι «είχε αποδεσμευθεί από την υπηρεσία» και «η αποστολή δεν επρόκειτο να υποφέρει εξαιτίας αυτού του γεγονότος».22 0 ΧΡΟΝΟΣ ΗΔΗ ΠΙΕΖΕ. Υπό την πίεση των Σοβιετικών στο Potsdam, οι νικητές είχαν αναλάβει την υποχρέωση να δώσουν στη δημο σιότητα τον ακριβή κατάλογο των κατηγορουμένων μέχρι τις πρώτες ημέρες του Σεπτεμβρίου. Η τελική διανομή των ρόλων ανάμεσα στους νικητές είχε ολο κληρωθεί, αλλά δεν υπήρχε συμφωνία ως προς το ποιοι από τους ηττημένους θα παραπέμπονταν σε δίκη και θα απαγχονίζονταν. Επιστρέφοντας στο Λονδίνο, στις 23 Λυγούστου, ο Jackson δ ια π ί στωσε πω ς η βρετανική άποψη ως προς τις συνεδριάσεις των επ ι τροπών εξαντλούνταν στην εξέταση προσωπικών αποδεικτικών στοιχείων - εκείνη τη συγκεκριμένη ημέρα την είχαν περάσει διαβάζοντας μια ολόκληρη ομιλία του Χίτλερ. «Πάντως πρέπει να καθίσουμε και να επιλέξουμε τους κατηγορουμένους, των οποίων τα ονόματα θα δοθούν στη δημοσιότητα μέχρι την 1η Σ ε πτεμβρίου» επεσήμανε ο Jackson. « 0 Τύπος θα πρέπει να γνω ρί ζει τα ονόματα τρεις ημέρες νωρίτερα».23 Ως προς τα πειστήρια, φαίνεται ότι ο στρατός του Αϊζενχάουερ είχε συγκεντρώσει τα κυριότερα. Στο Παρίσι, ο Συνταγματάρχης Storey είχε αρχίσει την αναδίφησή του σ’ αυτά τα βουνά των π ει στηρίων - ξεχωρίζοντας εκείνα, τα οποία γενεές ιστορικών θα αναγνώριζαν αργότερα με τα αρχικά PS ή Paris-Storey.24 Η υπόθε ση είχε πλέον πάρει τεράστιες διαστάσεις. «Έχουμε ήδη ανοίξει 250 τόνους εγγράφων στη Γερμανία» έγραφε ο Bill Jackson. « Ε π ι πλέον διατρέξαμε 3.000 πλαίσια γερμανικών μικροφίλμ, κάθε μι κροφίλμ όμως περιλαμβάνει ένα ολόκληρο ντοκουμέντο». Τώρα πια αμφέβαλε αν θα μπορούσαν να προχωρήσουν στη δίκη πριν από το τέλος του Οκτωβρίου.25


167

Η αλήθεια είναι ότι είχαν διασωθεί άφθονα αρχεία, αλλά επ ει δή είχαν συγκεντρωθεί μόνο για να εξυπηρετήσουν τις ανάγκες της ποινικής δίωξης των εγκληματιών πολέμου, θα πρέπει να ήταν κάποιος τρελός εάν θεωρούσε ότι θα μπορούσε να γράψει Ιστορία συμβουλευόμενος αποκλειστικά αυτά.26 Υπάρχει μια ανέκδοτη μαρτυρία, πω ς στο δάσος έξω από τη Νυρεμβέργη οι κατήγοροι άναψαν μεγάλη φωτιά και έριξαν μέσα όλα τα έγγραφ α που θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην υπεράσπιση των κατηγορουμέ νων. Τόνοι ιδιωτικών εγγράφων -μ ετα ξύ αυτών και η αλληλογρα φία του Χίτλερ με την Εύα Μπράουν, τα ημερολόγιά της καθώς και τα ημερολόγια των Hans Lammers, Χάινριχ Χίμλερ και Χέρμαν Γκαίρινγκ- εξαφανίστηκαν στα χέρια Αμερικανών και Γάλ λων λαφυραγωγών που είχαν εφορμήσει στις κοιλάδες γύρω από το Μ περχτεσγκάντεν.27 Οι Βρετανοί είχαν αρπάξει τα ημερολόγια του Στρατηγού Άλφρεντ Γιύντλ στο Flensburg, αλλά πολλά από αυτά είχαν εξαφανιστεί από χέρια αγνώστων. 0 Robert Kempner αφαίρεσε παράνομα τα ημερολόγια του Alfred Rosenberg. Τα κράτησε κρυμμένα μέχρι τον θάνατό του, και έτσι δεν μπόρεσε να τα επικαλεσθεί ο Rosenberg για την υπεράσπισή του. Ακόμη και τώρα, ελάχιστα αποσπάσματα από αυτά έχουν δημοσιευθεί.28 Μεταξύ των στοιχείων που διέσωσαν οι Αμερικανοί ήταν όλα τα πολεμικά ημερολόγια που κρατούσε ο Γενικός Κυβερνήτης της κατεχόμενης Πολωνίας, ο δρ. Hans Frank - που υπήρξε δικη γόρος του Χίτλερ. 0 Τπολοχαγός Walter F. Stein, ένας αξιω ματι κός της αντικατασκοπίας ο οποίος υπηρετούσε στην 7η Στρατιά των ΗΠΑ, βρήκε αυτούς τους σαράντα δακτυλογραφημένους τό μους στην πανσιόν Μ πέργκοφ στο Neuhaus, κοντά στην Schlier see στη Βαυαρία. 0 Frank χρησιμοποιούσε αυτό το πανδοχείο ως γραφείο και παρέδωσε ο ίδιος, με τη θέλησή του, αυτά τα ημερο λόγια, πιστεύοντας, σαν τον Speer, πω ς μια τέτοια ευθύτητα θα δημιουργούσε καλές εντυπώσεις στους κατηγύρους, με τα αντί στοιχα ευεργετήματα.29 Τα ημερολόγια του δρ. Hans Frank μ ε ταφέρθηκαν στο Κέντρο Τεκμηριώσεως, το οποίο είχε εγκαταστήσει η 7η Στρατιά στη βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου της Χάίλδεβέργης. Εκεί τα βρήκε ο Υπολοχαγός Gerhard Schaefer, ένας αξιωματικός της αντικατασκοπίας, διαπιστευμένος στο γραφείο του Jackson, και διέταξε τη μεταφορά τους, στις 20 Σ ε πτεμβρίου, στο Δικαστικό Μέγαρο στη Νυρεμβέργη.30 Σε καθένα από αυτά τα ντοκουμέντα που είχαν σταλεί στη

168


Νυρεμβέργη, είχε κολληθεί ένας αριθμός, από τον οποίο οι ειδικοί μπορούν να αναγνωρίσουν την προέλευσή του. Αυτά με το π ρ ό θεμα «C» (το αρχικό γράμμα της λέξης Crime-Έγκλημα), από το C-1 μέχρι το C-460, προέρχονταν από το Βρετανικό Ναυαρχείο. Αυτά με το «D», από την ομάδα των Βρετανών κατηγόρων στη Νυρεμβέργη. Το πρόθεμα «EC» αφορούσε οικονομικά ντοκουμέ ντα που τα χρησιμοποιούσαν οι Αμερικανοί (το ECH προερχόταν από το Κέντρο Τεκμηριώσεως της Χάίλδεβέργης και το ECR από το Rosenheim). Το «L» σήμαινε ντοκουμέντα από το Λονδίνο, όπως ήταν το περίφημο σήμερα, χαλκευμένο 003-L, που αφορού σε την περίφημη ομιλία του Χίτλερ προς τους στρατηγούς του στις 22 Αυγούστου του 1939, το οποίο είχε δοθεί από την αντιναζιστική αντίσταση στον δημοσιογράφο του Associated Press, Louis Lochner στο Βερολίνο. Το «Μ», που το χρησιμοποιούσαν σπάνια, αφορούσε και άλλα ντοκουμέντα απύ αυτά που ήταν στα χέρια των Βρετανών κατηγόρων, ενώ η συλλογή «PS», από το γραφείο του Συνταγματάρχη Storey στο Παρίσι, ήταν η μεγαλύτερη (4.021 αντικείμενα που καταλάμβαναν χώρο σε ένα ράφι μήκους τρ ιά ντα μέτρων) και η πιο έγκυρη. Υπήρχε επίσης μια μικρή συλλογή «R», η οποία αποτελούνταν απύ 589 έγγραφα που είχαν ελεγχθεί από τον Υπολοχαγό Walter Rothschild του τμήματος του OSS στο Λονδίνο, και τέλος η «TC» ήταν μια σειρά ντοκουμέντων από την Επιτροπή Συνθηκών του Βρετανικού Υπουργείου Εξωτερικών, και αφορούσαν διεθνείς συμβάσεις, όπως των Βερσαλλιών, της Χ άγης για τις εχθροπραξίες στην ξηρά και τη Συνθήκη KelloggBriand που αφορούσε τους παράνομους πολέμους.31 Για να αντιμετωπίσουν αυτές τις πηγές, οι δικηγόροι της υ π ε ράσπισης δεν είχαν παρά την ευφυΐα τους και όσα ντοκουμέντα μπορούσαν να ανακαλύψουν οι φιλόπονοι ερευνητές τους.

Μέχρι την παραμονή της έναρξης της δίκης, οι διαμάχες για το ποιον θα παρέπεμπαν, συνεχίζονταν. Επέλεγαν τα ονόματα με μια συγκλονιστική απάθεια, και τα έγγραφα του Jackson φ α νερώνουν την πλήρη άγνοια των κατηγόρων των Συμμάχων ως προς το ποιοι ήταν οι εχθροί που σκόπευαν να καταδικάσουν. Επιθυμούσε διακαώς να ασκήσει διώξεις οργανώσεων καθώς και ατόμων -εναντίον των SS, SD, SA, της Γ κεστάπο- και του


169

Υπουργικού Συμβουλίου του Ράιχ καθώς και εναντίον αυτού που αποκαλούσε ηγετικό σώμα του κόμματος των Ναζί και του Γενι κού Επιτελείου. Αλλά το επιτελείο του εξακολουθούσε να ταλανί ζεται χαμένο σε λεπτομέρειες και τεχνικούς όρους. Όροι όπως: «Η Γερμανική Ανωτάτη Διοίκηση» και το «Γενικό Επιτελείο» επαναλαμβάνονταν επί χρόνια χωρίς κανείς να έχει την π α ρα μ ι κρή ιδέα περί τίνος επρόκειτο. «Θα θυμάσαι, ίσως», έλεγε ο Murray Bernays στον νεότερο Donovan, «όταν συσκεπτόμαστε με τον Τπολοχαγό Rothschild για το ποιες ομάδες κατηγορουμένων θα προτείναμε, είχαμε μια πολύ θολή ιδέα για το τι ήταν π ρ ά γμ α τι το Γερμανικό Γενικό Επιτελείο και ποιοι το αποτελούσαν».32 Η αλήθεια είναι πω ς στην εποχή του Χίτλερ δεν υπήρχε Γενικό Ε π ι τελείο για όλες τις Ένοπλες Δυνάμεις όπως υπήρχε στον Μεγάλο Πόλεμο - αυτό ήταν κατασκεύασμα της προπαγανδιστικής φ α ντασίας των Συμμάχων. Το αποτέλεσμα ήταν ότι περισσότεροι από εκατό ανώτεροι και ανώτατοι Γερμανοί αξιωματικοί, παραπέμφθηκαν αργότερα για να δικαστούν μύνο και μόνο επειδή κ α τείχαν ανώτατο βαθμό στη στρατιωτική ιεραρχία. τ ι ς τ ε λ ε υ τ α ί ε ς λίγες ημέρες πριν φθάσει η ημέρα που είχε ορισθεί για τη δημοσιοποίηση του τελικού καταλύγου των κατηγορουμέ νων, η 1η Σεπτεμβρίου, γινύταν πυρετώδης ανταλλαγή τηλεφω νημάτων μεταξύ Ουάσινγκτον, Παρισιού και Νυρεμβέργης. Σε ένα υπόμνημα με τον τίτλο Οι Κάιτελ, Νταίνιτς, Schacht και Krupp ως Εγκληματίες Πολέμου, ένας Βρετανός αξίωματούχος του Υπουργείου Εξωτερικών επεσήμανε ύτι μόνο ο Κάιτελ θα μ πο ρούσε να συμπεριληφθεί στον κατάλογο, καθώς οι υπόλοιποι τρεις, με τα υπάρχοντα στοιχεία «θα πρέπει να αθωωθούν». Και συγκεκριμένα, η «κατηγορία εναντίον του Νταίνιτς δεν είναι π ο λύ βάσιμη».33 Η κατηγορία εναντίον του Αρχιναυάρχου Νταίνιτς είχε κάποια αξιοπερίεργη πλευρά. 0 Νταίνιτς ήταν Αρχηγός των Υποβρυχίων, όταν διαδέχτηκε τον Έ ριχ Ραίντερ ως Αρχηγός του Γερμανικού Ναυτικού το 1943, και τον Απρίλιο του 1945 ορίστηκε από τον Χ ίτ λερ να τον διαδεχτεί ως αρχηγός του Κράτους. Στις 28 Αυγούστου ο Jackson έλαβε κάποια σοβαρή ανάλυση σχετικά με την προσωπι κότητά του, που τελείωνε με τη δήλωση πως το Βρετανικό Ναυαρ χείο είχε καταλήξει στο συμπέρασμα ότι «δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία για να στηριχθεί κατηγορία εναντίον του Νταίνιτς» και

170


πω ς γι’ αυτό το θέμα θα εγκατέλειπαν τις προσπάθειές τους. Ο συντάκτης αυτής της ανάλυσης, ένας αξιωματικός του Ναυτικού, συμπλήρωνε με μια δόση σαρκασμού: «Εκτός και αν στο Υπουρ γείο Εξωτερικών της Βρετανίας ή αλλού υπάρξουν συμπληρωμα τικές πληροφορίες που να εμπλέκουν τον Νταίνιτς με πολιτικές ενέργειες, όπως αυτές ορίζονται κατ’ αντιδιαστολή με τις στρα τιωτικές εγκληματικές ενέργειες... Πιστεύουμε πως τα αποδεικτι κά στοιχεία που υπάρχουν είναι ανεπαρκή για να καταδικαστεί ή να παραπεμφθεί σε δίκη, όπως έχει επιχειρηθεί. Αν, όπως λέχθηκε κάποτε σαν αστείο πρέπει να έχουμε μερικούς κατηγορουμένους οι οποίοι μπορεί να αθωωθούν, τότε θα πρέπει να σκεφτούμε μή πως μ’ αυτό τον τρόπο δίνουμε τη δυνατότητα και σε άλλους κα τηγορουμένους να επωφεληθούν απύ τα αποδεικτικά στοιχεία που ασφαλώς θα προσκομίσει ο Νταίνιτς για την υπεράσπισή του». Οι απύψεις αυτές που διατυπώθηκαν από αυτόν τον αξιωματικό προς τον Jackson, από την πλευρά του Ναυτικού των ΗΠΑ, συνέπι πταν με τις απόψεις του Βρετανικού Ναυαρχείου.34 0 α δούμε αρ γότερα με ποιους τρόπους η κατηγορούσα αρχή σκόπευε να κατα σκευάσει τις ψευδείς κατηγορίες εναντίον του Ναυάρχου. Ως προς τον δρ. Hjalmar Schacht, έναν άλλο προτεινόμενο ως κατηγορούμενο, ο Στρατηγός Donovan είχε προτείνει εμπιστευτικά στον Jackson από την αρχή των ανακρίσεων, να αφήσουν τον Ναζί τραπεζίτη να καταθέσει ως μάρτυρας στη δίκη εναντίον του Γκαίρινγκ και, ως αντάλλαγμα, «να μεθοδεύσουν» την α παλλα γή του. 0 Jackson απέρριψε θυμωμένος αυτή την τακτική - και αυτός ήταν ένας από τους λόγους που ο Donovan επέστρεψε στην Ουάσινγκτον δυσαρεστημένος.35 0 Jackson θεωρούσε τον τέως Πρόεδρο της Reichsbank ως τον πλέον αξιοκατάκριτο από όλους τους κατηγορουμένους. Είχε χρηματοδοτήσει τη θεαματι κή ανάπτυξη και τον επανεξοπλισμό της Γερμανίας του Χίτλερ. Περισσότερο από οποιονδήποτε άλλον παράγοντα, η οικονομική ιδιοφυία αυτού του ανθρώπου, είχε ανοίξει το δρόμο για την κ α ταπάτηση της Συνθήκης των Βερσαλλιών.36 Υπάρχουν αποδείξεις ότι ακόμη και μετά την καθαίρεσή του από τον Χίτλερ, πριν από τον πόλεμο, ο Schacht εξακολουθούσε να τον σέβεται. Ο κατηγορούμενος Krupp πάντως, ήταν η πιο αξιολύπητη π ε ρίπτωση. 0 Δικαστής Jackson πίστευε πάντα ύτι είχε αποφασισθεί πω ς έπρεπε μεταξύ των κατηγορουμένων να υπάρχουν και εκπρόσωποι των μεγαλυτέρων βιομηχανιών της Γερμανίας, όπως


171

ο νεαρός Krupp, ο Alfried Krupp von Bohlen und Haibach, και όχι ο άρρωστος γηραιός πατέρας του Gustav. Αλλά όταν κ αταρ τίστηκε ο πρώτος πρόχειρος κατάλογος με τα ονόματα των κ α τηγορουμένων που θα δινόταν στον Τύπο, οι αρμόδιοι υπάλληλοι ανέφεραν στον Sir Hartley Shawcross ότι είχε γραφτεί κατά λά θος το όνομα του Gustav αντί του γιου του. 0 κατάλογος που γνωστοποιήθηκε τηλεφωνικά στην Ουάσινγκτον το βράδυ της 25ης Αυγούστου, είναι βέβαιο πω ς περιελάμβανε τον Krupp τον νεότερο. ΛΟΝΔΙΝΟ: « -κ α ι ο Alfried K rupp von Bohlen und H aibach». ΟΥΑΣΙΝΓΚΤΟΝ: «Δεν το κα τά λα β α αυτό το τελευτα ίο». ΛΟΝΔΙΝΟ: «Α υτός είναι ο K rupp, της μεταλλοβιομηχανίας». ΟΥΑΣΙΝΓΚΤΟΝ: « -Α υ τό ς π ο υ κ ατα σ κεύαζε π ο λ εμ ο φ ό δ ια ;» ΛΟΝΔΙΝΟ: « ... Fritz Sauckel, A lbert Speer, Μ άρτιν Μ π ό ρ μ α ν-» ΟΥΑΣΙΝΓΚΤΟΝ: «Π οιον είπ α τε μ ετά τον Speer;» ΛΟΝΔΙΝΟ: «Τ ον Μ άρτιν Μ πόρμαν!» ΟΥΑΣΙΝΓΚΤΟΝ: « Ζ ει α κ ό μ α ;» ΛΟΝΔΙΝΟ: «Δεν ξέρουμε!»

Οι Βρετανοί τους είχαν επισημάνει πω ς δεν έπρεπε να αναφέρονται στον κατάλογο περισσότερα από δέκα ονόματα. Στις 29 Α υ γούστου, δύο ημέρες πριν τη δημοσιοποίησή του, ο κατάλογος ήδη περιείχε είκοσι δύο και την τελευταία στιγμή προστέθηκαν ξαφνικά και άλλα δύο: του Αρχιναυάρχου Έ ριχ Ραίντερ και του Hans Fritzsche, του βασικού ραδιοφωνικού σχολιαστή του δρ. Γκαίμπελς, που και οι δύο, όπως αποκάλυψαν τότε οι Ρώσοι, βρίσκονταν στα χέρια τους. Ο Jackson έβρισκε ότι δεν άξιζε να παραπεμφθεί ο Fritzsche, αλλά οι Ρώσοι επέμεναν, προφανώς επειδή ήταν από τους ελάχιστους υψηλόβαθμους Ναζί κρατουμέ νους τους.37 Όταν ο κατάλογος δόθηκε στον Τύπο την ίδια ημέρα -χωρίς να έχει διαρρεύσει το περιεχόμενό του μέχρι την 1η Σεπτεμβρίου για ανεξήγητους λόγους εξακολουθούσε να βρίσκεται σ’ αυτόν το όνομα του Gustav και όχι του Alfried Krupp. Ο Jackson επέμενε πως υπήρχε ακόμη καιρός να βρεθεί κάποιος άλλος κατάλληλος βιομήχανος. Οι Γάλλοι πρότειναν την κυρία Bertha Krupp. Στο κά τω κάτω, η «Μεγάλη Bertha» το κανόνι, που είχε πάρει το όνομά της, ήταν αυτό που βομβάρδισε το Παρίσι στον Μεγάλο Πόλεμο.

172


Ο Jackson είχε την αίσθηση πω ς η αμερικανική κοινή γνώμη δεν θα έβλεπε με καλό μάτι την παραπομπή μιας γυναίκας σ’ α υ τή τη δίκη, δεδομένου ότι όλοι περίμεναν ότι θα επιβάλονταν θα νατικές ποινές. Εξακολουθούσε να σκέφτεται το όνομα του Alfried Krupp, αλλά ήδη είχε διαμορφωθεί πλειοψηφία τρεις ενα ντίον ενός υπέρ της «διατήρησης» του ονόματος του Gustav Krupp στον κατάλογο, εξαιτίας της καθυστέρησης που η αλλαγή θα προξενούσε και της στάσης του Τύπου ως προς αυτές τις εναλλαγές στον κατάλογο των κατηγορουμένων. Άφησε λοιπόν τα πράγματα όπως είχαν και παρέπεμψ ε τον Gustav Krupp. Έστειλε, μάλιστα, έναν βοηθό του, τον Jim Rowe, να επιδώσει το κατηγορητήριο στο κυνηγετικό περίπτερό του, κοντά στο Σάλτσμπουργκ. Ο Rowe διαπίστωσε πω ς ο γηραιός βιομήχανος ήταν σχεδόν ετοιμοθάνατος, «φυτό» στην πραγματικότητα. 0 εβδομηνταεξάχρονος, που είχε υποστεί δύο καρδιακές προσβολές το 1942 και το 1943, δεν μπορούσε ούτε να μιλήσει ούτε να καταλάβει τι του έλεγαν και τον περιποιύταν η εξίσου ηλικιωμένη σύζυγός του. Το βιογραφικό σημείωμα του OSS σχετικά με αυτόν δεν ανέφερε τ ί ποτε εκτός από τα παραπάνω . « 0 αμερικανικός στρατός επ έμ ε νε να υπάρχει ένας στρατιώτης (φρουρός) κοντά του, νύχτα και ημέρα», σημείωνε χαιρέκακα ο Francis Biddle όταν έφθασε στη Νυρεμβέργη για να αναλάβει τα καθήκοντα του ως Αμερικανός δικαστής. « 0 Αμερικανός γιατρός που γνωμάτευσε σχετικά με την κατάσταση της υγείας του, πίστευε πω ς το πιθανότερο ήταν ότι θα πέθαινε αν τον έφερναν εκεί, αλλά φυσικά πιστεύω ότι οι Ρώσοι θα επιμείνουν πάνω σ’ αυτό το θέμα. Ό ταν όμως φθάσουν στο σημείο να το απαιτήσουν», σημείωνε ο Biddle, «θα καταψη φίσουμε την πρόταση».38 Δεν προξενεί έκπληξη το ότι ο Jackson έγραφε μετά από δύο μήνες στους συναδέλφους του, επικεφαλής της κατηγορούσας α ρ χής, επισημαίνοντας το γεγονός ότι «η κατάσταση της υγείας του Gustav Krupp ήταν τόσο άσχημη, που θα ήταν εξαιρετικά α π ερ ί σκεπτο να τον προσαγάγουν σε δίκη». Ο νέος Σοβιετικός κατήγο ρος Στρατηγός Rudenko, ένας εύσωμος πρόσχαρος Ουκρανός, συμφώνησε, αλλά ζήτησε μια υπεύθυνη ιατρική γνωμάτευση προκειμένου να δικαιολογήσει στο κοινό γιατί ο Gustav Krupp δεν θα παρουσιαζόταν στη δίκη. Ο βιομήχανος εξετάστηκε από έναν Βρετανό, έναν Αρμένιο, έναν Γάλλο και τρεις Ρώσους γιατρούς. Η


173

γνωμάτευσή τους δεν άφηνε καμιά αμφιβολία πω ς έπασχε από γεροντική άνοια και δεν ήταν δυνατόν να δικαστεί.39 Καθώς εξακολουθούσε να αγνοείται η τύχη του Μάρτιν Μπόρμαν, ο τελικός αριθμός έδειχνε πω ς θα ανερχόταν σε είκοσι δύο: - Σ τρατάρχη ς το υ Ρ ά ιχ Χ έρμαν Γκαίρινγκ: επικεφ αλής της Λ ουφ τβάφ ε και π ροϊσ τά μ ενος του Τ ετρ α ετο ύς Π ρογράμματος. - Α ρχιναύαρχος Κ αρλ Ν ταίνιτς: επικ εφ αλής το υ Γερμανικού Ν α υτι κού α π ό τον Ιανουάριο του 1943 και αυτόν π ο υ είχε ορίσει ο Χ ίτ λερ στην πολιτική του διαθήκη ω ς διάδοχό του στην πρ ο εδ ρ ία του Ρ ά ιχ (όχι «Φ ύ ρ ερ » ). - Α ρ χινα ύα ρ χο ςΈ ρ ιχ Ραίντερ, προκά το χο ς του προηγούμενου. - δρ. Hans Frank: Γενικός Κυβερνήτης της κατεχόμενης Πολωνίας. - δρ. W ilhelm Frick: Υ πουργός Ε σω τερικώ ν του Ράιχ. - Hans Fritzsche: Κύριος σχολιαστής της Γερμανικής Ραδιοφ ω νίας. - δρ. W alter Funk: Υ πουργός Οικονομικών του Ρ ά ιχ και Π ρόεδρος της Τ ρ ά π εζα ς του Ράιχ. - Ρούντολφ Ες: Μ έχρι τον Μάιο του 1941, αναπληρω τής το υ Φύρερ στην Π ροεδρία του κόμματος τω ν Ναζί. - SS O bergruppenführer δρ. E rnst K altenbrunner: Α πό τον Ιούνιο του 1942, αρχηγός της Κεντρικής Διεύθυνσης Α σφαλείας του Ράιχ, RSHA. - Σ τρατάρχης Βίλχελμ Κ άιτελ: Ε πιτελάρχης της OKW. - Σ τρατηγός Ά λφρεντ Γιόντλ: Α ρχηγός του Ε π ιτελείου Σ τρ α τιω τι κών Επιχειρήσεω ν - OKW. - δρ. Robert Ley: Α ρχηγός του Γερμανικού Εργατικού Μ ετώ που DAF. - C onstantin von N eurath: Υ πουργός Ε ξω τερικώ ν του Ρ ά ιχ μέχρι το Φ εβρουάριο του 1938 και α ρ γό τερα Π ροτέκτω ρ του Ρ άιχ γ ια τη Βοημία κ αι τη Μ οραβία. - F ranz von Papen: Μ έχρι τον Ιούλιο το υ 1937 Α ντικαγκελάριος και ακολούθω ς Ε ιδικός Π ληρεξούσιος του Χ ίτλερ στην Α υστρία και Πρέσβης στην Τουρκία. - Γιόακιμ φον Ρ ίμπεντροπ: Υ πουργός Ε ξω τερικώ ν του Ρ ά ιχ α π ό το Φ εβρουάριο το υ 1938. - Reichsleiter Alfred Rosenberg: Υ πουργός του Ρ ά ιχ γ ια τις κ ατεχόμ ενες ανατολικές περ ιο χές α π ό τον Ιούλιο του 1941. -G a u le ite r F ritz Sauckel: Γενικός Π ληρεξούσιος το υ Χ ίτλερ γ ια το εργατικό δυναμικό. - δρ. Hjalmar Schacht: Υ πουργός Οικονομικών του Ρ άιχ μέχρι το 1937. Π ρόεδρος της Τ ρ ά π εζα ς του Ρ άιχ μέχρι το 1939.


174

- B aldur von Schirach: Α ρχηγός της Χ ιτλερικής Ν εολαίας και G auleiter στη Βιέννη. - δρ. A rth u r Seyss-Inquart: Κ ομισάριος το υ Ρ ά ιχ στην Ολλανδία. - A lbert Speer: Υ πουργός Ε ξοπλισμώ ν και Π ολεμοφοδίω ν του Ράιχ α π ό το Φ εβρουάριο το υ 1942. - Gauleiter Julius Streicher: Gauleiter της Φ ραγκονίας, εκδότης της

Stürmer. Από αυτούς, δεκατρείς ήταν Λουθηρανοί -ο ι Γκαίρινγκ, Ρίμπεντροπ, Κάιτελ, Frick, Funk, Schacht, Νταίνιτς, Ραίντερ, Schi rach, Sauckel, Speer, Neurath και Fritzsche- πέντε ήταν Καθολικοί - οι Ley, Kaltenbrunner, Frank (είχε προσχωρήσει στον καθολικι σμό ενόσω ήταν κρατούμενος), Papen και Seyss-Inquart. Οι υ π ό λοιποι -Ε ς, Rosenberg, Streicher και Γιόντλ- δήλωσαν μη θρη σκευόμενοι.40

Τη στιγμή που οριστικοποιήθηκε ο κατάλογος, ο Jackson ήταν εκτός Γερμανίας. Στα τέλη Αυγούστου του 1945 έκανε περιοδεία στη νότια Ευρώπη μαζί με τη χαριτωμένη γραμματέα του και το γιο του. Η αλήθεια είναι πω ς θα μπορούσε να αφιερώσει τον και ρό του σε πιο πρακτικές ασχολίες, να παρακολουθήσει τις ανα κρίσεις και να εμπεδώσει ένα τουλάχιστον τμήμα του ιστορικού της υπόθεσης βάσει της οποίας επρόκειτο να ασκήσει την κατη γορία. Το πρόσχημα για το ταξίδι αυτό ήταν ότι ήθελε να εξετά σει το μηχάνημα ταυτόχρονης μετάφρασης που χρησιμοποιούσαν στην πάλαι ποτέ Κοινωνία των Εθνών στη Γενεύη, να ρωτήσει τον Π άπα αν το Βατικανό διέθετε αποδεικτικά στοιχεία σχετικά με τα εγκλήματα πολέμου και να ενημερωθεί για την κατάσταση που υπήρχε στην Ιταλία ως προς τους εγκληματίες πολέμου. Π ά ντως, ο απώτερος σκοπός του ήταν, και ποιος θα τον κατηγορού σε γ ι’ αυτύ, να «ρουφήξει» λίγο ήλιο στο πολυτελές ξενοδοχείο που είχε επιτάξει ο αμερικανικός στρατός στο Κάπρι. Πληροφορήθηκε για την τύχη των επικεφαλής των Φασιστών στην Ιταλία από τον Στρατηγό Richmond, τον Στρατιωτικό Ε π ί τροπο για το μεσογειακό θέατρο του πολέμου. Ο Richmond του είπε ανεπίσημα ότι «έχουν μάλλον καθαριστεί» και ότι στον βορ ρά «τους επιφύλαξαν μια αρκετά σκληρή μεταχείριση». Του φ ά


175

νηκε παράξενο που ο Jackson δεν ζήτησε να μάθει περισσότερα για το σφετερισμό της αποκλειστικής αρμοδιότητας του Διεθνούς του Δικαστηρίου.41 Στη Ρώμη, ο Συνταγματάρχης του αμερικανι κού στρατού Charles Poletti, στις αρμοδιότητες του οποίου, ως στρατιωτικού διοικητή, περιλαμβανόταν η Βόρεια Ιταλία, τον διαβεβαίωσε ότι οι «εγκληματίες φασίστες» είχαν κατά το μεγαλύ τερο μέρος τους καθαριστεί «ή επρόκειτο να καθαριστούν» και διαβεβαίωσε τον Jackson πως οι Ιταλοί τα κατάφερναν μια χαρά μ’ αυτές τις διαδικασίες. «Δεν πίστευε», ανέφερε ο Jackson, «ότι υπήρχε στην Ιταλία πολύ υλικό για το Διεθνές Δικαστήριο».42 Με λίγα λόγια, οι περισσότεροι από τους διαθέσιμους λαιμούς είχαν ήδη κοπεί. Ενόσω βρισκόταν στη Ρώμη, ο Jackson, προτεστάντης και ελευθεροτέκτων, συναντήθηκε με τον Πάπα, που είχε διατελέσει παπικός νούντσιος στο Βερολίνο την εποχή που ο Χίτλερ ανέβη κε στην εξουσία. Η Αυτού Αγιότης ισχυριζόταν τώρα ότι ήταν πάντα εναντίον των Ναζί και, αν και είχε ομολογουμένως συνά ψει Κονκορδάτο με τον Χίτλερ το 1933 -κ α ι έτσι έγινε η πρώτη μεγάλη δύναμη που αναγνώρισε το νέο κράτος του Φ ύρερ- αυτό το έπραξε μόνο και μόνο για να κάνει όσο το δυνατόν πιο υ π ο φερτή την κατάσταση για το ποίμνιό του. «Οι Ναζί», συμπλήρω σε όλο λύπη, «δεν τίμησαν τη συμφωνία». «Αλλά», σημείωσε ο Jackson, «έδειξε να τον στενοχωρεί πολύ το ενδεχόμενο να κατηγορηθεί ως εγκληματίας ολόκληρος ο γερμανικός λαός. Θεωρού σε ότι αυτό θα ήταν ανόητο και άδικο, γιατί ήξερε πω ς πολλοί εί χαν εκτεθεί σε σοβαρούς κινδύνους αντιστεκόμενοι στο καθε στώς των Ναζί». 0 Jackson τον διαβεβαίωσε ότι ποτέ δεν θεώρησε εγκληματίες όλους τους Γερμανούς. «Αν όλοι οι Γερμανοί ήταν μαζί του», επεσήμανε, «ο Χίτλερ δεν θα χρειαζόταν τα στρατόπεδα συγκεντρώσεως, την Γκεστάπο και τα SS». Η Αυτού Αγιότης συναίνεσε να παράσχει αποδεικτικά στοι χεία στους κατηγόρους, αν του το ζητούσαν.43 0 Αμερικανός Πρέσβης στη Ρώμη Alan G. Kirk, είχε επίσης υπηρετήσει στο Βερολίνο ως διπλωματικός επιτετραμμένος. Στον Jackson πάντω ς έδωσε την εντύπωση εκλεπτυσμένου ερασι τέχνη, ένα είδος «επαγγελματία εργένη». Κατά τη διάρκεια ενός επιδεικτικά λαμπρού γεύματος, μίλησε στον Jackson για τη μ εγά λη συμπάθεια που έτρεφε προς το πρόσωπο του Γκαίρινγκ, ο

176


οποίος βεβαίως ήταν ένας αριστοκράτης που στην πραγματικό τητα ένιωθε ελάχιστη συμπάθεια για τους Ναζί και τις συνήθειές τους. Ο Jackson κράτησε για τον εαυτό του αυτές τις παρατηρή σεις, και επέστρεψε στο Λονδίνο.44 Η μεγαλύτερη ανησυχία του Jackson ήταν μήπως οι γιατροί μείωναν πολύ γρήγορα τα χάπια του Γκαίρινγκ και έχανε το μ ε γαλύτερο θήραμά του από απλή καρδιακή προσβολή. Ο Γκαίριν γκ δεν έπρεπε να ξεφύγει από τη θηλιά. Επιστρέφοντας αεροπο ρικώς στην Ουάσινγκτον, όπου θα έμενε για λίγες ημέρες, ο δικα στής παραπονέθηκε στο Πεντάγωνο για τους γιατρούς. «Ανησυ χούσα μήπως πεθάνει», έγραφε άκαρδα στο ημερολόγιό του, «και δεν με ενδιέφερε καθόλου αν θα επανερχόταν στον ίσιο δρόμο».45 Ήθελε να πεθάνει ο Γκαίρινγκ, αλλά ούτε ένα λεπτό πριν το αποφασίσουν οι δικαστές του.

ΝΥΡΕΜΒΕΡΓΗ 1945:

Ένας θλιβερός τόπος να ζει κανείς, πόσο μάλλον για να πεθάνει.

PICTURE LIBRARY TIMES HULTON RADIO

small amendments this document was approved and has been published to the world with general acceptance and approval. This document however did not attempt to deal with the cases

FRANKLIN

D. ROOSEVELT LIBRARY. HYDE PARK. NEW

YORK

of the major war criminals "whose offences have no particular geographical localization".

This matter was touched on

in conversation at Teheran without any definite conclusion being reached.

It has now become important for us to

reach agreement about the treatment of these major criminals. Would you consider whether

a

list could not be prepared of

say 50 to 100 persons whose responsibilities for directing or impelling the whole process of crime and atrocity is

στρατιώτες α ας καθήκοντα φυλάκων ελευθέρωσή του. Στις 29 , 560 Qrpcm®f"” füp"iaoOi|r.a'/ στους Αμερικανούς 'Jr/!Jwp!l«lvoi τους θανάτωσαν όλους, εκτός από σαράντα, συμπεριλαμβανομένου και του γιατρού που κρατούσε rrj σημαία του ζρυΟρού Ιταυρού. Ένα1:; οπλίτης τράβηξε cii/rrj τ/| φω τογραφία τη στιγμή που ένας πολυβολητής του 15ου 2uvräyjicrrocTü^£ Μεραρχίας Πεζικού (γονατιστός, arc/ κ ίν φ υ της mscoYoasa iä ä F m m m i-’lijt· στρατιώτες rrou είχαν παραταχθεί ufffjoacd-afpgi.Vd^f'Jim L ΟΙ ΦΩ ΤΟΓΡΑΦΙΕΣ, £ΚΤΟΧ ΑΝ ΑΝΑΦΕΡΕΤΑΙ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΑ: U.S. ARMY SIGNALS CORPS. NATIONAL ARCHIVES, WASHINGTON DC

1ΛΓΚΟΣΜΙΩΣ ΕΚΤΟΣ ΝΟΜΟΥ: Στις 17 Σετττεμίοίου 1944 ο Τσώρτσιλ εξασφάλισε τη σύμ,χονη γνώμη του Προέδρου Ρούσβελτ για το Γ<έδιό του να εκτελούνται οι ηγέτες του Γιβρού ευθύς μόλις θα συλλαμβάνονταν. Ι.ατύπωσε ένα σχέδιο πρότασης (αριστερά) _ οος τον Στάλιν, προτείνοντάς του να συμ πονήσουν σε έναν κατάλογο πενήντα με ε·,ατό ατόμων, των οποίων η ενοχή θα θε μελιωνόταν απλώς «στο γεγονός ότι κατεί: αν ορισμένα ανώτατα αξιώματα». 7c Ηνωμένα Έθνη θα χαρακτήριζαν αυτούς -ους ανθρώπους παγκοσμίως εκτός νόμου, ν ο ί ις θα έπεφταν στα χέρια των Συμμάχων : -τλησιέστερος αξιωματικός με το βαθμό ■ χ στρατηγού, θα συγκροτούσε ένα Δικα:—ριο. με αποκλειστικό σκοπό την εξακρίϊοοη της ταυτότητάς τους και, όταν αυτό -V ,.νόταν, θα εκτελούνταν με τυφεκισμό :c σε έξι ώρες, χωρίς προσφυγή σε κάτο. α ανώτερη αρχή». I 5ιος ο Τσώρτσιλ πρότεινε αυτό το σχέ* : στον Στάλιν, στη Μόσχα, τον Οκτώβριο :944. Αλλά ο Σοβιετικός ηγέτης ακο·.: -'τ'·|θε μια αναπάντεχα έντιμη γραμμή λέ: τας: -Δεν πρέπει να γίνουν εκτελέσεις : ; να προηγηθεί δίκη, γιατί ο κόσμος θα ■ π ε ι οτι φοβόμαστε να τους δικάσουμε». Έ4 : ._ας εκτεθεί άσχημα, ο Τσώρτσιλ απέγ. :·£ :ψέσως την πρότασή του: «Ασφαλώς, : Γο:3ώς· ψέλλισε στον Στάλιν. «Θα τους

ΤΩΡΑ ΤΟΝ ΒΛεπετε...: Στις διασκέψεις του καλοκαιριού του 1945 στο Λονδίνο, ο Στρατηγός Iona Nikitchenko (πρώτος αριστερά) συνεργάζεται με τους συναδέλφους του, επικεφαλής κατηγόρους, τον Robert Η. Jackson (ΗΠΑ), τον Sir David Maxwell Fyfe (Μεγ. Βρετανία) και τον Robert Falco (Γαλ λία) προκειμένου να αποφασίσουν ποιοι Γερμανοί θα περιλαμβάνονται στους καταλόγους αυτών που θα παραπέμπονταν να δικαστούν ως εγκληματίες πολέμου. (IMPERIAL WAR MUSEUM)

SIR NORMAN BIRKETT: Ο Βρετανός «αναπληρω τής». Στέλνει πνευματώδη ποιήματα για τον έμπορο σαμπάνιας Ρίμπεντροπ, στο έδρανο των κατηγόρων. Ένας μεθυσμένος Αμερικανός δικη γόρος βάζει το χέρι του γύρω από το λαιμό του και του ψιθυρίζει εμπιστευτικά: «Αυτό που μου αρέσει σε σένα, Birkett, είναι ότι δεν είσαι ένα από αυτά τα χαμένα παλιοτόμαρα που συνήθως μας στέλνουν εδώ πέρα».

SIR GEOFFREY LAWRENCE: Βρετανός δικαστής και Πρόεδρος του Δικαστηρίου. «Αλλά ο γερο τράγος είναι τόσο ηλίθιος», σημείωνε ο Biddle στο ημερολόγιό του, «τόσο ανόητος, που μέχρι να τελειώσει μια ακόμη πληκτική ημέρα, έχει διαπράξει πλήθος από ενοχλητικά πράγματα, ασήμαντα ευτυχώς». Ο Biddle τον θεωρούσε άβουλο, αλλά εκείνος είχε παρασημοφορηθεί με το Μετάλλιο εξαιρέτων Πράξεων για τον ηρωισμό που είχε επιδείξει ως πυροβολητής κα τά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο.

... ΤΩΡΑ ΤΟΝ ΞΑΝΑΒΛεπετε: Στη Νυρεμβέργη, ο Nikitchenko (πρώτος δεξιά) παρίσταται τώρα ως Σοβιετικός δικαστής, ισχυριζόμενος πως είναι το ίδιο αμερόληπτος όπως και οι συνάδελφοί του, ο Donnedieu de Vabres (Γαλλία), ο Francis Biddle (ΗΠΑ) και ο Sir Geoffrey Lawrence (Μεγάλη Βρε τανία), στο να αποφασίσουν το βαθμό ενοχής αυτών των ίδιων των Γερμανών. Ο Falco, που απου σιάζει από τη φωτογραφία, είναι τώρα ο αναπληρωτής του Vabres.

FRANCIS BIDDLE: Αμερικανός δικαστής. Έχοντας ταπεινωθεί από τον Γκαίρινγκ, ο Robert ]ackson αποκάλεσε τον Biddle πρώτης τάξεως καθίκι, και παθολογικά ζηλιάρη, επειδή εκείνος είχε με γαλύτερο αυτοκίνητο και καλύτερο σπίτι. Ο Biddle δήλωνε αυτάρεσκα: «Στην πραγματικότη τα, εγώ ρυθμίζω τα πράγματα, τους έχω κερδί σει μόνος μου σε όλα τα σημεία εκτός από τον Parker, που συχνά είναι μια σκέτη πληγή».

JOHN J. PARKER: Ο Αμερικανός «αναπληρωτής». «Ο Parker», σημείωνε ο Biddle πριν την έναρξη της δίκης, «είναι πρόθυμος να κάνει οτιδήποτε του ζητήσω». Ο μοναχικός Parker θύμιζε στον Biddle συνεσταλμένο σχολιαρόπαιδο. Ο Biddle τον έπεισε να τον αποκαλεί με το μικρό του όνομα. Όμως ο Parker βρήκε το κουράγιο να διατυπώσει απόψεις στη Νυρεμβέργη που διέ φεραν σημαντικά από εκείνες του Biddle.

O ROBERT H. IACKSON ΚΗΡΥΣΣΕΙ ΤΗΝ ΕΝΑΡΞΗ ΤΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ ΓΙΑ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟ ΤΗΣ ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΣΑΣ ΑΡΧΗΣ ΣΤΗ ΝΥΡΕΜΒΕΡΓΗ:

Αν η πρόθεσή μας είναι να εκτελέσουμε τους Γερμανούς για λόγους πολιτικής», έλεγε τον Απρίλιο του 1945, όταν οι εχθροπραξίες στην Ευρώπη πλησίαζαν στο τέλος τους, ας γίνει έτσι, αλλά να μην καλύψουμε αυτή μας την ενέργεια με έναν νομικό μανδύα. Αν είσαστε αποφασισμένοι να εκτελέσετε κάποιον οπωσδήποτε, δεν υπάρχει λόγος να γίνει δίκη. Ο κόσμος δεν σέβεται τα δικαστήρια που συγκροτούνται απλώς και μόνο για να καταδικάσουν».

- .ί-r; i

ROBERT JOHNSTON

... και Ατιμώρητοι

!m ΚΑΝΕΝΑΣ ΣΤΡΑΤΗΓΟΙ ΤΩΝ ΣΥΜΜΑΧΩΝ δεν κλή θηκε ποτέ να λογοδοτήσει για τις φρικτές αερο πορικές επιθέσεις με εμπρηστικές βόμβες ενα ντίον της Ιαπωνίας (επάνω) ή της Δρέσδης (αρι στερά και κάτω, σκηνές στην Κεντρική Αγορά). Σε καθεμία από αυτές τις επιδρομές του 1945, περίπου 100.000 αθώοι πολίτες κάηκαν ζωντα νοί σε αυτό που τώρα αναγνωρίζεται παγκοσμίως ως έγκλημα, αντίθετο προς τις αρχές του Διεθνούς Δικαίου (ORION, τοκιο- σ υ λ λ ο γ ή τ ο υ σ υ γ γ ρ α φ έ α ).

Ο νέος αρχηγός του στρατού Στρατάρχης Βάλτερ φον Μπράουχιτς, παρακολου θεί προσεκτικά τον Χίτλερ (επάνω αριστερά) την ώρα που υπαγορεύει τις διαταγές του, στις 13 Ιου λίου του 1940, στον υποναύαρχο Friedrich Wilhelm Fleischer, Ναυτικό διοικητή της ακτοφυ λακής στη Μάγχη (σ υ λ λ ο γ ή τ ο υ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ). ΕΝΤΟΛΕΣ ΑΝΩΘΕΝ:

ΠΙΣΩ: Ο ιδιοφυής σε θέματα στρατηγικής Στρατη γός Άλφρεντ Γιόντλ (αριστερά), επιχειρησιακός αρχηγός του Χίτλερ και ο Στρατάρχης Βίλχελμ Κάιτελ (δεξιά), Αρχηγός του Επιτελείου της Ανωτάτης Διοίκησης της Βέρμαχτ, ενώ ακούνε με προσοχή τις εντολές του Χίτλερ. Και οι δύο απαγχονίστηκαν στη Νυρεμβέργη (W a l t e r f r e n t z .

DEUTSCHE H SCHAFT MIR SCHÄDUNGSBEKÄM PFUNG MB.H.

FRANKFURT/M . WEISSFRAUENSTR. 9 / FERNSPRECHER. ORTSRUF 20121 / FERNRUF. 2C5*6 / NACHT6UF.24U1 / DRAHTWORT: DEGESCH fO S IX N SC H tlfl: DiCtSCH ftANKfUtT/MAIN, SCHSlESifACH it» iO S iS C H IC i FtANKfWCT/M ttl«GSA*
Γ

“*

Herrn Obersturmführer Kurt Gersteir.

.

rechniunW

Be r l i n

.*

^

Leipziger Str.31/32 Fronkfwrt o. M., den

l 4 . F e o r u c r 1944

Wir sandten heute mit der jt*hn üb Dessau mit einem Vekrisachtfrach-cbrief der Heeres siandortverv.altung Dessau an das Konzen trationslager A u s c h w i t z , A'ot. Entwesung und Entseuchung,Station: A u s c h w i t z, als Eilgut folgende Sendung: H K L O S B ohne Reizstoff

O Franz Schlegelberger (επά νω) του Υπουργείου εσωτερι κών, σημείωνε το 1942 (κά τω) πως ο Χίτλερ είχε επανει λημμένα διατάξει να αναβλη θεί η Τελική Λύση μέχρι να τελειώσει ο πόλεμος. Αφού

Blausäure

; 13 Eistan. enthaltend je: 30 = >90 Buchsen L· 500 g = IS 5 kg CH

Λ

^ .XL·:. 3rurtto:

Tara: Ketto:

1

Ä'

832 Jcg 276,25 kg 355,75 kg

.Die Etiketten tragen den Verme: " Vdîcht, ohne warnsteff "

49370

H err Re lohe m in is te r Lammers t e i l t e mir m it, d er. -P llh rc r habe ihm 'g eg en ü b er w ie d e rh o lt e r k l ä r t , daß o r d ie Lösung d e r 'J u d o n f ro g e b is nach dem K rieg e zurUokgee t e l l t w issen w olle* DemgercUQ haben d ie g eg enw ärtigen E rö rte ru n g e n nach Meinung von H errn R e io h e m ln la te r lo srsrle d ig li o h th e o r o tie o h e n W ert. Er werde ab e r auf a l l e P&lli dafU r b e s o rg t e e in , daß n ic h t duroh ein en Überraschendes V o rtra g von a n d o ro r S t e l l e ohne s e in W iesen g ru a d c ä tz lic i! E ntsch eid u n g en g o i ä l l t w erd en . / .

■"·* /'Ά/ΆΑ’··κ’ύ·

acuta ρικκοαϊΛΐιΐϋ ορ ΐ ΐ ;: up

ΑΠΕΝΤΟΜΩΣΗ ΣΤΟ ΣΤΡΑΤΟΠΕΔΟ ΚΑΤΑΝΑΓΚΑΣΤΙΚΗΣ

ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΟΥ ΑΟΥΣΒΙΤΣ: Τόνοι σβώλων Zyklon Β που περιείχαν δηλητηριώδες υ δροκυάνιο είχαν μεταφερ θεί το 1944 από το εργο στάσιο Degesch στο Τμήμα Απεντομώσεων του Άουσβιτς και άλλων στρατοπέ δων, του Oranienburg συ μπεριλαμβανομένου. δεξιά)·. Στο τέλος του ίδιου χρόνου η Βρετανική Υπηρε σία Αντικατασκοπίας είχε στα χέρια της φωτογραφίες των θανατηφόρων μεταλ λικών κουτιών (PUBLIC RE CORDS OFFICE, ΛΟΝΔΙΝΟ- ΣΥΛ'.ΟΓΉ ΤΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ).

ττερασαν απο τα χέρια του δ α Tlobert Kempner, now ανήκε στην ομάδα των κατη γόρων του Jackson (άκρη δ ε ξιά). αυτό και άλλα σημαντι κά ντοκουμέντα εμειναν στην αφάνεια για σαράντα χρόνιςι.

?,·£ύίχη

Ο Burton C. Andrus (αριστερά), Συνταγματάρχης του αμερικανικού στρατού, ανέλαβε το θλιβερό καθήκον να φροντίζει ώστε οι κρατούμενοί του να παραμείνουν ζω ντανοί για να ανέβουν στην αγχόνη. Ο ΔΙΟΙΚΗΤΗΣ ΤΗΣ ΦΥΛΑΚΗΣ:

Το Δικαστήριο αναγνώρισε πως όταν το Γερμανικό Ναυαρχείο διέτασσε υποβρύχιο πόλεμο, χωρίς κανένα περιορισμό, εναντίον του αγγλοαμερικανικού Ναυτικού ακολού θησε τους ίδιους κανόνες που είχαν υιοθετηθεί από το αμερικανικό και το βρετανικό Ναυτικό (σ υ λ

ΥΠΟΒΡΥΧΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ:

λο γή

ΤΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ).

Ο Αρχιναύαρχος Έριχ Ραίντερ ήταν Αρχηγός του Γερμανικού Ναυτικού όταν ανήλθε στην εξουσία ο Χίτλερ το 1933. Οι δικηγόροι του υποστήρι ξαν ότι οι Βρετανοί σχέδιαζαν να εισβάλουν στη Νορβηγία τον Απρίλιο του 1940 και ότι τους πρόλαβε ο Χίτλερ.

Ο Καρλ Νταίνιτς τον διαδέχτηκε το 1943. Ο Αμερικανός δικαστής Biddle, που πίστευε πως θα έπρεπε να αθωωθεί, έλεγε: «Η Γερμανία εξα πέλυσε έναν πολύ πιο τίμιο πόλεμο απ’ ό,τι εμείς». Ο Jackson σε ιδιωτικές συζητήσεις παρα δεχόταν ότι το κατηγορητήριο εναντίον των ναυάρχων ήταν από τα ασθενέστερα.

ΣΥΛΛΟΓΗ

ΤΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ

Ο ΑΠΟΣΤΑΤΗΣ: Ο Αντιστράτηγος Walter Warlimont, αναπληρωτής προϊστάμενος του Γραφείου Επιχει ρήσεων του OKW, αποδείχτηκε χρήσιμος, αφού συνέταξε ιδιοχείρως έναν κατάλογο με τα ονόματα αυ τών που άξιζε να απαγχονιστούν, συμπεριλαμβανομένων και των ανωτέρων του Κάιτελ και Γιόντλ.

ΠΩΣ ΤΟ ΚΑΝΟΥΝ ΑΥΤΟ: Οι Αμερικανοί χρησιμοποιούν ύποπτες μεθόδους για να εξασφαλίσουν αποδεικτικά στοιχεία, ακόμη και όταν αυτό δεν είναι απαραί τητο. Ο Ταγματάρχης Ernst Engländer (αριστερά) κέρδισε την εύνοια του Reichsmarschall Γκαίρινγκ, που είχε πρόσφατα παραδοθεί, αλλά απειλούσε τον Στρατάρχη Erhard Milch (επάνω) πως, αν δεν κατέθετε στο Δικαστήριο όπως του είχε ζητηθεί, θα τον παρέπεμπαν για εγκλήματα πολέμου.

9 ΑΥΤΑ ΤΑ ΠΑΛΙΚΑΡΙΑ ΔΙΨΟΥΝ ΓΙΑ ΑΙΜ Α

της Συμφω νίας του Λονδίνου στις 8 Αυγούστου 1945 και του Κ ατα στατικού της λειτουργίας του πρώτου «Διεθνούς Στρατιωτικού Δικαστηρίου» στη Νυρεμβέργη, άρχισε να ασκείται διπλωματική πίεση στις άλλες χώρες προκειμένου να προσχωρήσουν σ’ αυτή. Άλλες δεκαεννέα χώρες εχθρικές προς τη Γερμανία, που εκπρο σωπούσαν εννιακόσια εκατομμύρια πολίτες, υπέγραψαν τη Συμ φωνία του Λονδίνου. Δύο -ο Κ αναδάς και η Νότια Α φρική- μέλη της Βρετανικής Κοινοπολιτείας, δεν υπέγραψαν για δικούς τους λόγους. Αυτή η αποδοχή της συμφωνίας των τεσσάρων μεγάλων Δυ νάμεων ήταν κυρίως αποτέλεσμα της διπλωματικής και δια π ρ α γ ματευτικής τακτικής του Δικαστή Jackson. Μετά από ένα χρόνο, θα έγραφε σε ιδιωτική επιστολή:

Μ

ε τ α τ η ν υ π ο γ ρ α φ η α π ο τ ι ς τ ε ς ς ε ρ ι ς δ υ ν ά μ ε ις ,

Η Σ υμφ ω νία του Λονδίνου π ο υ υπ ο γρ ά ψ α μ ε στις 8 Α υγούστου του 1945, ήταν κ άτι π ρω τόγνω ρο στην Ιστορία, όσον α φ ο ρ ά τη ρητή κή ρυξη εκτός νόμου κάθε επιθετικού πολέμου. Αλλά οι π ρ οϋποθέσ εις π ο υ συνέβαλαν στην επιτυ χία τέτο ιο υ είδους δ ια π ρ α γμ α τεύ σ εω ν δεν υπάρχουν σήμερα. Λ ίγο καιρό πριν, όλες οι κυβερνήσεις είχαν υ π ο σχεθεί στους λα ούς το υ ς ότι θα τιμω ρήσουν το υ ς Ν αζί εγκληματίες

12


178

πολέμου. Η μόνη εκκρεμότητα π ο υ υπήρχε ήταν η δ ια δικα σ ία κ α ι ο προσδιορισμός τω ν εγκλημάτω ν γ ια την άσκηση της ποινικής δίωξης. Σ ’ α υ τά τ α θέμα τα, οι Η νω μένες Π ολιτείες κρατούσαν όλους τους άσους και το υ ς π α ίζα μ ε με όλη μ ας τη δύναμη. Ε μείς οι Α μερικανοί είχαμ ε σ τα χέρ ια μ ας όλους το υ ς υψ ηλόβαθμους κρατουμ ένους και τ α π ιο σημαντικά α π ο δ εικ τικ ά στοιχεία. Κ ανείς άλλος δεν θα μ π ο ρούσε να δ ιε ξ α γ ά γ ει μια π ρ α γ μ α τικ ά εντυπω σιακή δίκη χω ρίς εμάς. Α πύ την άλλη π λευ ρ ά , ήμαστε σε θέση να φ έρουμ ε εις π έρ α ς μια τέτο ια δίκη χω ρίς τη βοήθεια άλλων κρατώ ν. Κ α τά τη διά ρκ εια τω ν δ ια π ρ α γμ α τεύ σ εω ν δήλω σα επανειλημμένα, π ω ς οι Η νω μένες Πολι τείες θα προχω ρούσαν στην απονομή της δικαιοσύνης μύνες, δ ικ ά ζο ντας το υ ς κρατουμένους τους, αν δεν κατα λήγαμε σε μια συμφωνία. Αυτό ήταν πολύ πεισ τικύ ώ στε να καταλήξουμε ω ς π ρ ο ς τις αρχές και τις μεθόδους. Α λλά ακόμη κ αι μ ’ α υτούς το υ ς άσους στα χέρια μου δεν μ πορούσ α να π ετύχω τη διατύπω ση του ορισμού « Ε π ιθ ε τι κός Π όλεμος», π ο υ α ναφ ερόταν στη Σ υμφ ω νία, αν και πρ ότεινα έναν, ο ο π ο ίο ς προηγουμ ένω ς είχε δ ια τυ π ω θ εί σε συνθήκες μ ετα ξύ της Σοβιετικής Ρω σίας κ αι τω ν Βαλτικών κ ρ α τώ ν.1

Εξηγώντας αργότερα γιατί αποκάλεσαν το Δικαστήριο στρατιω τικό, ο Jackson έγραψε ότι η σημαντικότερη αιτία ήταν για να το διακρίνουν από τα πολιτικά δικαστήρια οπουδήποτε στον κόσμο - και έτσι να μην αποτελέσει κανενός είδους προηγούμενο και επομένως, καμιά από τις ενέργειες και τις ενώπιον του διαδικα σίες να μην λογίζεται δεδικασμένο για κανένα πολιτικό ή ποινικό Δικαστήριο οπουδήποτε. Επιπλέον, η έδρα του Δικαστηρίου βρι σκόταν σε μια χώρα υπό στρατιωτική κατοχή, χωρίς πολιτική κυ βέρνηση.2 Ή ταν δυσάρεστο, όπως και ο ίδιος παραδέχτηκε, το ότι το Δικαστήριο ήταν αποκλειστικά Δικαστήριο των τεσσάρων Δυνάμεων και έτσι φαινόταν ότι οι νικητές δικάζουν τους ηττημένους. Αλλά αντέτεινε: «Το εύρος των επιθέσεών τους δεν άφησε στον κόσμο καμιά χώρα που να μείνει ουδέτερη» - μια άποψη με την οποία πολλές χώρες, εκτός από αυτές των Τεσσάρων Μ εγά λων, θα διαφωνούσαν ριζικά. όταν ανακοινώθηκαν οι λεπτομέρειες του Καταστατικού Λειτουργίας του Δικαστηρίου, τη δεύτερη εβδομάδα του Α υγού στου του 1945, διατυπώθηκαν από τους νομικούς κύκλους σοβα ρές αντιρρήσεις. ς τ ις

ΗΠΑ,

ΑΥΤΑ ΤΑ ΠΑΛΙΚΑΡΙΑ ΔΙΨΟΥΝ ΓΙΑ ΑΙΜΑ

179

Στον Jackson άρχισαν να φθάνουν επικριτικές επιστολές από συναδέλφους της Ένωσης των Αμερικανών Δικηγόρων, που π ί στευαν πως είχε μειώσει το κύρος του Ανωτάτου Δικαστηρίου με την αποδοχή του ρόλου του επικεφαλής της κατηγορούσας αρχής σε μια δίκη που θα κατέληγε να είναι πολιτικό θέαμα. Αλλά ο Jackson πίστευε ότι μπορούσε και να υπερασπιστεί την ακεραιό τητα του δικαστικού του αξιώματος, και να ανοίξει καινούργιους δρόμους για το Διεθνές Δίκαιο. 0 Πρόεδρος του Ανωτάτου Δικαστηρίου των Ηνωμένων Πολι τειών διαφώνησε, και εξέφρασε ανοιχτά τη δυσαρέσκειά του: 0 Harlan F. Stone έγραφε ότι, δεν θα τον ενοχλούσε αν οι νικητές αποκεφάλιζαν τους ηττημένους όπως συνηθιζόταν τον παλιό κ α λό καιρό, απεναντίας θα του προκαλούσε δυσαρέσκεια που θα έβλεπε αυτή την ενέργεια «να καλύπτεται κάτω από τον μανδύα του κοινού δικαίου». Επίσης, ελάχιστη αποδοχή συνάντησε το σχέδιο να α π α γγελ θεί κατηγορία εναντίον ολόκληρων οργανώσεων. Τον Αύγουστο του 1945, το δημοφιλές αμερικανικό περιοδικό Saturday Evening Post δημοσίευσε ένα επικριτικό άρθρο με τον τίτλο: «Δικάζουμε εγκληματίες - όχι κοινωνικές τάξεις». Τον Σεπτέμβριο, το New Yorker πρόσθεσε το κύρος του στα επικριτικά δημοσιεύματα με μια πρόσκληση για ευθύτητα. «Θα ήταν μια τεράστια βοήθεια αν οι δικηγόροι και οι δικαστές που είναι επιφορτισμένοι με τη διε ξαγωγή αυτών των δικών, εξηγούσαν την κατάσταση με ειλικρί νεια και κολλούσαν μια μεγάλη επιγραφή ex postfactof στην π ό ρ τα του Δικαστηρίου. Θα βοηθούσε, παραδείγματος χάρη, αν έδι ναν στους ανθρώπους να καταλάβουν πω ς η δίκη ενός (Vidkun) Quisling ή ενός Πετέν διαφέρει από τη δίκη ενός Γκαίρινγκ ή ενός Κάιτελ. 0 Quisling δικάστηκε στη Νορβηγία σύμφωνα με τη νορ βηγική νομοθεσία, με την κατηγορία ότι πρόδωσε τη χώρα του. Αυτό ήταν θέμα νόμου και τάξης. 0 Γκαίρινγκ θα δικαστεί σε μια ανύπαρκτη χώρα, με ανύπαρκτη νομοθεσία, με την κατηγο ρία ότι με την παρουσία του μόλυνε τη γη ...» 3 Το Νοέμβριο, οι New York Times πήραν τη σκυτάλη των επιθέ σεων εναντίον του Jackson, παραθέτοντας σχύλια ορισμένων από 7 Σ.τ.Μ.: Έκφραση που σημαίνει πράξη που έγινε μεταγενέστερα. Αυτή συνή θως αναφέρεται στην αναδρομικότητα των ποινικών νόμων, η οποία απαγο ρεύεται ρητά με διατάξεις που υπάρχουν σε όλα τα Συντάγματα του δυτικού κόσμου, και στο αμερικανικό.

180


τους πλέον σημαίνοντες στρατηγούς που είχαν διοικήσει μάχιμες μονάδες, οι οποίοι ήταν τελείως αντίθετοι με την παραπομπή σε δίκη στρατιωτικών υπακούοντας σε διαταγές που είχαν εκδοθεί απύ πολιτικούς. Στη Γερμανία, επεσήμαινε η εφημερίδα αναφερόμενη στην κατάπτυστη Οδηγία αρ. 1067 του Morgenthau, που είχε ικανοποιηθεί από τους αρχηγούς των Επιτελείων, οι Αμερι κανοί αξιωματικοί διατάχθηκαν να αναλάβουν την ευθύνη για π ο λιτικά μέτρα που οι ίδιοι μεταξύ τους καταδίκαζαν ως αντιαμερικανικά, από τα οποία τα χειρότερα ήταν «οι αποκαλούμενες μέ θοδοι της Γκεστάπο για τη χαλιναγώγηση των Γερμανών», που τις εφάρμοζαν πρόσφυγες οι οποίοι είχαν στρατολογηθεί εσπευ σμένα από τον αμερικανικό στρατό, κατά τη διάρκεια του πολέ μου. Ο καταιγισμός αρνητικών σχολίων δεν έδειχνε να κοπάζει. Τον Δεκέμβριο του 1945, το περιοδικό Army and Navy Journal χ α ρακτήριζε απερίφραστα το κατηγορητήριο της Νυρεμβέργης εναντίον του Γερμανικού Γενικού Επιτελείου σαν μια προσ πά θεια του Jackson να δυσφημήσει το ίδιο το επάγγελμα του στρα τιωτικού. Ο Jackson έλπιζε πω ς όταν θα αποκαλύπτονταν τα αποδεικτικά στοιχεία, οι συντάκτες αυτών των άρθρων θα άλλα ζαν ύφος.

Οι Σύμμαχοι δεν επεδίωκαν μόνο να καταδικάσουν τους εχθρούς τους εφαρμόζοντας νόμους που δεν υπήρχαν κατά την περίοδο που διαπράχθηκαν τα αδικήματα, αλλά σύμφωνα με το Καταστατικό του Λονδίνου, απέκλειαν ειδικώς, ορισμένα π ροφ α νή επιχειρήματα της υπεράσπισης, που θα προβάλλονταν από την πρώτη στιγμή. Οι Γερμανοί κατηγορούμενοι δεν μπορούσαν να προβάλουν τη δικαιολογία ότι ως στρατιώτες σε ένα κράτος του Φύρερ, ήταν υποχρεωμένοι να υπακούουν στις διαταγές που εκδίδονταν γ ι’ αυτούς. Ούτε μπορούσαν να επικαλεσθούν ότι σε π ε ρισσότερες από μια περιπτώσεις, καθεμία από τις κατηγορούσες Μεγάλες Δυνάμεις είχε διαπράξει τα ίδια ακριβώς αδικήματα για τα οποία κατηγορούνται οι Γερμανοί (το επιχείρημα tu quoque). Το Δικαστήριο θα υποστήριζε ότι το Καταστατικό του Λονδί νου αποτελεί νόμιμη άσκηση νομοθετικής εξουσίας από τη μονα δική κυρίαρχη εξουσία στη Γερμανία και ο Λόρδος Δικαστής

ΑΥΤΑ ΤΑ ΠΑΛΙΚΑΡΙΑ ΔΙΨΟ ΥΝ ΓΙΑ ΑΙΜ Α

181

Lawrence, ο Βρετανός Πρόεδρος του Δικαστηρίου, θα τους θύμι ζε πω ς αυτό είχε διατυπωθεί πριν από πολύ καιρό από τον Λόρ δο Mansfield στην περίφημη υπόθεση Campbell εναντίον Hall, ότι δηλαδή η «κατακτημένη χώρα» παραχωρεί το αποκλειστικό δι καίωμα στη νικήτρια δύναμη «να θεσπίζει νομοθετήματα κατά βούληση». Ή ταν μια υπόθεση την οποία παρομοίως θα μπορού σε να επικαλεσθεί και ο Χίτλερ για την υπεράσπισή του, καθώς είχε δείξει ότι του άρεσε ιδιαίτερα να καθοδηγείται από το δ ί καιο που δημιουργείται από συγκεκριμένες περιπτώσεις. Άδικα οι δικηγόροι της υπεράσπισης υποστήριζαν πω ς αυτό ήταν ex post facto. «Όσον αφορά τα εγκλήματα κατά της ειρήνης», διακήρυσσαν ότι «οι παρούσες διαδικασίες δεν έχουν νομική β ά ση στο Διεθνές Δίκαιο αλλά πρόκειται για μια δίκη βασισμένη σε έναν νέο ποινικό νόμο, έναν νόμο που καταρτίστηκε μετά τη διάπραξη των προβλεπομένων από αυτόν αδικημάτων».4 Επιπλέον υποστήριζαν πω ς ο σιδηρούς κανόνας του nullum crimen sine lege, nulla pcene sine lege (δεν υπάρχει έγκλημα ούτε π ο ι νή χωρίς νόμο) ήταν ένας γενικός κανόνας, ο οποίος, υπό κανονι κές συνθήκες, απέκλειε την τιμωρία για πράξεις που δεν αντέβαιναν στον νόμο, όταν διαπράχθηκαν. Η Νυρεμβέργη, έλεγαν οι δικαστές, ήταν απλώς μια εξαίρεση. «Όσον αφορά την προσφυ γή κατά της αρμοδιότητας του Δικαστηρίου», αποφάνθηκε ο Λόρδος Δικαστής Lawrence, «αυτή αντιτίθεται στο Άρθρο 3 του Καταστατικού και δεν μπορεί να ασκηθεί».5 Εκτός αυτού, υπά ρ χει και το επιχείρημα πως, βάσει της Συνθήκης Kellogg-Briand του 1928, στην οποία είχε προσχωρήσει η Γερμανία (αφορά την αποκήρυξη του πολέμου μεταξύ εθνών), ο επιθετικός πόλεμος εθεωρείτο αδίκημα ήδη από το 1939. Πάντως, η αναδρομικότητα της νομοθεσίας της Νυρεμβέργης ταλαιπωρούσε νομικούς εγκεφάλους, μεταξύ των οποίων και εκείνον του Δικαστή του Ανωτάτου Δικαστηρίου των ΗΠΑ William Ο. Douglas. «Κ ατά τη δική μας άποψη, ως προς τον νόμο» έγρ α φε: « κ α νείς δεν μ πορεί να κ ατα δικ ασ θεί επειδή παρέβη έναν νόμο ex post fa c to ... Κ ατά τη γνώμη μου, οι δίκες της Ν υρεμβέργης εφαρμόζουν

έναν τέτοιο ακριβώ ς νόμο εναντίον τω ν κατηγορουμένω ν. Ο Χ ίτλερ και η σ π είρ α το υ είναι ένοχοι φόνων κ α τά συρροή και με την κοινή νομοθεσία θα κατα δικάζονταν σε θανατική ποινή. Αλλά δεν π α ρ α -

182


πέμ φ θη καν με βάση τους σχετικούς νόμους ενός κράτους. Πριν α π ό τις δίκες της Ν υρεμβέργης, το έγκλημα γκχ το οποίο καταδικάστηκαν οι Ναζί δεν πρ ο βλεπ ό τα ν α π ό την ποινική μ ας νομοθεσία ούτε εθεω ρείτο α π ό τη διεθνή κοινότητα ως έγκλημα π ο υ επισύρει θανατική πο ινή » .6 ο π ω ς ΕΧΕΙ ήδη αναφερθεί, υι νυμικυί πυυ συνέταξαν το Σχέδιο του Καταστατικού του Λονδίνου, φρόντισαν να αποκλείσουν εκ των προτέρων το επιχείρημα της υπεράσπισης «ότι οι κατηγο ρούμενοι υπάκουαν σε εντολές ανωτέρων». Σύμφωνα με το Άρθρο 7 του Καταστατικού λειτουργίας του Δικαστηρίου, δεν μπορεί να αποτελέσει ελαφρυντικό η θέση στην ιεραρχία κατη γορουμένου είτε αυτός είναι επικεφαλής του κράτους είτε είναι υπεύθυνος κυβερνητικός αξιωματούχος, με σκοπό την απαλλαγή ή τη μείωση της ποινής του. Επιπλέον, σύμφωνα με το Άρθρο 8, αν ο κατηγορούμενος μπορέσει να αποδείξει ότι ενήργησε σύμ φωνα με τις εντολές της κυβέρνησής του ή ανώτερου αξιωματι κού, αυτός ο ισχυρισμός δεν θα μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την απαλλαγή του, αλλά μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη μείωση της ποινής του, κατά την κρίση του Δικαστηρίου. Αυτές οι διατάξεις βρίσκονται σε αντίθεση με τους στρατιωτι κούς νομικούς κώδικες που ίσχυαν κατά την έναρξη του Β' Παγκο σμίου Πολέμου, τόσο στη Γερμανία όσο και στην αγγλοαμερικανική πλευρά. Το Άρθρο 47 του γερμανικού Militärstrafgesetzbuch (Στρατιωτικός Ποινικός Κώδικας) προέβλεπε: «Αν ένας ποινικός νόμος παραβιαστεί κατά την εκτέλεση διαταγής , ο ανώτερος που εξέδωσε τη διαταγή είναι αποκλειστικά υπεύθυνος. Αλλά ο κατώ τερος σε βαθμό, που υπακούει σ ’ αυτή τη διαταγή, μπορεί να τιμω ρηθεί ως συνεργός, πρώτον, αν υπερβεί τα όρια της διαταγής που του δόθηκε ή δεύτερον, αν του είχε γνωστοποιηθεί ότι η διαταγή του ανωτέρου του σήμαινε ότι θα διέπραττε μια πράξη που μπορεί να αποτελέσει παράπτωμα ή πταίσμα, σύμφωνα με τον ποινικό ή το στρατιωτικό ποινικό κώδικα». Πάντως, οι κυβερνήσεις των Συμμάχων είχαν ήδη, κατά τη διάρκεια του 1944, λάβει τα μέτρα τους σε σχέση με αυτό το ζή τημα, με μια περίεργη ενέργεια που θα μπορούσε να χαρακτηρι στεί τουλάχιστον προβλεπτική. Είχε επισημανθεί στις βρετανικές αρχές πω ς το Άρθρο 443 του Στρατιωτικού Ποινικού Κώδικά τους -σύμφω να με τον οποίο θα έπρεπε να διεξαχθούν απύ τους


183

Βρετανούς όλες οι δίκες των εχθρών-εγκληματιών πολέμου, κατ’ εφαρμογή της Συνθήκης της Γενεύης- όριζε ειδικά, από το 1914 ότι: «Είναι σημαντικό να επισημανθεί ότι μέλη των Ενόπλων Δυ νάμεων που παραβιάζουν τους αναγνωρισμένους κανόνες για τη διεξαγωγή του πολέμου, υπακούοντας σε διαταγές της Κυβέρνη σης ή των ανωτέρων τους, δεν θεωρούνται εγκληματίες πολέμου και επομένως δεν μπορούν να τιμωρηθούν από τον εχθρό». Το Άρθρο 347 του Αμερικανικού Κώδικα Διεξαγωγής Χ ε ρ σαίου Πολέμου είχε παρόμοια διατύπωση. «Μέλη των Ενόπλων Δυνάμεων δεν τιμωρούνται για αυτά τα εγκλήματα εφόσον τα διέπραξαν σύμφωνα με τις διαταγές ή με την άδεια των κυβερνή σεων ή των διοικητών τους». Μετά τη Διακήρυξη της Μόσχας, τον Οκτώβριο του 1943, οι νομικές αρχές των Συμμάχων είχαν στρέψει την προσοχή στο γ ε γονός ότι, αν είχαν την πρόθεση να παραπέμψουν όσους περισ σότερους εγκληματίες πολέμου του Άξονα ήταν δυνατόν, η αρχή των «διαταγών των ανωτέρων» θα τους δημιουργούσε μεγάλα προβλήματα.7 Αυτή η διάταξη τροποποιήθηκε κρυφά στο Β ρετα νικό Στρατιωτικό Κώδικα τον Απρίλιο του 1944 και μετά από επτά μήνες και στον αμερικανικό, για να αφαιρέσει από τους συ νηγόρους υπεράσπισης των εχθρών αυτό το όπλο, σε περίπτωση που νικούσαν οι Σύμμαχοι. ΝΥΡΕΜΒΕΡΓΗ θα αποκλειόταν επίσης στους δικηγόρους της υπεράσπισης η επίκληση ως ελαφρυντικού παράνομων πράξεων που διαπράχθηκαν κατά τη διάρκεια του πολέμου από τους νικη τές. 0 Αόρδος Δικαστής Lawrence θα διέκοπτε τον δικηγόρο υ π ε ράσπισης του Γενικού Επιτελείου λέγοντάς του: «Αυτή τη στιγμή δεν εξετάζουμε αν άλλες Δυνάμεις παραβίασαν το Διεθνές Δίκαιο ή αν διέπραξαν εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας ή εγκλήματα πολέμου, αλλά αν αυτοί οι συγκεκριμένοι κατηγορούμενοι το έπραξαν». Έτσι, αρνήθηκαν στους ίδιους δικηγόρους να εμφανίσουν ένα επίσημο Εγχειρίδιο Οδηγιών για τη Διεξαγωγή Άτακτου Πολέμου με οδηγίες προς τους καταδρομείς για το πώς να συμπεριφέρονται στους Γερμανούς αιχμαλώτους: «Υιοθετήστε μερικές από τις μεθόδους των γκάνγκστερ». «Έχετε υπόψη σας ότι δεν είσαστε παλαιστές που προσπαθείτε να αποδυναμώσετε τον εχθρό σας, αλλά αυτό που πρέπει να κάνετε είναι να τον σκοτώσετε». στη

184


«Κλωτσήστε τον ή χτυπήστε τον με τα γόνατα στη βουβωνική χώρα, όσο πιο δυνατά μπορείτε. Ό ταν διπλωθεί σφαδάζοντας, ρίξτε τον κάτω και λιώστε του το κεφάλι». Σύμφωνα με τα δ ια γράμματα αυτού του εγχειριδίου, οι Γερμανοί αιχμάλωτοι που συνελήφθησαν κατά την επιδρομή στη Διέππη τον Αύγουστο του 1942, δέθηκαν με έναν τέτοιο τρόπο, που κάθε τους κίνηση οδη γούσε σε αργό στραγγαλισμό, με τον αποκαλούμενο «θανάσιμο βρόγχο». Όσο για τους δολιοφθορείς των Συμμάχων, το Γερμανικό Γενι κό Επιτελείο γνώριζε πω ς έπεφταν με αλεξίπτωτα στην κατεχόμενη Ευρώπη, με περίστροφα δεμένα κάτω από τη μασχάλη τους, τα οποία ήταν σχεδιασμένα με τέτοιο τρόπο ώστε να εκ πυρσοκροτούν προς τα εμπρός μόλις θα σήκωναν τα χέρια για να παραδοθούν, σε περίπτωση που τους συνελάμβαναν. Στα γερ μ α νικά αρχεία αυτό επιβεβαιώνεται τουλάχιστον μια φορά, όταν δεν άνοιξε το αλεξίπτωτο του σαμποτέρ και έτσι μπόρεσαν να εξετάσουν αυτό το μηχανισμό από κοντά. Κάθε βρετανικό ή αμερικανικό Δικαστήριο που θα ήταν κανο νικά συγκροτημένο, θα θεωρούσε ουσιώδη αυτή την πληροφορία, για την αποτίμηση των διαταγών του Χίτλερ να εκτελούνται α δ ί στακτα οι καταδρομείς και οι δολιοφθορείς που έπεφταν σε γ ερ μανικά χέρια.

0 Robert Jackson επέστρεψε στην Ουάσινγκτον για να ενημε ρώσει τον Πρόεδρο Τρούμαν. Κατά την απουσία του, ο γιος του παρέμεινε στη Νυρεμβέργη και προσπαθούσε να βρει ένα κατάλ ληλο σπίτι για να μείνουν. Μια φορά, την Κυριακή στις 9 Σ επτεμ βρίου του 1945, έχοντας να ασχοληθεί με αυτό που χωρίς συναί σθημα αποκαλούσε «υπηρεσία για τις χήρες και τα ορφανά», τ α ξίδεψε προς το Neuhaus κοντά στο Veldenstein, στα δάση έξω από τη Νυρεμβέργη, για να επισκεφθεί τη σύζυγο του Γκαίρινγκ «σε κάποιο από τα ενενήντα εννέα κάστρα τους», όπως έγραφε στους γονείς του, συμπληρώνοντας: «Φυσικά πρόκειται για μια πολύ εκλεπτυσμένη γυναίκα με σπουδαία προσωπικότητα». Ο Bill ήταν πρόθυμος να πιστέψει πω ς εκείνη δεν είχε ιδέα για τις εγκληματικές πράξεις που είχε διαπράξει ο Reichsmarschall. Ως προς την'Εντα, ήταν από τα ομορφότερα κοριτσάκια που είχε π ο

ΑΥΤΑ ΤΑ ΠΑΛΙΚΑΡΙΑ ΔΙΨΟΥΝ ΓΙΑ ΑΙΜ Α

185

τέ συναντήσει - ξανθά μαλλιά πλεγμένα σε κοτσίδες, μπλε μάτια, μεταδοτικό χαμόγελο. Υποκλίθηκε μπροστά στον αξιωματικό και του έδωσε το χέρι της και εκείνος φάνηκε συγκλονισμένος από την τραγικότητα της κατάστασης.8 «Με έκανε να νιώθω κάπως απάνθρωπος», έγραφε ο Bill, «που προσπαθούσα να στείλω στην αγχόνη, ως εγκληματία πολέμου, τον μπαμπά της, αλλά κι εκεί νος ποτέ δεν δίστασε να στείλει στον θάνατο χιλιάδες μικρά κορι τσάκια μύνο και μύνο γιατί ήταν Εβραιόπουλα». Ο ίδιος και οι συνάδελφοί του αξιωματικοί, πριν αποχωρήσουν, άρπαξαν από το ταπεινό πλέον σπιτικό του Γκαίρινγκ διάφορα αντικείμενα που άξιζε τον κόπο να «απελευθερωθούν». Δεν βρήκαν ντοκουμέντα, αλλά πλήθος από βαλίτσες γεμάτες με τα υπάρχοντά του, μεταξύ των οποίων πιτζάμες με το μονόγραμμά του και «μια βαλίτσα γ ε μάτη ναρκωτικά».9 Μετά από δύο εβδομάδες, η Ανελίζε φον Ρίμπεντροπ έφθασε στη Νυρεμβέργη από το Μόναχο μαζί με την κόρη της, παρακαλώντας να τους δοθεί η άδεια να επισκεφθούν το σύζυγό της, το φυλακισμένο τέως Υπουργό Εξωτερικών, γιατί ήθελαν να του ζη τήσουν να αλλάξει τη διαθήκη του. Ή ταν αρκετά ρεαλίστριες και καταλάβαιναν πω ς ήταν πολύ πιθανό να εκτελεσθεί. Ο Δικαστής Jackson αρνήθηκε να τις συναντήσει. Ο γιος του εξήγησε στις δύο γυναίκες ότι «αυτή η κάπως μακάβρια προνοητικότητά τους» -ό π ω ς την αποκάλεσε- δεν ήταν δυνατόν να ικανοποιηθεί, καθώς δεν επιτρεπόταν στους κρατουμένους να δουν κανένα. Για μια ακόμη φορά εξήγησε στην κυρία φον Ρίμπεντροπ πω ς λυπάται που δεν μπορεί να κάνει τίποτε για να βοηθήσει «μια τόσο καλή κυρία», όπως του φάνηκε. Όμως αγνόησε τελείως την κόρη της, καθώς του έδωσε την εντύπωση μιας γεροδεμένης και αδέξιας, υπεροπτικής, ξανθιάς Γερμανίδας, με το γνωστό στρυφνό, ειρω νικό χαμόγελο της Χιτλερικής Νεολαίας - «σε καμιά περίπτωση δεν μπορούσε να θεωρηθεί η στάση της ικετευτική».10 Οι Γερμανοί που είχαν ήδη εγκατασταθεί στη φυλακή, αποτελούσαν μια ετερόκλητη συντροφιά. 0 Αντιστράτηγος Walter Warlimont, αναπληρωτής προϊστάμενος του Γραφείου Επιχειρή σεων της OKW, αποτελούσε λαμπρό παράδειγμα της εθνικής ικα νότητας των Γερμανών να δουλεύουν για λογαριασμό του εχθρού, κάνοντας εκτεταμένες εισηγήσεις στους Αμερικανούς. Έφθασε στο σημείο να στείλει εμπιστευτικά στον Jackson έναν ιδιόχειρο κατάλογο με τα ονόματα είκοσι τέως συναδέλφων του και υπουρ-

186

Η ΔΙΚΗ ΤΗ Σ ΝΥΡΕΜΒΕΡΓΗΣ

γών, οι οποίοι πίστευε ότι θα έπρεπε να διωχθούν ως εγκληματίες πολέμου - «συμπεριλαμβανομένων και των δύο άμεσων προϊστα μένων του στην OKW, του Στρατάρχη Κάιτελ και του Στρατηγού Γιόντλ». Όπως συνόψισε ο δικηγόρος του Κάιτελ: «Ήταν πολύ ύπουλος και τα ήθελε όλα δικά του. Το μόνο που επεδίωκε ήταν να διαφύγει την αγχόνη και να μην απαλλαγεί σε καμιά περίπτω ση ο Κάιτελ. Όλα τα σωστά είχαν γίνει από εκείνον και όλα τα λά θη από τον άλλο - αυτύς ήταν ο Walter Warlimont».11 Ως συνήγορο υπερασπίσεώς του, ο Κάιτελ είχε διαλέξει έναν ηλικιωμένο καθηγητή, εξαιρετικά μορφωμένο, τον Otto Nelte. Όμως ο Nelte ενδιαφερόταν μόνο να αποκαταστήσει την καθαρή ιστορική αλήθεια. 0 γιος του Κάιτελ θεωρούσε αυτύν τον δικηγόρο ως έναν μορφωμένο, καλοβαλμένο, ευφυή άνθρωπο. Αλλά η σύζυ γος του Στρατάρχη Lisa, τον έβρισκε υπερβολικά ευγενή, εκλεπτυ σμένο και καθόλου μαχητικό. Από την αρχή, ο ίδιος ο Στρατάρχης εξέφρασε αμφιβολίες αν το Δικαστήριο εκτιμούσε τον δικηγόρο του, για τη σοβαρή του προσπάθεια στην αναζήτηση της αλήθειας και για την επιδίωξη της αντικειμενικότητας. 0 Nelte, που ήταν καλά πληροφορημένος σχετικά με το τι συνέβαινε έξω από τους τοίχους της φυλακής, περιέγραφε κατά τις συναντήσεις του με τον γιο του Κάιτελ, που ήταν και αυτός κρατούμενος σαν τον πατέρα του, την κατάσταση που επικρατούσε στην κατεχόμενη από τους εχθρούς Γερμανία, ως καταστροφική, με τους «απαίσιους τύπους» που βρίσκονταν στην εξουσία. «Η πείρα μου λέει», σχολίαζε ο δ ι κηγόρος, «πως αυτοί που έχουν το βρομερότερο παρελθόν, είναι αυτοί που κραυγάζουν δυνατότερα».12

Στους κατηγορουμένους είχε επιβληθεί ένα καθεστώς ψυχολο γικής τρομοκρατίας πριν ακόμη τους γνωστοποιηθεί το κατηγο ρητήριο. Στη φυλακή της Νυρεμβέργης τους είχαν σε απομόνωση. Όπως ύλοι οι χιλιάδες κοινοί Γερμανοί αιχμάλωτοι που βρίσκο νταν στα χέρια των Αμερικανών, έτσι και αυτοί διατρέφονταν τό σο όσο να μη λιμοκτονήσουν. Ο Στρατάρχης Κάιτελ, εξηντατριών ετών, είχε χάσει δεκαπέντε κιλά μεταξύ Μαΐου και Οκτωβρίου· τα εννέα τα είχε χάσει κατά τη διάρκεια των οκτώ εβδομάδων από τότε που έφθασε στη Νυρεμβέργη. Ο Ες είχε καταντήσει η σκιά του γεροδεμένου εαυτού του. 0 Ρίμπεντροπ ήταν οστεώδης,


187

ασθενικός, με βαθουλωμένα μάγουλα. Είναι προφανές πως όλη αυτή η κατάσταση είχε σοβαρή επίδραση στη σωματική και την ψυχική υγεία των κρατουμένων, στο ηθικό, και στην ικανότητά τους να αντισταθούν. «Ο ι συνθήκες κάτω από τις οποίες ζούμε εδώ», έγραφε στο κελί του ο Κάιτελ, «δεν είναι καθόλου αξιοζή λευτες αν λάβει κανείς υπόψη του πως τους τελευταίους πέντε μήνες δεν ξέρουμε τίποτε για την τύχη των δικών μας ανθρώπων, της οικογενείας μας, αλλά και τη δική μας. Εκτός από τις ανακρί σεις, δεν ακούμε τίποτε για το τι συμβαίνει στον κόσμο έξω από τους τοίχους της φυλακής, παρά μόνο αν κάτι φτάσει κατά τύχη στ’ αυτιά μας. Εδώ και δύο μήνες μας επέτρεψαν να γράφουμε γράμματα και κάρτες, αλλά δεν έχουμε πάρει καμιά απάντηση». Από τις πέντε και μισή το απόγευμα, καθώς έπεφτε το σού ρουπο, οι μεγαλύτεροι σε ηλικία κρατούμενοι, το μόνο που μπο ρούσαν να κάνουν ήταν να κάθονται και να σκέπτονται μέσα στο σκοτάδι, γιατί τους είχαν πάρει τα γυαλιά και έτσι δεν μπορού σαν να διαβάσουν στο φως που ερχόταν από έξω. Κάθε βράδυ, με διαταγή του Andrus, αφαιρούνταν τα τραπέζια και οι καρέ κλες από τα κελιά. Καθώς δεν υπήρχε μέρος για να κρεμάσουν τα ρούχα και τα εσώρουχά τους, ήταν υποχρεωμένοι να τα αφήνουν στο βρόμικο πέτρινο πάτωμα του κελιού τους. «Γ ια την προσωπι κή μας καθαριότητα μας έδιναν σαπούνι και οδοντόπαστα και μας επέτρεπαν να κάνουμε ντους μια φορά την εβδομάδα, αλλά αυτά δεν αρκούσαν για να αντεπεξέλθουμε στο ανθυγιεινό π ερι βάλλον του κελιού μας - τα ρυπαρά στρώματα, τις κουβέρτες, τις πετσέτες και τα υπόλοιπα». Η άσκηση σε υπαίθριο χώρο περιορι ζόταν στα δέκα λεπτά την ημέρα.13 ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ τ ρ ο υ μ α ν είχε διορίσει ως Δικαστή, για να εκπροσωπή σει τις Ηνωμένες Πολιτείες στο Δικαστήριο της Νυρεμβέργης, τον τέως Γενικό Εισαγγελέα Francis Biddle. 0 Biddle δεν ήταν φίλος του Jackson. Όταν όμως ο Jackson πληροφορήθηκε το γεγονός κα τά τη διάρκεια μιας συνομιλίας του με τον Πρόεδρο στις 5 Σ ε πτεμβρίου στην Ουάσινγκτον, συμφώνησε για το διορισμό, αν και όχι με πολύ ενθουσιασμό. Πρότεινε τον Δικαστή John J. Parker, έναν εύσωμο, ευθύ Αμερικανό, ως αναπληρωτή του Biddle, και η πρότασή του έγινε δεκτή. «Συζήτησα μαζί του το θέμα αν θα έπρεπε οι δικαστές να ενταχθούν στη στρατιωτική ιεραρχία», έγραφε ο Jackson, «και μου απάντησε πως αυτό θα αποτελούσε

188


συγκάλυψη» -και ήταν πράγματι- «και ότι, κατά τη γνώμη του, δεν ήταν απαραίτητο. Θα συμμετείχαν στη δίκη ως πολίτες».14 Έτσι, το Διεθνές Στρατιωτικό Δικαστήριο που δεν υπήρξε ποτέ Διεθνές, αφού ήταν των τεσσάρων Δυνάμεων ή έστω των νικητών, τώρα πια δεν ήταν ούτε στρατιωτικό. Ο διορισμός του Biddle δεν έγινε απ’ όλους δεκτός με ευχαρί στηση. Δεν ήταν πολύ δημοφιλής στο Υπουργείο Πολέμου, και ο Herbert Wechsler, τον οποίο είχε καλέσει ο Jackson να συμμετάσχει στις δίκες στη Νυρεμβέργη, ανεπίσημα δήλωσε πως δεν θα ήταν σωστό ούτε για τον ίδιο ούτε και για τον Biddle, να αποδε χτούν τη θέση στο Δικαστήριο, γιατί και οι δύο είχαν στενές σχέ σεις με την κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών την εποχή που ξεκίνησε το σχέδιο της παραπομπής των εγκληματιών πολέμου.15 Ένα κανονικά συγκροτημένο Δικαστήριο, μάλλον θα το είχε δ ε χθεί αυτό ως ισχυρό επιχείρημα υπέρ της εξαίρεσης αυτών των δικαστών. Αλλά ήταν φανερό ότι το Δικαστήριο της Νυρεμβέρ γης δεν επρόκειτο να είναι ένα κανονικό Δικαστήριο και ο Biddle δεν θεωρούσε τον εαυτό του ακατάλληλο για τη θέση, παρά το γεγονός ότι ένιωσε να θίγεται όταν ο Jackson του είπε να μην πά ρει μαζί και τη σύζυγό του, επισημαίνοντάς του πως η προνομια κή αυτή μεταχείριση θα δημιουργούσε στους συναδέλφους του δυσαρέσκειες, που θα κατέληγαν εις βάρος του.16 Ενώ βρισκόταν ακόμη στην Ουάσινγκτον, ο Jackson προειδο ποίησε τον John J. McCloy, Υφυπουργό Πολέμου και Στρατιωτι κών πως, αν εφαρμόζονταν οι εντολές που του είχε δείξει ο Στρα τηγός Betts, Γενικός Επίτροπος Στρατοδικείου για την Ευρώπη, οι οποίες είχαν εκδοθεί σύμφωνα με την Οδηγία αρ. 1057 των αρχη γών των επιτελείων, θα συλλαμβάνονταν περισσότεροι από 2.000.000 Γερμανοί κατηγορούμενοι ως εγκληματίες πολέμου. Ο Jackson υποστήριξε ότι οι εντολές αυτές θα έπρεπε να θεωρού νται περισσότερο οδηγίες παρά διαταγές. Στο Πεντάγωνο επ ιβε βαιώθηκαν οι υποψίες του ότι οι αξιωματούχοι του Υπουργείου Οικονομικών του Morgenthau, είχαν πιέσει να συμπεριληφθούν «αμείλικτοι και ευρύτατοι όροι».17

Με την Elsie Douglas, ο Jackson ταξίδεψε από την Ουάσινγκτον στην Ευρώπη και τελικά προσγειώθηκε στο αεροδρόμιο του


189

Ορλύ, έξω από το Παρίσι στη 01:15' το πρωί της Πέμπτης στις 12 Σεπτεμβρίου του 1945. Είχαν στη διάθεσή τους ένα ολόκληρο μ ε ταγωγικό C-54. Η πτήση ακολούθησε την ίδια βασανιστική πο ρεία που προδιαγραφόταν και για τη δίκη. Αφού πέταξαν μερι κές ώρες πάνω απύ τον Ατλαντικό, ο πιλότος γύρισε πίσω με κα τεύθυνση την Ουάσινγκτον λόγω βλάβης στο σύστημα τροφοδότησης των καυσίμων, αλλά μετά από αρκετές ώρες η κατάσταση ξεκαθάρισε- πέταξαν πάλι ανατολικά και ανεφοδιάστηκαν στις Βερμούδες. Ο γιος του δικαστή τους περίμενε στο αεροδρόμιο του Ορλύ. Πέρασαν το πρωινό στο Παρίσι. Ακολούθησε μια πο λυάσχολη ημέρα στο Λονδίνο, κατά τη διάρκεια της οποίας ο Γ ε νικός Εισαγγελέας Sir Hartley Shawcross τον πληροφόρησε πως οι Πολωνοί επέμεναν να εμφανισθούν στη δίκη και να τους παραχωρηθεί το δικαίωμα να ασκήσουν αυτοί καθήκοντα κατηγόρου ενα ντίον του Hans Frank -μια ακόμη περιπλοκή- και κατόπιν αναχώ ρησαν αεροπορικώς για τη Νυρεμβέργη, την πόλη που επρόκειτο να γίνει το πεπρωμένο ή η νέμεσίς τους.18 Ο Bill είχε βρει ένα μεγάλο σπίτι με πολλά δωμάτια στην Lindenstrasse αρ. 33, σε μια περιοχή με δενδροστοιχίες, όπου το μόνο της αξιοθέατο ήταν ένα γήπεδο του τένις. Ο δικαστής θεώρη σε πως ήταν ειρωνεία της τύχης το γεγονός ότι θα ήταν αναγκα σμένος να ζει σαν φυλακισμένος. «Γύρω από το σπίτι μας», έγρα φε στην Irene, «υψώνεται ένας τσιμεντένιος τοίχος και γύρω γύρω υπάρχουν αγκαθωτά σύρματα. Επιτηρείται ύλες τις ώρες από πο λυάριθμους φρουρούς. Μπροστά στην τεράστια σιδερένια πόρτα υπάρχουν φύλακες και κανείς δεν μπορεί να μπει μέσα αν δεν του επιτρέψουμε την είσοδο μετά απύ τηλεφωνική συνεννόηση».19 Μέ σα στο σπίτι ανακάλυψαν ένα δωμάτιο μουσικής, επιπλωμένο σε στιλ που ο Bill το αποκάλεσε «βαριεστημένος Λουδοβίκος ΙΔ'», όπου υπήρχε ένα υπέροχο πιάνο Steinway με ουρά, που το είχαν απελευθερώσει από κάποιο κακότυχο γερμανικό νοικοκυριό. Ένα μικρότερο βρισκόταν στο δωμάτιο ζωγραφικής. Οι Αμερικανοί κο πανούσαν ανελέητα και τα δύο αυτά όργανα κάθε βράδυ. Το τραπέζι στην τραπεζαρία ήταν τόσο μεγάλο που θα μπο ρούσε κανείς να παίξει επάνω του μπόουλινγκ. Ο Jackson παρατή ρησε ότι θα μπορούσαν να γευματίσουν σ’ αυτύ άνετα είκοσι π έ ντε καλεσμένοι. Το σπίτι είχε γύρω γύρω τεράστιες βεράντες και ήταν επιπλωμένο, όπως έλεγε ο Bill, με έναν παράξενο συνδυασμό επιτηδευμένης ασκήμιας και πρακτικότητας, που χαρακτηρίζει

190


όλα τα γερμανικά σπίτια. Υπήρχε και ένα πλήθος αμέτρητων μι κροπραγμάτων που τόσο γοητεύουν τη γερμανική ψυχή. Ο προσωπικός φρουρός του Jackson, ο στρατιώτης Moritz Fuchs από το Fulton της Νέας Υόρκης, κοιμόταν δίπλα στην πόρτα του, οπλισμένος μέχρι τα δόντια. «Ο Fuchs στεκόταν όρθιος όσο ήμουν και εγώ όρθιος... Με ακολουθούσε στην τραπεζαρία και έτρωγε μαζί μου ή στο διπλανό τραπέζι... Τον αποκαλούσαν “ η σκιά μου” 20». 0 Bill Jackson, χαριτολογώντας έγραφε στη μητέρα του ότι, όπως πίστευε, ήταν ασφαλής από κάθε κίνδυνο, εκτός από «καμιά ατομική βόμβα».21 Έφεραν από τη Γαλλία τη θωρακισμένη λιμουζίνα του Χίτλερ και την έθεσαν στη διάθεση του Jackson, αλλά μάλλον δεν τη χρησιμοποίησε ποτέ, προτιμώντας μια γρήγορη Mercedes-Benz.22 Του είπαν πως αυτή η λιμουζίνα ανήκε στον Ρί μπεντροπ. Κάθε καινούργιος οδηγός είχε το ίδιο πρόβλημα: πώς να μάθει να χειρίζεται τις έξι ταχύτητες και τα αμέτρητα extra της, με τα οποία την είχαν εξοπλίσει για τον άτυχο Υπουργό Εξωτερικών, τον οποίο ο Jackson είχε τώρα το καθήκον να παραπέμψει σε δίκη.23 Μια Γερμανίδα οικονόμος, η κυρία Hassell, που είχε μείνει πέντε χρόνια στις ΗΠΑ, κρατούσε το νοικοκυριό με τη βοήθεια μιας υπη ρέτριας, αλλά το φαγητό το ετοίμαζαν και το σέρβιραν στρατιώτες. Η τροφή ήταν άφθονη. «Μ ε στενοχωρεί αφάνταστα όλη αυτή η γ ε λοία σπατάλη» έγραφε ο νεαρός Jackson στη μητέρα του.24 Τις πρώτες ημέρες επικρατούσε η ίδια αναστάτωση τόσο στο σπίτι όσο και στη δουλειά τους. Μια γυναίκα τους έγραψε πως ο Φύρερ κρυβόταν σε μια σπηλιά κοντά στη φάρμα του Julius Streicher, στο Pleikershof. 0 Bill Jackson πήγε να τον βρει και να τους τον φέρει, όμως γύρισε, όπως έγραφε ο πατέρας του, «χω ρίς τον Χίτλερ αλλά με μερικά λάφυρα από τη φάρμα του Streicher». Ο Herr Streicher μαράζωνε πίσω από τα κάγκελα της φυλακής μαζί με τον Ρίμπεντροπ και δεν ήταν σε θέση να το αποτρέψει αυτό.25 Τελικά ο Jackson και το επιτελείο του πήγαν στη Νυρεμβέργη στις 16 Σεπτεμβρίου.26 «Καθώς καθόμουν στη λιακάδα, κάτω από τον όμορφο βαυαρικό ουρανό», έγραφε την επόμενη ημέρα περιμένοντας να αρχίσει η δίκη, «μου φαινόταν τόσο μακρινός ο πόλεμος και η αποστολή μας λίγο αφύσικη».27 με το Άρθρο 2 του Καταστατικού του Άονδίνου, θα υπήρχαν τέσσερις δικαστές, ένας για την κάθε νικήτρια δύναμη και ο καθένας θα είχε έναν αναπληρωτή χωρίς δικαίωμα ψήφου.

σύ μ φω να


191

Υπήρχαν ακόμη κάποιοι που πίστευαν πως οι δικαστές θα έπρε πε να ανήκουν στη στρατιωτική ιεραρχία. Αλλά στην πραγματι κότητα τρεις από αυτούς ήταν πολίτες. Μόνο ο Σοβιετικός δικα στής ήταν στρατιωτικός - ο ίδιος ο Στρατηγός Ι.Τ. Nikitchenko που είχε εγκαταλείψει το Λονδίνο στις αρχές Αυγούστου ως επ ι κεφαλής της κατηγορούσας αρχής. Οι γαλλικές και οι βρετανικές ομάδες των κατηγόρων έφθασαν στη Νυρεμβέργη το πρωί στις 21 Σεπτεμβρίου. Ο Jackson ανέθεσε στον γιο του να τους ξεναγήσει στη φυλακή. «Αυτά τα παλικάρια διψούν για αίμα» έγραφε εμπιστευτικά ο Bill Jackson αργότερα την ίδια ημέρα. «Έφθασαν στο σημείο να προτείνουν να χρησιμοποιηθεί η γκιλοτίνα».28* Οι Βρετανοί είχαν διορίσει ως Δικαστή τους, τον Sir Geoffrey Lawrence, Λόρδο Δικαστή του Ακυρωτικού Δικαστηρίου. Ήταν ένας δημοφιλής, αν και ηλικιωμένος, τζέντλεμαν-δικαστής, που είχε τιμηθεί με το Μετάλλιο Εξαίρετων Πράξεων για τον ηρωισμύ του όταν υπηρετούσε ως πυροβολητής κατά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο. Αναπληρωτής του διορίστηκε ο Sir Norman Birkett, ένας δημοφιλής πνευματώδης τύπος, ο οποίος, πριν από είκοσι χρόνια είχε διοριστεί δικαστής και τα πήγαινε καλά τόσο με τους Ρώ σους όσο και με τους Αμερικανούς. Σε μια συνάντηση της Ένω σης των Δικηγορικών Συλλόγων στην Ινδιανάπολη, ένας μεθυ σμένος Αμερικανός δικηγόρος τον αγκάλιασε και του ψιθύρισε εμπιστευτικά: «Αυτό που μου αρέσει σε σένα Birkett είναι ότι δεν είσαι ένα από αυτά τα χαμένα παλιοτόμαρα που συνήθως μας στέλνουν εδώ πέρα ».29 Ως προς τον Γάλλο δικαστή, τον καθηγητή Henri Donnedieu de Vabres, μια επιβλητική φυσιογνωμία με μουστάκι αλά Κλεμανσώ, υπήρχαν αναπάντητα μερικά ερωτηματικά αναφορικά με το άμε σο παρελθόν του, όπως συνέβαινε με πολλές ηγετικές φυσιογνω μίες του γαλλικού κατεστημένου. Υπήρχαν υπόνοιες ότι είχε εξα σφαλίσει αυτή τη θέση στη Νυρεμβέργη χάρη στην επιρροή του γιου του, που ήταν πολιτικός φίλος του Στρατηγού Ντε Γκωλ. Οι * Σ .τ.Σ .: IT πρόταση δεν ήταν και τόσο αστήρικτη όπως φαίνεται. Οι Ναζί είχαν χρησιμοποιήσει συχνά την γκιλοτίνα κατά τη διάρκεια του Γ ' Ράιχ, π.χ. όταν εξετέλεσαν τον εμπρηστή του Ράιχσταγκ, τον Marinus Van der Lubbe και τον επίδοξο δολοφόνο του Χίτλερ Maurice Bavard, εξάδελφο του Hjalmar Schacht. Οι Γερμανοί εξακολούθησαν να στέλνουν στην γκιλοτίνα αυτούς που καταδικάζονταν στη βρετανική ζώνη κατά τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια.

192


αριστεροί τον θεωρούσαν αντιδραστικύ, ακόμη και θεωρητικό, επηρεασμένο από το γερμανικό τρόπο σκέψης - ένα είδος πνευ ματικού οπαδού του Ναζισμού. Ο δρ. Raphael Lemkin, ένας από τους Εβραίους εμπειρογνώμονες που ακολουθούσαν ως παρατη ρητές την αμερικανική ομάδα των κατηγύρων, αποκαλούσε τον de Vabres «καθηγητή μικρού διαμετρήματος», ο οποίος -σημειωτέον- πριν απύ τον πύλεμο είχε επισκεφθεί τη Γερμανία μετά από επίσημη πρόσκληση του επικεφαλής δικηγόρου των Ναζί Hans Frank - που τώρα ήταν μεταξύ των κατηγορουμένων. Κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής στη Γαλλία, είχε παραμείνει στο Παρίσι. Ο de Vabres είχε επίσης καταφέρει να εκδόσει ένα β ι βλίο επτακοσίων σελίδων το 1943, όταν το χαρτί ήταν σπάνιο, και η διάθεσή του ελεγχόταν αυστηρά από τους Γερμανούς.30

Όπως είχε επισημάνει ο εμπειρογνώμονας σε θέματα Δ ιε θνούς Δικαίου δρ. Alfred-Maurice de Zayas, αν και το ίδιο το Δι καστήριο θεωρούσε πως ήταν ένα Δικαστήριο Διεθνούς Δικαίου, στην πραγματικότητα ήταν ένα Συμμαχικό Κατοχικό Δικαστή ριο, καθώς η Γερμανία δεν είχε συμφωνήσει στην εγκαθίδρυση μιας τέτοιας υπερεθνικής αρχής.31 Η σύγκληση αυτού του Δικα στηρίου ερχύταν σε πλήρη αντίθεση με την αρχή της διάκρισης των εξουσιών, την οποία διακήρυσσαν οι δημοκρατίες απύ την εποχή της Γαλλικής Επανάστασης ως τη μοναδική εγγύηση που παρέχεται στο άτομο απέναντι στην αυθαιρεσία του Κράτους. «Όταν η νομοθετική, η δικαστική και η εκτελεστική εξουσία ασκούνται από ένα και το αυτό πρόσωπο», επεσήμανε αργότερα ο ναυτοδίκης Otto Kranzbühler, δικηγόρος του Νταίνιτς, «αυτό και μόνο το γεγονός αρκεί για να δημιουργηθούν ισχυρές ανησυ χίες ως προς το αποτέλεσμα των δραστηριοτήτων το υ ».32 Οι Jackson, Maxwell Fyfe, Falco και Nikitchenko, είχαν όλοι πά ρει μέρος στις διαπραγματεύσεις για το Καταστατικό του Λονδί νου. Όλοι μαζί αυτοί οι νομικοί είχαν συντάξει τους αναδρομικούς νόμους που θα εφαρμόζονταν, και επιπλέον, είχαν καταρτίσει τον κατάλογο των κατηγορουμένων. Και τώρα οι Jackson και Fyfe εμ φανίζονταν στη Νυρεμβέργη ως επικεφαλής της κατηγορούσας αρχής, ο Nikitchenko, αρχικά ως επικεφαλής κατήγορος, στη συνέ χεια ως Σοβιετικός δικαστής και ο Falco ως αναπληρωτής του Γάλ


193

λου δικαστή. Και ως επιστέγασμα όλων αυτών, έρχεται το γεγο νός ότι ο Francis Biddle, που θα παρίστατο εδώ ως δικαστής, είχε συντάξει ένα υπόμνημα υπό την ιδιότητά του ως Γενικού Εισαγγε λέα των ΗΠΑ, όταν γινόταν η συνδιάσκεψη της Γιάλτας, στο οποίο έκανε διάφορες προτάσεις ως προς το Καταστατικό του Δικαστη ρίου, συμπληρώνοντάς τες με την παρατήρηση πως, κατά τη γνώ μη του, μερικές οργανώσεις των Ναζί ήταν εγκληματικές. «Θα ήταν σαν να κλείνουμε τα μάτια μπρος στη σκληρή πραγματικότη τα », έλεγε ο Otto Kranzbühler, «αν θέλαμε να υποστηρίξουμε πως κάτω από αυτές τις συνθήκες οι δικαστές θα ήταν ανεξάρτητοι και αμερόληπτοι». Κάτω από οποιοδήποτε άλλο νομικό σύστημα θα ήταν δυνατόν να εξαιρέσουμε αυτούς τους δικαστές λόγω της προφανούς τους προκατάληψης. Όμως στη Νυρεμβέργη, η υποβο λή αυτής της ένστασης απαγορευόταν στους συνηγόρους των κα τηγορουμένων από το Καταστατικό του Δικαστηρίου.33 Ενώ για τον Jackson υπήρξε ευχάριστη έκπληξη το γεγονός ότι Σοβιετικοί νομικοί που συνάντησε στη Νυρεμβέργη ήταν εξαιρε τικά μεγάλου διαμετρήματος, ως ομάδα παρέμεναν ένα αίνιγμα γ ι’ αυτόν - προέρχονταν από έναν άλλο κόσμο. Οι Αμερικανοί ε ί χαν θέσει στη διάθεση των Ρώσων, όπως και των άλλων κατηγό ρους, τα αυτοκίνητα του Χίτλερ για τις μετακινήσεις τους. Αλλά εκείνοι, μαζί με την κομισάριο της μυστικής τους αστυνομίας Rasunova, ακολουθούσαν δική τους γραμμή. Οι αξιωματικοί της αντικατασκοπίας ανέφεραν στον Jackson πως είχαν ανακαλύψει ότι διακινούνταν πλαστά γερμανικά μάρκα από μέλη της ομάδας των σοβιετικών κατηγόρων. Οι Ρώσοι προφασίζονταν τέλεια άγνοια της αγγλικής γλώσσας, μέχρις ότου συνέβησαν ορισμένα δυσάρεστα επεισόδια και αυτά δεν ήταν λίγα. Στη Νυρεμβέργη, ο οδηγός του επικεφαλής των Ρώσων κατη γόρων Στρατηγός Roman Rudenko, τραυματίσθηκε θανάσιμα μ έ σα στο αυτοκίνητό του, ενώ περίμενε έξω από το Grand Hotel, αργά το βράδυ στις 8 Δεκεμβρίου. Λίγο πριν ξεψυχήσει, είπε πως ένας Αμερικανός στρατιώτης άνοιξε την πόρτα και τον πυ ροβόλησε. Αμέσως κυκλοφόρησαν φήμες ότι έγινε απόπειρα κα τά της ζωής του Rudenko. Αλλά το πιθανότερο ήταν ότι αυτόν που ήθελαν να σκοτώσουν ήταν ο Likhatchev, ένας δικαστικός, επικεφαλής των ανακριτών, προσαρτημένος στην ομάδα των σο βιετικών κατηγόρων. Ο Likhatchev, τέως ανακριτής στη διαβόη τη φυλακή της Μόσχας Lubyanka, ήταν επικεφαλής, μεταξύ άλ

13

194


λων, και στις προκαταρκτικές ανακριτικές διαδικασίες του Hans Frank. Η διερμηνέας του O.G. Svidovskaya θυμόταν αργότερα: Π ερά σα με π ο λλές βρ α δ ιές στο εσ τια τόριο του Grand H otel... όπου μισ ο π εθα μένο ι από την π είνα Γ ερ μ α νο ί, π εριπ οιούντα ν τους Σ υ μ μ ά χους όσο κα λύτερα μπορούσαν. Μ ια η μ έρ α εμ είς -δ η λα δή ο Likhatchev, ο G rishayev, ο B o ris Solovov κα ι ε γ ώ - ξεκινήσ α με, όπως πάντα, να π ά μ ε μ ε το αυτοκίνητο στο Grand Hotel. Αλλά εμ έν α κά τι μου συνέβη κα ι έμ ειν α σ π ίτι. Η π α ρέα του Likhatchev ξεκίνησ ε γ ια τη Ν υ ρ εμ β έρ γη μ ε μια πολύ εντυπω σιακή λιμουζίνα. Ήταν μια ασπρόμαυρη Horch που έλεγα ν ό τι προερχόταν από το γκα ρά ζ του Χ ίτλ ερ , τα π ετσ α ρισ μένη μέσα ολόκληρη μ ε κόκκινο δ έρ μ α . Ο Likhatchev συνήθιζε να κ ά θετα ι δίπ λα στον οδηγό. Μ όλις έφθασαν στο ξενοδοχείο, οι G rishayev κα ι Solovov κα τέβηκα ν κα ι μπήκαν μ έ σα. Μ ετά από ένα λεπ τό, κάποιος άνοιξε α πότομα τη δ εξ ιά πόρτα του αυτοκινήτου κα ι πυροβόλησ ε τον οδηγό σχεδόν εξ επαφής. Εγώ φαντάστηκα πως πυροβόλησαν τον Likhatchev, πιστεύοντα ς ό τι κ α θόταν στη θέση του συνοδηγού. Το μόνο που μ π ό ρεσ ε να π ε ι ο Buben ήταν: «Έ νας Α μερικα νός μ ε π υ ρ ο β ό λ η σ ε».34

Το δημοσιογραφικό όργανο του Σοβιετικού Κομμουνιστικού Κόμματος Pravda, δημοσίευσε ένα οργισμένο άρθρο και ο Jackson έγραψε στον Rudenko εκφράζοντας τη λύπη του και υποσχόμε νος τη διενέργεια ανακρίσεων.35 Αλλά δεν βγήκε τίποτε. Το 1953 η καριέρα του Likhatchev τερματίστηκε πρόωρα, όταν ο ίδιος και άλλοι τρεις εκτελέστηκαν από στρατιωτικό απόσπασμα, λόγω παραποίησης αποδεικτικών στοιχείων. μετά το θάνατο του οδηγού του, ο Likhatchev ζήτη σε από τον Jackson την άδεια να μεταφερθεί από την αμερικανική ζώνη ένα πτώμα - το σώμα του βοηθού κατηγόρου, του Υποστρα τήγου Nikolai Dmitriyevich Zorya, ενός πολύ γνωστού νομικού και από τα πιο ευπαρουσίαστα μέλη της σοβιετικής ομάδας. Είπαν στον Jackson πως ο Ρώσος «είχε σκοτωθεί εξαιτίας απερίσκεπτης χρήσης πυροβόλου όπλου».36 Όταν ζήτησε περισσότερες πληρο φορίες, έμαθε ότι το όπλο του Zorya εκπυρσοκρότησε ξαφνικά τη στιγμή που το καθάριζε. 0 Jackson επεσήμανε σε ιδιωτικές συζη τήσεις πως δεν πίστευε ότι ένας νομικός είχε όπλο ή ότι ένας Υπολ ίγο υ ς μ ή ν ες


195

στρατηγός θα καθάριζε μόνος το όπλο του. «Κ α ι τέλος», συμπλή ρωσε, «ήταν περίεργο το γεγονός ότι το καθάριζε με την κάννη στραμμένη προς το μέτωπό του». Οι εμπειρογνώμονες του ανέ φεραν πως ο Zorya είχε πυροβοληθεί από κάποιον από πολύ κο ντά. Μετά όμως από περισσότερο ώριμη σκέψη, ο Jackson ένιψε τας χείρας του σχετικά με αυτή την υπόθεση. «Αν ήθελαν οι Ρώ σοι να λύσουν με αυτύ τον τρόπο τις διαφωνίες τους, ας το έκα ναν. Εμείς θα επιστρέψουμε αργότερα στην υπόθεση Zorya».*

Επί τρεις εβδομάδες ο Jackson δεν ενημέρωνε το καθημερινό του ημερολόγιο, απογοητευμένος από τις συσσωρευόμενες καθυ στερήσεις που δημιουργούσαν εμπύδια στην έναρξη της δίκης. Στο Δικαστικύ Μέγαρο δεν είχε κατασκευαστεί το κυλικείο, δεν υπήρχαν αρκετοί διερμηνείς, οι κατήγοροι δεν είχαν καταφέρει να εγκαταστήσουν τα γραφεία τους στη Νυρεμβέργη. Ο Sir David Maxwell Fyfe έφθασε αεροπορικώς απύ το Λονδίνο, αλλά μόνο για να παρουσιάσει τον Harry J. Phillimore, που θα τον αντικαθιστούσε όταν απούσιαζε. Πριν φθάσουν, οι Άγγλοι αδιάφορα ζήτησαν από τον Jackson να τους δώσει όλα τα έγγραφα που προορίζονταν γι’ αυτούς, για να τους ρίξουν μια ματιά. 0 Jackson τους πληροφόρησε πως υπήρχε ήδη ένα ολόκληρο δωμάτιο γεμάτο από πειστήρια - ήταν κιύλας γύρω στα 7.000. «Αλλά αυτή η δουλειά είναι η περισσότερο γοητευτική απ’ όσες έχω μέχρι σήμερα ασχοληθεί και αναμ φίβολα θα είναι η σημαντικότερη της ζωής μου» έγραφε παρηγο ρώντας τη γυναίκα του για την παρατεινόμενη απουσία του από την οικογενειακή εστία. «Η εναρκτήρια ομιλία μου... θα πρέπει να είναι η καλύτερη που έχω κάνει π ο τέ».37 Οι Βρετανοί πίεζαν τον Jackson να πάει στο Λονδίνο για να συνεργαστούν εκεί, επά νω στα κατηγορητήρια. Εκείνος ύμως ήθελε να συγκεντρωθεί όλη η δουλειά στη Νυρεμβέργη. Οι Βρετανοί αποδέχτηκαν την πρότασή του για το έγκλημα της συνωμοσίας και εκείνος αποδέ χτηκε τις προτάσεις τους για τα εγκλήματα πολέμου και για τα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας. Υπήρχαν όμως τρία σημαντικά θέματα για τα οποία είχαν εκ * Σ .τ.Σ .: Βλ. σελ. 360.

196


φραστεί διαφωνίες. Ο Jackson ήθελε να συμπεριληφθεί το Γενικό Επιτελείο του Χίτλερ ως σύνολο. Οι Βρετανοί είχαν αντιρρήσεις, και η πρόταση έγινε δεκτή με τρεις ψήφους εναντίον μιας. Η πρό ταση του Jackson να προστεθούν ορισμένοι κατηγορούμενοι εκ προσωπώντας καθεμία από τις ναζιστικές οργανώσεις, απορρίφθηκε με τρεις ψήφους εναντίον μιας. Και τέλος οι Ρώσοι άνοιξαν τον ασκό του Αιόλου, παρουσιάζοντας μια πρόταση που περιελάμβανε παραπειστικά τη Λετονία, την Εσθονία και τη Λιθουανία ως ρωσικές επικράτειες, και όταν οι Αμερικανοί διαπραγματευτές πρόβαλαν αντιρρήσεις, ο Στρατηγός Rudenko ανακοίνωσε πως θα έπρεπε να επιστρέψει στη Μόσχα και να παραμείνει εκεί για μερι κές εβδομάδες προκειμένου να του δοθούν οδηγίες. Το Υπουργείο Εξωτερικών ειδοποίησε τον Jackson να αποδεχθεί τους όρους των Ρώσων, αλλά να τους επιδώσει μια επιστολή στην οποία θα αναφέρεται πως αυτό δεν αποτελεί επίσημη αποδοχή της σοβιετικής κυριαρχίας σ’ αυτές τις χώρες. Αυτή ήταν η κατάσταση όταν ο Jackson αναχώρησε για το Βερολίνο στις 6 Οκτωβρίου, όπου θα ε ί χε την πρώτη του συνεδρίαση με τους επικεφαλής κατηγόρους.38 Η συνεδρίαση στα γραφεία του Συμμαχικού Συμβουλίου Ελέγ χου ήταν ήδη σε εξέλιξη, μόνο που οι Γάλλοι είχαν ήδη φύγει. Τώ ρα οι κατήγοροι είχαν πλέον συμφωνήσει μεταξύ τους με ποια σει ρά θα πραγματοποιούνταν οι διάφορες διαδικασίες της δίκης ποιος θα μιλούσε πρώτος και ποιος τελευταίος και με ποια σειρά θα παρουσιάζονταν τα αποδεικτικά στοιχεία. Οι Βρετανοί πρότειναν να δοθεί σε όλους τους κρατουμένους ένας πλήρης κατάλογος των ντοκουμέντων, οι Αμερικανοί είχαν αντιρρήσεις.39 0 Jackson είχε κρατήσει για τον εαυτό του την εναρκτήρια ομι λία, που θα ήταν και η βασική ομιλία ολόκληρης της δίκης και κάλεσε τον Βρετανό Λόρδο Καγκελάριο Jowitt να παραστεί, όταν θα ερχόταν εκείνη η ώρα. Του ζήτησε δε, να φορέσει την επίσημη στολή του για να προσδώσει αίγλη και κύρος στο γεγονός.40

10 e ra ΡΥΘΜΙΖΩ ΤΑ ΠΡΑΓΜΑΤΑ ΔΥΟ α μ ε ρ ικ α ν ο ι δ ι κ α ς τ ε ς που διορίστηκαν στο Δικαστήριο της Νυρεμβέργης, οι Francis Biddle και John J. Parker, ορκί στηκαν την Ουάσινγκτον την τελευταία ημέρα του Σεπτεμβρίου του 1945.1 Ο Francis Biddle ήταν Δημοκρατικός και ο John J. Parker Ρεπουμπλικάνος. Ο όρκος που έδωσαν τους υποχρέωνε, εκτός των άλλων, να μην αμφισβητήσουν το νομοθετικό πλαίσιο βάσει του οποίου επρόκειτο να δικάσουν, δηλαδή το Καταστατι κό του Λονδίνου. Επιβιβάστηκαν στο υπερωκεάνιο Queen Mary, με προορισμό το Southampton. Προτίμησαν να ταξιδέψουν με το πλοίο παρά με το αεροπλάνο για να έχουν το χρόνο να συζητή σουν σε γενικές γραμμές τον τρόπο προσέγγισης της δίκης. Ο Francis Biddle είχε γεννηθεί στο Παρίσι και ήταν ακόμη παιδί όταν πήγε στις Ηνωμένες Πολιτείες. Είχε σπουδάσει νομικά στο Χάρβαρντ, είχε υπηρετήσει ως ιδιαίτερος γραμματέας του θρυλι κού Δικαστή του Ανωτάτου Δικαστηρίου Oliver Wendell Holmes και είχε φθάσει μέχρι το βαθμό του Γενικού Εισαγγελέα επί Ρού σβελτ, το Σεπτέμβριο του 1941. Είχε κερδίσει για λογαριασμό της κυβέρνησης δεκαεννέα από τις είκοσι υποθέσεις που είχε υπερα σπιστεί ενώπιον του Ανωτάτου Δικαστηρίου.2 Τον θεωρούσαν υπέρμαχο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Αντίθετα με τους Βρε τανούς, είχε αρνηθεί να επιτρέψει την παράδοση των Ρώσων αιχ μαλώτων στους Σοβιετικούς.3 Ήταν ένας από τους περισσότερο ενθουσιώδεις οπαδούς του New Deal επί Ρούσβελτ και είχε απολυι

Ο

198


θεί από τη θέση του Γενικού Εισαγγελέα επί Τρούμαν τον Ιούνιο του 1945. Μη θέλοντας να του το ανακοινώσει προσωπικά, ο Τρούμαν είχε αναθέσει στον βοηθό του Steve Earley να του τηλε φωνήσει, και να του πει ότι ο Πρόεδρος επιθυμούσε να έχει την παραίτησή του μέχρι το επόμενο απόγευμα. 0 Τρούμαν πρόσφερε στον Biddle οποιαδήποτε θέση επιθυμούσε στην κυβέρνηση εκτός από την προσεχή διαθέσιμη στο Ανώτατο Δικαστήριο, την οποία προόριζε για κάποιον άλλο. Μέχρι τον διορισμό του ως Δι καστή στην ιστορική δίκη της Νυρεμβέργης, ο Biddle δεν είχε θε λήσει να επαναλάβει την άσκηση του δικηγορικού επαγγέλμα τος.4 To Queen Mary ήταν το 1945, ένα ρυπαρύ αλλά υπερήφανο πλοίο, με τα αρχικά, χαραγμένα στις κουπαστές του, των στρα τιωτών που είχε μεταφέρει διασχίζοντας τον Ατλαντικό στα ευ ρωπαϊκά πεδία των μαχών. Μαζί τους ταξίδευαν ο Καναδός Πρωθυπουργός William Mackenzie King, καθώς και οι δημοσιο γράφοι Ed Murrow και William Shirer, που θα κάλυπταν τη δίκη για το ραδιόφωνο και την Herarld Tribune και ειρωνεία της τύχης -η Ιστορία δεν καταγράφει ανάλογη περίπτωση- ο τέως αρχηγός του Βρετανικού Επιτελείου της Αεροπορίας Sir Charles Portal, του οποίου οι βόμβες είχαν σκοτώσει περισσότερους από 1.000.000 Γερμανούς κατά τη διάρκεια του πολέμου.5 «Ο Parker», σημείωνε ο υπερόπτης Biddle στις 3 Οκτωβρίου, μετά από δύο θερμές ημέ ρες πλεύσης στο ζεστό και θαμπό ωκεανό, «είναι έτοιμος να κά νει οτιδήποτε του ζητήσω». Λίγες ημέρες αργότερα, έπεισε τον Parker -έναν μοναχικύ άνθρωπο που του θύμιζε σχολιαρόπαιδο το οποίο αναζητούσε τη μητέρα του- να τον αποκαλεί με το μικρό του όνομα.6 Παρ’ όλα αυτά, εκείνος βρήκε το θάρρος να διατυ πώσει στο Δικαστήριο θέσεις εντελώς διαφορετικές από αυτές του Biddle. Μεταξύ των Αμερικανών νομικών που ταξίδευαν μαζί τους ήταν ο Quincy Wright και ο Herbert Wechsler, βοηθύς Γενικός Ε ι σαγγελέας. Και οι δυο τους προέβλεψαν τα προφανή προβλήμα τα που θα δημιουργούσε η δίκη από την πλευρά του Διεθνούς Δ ι καίου, και συγκεκριμένα ύτι, τύσο η διαδικασία ύσο και οι ποινές που θα επιβάλονταν, ήταν ex post facto, αλλά συμφώνησαν πως το πρωτύκολλο που υπογράφηκε πριν απύ δύο μήνες στο Λονδίνο, μπορούσε να θεωρηθεί ύτι εκφράζει απλώς μια προϋπάρχουσα νομική κατάσταση και όχι ότι δημιουργεί έναν καινούργιο νόμο.7

ΕΓΩ ΡΥΘΜΙΖΩ ΤΑ ΠΡΑΓΜΑΤΑ

199

Πάντως, ενοχλήθηκαν από το φιλόδοξο Σχέδιο του Jackson να κα ταδικαστούν η Γκεστάπο και τα SS αυτοτελώς ως εγκληματικές οργανώσεις. «Εάν θεωρήσουμε αυτές τις οργανώσεις εγκληματι κές», παρατήρησε ο Biddle, «δίνουμε το δικαίωμα στους Ρώσους -και στην πραγματικότητα σε όλους- να εκτελούν τον καθένα στηριζόμενοι μόνο στο γεγονός ότι είναι μέλος κάποιας οργάνω σης, εφαρμόζοντας τη δική μας δικαστική συγκατάθεση. Και αυ τό κάθε άλλο παρά επιθυμητό είνα ι».8 Ενώ διέσχιζαν τον ωκεανό, ο Biddle είχε μια ενοχλητική συνομι λία με τον Mackenzie King, έναν απλό, αλλά πολύ υπεύθυνο πολι τικό, από την οποία αποκαλύφθηκε ότι το 1937 ο Πρωθυπουργός είχε μια μακρά φιλική συνομιλία με τον Χίτλερ, κατά την οποία ο Φύρερ τον είχε εντυπωσιάσει λέγοντάς του πως δεν είχε τίποτε να μοιράσει με τη Βρετανία. Οι Βρετανοί, του είπε ο Χίτλερ, μπορού σαν ελεύθερα να κυβερνούν την Αυτοκρατορία τους. 0 Φύρερ είχε εκφράσει την επιθυμία να έχει και άλλες εγκάρδιες συνομιλίες με τον Καναδό Πρωθυπουργό, και το καλοκαίρι του 1939 του είχε στείλει επιστολή στην Οτάβα, λέγοντάς του πως θα ήταν ευτυχής να καλύψει τα έξοδα μιας μεγάλης αντιπροσωπείας, μέχρι και ε ί κοσι ατόμων αν το ήθελαν οι Καναδοί, προκειμένου να επισκεφθούν τη Γερμανία, υπό την προϋπόθεση ότι θα ήταν απροκατά ληπτοι. Ο Πρωθυπουργός είπε στον Δικαστή Biddle πως είχε σχη ματίσει την εντύπωση ότι το μόνο που επιθυμούσε ο Χίτλερ ήταν η ειρήνη με τη Μεγάλη Βρετανία.9 Η προοπτική αυτής της χαμένης ευκαιρίας για συμμαχία ήταν φανερό ότι ακόμη και τώρα, μετά από έξι χρόνια ολοκαυτώματος και καταστροφών, εξακολουθούσε να βασανίζει τον Καναδό. οι Β ρ ε τ α ν ο ί , οι Γάλλοι και οι Ρώσοι δικαστές, σχέδιαζαν να συνε δριάσουν στο Βερολίνο στις 8 Οκτωβρίου και κάλεσαν τους Biddle και Parker να πάνε εκεί αεροπορικώς, κατευθείαν από το Southampton. 0 Jackson είχε θέσει στη διάθεσή τους ένα αερο πλάνο, και μετά από έναν ενδιάμεσο σταθμό στο Παρίσι, έφθασαν στην ερειπωμένη γερμανική πρωτεύουσα στις τέσσερις το απόγευμα, στις 8 Οκτωβρίου. Κατέλυσαν στην πολυτελή διαμονή του Reichsminister (Υπουργού του Ράιχ) Bernhard Rust. Πήραν το τσάι τους με τους Sir Geoffrey Lawrence και Sir Norman Birkett. Έφθασαν επίσης οι Γάλλοι, ο «αστείος κοντούλης» Donnedieu και ο αναπληρωτής του Robert Falco. Ως συνήθως, οι Ρώσοι δικα-

zoo


στες αργοπόρησαν και δεν μπόρεσαν να φθάσουν παρά μόνο στις τρεις το απόγευμα της επόμενης ημέρας, λόγω της ομίχλης.10 Ο Sir Geoffrey Lawrence ανέλαβε από την αρχή να οργανώνει τις συναντήσεις των δικαστών, και παρουσίασε μπροστά στα έκ πληκτα μάτια τους μια σύντομη ημερήσια διάταξη, η οποία δεν περιελάμβανε ούτε το διορισμό ενός προσωρινού Προέδρου. Οι Ρώσοι ενοχλήθηκαν και ο Lawrence απολογήθηκε αργότερα στον Biddle πως ο ίδιος «δεν ήταν παρά ένας απλός δικηγόρος και δ ι καστής».11 0 οργανισμός του Δικαστηρίου προέβλεπε την εκ περιτροπής άσκηση της προεδρίας, αλλά οι Αμερικανοί προτιμούσαν να υπάρχει ένας προεδρεύων δικαστής. Έπεισαν τους Γάλλους, που ταλαντεύονταν, να συμφωνήσουν μαζί τους.12 0 Jackson, κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων επικεφαλής μεταξύ των κατη γόρων, είχε το δυσάρεστο προαίσθημα ότι οι Βρετανοί θα ήθελαν να προσφέρουν την προεδρία του Δικαστηρίου στον Αμερικανό Δικαστή Biddle και φοβόταν ότι εκείνος θα τη δεχόταν με μεγάλη ευχαρίστηση. Αυτό θα άλλαζε τόσο πολύ την εικόνα της όλης διαδικασίας σε σχέση με τους Αμερικανούς, που είχαν κάνει όλες τις προετοιμασίες γ ι’ αυτή τη δίκη στη Νυρεμβέργη, και ήταν η κινητήρια δύναμη για την ποινική δίωξη. Έτσι, ο Jackson σήμανε συναγερμό. Όταν ο Στρατηγός Donovan έφθασε από τις Ηνωμέ νες Πολιτείες, στις 8 Οκτωβρίου, υποσχέθηκε να ασκήσει πίεση στους Βρετανούς και τους Γάλλους, παρασκηνιακά, ώστε να μοι ραστούν ευρύτερα οι διάφορες αρμοδιότητες. Ο Jackson ανέλαβε να προειδοποιήσει προσωπικά τον Biddle.13 Ποτέ δεν του άρεσε αυτός ο άνθρωπος και δεν επρόκειτο να τον αφήσει να πάρει τα πρωτεία, αν αυτό περνούσε από το χέρι του. Όμως ο Biddle δέχτηκε πρόθυμα να μην προεδρεύσει.14 Κατά τα λεγόμενά του, αυτός κινούσε όλα τα νήματα. Σύμφωνα με τις υποδείξεις του, διάλεξαν τον Στρατηγό Nikitchenko ως προσωρι νό Πρόεδρο των συνεδριάσεων εδώ στο Βερολίνο. Ένας άλλος Πρόεδρος θα διεξήγαγε τις δίκες στη Νυρεμβέργη - οι Ρώσοι πρότειναν τον Αμερικανό, αλλά ο Biddle αρνήθηκε, όπως είχε συμφωνήσει με τη δική του ομάδα των κατηγόρων, και πρότεινε τον Βρετανό Lawrence. Οι Γάλλοι, ως νέα μέλη, ήταν τελευταίοι στην κούρσα και για τους Ρώσους δεν είχε τεθεί ζήτημα ότι θα μπορούσαν να ασκήσουν την προεδρία στην τελευταία φάση της δίκης.15


Έχοντας λοιπόν κερδίσει την προεδρία της ιστορικής δίκης, ο Lawrence εκφώνησε έναν σύντομο και σεμνό λόγο, δηλώνοντας πως αποδέχεται την τιμή. «Ασφαλώς», καυχήθηκε ο Biddle εμπιστευτικά την ίδια ημέρα, «θα είναι μεγάλη απόλαυση να προε δρεύει κανείς σε μια δίκη, αλλά δεν λυπάμαι, γιατί πιστεύω ότι αυτή ήταν η πλέον συνετή λύση. 0 Lawrence κρέμεται επάνω μου, και εγώ θα ρυθμίσω τα πράγματα». Περίμενε να αρχίσει η δίκη μετά από έναν μήνα περίπου. Η εναρκτήρια συνεδρίαση θα ήταν «η μεγάλη παράσταση», ενώ η τελευταία συνεδρίαση και η απόφαση παρουσίαζαν πολύ λιγότερο ενδιαφέρον.16 ο ι ΣΥΖΗΤΗΣΕΙΣ σ χ ε τ ικ ά μ ε τ ο π ώ ς θ α δ ια τ υ π ω ν ό τ α ν τ ο κ α τ η γ ο ρ η τ ή ρ ιο δ ιή ρ κ ε σ α ν ό λ ο τ ο κ α λ ο κ α ίρ ι.

Στην τελική του μορφή περιελάμβανε 25.000 λέξεις και το ύφος του ήταν πολλές φορές μακάβριο και συναισθηματικό. Περιελάμβανε κατηγορίες τις οποίες κανένας σοβαρός ιστορικός δεν θα τολμούσε τώρα ανερυθρίαστα να υποστηρίξει, που είχαν, όμως, σκοπό να τροφοδοτήσουν την όρεξη των μέσων μαζικής επικοινωνίας. Το περιοδικό Life δημοσίευσε περίληψη των κυριοτέρων σημείων. Για παράδειγμα, ο Χίτλερ είχε χαλκεύσει την πο λιτική διαθήκη του Χίντενμπουργκ1, για να επωφεληθεί ο ίδιος. Ο Κάιτελ είχε σχεδιάσει τη δολοφονία του ίδιου του Γερμανού Πρέ σβη στην Τσεχοσλοβακία για να δημιουργήσει «δικαίωμα επ έμ βασης».17 Ο Γκαίρινγκ, συνέχιζε, συνιστούσε στους κακοποιούς να σκοτώνουν Εβραίους αντί να καταστρέφουν περιουσίες.18 Ε ί χε υπαγορεύσει τηλεφωνικά ένα παραποιημένο τηλεγράφημα για τη συνθηκολόγηση της Αυστρίας.19 Ο Χίτλερ είχε απειλήσει πως θα κλωτσούσε στην κοιλιά τον Τσάμπερλαιν μπροστά στα μάτια των φωτογράφων. Ο Κάιτελ είχε «δ ια τά ξει» το 1941 να εμπλακεί η Ιαπωνία στον πόλεμο. Περισσότερο σκανδαλώδες είναι το γεγονός ότι κατόπιν επιμο νής του Στρατηγού Rudenko, κατά την τελευταία συνάντηση των κατηγόρων, τροποποιήθηκε το κατηγορητήριο και συμπεριέλαβε τη δολοφονία των 11.000 Πολωνών αξιωματικών στο δάσος του Katyn. Στο Άρθρο 3 παρ. C του κατηγορητηρίου αναφέρεται: Σ.τ.Μ .: Καγκελάριος της Γερμανίας που είχε συντάξει την πολιτική του δια θήκη στις 11/5/34.

101


«Τον Σεπτέμβριο του 1941, 11.000 Πολωνοί αιχμάλωτοι πολέμου δολοφονήθηκαν στο δάσος του Katyn κοντά στο Smolensk».20 Οι Ρώσοι γνώριζαν καλά τότε -όπως ανακοίνωσε επίσημα ο Μιχαήλ Γκορμπατσώφ στις 12 Απριλίου του 1990- πως ο Στάλιν, τον Απρίλιο του 1940,21 είχε δώσει ο ίδιος εντολή στη μυστική του υπηρεσία, τη NKVD, να σφαγιασθούν μαζικά 15.000 Πολωνοί αξιωματικοί και διανοούμενοι. Ο τότε αξιωματικός της NKVD Pyotr Soprunenko που υπέγραψε τη διαταγή της εκτέλεσης, ζει ακόμη (1996) στη Μόσχα, ηλικιωμένος συνταξιούχος πλέον. Ο Jackson έμεινε εμβρόντητος με το θράσος των Ρώσων. Οι εξόριστοι Πολωνοί αρχηγοί επέμεναν να μην αναφερθεί το Katyn στα κατηγορητήρια. Επί πολλές ημέρες, ο Jackson συζητούσε με την ομάδα των Ρώσων κατηγόρων. Αλλά η παράλειψη του Katyn θα αποτελούσε αντίστροφα, αιχμή εναντίον του Στάλιν, και όσο άκαμπτος ήταν ο Rudenko ως προς το να μην αναφερθεί από τους Βρετανούς η Συνθήκη Στάλιν-Χίτλερ, άλλο τόσο επέμενε πως το Katyn θα έπρεπε να καταλογιστεί στους Ναζί. Στη δίκη, οι άλλοι τρεις κατήγοροι άφησαν τους Ρώσους να αναπτύξουν την υπόθεση του Katyn, και το Δικαστήριο, ειδικά, αποσιώπησε τις δολοφονίες στην απόφασή του. Στο σημείο του κατηγορητηρίου όπου κ α τ α λ ο γ ίζ ο ν τ α ν στους Γερμανούς εκτοπίσεις πληθυσμών, ίσχυαν επίσης δύο μέτρα και δύο σταθμά, αφού το αδίκημα χαρακτηριζόταν ως «έγκλημα κατά της ανθρωπότητας», μόνο όταν το διέπρατταν οι Γερμανοί. Όταν άρχι σε η δίκη, οι Γάλλοι και οι Ρώσοι κατήγοροι μιλούσαν έξω από τα δόντια καθώς περιέγραφαν τις εκτοπίσεις των 100.000 Γαλλοαλσατών στη Γαλλία του Βισύ, και του 1.000.000 Πολωνών από το «Warthegau » f του Χίτλερ στην Generalgouvernement11 της Πολω νίας. Έτσι, ο Γάλλος επικεφαλής των κατηγόρων Frangois de Menthon επεσήμανε τον Ιανουάριο του 1946: «Μέσα σε λίγες ώρες οι Αλσατοί εκδιώχθηκαν από τα σπίτια τους χωρίς να πάρουν σχε δόν τίποτα και εκλάπησαν όλα τα υπάρχοντά τους. Αυτή η απάν θρωπη μεταφορά ολόκληρων πληθυσμών», συνέχισε, «θα μείνει f Σ.τ.Μ .: Warthegau: Διοικητική περιοχή των Ναζί στη δυτική Πολωνία, που περιελάμβανε τις πόλεις Πόζεν, Lodz και Βαρσοβία. Στο τέλος του 1941 εγκατέστησαν εκεί στρατόπεδα συγκεντρώσεως. n Σ.τ.Μ .: Η Generalgouvernement (Περιφερειακή Διοίκηση) στην Πολωνία διήρκεσε από τον Οκτώβριο του 1939 μέχρι τον Ιανουάριο του 1945, υπό τον Hans Frank.


203

στην Ιστορία ως μία από τις μεγαλύτερες τραγωδίες του αιώνα μας».22 Και αναφερόμενος στις εκτοπίσεις των Πολωνών, ο Σοβιετι κός αναπληρωτής κατήγορος L.N. Smirnov ισχυρίστηκε στη δίκη μερικές εβδομάδες αργότερα: «Στην κατεχόμενη Πολωνία, το ένα χωριό μετά το άλλο, η μία κωμόπολη μετά την άλλη, η μία πόλη με τά την άλλη, άδειαζαν από τους Πολωνούς κατοίκους τους. Αυτή η διαδικασία ξεκίνησε τον Οκτώβριο του 1939, όταν το χωριό Orlowo εκκενώθηκε από όλους τους Πολωνούς που ζούσαν και εργάζονταν εκεί. Μετά ήλθε η σειρά του πολωνικού λιμανιού της Γδύνια. Τον Φεβρουάριο του 1940, οι 40.000 κάτοικοι της πόλης Poznan (Πόζεν) εκδιώχθηκαν και 36.000 Γερμανοί της Βαλτικής πήραν τη θέση τους».23 Τη στιγμή που ακούγονταν αυτές οι βροντερές φωνές στην αίθουσα του Δικαστηρίου της Νυρεμβέργης για τα εγκλήματα του εκτοπισμού από τους Ναζί, οι Πολωνοί έκαναν ακριβώς το ίδιο στα νεοαποκτηθέντα εδάφη τους, οδηγώντας τους ντόπιους Γερμανούς έξω από την Ανατολική Πρωσία, την Πομερανία και τη Σιλεσία, στηριζόμενοι στην απόφαση των Συμμάχων που περιλαμβανόταν στο Άρθρο 12 της Συμφωνίας του Potsdam της 2ας Αυγούστου 1945. Η γερμανική κυβέρνηση αναγνωρίζει τώ ρα, πως κατά τη διάρκεια αυτής της χαώδους, βάρβαρης, αλόγι στης «μεταφοράς πληθυσμού» των 14.000.000 πολιτών, περισ σότεροι από 2.000.000 έχασαν τη ζωή τους. εναντίον των Ναζί για τα καταναγκαστικά έρ γα ήταν ακόμη περισσότερο κυνικό. Ο ίδιος ο Ρούσβελτ είχε εγκρίνει στη Γιάλτα την εκτόπιση για καταναγκαστικά έργα στη Σοβιετική Ένωση, εκατοντάδων χιλιάδων ικανών για εργασία Γερμανών. Έχοντας κατά νου τη δίκη που θα επακολουθούσε, ο Jackson κατόρθωσε να εμποδίσει άλλες υπερβολές, όμως σύμφω να με τη Διακήρυξη του Άρθρου 2 του Συμμαχικού Συμβουλίου Ελέγχου του Σεπτεμβρίου του 1945, 200.000 Γερμανοί αιχμάλω τοι πολέμου και ανεξακρίβωτος αριθμός πολιτών μεταφέρθηκαν για καταναγκαστική εργασία στη Ρωσία. Τον Απρίλιο του 1947, υπολογιζόταν ότι οι Ρώσοι κρατούσαν ακόμη 2.500.000 αιχμαλώ τους πολέμου, ενώ δεν ήταν δυνατόν να προσδιοριστεί ο αριθμός των πολιτών που είχαν εξοριστεί στη Ρωσία για καταναγκαστική εργασία από τη Ρωσική Ζώνη Κατοχής στη Γερμανία. Αλλά και οι Αμερικανοί έχουν μερίδιο ευθύνης σ’ αυτή την ιστορία. Όχι μό ΤΟ ΚΑΤΗΓΟΡΗΤΗΡΙΟ

204


νο εφόδιασαν τα βελγικά ορυχεία με Ιταλούς κρατουμένους, αλ λά πληρώθηκαν γ ι’ αυτό με τρία μάρκα για κάθε στρατιώτη, π έ ντε για κάθε Υπαξιωματικό και εννέα για κάθε αξιωματικό. Με τά από λίγες εβδομάδες, οι Αμερικανοί αναγκάστηκαν να διακόψουν παρόμοια «εμπορική συμφωνία» με τους Γάλλους, μέχρις ότου οι τελευταίοι βελτιώσουν τη διατροφή των Γερμανών αιχμα λώτων.24 Όλα αυτά αποτελούν κατάφωρες παραβιάσεις των διεθνών συνθηκών, στις οποίες είχαν προσχωρήσει οικειοθελώς και τις οποίες είχαν πανηγυρικά υπογράψει και επικυρώσει. Η Συνθήκη της Γενεύης για τη μεταχείριση των αιχμαλώτων πολέμου, απα γορεύει σε όλες τις χώρες να μεταφέρουν τους αιχμαλώτους τους για κράτηση, σε οποιαδήποτε άλλη χώρα. Ακόμη και όταν ο Βρε τανός Υπουργός Πολέμου επέστησε την προσοχή του Πολεμικού Υπουργικού Συμβουλίου στο γεγονός ότι υπήρχαν «προφανείς πολιτικοί λόγοι» για τους οποίους η Βρετανία δεν θα έπρεπε να παραδώσει ούτε έναν από τους 160.000 Γερμανούς αιχμαλώτους πολέμου στη Σοβιετική Ένωση, ο Λόρδος Cherwell -φημισμένος για το ρόλο που έπαιξε υπερασπιζόμενος τους ανελέητους βομ βαρδισμούς αμάχων το 1942- αγνόησε την προειδοποίηση και έστειλε, μια εβδομάδα μετά τη λήξη του πολέμου, επιστολή στον Τσώρτσιλ με την οποία του πρότεινε: «ο ι Γερμανοί αιχμάλωτοι να οργανωθούν σε ομάδες προκειμένου να εργασθούν, και οι πιο φλογεροί Ναζί να μεταφερθούν στη Ρωσία όπου, είμαι σίγουρος ότι θα αλλάξουν μυαλά».25 Ο οικονομικός παράγοντας -διευθέτηση του ισολογισμού των πολεμικών αποζημιώσεων προς όφελος της Βρετανίας- έδρασε καταλυτικά υπέρ αυτής της πρότασης. Στους υπηρεσιακούς βρε τανικούς φακέλους υπάρχει ένα μνημόνιο του Πολεμικού Υπουρ γικού Συμβουλίου, σχετικά με τις πολεμικές αποζημιώσεις, στο οποίο η μεταφορά 2.000.000 Γερμανών κρατουμένων στη Ρωσία ως «σκλάβων», αποτιμύταν σε 200 λίρες το κεφάλι.26 Αυτή η συμφωνία, που ουσιαστικά ήταν υπέρ των εκτοπίσεων, διαβιβά στηκε στην Ουάσινγκτον μια εβδομάδα αργότερα, στις 27 Μάίου του 1945. Ένα αντίγραφο του Α Κ ΡΩ Σ ΑΠΟΡΡΗΤΟΥ αυτού μνημο νίου υπάρχει στους προσωπικούς φακέλους του Jackson: Το βρε τανικό Πολεμικό Υπουργικό Συμβούλιο δεν θα έχει αντίρρηση να δεχθεί τη «χρήση γερμανικού εργατικού δυναμικού ως πολεμική επανόρθωση» και προτείνει η στρατολόγηση «φρέσκου γερμανι


205

κού δυναμικού» να συνεχιστεί επί έξι μήνες. Σαν μια μικρή πα ραχώρηση στους ηθικολόγους, το Πολεμικό Υπουργικό Συμβού λιο εξέφρασε την ευχή οι χώρες που θα χρησιμοποιήσουν αυτό το εργατικό δυναμικό, να υπογράψουν μια διακήρυξη που θα «κ α θορίζει ορισμένα ελάχιστα κριτήρια ως προς την τροφή, τη δια μονή, την ιατρική περίθαλψη, την εργασία, την πληρωμή και το χρονικό διάστημα παραμονής στα στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας». Σε εφαρμογή αυτής της συμφωνίας, οι βρετανικές και οι αμερικανικές αρχές μετέφεραν στη Γαλλία χιλιάδες Γερ μανούς αιχμαλώτους πολέμου. Όπως αναφέρθηκε, οι Γάλλοι τους φέρθηκαν τόσο απαίσια, που οι υπόλοιποι Σύμμαχοι ανα γκάστηκαν να διαμαρτυρηθούν.* Κι ενώ η δίκη της Νυρεμβέργης βρισκόταν περίπου στη μέση της διάρκειάς της, το Συμβούλιο Ελέγχου των Συμμάχων εξέδωσε το Φεβρουάριο του 1946 έναν νέο νόμο στις ζώνες των Δυτικών, σύμφωνα με τον οποίο όλοι οι Γερμανοί ηλικίας από δεκατεσσά ρων μέχρι εξήντα πέντε ετών και όλες οι Γερμανίδες μεταξύ δ ε καπέντε με πενήντα ετών, θα μπορούσαν να υποχρεωθούν σε κα ταναγκαστική εργασία. Άρνηση εργασίας θα είχε ως συνέπεια την κατάσχεση του δελτίου τροφίμων - ποινή που θεωρήθηκε «απάν θρωπη» από το Δικαστήριο, όταν επιβαλλόταν από τους Γερμα νούς.

Οι Αμερικανοί, οι Βρετανοί και οι Γάλλοι επικεφαλής κατήγο ροι ήταν έτοιμοι στις 10 Οκτωβρίου του 1945 να καταθέσουν το κατηγορητήριο στο Δικαστήριο. Για μια ακόμη φορά, οι Ρώσοι ήταν αυτοί που δεν συμφωνούσαν, με τη δικαιολογία ότι ο κατή γορός τους Στρατηγός Rudenko απούσιαζε. Ο Jackson έστειλε τον γιο του στην Ουάσινγκτον να αναφέρει ποια ήταν η κατάστα ση. «Ο Bill θα σου πει για τις συνεδριάσεις» έγραφε στη γυναίκα του την ίδια ημέρα. «Μοιάζουν κάπως σαν φάρσα. Πολύ θλιβε ρές από μερικές απόψεις - όχι πως είναι τόσο τραγικά τα πράγ ματα, αλλά θα μπορούσαν να είναι πολύ καλύτερα».27 Ο Rudenko δεν έφτασε παρά την Παρασκευή στις 12 του μηνός. Συμφωνήθηκε να κατατεθεί το κατηγορητήριο σε δημόσια συνε * Σ .τ.Σ .: Βλ. σελ. 237-8.

206


δρίαση τη Δευτέρα και ταυτόχρονα να δοθεί στη δημοσιότητα παγκοσμίως, στις οκτώ το βράδυ της ίδιας ημέρας. Την προηγούμενη Κυριακή όμως, ο Rudenko βρήκε φραστικά λάθη και επέμενε σε στρεψόδικες αλλαγές που θα καθυστερούσαν την κατάθεση του κατηγορητηρίου μέχρι την Πέμπτη 18 του μηνός. Ο Jackson, εξορ γισμένος, σημείωνε το ίδιο βράδυ: «Ο Rudenko διατύπωσε αντιρ ρήσεις σχετικά με το κατηγορητήριο: Πρώτον δεν ακριβολογούσε - οι ανακρίβειες που επεσήμανε ήταν ασήμαντες, και όλες αφο ρούσαν νούμερα που μας είχε δώσει ο ίδιος. Δεύτερον, η μετάφρα ση στα ρωσικά δεν ήταν ακριβής και έπρεπε να ξαναγίνει. Δεν γνωρίζουμε ποιοι ήταν οι πραγματικοί λόγοι» παρατήρησε ο Jack son μελαγχολικά στη γυναίκα του.28 τώρα γνωρίζουμε ότι οι Ρώσοι είχαν αρχί σει να νιώθουν άβολα με την ιδέα της διεξαγωγής της δίκης. Φο βούνταν πως με αυτήν θα άνοιγαν οι ασκοί του Αιόλου. Στις 20 Σεπτεμβρίου, ο επικεφαλής δημόσιος κατήγορος του Στάλιν, ο Andrei Vyshinsky, είχε στείλει τον νομικό του σοβιετικού στρα τού N.D. Zorya, αεροπορικώς απύ τη Μύσχα στο Λονδίνο για να συζητήσει με τον Τπουργύ Εξωτερικών Μολότοφ, που βρισκόταν εκεί για διαβουλεύσεις, το ακανθώδες πρόβλημα των «ανεπιθύ μητων ερωτήσεων» που θα μπορούσε να υποβάλει η υπεράσπιση στη Νυρεμβέργη και οι οποίες αναμενόταν πως θα ήταν πολυά ριθμες.29 Το Δικαστήριο ενημερώθηκε εγκαίρως γι’ αυτές τις καινούργιες καθυστερήσεις και με φανερή ευχαρίστηση, ο Jackson διαπίστωσε ότι ο Τύπος έριχνε την ευθύνη στους Ρώσους.30 Ο ίδιος, χωρίς να εκδηλώνεται, είδε ευμενώς την καθυστέρηση· έγραφε στο ημερο λόγιό του: «Μας δίνει λίγη περισσότερη άνεση χρόνου, στους κα τηγορουμένους και σε εμάς, να προετοιμαστούμε για τη δίκη... Εγώ γράφω και ξαναγράφω την εναρκτήρια ομιλία μου. Είναι η ευκαιρία της ζωής μου να πω ορισμένα πράγματα που αξίζει τον κόπο να ειπωθούν για το Διεθνές Δίκαιο».31 Ο Δικαστής Biddle συμπέρανε πως ο Rudenko είχε ζητήσει την αναβολή, επειδή το κατη γορητήριο περιείχε ανακρίβειες ως προς τον αριθμό των θυμάτων των Ναζί στη Ρωσία και την Πολωνία. Από την αδιαλλαξία του Ρώσου, ήταν φανερό πως έπαιρνε οδηγίες από τη Μόσχα.32 Τελικά, στις 18 Οκτωβρίου στις 10:30', το Διεθνές Στρατιωτι κό Δικαστήριο συνεδρίασε για πρώτη και τελευταία φορά δημό σ τ η ν π ρ α γ μ α τ ικ ό τ η τ α ,


207

σια στο Βερολίνο, στη μεγάλη αίθουσα των συνεδριάσεων του Συμμαχικού Συμβουλίου Ελέγχου στη Potsdamer Strasse. Από εκεί θα μεταφερόταν στη Νυρεμβέργη, όπου θα άρχιζε η κανονι κή διαδικασία, μετά από έναν μήνα. ΕΤΣΙ, ΕΝΩ οι ν ο μ ικ ο ί διαπραγματεύονταν και παζάρευαν, οι κρα τούμενοι μαράζωναν στη φυλακή της Νυρεμβέργης, κάτω από εξαιρετικά δυσάρεστες συνθήκες. Ούτε η ηλικία ούτε το προηγού μενο υψηλό αξίωμα ήταν αρκετά για να εξαιρεθεί ένας κρατούμε νος από τις παρενοχλήσεις των απηυδισμένων φρουρών και των υπαξιωματικών του Andrus, οι περισσότεροι από τους οποίους ήταν δυσαρεστημένοι επειδή, εξαιτίας αυτών των κρατουμένων, θα παρέμεναν στην Ευρώπη πολύ περισσότερο καιρό απ’ ό,τι οι συνάδελφοί τους, που είχαν ήδη επιστρέψει στην πατρίδα και ε ί χαν απολυθεί. Αρχικά είχε απαγορευθεί στους κρατουμένους να πλησιάζουν ο ένας τον άλλο σε απόσταση μικρότερη από εννέα μέτρα. Ε π ί σης, συζητιόταν αν θα έπρεπε να φορούν τις χειροπέδες ακόμη και στο εδώλιο. 0 Andrus αρνήθηκε να επιτρέψει στον Διεθνή Ερυθρό Σταυρό να έρθει σε επαφή με τους κρατουμένους. Τα χριστουγεννιάτικα δέματα του Ερυθρού Σταυρού κατασχέθηκαν μόλις έφθασαν. Στον ηλικιωμένο Hjalmar Schacht απαγόρευσαν να κοιμάται στο πλάι. 0 Στρατάρχης Κάιτελ, εξηντατριών ετών, από τα οποία τα σαράντα τρία τα είχε περάσει στο στρατό, βασανιζόταν από πόνους στον αυχένα και δεν του έδιναν καμιά θεραπεία για τί δεν είχαν στη διάθεσή τους φάρμακα. «Επειδή δεν υπήρχαν καρέκλες με πλάτη», έγραφε ο Κάιτελ, «ο ι συνεχείς πόνοι στην ράχη ήταν ένα διαρκές μαρτύριο για έναν άνθρωπο πάνω από εξήντα ετών».33 Οι περισσότεροι κρατούμενοι υπέφεραν από την πείνα και από το κρύο, αφού τα παράθυρα των κελιών τους δεν είχαν τζάμια, και τα πλαστικά που τα κάλυπταν δεν εφάρμοζαν καλά σχηματίζοντας ρεύμα αέρα. 0 Στρατάρχης Werner von Blomberg αργοπέθαινε αβοήθητος από καρκίνο. Στις 13 Φεβρουάριου, την πρώτη επέτειο των συμ μαχικών αεροπορικών βομβαρδισμών που ισοπέδωσαν τη Δρέσδη, ο Στρατάρχης Milch πληροφορήθηκε ότι ο Blomberg δεν έτρωγε τίποτε επί ημέρες και ήταν εξασθενημένος, σε άθλια κατάσταση. Ο Milch είπε στον Γερμανό γιατρό ότι ο Στρατάρχης θα έπρεπε να

208


μεταφερθεί σε νοσοκομείο. «Ο Αμερικανός γιατρός συμφώνησε», έγραφε το ίδιο απόγευμα ο Milch στο ημερολόγιό του, «αλλά φο βόταν πως “ λόγω του μίσους που έτρεφαν εναντίον τους”, ο Andrus δεν θα το επέτρεπε». «Είναι φοβερό», συνέχισε ο Milch, «να βλέπεις αυτούς τους ανθρώπους να υποφέρουν τόσο πολύ και να μην μπορείς να τους βοηθήσεις!» Το ίδιο απόγευμα, ο Blom berg μεταφέρθηκε από τη φυλακή και πέθανε στο νοσοκομείο από καρκίνο στις 15 Μαρτίου, στους είδους του Μαρτίου*, την ίδια ημέ ρα που ο Reichsmarschall Γκαίρινγκ ξεκινούσε την τελευταία μ ε γάλη αντεπίθεσή του για να υπερασπιστεί σ’ αυτή τη δίκη την πα τρίδα του. Μόνο για τον Speer βελτιώθηκαν ξαφνικά οι συνθήκες κράτη σής του. Μετά από μία ή δύο εβδομάδες απομόνωσης σε ένα ρυ παρό κελί, με ένα αχυρόστρωμα και βρομερές, κουρελιασμένες κουβέρτες, που βρισκόταν ακριβώς απέναντι από τον διάδρομο που οδηγούσε στο κελί του Γκαίρινγκ, μεταφέρθηκε στην ηλιό λουστη πλευρά της φυλακής και του έδωσαν ένα θάλαμο με κα νονικό κρεβάτι. Εκεί τον επισκέφθηκε για πρώτη φορά ο Συ νταγματάρχης Andrus. Και οι δύο πίστευαν ότι είχαν πει το τ ε λευταίο τους αντίο στο Mondorf. 0 διευθυντής της φυλακής χαι ρέτησε με σαρκασμό, που μόλις διακρινόταν, τον Μοναδικό που σχεδόν Διέφυγε. «Χάρηκα πολύ που σας είδα » του είπ ε.34 Οι δυσάρεστες συνθήκες που επικρατούσαν στη φυλακή ήταν εν μέρει αποτέλεσμα των αναγκαστικά σκληρών μέτρων που ε ί χαν επιβληθεί από τον Andrus για την αποφυγή των αυτοκτονιών. Επιτρεπόταν να υπάρχει μια καρέκλα μέσα στο κελί, μόνο κατά τη διάρκεια της ημέρας, το δε τραπέζι ήταν φτιαγμένο από λεπτό χαρτόνι. Και τα δύο έπρεπε να βρίσκονται σε απόσταση τουλάχι στον 1.20 μ. από τα παράθυρα.35 Όταν αργότερα το Δικαστήριο αποφάνθηκε ότι επιτρεπόταν στους κρατουμένους να έχουν στο κελί τους τα γυαλιά, τις πένες και τα μολύβια τους για να μελε τούν τις υποθέσεις τους, τοποθετήθηκε δίπλα σε κάθε κρατούμεt Σ.τ.Μ .: Ονομαζόταν έτσι από τους Ρωμαίους (idus) η 15η ημέρα των μηνών Μαρτίου, Μαΐου, Ιουλίου και Οκτωβρίου και η 13η των άλλων μηνών, και ήταν αφιερωμένες στον Δία. 0 Πλούταρχος αναφέρει πως ο Καίσαρ, πολύ πριν δο λοφονηθεί, είχε ειδοποιηθεί να φοβάται τους ειδούς του Μαρτίου. Όταν έφθασε η ημέρα, συνάντησε τον μάντη και γελώντας του είπε: «Ήλθαν οι ειδοί του Μαρτίου». Και ο μάντης απάντησε: «Ήλθαν αλλά δεν παρήλθαν». Και πράγματι, την ίδια ημέρα ο Καίσαρ δολοφονήθηκε.


209

νο ένας φύλακας, για όσο χρονικό διάστημα χρησιμοποιούσαν αυ τά τα σύνεργα.36 Τους επέτρεπαν επίσης να χρησιμοποιούν τα γυαλιά τους στο Δικαστήριο, ύταν υπήρχε ανάγκη να διαβάσουν κάποιο κείμενο. Τα μαχαίρια απαγορεύονταν. Όλα τα φαγητά ήταν ψιλοκομμένα ώστε να τρώγονται με το κουτάλι. 0 κουρέας της φυλακής ξύριζε τους κρατουμένους με ξυράφια ασφαλείας, παρόντος και ενός στρατιώτη.37 Παρ’ όλα αυτά τα μέτρα ασφαλείας, υπήρχαν περιστατικά που έκαναν τον Andrus να έχει εφιάλτες. Μια λεπίδα από χασάπικο μαχαίρι μήκους δωδεκάμισι εκατοστών βρέθηκε στη βαλίτσα του μάρτυρα Walter Buch. Το αιχμηρό λεπτό μεταλλικό διάφραγμα ενός από τα ακουστικά του Γκαίρινγκ εξαφανίστηκε από την αί θουσα του Δικαστηρίου. Κάθε τέτοιο επεισόδιο είχε ως αποτέλε σμα την άσκηση ακόμη περισσότερης πίεσης στους φύλακες και εκείνοι, με τη σειρά τους, ξεσπούσαν στους κρατουμένους. Αργό τερα, ο Andrus ανέφερε ότι μετά την πρώτη αυτοκτονία κρατου μένου του, η ένταση μέσα του έγινε αφόρητη. Το προσωπικό βρι σκόταν σε φοβερή αγωνία. Δύο από τους αρχιφύλακες έπαθαν νευρικό κλονισμό και χρειάστηκε να νοσηλευθούν σε κλινική.38 Αναπόφευκτα υπήρξε αντίδραση σ’ αυτά τα μέτρα εκ μέρους των κρατουμένων και αρκετοί έγραψαν επιστολές που απευθύνο νταν στην προστάτιδα δύναμη· (δεν στάλθηκαν ποτέ). Ο Andrus απέκλεισε αυτές τις διαμαρτυρίες εν τη γενέσει τους, αναγγέλλο ντας αποφασιστικά πως αναστέλλεται μονομερώς η εφαρμογή της Συνθήκης της Γενεύης - μια ανάρμοστη ενέργεια που μπορεί να δι καιολογηθεί μύνο αν λάβει κανείς υπόψη τις συνθήκες που επικρα τούσαν στη φυλακή και την ατμόσφαιρα αμοιβαίου μίσους εκεί. 1. Διά της παρούσης, σας γνω στοποιείτα ι (τυπική φρασεολογία μ ε την οποία άρχιζαν οι ημερήσιες δια τα γές του A ndrus προς το προσωπικό) πως οι δ ια μα ρτυρίες σας για τη μεταχείριση που έχ ετε σ’ αυτό το μ έ ρος, όχι μόνο είνα ι αδικαιολόγητες αλλά κα ι ανάρμοστες. Στηρίζονται πάνω σε τελείω ς λανθασμένους συλλογισμούς, επ ειδή δεν είσα στε ΟΥ ΤΕ ΣΥΛΛΗΦΘΕΝΤΕΣ ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΟΙ ΟΥΤΕ ΑΙΧΜΑΛΩΤΟΙ ΠΟΛΕΜΟΥ. 0 ΣΤΡΑΤΟΣ, ΤΟ ΝΑΥΤΙΚΟ ΚΑΙ ΤΟ ΓΕΡΜΑΝΙΚΟ ΚΡΑΤΟΣ ΕΠΑΨΑΝ ΝΑ ΥΠΑΡΧΟΥΝ. Δεν έχ ετε κανένα δικαίω μα σύμφωνα μ ε τη Συνθήκη της Γενεύης, την οποία το κράτος σας αποκήρυξε συνολικά (sic) και ε π ί σης την π α ραβία σε επ ανειλημμένα. 2. Ε κ π ρο σ ω π είτε μια ομάδα ανθρώπων που επ ί π ερισ σ ότερο από τ ρ ιά

14

2/0


ντα (30) χρόνια θεω ρούσε τ ις συνθήκες «κ ο υ ρ ελ ό χ α ρ τα », τα οποία χρησιμοπ οιούνται μόνο όταν είν α ι προς όφελος μα ς κα ι πα ραβιά ζονται κα ι εξαφανίζονται όταν π ρ ό κ ειτα ι να εφ αρμοστούν σε άλλους ανθρώπους, εκτός από τους Γερ μα νο ύς...

Η δήλωσή του συνεχιζόταν με μία, όχι τελείως αδικαιολόγητη αναφορά, στη μεταχείριση από τη Γερμανία των δικών της κρα τουμένων, ειδικά δε αυτών στα στρατόπεδα συγκεντρώσεως.39 Φαίνεται, ότι κάποια ανώτερη αρχή είχε θεσπίσει νέους κανο νισμούς αφότου οι κρατούμενοι εγκατέλειψαν το στρατόπεδο του Mondorf. Στους κανόνες αυτούς και τους κανονισμούς που εκδόθηκαν εκεί το Μάιο του 1945, ο Andrus ανέφερε: «Όλα τα πρόσωπα που είναι έγκλειστα στο CCPWE#32 (ASHCAN) θεωρού νται αιχμάλωτοι πολέμου (PWs)». Μετά από την προειδοποίηση ότι οποιοσδήποτε αιχμάλωτος πολέμου επιχειρήσει να δραπε τεύσει θα πυροβολείται αμέσως, ο Andrus κατέληγε: «Κ άθε πα ράβαση θα τιμωρείται σύμφωνα με τη Συνθήκη της Γενεύης και τους Κανόνες και τους Όρους που ισχύουν εν καιρώ πολέμου».40 Εδώ στη Νυρεμβέργη δεν έγινε καμιά άλλη συζήτηση για τη Γ ε νεύη ή τη νομική κατάσταση των αιχμαλώτων πολέμου.41 Ωστό σο, τους αύξησαν τα ντους από ένα σε δύο την εβδομάδα και ο Andrus θεώρησε πως, αν και απαγορεύονταν οι χαιρετισμοί μ ε ταξύ των κρατουμένων και του συμμαχικού προσωπικού, η υπό κλιση ήταν αποδεκτή.42 ΑΠΟ ΤΗ σ τ ιγ μ ή που το Δικαστήριο αυτό ιδρύθηκε για να προστα τεύσει και να προαγάγει τους κανόνες του Διεθνούς Δικαίου, αξί ζει να κάνουμε κάτι περισσότερο από ένα σύντομο σχόλιο, στο γεγονός ότι η Συνθήκη της Γενεύης την οποία είχαν υπογράψει τόσο οι Σύμμαχοι όσο και η Ναζιστική Γερμανία, προβλέπει ρητά ότι κανένα από τα συμβαλλόμενα μέρη δεν μπορεί να αναστείλει την εφαρμογή της για έναν ολόκληρο χρόνο μετά τη διακοπή των εχθροπραξιών, ακριβώς για να αποτραπούν αυτές οι καταχρή σεις. Επιπλέον, όταν ο Υπουργός του Χίτλερ δρ. Γκαίμπελς τον παρότρυνε να παραβεί τη Συνθήκη της Γενεύης μετά το βομβαρ δισμό της Δρέσδης, αρνήθηκε να το κάνει (ύστερα από παρεμβά σεις μεταξύ άλλων και των Νταίνιτς και Ρίμπεντροπ, οι οποίοι ήταν και οι δύο κατηγορούμενοι στη Νυρεμβέργη). Επίσης δεν χρησιμοποίησε τα τεράστια αποθέματα αερίων που προσβάλ


211

λουν το κεντρικό νευρικό σύστημα, ακριβώς για να μην παραβεί τις συνθήκες που απαγόρευαν τη χρήση τους. Με λίγα λόγια, η νομική κατάσταση των αιχμαλώτων πολέ μου, με όλα τα δικαιώματα που απορρέουν από αυτή, προστα τευόταν από τη Συνθήκη, και σύμφωνα με το νόμο, δεν αναγνω ριζόταν το δικαίωμα ούτε στον Αϊζενχάουερ ούτε στους ανωτέρους του ή τους κατωτέρους αξιωματικούς του, όπως ο Συνταγ ματάρχης Andrus, να την καταργούν.

Όσο δυσάρεστη και αν ήταν η γενική κατάσταση στη φυλακή, υπήρχαν και αντισταθμίσματα. Ο Andrus ήταν αποφασισμένος να μη διαφύγει απύ την αγχόνη ούτε ένας κρατούμενος, και έτσι η ιατρική φροντίδα που τους παρείχαν ήταν καλύτερη από αυτή που είχαν οι Γερμανοί έξω από τη φυλακή. Γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο, ο Άλμπερτ Γκαίρινγκ, αδελφός του Χέρμαν, είχε ζητήσει επίσημα το Δεκέμβριο να επιστρέφει στη φυλακή της Νυρεμβέρ γης όπου είχε κρατηθεί ως μάρτυς. (Ο Andrus πρότεινε την απόρ ριψη της αίτησης.)43 Εκτός από τους Αμερικανούς στρατιωτικούς γιατρούς, τους γιατρούς γενικής ιατρικής, τις νοσοκόμες και έναν οδοντογιατρό, υπήρχαν και τέσσερις Γερμανοί στο υγειονομικό προσωπικό. Ο Γερμανός γιατρός της φυλακής ήταν ο Ludwig Pflücker, Επία τρος, που καταγόταν από το Bad Wildungen και ήταν ουρολό γος. Ως βοηθούς είχε έναν οδοντογιατρό, τον Heinz Hoch, έναν νοσηλευτή, τον' δεκανέα Phillip Hambach και έναν φυσικοθεραπευτή, τον στρατιώτη Walter Haar, που επισκέπτονταν τους κρα τουμένους μαζί με τον Pflücker.44 Οι Αμερικανοί είχαν αιχμαλωτίσει τον Pflücker, του είχαν αφαιρέσει όλα του τα υπάρχοντα, και τον είχαν μεταθέσει στη φυλακή για να φροντίζει τους κρατουμένους - κατηγορουμένους και μάρτυρες μαζί. Για διάφορους λόγους ο Ludwig Pflücker είναι μια ειδική περίπτωση που αξίζει να την προσέξουμε. Μεταξύ των κρατουμένων ήταν πολύ δημοφιλής. «Είναι γιατρός με τα όλα του» παρατηρούσε ο Streicher. Μ ε την κορμοστασιά του βορείου, τα ξανθά μαλλιά και τα γαλάζια μά τια του, ήταν πάντα ευδιάθετος. Ήταν αδύνατον να αναλογιστεί

2/2


κανείς τα μικρά ή τα μεγάλα βάσανα της φυλακής χωρίς να τον θυμη θεί. Αν η ημέρα σου φαινόταν ζοφερή μέσα από τα μικρά σιδερόφρα χτα παράθυρα της φυλακής, αρκούσε το χαρούμενο του «Καλημέρα, πώς πάνε σήμερα τα πράγματα;» για να κάνει και τον πιο μελαγχολι κό κρατούμενο να βγει από το καβούκι του και να ανθίσει ένα χαμό γελο στα χείλη του. Η αμερικανική διοίκηση της φυλακής του είχε απόλυτη εμπιστοσύνη και αυτό του έδινε τη δυνατότητα να κάνει πολ λές μικροδιευκολύνσεις στους κρατουμένους, όπως να τους δίνει κα νένα τσιγάρο, ένα κομμάτι σοκολάτα ή μερικά σπασμένα μπισκότα.45 Σημαντική ήταν η αίσθηση της συναδελφικότητας που είχε ανα πτυχθεί μεταξύ των κρατουμένων. Οι Αμερικανοί είχαν υποτιμή σει τη γερμανική νοοτροπία. 0 Στρατάρχης Milch, που έφθασε στη φυλακή στις 12 Οκτωβρίου, προερχόμενος από την Αγγλία επειδή πίστευαν πως θα κατέθετε ως μάρτυς κατηγορίας, είχε μια τόσο εξευτελιστική μεταχείριση, που αποφάσισε να συνεργα στεί μύνο με τους δικηγύρους υπεράσπισης, οποιοδήποτε και αν ήταν το κύστος για τον ίδιο. Οι κρατούμενοι στην πτέρυγα των μαρτύρων πληροφορήθηκαν από διαδόσεις μέσα στη φυλακή την εντυπωσιακή αλλαγή της φυσικής κατάστασης του Γκαίρινγκ. Ο Milch, ο ασθενής von Blomberg, όσο καιρό έζησε, και ο Στρατηγός Χάιντς Γκουντέριαν, είχαν σχηματίσει μια μικρή ομάδα σ’ αυτή την πτέρυγα. Μια λιγότερο ελκυστική ομάδα είχε σχηματισθεί γύρω από τους αξιωματικούς του Γενικού Επιτελείου - τους Φραντς Χάλντερ, Nikolas von Falkenhorst και Walter Warlimont. Αυτοί οι Στρατη γοί είχαν σχηματίσει τη δική τους παρέα και έκαναν βύλτες στο περιφραγμένο με θάμνους κομμάτι του κήπου της φυλακής, δίνο ντας στους υπύλοιπους να καταλάβουν ότι επιθυμούσαν να μ έ νουν μύνοι τους - μια επιθυμία που οι υπουργοί και οι Gauleiter ικανοποιούσαν ευχαρίστως. ❖

❖

❖

❖

♦>

Κατά τη διάρκεια του Οκτωβρίου και του Νοεμβρίου του 1945, το OSS είχε συνεργαστεί παράλληλα με τους νομικούς του στρατού έτσι ώστε να επιφέρουν τυχύν βελτιώσεις στο φάκελο εναντίον των κατηγορουμένων. Οι μέθοδοι που ακολουθούσαν συχνά ήταν περισσότερο δόλιες απ’ ό,τι αμερόληπτες.


2/3

Οι προσωπικοί φάκελοι του Jackson περιέχουν ενοχλητικές αποδείξεις για παραποιήσεις και καταστροφή αποδεικτικών στοιχείων. Όταν προβλήθηκε αποκλειστικά για το προσωπικό του Jackson, στις 14 Νοεμβρίου, το φιλμ Το σχέδιο των Ναζί που γυρίστηκε από το OSS για να παρουσιάσει τη συνωμοσία που στοιχειοθετείται στο Άρθρο 1 του κατηγορητηρίου, τον προειδο ποίησαν πως υπήρχαν ελάχιστα στοιχεία που θα ήθελαν να αρνηθοόν, στα σοβαρά, οι κατηγορούμενοι, ενώ υπήρχαν πολλά, από τα οποία θα μπορούσε να επωφεληθεί η υπεράσπιση, και αυτά θα έπρεπε να κοπούν. «Θα μπορούσα», έγραφε ένας ειδικός στον Jackson, «κατά τη διαδικασία του μοντάζ, να περιορίσω τις σκηνές που αναφέρονται στην είσοδο των Γερμανών στην Αυ στρία, τη Σουδητία1 και το Ρήνο, όπου τα χαμογελαστά πρόσω πα, οι σημαίες που κυμάτιζαν και οι ανθοδέσμες με τις οποίες τους υποδέχονταν, εκμηδενίζουν τους ισχυρισμούς μας πως με αυτές τους τις πράξεις οι Ναζί σχέδιαζαν ή απειλούσαν την κή ρυξη πολέμου εναντίον των γειτόνων τους».46 Επίσης, επρόκειτο να προβληθεί και ένα φιλμ για το γκέτο της Βαρσοβίας/Ενας Ταγματάρχης από το προσωπικό του Jackson το παρακολούθησε και έμεινε εμβρόντητος με αυτά που είδε: την αστυνομία του γκέτο να συνεργάζεται με τους Ναζί και πνευματι κά ανάπηροι να εκτελούνται. Πρότεινε, αυτό το φιλμ να μην προ βληθεί για τους ίδιους λόγους. Αυτή ήταν ακριβώς η τύχη και ενός άλλου φιλμ, που γυρίστηκε ειδικά για να προβάλει «τα λάφυρα της Τράπεζας του Ράιχ» στη Φρανκφούρτη, γιατί την τελευταία στιγμή ανακάλυψαν πως δεν υπήρχαν αποδείξεις ότι πράγματι τα λάφυρα προέρχονταν, όπως ισχυρίζονταν, από τους κρατουμέ νους στα στρατόπεδα συγκεντρώσεως.47 Φυσικά υπήρχαν πολλοί στις ομάδες των κατηγόρων που εξα κολουθούσαν ή ήθελαν να πιστεύουν τους παρατραβηγμένους μύθους για τις φρικτές πράξεις των Ναζί. Ένας Αμερικανός δικη γόρος στην ομάδα του Kempner έγραφε στους δικούς του εκείνη την εποχή από τη Νυρεμβέργη. «Φαντάσου πως έβαζαν τους οδοντογιατρούς να βγάζουν όλα τα χρυσά σφραγίσματα και τα t Σ.τ.Μ .: Έτσι αποκαλείται το βορειοδυτικό ορεινό τμήμα της Βοημίας και της Σιλεσίας στην Τσεχοσλοβακία, όπου υπήρχε ανάμεικτος πληθυσμός Τσέχων και Γερμανών. Οι τελευταίοι, κατά τα έτη 1945-46 μετά τη Συμφωνία της Γιάλτας, μεταφέρθηκαν στη Γερμανία.

214


δόντια των θυμάτων τους πριν τους σκοτώσουν, και ενώ είχαν ακόμη τις αισθήσεις τους! Υπάρχουν φωτογραφίες εργοστασίων όπου έφτιαχναν σαπούνι, στις οποίες φαίνεται ότι χτυπούσαν τα θύματα, κυρίως Πολωνούς, με ένα αιχμηρό εργαλείο και τους έκοβαν τα κεφάλια. Στη συνέχεια έβραζαν σε καζάνια, χωριστά τα κεφάλια και χωριστά τα σώματα. Σε ένα καζάνι βρέθηκαν 300 κεφάλια».48Όλα αυτά ήταν φυσικά αποκυήματα φαντασίας. Τέτοια και άλλα πολλά κατατέθηκαν ενόρκως στη Νυρεμβέρ γη. Ένας Πολωνός, μέλος της Επιτροπής των Ηνωμένων Εθνών για τα Εγκλήματα Πολέμου, είχε καταθέσει ενόρκως πως άνθρω ποι είχαν σκοτωθεί με ατμό στα στρατόπεδα εξολόθρευσης του Belzec και της Treblinka.49 Τρία μέλη του προσωπικού του Jack son, ο James Β. Donovan, ο Αντισυνταγματάρχης Calvin A. Behle του τμήματος του Γενικού Επιτρόπου Στρατοδικείου και ο Υπολοχαγός Hugh Daly της 32ης Μεραρχίας Rainbow50t των ΗΠΑ, ε ί χαν υποβάλει γραπτή ένορκη κατάθεση, σύμφωνα με την οποία όπως είχαν διαπιστώσει, υπήρχαν θάλαμοι αερίων στο στρατό πεδο του Νταχάου. Ο Τσέχος κρατούμενος δρ. Franz Blaha είχε καταθέσει επίσης ενόρκως ότι αυτοί οι θάλαμοι υπήρχαν.51 (Η γερμανική κυβέρνηση εξακολουθεί να βεβαιώνει πως ποτέ δεν λειτούργησαν θάλαμοι αερίων στο Νταχάου.) Παρομοίως, το Δικαστήριο αποδέχθηκε πρόθυμα το προπα γανδιστικό παραμύθι -που πρώτος εμπνεύσθηκε ο ευφυέστατος σοβιετικός προπαγανδιστής Ίλια Έρενμπουργκ- ότι οι Ναζί έφτιαχναν σαπούνι από τα υπολείμματα των θυμάτων τους, και ότι έφθαναν στο σημείο να τους βάζουν και μια σφραγίδα με τα αρχικά PJF (Pure Jewish Fat - αγνό εβραϊκό λίπος).52 Οι Ρώσοι υπέβαλαν στο Δικαστήριο τα αποδεικτικά στοιχεία με αρ. USSR196 («συνταγή για την παρασκευή σαπουνιού από ανθρώπινα σώματα»), 197 (επίσημη έκθεση των Zyg και Mazur) και 393 («δείγματα σαπουνιών φτιαγμένων από ανθρώπινα σώματα») για να υποστηρίξουν αυτούς τους ισχυρισμούς τους. Επί χρόνια μετά, τέτοια κομμάτια σαπουνιού αποτέλεσαν μέρος ενός νοση ρού εμπορίου μεταξύ εμπόρων αξιοπερίεργων αντικειμένων στο Ισραήλ και ορισμένα από αυτά θάφτηκαν μετά από επιμνημόσυf Σ.τ.Μ .: Υποκοριστικό μιας μεραρχίας του Στρατού των ΗΠΑ, που ήταν η πρώτη μάχιμη μεραρχία που έφθασε στη Γαλλία κατά τον Α' Παγκόσμιο Πό λεμο.


2/5

νη δέηση σε εβραϊκά νεκροταφεία. Ο λόγος για τον οποίο θα ήθε λαν οι Ναζί να πλένουν το πρόσωπό τους με τα λείψανα των ορ κισμένων εχθρών τους, αποτελεί ακόμη ένα άλυτο μυστήριο. Αν και έχει περιληφθεί στην τελική απόφαση του Δικαστηρίου της Νυρεμβέργης -και από τότε θεωρήθηκε στη σύγχρονη Γαλλία αδίκημα η αμφισβήτηση του ιστορικού γεγονότος της ύπαρξης ενός τέτοιου σαπουνιού- οι εμπειρογνώμονες επί των ισραηλινών αρχείων αποφάνθηκαν δημοσίως για μια ακόμη φορά το 1990, πως αυτή η «ιστορία με τα σαπούνια» ήταν, και εξακολουθεί να είναι, ένα προπαγανδιστικό ψέμα.53 Βέβαια, όπως λέει και ένα γερμανικό γνωμικό: «Τ α ψέματα έχουν μακριά πόδια». Ακόμη και το 1995, το παραμύθι για τα σαπούνια διαδόθηκε άλλη μια φορά ευπειθώς, από έγκυρες εφη μερίδες στη Γερμανία.54

11 Ο ΕΣ, ΟΥΤΕ ΠΟΥ ΘΥΜΟΤΑΝ TON REICHSMARSCHALL

με ειδικό αεροπλάνο, από την Ουαλία στη Νυρεμβέργη στις 8 Οκτωβρίου του 1945. Με το ίδιο αεροπλάνο έφθασαν και όλα τα ιατρικά έγγρα φα και τα ημερολόγια στα οποία είχαν καταγραφεί όλα τα σχετι κά με την κράτησή του στη Βρετανία.1 Στις προσωπικές του απο σκευές υπήρχαν όλα του τα υπάρχοντα που είχε συγκεντρώσει ως κρατούμενος στη Σκωτία, την Αγγλία και την Ουαλία, μετά την αποτυχία της ειρηνευτικής του αποστολής στη Βρετανία, το Μάιο του 1941 - χειρύγραφες σημειώσεις του για το σοσιαλισμύ, την κατάσταση της υγείας του, την ατομική βόμβα, τα οικονομικά και την ανοικοδόμηση, τα κείμενα των συνεντεύξεών του με τους Λόρδους Simon και Beaverbrook, καθώς και ένας αριθμός απύ μυστηριώδη σφραγισμένα πακέτα. Τα τελευταία, τα οποία περι είχαν τις αποδείξεις που χρειαζόταν για να καταδείξει ότι οι Β ρε τανοί τον δηλητηρίαζαν και του χορηγούσαν ναρκωτικές ουσίες, του τα πήραν παρά τις διαμαρτυρίες του. Ο Ες ήταν τώρα πενήντα δύο ετών και ισχυριζόταν πως δεν θυμόταν τίποτε άλλο εκτός από το όνομά του. Το είδε γραμμένο με μπογιά στην πόρτα του κελιού του, στον δεύτερο ύροφο της φυλακής, ύπου τον συνόδεψαν οι φρουροί του Andrus. 0 νέος τρόφιμος της φυλακής στη Νυρεμβέργη προσποιού-

0

ρ ο ύ ν τ ο λ φ ε ς ε ί χ ε ε π ις η ς μ ε τ α φ ε ρ θ ε ι ,

Ο ΕΣ, ΟΥΤΕ ΠΟΥ ΘΥΜΟΤΑΝ TON REICHSMARSCHALL

2/7

νταν ότι έπασχε από αμνησία, όποτε τον συνέφερε, αλλά θυμή θηκε να φορέσει την περίφημη στολή του της Λουφτβάφε για την πρώτη του ανάκριση από τον Συνταγματάρχη Amen, την επόμε νη ημέρα, στις 9 Οκτωβρίου. Ο επίσημος φωτογράφος απαθανάτισε την απίθανη σκηνή - ο υπαρχηγός του Χίτλερ καθισμένος αναπαυτικά σε μια καρέκλα με σκληρή ράχη, φορώντας τις φοδραρισμένες με δέρμα μπότες αεροπόρου, με φερμουάρ μέχρι το γόνατο. Ζήτησε να απαντήσει στις ερωτήσεις στα γερμανικά και με αυτό τον τρόπο ο Ες εκμεταλλευόταν τα πολύτιμα δευτερόλε πτα που μεσολαβούσαν, για να μελετήσει τις κατάλληλες απα ντήσεις που θα έδινε ένας «άνθρωπος που γνώριζε ελάχιστα πράγματα». Τα λεπτομερή πρακτικά περιέχουν μερικές από τις πιο ευτράπελες στιχομυθίες που ακούστηκαν σ’ αυτή τη δίκη. Παραδέχτηκε ότι λεγόταν Ρούντολφ Ες, αλλά όταν ο Amen τον ρώτησε: «Ποιο ήταν το τελευταίο αξίωμα που κατείχατε;» απάντησε: «Δυστυχώς αυτό συμπίπτει με την περίοδο για την οποία δεν θυμάμαι πλέον τίποτε... Υπάρχουν πολλές περιπτώ σεις που δεν μπορώ να θυμηθώ ούτε τι συνέβη πριν απύ δέκα ή δεκατέσσερις ημέρες». Ο Συνταγματάρχης τον ρώτησε απότομα ποια περίοδο δεν μπορούσε να θυμηθεί. Ο Ες αναγκάστηκε να απαντήσει: «Ας πούμε, οτιδήποτε συνέβη πριν από δεκατέσσερις ημέρες. Συμ βαίνει συχνά να συναντώ ανθρώπους και να μην θυμάμαι ούτε τη φυσιογνωμία τους όταν τους συναντώ ξανά. Είναι φοβερό!» Χθες, κάπου εδώ, κάποιος γιατρός μου είπε -αλλά ίσως να ήταν και κάποιος υπάλληλος- πως συμβαίνει καμιά φορά οι άνθρωποι να μη θυμούνται πια ούτε το όνομά τους και πως ίσως ένα σοκ να επαναφέρει τη μνήμη μου». Παίρνοντας ένα αξιολύπητο ύφος συμπλήρωσε: «Ε ίνα ι τραγικό - τα πάντα κρέμονται από αυτό, γιατί θα πρέπει να υπερασπιστώ τον εαυτό μου στη δίκη». «Εννοείτε πως δεν μπορείτε να θυμηθείτε ούτε ποιο ήταν το τελευταίο επίσημό σας αξίωμα στη Γερμανία;» «Ακριβώς! Δεν θυμάμαι τίποτε. Είναι σαν να υπάρχει μια πυ κνή ομίχλη». «Θυμόσαστε τι ήσαστε στη Γερμανία;» «Φυσικά», συνέχισε ο Ρούντολφ Ες, «πιστεύω πως αυτό είναι αυτονόητο, επειδή μου το έχουν πει τόσες πολλές φορές. Αλλά δεν θυμάμαι πού ακριβώς ήμουν - ούτε ακόμη και πού κατοικού σα. Όλα έχουν εξαφανιστεί. Χάθηκαν!»

218


Μια σκέψη ήλθε στο μυαλό του Amen. «Πώς γνωρίζετε ότι υπάρχει σε εξέλιξη κάποιου είδους διαδικασία, καθώς λ έτε;» Ο υπαρχηγός του Φύρερ αντέδρασε ευθέως. «Μ α όλοι συζη τούν συνεχώς για τη δίκη. Διάβασα σχετικά στις εφημερίδες... και μόλις χθες μου μίλησαν γ ι’ αυτή. Και όταν μεταφέρθηκα εδώ μου είπαν ότι βρίσκομαι για τη δίκη στη Νυρεμβέργη/Ενα τέτοιο μεγάλο γεγονός είναι φυσικό να με εντυπωσιάσει, και έτσι το θυ μάμαι. Το σκέπτομαι συνεχώς τις νύχτες». «Αλλά δεν γνωρίζετε για ποιο λόγο διώ κεστε;» «Δεν έχω ιδέα» είπε ο Ες. Αλλά δεν μπόρεσε να αντισταθεί στον πειρασμό να πετάξει καταπρόσωπο στον Αμερικανό Συ νταγματάρχη: «Γνωρίζω πως είναι μια πολιτική δίκη...Ίσως και να μου είπαν κάποτε γιατί κατηγορούμαι. Αλλά δεν το θυμάμαι». «Θυμάσθε πόσο καιρό μείνατε στην Αγγλία;» «Όχι... όταν ξεκινήσαμε για να έλθουμε εδώ, μου είπαν πως είχα μείνει εκεί πολύ καιρό». Σπρώχνοντας πάνω στο γραφείο του ένα βιβλίο με νόμους και διατάγματα της ναζιστικής περιόδου, που τους είχε υπογράψει ως αναπληρωτής του Φύρερ το 1937, ο Amen τον ρώτησε αν το είχε ξαναδεί. Ο Ες έδειξε την υπογραφή του: «Αυτή εδώ είναι δ ι κή μου», είπε και, αφού διάβασε μερικές σελίδες όπως του ζήτη σε ο Amen, συνέχισε: «Αυτό είναι εντάξει. Δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία γι’ αυτό». Αλλά ως προς το αν αυτός το είχε συντάξει, υπήρχε κενό στη μνήμη του, είπε. «Δεν θυμόσαστε να έχετε κάποια ανάμειξη με τη θέσπιση δια φόρων νόμων στη Γερμανία;» τον ρώτησε ο Amen. Ο Ες εξέφρασε την έκπληξή του. «Εννοείτε πως εγώ... θέσπιζα νόμους; Ούτε που το φαντάστηκα... Σύμφωνα με αυτό», συνέχισε δείχνοντας με το δάκτυλό του το βιβλίο, «θα πρέπει να είχα... χμ... με ποιο τρόπο να το πω; - θα πρέπει να είχα μια πολύ εξέχουσα θέση!» Ο Συνταγματάρχης Amen άλλαξε την τακτική του. «Γνωρίζε τε τι είναι οι Εβραίοι;» «Μάλιστα. Είναι ένας λαός, μια φυλή». «Κ αι δεν σας αρέσουν και πολύ, έτσι δεν είνα ι;» «Ο ι Εβραίοι;Ό χι». «Έτσι θεσπίσατε μερικούς νόμους γ ι’ αυτούς, ή όχι;» «Αν το λέτε εσείς...» είπε ο Ες. και ετςι

συνεχίστηκε αυτή η καταπληκτική ανάκριση, που συχνά


219

άγγιζε τα όρια της φαρσοκωμωδίας, με το ανέκφραστο πρόσωπο του Ες. «Θυμάστε τον Φύρερ;» ρώτησε ο Συνταγματάρχης Amen. «Μάλιστα, τον θυμόμουν όλο αυτύ τον καιρό», είπε ο Ρού ντολφ Ες αναφερόμενος στην εποχή που ήταν έγκλειστος στη Βρετανία. «Είχα μια φωτογραφία του κρεμασμένη στον τοίχο του δωματίου μου. Ο Φύρερ ήταν ο αρχηγός», εξήγησε και τόλ μησε να προσθέσει: «Ήταν μια προσωπικότητα που επίσκιαζε κάθε άλλη στο μυαλό κάθε Γερμανού». Παραδέχτηκε πως γνώ ριζε ύτι ήταν νεκρύς αλλά δεν ήξερε πώς το έμαθε. «Π ιστεύετε ότι του είχατε μιλήσει κάποτε;» «Σύμφωνα με αυτό», είπε ο Ρούντολφ Ες δείχνοντας το βιβλίο στον Amen, «θα πρέπει να του είχα. Αν κάποιος εκδίδει νόμους ως αναπληρωτής του Φύρερ, τύτε θα πρέπει να του έχει μιλήσει». Ο Amen εκμεταλλεύτηκε την ευκαιρία. «Θυμόσαστε λοιπόν πως ήσαστε αναπληρωτής του Φύρερ». «Όχι, το είδα σ’ αυτό το βιβλίο». Μετά από λίγο ο Συνταγματάρχης ρώτησε: «Γ ια τί δεν συμπα θείτε τους Εβραίους;» «Αν χρειαζύταν να σας το εξηγήσω με λεπτομέρειες τότε θα βρισκόμουν αντιμέτωπος με ένα κενό. Το μύνο που ξέρω είναι, ότι αυτό βρίσκεται βαθιά μέσα μου». Βλέποντας ότι αυτή η τακτική δεν οδηγούσε πουθενά, ο Amen δοκίμασε να αναφέρει κάποια ονύματα. Το ύνομα του Ρίμπε ντροπ δεν θύμισε τίποτε στον Ες. «Του Γκαίρινγκ; Ναι κάτι μου θυμίζει». Ο Amen έγειρε προς τα πίσω θριαμβευτικά. «Διάβασα το ύνομά του στην πόρτα», είπε ο Ες με ειλικρινή έκφραση στο πρόσωπό του. «Το μόνο που γνωρίζω είναι πως βρί σκεται εδώ και πως πρόκειται για κάποια σημαντική προσωπικό τητα. Αν μπει κάποιος μέσα σ’ αυτό το δωμάτιο αυτή τη στιγμή», συμπλήρωσε, «και μου πει: “ Αυτός είναι ο Γκαίρινγκ” θα του πω αμέσως: “ Καλημέρα Γκαίρινγκ” » Και πάει λέγοντας: Γκαίμπελς, Lammers, Μπράουχιτς, Κάι τελ, Γιόντλ, τα μέλη του Γενικού Επιτελείου - όλα αυτά τα ονό ματα έδειχναν ότι δεν σήμαιναν τίποτε για τον κρατούμενο. Γνώ ριζε ύτι είχε τελειώσει ο πύλεμος αλλά και αυτύ το είχε μάθει από τις χθεσινές εφημερίδες. «Καταλαβαίνετε τι διαβάζετε στις εφημερίδες;» προσπάθησε να τον ψαρέψει ο Amen. Η ερώτηση έμοιαζε ύπουλη και ο Ρού-

220


ντολφ Ες απάντησε με υπεκφυγές: «Άλλοτε ναι.», είπε, «κα ι άλ λοτε όχι». «Είχατε οικογένεια;» ρώτησε ο Συνταγματάρχης με έναν μάλλον κοροϊδευτικό τρόπο. Τον κρατούμενο φάνηκε να τον διαπερνά μια σιωπηλή σου βλιά αγωνίας. Επί τέσσερα συναπτά χρόνια ο Τσώρτσιλ του αρνιόταν το δικαίωμα να επιστρέφει στο δικό του μέτωπο, όπως επιβάλλεται όταν πρόκειται για στρατιωτικό απεσταλμένο που περνάει την αμυντική γραμμή του εχθρού εκτελώντας ειρηνευτι κή αποστολή - αυτό δηλαδή που είχε κάνει ο Ες το Μάιο του 1941. Θα περνούσαν είκοσι πέντε χρόνια πριν αυτός ο αγέρωχος άνδρας αντικρίσει ξανά τον γιο του. «Είχα τις φωτογραφίες της συζύγου και του μικρού γιου μου κρεμασμένες στον τοίχο μπρο στά στα μάτια μου», απάντησε τελικά, «δίπλα στη φωτογραφία του Φύρερ, όλο αυτό το διάστημα». Επί δύο ώρες συνεχιζόταν αυτή η μάχη, ενώ κρυμμένα μικρό φωνα κατέγραφαν την κάθε λέξη. Παρατήρησε ότι μία υπογραφή του ήταν πλαστή επειδή ήταν γραμμένη “ H ess” και όχι “ Hg/?” . Γνώριζε τι είναι τα αεροπλάνα επειδή συχνά πετούσαν πάνω από το σπίτι του στην Ουαλία. Η λέξη putsch (πραξικόπημα) ηχούσε στο μυαλό του σαν το πλατάγιασμα του νερού όταν το χτυπάς με την παλάμη. «Πώς γνωρίζετε τη διαφορά μεταξύ ενός πρωτοτύπου και ενός αντιγράφου;» τον προκάλεσε ο Amen, όταν ο κρατούμενος χαρακτήρισε ένα από τα τεκμήρια ως προφανώς πρωτότυπο. «Αυτό», εξήγησε πρόθυμα ο Ες στον Αμερικανό αξιωματικό δ εί χνοντας ένα φωτοαντίγραφο με τα δεμένα με χειροπέδες χέρια του, «είναι αντίγραφο. Και αυτό είναι πρωτότυπο. Είναι εύκολο να το καταλάβει κανείς αν τα κοιτάξει». Όταν ρωτήθηκε αν ο πόλεμος εί ναι εγκληματικός, ο Ες χαμογέλασε: «Προφανώς —διαφορετικά θα έπρεπε να ήμουν δολοφόνος για να φορώ αυτές τις χειροπέδες». «Τ ι είναι εγκληματίας πολέμου;» «Θα προτιμούσα», είπε ο Ες κερδίζοντας στο τελευταίο ση μείο, «να σας κάνω εγώ αυτή την ερώτηση».2 Όταν τον έφεραν ξανά μετά το γεύμα για να συνεχιστεί η ανά κριση, ο Ες παρατήρησε πως στα δεξιά του στεκόταν ο Γκαίρινγκ φορώντας τη συνηθισμένη ανοιχτή γκρίζα στολή του, που όμως τώρα του έπεφτε κάπως φαρδιά. Ο Reichsmarschall του χαμογέ λασε πλατιά.


ΖΖ1

«Κοιτάξτε προς τα δεξιά σας...» του είπε ο Amen. «Αυτόν τον κύριο εκεί πέρα...» «Ε κείνον;» ρώτησε ο Ες άτονα. Το πρόσωπό του ήταν ανέκ φραστο. «Δεν με γνωρίζεις;» τον ρώτησε ο Γκαίρινγκ, νιώθοντας να θί γεται η ματαιοδοξία του. «Ποιος είσα ι;» «Ήμασταν πολλά χρόνια μαζί!» «Θα πρέπει να ήταν την ίδια εποχή μ’ εκείνο το βιβλίο που μου έδειξαν το πρωί», συμπέρανε ο Ες και, επιχειρώντας έναν υπαι νιγμό, συμπλήρωσε: «Έχασα τη μνήμη μου για κάποιο διάστημα και τώρα, πριν από τη δίκη, εντελώς». «Δεν με αναγνωρίζεις;» ψέλλισε με κομμένη την ανάσα ο Reichsmarschall. «Προσωπικά όχι, αλλά θυμάμαι το όνομά σου». Για μια στιγμή έμεινε ακίνητος, αλλά κανείς δεν πρόσεξε το ολί σθημα του Ες· κανείς δεν είχε αναφέρει το όνομα του Γκαίρινγκ, αλλά όλοι απολάμβαναν το στραπατσάρισμα του εγωισμού του. «Άκουσέ με Ες», είπε, «ήμουν ο ανώτατος διοικητής της Λουφτβάφε: πέταξες για τη Βρετανία με ένα απύ τα αεροπλάνα μου... Δεν θυμάσαι που έγινα Reichsmarschall σε μια συνεδρίαση του Ράιχσταγκ, κατά την οποία ήσουν και εσύ παρών!» «Αυτό είναι τρομερό!» είπε ο Ες και αναστέναξε, σκηνοθετώ ντας μια παράσταση που θύμιζε θαύμα, της Παναγίας της Λούρδης. «Αν οι γιατροί δεν με βεβαίωναν συνεχώς πως η μνήμη μου θα επανέλθει κάποτε, θα έφθανα σε απόγνωση». « Ε ς !» Μούγκρισε ο Γκαίρινγκ. «Θυμήσου το 1923... Δεν θυ μάσαι που οι δύο μας κάναμε μια απύπειρα πραξικοπήματος (putsch) στο Μόναχο;» «Αυτή η λέξη putsch, αναφέρθηκε ξανά σήμερα το πρωί». «Δεν θυμάσαι που συνέλαβες τον Υπουργό;» «Συνέλαβα τον Υπουργό;» ψέλλισε κατάπληκτος ο Ες, «φ α ί νεται ότι στο παρελθύν είχα αρκετά μπλεξίματα». Είπαν στον Γκαίρινγκ να σταθεί στο πλάι, και ο Amen ζήτησε να φέρουν στο δωμάτιο τον καθηγητή Karl Haushofer, περίφημο γεωπολιτικό, που υπήρξε ο μέντορας του Ες για πολλά χρόνια όταν ο πατέρας του έλειπε για δουλειές στην Αίγυπτο. «M E IN G O TT»

(«Θ εέ μου»), αναφώνησε ο Karl Haushofer όταν

222


αντίκρισε τον αδυνατισμένο και αξύριστο Ες, που το ένα του χέ ρι ήταν δεμένο με χειροπέδη με το χέρι του φρουρού. Ο Ες του έριξε ένα ανέκφραστο βλέμμα. Με δάκρυα στα μάτια ο καθηγη τής τον εκλιπαρούσε: «Αποκαλούσαμε ο ένας τον άλλον με το μικρύ του όνομα επί είκοσι χρόνια». Και συμπλήρωσε με την οδύνη ζωγραφισμένη στο πρόσωπό του: «Ε ίδα τη γυναίκα σου και το παιδί σου και είναι καλά». Πήρε το αριστερό χέρι του Ες που ήταν ελεύθερο και το κράτησε με το δικό του: «Μπορώ να σου σφίξω το χέρι; Ο γιος σου είναι υπέροχος. Τώρα είναι επτά ετών. Τον είδα». Παρ’ όλο που η σκηνή ήταν τόσο οδυνηρή για τον Ες -η συνά ντηση με τον παλιό του φίλο και τα νέα για τη γυναίκα και το γιο του- κατάφερε να φέρει εις πέρας το ρόλο του με απόλυτη ακρί βεια. «Μόνο και μόνο για να ηρεμήσω έναν παλιό φίλο», είπε κοιτώντας τον ανέκφραστα, «μπορώ να σε βεβαιώσω πως οι για τροί μου λένε ότι η μνήμη μου θα επανέλθει..., και τότε θα μπο ρέσω να σε αναγνωρίσω. Ειλικρινά λυπάμαι πολύ». «Θα δεις», του απάντησε ο Karl Haushofer, «θα επανέλθει. Σκέψου το αγοράκι σου - έχει ψηλώσει μέχρι εδώ πάνω», και έδειξε πόσο με το άλλο του χέρι. «Μοιάζει σε σένα και στη μητέ ρα σου». Μίλησε για τη μητέρα του Ες και τη φυλάκισή του από την Γκεστάπο μετά τη φυγή του Ες, για τη Μεγάλη Βρετανία. «Θέλω να σε κοιτάξω στα μάτια», είπε ο καθηγητής, «για τί επί είκοσι δύο χρόνια διάβαζα μέσα στα μάτια σου. Και χαίρομαι που βλέπω ότι σαν να με αναγνωρίζεις κάπως... Θυμάσαι τον Albrecht;» συμπλήρωσε μελαγχολικά, «που σε υπηρετούσε τόσο πιστά; Ήταν ο μεγαλύτερος γιος μου. Τώρα είναι νεκρός». (Τον είχε δολοφονήσει η Γκεστάπο στο Βερολίνο στις 23 Απριλίου.) «Όλα αυτά δεν σημαίνουν τίποτα για μένα», είπε ο Ες, αν και ο θάνατος του Albrecht θα πρέπει να ήταν επίσης ένα πλήγμα γι’ αυτόν. Η α ν τ ιπ α ρ α ς τ α ς η με τον Franz von Papen είχε τα ίδια αποτελέ σματα.3 Όταν έφεραν μετά τον Gauleiter Ernest Bohle, ο Ες είπε απλώς: «Είναι ένας ακόμη κύριος που δεν γνωρίζω». «Αυτό με αφήνει κατάπληκτο», είπε ο Ernest Bohle στα αγγλι κά, με την προφορά της ιδιαίτερης πατρίδας του, του Bradford. Δεν κατάφεραν να κάνουν τον Ες να καταρρεύσει και να αποκαλυφθεί. Γύρισε πίσω στο κελί του βαδίζοντας με τα χέρια δ ε


223

μένα και εκεί πήρε ένα φύλλο χαρτί και άρχισε να κρατάει ένα ημερολόγιο. (Γνωρίζοντας φυσικά πως οι δεσμοφύλακες θα το διάβαζαν.) Β ρ έθη κα α ντιμέτω π ος μ ε τον Γ κ α ίρ ινγκ κα ι έναν άλλο ηλικιω μένο κύριο, μ ε τον οποίο υ π ο τίθ ετα ι πως είχ α μ ε στο πα ρελθόν στενές σ χέ σεις, προφανώς γ ια να βεβα ιω θούν αν θα τους αναγνώριζα. Δεν τους αναγνώρισα.

Την επόμενη ημέρα, στις 10 Οκτωβρίου, ο Amen ρώτησε αρ κετά ευγενικά τον Ες: «Πώς είναι η μνήμη σας σήμερα;» «Δεν έχει αλλάξει τίποτε». Κουβέντιασαν για λίγο ανέμελα και ξαφνικά φάνηκε πως ο Amen άρχισε να χάνει την υπομονή του. «Πώς σας ήλθε αυτή η ιδέα να χάσετε τη μνήμη σας;» Ο Ες τον ρώτησε με ήπιο τρόπο, πώς μια τέτοια ιδέα θα μπο ρούσε να τον βοηθήσει. «Γ ια παράδειγμα, όταν διατάζατε τη δολοφονία διαφόρων ανθρώπων - πράγμα που κάνατε». «Έκανα κάτι τέτοιο;» «Ν α ι», μπλοφάρισε ο Amen. «Αυτό καταθέτουν οι μάρτυ ρες». «Ε ννοείτε», αντέτεινε ο Ες, «πως επειδή δεν μπορώ να θυμη θώ, οι μάρτυρές σας είναι λιγότερο αξιόπιστοι;» «Ε ! κατά κάποιον τρόπο» απάντησε απελπισμένα ο Συνταγ ματάρχης μη μπορώντας να αντιμετωπίσει το λογικό επιχείρημα του Ες. Ο Ες επεσήμανε το γεγονός ότι επρόκειτο να δικαστεί και εκεί θα κρινόταν η ίδια του η ζωή. «Υπάρχει ένα μόνο πράγμα που μπορώ να κάνω σχετικά με αυτή τη δίκη και αυτό είναι να αγωνιστώ για το τομάρι μου με όποιο μέσο μπορώ· και αυτό ε ί ναι το μυαλό και η μνήμη μου». Ο JACKSON αναστατώθηκε με το καινούργιο πρόβλημα που ερχό ταν να προστεθεί σ’ αυτά που του έλεγαν οι γιατροί σχετικά με την επισφαλή πνευματική υγεία του ηγέτη του Εργατικού Μετώ που Robert Ley. Στις 12 Οκτωβρίου έγραψε εμπιστευτικά στον δρ. John Millet, επιφανή ψυχίατρο της Νέας Υόρκης, τον οποίο ε ί

224


χε προσεγγίσει τον Ιούνιο, ζητώντας του να του συστήσει έναν αριθμό αξιόπιστων ειδικών, γιατί ήθελε να τους αναθέσει την εξέταση «μερικών ανώτατων αξιωματούχων Ναζί» πριν από τη δίκη.4 Έδωσε αυτό το γράμμα στον γιο του, τον Bill, για να το μετα φέρει με πτήση απόλυτης προτεραιότητας μαζί με ένα σφραγι σμένο γράμμα που θα το παρέδιδε στα χέρια του Προέδρου Τρούμαν. Είπε στον Bill να συζητήσει με το γραφείο του McCloy στο Πεντάγωνο, το δύσκολο πρόβλημα που είχε τεθεί λόγω της «πνευματικής κατάστασης του Ες και του Robert Ley» και να εκ θέσει την άποψη του Jackson, πως αυτοί οι δύο κρατούμενοι θα έπρεπε να εξετασθούν απύ εξαιρετικά έγκριτους εξωτερικούς ψυχιάτρους και όχι μόνο από δεύτερης κατηγορίας ειδικούς, προερχόμενους από τις Ένοπλες Δυνάμεις. Γι’ αυτή την αποστο λή ο δικαστής ανέφερε τα ονόματα του Edward A. Strecker, κα θηγητή της ψυχιατρικής στο Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνιας, για τον οποίο ήξερε ότι είχε στην κατοχή του μια συλλογή από 170 ανθρώπινους εγκεφάλους, και του Oscar Diethelm της Payne Whitney Clinic στη Νέα Υόρκη.5 Ο ίδιος και οι επιτελείς του είχαν κάτω απύ αυστηρή επιτήρη ση τον Ες. Ο βοηθύς του Jackson, ο Thomas J. Dodd, ρώτησε τον Franz von Papen κατά τη διάρκεια μιας ανάκρισης στις 13 Οκτω βρίου: « Τ ι νομίζετε; Πράγματι έχει χάσει το μυαλό του;» «Έτσι φαίνεται. Τον βρήκα πολύ αλλαγμένο. Ακύμη και το πρόσωπό του έχει αλλάξει... Δεν αναγνωρίζει κανέναν, και ο τρό πος που μιλάει... Θα πρέπει να έχει παραφρονήσει».6 Έφεραν ξανά μπροστά στον Ες, τον Γκαίρινγκ. Επί μία και πλέον ώρα ο Reichsmarshall τον καλόπιανε και τον κολάκευε, αλ λά ο Ες εξακολουθούσε να αρνείται πως τον γνωρίζει. Στο τέλος ο Γκαίρινγκ, χάνοντας την υπομονή του ούρλιαξε: «Κοίταξε Ες, δεν είναι τύσο εύκολο για μένα να κάθομαι εδώ και να σου μ ι λάω, γιατί και εγώ πρέπει να συγκεντρωθώ». Δοκίμασε πάλι. «Θυμάσαι τον Φ ύρερ;» «Φυσικά, ξέρω πώς ήταν - είχα μια φωτογραφία του στο δω μάτιό μου». «Θυμάσαι πώς μιλούσε;» «Η φωτογραφία του δεν μιλούσε». «Δεν θέλεις να θυμηθείς!» ούρλιαξε ο Γκαίρινγκ. «Αρνείσαι να θελήσεις να θυμηθείς!»


225

Ο Συνταγματάρχης Amen που παρακολουθούσε τη συζήτηση με ακουστικά έξω από το δωμάτιο, όρμησε μέσα ωρυόμενος. «Εξακολουθείς ακόμη να πιστεύεις ότι θα βρεθείς σε πιο πλεονε κτική θέση στη δίκη αν αρνείσαι να θυμηθείς οτιδήποτε;» Ο Ες αντέτεινε ότι δεν υπάρχει καμιά διαφορά είτε θυμηθεί κάτι είτε όχι. Επέστρεφε στο κελί του και έγραψε στο ημερολό γιό του. 0 Γ κ α ίρ ινγκ προσπαθούσε επ ί μ ία ώρα να φ ρ εσ κ ά ρ ει τη μνήμη μου μά τα ια . Μ ετά μου ε ίπ ε πως όταν π έτα ξ α γ ια την Α γγλία , ειπ ώ θηκε ό τι είχα α φ ήσει πίσω ένα γ ρ ά μ μ α γ ια τον Φ ύρερ.

Το ημερολόγιό του γέμιζε με περίεργες σημειώσεις. Ήταν όσα έγραφε αληθινά ή ήταν μόνο για τα μάτια αυτών που θα τα ανα σκάλευαν; «Μεγάλη αναστάτωση», έγραφε στις 17 Οκτωβρίου, «για τί έκανα φασαρία αφού δεν μου έδωσαν τα πράγματα που είχα ζητήσει να μου φέρουν από τις αποσκευές μου. Εκ των υστέρων μου είπαν πως μπορούσα να παραπονεθώ στον διοικη τή της φυλακής, και όχι να βάζω τις φωνές στους ανθρώπους... Κρέμασα χαρτάκια στο κελί, στα οποία είχα γράψει: ΠΑΡΑΚΑΛΩ ΗΣΥΧΙΑ, ΜΗ ΒΑ Ζ ΕΤΕ Τ ΙΣ ΦΩΝΕΣ ΣΤΟ ΥΣ ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ. Ένας αξιωματι κός που μπήκε μέσα είπε ότι ήταν καλή ιδέα». Τις επόμενες εβδομάδες τον εξέτασαν πολλοί ειδικοί. Ο λοχα γός Richard V. Worthington ανέφερε πως ο Ες πέρασε τα παιδι κά του χρόνια σε ένα σταθερό και άνετο οικογενειακό περιβάλ λον - είχε γεννηθεί στην Αίγυπτο και η οικογένειά του ήταν πλούσιοι Γερμανοί επιχειρηματίες. Η παλαιότερη ανάμνησή του ανατρέχει στην ηλικία των τριών ετών, όταν γεννήθηκε ο αδελφός του και μ’ αυτή την ευκαιρία οι δικοί του, του είχαν χαρίσει ένα παιχνίδι, ένα ψεύτικο κανόνι που το έσερνε ένα άλογο.7 0 Β ρε τανός γιατρός που τον συνόδεψε από την Ουαλία, τους είπε ότι ο Ες είχε παρουσιάσει πράγματι συμπτώματα πλήρους αμνησίας από τις 4 Οκτωβρίου 1943 μέχρι τις 4 Φεβρουάριου του 1945· το ίδιο συνέβη από τις 12 Ιουλίου παρουσιάζοντας συμπτώματα αμνησίας από την οποία δεν είχε συνέλθει μέχρι τώρα. « Ε π ί σης», ανέφερε ο Επίατρος Douglas McG Kelley, «όταν ήταν στην Αγγλία, ο Ες παραπονιόταν πως τον δηλητηρίαζαν και ασφάλιζε ερμητικά διάφορα δείγματα από τροφές, σοκολάτες, φάρμακα κλπ., ως “ αποδεικτικά στοιχεία”, προκειμένου να τα παραδώσει

15

226


για να τα αναλύσουν πριν από τη δίκη». «Ανεξάρτητα από το αν ευσταθούν ή όχι οι ισχυρισμοί του», επεσήμανε ο Kelley, «θεω ρούμε πως είτε προσποιούταν για μια ακόμη φορά είτε η αντί δρασή του ήταν πραγματικά παρανοϊκή». Χρησιμοποιώντας τη μέθοδο Rorschach^ ο Kelley βρήκε ενδεί ξεις έντονα σχιζοφρενικής προσωπικότητας, με στοιχεία υστερι κά και ιδεοληπτικά. 0 Ες παραπονιόταν έντονα για «στομαχικές κράμπες» που αποτελούν ψυχονευρωτικές εκδηλώσεις. Η αμνη σία του πρόσφατα είχε περιορισθεί σε οτιδήποτε συνέβη μετά την προσχώρησή του στο ναζιστικό κόμμα. Ο Kelley συνέστησε «χημική ύπνωση», όπως την αποκαλούσε, μια τεχνική που απαι τεί τη χρησιμοποίηση ενέσιμου νατριούχου amytol ή νατριούχου πεντοθάλης - με άλλα λόγια τη χρησιμοποίηση ενδοφλεβίως, ορού αλήθειας. Παραδέχτηκε όμως ότι υπήρξαν θανατηφόρα π ε ριστατικά στο παρελθόν από τη χρησιμοποίηση τέτοιων τεχνι κών. Συνοψίζοντας, ο Kelley διέγνωσε πως «ο κρατούμενος Ες είναι υγιής και ικανός προς καταλογισμό και απέδωσε την αμνη σία του σε συνειδητή προσποίηση».8 « 0 Αμερικανός γιατρός», ανέφερε μειλίχια ο Ες, «ήταν απολύτως βέβαιος ότι η μνήμη μου θα επανέλθει με μια μόνο ένεση».9 Ο Συνταγματάρχης Andrus ήταν αντίθετος σε οποιαδήποτε πειράματα με φαρμακευτικά προϊόντα, επειδή ο Ες κατηγορού σε για κάτι παρόμοιο τους Άγγλους. Επέστησε την προσοχή του Jackson. «Θεραπεία με φαρμακευτικά προϊόντα μπορεί να προκαλέσει τις ίδιες υποψίες ή ισχυρισμούς εναντίον μας εκ μέρους του. Επιπλέον, με αυτή την ψυχική του αναταραχή, της οποί ας δεν γνωρίζουμε την αιτία, μπορεί να προκληθεί μεγαλύτερη βλά βη της υγείας το υ ».10 Ο προϊστάμενος του OSS Στρατηγύς Donovan, με μεγάλη του ευχαρίστηση θα χρησιμοποιούσε ορό αλήθειας σε όλους τους κρατουμένους. Ο Jackson έδωσε εντολή στις 20 Οκτωβρίου, να μη γίνεται κανενός είδους θεραπευτική αγωγή με τη χρήση φαρμακευτικών προϊόντων, τα οποία πιθανόν t Σ.τ.Μ .: Ελβετός ψυχίατρος (1884-1922). Γεννήθηκε το 1884 στη Ζυρίχη και ασχολήθηκε με την ψυχανάλυση. Από το 1911 άρχισε να πειραματίζεται με την ερμηνεία των κηλίδων της μελάνης. Δεν ήταν ο πρώτος που ασχολήθηκε με αυτή τη μέθοδο. Πρόδρομοί του ήταν ο Λεονάρντο Ντα Βίντσι και ο Ιουστίνος Κέρνερ. Οι εργασίες του θεωρούνται σήμερα κλασικές στον τομέα της Ψυχια τρικής και της Ψυχολογίας.

0 EI, ΟΥΤΕ ΠΟΥ ΘΥΜΟΤΑΝ TON REICHSMARSCHALL

227

να έβλαπταν την υγεία του Ες.11 Δεν επιτρεπόταν να χαθεί η ζωή κανενός κρατουμένου πριν από τη δίκη.

Μετά από αυτή την πρώτη και τελευταία σύνοδο του Δικα στηρίου στο Βερολίνο, οι Αμερικανοί δικαστές πήγαν στη Νυρεμ βέργη. Οι Γάλλοι επέστρεψαν στην πατρίδα τους για να ψηφί σουν, οι Βρετανοί ήταν αποκλεισμένοι λύγω ομίχλης στο Λονδίνο και οι Ρώσοι παρέμεναν γκρινιάζοντας στο Βερολίνο. 0 αρχαιό τερος Αμερικανός Δικαστής Francis Biddle, συμπαθούσε τον Σο βιετικό Στρατηγύ Nikitchenko όσο τον γνώριζε περισσότερο. Οι Γάλλοι ήταν αρκετά ευχάριστοι, αλλά δεν ήταν ικανοί να πάρουν πρωτοβουλίες. «Ο ι Βρετανοί», παρατηρούσε σαρκάζοντας, « ε ί ναι μια χαρά αν πίνουν το τσάι τους κάθε ημέρα, αν ύχι, δεν ε ί ν α ι!»12 0 Δικαστής Biddle πίστευε πως η Νυρεμβέργη υπέφερε π ε ρισσότερο απ’ ό,τι το Βερολίνο. Οι άνθρωποι, με καταρρακωμένο το ηθικό τους, έμοιαζαν μισοπεθαμένοι, αν και η κίνηση στην πό λη ήταν μεγαλύτερη απ’ ό,τι στην πρωτεύουσα.13Έμενε σε ένα μεγάλο κακοεπιπλωμένο σπίτι, που απείχε γύρω στα είκοσι λ ε πτά με το αυτοκίνητο απύ το Δικαστικύ Μέγαρο. Εκεί, του είχε παραχωρηθεί ένα άνετο γραφείο με δύο μεγάλα παράθυρα. Το ένα έβλεπε στο κτίριο τη φυλακής και στην αυλή, αλλά δεν επιτρεπόταν σε κανέναν να κοιτάει έξω.14 Όταν επιθεώ ρησαν την αίθουσα του Δικαστηρίου, ο Parker και οι άλλοι ανα πληρωτές δικαστές είδαν, ενοχλημένοι, πως οι πολυθρόνες τους είχαν χαμηλότερες πλάτες από αυτές των τακτικών δικαστών. Θεωρώντας ότι αυτό ήταν προσβλητικό, επέμεναν να τους δοθούν όμοιες πολυθρόνες. Και αυτύ ήταν απλώς το πρώτο πρόβλημα που παρουσιάστηκε. Στην πόλη δεν υπήρχαν φρέσκα αυγά και γάλα, ακόμη και για τους Αμερικανούς, αλλά ο Biddle ανακάλυ ψε πως υπήρχε σε αφθονία ουίσκι, μπράντι και λευκό κρασί. Αυ τά τα αγαθά θα του έδιναν τη δυνατότητα να περάσει τους μήνες τις παραμονής του εκεί, χωρίς να υποφέρει. Τον επικεφαλής των Αμερικανών κατηγόρων Robert Η. Jackson τον φρουρούσαν λιγότερο απ’ ό,τι τους κρατουμένους. Μέρα και νύχτα, όπου και να πήγαινε, τον συνόδευε ο Moritz Fuchs, ο προ σωπικός του φρουρός, και ένα τζιπ γεμάτο στρατιώτες ακολου

228


θούσε παντού τη βαριά Mercedes-Benz. Τα περισσότερα πρωινά δεν είχαν ηλεκτρικό ρεύμα στη Νυρεμβέργη και αναγκαζόταν να ξυρίζεται με το φως ενός κεριού. Έπρεπε να χλωριώνουν το νερό με ταμπλέτες πριν το πιουν, γιατί εξακολουθούσαν να υπάρχουν άθαφτα πτώματα κάτω από τα ερείπια, που είχαν αφήσει οι α ε ροπορικές επιδρομές. Όπως ο Biddle, έτσι και ο Jackson έβρισκε παρηγοριά και σιγουριά στο ποτό.15 Επειδή δεν μιλούσαν γερμανικά, οι Αμερικανοί νομικοί δυσκο λεύονταν να αξιολογήσουν τους δικηγόρους υπεράσπισης. Θεω ρούσαν ότι οι περισσότεροι από αυτούς ήταν Ναζί, ακόμη και όταν ήταν αποδεδειγμένα το αντίθετο. Οι Γερμανοί δικηγόροι, σχεδόν όλοι, περιφρονούσαν τους Αμερικανούς, εκτιμούσαν περισσότερο τους Βρετανούς και ένιωθαν έναν ανομολόγητο φόβο για τους Ρώ σους. Ο δρ. Nelte, δικηγόρος του Κάιτελ, έλεγε ότι ο Jackson δεν ήταν αντικειμενικός, ότι ήταν ματαιόδοξος και ξεροκέφαλος και ότι κατεχόταν από ένα άσβεστο μίσος για καθετί γερμανικό.16 Αλλά και οι Αμερικανοί δικαστές, και αυτό ήταν το σοβαρότε ρο, είχαν αρχίσει να αντιπαθούν τον Jackson. Χωρίς αυτόν και τον ιδεαλισμό του, κανείς από αυτούς δεν θα βρισκόταν τώρα σ’ αυ τή την τρύπα της κόλασης. 0 αμερικανικός στρατός είχε προ πολλού εκφράσει την αντίθεσή του σε όλη αυτή τη διαδικασία. Όπως ανέφερε σαρκαστικά ο Δικαστής Francis Biddle στις 21 Οκτωβρίου, «ο στρατός φυσικά και δεν θα ενδιαφερόταν, όπως είπε και ένας στρατιώτης, να απασχολήσει 600 άνδρες» -μια πο νηρή αναφορά στο όλο και αυξανόμενο προσωπικό του Jackson«που λυμαίνονται την πόλη, πίνοντας και αφοδεύοντας στο Grand Hotel..., για να σκοτώσουν είκοσι δύο Γερμανούς».17 Ο αριθμός του προσωπικού των κατηγόρων στη Νυρεμβέργη πολλαπλασιάστηκε σύντομα, σαν τα μανιτάρια, και έφθασε να θυμίζει ένα τεράστιο δικηγορικό γραφείο. Υπήρχαν ήδη 120 νομι κοί από διαφορετικούς στρατιωτικούς τομείς και πολιτικές υπη ρεσίες. Υπήρχαν σαράντα διερμηνείς καθώς και 180 μεταφραστές που προσελήφθηκαν από τα μεταφραστικά τμήματα. Οι πολύ γραφοι βροντούσαν είκοσι τέσσερις ώρες το εικοσιτετράωρο. Μα ζί με τους στρατιώτες του πεζικού που είχαν τη συνολική ευθύνη της φρούρησης, υπήρχαν περίπου 5.000 άνθρωποι που έπρεπε να τραφούν σε καθημερινή βάση από το στρατιωτικό συσσίτιο. Σ ’ αυτούς σύντομα επρόκειτο να προστεθούν 400 δημοσιογράφοι των εφημερίδων και του ραδιοφώνου, που θα φιλοξενούνταν στο


229

Κέντρο Τύπου, στους οποίους οι Αμερικανοί παρέδωσαν το κά στρο του Eberhard Faber στο Stein έξω από τη Νυρεμβέργη, μετά την απόρριψή του από τους νομικούς - μια κακόγουστη παρωδία ανακτόρου, με μπάνια χωμένα στο πάτωμα και τοιχογραφίες στις οποίες απεικονίζονταν διάφοροι νεαροί, μεσόκοποι και ηλικιωμέ νοι καθώς και γαμήλιες τελετές· όμως υπήρχε και ένας πανέμορ φος πολυέλαιος, που όλοι θαύμαζαν. Ειδικά λεωφορεία θα μ ετέ φεραν καθημερινά στο Δικαστικό Μέγαρο τους απηυδισμένους από τον πόλεμο, αλλά και γενικά από τον κόσμο, δημοσιογρά φους, όταν θα άρχιζε η δίκη.18 οι π ρ ο κ α τ α ρ κ τ ικ έ ς ανακρίσεις των Στρατηγών των Ναζί ήταν σε πλήρη εξέλιξη. Σ’ αυτούς τους ανθρώπους, που θεωρούσαν τους εαυτούς τους έντιμους Πρώσους στρατιώτες, δεν είχε περάσει πο τέ απ’ το μυαλό να ζητήσουν τη βοήθεια κάποιου δικηγόρου για να τους παρασταθεί. Οι κρατούμενοι ήταν τα λάφυρα των νικη τών, κάτι σαν τα μετάλλια των Ναζί και τα επαναληπτικά όπλα Mauser, και κανείς δεν έκανε τον κόπο να τους ενημερώσει για τα δικαιώματά τους, γιατί στην πραγματικότητα δεν είχαν κανένα δικαίωμα.. 0 Bill Jackson ήταν παρών σε μερικές από αυτές τις ανακρίσεις, και παρακολουθούσε τον τρόπο που ο Συνταγματάρ χης Amen αποσπούσε τις πληροφορίες από τους πλέον διαπρε πείς μάρτυρες. «Πέρασα δύο ημέρες με τον Γκαίρινγκ», έγραφε, «που είχε σταματήσει τα ναρκωτικά και είχε χάσει βάρος. Ανα στατωνόταν και ίδρωνε όταν τον έπιαναν να ψεύδεται, αλλά κα μιά φορά πετούσε κάποιο άνοστο ευφυολόγημα». 0 Γκαίρινγκ γενικά δεν θα αποτελούσε σημαντικό πρόβλημα κατά τη γνώμη του.19 Η αλήθεια όμως είναι ότι ο Γκαίρινγκ ήταν ένας από τους π ε ρισσότερο δαιμόνιους πελάτες τους. «Αν λάβει κανείς υπόψη ότι αυτό συνέβη πριν από οκτώ χρό νια», είπε, όταν ο Amen τον πίεζε να του μιλήσει για το εξαιρετι κά επικίνδυνο Ντοκουμέντο του Hossbach, «μου είναι σχεδόν αδύνατο να καταθέσω τι ακριβώς είπε ο Φύρερ το 1937». Επίσης αρνήθηκε να προσυπογράψει τα χειρόγραφα πρακτι κά αυτών των ανακρίσεων.20 Όταν ο Robert Kempner, που ανέλαβε να συνεχίσει την ανάκρι ση, μπλοφάρισε λέγοντας πως είχε αποδείξεις που ενοχοποιούσαν τον Γκαίρινγκ για τον εμπρησμό του Ράιχσταγκ, προερχόμενες τό

230


σο από τον Rudolf Diels, τον πρώτο αρχηγό της Γκεστάπο όσο και από τον Erich Gritzbach, τον πρώτο του βοηθό, ο Γκαίρινγκ ξέσπα σε σε γέλια και ζήτησε να εξεταστεί κατ’ αντιπαράσταση με αυ τούς τους δύο κυρίους. Και αυτή ήταν η τελευταία φορά που άκουσε γι’ αυτούς.21 Όλοι οι κατηγορούμενοι προσπαθούσαν να επιρρίψουν τις ευ θύνες στον Χίτλερ που πίστευαν ύτι ήταν νεκρός ή στον Μπόρμαν που ήταν αγνοούμενος. « 0 von Papen, του οποίου παρακολούθησα την ανάκριση, είναι ένας γλοιώδης τύπος», ανέφερε ο Bill Jackson. «Είναι επαγγελματίας διπλωμάτης και επαγγελματίας ψεύτης. Η Johanna Wolff, γραμματέας του Χίτλερ, είναι μια πολυλογού παλιύγρια».22 «Είναι εκπληκτικό», έγραφε ένας από τους Αμερικανούς δικη γόρους που είχε παρακολουθήσει τις ανακρίσεις των Νταίνιτς, Γ καίρινγκ και Hans Frank («που ήταν ένας πραγματικά μελιστά λαχτος άνθρωπος, αν μπορεί κανείς να το πιστέψει αυτό») «πόσα πολλά επιβαρυντικά στοιχεία για τον εαυτό τους κατέθεταν οι μάρτυρες». 0 Frank είχε κρατήσει ένα ογκώδες ημερολόγιο που τον ενοχοποιούσε χωρίς να υπάρχει ανάγκη άλλων αποδείξεων. Αυτός ο Αμερικανός δικηγόρος είχε μαγευτεί από το λευκύ δέρμα του Ναζί δικηγύρου και τα λαμπερά, διαπεραστικά του μάτια. «Ο ι φλέβες ξεχώριζαν κάτω απύ το δέρμα του προσώπου του και μπορούσες να τις δεις να πάλλονται ύταν του υπέβαλαν τις ερω τήσεις (και) όταν είχε μεγάλη εσωτερική αναταραχή. Παρατήρη σα πως οι κόρες των ματιών του συστέλλονταν και διαστέλλονταν κάθε λίγα λεπτά όταν τον ανέκριναν, ανεξάρτητα από την ένταση του φωτός που έπεφτε πάνω τους». Η σύζυγος του Frank, ύταν ανακρίθηκε από τους Αμερικανούς, ισχυρίστηκε πως ο άνδρας της ήταν εντελώς ακίνδυνος, και πως ο SS Obergruppenführer Friedrich-Wilhelm Krüger ήταν το διαβολικό πνεύμα που τον έφ ε ρε σ’ αυτή την κατάσταση.23 0 Νταίνιτς, ως αξιωματικύς του Ναυτικού, έκανε πολύ καλή εντύπωση και έδωσε αυτύ που ο κατήγορος, ο οποίος τον εξέτα ζε, αποκάλεσε, «μ ια πολύ αληθοφανή και πειστική κατάθεση». 0 Γκαίρινγκ ήταν ο φυσικός αρχηγός τους -έμοιαζε σαν κορδωμέ νος παλικαράς- κι αυτό οι Σύμμαχοι δεν το θεωρούσαν αταίρια στο, ήταν ένας «ευπροσήγορος άνθρωπος» - διαφορετικύς απ’ ύ,τι τον φανταζύμαστε συνήθως. Αλλά συγχρόνως ήταν ένα κά θαρμα, όπως είναι όλοι τους.24


231

οι κ ρ α τ ο ύ μ ε ν ο ι είχαν και αυτοί τις απόψεις τους ως προς τους ανακριτές τους. «Μεταξύ των Βρετανών δεν υπήρχε ούτε ένας Εβραίος», σημείωνε ικανοποιημένος ο καχύποπτος Julius Strei cher. «Όσο για τους Αμερικανούς, ανάμεσα τους υπάρχουν μόνο Εβραίοι... και μόνο ένας ανάμεσα στους Ρώσους». Κατά τη γνώ μη του παλιού Gauleiter, αποτελούσαν μια αληθινή πληγή που λυμαινόταν το κτίριο της φυλακής. «Δύο φορές την ημέρα, μια ένστολη Τπολοχαγός (Εβραία) περνάει μπροστά από το κελί μου χαμογελώντας προσποιητά σαν να λέει: «Βρίσκεται εδώ. Αυτή τη φορά δεν θα μας ξεφ ύγει!» «Ο διερμηνέας με τα γυαλιά χωρίς σκελετό στηριγμένα στη μύτη του είναι Ε(βραίος), είναι καθηγη τής στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια. Έρχεται συχνά στο κελί μου. Νομίζει πως δεν πρόσεξα ότι είναι Ε(βραίος)».25 Πάντως, ο Streicher είχε εντυπωσιαστεί με τους Ρώσους. Εκπέμπουν μια τ ε ράστια ενεργητικότητα. Είναι απλώς θέμα χρόνου το να περάσει όλη η Ευρώπη στα χέρια τους.26 Μια ρωσική επιτροπή έφθασε για να τον ανακρίνει. Τον ρώτη σαν αν είχε ποτέ απολυθεί από τη θέση του ως καθηγητή, για σε ξουαλικό αδίκημα. Ο Julius Streicher αντέδρασε εξαγριωμένος: «Ποιος σας είπε κάτι τέτοιο;» «Γράφτηκε στις εφημερίδες». « Α !» είπε ο Streicher, «αν πιστεύεις οτιδήποτε βλέπεις στον εβραϊκό κίτρινο Τύπο...» Τους συμβούλεψε να διαβάσουν την απόφαση του Ανωτάτου Πειθαρχικού Δικαστηρίου στο Μόναχο, και τότε θα έβλεπαν πως είχε απολυθεί μετά τιμών γιατί είχε πά ρει μέρος στο πραξικόπημα (putsch) του Χίτλερ το 1923. Μετά από ένα λεπτό σιγής, οι Ρώσοι αντάλλαξαν μερικά νοήματα μ ε ταξύ τους και στη συνέχεια είπαν: «Τελειώσαμε για σήμερα». Στο προσωπικό του ημερολόγιο, ο Julius Streicher σημείωσε: «Θέλησαν να με στιγματίσουν σαν σεξομανή εγκληματία. Στα μάτια του κόσμου αυτό θα φαινόταν ένα είδος παιχνιδιού, σαν μια παρτίδα τένις, ένα ματς εναντίον ενός σημαντικού Εγκλημα τία Πολέμου». Δεν του ξέφυγε φυσικά πως ο «Ρώσος» διερμηνέας αυτή τη φορά φαινόταν «verdammt Εβραίος» (Εβραίος με τα όλα του).27 Ήταν αλήθεια ότι οι Σύμμαχοι θεωρούσαν πάντα τον Streicher συστηματικό τροφοδότη του αντισημιτισμού και της πορνογρα φίας -έναν βρομόγερο- όπως έγραφε γι’ αυτόν η Βρετανίδα συγ

232


γραφέας Rebecca West «σαν κι αυτούς που δημιουργούν προβλή ματα στα πάρκα». Το σκυλί είχε εδώ και καιρό κακό όνομα και δεν θα ήταν δύσκολο να το κρεμάσουμε. Αλλά τελικά για ποιο αδίκημα θα μπορούσε να καταδικαστεί; Η ακριβής διατύπωση των όρων του κατηγορητηρίου εναντίον του, παρουσίαζε ορισμέ να προβλήματα. Το Σεπτέμβριο, δύο αξιωματικοί του γραφείου του Γενικού Στρατιωτικού Εισαγγελέα των ΗΠΑ είχαν επισκεφθεί τον τέως Γερμανό Καγκελάριο δρ. Heinrich Brüning που είχε φύ γει από τη Γερμανία την άνοιξη του 1934, όταν αυτό ήταν ακόμη εύκολο -τον είχε μυστικά προειδοποιήσει ο Ρούντολφ Ες- και τώ ρα δίδασκε στο Χάρβαρντ. Οι Αμερικανοί τον ρώτησαν πώς είναι δυνατόν να απαλλαγούν άνθρωποι σαν τον Streicher. Ο Brüning απάντησε πως κατά τη γνώμη του ο Streicher θα έπρεπε να παραπεμφθεί σε τακτικό γερμανικό Δικαστήριο. «Ο Robert Ley π ρέ πει να καταδικαστεί οπωσδήποτε από γερμανικό Δικαστήριο σε θάνατο», πρόσθεσε ο Brüning, «το ίδιο και ο Ρίμπεντροπ».28

Στις 19 Οκτωβρίου, ενώ οι ψυχίατροι μελετούσαν απύ κοντά τις αντιδράσεις τους, ο Συνταγματάρχης Amen επισκέφθηκε έναν έναν τους έγκλειστους και τους κοινοποίησε επίσημα τα κα τηγορητήρια, που αποτελούνταν από 25.000 δακτυλογραφημέ νες λέξεις, μαζί με έναν κατάλογο δικηγόρων από τον οποίο θα μπορούσε ο καθένας τους να διαλέξει έναν. Επίσης δόθηκαν αντίγραφα στους δικηγόρους που εκπροσωπούσαν τις κατηγο ρούμενες οργανώσεις, όπως τα SS και την Ανωτάτη Διοίκηση. Από εκείνη τη στιγμή, οι κρατούμενοι έγιναν «κατηγορούμενοι». Αυτή ήταν ίσως η πρώτη κρίσιμη καμπή της δίκης. Όπως εξή γησε αργότερα ο δρ. Otto Nelte, δικηγόρος του Κάιτελ, στον γιο του Στρατάρχη, οι κατηγορούμενοι είχαν τώρα δύο πιθανούς τρόπους ενεργείας: είτε όλοι να αρνηθούν να ανακριθούν και να καταθέσουν σ’ αυτή τη δίκη είτε να διηγηθούν την ιστορία απρο κάλυπτα. Εξαιτίας ορισμένων κατηγορουμένων, όπως ο Schacht και ο Papen, δεν υπήρχε περίπτωση να δημιουργηθεί ενιαίο μ έ τωπο. Αυτός μπορεί να ήταν και ο λόγος που τους συμπεριέλαβαν στο κατηγορητήριο.29 Όταν του κοινοποιήθηκε το κατηγορητήριο, ο Reichsmarschall Γκαίρινγκ ζήτησε έναν διερμηνέα στον οποίο θα μπορούσε να


233

έχει. εμπιστοσύνη, και την άδεια να συζητήσει με τον παλιό του δικηγόρο, τον Hans Frank -που βρισκύταν στην ίδια φυλακή περιμένοντας να δικαστεί- προκειμένου να επιλέξει τον συνήγορό του. Θα επέλεγε τον δρ. Otto Stahmer από το Κίελο. 0 Stahmer ήταν εξήντα έξι ετών - δεκατέσσερα χρόνια μεγαλύτερος από τον Reichsmarschall. Δεν υπήρξε ποτέ Ναζί αλλά είχε χειριστεί διάφορες υποθέσεις δικαιωμάτων ευρεσιτεχνίας, ναυτικού εργα τικού δικαίου και άλλες αστικές υποθέσεις στο Αμβούργο. Ως βοηθύ του προσέλαβε τον δρ. Werner Bross, τριάντα ενός ετών, που είχε γεννηθεί στο Κίελο και είχε σπουδάσει στη Χαϊλδεβέργη και στο Βερολίνο.30 0 Ες παρέλαβε τα έγγραφα στις 16:46', όπως αναφέρει προ σεκτικά στο ημερολόγιο του. «Μου παραδόθηκε το κατηγορητή ριο. Εκατό σελίδες. Το φυλλομέτρησα μέσα σε πέντε δέκα λεπτά και διάβασα τις επικεφαλίδες». 0 Συνταγματάρχης Amen τον ρώτησε αν επιθυμούσε να του υποβληθούν ερωτήσεις. 0 Ες απά ντησε πως δεν έβρισκε το λύγο. Ο Amen εκνευρισμένος τον ρώ τησε αν αρνιύταν κάθε περαιτέρω ανάκριση. «Κατά τη γνώμη μου», απάντησε ο κρατούμενος, «έτσ ι κι αλλιώς δεν υπάρχει κα μιά διαφορά, γιατί από αυτές τις ανακρίσεις δεν πρόκειται να βγει τίποτε. Διάβασα το κατηγορητήριο και για μένα είναι τελεί ως ακατανύητο... Πάντως, αν οι κύριοι επιθυμούν να μου θέσουν ερωτήσεις, θα χαρώ να τους ακούσω». Κατηγορούμενος και για τα τέσσερα αδικήματα, ο υπαρχηγύς του Χίτλερ αποτελούσε πραγματικά, μια πολύ δύσκολη περίπτωση. ο ΟΓΚΟΣ του κατηγορητηρίου των Συμμάχων κατέπληξε ορισμέ νους από τους κατηγορουμένους. 0 Albert Speer κατάλαβε τώρα πως είχε χάσει το παιχνίδι. Έγραψε στη γυναίκα του μετά από λίγες ημέρες: «Νιώθω ότι η ζωή μου έφθασε στο τέλος της. Μόνο έτσι θα μπορέσω να οργανώσω τις τελευταίες πράξεις της, με έναν τρόπο που πιστεύω ύτι είναι επιβεβλημένος... Θα πρέπει να παρουσιαστώ στη δίκη ως Υπουργύς του Ράιχ και όχι ως κοινός πολίτης. Δεν μπορώ να σκεφτώ ούτε εσένα ούτε τον εαυτό μου. Η μόνη μου επιθυμία είναι να βρω τη δύναμη να δω τα πράγμα τα κάτω από αυτό το πρίσμα. Είμαι σε πολύ καλή φυσική κατά σταση, ύσο περίεργο και αν φαίνεται αυτύ. Έστω και αν έχω εγκαταλείψει κάθε ελπίδα, ταράζομαι κάθε φορά που πιάνω το εαυτό μου να σκέπτεται πως τελικά ίσως υπάρξει κάποια διέξο

234


δος.,.Ίσως να μπορώ ακόμα να κάνω κάτι για το γερμανικό λαό χρησιμεύοντάς του ως παράδειγμα».31 Αφού μελέτησε το κατηγορητήριο, ο δικηγόρος του Κάιτελ συμβούλευσε τον πελάτη του να απαντήσει με ειλικρίνεια χωρίς να κρύψει τίποτε. 0 Κάιτελ συμφώνησε απόλυτα μαζί του. «Δεν μπορείς να διαψεύσεις τα στοιχεία που υπάρχουν στο κατηγορητήριο» απάντησε μελαγχολικά. Με αυτό λοιπόν τον τρόπο σκόπευε να ενεργήσει όταν θα βρισκόταν στο εδώλιο του κατηγορουμένου. Δεν υπήρχε κανένας λόγος να προσπαθήσουν να αποκρούσουν τις κα τηγορίες, του είπε ο δικηγόρος του, καθώς υπήρχαν όλα τα ντοκου μέντα - είχαν όλα διασωθεί χάρη στην τυπική γερμανική μεθοδικότητα. Πολλά από τα ντοκουμέντα που έφεραν σχόλια δικά του, ήταν χαρακτηριστικά του κυκλοθυμικού του χαρακτήρα. Όπως έλεγε αργότερα ο Κάιτελ στον γιο του, ο Φύρερ γνώριζε καλά ότι οι διαταγές τις οποίες είχε εκδώσει κατά τη διάρκεια της εκστρατείας στη Ρωσία, ήταν παράνομες αλλά είχε εκφράσει την άποψη πως «όταν νικήσουμε τότε σίγουρα όλα θα είναι εντάξει. Μόνο με ανορ θόδοξες μεθόδους μπορείς να κερδίσεις αυτό τον ωραίο αγώνα, και οι ίδιοι οι Ρώσοι θα μας αναγκάσουν σίγουρα, με τις δικές τους μ ε θόδους, να πάρουμε αυτού του είδους τα μέτρα».32 Βαθύτερη διορατικότητα εμφανίζεται στις ιδιωτικές σημειώσεις του Στρατηγού Άλφρεντ Γιόντλ, Αρχηγό του Επιτελείου της Ανωτάτης Διοικήσεως των Γερμανικών Ενόπλων Δυνάμεων (Χίτλερ) από το 1938-1945. Έγραφε: «Έχω γίνει πυρ και μανία τώρα που διάβασα το κατηγορητήριο. Επαναλαμβάνεται το 1918. Αν αυτός ο πόλεμος θα έχει κάποιο νόημα για την πρόοδο της ανθρωπότη τας, αυτό είναι ότι θα μας οδηγήσει αναπόφευκτα σε μια διαρκή ειρήνη στην Ευρώπη, αν όχι και σε ολόκληρο τον κόσμο. Αλλά σ’ αυτή την περίπτωση, αντί για την ωμή βία που πρωτοστάτησε σ’ αυτόν τον πόλεμο και κατέληξε στο νικηφόρο αποτέλεσμα, θα έπρεπε να υπάρχει ένα διεθνές σύστημα δικαιοσύνης αποδεκτό από όλες τις πλευρές. Διαφορετικά τα έθνη αυτού του κόσμου δεν θα είχαν κάνει ούτε ένα βήμα προόδου. Αλλά βέβαια», πρόσθεσε, αποκαλύπτοντας μια φλόγα ελπίδας που σιγόκαιγε μέσα του, «η κατηγορούσα αρχή δεν ταυτίζεται με το Δικαστήριο». Και, «αυτό που με έκανε περισσότερο απ’ όλα να αγανακτήσω είναι το τελικό συμπέρασμα του κατηγορητηρίου πως όλοι οι κατηγορούμενοι πλούτισαν από τις κατακτημένες χώρες».33 Η πρώτη αντίδραση του δρ. Robert Ley όταν παρέλαβε το κα


235

τηγορητήριο, ήταν να ζητήσει έναν συνήγορο για να τον υπερα σπιστεί και κατά προτίμηση «έναν έγκριτο Εβραίο δικηγόρο». 0 ίδιος, όπως και πολλοί από τους κατηγορουμένους, είχαν πάθει νευρικό κλονισμό. Ένας ή δύο σχέδιαζαν να αυτοκτονήσουν. «Αυτοκτονία» έγραφε ο Κάιτελ στον συνήγορό του στις 24 Οκτωβρίου. «Πόσες φορές δεν την αντιμετώπισα σαν μια σοβαρή διέξοδο και την απέρριπτα μόνο επειδή -όπως αποδεικνύεται πάντα- τίποτε δεν αλλάζει και τίποτε δεν βελτιώνεται με μια τ έ τοια πράξη». Οι Ένοπλες Δυνάμεις θα τον χαρακτήριζαν ως λ ι ποτάκτη και δειλό. Η αυτοκτονία του Χίτλερ υπήρξε η «ύστατη απογοήτευση » .34 0 Επίατρος Kelley προειδοποίησε τον Συνταγματάρχη Andrus ότι οι κρατούμενοι θα έπρεπε «να καταπολεμήσουν» τη μεγάλη ψυχολογική τους ένταση και γι’ αυτό το λόγο συνέστησε να βγαί νουν συχνότερα στο προαύλιο για να ασκούνται. «Αυτή η ένταση δημιουργεί ενδοκρινικές διαταραχές (sic) που οδηγούν αναπό φευκτα σε φυσικές αλλοιώσεις». 0 Kelley ανέφερε ονομαστικά τους Ες, Κάιτελ, Ley, Ρίμπεντροπ και Sauckel ως ιδιαίτερα επιρ ρεπείς.35 Την ίδια ημέρα ο Στρατηγός Donovan πρότεινε να ζητή σουν από το Δικαστήριο να συγκροτηθεί μια επιτροπή που θα εξέταζε την πνευματική κατάσταση του Ες καθώς και την ικανό τητά του να συσκέπτεται με τον συνήγορό του.36 Μερικές ώρες αργότερα, ο Robert Ley κατέρρευσε κάτω από όλη αυτή την πίεση. Σκόρπισε στο κελί του σημειώματα πως θα αυτοκτονούσε, έσκισε τα ρούχα του και τα έχωσε στο στόμα του και τέλος, τύλιξε σφιχτά γύρω από το λαιμό του μια στρατιωτική πετσέτα, την έβρεξε και περίμενε μέχρι να στραγγαλιστεί. Δεν ήταν ένας ευχάριστος θάνατος. Οι Αμερικανοί τον έθαψαν σαν σκυλί σε έναν τάφο χωρίς όνομα. Στο κελί του βρήκαν έναν ογκώδη φάκελο εκατοντάδων σελίδων, με παρανοϊκό περιεχόμε νο κατά το μεγαλύτερο μέρος - υπήρχαν επιστολές προς την όμορφη σύζυγό του η οποία είχε επίσης αυτοκτονήσει κατά τη διάρκεια του πολέμου. 0 Jackson κλείδωσε αυτόν τον φάκελο κά που και ποτέ δεν παραδόθηκε στους στενούς συγγενείς του. Β ρί σκεται ακόμη μαζί με τα προσωπικά έγγραφα.37 Θορυβημένος από το γεγονός ότι οι κατηγορούμενοί του άρχιζαν να χάνουν το λογικό τους, παράγγειλε στους συνεργάτες του: «Έχω τη γνώμη ότι δεν πρέπει να αποκαλυφθεί ο φάκελος (του Ley) γιατί αυτό θα έχει επιπτώσεις στην υπόθεση».

236


Το γεγονός της αυτοκτονίας του Ley ανακοινώθηκε στους υπόλοιπους είκοσι ένα επιζώντες κατηγορουμένους και διατάχθηκαν να υπογράψουν ότι το πληροφορήθηκαν.38 ο h ja l m a r s c h a c h t εξέτασε προσεκτικά τη στήλη με τις υπογρα φές. Πρόσθεσε τη δική του και μετά έδωσε το χαρτί στον Αμερι κανό λοχία λέγοντας του ειρωνικά: «Αν θέλεις μπορώ να βάλω ένα “ X ” δίπλα στην υπογραφή αυτών που θα πρέπει να πυροβο λήσεις».39 Και ο Streicher φαίνεται ότι επίσης σκέφτηκε προς στιγμή να κρεμαστεί, αλλά μετά αποφάσισε ότι άξιζε τον κόπο να παρακο λουθήσει αυτή τη μάχη. «Νομίζω ότι ο L. κρεμάστηκε», εκμυ στηρεύτηκε στο ημερολόγιό του, «επειδή δεν φτάνει σε μας τ ί ποτα απολύτως από τον έξω κόσμο, ούτε πουκάμισα ακόμη. Γράφω επάνω σε ένα τραπέζι που είναι φτιαγμένο από χαρτόνι και στηριγμένο σε λωρίδες απύ ξύλο».40 Ο Γκαίρινγκ ευχαριστήθηκε με την αυτοκτονία. «Ο Ley είχε αδύνατο χαρακτήρα» σχολίασε: «Τ ο πιθανότερο ήταν πως θα έσπαγε στη δίκη». Φοβόταν επίσης ότι και ο Ρίμπεντροπ έδειχνε τα ίδια σημάδια κλονισμένου ηθικού. «Δεν φοβάμαι τους στρα τιώ τες» είπε ένας ψυχίατρος αναφερύμενος στον Κάιτελ και τον Άλφρεντ Γιύντλ. «Θα κρατήσουν την ψυχραιμία τους».

12 ΕΝΑΣ ΕΝΤΙΜΟΤΑΤΟΙ ΕΓΚΛΗΜΑΤΙΑΣ ΗΝ η μ ε ρ α π ο υ α υ τ ο κ τ ο ν η ς ε ο l e y , ο Δικαστής Biddle πήγε για διακοπές στη Ρώμη ακολουθώντας το παράδειγμα του Jackson. Αποστεωμένος σαν αποξηραμένο φρούτο, ο Πάπας του παραχώρησε δεκαπεντάλεπτη ακρόαση, για την οποία ο δικα στής ντύθηκε με ριγωτό παντελόνι και μαύρο επίσημο σακάκι. Η Αυτού Αγιότης τού επεσήμανε ότι η κυρία von Papen βρισκόταν σε επαφή μαζί του και ζήτησε από τον Αμερικανό δικαστή να κά νει ό,τι μπορεί για να έχει ο τέως Αντικαγκελάριος της Γερμανίας μια δίκαιη δίκη. Τόνισε επίσης τη βαθιά του θλίψη για το γεγονός ότι ένας ακόμη που ανήκε στο ποίμνιό του, ο Robert Ley, είχε οδηγηθεί στην αυτοκτονία.1 Ο Στρατηγός Α'ίζενχάουερ απέρριψε τα αιτήματα των Βρετα νών δικαστών Lawrence και Birkett να φέρουν στη Νυρεμβέργη τις συζύγους τους. Εκείνοι δυσαρεστήθηκαν και απείλησαν πως θα διαμαρτύρονταν μέσω του Υπουργείου Εξωτερικών. Αλλά ο ανώτατος διοικητής προφανώς φοβόταν ότι θα έβρισκε μπελάδες αν επέτρεπε στη γυναίκα του τη Mamie να έλθει, και δεν είχε κα μιά διάθεση να δημιουργηθεί προηγούμενο.2 0 Biddle γευμάτισε με τον Αϊζενχάουερ στη βίλα του στο Bad Homburg - απολαμβάνοντας για πρώτη φορά από τότε που έφθασε στη Γερμανία, φρέσκο γάλα. «Μας διηγήθηκε πολλά ενδιαφέ ροντα πράγματα» παρατήρησε ο Biddle χωρίς άλλα σχόλια. «Αναγκάστηκε να ξαναπάρει από τα γαλλικά στρατόπεδα κρα-

Τ

238


τουμένων, 100.000 αιχμάλωτους πολέμου γιατί οι Γάλλοι τους έκλεβαν τις χλαίνες, τα ρούχα και την τροφή. Πολλοί από αυτούς ήταν κατάκοιτοι».3 Πάντως οι Γάλλοι δεν ήταν οι μόνοι που έφθα ναν σ’ αυτές τις υπερβολές. Πολλοί αξιωματικοί του Αΐζενχάουερ, παρερμηνεύοντας τις διατάξεις της Οδηγίας αρ. 1067 των Αρχη γών των Επιτελείων, καταδίκαζαν σε συστηματική λιμοκτονία τους κρατουμένους που είχαν αιχμαλωτισθεί απύ τους Αμερικα νούς όταν τελείωνε ο πόλεμος.4 Περίπου 1.000.000 από αυτούς πέθαναν από κακή διατροφή, υποθερμία και διάφορες αρρώ στιες.5 Επίσης, στις ανατολικές περιοχές εφάρμοζαν ένα είδος Σχεδίου του Morgenthau, με αλόγιστη σκληρότητα: Ζητώντας εκ δίκηση, οι αξιωματικοί ορισμένων στρατοπέδων που βρίσκονταν εκεί που τώρα είναι η Πολωνία, είχαν αρχίσει να δολοφονούν συ στηματικά τους Γερμανούς αιχμαλώτους πολέμου που κρατού νταν.6

Με επικεφαλής τον Sir David Maxwell Fyfe, η βρετανική ομά δα των κατηγόρων έφθασε στη Νυρεμβέργη στις 24 Οκτωβρίου του 1945, χωρίς να υποπτεύεται πως θα κολλούσε εκεί, βουλιά ζοντας σε νομικές διαμάχες, επί ένα χρόνο περίπου. Έμειναν στο χωριό Zirndorf, πέντε μίλια νοτιοδυτικά. Στον Βρετανό επικεφα λής των κατηγόρων παραχωρήθηκε μια βίλα στην Goethe Strasse αρ. 7, η οποία ανήκε προηγουμένως στον Δήμαρχο. «Ο Phillimore μου μιλούσε επί δύο ώρες μετά το δείπνο» γκρίνιαζε ο Maxwell Fyfe σε ένα γράμμα του την επύμενη ημέρα. «Αν μετρήσει κανείς και τους δικαστές, αυτή τη στιγμή υπάρ χουν εδώ 168 Βρετανοί. Και αν ακόμη αφαιρεθούν οι φρουροί και το υπηρετικό προσωπικό, είμαι υπεύθυνος για περισσότε ρους από εκατό και πρέπει να φροντίζω για τη διαμονή τους, τη μεταφορά, τα γεύματα και τα σχετικά».7 «Ο καθένας έχει και κάποιο παράπονο» πρύσθεσε μετά από λίγες ημέρες. «Ο Λόρ δος Δικαστής Lawrence δεν είχε θήκη για το πάπλωμά του και ένα μόνο μαξιλάρι γεμισμένο με άχυρο. Ο Δικαστής Birkett δεν είχε ξεχωριστό σπίτι. Αν οι στρατιωτικοί νομικοί σύμβουλοι των αντιπροσωπειών διαχωριστούν απύ τους ομόλογούς τους πολί τες, τότε οι αντιπροσωπείες θα χρειαστούν δύο καταυλισμούς. Αν παραμείνουν σε έναν, ο Συνταγματάρχης Turrill θα σπάσει τα

ΕΝΑΣ ΕΝΤΙΜΟΤΑΤΟΣ ΕΓΚΛΗΜΑΤΙΑΣ

239

ευαίσθητα σοσιαλιστικά νεύρα του κυρίου Elwyn Jones. Το λου τρό της δεσποινίδας Kentish στον καταυλισμό, δεν έχει κουρτίνες και καμιά από το γυναικείο προσωπικό δεν μπορεί να κάνει μπάνιο, γιατί φοβούνται ότι τις βλέπουν απ’ έξω». Και σαν να μην φθάνουν όλα αυτά, «ο Jackson πιστεύει ότι θα έχουμε προ βλήματα με την υπόθεση του Katyn».8 Στο μεταξύ, ο Robert Jackson περνούσε δύσκολες ώρες προ σπαθώντας να θεμελιώσει το κατηγορητήριο εναντίον του Ρού ντολφ Ες. Στις 29 Οκτωβρίου έστειλε τον Erich M. Lipman, του επιτελείου της 3ης αμερικανικής στρατιάς, να ερευνήσει εξονυχι στικά το σπίτι τηςΊλσε Ες προσπαθώντας να βρει έγγραφα-ντοκουμέντα. 0 Lipman ανέφερε ότι, αφού έψαξε εξήντα κουτιά με φακέλους που περιείχαν την προσωπική και την υπηρεσιακή αλ ληλογραφία του Ες, συμπέρανε πως τα περισσότερα από αυτά θα εξυπηρετούσαν την υπεράσπιση μάλλον, παρά την κατηγο ρούσα αρχή. «Ειλικρινά», δήλωσε ο Lipman στον Τπολοχαγό Blumenstein στη Νυρεμβέργη, «είμ α ι φοβερά εντυπωσιασμένος από τους φίλους που είχε (ο Ες) και από τον τρόπο που εναντιω νόταν στην ευνοιοκρατία, ακόμη και για υποθέσεις που αφορού σαν την οικογένειά το υ».9 Φυσικά αυτά δεν ανακοινώθηκαν στους δικηγόρους υπερά σπισης. Έτσι κι αλλιώς, ο Ες είχε αρνηθεί να διορίσει δικηγόρο και είπε στο Δικαστήριο ότι του ήταν αδιάφορο αν τον όριζαν εκείνοι αυτεπαγγέλτως.10 Μια φορά, με διαταγή του Andrus, του απαγόρευσαν να ξυρίζεται επί τέσσερις ημέρες, σε μια προσπά θεια να του σπάσουν το ηθικό και να του μειώσουν την αυτοπε ποίθηση. Αντέδρασε αρνούμενος να διαβάσει το κατηγορητήριο. «Ίσως να του ρίξω μια ματιά πριν από τη δίκη» είπε περιφρονη τικά στον Επίατρο Kelley. 0 Kelley τον ρώτησε μήπως ήθελε να του κάνουν μια ένεση ινσουλίνης για να πάρει λίγο βάρος πριν του κάνουν «την άλλη ένεση που θα του επαναφέρει τη μνήμη». 0 Ες αρνήθηκε: «Ε ίμ α ι σίγουρος πως θα ξαναπάρω το κανονικό μου βάρος όταν θα είμαι ελεύθερος» είπε. Μια ημέρα, στις 30 Οκτωβρίου, τον έβγαλαν από το κελί του και του έδειξαν το σωρό από τα πακέτα που είχε φέρει μαζί του από την Ουαλία. Έ δειξε έκπληκτος. «Όταν ήλθατε εδώ», του ε ί πε ο Συνταγματάρχης Amen, «φέρατε μαζί σας διάφορα χαρτιά και ντοκουμέντα». «Δεν το γνωρίζω».

240


«Προχθές μου είπατε ότι το θυμόσαστε» επέμενε ο Amen. Καθώς ο διερμηνέας του μετέφραζε την τελευταία αυτή φρά ση, ο Ες στράφηκε και τον ρώτησε δείχνοντας τον Συνταγματάρ χη: «Ε ίπ α κάτι σ’ αυτόν εδώ τον κύριο; Δεν νομίζω πως τον έχω δει άλλη φορά προηγουμένως». Η υπομονή του Συνταγματάρχη Amen φάνηκε να εξαντλείται για μια ακόμη φορά. «Δεν θυμάστε που σας ανέκρινα επανει λημμένα;» τον προκάλεσε. Ο Ες κούνησε το κεφάλι του. «Το μνημονικό σας χειροτερεύει αντί να καλυτερεύει. Έτσι δεν είνα ι;» 0 υπαρχηγός του Χίτλερ απάντησε πως δεν το νόμιζε. Σήκωσε τα δεμένα με χειροπέδες χέρια του προσπαθώντας να καθίσει πιο άνετα. Η λογική του ήταν για μια ακόμη φορά, ακαταμάχητη. το δ ικ α σ τ ή ρ ιο διόρισε τον δρ. Günther von Rohrscheidt να εκπρο σωπήσει τον Ες. «Του είπα», σημείωσε ο Ες όταν ο δικηγόρος του τον επισκέφθηκε στις 2 Νοεμβρίου, «πως θεωρώ αυτή τη δ ί κη φάρσα- η τελική ετυμηγορία έχει ήδη προαποφασισθεί- και πως δεν αναγνωρίζω την αρμοδιότητα του Δικαστηρίου». Ο Rohrscheidt τον ρώτησε αν γνώριζε ότι αυτή τη στιγμή ήταν ο μό νος κρατούμενος που φορούσε χειροπέδες. Ο Ες του απάντησε ότι αυτό του ήταν αδιάφορο. «Μου μίλησε για το ταξίδι μου στην Αγγλία», έγραφε στο ημερολόγιό του, «για το οποίο φυσικά δεν θυμόμουν τίποτε». Προς το παρόν, το προσωπικό του Amen άφησε τον Ες στην ησυχία του. Στον Στρατάρχη Milch επεφύλαξαν πολύ σκληρότερη μετα χείριση. Είχε απογοητεύσει τους ανακριτές του. Τον είχαν μετα φέρει αεροπορικώς από την Αγγλία με την ανομολόγητη ελπίδα ότι θα κατέθετε εναντίον του Γ καίρινγκ και του Speer. Σε μια κα τά μόνας συζήτηση στο ανακριτικό γραφείο, στις 5 Νοεμβρίου, ο Επισμηναγός Ernst Engländer του επεσήμανε πως θεωρούσε την κατάθεσή του ανειλικρινή - δεν αποκάλυπτε ό,τι γνώριζε για τον Γκαίρινγκ και τον Speer. Ο Milch γνώριζε τον Engländer ως «E m ery». «Μου είπ ε», έγραφε αργότερα ο Milch, «πως δεν ήμουν ειλικρινής μαζί του όταν με ρώτησε για την καταγωγή μου! Του απάντησα πως δεν μπορώ να εφεύρω γεγονότα σχετι κά με τον εαυτό μου, και ότι ο μόνος τρόπος να ξεκαθαρίσω αυ


241

τά τα πράγματα είναι να ρωτήσω τη μητέρα μου! Μου απάντησε πως μίλησε με τον Γκαίρινγκ γ ι’ αυτό το θέμα και αυτός του είπε πως ένα τέτοιο γράμμα δεν θα ήταν απαραίτητο!»* Ο Engländer/Evans/Emery προειδοποίησε τον Milch πως αν εξακολουθού σε να υπερασπίζεται τον Γκαίρινγκ και τον Speer, οι νικητές θα παρέπεμπαν και αυτόν σε δίκη για εγκλήματα πολέμου. Ο Milch διαμαρτυρήθηκε λέγοντας ότι είναι αθώος. Ο Engländer του απάντησε: «Αυτά είναι ανοησίες. Μπορούμε να κατασκευάσου με υποθέσεις για εγκλήματα πολέμου εναντίον οποιουδήποτε Γερμανού, αρκεί να το θελήσουμε».11 Στις 9 Νοεμβρίου, ο Milch πρύσθεσε στο ημερολύγιύ του: «Ο (Staatssekretär1 Wilhelm) Stuckart, του Υπουργείου Εσωτερικών, κατέφθασε και αυτύς εδώ, και μέχρι τώρα τον έχουν στην απο μόνωση. Έχει πολύ αδυνατίσει και φαίνεται άρρωστος. Τον ανέκριναν σχετικά με τους προγόνους μου, προφανώς ο Επισμηναγός Engländer - είχε ήδη μάθει το αληθινό του όνομα. Δεν είναι περίεργο το ότι οι Εβραίοι που υπήρχαν ανάμεσα στο προσωπι κό του Jackson ενοχλήθηκαν από το γεγονός ότι αυτός, ο Στρα τάρχης των Ναζί, ήταν ένας αποστάτης της θρησκείας τους». Η τ α κ τ ικ ή εκφοβισμού που χρησιμοποιούσαν οι Αμερικανοί είχε γίνει πλέον ρουτίνα. Μετά από χρόνια, ο τέως στρατιωτικός Δικα στής των SS Konrad Morgen**, (οι θαρραλέες έρευνες του οποίου οδήγησαν, κατά τη διάρκεια του πολέμου, στη σύλληψη και την εκτέλεση του διοικητή του στρατοπέδου του Buchenwald Karl Koch), διηγήθηκε στον τιμημένο με βραβείο «Πούλιτζερ» συγγρα

* Σ .τ.Σ .: 0 Milch είχε κατηγορηθεί ότι ήταν Εβραίος. Ρώτησε τη μητέρα του γ ι’ αυτό. Εκείνη του έγραψε ένα γράμμα (το οποίο έχω δει και είναι τέσσερις χ ει ρόγραφες σελίδες). Του εξομολογήθηκε ότι ο πραγματικός πατέρας του ήταν ο θείος της, ο Carl Brauer, ο οποίος δεν ήταν Εβραίος. Έτσι αυτό αποκατέστη σε τη φήμη του. 0 νόμιμος πατέρας του, ο Anton Milch, ήταν Εβραίος. 1 Σ.τ.Μ .: Υφυπουργός. ** Σ .τ.Ε .: Morgen Konrad, βοηθός Δικαστής των SS, ο οποίος ερευνούσε τις μη νόμιμες μεθόδους που ακολουθούσε η διοίκηση των στρατοπέδων συγκεντρώσεως. Η αρμοδιότητα του δρ. Morgen θα μπορούσε στην ουσία να θεω ρηθεί από κάποιον σώφρονα άνθρωπο κάπως ασυνήθιστη δεδομένου ότι τα SS είχαν το ρόλο του εξολοθρευτή. Πέρα από τις μετακινήσεις από το Αουσβιτς ή την Treblinka, πέρα από τις θανατώσεις με αέρια και την απανθράκωση σωμάτων, αρμοδιότητα του Morgen ήταν κατά κύριο λόγο να ελέγχει ότι δεν θα γινόταν καμιά αποτρόπαιη πράξη.

16

242


φέα John Toland, παρόμοιες εμπειρίες του στα χέρια των ανακρι τών στη Νυρεμβέργη. «Κ αι οι αξιωματικοί στο στρατόπεδο (Άου σβιτς) τα τακτοποιούσαν όλα μια χαρά» έλεγε ο Morgen. Αναφερόταν στις δικές του έρευνες για τις παρανομίες που είχαν γίνει από τα SS υπό τη διοίκηση του Rudolf Höss, διοικητή του Άουσβιτς κατά τη διάρκεια του πολέμου. «Όταν έφθαναν νέοι κρατούμενοι και δεν υπήρχε γι’ αυτούς αρκετός χώρος, έβγαζαν έξω την τελευ ταία φουρνιά, τους έστηναν στον τοίχο και τους τυφέκιζαν, και με αυτό τον τρόπο έκαναν χώρο για τους καινούργιους». Όταν όμως ρωτήθηκε για τον αριθμό των 6.000.000, ο Morgen είπε στον Toland: «Είναι δύσκολο να πιστέψει κανείς ένα τέτοιο νούμερο».12 Του είπε πως γνώριζε ότι υπήρχαν Εβραίοι «που βοηθούσαν στην εξολόθρευση ομοθρήσκων τους». Αλλά αρνήθηκε να ψευδορκήσει καταθέτοντας στη Νυρεμβέργη ότι η Ilse Koch, χήρα του διοικητή που απαγχονίσθηκε από τα ίδια τα SS, είχε φτιάξει αμπαζούρ από ανθρώπινα δέρματα. Αυτό ήταν παραμύθι είπε: «Τελείως αναλη θές. Οι Αμερικανοί κόντεψαν να με σκοτώσουν» θυμόταν ο Morgen. «Τρεις φορές με απείλησαν πως θα με στείλουν στους Ρώσους ή τους Γάλλους ή τους Πολωνούς».13

Για τον Jackson, η συγκέντρωση αποδεικτικού υλικού που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί στη δίκη, εξελίχθηκε σε πραγματικό εφιάλτη. Είχε αρχίσει να έχει αμφιβολίες για την αποτελεσματικότητα και την παραγωγικότητα του OSS του Στρατηγού Donovan. Είχαν υποσχεθεί πολλά, αλλά τα αποτελέσματα ήταν πενιχρά. Αυ τά που ο Donovan θεωρούσε αποδείξεις, στην πραγματικότητα δεν είχαν καμιά αξία. «Δεν μου είχε ποτέ δημιουργηθεί η εντύπωση πως με είχαν παγιδεύσει σ’ αυτή την υπόθεση» σχολίαζε αργότερα ο Jackson. «Αλλά η αλήθεια ήταν πως ήμουν παγιδευμένος! » 14 0 ρόλος του ως επιθεωρητή για την καταπολέμηση της κλοπής από τους φύ λακες ή τους αξιωματούχους των SS είναι σχετικά κατανοητός. Και ως προς τις δύο του ιδιότητες, ο Morgen ενεργούσε με ευσυνειδησία, μέσα στα πλαί σια των αρμοδιοτήτων του. Από το ένα στρατόπεδο στο άλλο, υπέδειξε και κατάφερε την καταδίκη ανδρών των SS, με την κατηγορία της βίαιης συμπε ριφοράς. Η δικαιοδοσία του όμως δεν περιορίστηκε σε χαμηλόβαθμα μέλη των SS. Το 1943 ανακάλυψε ότι ο Karl Koch, διοικητής του στρατοπέδου Buchenwald είχε καταχραστεί πάνω από 100.000 μάρκα, είχε παραποιήσει έγγραφα και ότι είχε καλύψει δολοφονίες.


243

Σύντομα έγινε φανερό ότι το OSS ήθελε από την αρχή να σκηνο θετήσει ολόκληρη τη δίκη κατά το πρότυπο των σκηνοθετημένων δικών της NKVD, με τον Jackson, λίγο πολύ, στο ρόλο επαγγελματία ηθοποιού. Στα πλαίσια αυτής της σκηνοθεσίας πρότειναν να ξεκινήσει πριν από τη δίκη μια προπαγανδιστική καμπάνια στις ΗΠΑ, με «ιδιαίτερη έμφαση στη δημοσίευση των ιστοριών φρίκης για να εντυπωθούν κατάλληλα στο μυαλό του κοινού». Για τον σκοπό αυτό το OSS επινόησε ένα σενάριο, με σκοπό την εκπαίδευ ση της αμερικανικής κοινής γνώμης. Αυτό γυρίστηκε σε δύο μπο μπίνες με τον τίτλο Έγκλημα καί Τιμωρία. Σκοπός ήταν να κατευ θύνουν την κοινή γνώμη εναντίον των αρχηγών των Ναζί. Ο Jackson αρνήθηκε να πάρει μέρος. Αρνήθηκε ακόμη και να διαβάσει την ομιλία που είχε ετοιμάσει το OSS προκειμένου να την εκφωνήσει μπροστά στις κάμερες. «Καθώς γνωρίζετε», έγραψε στον αρμό διο αξιωματικό του OSS, «ο ι Βρετανοί έχουν μια ιδιαίτερη αντιπά θεια για τους νομικούς που κοινολογούν τις δικαστικές τους υπο θέσεις στις εφημερίδες ή σε άλλα μέσα μαζικής ενημέρωσης».15 Την πρόταση για το γύρισμα του φιλμ ακολούθησε μια ξεκά θαρη πρόταση του OSS για την εξαπόλυση μιας καμπάνιας «μα ύ ρης προπαγάνδας» κατά τη διάρκεια της δίκης, με πράκτορες σε επιλεγμένες ξένες χώρες που θα διέδιδαν διάφορες φήμες με σκο πό να επηρεασθεί η κοινή γνώμη υπέρ της δίκης και εναντίον των κατηγορουμένων. Αυτό, όπως επεσήμαναν, θα ήταν περισσότερο αποτελεσματικό από το να ξεκινούσαν μια εκστρατεία ενημέρω σης της κοινής γνώμης με πραγματικά στοιχεία που όλοι θα κατα λάβαιναν ότι προερχόταν από τις κυβερνήσεις των Δυνάμεων που θα διεξήγαγαν τις δίκες. Ένας από το προσωπικό του Jackson του επεσήμανε κατ’ ιδίαν, πως η «πρόταση ήταν “ εξωπραγματική”, για να μην πω εξαιρετικά επικίνδυνη» και ο ίδιος ο δικαστής συ μπλήρωσε με μολύβι πάνω στο γράμμα που του είχε σταλεί: «Η πρόταση είναι εξωφρενική! Μην τους ενθαρρύνετε καθόλου».16 Δείγματα των ανήθικων μεθόδων του OSS μπορεί κανείς να δει στα πρώτα ακόμη στοιχεία που υπάρχουν για τη Νυρεμβέργη για παράδειγμα, στις προανακρίσεις των κατηγορουμένων δεν παρίστατο δικηγόρος και συχνά τους έπειθαν με τεχνάσματα ή εκφοβισμό να υπογράψουν καταθέσεις, οι οποίες γνωρίζουμε τώ ρα ότι δεν ανταποκρίνονταν στην αλήθεια, που ενοχοποιούσαν άλλους. Οι φάκελοι είναι γεμάτοι αξιοπερίεργα. Για παράδειγμα, ανώνυμα δακτυλογραφημένα αποσπάσματα εγγράφων αντί για

244


τα πρωτότυπα, και ένορκες καταθέσεις μαρτύρων -όπως του Höss, διοικητή του Άουσβιτς- όπου υπάρχει η υπογραφή των μαρτύρων που πιστοποιούν την υπογραφή του, αλλά λείπει η δική του.17 Οι Αμερικανοί επίσης είχαν υποβάλει ως τεκμήριο με αρ. 1553-PS, έναν φάκελο με τιμολόγια για την αποστολή, κάθε μήνα, Zyklon (δισκίων υδροκυανίου) στο γραφείο απεντομώσεων του Άουσβιτς και αποσιώπησαν το γεγονός ότι ο ίδιος φάκελος περιεί χε τιμολόγια για ίδιες ποσότητες Zyklon με προορισμό το στρατό πεδο του Oranienburg, έξω από το Βερολίνο, όπου ποτέ δεν ανα φέρθηκε ότι λειτουργούσαν θάλαμοι αερίων. Οι κατηγορούμενοι συχνά ανακρίνονταν για πρώτη φορά κά τω απύ συνθήκες που τους έκαναν να πιστεύουν πως είχε ήδη αρχίσει η δίκη. Έτσι ο Κάιτελ αναφερόταν σε μια προσωπική του σημείωση στις «ανακρίσεις από αξιωματικούς (δικαστές) του Στρατιωτικού Δικαστηρίου των Συμμάχων».18 Το πρακτικό δ εί χνει πως σε μια ανάκριση που έγινε τον Αύγουστο, ο Γκαίρινγκ προκάλεσε τον ανακριτή του ρωτώντας τον: «Θα ήθελα να γνω ρίζω αν αυτή είναι μύνο μια απλή προανάκριση ή αν έχει αρχίσει η κανονική δ ίκ η ».19 Ο ανακριτής Συνταγματάρχης Amen, απέ φευγε να απαντήσει ευθέως. 01 λ ο γ ο μ α χ ι ε ς μεταξύ του Δικαστή Jackson και του Donovan κορυφώθηκαν το Φθινύπωρο του 1945 μετά την επιστροφή του Στρατηγού από την Κίνα, όπου παρέμεινε αρκετό καιρό για υπο θέσεις του 0SS. Μέχρι εκείνη τη στιγμή, η ομάδα του Jackson βρι σκόταν σε καλό δρόμο, θεμελιώνοντας μια καλά τεκμηριωμένη κατηγορία, βασισμένη αποκλειστικά σε ντοκουμέντα εναντίον των Ναζί. Αλλά στον Donovan άρεσαν οι εντυπωσιασμοί και ήθε λε η δίκη να στηρίζεται κυρίως σε δημόσιες καταθέσεις μαρτύρων, σαν τον Schacht και τον Gisevius - μια δίκη βασισμένη σε γραπτά ντοκουμέντα, δεν θα μπορούσε να τροφοδοτήσει τη φαντασία του κόσμου. Είχε φθάσει στο σημείο να δημιουργήσει σχέσεις με τον Γκαίρινγκ, που στον Jackson φαινόταν υπερβολικά στενές. Ενώ ανέκριναν τον Γκαίρινγκ, την επόμενη ημέρα της επίδοσης των κατηγορητηρίων, σχετικά με το αν αλήθευε η κατάπτυστη υπόθε ση της απόταξης του Στρατηγού Werner von Blomberg και του Στρατηγού Werner von Fritsch το 1938, ο Γκαίρινγκ είπε πως αυ τύ δεχόταν να το συζητήσει μόνο ιδιαιτέρως.20 Αυτή η ειδική μυ στική ανάκριση έγινε στις 6 Νοεμβρίου από τον Στρατηγό Do


245

novan χωρίς την παρουσία γραμματέως. Ο Γκαίρινγκ έδωσε μια πολύ κατατοπιστική κατάθεση σύμφωνα με στοιχεία που είναι τώρα γνωστά, αλλά «ζήτησε να κρατηθεί μυστική».21 Οι σχέσεις μεταξύ του Jackson και του Donovan είχαν φθάσει στο χειρότερό τους σημείο. Στις 7 Νοεμβρίου οι Ρώσοι διοργάνωσαν μία θορυβώδη δεξίωση για να γιορτάσουν την Οκτωβριανή Επανάσταση. Καθώς οι ΗΠΑ επρόκειτο να εκπροσωπηθούν από τον Στρατηγό Donovan, ο Jackson αρνήθηκε να παραστεί, ακόμη και όταν ο Στρατηγός Aleksandrov πήγε να τον πάρει με το αυτο κίνητό του.22 Την ίδια ημέρα, με επιστολή του, σε τραχύ ύφος, ο Donovan του είχε εκθέσει τις διαφορετικές απόψεις του σχετικά με τη «σκηνοθεσία» της δίκης. Ο δικαστής του απάντησε την επο μένη, στο ίδιο απότομο ύφος. 0 Στρατηγός τότε προσπάθησε να πιέσει την κατάσταση ώστε να γίνουν δεκτές οι απόψεις του, εκδίδοντας διαταγές προς το στρατιωτικό προσωπικό του Jackson, που ήταν και το πολυπληθέστερο. Επίσης διέταξε τον διοικητή της φυ λακής, τον Συνταγματάρχη Andrus, να μην επιτρέψει άλλη ανά κριση του Γκαίρινγκ, δημιουργώντας σοβαρά προβλήματα στον Jackson, και διαμαρτυρίες από την πλευρά των Γάλλων και των Ρώσων κατηγόρων, οι οποίοι ζητούσαν να έχουν τα ίδια δικαιώμα τα, ως προς τις ανακρίσεις, με τους Αμερικανούς. «Από την αρ χή», έγραψε οργισμένος ο Jackson στον Donovan, ανακοινώνοντάς του πως είχε ακυρώσει τις διαταγές του, «ο έλεγχος αυτών των κρατουμένων ανήκει στον Συνταγματάρχη Amen, ο οποίος είναι αποκλειστικά αρμόδιος να καθορίζει τον τόπο και τις ώρες των ανακρίσεων, το ποιος θα παραστεί κλπ.».23 Καθώς πλησίαζε η έναρξη της δίκης, ο Στρατηγός Donovan φαινόταν φανερά δυσαρεστημένος επειδή δεν βρισκόταν αυτός στο επίκεντρο της ιστορίας. Στις 11 του μηνός, ο Jackson είχε προσκαλέσει τον Donovan, να γευματίσουν μαζί με τον Γερου σιαστή της Φλώριοας Claude Pepper. Στο ίδιο γεύμα θα παρακαθόταν και ο Δικαστής Biddle, στον οποίο ο Jackson εμπιστεύθηκε ότι ο Donovan ήταν εκνευρισμένος επειδή δεν είχε τίποτα να κά νει, και η αλήθεια είναι ότι πράγματι «δεν κάνει τίπ ο τε».24 Μετά από τρεις ημέρες, ο κρατούμενος Schacht έγραψε ένα γλοιώδες γράμμα στον Donovan προσφέροντάς του τις υπηρεσίες του. Ο Jackson πήρε ένα αντίγραφο αυτού του γράμματος από τη γραμματέα του Στρατηγού και εξαγριώθηκε. Αυτό, σε καμία περί πτωση, δεν περιλαμβανόταν στα σχέοια που είχε για τον τραπεζί

246


τη. Την ίδια ημέρα ο Jackson έλαβε μια επιστολή από τον Donovan, με την οποία ανανέωνε την πρότασή του να δώσουν στον Schacht «την ευκαιρία να αγωνιστεί για την απαλλαγή του, καταθέτοντας ως μάρτυρας κατηγορίας εναντίον του Γκαίρινγκ».25 Ο Jackson είχε ήδη απορρίψει αυτή την πρόταση. Κατά τη γνώ μη του, ο Schacht ήταν ένας από τους χειρότερους εγκληματίες, και δεν είχε σκοπό να του δώσει την ευκαιρία να σώσει το τομάρι του. Τώρα είχε μάθει πως ο Donovan είχε προσκαλέσει στη βίλα του στη Νυρεμβέργη, έναν από τους σημαντικότερους αιχμαλώ τους πολέμου, τον Αντιστράτηγο Erwin Lahousen, που ήταν ομό λογός του στην Υπηρεσία Πληροφοριών των Ναζί. Ο Συνταγμα τάρχης Amen είχε ανακρίνει εκεί τον Lahousen, παρόντος και του Γερμανού δικηγόρου του Leverkühn, από το Αμβούργο.26 Για τον Jackson αυτό ήταν η τελευταία σταγόνα που έκανε το ποτήρι να ξεχειλίσει. Διακυβευόταν η αμεροληψία της δίκης στα μάτια της Ιστορίας. Εξέδωσε διαταγή, με την οποία απαγορεύο νταν οι κοινωνικές σχέσεις και οι διαπραγματεύσεις με τους κρα τουμένους Ναζί. Όταν ο Στρατηγός του ζήτησε επίσημα την άδεια να συζητήσει με τον Γκαίρινγκ, ο Jackson του την αρνήθηκε κατηγορηματικά, συμπληρώνοντας: «Δεν θα μπορέσω να σας χρησιμοποιήσω σε καμιά σημαντική θέση όταν θα αρχίσει η δίκη. Δεν βλέπουμε τα πράγματα με τον ίδιο τρόπο». Ο Donovan αντέδρασε σαν περιφρονημένη κυρία. Έλπιζε πως θα του ανέθεταν τη συναρπαστική και εντυπωσιακή εξέταση των μαρτύρων. Επί μερικές ημέρες δολοπλοκούσε με τους εχθρούς του Jackson και προσπαθούσε να τους φέρει στα νερά του. Γευ ματίζοντας με τον Συνταγματάρχη Andrus και τον Δικαστή Biddle στις 27 Νοεμβρίου, ο Donovan ισχυρίστηκε -μ ε ολοφάνερη απρέπεια- πως τα στοιχεία του Jackson είναι «συγκεχυμένα και ανούσια», γιατί στηρίζονται κυρίως σε έγγραφα (η δίκη τότε είχε αρχίσει αλλά δεν είχαν κληθεί μάρτυρες). «Επιθυμεί διακαώς», σημείωνε ο Biddle, «να πείσει τον Jackson να βασιστεί στον Γκαί ρινγκ, που πιστεύει πως θα τη γλιτώσει».27 Αλλά τίποτε από αυτά δεν συνέβη και ο Στρατηγός του OSS αναχώρησε, μένεα πνέων, από τη Γερμανία. Μαζί του πήρε ση μαντικά ντοκουμέντα, απειλώντας να δυσφημήσει τον Jackson με όποιο τρόπο μπορούσε. Η αναχώρησή του ανάγκασε τον δικαστή να στείλει επειγόντως, την 1η Δεκεμβρίου του 1945, μια εκτενή επιστολή προς τον Πρόεδρο Τρούμαν, στην οποία εξέθετε τις θέ


2 47

σεις του. «Όταν του ζήτησα να εργαστεί μαζί μου», έγραφε ο Jackson εξηγώντας τα κίνητρα του Donovan, «μου επεσήμανε επανειλημμένα πως δεν θα δούλευε έχοντας προϊστάμενο κάποι ον άλλο... Αλλά ήταν ο επικεφαλής του OSS και χρειαζόμουν τη βοήθεια που θα μπορούσε να μου προσφέρει αυτύς ο οργανισμύς». Κατά τη διάρκεια της απουσίας του στην Κίνα, ο Donovan απομακρύνθηκε από την υπόθεση και είχε σχηματίσει τόσο διαφορετικές απόψεις από αυτές του Jackson, ώστε ο τ ε λευταίος αναγκάστηκε να πει στον Στρατηγό ότι «δεν μπορεί να εμφανισθεί στο Δικαστήριο για να διευθύνει οποιαδήποτε από τις διαδικασίες». Ισχυρίστηκε ότι το ηθικό του προσωπικού της κατηγορούσας αρχής είχε εξαιρετικά βελτιωθεί μετά την αναχώ ρηση του Donovan, «εκτός ορισμένων μελών του γραφείου του, των οποίων τις υπηρεσίες μπορώ να στερηθώ, αν είναι ανα γκαίο». Παραδέχθηκε στον Τρούμαν πως μπορεί να είχε κάνει λάθη, αλλά «το συγκεκριμένο δεν είναι ένα από αυτά». Το μόνο που τον ανησυχούσε, κατέληξε, ήταν το ότι «η δίκη επρόκειτο να διαρκέσει πολύ».28 «Η υπόθεση Donovan», εμπιστεύθηκε ο Jackson στη γυναίκα του, «είναι μία μεγάλη ιστορία που δεν μπορώ να στην περιγράψω σε ένα γράμμα. Αλλά αν αυτός ή οι φίλοι του θέλουν να τον κατα στρέψουν, άφησέ τους να μιλούν. Βαρέθηκα να γράφω για να τον προφυλάξω. Τα έστειλα όλα στον Πρόεδρο. Αλλά το πιθανότερο είναι πως θα ξεχαστούν σε λίγες ημέρες - εγώ είμαι εδώ και αυτός έφυγε- γιατί λοιπόν να ανησυχούμε;»29 «Ήταν ένα παλιοτύμαρο» πρόσθεσε μετά από τρεις εβδομάδες. «Είναι μία μεγάλη ιστορία για να στη διηγηθώ, αλλά δεν μπορούσα να τον αφήσω να πάρει μέρος σε μια υπόθεση την οποία υπονόμευε. Αν κάποτε επιχειρή σει οτιδήποτε, ας τον βοηθήσει ο Θεός».30 Αλλά οι διαμάχες δεν ε ί χαν ακόμη τελειώσει. Στα τέλη Μαρτίου του 1946, έφθασε ένα γράμμα από τις ΗΠΑ με το οποίο προειδοποιούσαν τον Δικαστή Jackson ύτι ο Donovan αναζητούσε στη Νέα Υύρκη έναν ειδικό επί των δημοσίων σχέσεων, προκειμένου να τον προσλάβει για να υπονομεύσει τη δίκη της Νυρεμβέργης.31 ❖

♦>

♦ >

❖

❖

Σε ύλες τις, κεκλεισμένων των θυρών, συναντήσεις των επικε φαλής των κατηγόρων, πλανιόταν ο φόβος μήπως οι δικηγόροι

248


υπεράσπισης επικαλούνταν ορισμένα ιστορικά στοιχεία που θα έφερναν σε δύσκολη θέση τους Βρετανούς ή τους Ρώσους. Οι Γάλλοι και οι Αμερικανοί είχαν λιγότερα να φοβηθούν. Όταν συναντήθηκαν οι κατήγοροι στις 9 Νοεμβρίου του 1945, συζήτησαν βαθύτερα το πρόβλημα που θα μπορούσε να ανακύψει αν οι συνήγοροι υπεράσπισης προσπαθούσαν να αντιστρέφουν τα επιχειρήματα περί επιθετικού πολέμου εις βάρος της κατηγορούσας αρχής. Συμφώνησαν να υιοθετήσουν ένα κοινό μέτωπο. Θα υποστήριζαν στο Δικαστήριο πως αυτού του είδους οι επιθέσεις δεν έχουν καμιά σχέση με την παρούσα υπόθεση. Συμφώνησαν επίσης ότι, καθώς οι Ηνωμένες Πολιτείες μπήκαν σχετικά αργά στον πόλεμο, ο Αμερικανός κατήγορος Robert Jackson θα ήταν λιγότερο τρωτός απέναντι σε τέτοιες κατηγορίες και θα ήταν προτι μότερο να ζητά εκείνος από το Δικαστήριο να απορρίπτει αυτές τις ενστάσεις. Για να μπορέσουν να συντονίσουν τις αντεπιθέσεις τους, οι κατήγοροι συμφώνησαν να συντάξει κάθε αντιπροσωπεία ένα υπόμνημα με τις θέσεις τις οποίες πρότεινε να υιοθετηθούν, όταν και αν οι δικηγόροι υπεράσπισης προχωρούσαν σε αντεπίθε ση.32 0 Maxwell Fyfe συνέταξε το βρετανικό υπόμνημα στις αρχές Δεκεμβρίου. Οι Γάλλοι και οι Ρώσοι δεν έκαναν τίποτα. Οι Ρώσοι ήταν ιδιαίτερα προβληματισμένοι για τον κίνδυνο που θα διέτρεχαν αν κάποια στιγμή, κατά τη διάρκεια της δίκης, γινό ταν αντικείμενο ανοιχτής συζήτησης η Συνθήκη Ρίμπεντροπ-Μολό τοφ. Μετά από αυτή τη συνάντηση, ο αναπληρωτής κατήγορος Συ νταγματάρχης Yuri V. Pokrovsky διαβεβαίωσε επίσημα τηλεφωνικώς τον Σοβιετικό επιθεωρητή του Vyshinsky: «Οι επικεφαλής των κατηγόρων είναι αποφασισμένοι να αποφεύγουν τις ενοχλητικές ερωτήσεις και να μη δίνουν στους κατηγορουμένους την ευκαιρία να αναπτύσσουν επιχειρήματα και να σύρουν το Δικαστήριο σε συ ζητήσεις. Για το σκοπό αυτό επισημάνθηκε ότι θα ήταν επιθυμητό, πριν αρχίσει η δίκη, να ανταλλαγεί ένας κατάλογος όλων των θεμά των που δεν θα θέλαμε να θιγούν σ’ αυτή τη διαδικασία, ώστε να μπορούμε να απορρίπτουμε αμέσως τις σχετικές ερωτήσεις κατά τη διάρκεια της ακροαματικής διαδικασίας».33 Οι επιτόπου Σοβιετικοί κατήγοροι Rudenko και Pokrovsky δεν μπορούσαν να αποφασίσουν μόνοι τους. Υπήρχε μια σοβιετική υπηρεσία, γνωστή ως «Εποπτεύουσα Επιτροπή για τη δίκη της Νυρεμβέργης», η οποία, παρασκηνιακά, έλεγχε από μακριά όλες τους τις αποφάσεις. Μεταξύ των λιγότερο ελκυστικών μελών της


249

συγκαταλέγονταν ο επικεφαλής των κατηγόρων της Σοβιετικής Ένωσης K.P. Gorschenin, ο Υπουργός Δικαιοσύνης Ι.Τ. Golyakov και ο Πρόεδρος του Σοβιετικού Ανώτατου Δικαστηρίου Rytschkov που είχε υπογράψει κατά τη διάρκεια της θητείας του πολ λές θανατικές καταδίκες· ανάμεσά τους ήταν ακόμη πιο αποκρουστικά όντα όπως οι Kobulov, Merkulov και Abakumov, (που οδηγήθηκαν στο εκτελεστικό απόσπασμα μαζί με τον Likhatchev το 1953).

Όλο εκείνο τον καιρό οι Αμερικανοί συνέχιζαν να απασχολού νται με τον Ρούντολφ Ες και με το άλλοθι της «αμνησίας» του. Ο κατηγορούμενος έχανε γρήγορα βάρος. Τα μάγουλά του είχαν αποστεωθεί, τα μάτια του ήταν χωμένα μέσα στις κόγχες, το στήθος του βαθουλωμένο. Σε μια προσπάθεια να επαναφέ ρουν τη μνήμη του ώστε να μπορέσει να δικαστεί κανονικά, ο Jackson διέταξε να του δείξουν ένα ντοκιμαντέρ για τη μεγάλη συγκέντρωση του κόμματος των Ναζί, του 1934, με τον τίτλο: 0 Θρίαμβος της Θέλησης, που είχε γυρίσει η Leni Riefenstahl, το οποίο όσοι το είδαν είπαν πως έκανε το αίμα τους να παγώσει. 0 Jackson θυμόταν αργότερα, οργισμένος, τη σκηνή με τον Ες να απολαμβάνει το θέαμα και τους Αμερικανούς και τους Ρώσους αξιωματικούς, που υπερέβαιναν τους πενήντα, να τον παρακο λουθούν επισταμένα σε όλη τη διάρκεια της δίωρης προβολής. Δεν τράβηξαν ούτε για μια στιγμή το βλέμμα τους από το πρό σωπό του, που φωτιζόταν από κάτω με μια λάμπα χαμηλής έντασης, καθώς στη σκηνή τρεμόπαιζαν οι εικόνες ενός νεαρού αρρενωπού Ες που βάδιζε κορδωτός στο πλευρό του Χίτλερ, στο τεράστιο στάδιο της Νυρεμβέργης, υπό τους ήχους του χο ρωδιακού τραγουδιού των σκλάβων από την Αΐντα, και τον Rei chsleiter και τους υπουργούς του Ράιχ να αγορεύουν στην εξ έ δρα. Στο πρόσωπό του, μετά από μερικά δευτερόλεπτα, φάνηκε ότι κάτι αναγνώριζε, αλλά σύννομα μεταβλήθηκε σε μάσκα αδια φορίας. «Δεν θα αναγνώριζα τον εαυτό μου», έγραφε μετά στο ημερολόγιό του, «αν δεν αναφερόταν το όνομά μου». Δεν θα τον αιφνιδίαζαν τόσο εύκολα. Ο δικηγόρος του, ο Rohrscheidt, ζήτησε από το Δικαστήριο να

250


διορίσει έναν αμερόληπτο ιατρικό πραγματογνώμονα, που θα ορι ζόταν από τα πανεπιστήμια της Ζυρίχης ή της Λωζάνης στην Ελβετία, προκειμένου να εξετάσει την ικανότητα του πελάτη του να παρακολουθήσει τη δίκη. Το Δικαστήριο δεν ήθελε να χάσει τον Ες και αποφάσισε αντί γι’ αυτό, να διοριστεί μια ad hoc ιατρική επιτροπή από τις τέσσερις Δυνάμεις των νικητών. Το αποτέλεσμα ήταν μια εκπληκτική αναστάτωση: εξέτασαν τον Ες στις 14 Νοεμ βρίου και παρουσίασαν τέσσερις ξεχωριστές γνωματεύσεις στις 16, 17, 19 και 20 Νοεμβρίου. Ο Λόρδος Moran, ο γιατρός του Τσώρτσιλ, είχε τη γνώμη πως ο Ες ήταν εντελώς ανίκανος να παραστεί στη δίκη. Οι Αμερικανοί εξακολουθούσαν να προτιμούν την τακτική του αιφνιδιασμού. Στις 16 Νοεμβρίου, οι ψυχίατροί τους παρουσία σαν ξαφνικά στον Ες τις δύο γραμματείς του που εργάζονταν γ ι’ αυτόν επί οκτώ χρόνια πριν φύγει για τη Σκωτία το 1941. «Θα σας δείξω κάτι που θα σας βοηθήσει να θυμηθείτε», άρχι σε να λέει η Hildegard Fath, που τότε ήταν τριάντα έξι ετών, και του έδειξε μια στιγμιαία φωτογραφία του μικρού του γιου Wolf Rüdiger. Ο Ες έστρεψε αλλού το βλέμμα του και αμέσως ψιθύρι σε στα γερμανικά: «Όχι, όχι, όχι!» Αφού παρακολουθούσαν με δυσκολία τη χαμηλόφωνη συνομι λία του με την πρώτη κοπέλα, που διήρκεσε δέκα περίπου λ ε πτά, οι Αμερικανοί έφεραν τη δεύτερη κοπέλα που λεγόταν Ιηgeborg Sperr. «Δεν μπορώ να θυμηθώ ποιος ήταν αυτός ο Ε ς» άκουσαν να λέει ο κρατούμενος. (Παρακολουθούσαν τη συνομιλία απ’ έξω μέσω μικροφώνων.) «Έχω την εντύπωση...» «Ήμουν κρατούμενη», του είπε εκείνη, «και έχω ανακριθεί άπειρες φορές». «Ο ι Amis», του είπε, της είχαν υποβάλει ερωτή σεις πολλές φορές και του εξήγησε πως η λέξη Ami σημαίνει Αμερικανύς: Αλλά φυσικά δεν είχε καμιά σχέση με τη λέξη ami, που σημαίνει φίλος στα γαλλικά. «Έχω επανειλημμένα π ει», συμφώνησε ο Ες, ευτυχισμένος που με μικροπονηριές ενοχλούσε τους βασανιστές του, «ό τι οι Αμερικανοί είναι σκυλολόι». Του είπε ότι είχε κρατηθεί από την Γκεστάπο στο Νταχάου επί έξι εβδομάδες μετά τη φυγή του. «Υπέφερα αφάνταστα». «Ήσουν ευχαριστημένη όταν εργαζόσουν για μένα;» «Ν α ι» του απάντησε ήρεμα. «Ήμουν μαζί σας από το 1934».


25/

«Μ ια τρελή ιστορία», είπε, και εξέφρασε την ελπίδα πως θα τον άφηναν να την ξαναδεί. Ο Συνταγματάρχης Amen επενέβη ουρλιάζοντας: «Θυμάσαι αυτές τις κοπέλες, έτσι δεν είνα ι;» «Όχι», είπε. «Δεν τις θυμάμαι». «Ούτε τις είχες δει ποτέ προηγουμένως;» «Όπως δήλωσα και κατά τη διάρκεια της συνομιλίας μου με αυτές τις κοπέλες, δεν τις είχα ξαναδεί ποτέ προηγουμένως». «Ευχαριστήθηκες που τις είδ ες;» «Πάντα ευχαριστιέμαι όταν συναντώ Γερμανούς. Γερμανούς που μιλούν για την οικογένειά μου». Υπήρχε μια προκλητικότητα στον τόνο της φωνής του και ο Amen τον ρώτησε: « Τ ι σε κάνει να πιστεύεις πως αυτές είναι φωτογραφίες της οικογένειάς σου;» «Ο ι κυρίες μου το είπαν. Εξάλλου έχω μια φωτογραφία του γιου μου στο κελί μου». «Πιστεύεις ό,τι σου είπαν αυτές οι κοπέλες;» «Δεν έχω κανένα λόγο να πιστέψω πως Γερμανοί δεν μου λέ νε την αλήθεια». «Νομίζεις ότι όλοι οι Γερμανοί σου λένε την αλήθεια;» «Ν α ι» απάντησε ο Ες. «Όλοι οι Γερμανοί με τους οποίους συνδέομαι στενά». Φυσικά δεχόταν πως σε κάθε χώρα υπάρχουν και μερικοί που έχουν κακό χαρακτήρα. «Πώς ξέρεις ότι οι κοπέλες αυτές είναι Γερμανίδες·,» τον ρώ τησε ο Amen. «Από τη γλώσσα που μιλούσαν», εξήγησε ο κρατούμενος, ρί χνοντας του μια ανέκφραστη ματιά. «Σχημάτισα την εντύπωση πως δεν είναι Αμερικανίδες». 0 Amen απομόνωσε ένα σημείο της συνομιλίας τους - ότι ο Ες είπε στη μια από τις κοπέλες πως θα μπορούσε να εργαστεί ξα νά γ ι’ αυτόν αργότερα. 0 Ες συμφώνησε: «Ναι, ναι. Της είπα ότι θα μπορούσε να λογαριάζει σε μια ενδεχόμενη μελλοντική συνερ γασία μας». Ο Amen τον ρώτησε τι εννοούσε μ’ αυτό. «Μου είπαν», απάντησε ο Ες, «ό τι κατείχα μια πολύ υψηλή θέση στο Εθνικοσοσιαλιστικό κράτος και σκέφθηκα πως κάποια ημέρα θα επανέλθω εκεί». 0 ανακριτής ένιωσε το δωμάτιο να γυρίζει γύρω του.


252

«Εννοείς δηλαδή πως φιλοδοξείς να καταλάβεις ξανά υψηλή θέση στο Ναζιστικό κράτος; Την ίδια που είχες;Έχεις κάνει σχέ δια για μετά τη δίκη - αυτό εννοείς;» Με ήρεμη φωνή, ο Ες υπομονετικά του εξήγησε πως περίμενε να καταλάβει «μ ια υψηλή θέση στο Εθνικοσοσιαλιστικό κράτος». «Δεν ξέρω πόσο συχνά θα πρέπει να επαναλαμβάνω», συνέχισε μετά από σύντομη σιωπή, «πως έχω την πεποίθηση ότι οι Γερμα νοί λένε την αλήθεια!» «Μπορώ να φέρω εδώ πολλούς Γερμανούς οι οποίοι δεν θα σου πουν την αλήθεια», γρύλισε ο Συνταγματάρχης Amen. «Ασφαλώς, ειδικά όταν προέρχονται από τη φυλακή όπου συ νήθως κρατούνται εγκληματίες». «Σαν τον Γκαίρινγκ παραδείγματος χάρη;» ζήτησε να μάθει ο Amen. «Ασφαλώς και δεν εννοούσα αυτό». «Λοιπόν, ο Γκαίρινγκ είναι εγκληματίας;» «Ν αι», συμπλήρωσε ο Ες, «αλλά ένας εντιμότατος εγκλημα τίας - ένας “ Εγκληματίας Πολέμου” ». Τώρα ο Amen πίστεψε πως τον αιφνιδίασε. «Κ α ι πώς ξέρεις τι είδους εγκληματίας είνα ι;» «Γ ια τί είναι το ίδιο είδος “ εγκληματία” όπως είμαι κι εγώ » του έδωσε την πληρωμένη απάντηση ο Ες. της αμνησίας ήταν ένα είδος παιχνιδιού, μια παρ τίδα τένις, ένα ματς. «Πάρτε τον από δω !» ούρλιαξε ο Συνταγ ματάρχης «κα ι αφήστε τις κοπέλες!» Καθώς έβγαινε από το θά λαμο δεμένος ακόμη με τη χειροπέδα με τον Αμερικανό φρουρό του, ο Ες ψιθύρισε στα γερμανικά στις δύο νεαρές γραμματείς του: «Μ πορείτε να είσαστε υπερήφανες για το γεγονός ότι είσαστε κρατούμενες». Τους είπε να μην περιμένουν πως θα τους έγραφε, και από τότε δεν τις ξαναείδε.34 Στο μεταξύ, ο Rohrscheidt ζήτησε επισήμως από το Δικαστή ριο να του δοθούν οι βρετανικοί ιατρικοί φάκελοι του Ες, καθώς και οι αντίστοιχοι του Υπουργείου Εξωτερικών και να κληθούν ως μάρτυρες ο Δούκας του Hamilton, ο Sir Ivone Kirkpatrick, ο δρ. Henry Dicks και άλλοι, οι οποίοι είχαν ανακρίνει τον κρατού μενο στη Βρετανία. «Τα ανωτέρω αναφερόμενα έγγραφα», δή λωνε ο δικηγόρος, «περιέχουν, σύμφωνα με πληροφορίες που συ γκέντρωσε η υπεράσπιση, πολύ σημαντικά στοιχεία σχετικά με αυτή

Η ισ τ ο ρ ί α


253

τα κίνητρα της πτήσης του Ες στη Βρετανία και την κατάσταση της υγείας του, ειδικά για την πνευματική διαταραχή και την πνευματική σύγχυση στην οποία περιήλθε όταν προσγειώθηκε εκ εί». Η βρετανική κυβέρνηση φυσικά του διαβίβασε μόνο τα αρχικά έγγραφα και τις αναφορές του Δούκα και του Sir Ivone Kirkpatrick. Από τους μεταγενέστερους φακέλους που περιείχαν στοιχεία για τα σοβαρά προβλήματα υγείας του Ες, δεν παραδό θηκε ούτε ένας στην υπεράσπιση.

Επί τρεις ημέρες, η βροχή δεν έλεγε να σταματήσει, και στις 12 Νοεμβρίου, ο καιρός στη Νυρεμβέργη ήταν υγρός και έκανε τσουχτερό κρύο. Οι Γάλλοι και οι Βρετανοί δικαστές είχαν απο κλειστεί από την ομίχλη και η έναρξη της δίκης καθυστερούσε συνεχώς. Οι καλομαθημένοι νομικοί άρχιζαν να γίνονται ευερέθι στοι. Στον Δικαστή Biddle έλειπαν μικροπράγματα, όπως το διά βασμα των εφημερίδων New Yorker και New York Times. 0 Sir Hartley Shawcross εκνεύριζε φοβερά τον Herbert Wechsler. Σε συνεδριάσεις κεκλεισμένων των θυρών, το Δικαστήριο συζητούσε διάφορα αιτήματα. «Τ ο γεγονός είναι ότι τα παιδιά υποαπασχο λούνται», ανέφερε σε ένα γράμμα του ο Biddle, «εκτός από τον Fisher που αντικρούει το πλήθος των αιτημάτων των συνηγόρων υπεράσπισης για τεκμήρια και εξέταση μαρτύρων».35 Μερικές φορές οι Αμερικανοί χαλάρωναν ακούγοντας τη συμ φωνική ορχήστρα της Νυρεμβέργης. Μια φορά προβλήθηκε απο κλειστικά για τους δικαστές, η σοβιετική ταινία για τις σκηνοθετημένες δίκες τους στο Χάρκοβο, όπου δικάστηκαν τρεις Γερμα νοί αξιωματικοί για τη διάπραξη αποτρόπαιων εγκλημάτων. «Ε ίνα ι τρομαχτικές», έγραφε ο Biddle στο ημερολόγιό του αφού είχε παρακολουθήσει τα κινηματογραφικά επίκαιρα, «βασανι σμένα σκελετωμένα κορμιά, οι κατηγορούμενοι του Χάρκοβου να απαγχονίζονται μπροστά στα μάτια του πλήθους».36 Οι Ρώσοι απαγχόνισαν επίσης δημόσια στο Λένινγκραντ πολ λούς Γερμανούς αξιωματικούς, τους οποίους οι δικαστές θεώρη σαν ενόχους για τα εγκλήματα στο δάσος του Katyn. και την τελευταία στιγμή, με την αυλαία έτοιμη να ανεβεί, οι Αμερικανοί εξακολουθούσαν να αναθεωρούν τη σύνθεση του θιά ακό μη

254


σου. Δεν ήταν ικανοποιημένοι με τον κατάλογο των κατηγορουμέ νων. Ο Sidney Alderman, ο επικεφαλής των συμβούλων του Jackson, θεωρούσε πως θα έπρεπε να καθίσει στο εδώλιο, «ως πνευματικός πατέρας του Χίτλερ», ο φίλος του Ες, ο καθηγητής Karl Haushofer, γεωπολιτικύς, καθώς ο κύριος θεωρητικός της συνωμοσίας, ο Χ ίτ λερ, ήταν απών. Ο Jackson είχε την άποψη ότι η κοινή γνώμη δεν θα έβλεπε με καλύ μάτι τους Αμερικανούς αν άρχιζαν να απαγχονίζουν καθηγητές για τις απόψεις τους.37 Σε μια άλλη περίπτωση, στις αρ χές Οκτωβρίου, ο Jackson προσπάθησε κι αυτός να προσθέσει ονό ματα στον κατάλογο για να αντιπροσωπευθούν ευρύτερα το «Γενικύ Επιτελείο» και η «Αστυνομία». Ανέφερε τους Στρατάρχες Βάλτερ φον Μπράουχιτς και Erhard Milch και τον Στρατηγύ Φραντς Χάλντερ για το πρώτο και τον αρχηγύ της αστυνομίας Kurt Daluege, τον Obergruppenführer των SS Karl Wolff και δύο ακόμη άλλους για τη δεύτερη. Οι Βρετανοί αντιπρόσωποι, πολύ σωστά, τόνισαν πως η προσθήκη την τελευταία στιγμή επτά ακόμη ονομά των «θα μπορούσε να θεωρηθεί ένδειξη ότι η κατηγορούσα αρχή δεν ξέρει τι της γίνεται. Και ίσως αποτελέσει αιτία να γελοιοποιηθεί η όλη υπόθεση στα μάτια πολλών». Στις 26 Οκτωβρίου, ο Maxwell Fyfe έγραφε στο ημερολόγιό του: «Στις 11 του μηνός συναντήθηκα με τον Jackson, τον Rudenko και τον Dubost και αποφασίσαμε να μην προσθέσουμε άλλους κατηγορουμένους».38 Σχετικά με τον Gustav Krupp, ο Jackson είχε μεγάλη αγωνία. Είχε υποσχεθεί στον Πρόεδρο Τρούμαν πως θα παρέπεμπε σε δί κη τους μεγαλοβιομήχανους, επηρεασμένος, ύπως παραδέχτηκε μιλώντας κατ’ ιδίαν με τους συναδέλφους του προϊσταμένους των κατηγύρων, απύ την εκστρατεία που γινόταν στην Αμερική ενα ντίον των κατασκευαστών όπλων, όπως ο DuPont, για τον οποίο διαδιδόταν ότι είχε στείλει στην Ευρώπη κάποιον κύριο Scherrer πριν από τον πόλεμο, προκειμένου να τορπιλίσει τις συνόδους για τον αφοπλισμό. Οι απανταχού βιομήχανοι θα έπρεπε να πάρουν ένα μάθημα. « Σ ’ αυτή την υπύθεση θα υπάρχει περισσύτερος δυ ναμίτης απύ όσον παρήγαγε ποτέ στο εργοστάσιό του ο K rupp!» έλεγε στις 2 Νοεμβρίου του 1945, λίγες ημέρες πριν αρχίσει η δίκη. Γι’ αυτόν το λόγο, ο Krupp, και ο κάθε Krupp, θα έπρεπε να δικαστεί. Θα προτιμούσε να δικαστεί ο Alfried, αλλά στην ανά γκη καλύς ήταν και ο Gustav. Κατά την πρώτη συνεδρίαση του Δικαστηρίου στη Νυρεμβέρ γη, στις 14 Νοεμβρίου, κεκλεισμένων των θυρών, οι δικηγύροι


255

του Gustav Krupp επιχείρησαν να επιτύχουν τον αποκλεισμό του από τη δίκη, επικαλούμενοι την κακή κατάσταση της υγείας του που θα τον εμπόδιζε να αντιληφθεί τι συνέβαινε στο Δικαστήριο. Ο Jackson, μάλλον άτολμα, ισχυρίστηκε πως η αδυναμία του να παρακολουθήσει τη δίκη δεν αποτελούσε επιχείρημα υπέρ του κατηγορουμένου, δεδομένου ότι σύμφωνα με το Καταστατικό του Λονδίνου επέτρεπε να δικαστεί ο Krupp ερήμην. Τπήρχε, ε ί πε, και η εναλλακτική λύση να καθίσει στο εδώλιο, στη θέση του πατέρα, ο γιος του Alfried. Ο Sir Hartley Shawcross αντέταξε το επιχείρημα πως επρόκειτο να διεξαχθεί δίκη ενώπιον Δικαστηρί ου και όχι ποδοσφαιρικός αγώνας στον οποίο μπορείς να αντικα ταστήσεις τον ένα παίκτη με τον άλλο.39 Ο Λόρδος Δικαστής Lawrence επιφυλάχθηκε να αποφασίσει, αλλά ήταν φανερό ότι διαφωνούσε τελείως με τον Jackson. Ένα από τα μέλη της αμερικανικής ομάδας των κατηγόρων έγραφε στο ημερολόγιό του: «Η γνώμη μου είναι πως ο Krupp ο πρεσβύτερος πρέπει να εξαιρεθεί και να αντικατασταθεί με τον νεότερο Krupp, καθώς αυτός ήταν επικεφαλής της βιομηχανίας από το 1943. Οι Krupp χρησιμοποιούσαν χωρίς κανέναν ενδοιασμό την καταναγκαστική εργασία και μεταχειρίζονταν τους άνδρες και τις γυναίκες απάνθρωπα, χειρότερα απ’ ό,τι έχουμε διαβάσει για τους αλυσοδεμένους καταδίκους στην Georgia».40 Το γεγονός ότι Βρετανοί και Αμερικανοί έφθασαν στο σημείο να κάψουν και να εξοντώσουν με τους αεροπορικούς τους βομβαρδισμούς εκείνους τους εργάτες ή άλλους σαν εκείνους, είναι μια ειρωνεία που συ νοδεύει δίκες «εγκλημάτων πολέμου» σαν αυτή. Τελικά το κοινό μέτωπο των Βρετανών -Shawcross και Law rence- αρνήθηκε να δεχτεί να αντικαταστήσει ο Alfried τον πατέ ρα του, κερδίζοντας έναν όλο ειρωνεία έπαινο από κάπου που δεν το περίμενε, από τον Julius Streicher, ο οποίος έγραφε στο ημερολόγιό του: «Ο ι Βρετανοί θριάμβευσαν υποστηρίζοντας ότι, παρ’ όλο που μπορείς να αντικαταστήσεις έναν Υπαξιωματικό με κάποιον άλλον, δεν μπορείς να αντικαταστήσεις έναν κατηγο ρούμενο ανίκανο να υπερασπισθεί τον εαυτό του ή που έχει πεθάνει, με το γιο του στο εδώλιο. Αυτή η υπόθεση δείχνει ότι οι Βρετανοί δικαστές έχουν τουλάχιστον την καλή πρόθεση να μην επικαλούνται τις ηθικές αρχές μόνο ως προς τη μια πλευρά των γεγονότων, που τώρα αρχίζουν να ξετυλίγονται».41 Υπήρχαν και άλλες ενδείξεις για τα προβλήματα που επρόκει-

256


το να παρουσιαστούν. Όταν κάποιος συνήγορος υπεράσπισης ζή τησε να καταθέσει ένας συγκεκριμένος μάρτυρας προκειμένου να αποδείξει ότι οι Ρώσοι είχαν στρατολογήσει σκλάβους εργά τες από τη Λετονία, όπως ακριβώς είχαν κάνει και οι Ναζί, που τώρα τους κατηγορούσαν, ο Ρώσος αναπληρωτής Δικαστής Αντισυνταγματάρχης Volchkov, εκνευρίστηκε και είπε πως αυτά ήταν συκοφαντίες. «Η απόφαση αναβάλλεται», ανήγγειλε ο Biddle, «και θα συζητηθεί στην ολομέλεια».42

0 παγκόσμιος Τύπος πληροφορήθηκε πως η παράσταση θα άρχιζε το πρωί στις 20 Νοεμβρίου του 1945. Η εναρκτήρια ομι λία του Jackson ήταν ένα αριστούργημα. Την είχε διορθώσει αμέτρητες φορές. Η Elsie την επεξεργαζόταν κάθε βράδυ για πολλές εβδομάδες και ο Bill είχε μείνει ξάγρυπνος μέχρι τις π έ ντε το πρωί παρακολουθώντας την αναπαραγωγή της στον πο λύγραφο. Όμως, στις 19 του μηνός, έφθασαν δυσάρεστα νέα από τη Μό σχα, εξαιτίας των οποίων κινδύνευε να μη γίνει η εναρκτήρια συνε δρίαση. Ο επικεφαλής των Ρώσων κατηγόρων Στρατηγός Rudenko, είχε προσβληθεί από ελονοσία, όπως τουλάχιστον ισχυρίζονταν στη Μόσχα. Οι Ρώσοι ζήτησαν δεκαήμερη τουλάχιστον αναβολή και αν το αίτημά τους δεν γινόταν δεκτό, θα αποσύρονταν τελείως από τη δίκη. Ο Δικαστής Jackson, που είχε βιώσειτις ρωσικές μεθόδους επί πέντε μήνες, ξαφνικά κατάλαβε πως οι Ρώσοι φοβήθηκαν κάτι για κάποιο λόγο προσπαθούσαν να ματαιώσουν τη δίκη. Ο Γάλλος αναπληρωτής κατήγορος Dubost -ενοχλημένος από την άρνηση του Δικαστηρίου να συμπεριλάβει τον Alfried Krupp μεταξύ των κατηγορουμένων- υποστήριξε το αίτημα των Ρώσων για αναβολή της δίκης, προσθέτοντας ότι αν αποσυρθούν οι Ρώ σοι θα αποσυρθούν και οι Γάλλοι. «Έχει οδηγίες», ανέφερε ο Biddle, «να απουσιάζει όταν δεν παρίστανται οι Ρώσοι». Οι Γάλ λοι και οι Ρώσοι ήταν αυτοί που είχαν υποστεί τα περισσότερα στον πόλεμο.43 «Ήταν γνωστό σε όλους», έγραφε στο ημερολόγιό του ο Jackson, «ότι ο Dubost είναι κομμουνιστής, και φάνηκε σαν να τα είχαν κανο νίσει εκ των προτέρων».44 Ακολούθησε αυτό που περιέγραψε αργότερα ως «τη χειρότε-


257

ρη συνάντηση των επικεφαλής κατηγόρων σε όλη τη διαδικα σία». 0 Sir Hartley Shawcross προειδοποίησε τους συναδέλφους του πως δεν συζητείται το ενδεχόμενο να συμπεριληφθεί ο Alfried Krupp, διότι δεν υπήρχε στην πραγματικότητα κανένα επιβαρυντικό στοιχείο εναντίον του. (Αυτό βέβαια δεν τους εμπόδισε να συμπεριλάβουν τον Αύγουστο στους κατηγορουμέ νους τους Νταίνιτς, Papen, Ες, Γιόντλ και αρκετούς άλλους.) Ση μείωσε επίσης, ότι τίποτε δεν εμπόδιζε τους Ρώσους να στείλουν έναν αναπληρωτή του Rudenko. «Μ ια αναβολή», είπε ο Άγγλος, «θα ξεσηκώσει τον κόσμο εναντίον μας· θα μας θεωρήσουν ύπο πτους, κατάπτυστους, φαιδρούς». Για τον Jackson, τα θέματα που διακυβεύονταν εξακολουθού σαν ακύμη να είναι πολλά, αν ύχι ακόμη περισσότερα. «Ο ι προο πτικές είναι δυσοίωνες», επεσήμανε στους συναδέλφους του, «αν αυτή η προσπάθεια των τεσσάρων Μεγάλων Δυνάμεων να συνεργαστούν αποτύχει». Όπως τους Ρώσους και τους Γάλλους, τον ενοχλούσε και αυ τόν το γεγονύς ύτι κανένας μεγαλοβιομήχανος με σάρκα και οστά, δεν θα καθύταν στο εδώλιο του κατηγορουμένου. Αλλά υπήρχαν ενοχλητικοί πολιτικοί λόγοι εξαιτίας των οποίων αυτός, ως εκπρόσωπος των ΗΠΑ, έπρεπε να επιμείνει να είναι οι Ρώσοι παρόντες στη δίκη: «Υπάρχουν ορισμένα θέματα σ’ αυτή τη δίκη, κατά τα οποία τα ρωσικά και τα αμερικανικά συμφέροντα δεν συμπίπτουν. Υπάρχουν ορισμένα ζητήματα, κατά τα οποία οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν μπορούν ούτε να υποστηρίξουν ούτε να υπερασπιστούν τον τρύπο σκέψεως των Ρώσων - τα ζητήματα των πολωνικών και των φινλανδικών πολέμων και της ενσωμάτωσης, π.χ., των βαλτικών χωρών». Τι θα γίνει αν οι κατηγορούμενοι προβάλουν αυτά τα λεπτά θέματα και οι Ρώσοι δεν είναι παρύντες; 0 κύριος Dubost επανέλαβε θυμωμένος ύτι η Γαλλία θα αποσυρθεί από τη δίκη αν αυτή αρχίσει την επόμενη ημέρα χωρίς να είναι παρών ο Rudenko. 0 Shawcross υποστήριξε τον Jackson: αν ο Rudenko είναι άρρω στος, θα πρέπει οι Ρώσοι να ανακοινώσουν επίσημα πως εκείνοι είναι αποκλειστικά υπεύθυνοι για την καθυστέρηση. Αυτή ήταν μια πολύ ήπια αντίδραση κατά τη γνώμη του Jackson. Είχε ανακοινώσει επίσημα ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα άρχιζαν τη δίκη την επόμενη ημέρα και θα την άρχιζε έστω και μόνος του. Έκανε επίσης έκκληση στους Συμμάχους, τονίζοντας

17

258


ότι «δεν πρέπει οι τέσσερις Σύμμαχοι, που ήταν ενωμένοι στον πόλεμο, να χωρίσουν στην ειρήνη». Οι κατήγοροι, μετά από μια θυελλώδη συνάντηση, δεν κατέ ληξαν πουθενά. Αργά το ίδιο απόγευμα, οι ίδιοι οι δικαστές τους κάλεσαν σε διάσκεψη. Ο Jackson, περιμένοντας το χειρότερο, ζήτησε από πολλά μέλη του προσωπικού του, της στενογράφου του Elsie Douglas συμπεριλαμβανομένης, να τον συνοδεύσουν, αλλά ο Λόρδος Δικαστής Lawrence είπε πως η διάσκεψη θα ήταν μυστική - θα παρέμεναν μόνο οι κατήγοροι. 0 Jackson θύμωσε πολύ και ζήτησε την άδεια να αποσυρθεί. Όπως είπε, αυτή ήταν η δεύτερη φορά που δια φωνούσε με τις μυστικές διασκέψεις - την πρώτη φορά ήταν στο Βερολίνο. Δεν εκπροσωπούσε έναν πελάτη αλλά τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής. Θα έπρεπε να ενημερώσει την κυβέρνη σή του και, αν χρειαζόταν, να υποβάλει ένα στενογραφημένο μνημόνιο. Υποστήριξε την άποψη πως αν αυτή τη στιγμή υπάρ χουν δύο κράτη που απειλούν να αποσυρθούν από τη δίκη, είναι πολύ σημαντικό να συνταχθεί ένα λεπτομερές πρακτικό. Ο Lawrence παρέμεινε ανένδοτος και, με ένα νεύμα του, ο Ταξίαρχος William L. Mitchell, που ήταν ο επικεφαλής της Φρουράς του Δικαστηρίου, οδήγησε στην έξοδο τους ανθρώπους του Jackson. Όταν έμειναν μόνοι τους, ο Lawrence ζήτησε από τον Jackson να του εκθέσει τις απόψεις του σχετικά με το αίτημα των Ρώσων να καθυστερήσει η έναρξη της δίκης. 0 Jackson ζήτησε να εκθέσει πρώτα την άποψη των Γάλλων, ο ίδιος ο Dubost, κάτι που εκείνος έπραξε με τον ίδιο επιθετικό τρόπο όπως και στη συνάντηση των κατηγόρων, επαναλαμβάνοντας τις απειλές του ότι θα αποσυρόταν αν η δίκη άρχιζε χωρίς την παρουσία του Rudenko. 0 Shawcross επανέλαβε πως θα έπρεπε να μάθουν όλοι ότι η καθυστέρηση οφείλεται στους Ρώσους. 0 Sir Norman Birkett τόνισε στα υπόλοιπα μέλη του Δικαστηρίου ότι ασχολού νται με ένα πολύ επικίνδυνο θέμα αρχής. «Αν θα πρέπει να ανα βάλλονται οι ακροάσεις λόγω της ασθενείας ενός κατηγόρου, θα έπρεπε τότε να γίνεται το ίδιο αν αρρώσταινε και κάποιος συνή γορος υπεράσπισης.45 Η υπόθεση φαινόταν να οδηγείται σε αδιέ ξοδο». Ξαφνικά και αναπάντεχα, ο αναπληρωτής του Rudenko, ο Συ νταγματάρχης Yuri V. Pokrovsky, κατέφθασε και ανακοίνωσε με τελείως ανέκφραστο πρόσωπο πως είχε μόλις τηλεφωνήσει στη


259

Μόσχα και «χάρη σε μια θαυματουργή καινούργια ιατρική ανα κάλυψη», ο Rudenko είχε θεραπευθεί από την ελονοσία και είχε ήδη ξεκινήσει για τη Νυρεμβέργη, όπου θα κατέφθανε σε πέντε ημέρες. (Η Μόσχα είχε το πάνω χέρι. Ήταν μια εύγλωττη σκηνή, με τον Pokrovsky, έναν κομψό δανδή, τέως αξιωματικό του Αυτοκρατορικού ρωσικού στρατού, να έχει τυλιγμένη στους καρπούς του, σαν ένα ζευγάρι χειροπέδες, την ταινία του τηλετύπου με τις τελευταίες οδηγίες από τη Μόσχα, και να απολογείται στον Maxwell Fyfe: «Να πώς κατάντησα!») Ο Biddle ανέφερε ότι ο Pokrovsky του είπε: «Η δίκη θα αρχίσει και, σε μια τέτοια μεγά λη στιγμή, τόσο σημαντική». 0 Rudenko επέμενε να παραστεί ο ίδιος - ποτέ δεν θα δεχόταν να εκπροσωπηθεί από άλλον σ’ αυτή την αποστολή.46 Η δίκη μπορούσε να αρχίσει την επόμενη ημέρα.

Από τα στοιχεία της Σοβιετικής Εποπτεύουσας Αρχής για τη δίκη της Νυρεμβέργης, είναι εύκολο να υποθέσει κανείς τους λό γους της αγωνίας των Σοβιετικών όσο πλησίαζε η ημέρα που θα άρχιζε η δίκη.47 Για μια ακόμη φορά είχαν τρομοκρατηθεί με τη σκέψη ότι κάποιος απείθαρχος δικηγόρος της υπεράσπισης θα μπορούσε να ανακινήσει πολιτικά ευαίσθητα θέματα. Πριν από τρεις ημέρες, στις 16 Νοεμβρίου, είχε διαμειφθεί η εξής στιχομυ θία: VYSHINSKY: Ο σύντροφος Rudenko δεν έχει ακόμη αποφασίσει σχε τικά με τη διεξαγωγή της δίκης. Δεν είναι έτοιμος να προχωρήσει σ’ αυτή τη δίκη. Συντάξαμε το σχέδιο της εναρκτήριας ομιλίας και το στείλαμε στην Κεντρική Επιτροπή. KOBULOV: Οι άνθρωποί μας στη Ν υρεμβέργη αυτή τη στιγμή, μας αναφέρουν τ ι στάση έχουν κρατήσει οι κατηγορούμενοι κατά τις ανακρίσεις. (Διαβάζει ένα υπόμνημα.) Οι Γκαίρινγκ, Γιόντλ, Κ άιτελ και άλλοι κατηγορούμενοι δίνουν πραγματική παράσταση. Οι απα ντήσεις τους συχνά είναι αντισοβιετικοί λίβελοι, και ο ανακριτής μας, ο σύντροφος Δικαστής Aleksandrov, αντιδρά με πολύ μαλακό τρόπο. Οι κατηγορούμενοι παρουσιάζονται σαν απλοί αξιωματούχοι ή δη μόσιοι υπάλληλοι που απλώς εκτελούσαν τις διαταγές της Ανωτάτης Διοίκησης. Όταν ο Ραίντερ ανακρινόταν από τους Βρετανούς, είπ ε

260


ότι οι Ρώσοι προσπάθησαν να τον πείσουν να δηλώσει πως είχε κα ταθέσει κάτω από πίεση. Η κατάθεσή του κινηματογραφήθηκε. VYSHINSKY: Ο επικεφαλής των κατηγόρων π ρέπ ει να διακόπτει τον κατηγορούμενο όταν είναι αναγκαίο και να μην του παρέχει την ευ καιρία να κάνει αντισοβιετικές δηλώσεις.

Η πιθανότητα αποτελεσματικών παρεμβάσεων από την πλευρά των δικηγόρων υπεράσπισης εναντίον της Σοβιετικής Ένωσης, εξακολουθούσε να ανησυχεί τον Vyshinsky, ο οποίος ήταν προ σωπικά υπόλογος απέναντι στον ίδιο τον Στάλιν. Μετά απύ δέκα ημέρες, στις 26 Νοεμβρίου, προήδρευσε σε μια ακόμη μυστική συνάντηση. Αυτή τη φορά τα πρακτικά αναφέρουν: ΘΕΜΑ: Κατάλογος ερωτήσεων που θα πρέπει να αποφευχθούν κατά

τις καταθέσεις ενώπιον του Δικαστηρίου (Σύντροφος Vyshinsky): 1. Γ ίνετα ι αποδεκτός ο κατάλογος των ερωτήσεων που συνέταξε ο σύντροφος Vyshinsky, οι οποίες θα π ρέπ ει να θεωρηθούν απαράδεκτες προς συζήτηση ενώπιον του Δικαστηρίου. 2. Ζητήθηκε από τον σύντροφο Rudenko να επιτύχει τη σύμφωνη γνώμη και των άλλων επικεφαλής κατηγόρων, ώστε μια σειρά από θέματα να μην ερωτώνται, για να αποφευχθεί ο κίνδυνος, η Σοβιετική Ένωση, η Βρετανία, η Γαλλία και τα άλλα συμμα χικά κράτη να γίνουν αντικείμενα κριτικής εκ μέρους των δ ι κηγόρων της υπεράσπισης.

Οι παρόντες επεσήμαναν ότι για κάθε έγγραφο που θα παρου σιαζόταν από τις άλλες ομάδες κατηγόρων, θα έπρεπε να ζητεί ται η γνώμη των συντρόφων Rudenko και Nikitchenko -του Σο βιετικού κατηγόρου και δικαστή αντίστοιχα- οι οποίοι, αν έκρι ναν ότι θίγονται τα συμφέροντα της Ε Σ Σ Δ και αν παρίστατο ανά γκη, θα είχαν το δικαίωμα να εμποδίσουν την υπεράσπιση να υποβάλει ή ακόμη και να διαβάσει ενώπιον του Δικαστηρίου έγ γραφα που θα έχουν χαρακτηρισθεί «ανεπιθύμητα».48 0 ΔΙΚΑΣΤΗΣ b id d l e διεκδίκησε για τον εαυτύ του την άρση του αδιεξόδου. «Όλα τα παιδιά εδώ, μου έδωσαν συγχαρητήρια απόψε» έγραφε στη γυναίκα του στις εννέα το βράδυ της 19ης Νοεμβρίου του 1945.


261

Ο Rudenko, ο Ρώσος κατήγορος, ήταν άρρωστος με ελονοσία και ε ί π ε πως δεν θα παρευρισκόταν στην αυριανή εναρκτήρια συνεδρίαση. Οι Γάλλοι είπαν πως και εκείνοι δεν Θα παρευρίσκονταν. 0 L aw rence και εγώ ήμασταν εντελώς αντίθετοι σε κάθε αναβολή. Τελικά, πρότεινα μια συμβιβαστική λύση: να διαβαστεί ολόκληρο το κατηγο ρητήριο, πράγμα που θα διαρκούσε δύο ημέρες, μετά να ακουστούν οι αρχικές δηλώσεις των κατηγορουμένων, αν αναγνωρίζουν ή όχι την ενοχή τους, και να διακόψουμε από την Πέμπτη μέχρι την προσεχή Δευτέρα (26 Νοεμβρίου). Καλέσαμε τους κατηγόρους και τους ανα κοινώσαμε τις προτάσεις μας και ο βοηθός του Στρατηγού Rudenko, ο Συνταγματάρχης Pokrovsky, μας είπ ε πως θα τηλεφωνούσε στη Μόσχα. Στο μεταξύ, ο Birkett ζήτησε από το Βρετανικό Υπουργείο Εξωτερικών να ασκήσει κάποια πίεση στη Μόσχα και τελικά οι Ρώ σοι επέστρεψαν και δήλωσαν πως συμφωνούν να προχωρήσουμε. Οι Γάλλοι φέρονται απαίσια και επιτίθενται δημόσια στον Jackson. Οι Ρώσοι ήταν πολύ δύσκολοι. Αλλά σήμερα το βράδυ είμαστε όλοι πα νευτυχείς, επειδή η δίκη τελικά θα αρχίσει αύριο, όπως είχε προ γραμματιστεί, έστω και αν κανείς δεν το π ερ ίμ ενε.49

13 Η ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΑΡΧΙΖΕΙ

το β λ ε μ μ α τ ο υ μ ω υ ς η που κρατούσε τις Δέκα Εντο λές, το Διεθνές Στρατιωτικό Δικαστήριο της Νυρεμβέργης κήρυξε τελικά την έναρξη των εργασιών του στο Δικαστικό Μέ γαρο της Νυρεμβέργης στις 10 το πρωί, την Τρίτη 20 Νοεμβρίου του 1945. Στην ανακαινισμένη αίθουσα του τρίτου ορόφου, με τις βαθυπράσινες κουρτίνες, τις κόκκινες βελούδινες καρέκλες και τα χαλιά που είχαν εισαχθεί από τη Γαλλία, συγκέντρωσε τους είκοσι επιζήσαντες κατηγορουμένους, που έφθασαν στην αίθου σα του Δικαστηρίου από το κτίριο των φυλακών, το οποίο χρονο λογείται από το 19ο αιώνα, αφού διέσχισαν από τα κελιά τους, το μυστικό διάδρομο, μήκους ενός περίπου χιλιομέτρου, που οδηγούσε εκεί. Ο Kaltenbrunner παρέμεινε στο κελί του γιατί ήταν πολύ άρρωστος. Έξω στους δρόμους, πηγαινοέρχονταν αμερικανικά ελαφρά άρματα μάχης, σε μια, μάλλον ανώφελη επίδειξη δύναμης εκ μέρους των Συμμάχων, και η κίνηση είχε απαγορευθεί σε όλη την περιοχή γύρω από το Δικαστήριο. Οι είκοσι κατηγορούμενοι κάθισαν σε δύο σειρές στο εδώλιο, με την πλάτη στον τοίχο. Ο Γκαίρινγκ κάθισε στην πλέον επίσημη θέση: στην πρώτη σειρά δεξιά. Δίπλα του κάθισε ο Ες, ο οποίος βυθίστηκε με εξαιρετική άνεση στην ανάγνωση ενός βουκολικού μυθιστορήματος του Hans Fitz και αγνόησε τα τεκταινόμενα. Η Βρετανίδα καλλιτέχνης Dame Laura Knight, που είχε την επίσημη

Κ

ΑΤΩ ΑΠΟ

Η ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΑΡΧΙΖΕΙ

263

άδεια να απαθανατίσει για τις επόμενες γενιές τη δίκη, έγραφε στο ημερολόγιό της πως της έκανε εντύπωση η αντίθεση που δη μιουργούσε το ροδαλό και άσπρο δέρμα του Γκαίρινγκ με το ωχροπράσινο του Ες. «Σήμερα», έγραφε, «η soigne coiffure (περιποιημένη κόμμωση) του Γκαίρινγκ έχει γίνει κάπως ατημέλητη και φαίνεται μια ανησυχητική αρχή φαλάκρας... Τα δάχτυλά του είναι κοντόχοντρα, αντίθετα με του Ες που είναι μακριά και λ ε πτά, όπως παρατήρησα τη στιγμή που ο Γκαίρινγκ τον βοήθησε να διαβάσει τα χαρτιά του. Φαίνεται ότι ο Γκαίρινγκ τρέφει αι σθήματα στοργής και συμπόνιας για τον Ες». Ο Julius Streicher, όπως ήταν φυσικό, έβλεπε διαφορετικά τα πράγματα εκείνη την πρώτη ημέρα απ’ ό,τι οι συγκρατούμενοί του. Γ ι’ αυτόν, ήταν η τελευταία ανταλλαγή πυρών μεταξύ του ίδιου και των Εβραίων. Μελετούσε με προσοχή τα πρόσωπα των μελών του Δικαστηρίου. «Από τους δύο Γάλλους ο ένας είναι εκατό τοις εκατό Εβραίος» παρατήρησε ο Streicher καχύποπτα και ολότελα λανθασμένα. «Κ άθε φορά που τον κοιτάζω νιώθει άβολα και γυρνάει το κιτρινιάρικο μαυρομάλλικο κεφάλι του, πότε από τη μια και πότε από την άλλη μ ερ ιά ».1 Όπως και ο Γκαίρινγκ, ο Gauleiter δεν είχε καμιά αμφιβολία για την τύχη του. « Γ ι’ αυτούς που είναι σε θέση να καταλάβουν», έγραφε στο ημερολόγιό του για την πρώτη εκείνη ημέρα, «δεν υπάρχει η παραμικρότερη αμφιβολία: Υπάρχουν περισσότεροι Εβραίοι και μισοεβραίοι στην αίθουσα, από αυτούς που δεν είναι Εβραίοι. Τα τρία τέταρτα των δημοσιογράφων και σχεδόν όλοι οι διερμηνείς (μεταφραστές), οι στενοδακτυλογράφοι -γυναίκες και άνδρεςκαι άλλοι από το βοηθητικό προσωπικό, ανήκουν στην εβραϊκή φυλή. Πώς χαμογελούν περιφρονητικά, με κακεντρέχεια καθώς μας βλέπουν καθισμένους στο εδώλιο του κατηγορουμένου. Μπορείς να το διαβάσεις καθαρά στα μούτρα τους ό,τι σκέφτο νται: “ τώρα έχουμε εδώ όλο το σκυλολόι και αυτόν τον Streicher ανάμεσά τους. Παντοδύναμε Θεέ! Δόξα στον Ιεχωβά και δόξα στον προπάτορά μας τον Αβραάμ! ” » 2 Εκτός από τον Kaltenbrunner, έλειπαν και τρεις άλλοι κατη γορούμενοι: Ο εβδομηνταπεντάχρονος Gustav Krupp von Bohlen und Haibach, που θεωρήθηκε επίσημα ανίκανος να παραστεί. 0 Robert Ley που είχε πεθάνει. 0 Μάρτιν Μπόρμαν που δεν είχε βρεθεί. Ο δικηγόρος της Νυρεμβέργης δρ. Friedrich Bergold, είχε διορισθεί με απόφαση του Βρετανού αναπληρωτή κατηγόρου

264


Airey Neave*, ως εκπρόσωπος του απύντος (και στην πραγματι κότητα νεκρού) Reichsleiter Μπόρμαν.3 Πάντως υπήρχαν ορισμένα ερωτηματικά ως προς το αν είχαν την ικανύτητα να παραστούν στο Δικαστήριο και αρκετοί άλλοι κατηγορούμενοι. 0 δικηγόρος του Streicher, ο δρ. Hans Marx, ζήτη σε επίσημα από το Δικαστήριο να εξετασθεί η πνευματική κατά σταση του πελάτη του, αλλά τρεις από τους ιατρικούς εμπειρογνώ μονες που είχαν διορίσει οι κατήγοροι, γνωμάτευσαν ύτι ήταν ικανύς να παρακολουθήσει τη διαδικασία. 0 Kaltenbrunner είχε μετα φερθεί εσπευσμένα στο νοσοκομείο πριν απύ δύο ημέρες με υπαραχνοειδή αιμορραγία. Κατά τους επόμενους μήνες, ο τέως Obergruppenführer των SS παρακολουθούσε τη διαδικασία μόνο για λίγες ώρες κάθε ημέρα. 0 Γκαίρινγκ παρατήρησε: «Αν αυτός είναι καλά, τότε εγώ είμαι ένας Άτλας». Η ικανότητα του Ες για καταλογισμό δεν ήταν λιγότερο αμφισβητήσιμη.4 Πάντως την ίδια ημέρα έγραφε στο ημερολύγιύ του: «Η πρώτη ημέρα της δίκης ήταν πολύ κουραστική. Το μεγαλύτερο μέρος της το πέρασα δια βάζοντας το βουκολικύ βαυαρικύ μυθιστόρημα DerLoisl ή ξεκουρα ζόμουν με κλειστά τα μάτια. Τίποτε από όσα έγιναν στην αίθουσα του Δικαστηρίου», συμπλήρωσε προσεχτικά, «δεν χαράχτηκε στη μνήμη μου». Τριακόσιοι ανταποκριτές εφημερίδων και ραδιοφώνου συνω στίζονταν στην αίθουσα την πρώτη εκείνη ημέρα. Μια κάμερα για τα κινηματογραφικά επίκαιρα κατέγραφε ύλη την ημέρα κάθε λ ε πτομέρεια και δυνατοί προβολείς έλουζαν τα τραπέζια ύπου συ γκεντρώνονταν κατήγοροι, διερμηνείς και Γερμανοί συνήγοροι υπεράσπισης, με τις παραδοσιακές τηβέννους και τους σκούφους τους. Στην έδρα, σε όμοιες πλέον για όλους πολυθρόνες μπροστά από τις εθνικές τους σημαίες, κάθονταν οι δικαστές των τεσσά ρων Δυνάμεων με τους αναπληρωτές τους· οι Βρετανοί με τα σκληρά, γυριστά κολάρα τους και τις περούκες και οι Αμερικανοί σαν νευρικοί Νεοϋορκέζοι επιχειρηματίες, ο καθηγητής Henri Donnedieu με το εντυπωσιακύ μουστάκι του και οι δύο Ρώσοι με τη μεγάλη τους στολή, όπως αρμόζει σε στρατιωτικό Δικαστήριο.5 0 Julius Streicher εντυπωσιάστηκε από αυτούς τους Ρώσους - ε ί * Σ.τ.Σ.: Το 1979 ο Neave, που είχε εκλεγεί βουλευτής με το κόμμα των Συντη ρητικών, δολοφονήθηκε όταν έβγαινε από τη Βουλή των Κοινοτήτων, από έκρηξη βόμβας που είχαν βάλει στο αυτοκίνητό του Ιρλανδοί τρομοκράτες.


2(55

χαν επιβλητική εμφάνιση χάρη στις στολές τους, που ήταν φτιαγ μένες σύμφωνα με το παλαιό τσαρικό πρότυπο. Καθώς περνού σαν οι ημέρες, άρχισαν να τον εντυπωσιάζουν και οι δύο Άγγλοι δικαστές - ήταν και οι δύο μεγαλόσωμοι, με εμφάνιση βορείου και αριστοκρατική συμπεριφορά. Ο ένας, πίστευε ο Streicher, θα πρέπει να ήταν Λόρδος. Ο άλλος, ο Βρετανός αναπληρωτής Δικα στής Sir Norman Birkett, είχε τεράστιο κεφάλι και βαθυστόχαστο βλέμμα- θα του ταίριαζε πολύ να ήταν ανεβασμένος στον άμβωνα μιας καθολικής εκκλησίας, ή τουλάχιστον έτσι πίστευε ο Strei cher.6 0 επικεφαλής των Ρώσων κατηγόρων Στρατηγός Rudenko, βρισκόταν στη Μόσχα με το πρόσχημα μιας υποτροπής της ελο νοσίας του, παρά τη θαυματουργή θεραπεία που είχε ακολουθή σει προηγουμένως. Δέχτηκε να αρχίσει η δίκη εκείνη την ημέρα, γνωρίζοντας ότι το Δικαστήριο δεν θα επέτρεπε καμία δήλωση των Γερμανών κατηγορουμένων κατά την απουσία του. Ο Jackson κοιτούσε επίμονα τους κατηγορουμένους, μελετώντας τα πρόσωπά τους. Διερωτόταν αν ο Γκαίρινγκ θα προσπαθούσε να αμφισβητήσει την αρμοδιότητα του Δικαστηρίου. Αν δεν το έκα νε, οι άλλοι θα ακολουθούσαν τη γραμμή του. Όταν ο Δικαστής Lawrence τον ρώτησε αν αρνείται τις κατηγορίες, ξεκίνησε λέγο ντας: «Πριν απαντήσω...» 0 Lawrence τον διέκοψε. 0 Jackson περίμενε όλο αγωνία. 0 Γκαίρινγκ επανέλαβε τις εισαγωγικές του λέξεις και ξανά ο δ ι καστής τον διέκοψε. Τότε ο Γκαίρινγκ ψιθύρισε: «Ε ίμ α ι αθώος» προσθέτοντας: «Κατά την έννοια του κατηγορητηρίου». Στο χέρι του ο Γκαίρινγκ έσφιγγε μια μονοσέλιδη δήλωση την οποία δεν διάβασε. Σ ’ αυτήν αρνιόταν την αρμοδιότητα του Δι καστηρίου. Δεν υπάρχει λόγος να μην παραθέσουμε, για την Ιστορία, τι είχε γράψει:

Ως Reichsmarschall του Μεγάλου Γερμανικού Ράιχ, αναλαμβάνω την πολιτική ευθύνη των πράξεων μου. Αν και γ ι’ αυτές τις πράξεις αρ μόδιοι να μ ε κρίνουν είναι μόνο ο γερμανικός λαός και τα γερμανικά δικαστήρια, επιθυμώ παρ’ όλα αυτά, χωρίς να αναγνωρίζω καμιά αρμοδιότητα σ’ αυτό το Δικαστήριο, να δώσω όλες τις επιθυμητές εξηγήσεις και να πω όλη την αλήθεια. Πάντως, αρνούμαι κάθε ευθύ

266


νη για πράξεις άλλων - πράξεις για τις οποίες δεν γνώριζα τίπ οτε και τις οποίες δεν θα είχα αποδεχθεί ή δεν θα ήμουν σε θέση να απο τρέψω , αν τις γνώριζα. ΧΕΡΜΑΝ ΓΚ Α ΙΡΙΝ ΓΚ

Το Δικαστήριο πέρασε στον Ρούντολφ Ες. Προς μεγάλη έκπληξη των βλοσυρών κατηγόρων, ο Ες, όταν κλήθηκε να απαντήσει αν είναι αθώος ή ένοχος, σηκώθηκε απότομα όρθιος (οργισμένος όπως παραδέχτηκε στο ημερολόγιό του) και φώναξε δυνατά: “ Nein! ” Οι εκατοντάδες ακροατές που συνωστίζονταν στα θεω ρεία ξέσπασαν σε γέλια. 0 Jackson οργίστηκε, νιώθοντας πως ο Ες «τους έκλεβε την παράσταση» - και πράγματι για παράστα ση επρόκειτο. 0 Πρόεδρος του Δικαστηρίου, ο Λόρδος Δικαστής Lawrence με τα μισά πρεσβυωπικά γυαλιά του, απαράλλαχτος ο χολιγουντιανός τύπος του γεροπαράξενου Άγγλου δικαστή, πρόφερε καθαρά τη φράση: «Αυτό θα καταχωρηθεί ως δήλωση: Αθώος». 0 Στρατάρχης Κάιτελ είχε επίσης ετοιμάσει μια δήλωση που άρχιζε με τις λέξεις: «Πριν απαντήσω στην ερώτηση που μου κά νατε αν είμαι Αθώος ή Ένοχος...» Όταν όμως είδε ότι δεν επ ε τράπη στον Γκαίρινγκ, δεν τόλμησε να τη διαβάσει. μ ε τ ο γ ιο t o y b i l l στο πλευρό του, να ελέγχει μέχρι την τελευταία στιγμή τις σελίδες, ο Robert Η. Jackson άρχισε την εναρκτήρια ομι λία του. Είχε αφιερώσει όλες του τις δυνάμεις σ’ αυτό το κείμενο, περισσότερες απ’ όσες είχε ποτέ αφιερώσει σε οτιδήποτε άλλο στη ζωή του. Πριν από καιρό είχε δανεισθεί από τη βιβλιοθήκη του Κογκρέσου -μια ανθρώπινη κίνηση- έναν οδηγό ρητορικής The Art of Effective Public Speaking (Η Τεχνική για μια Εντυπωσιακή Ομιλία ενώπιον Κοινού ). Η ομιλία του αργότερα θεωρήθηκε ως ένα από τα καλύτερα κείμενα νομικής γραμματείας, παγκοσμίως. Στην Ουάσινγκτον θαυμάστηκε ως το καλύτερο μη κυβερνητικό κείμενο «από τότε που χάθηκε ο Ρούσβελτ». Μια εφημερίδα τον θεώρησε «έναν καλό υποψήφιο για τη διεκδίκηση της Προεδρίας των Δημοκρατικών, κάποια στιγμή στο μέλλον». Μιλώντας επί ώρες, με την ίδια αυστηρή, μονότονη, αργή φω νή, άνοιξε την αυλαία της τελευταίας μάχης του πολέμου στην Ευρώπη. Κατά καιρούς, η Elsie του έδινε τα ντοκουμέντα τα οποία ήταν σχετικά με το θέμα που έθιγε, προκειμένου να στοι


267

χειοθετήσει με απτά στοιχεία το κατηγορητήριο του -αμέτρητες ταξινομημένες σε έναν τόμο φωτογραφίες από τις εκκαθαρίσεις στο γκέτο της Βαρσοβίας, στρατιωτικές διαταγές που είχαν εκδώσει ή υπογράψει οι κατηγορούμενοι ή επίσημα στοιχεία για αριθμούς νεκρών, που τα κρατούσε ο διοικητής του στρατοπέ δου συγκεντρώσεως στο Μαουτχάουζεν. Πίσω του καθόταν ο Βρετανός Γενικός Εισαγγελέας Sir Hartley Shawcross και απένα ντι του ο προκάτοχός του Sir David Maxwell Fyfe, που θα έφερε το κύριο βάρος της παρουσίασης στο Δικαστήριο, των θέσεων της βρετανικής κατηγορούσας αρχής. Η ομιλία, που ήταν μια γενναία προσπάθεια να τεθούν οι βά σεις του κατηγορητηρίου για «συνωμοσία με σκοπό την εξαπό λυση επιθετικού πολέμου» έγινε ευνοϊκά δεκτή, και ο Jackson ένιωσε μεγάλη ανακούφιση.7 Είπε ύτι οι Ναζί είχαν σκοτώσει γύ ρω στα 5.700.000 Εβραίους (ο αριθμύς αυτύς φαινόταν πιο ακρι βής από τον περισσότερο δημοφιλή των 6.000.000). Όταν ρωτή θηκε ο Γκαίρινγκ, κατά τη διάρκεια της διακοπής της συνεδρία σης, ύστερα από τις διαταγές ποιου νομίζει ότι έγινε αυτό, ακούστηκε να λέει: «Του Χίμλερ υποθέτω». Ακύμη και μέχρι εκείνη τη στιγμή δεν είχε καθόλου σκεφθεί να αμφισβητήσει αυτό το ζή τημα. Ο JACKSON δεν είχε σκοπό να χρησιμοποιήσει πολλούς μάρτυρες· προτίμησε να αφήσει να μιλήσουν τα τεκμηριωμένα στοιχεία από μόνα τους. Σε μια ανεπίσημη συνάντηση, μετά την έναρξη της δί κης, ο Jackson διατύπωσε αυτή την ενδιαφέρουσα πρόσθετη επ ε ξήγηση στους συναδέλφους του. «Αν και οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν έναν τεράστιο αριθμό πιθανών μαρτύρων -στην πραγματι κότητα μια ολόκληρη φυλακή- οι πιο πολλοί από αυτούς θα μπο ρούσαν να κάνουν περισσότερο κακό, παρά καλό. Μπορούμε π.χ. να χρησιμοποιήσουμε ακόμη τέσσερις μάρτυρες εκτός από τον (Αντιστράτηγο Erwin) Lahousen, που ήταν επικεφαλής της Υπηρε σίας Δολιοφθορών και Αντικατασκοπίας της Άμπβερ, του Τμήμα τος II, ειδικού για τα θέματα των στρατοπέδων συγκεντρώσεως, αλλά το βάρος θα το ρίξουμε στα ντοκουμέντα».8 Σε μια απύ αυτές τις ανεπίσημες συνεδριάσεις, στις 24 του μηνός, ο Lawrence ζήτησε από τον Jackson να προσδιορίσει τον πολιτικό στόχο αυτής της δίκης. Ο Jackson απάντησε στην ερώ τηση ως εξής: «Θέλουμε να αποδείξουμε στη Γερμανία και στον

268


υπόλοιπο κόσμο, ότι το καθεστώς των Ναζί ήταν τόσο διεφθαρ μένο και εγκληματικό όσο υποστηρίζαμε πάντοτε». Επιπλέον, «θέλουμε να δηλώσουμε κατηγορηματικά στους Γερμανούς πως η πολιτική μας απέναντι τους, για πολλά χρόνια από σήμερα, θα είναι πολύ σκληρή, και θέλουμε επίσης να τους εξηγήσουμε το λόγο».9 Θα πρέπει πάντοτε να έχουμε στο νου μας αυτά τα κίνητρα της δίκης, όταν εξετάζουμε τα επίσημα πρακτικά της. Τα αρχεία της Νυρεμβέργης είναι μια ιστορική πηγή η οποία πρέπει να χρη σιμοποιείται με προσοχή. Οι δημοσιευμένοι τόμοι περιέχουν μόνο τα ντοκουμέντα της κατηγορούσας αρχής και κανένα της υπερά σπισης. Κατά την πρόοδο της διαδικασίας, ο δρ. Hans Laternser, δικηγόρος υπεράσπισης για το Γενικό Επιτελείο και την OKW, υπέβαλε στο Δικαστήριο 3.186 ένορκες γραπτές καταθέσεις Αρχι στρατήγων, Στρατηγών και άλλων σημαντικών μαρτύρων. Ούτε μία δεν έχει δημοσιευθεί στους γαλάζιους τόμους ΙΜΤ (ΔΣΔ).10 Ως προς ένα θέμα, το Δικαστήριο δεν ακολούθησε τις επιθυ μίες του Jackson. Εκείνος έλπιζε ότι θα μπορούσε να στηρίξει τις κατηγορίες κυρίως σε γραπτά ντοκουμέντα, αλλά το φυσικό εμπόδιο της μετάφρασης και της αναπαραγωγής τους σε είκοσι φακέλους -έναν για τον κάθε δικαστή- δεν τους άφησε άλλη λύ ση από το να αποφασίσουν πως, μόνο τα αποδεικτικά έγγραφα που διαβάζονταν στην αίθουσα του Δικαστηρίου και μεταφράζο νταν μέσω του εξαιρετικού συστήματος ταυτόχρονης μετάφρα σης που διέθεταν εκεί, θα αποτελούσαν τμήμα των πρακτικών του Δικαστηρίου.11 Η ανάγνωση των ντοκουμέντων στην αίθουσα του Δικαστηρίου άρχισε. Στις 29 Νοεμβρίου, το Δικαστήριο καταλήφθηκε από πα ροξυσμό γέλιου όταν διαβάστηκε η θρασύτατη τηλεφωνική συνο μιλία του Γκαίρινγκ με τον Ρίμπεντροπ (στο Λονδίνο) και με τον Πρίγκιπα Φίλιππο της Έσσης κατά τη διάρκεια της κρίσης στην Αυστρία, το Μάρτιο του 1938. Είχε παραγγείλει ο ίδιος στην Forschungsamt (Υπηρεσία Πληροφοριών) να υποκλέψει και να καταγράψει αυτές τις συνομιλίες.12 Η αποκάλυψη αυτή έκανε έξω φρενών τον Reichsmarschall, αλλά το τελικό χτύπημά του το έδω σε, το ίδιο απόγευμα, η προβολή, μετά από εντολή του Jackson, των πρώτων πειστηρίων που τα αποτελούσαν φιλμ, τα οποία ε ί χαν γυριστεί από το OSS και το τους δικούς του συνεργάτες. Το πιο εντυπωσιακό ήταν ένα φιλμ για τα στρατόπεδα συγκεντρώ-


269

σεως των Ναζί, ένα φρικτό ντοκουμέντο που είχαν ετοιμάσει στρατιωτικοί οπερατέρ που συνόδευαν τις στρατιές των Συμμά χων κατά την προέλασή τους στη Γερμανία.13 Τώρα κατάλαβαν οι κατηγορούμενοι ότι γι’ αυτούς υπήρχαν ελάχιστες ελπίδες - τα τελευταία ίχνη συμπάθειας εκ μέρους του κοινού εξανεμίστηκαν από τη φρίκη που απεικονιζόταν σ’ αυτά τα φιλμ. Καθώς τα πλάνα για τα στρατόπεδα συγκεντρώσεως των Να ζί γέμιζαν την τεράστια οθόνη που απλωνόταν στην αίθουσα του Δικαστηρίου, από τη μια άκρη μέχρι την άλλη, ένας από τους Αμερικανούς νομικούς παρατηρούσε την έκφραση στα πρόσωπα των κατηγορουμένων. Οι Schacht και Fritzsche αρνήθηκαν ολότελα να κοιτάξουν την οθόνη (έγρα ψ ε) και γύρισαν το κεφάλι τους από την άλλη μεριά. Οι υπό λοιποι φαινόταν πως είχαν τα μάτια τους στραμμένα προς τα εκεί. Θα ήθελα όλοι οι μαθητές και όλοι οι ενήλικες να αφιερώσουν την 8η Μαΐου, (ημέρα που γιορτάζεται η παράδοση της Γερμανίας στους Συμμάχους, που έγινε στις 7-5-1945) στην παρακολούθηση αυτής της ταινίας και μερικών άλλων, σε όλες τις αίθουσες των ΗΠΑ, για να θυ μούνται ότι οι Γερμανοί είναι επικίνδυνοι και πως οι Ηνωμένες Πολι τείες π ρ έπ ει να είναι και να παραμείνουν καλά εξοπλισμένες και με ισχυρό στρατό. Επίσης, π ρέπ ει να προβάλλονται μερικά γερμανικά φιλμ για το γκέτο της Βαρσοβίας, τα οποία προφανώς είχαν «σκηνο θ ετή σ ει» οι Γερμανοί με σκοπό να τα προβάλουν, για προπαγανδι στικούς λόγους, στους συμπατριώτες τους, ώστε να αποδείξουν με αυτό τον τρόπο τ ι εκφυλισμένοι και αποκρουστικοί υπάνθρωποι ήταν οι Εβραίοι - πράγμα που κάνει το φιλμ περισσότερο διαβολικό από ό,τι θα ήταν αν δεν ήταν τόσο σκηνοθετημένο.14

0 Ες φαινόταν αναστατωμένος όσο προβαλλόταν το φιλμ, και όταν άναψαν τα φώτα είπε δυνατά στον Γκαίρινγκ που καθόταν δίπλα του: «Δεν το πιστεύω». Το πρόσωπο του Γκαίρινγκ έγινε ξαφνικά σκεπτικό και του είπε να σωπάσει. Μετά την προβολή, ο Στρατηγός Γ ιόντλ έγραφε πικραμένος: «Αυτά τα γεγονότα είναι η πιο τραγική κληρονομιά που άφησε πίσω του το καθεστώς του εθνικοσοσιαλισμού. Αυτό είναι πολύ χειρότερο από την καταστροφή των γερμανικών πόλεων. Τα ερεί πια θα μπορούσαν να θεωρηθούν ως οι τιμημένες πληγές ενός

270


έθνους που αγωνίζεται για την επιβίωσή του. Αλλά αυτό ντροπιά ζει και τη Βέρμαχτ και τους αρχηγούς της. Έχω ήδη αναφέρει ότι όλοι εμείς είχαμε εξαπατηθεί συστηματικά, αναφορικά με αυτό το θέμα. Η κατηγορία ότι όλα αυτά ήταν σε γνώση μας είναι λαν θασμένη. Εάν τα γνώριζα εγώ, δεν θα τα ανεχόμουν ούτε για μια ημέρα».15 Όπως ανέφερε μετά απύ λίγα χρύνια ο Kranzbühler, το χειρύτερο πράγμα που αποκαλύφθηκε στη δίκη της Νυρεμβέργης ήταν η δολοφονία των πολιτικών αντιπάλων - όχι οι βάρβαρες αλλά στρατιωτικά αναγκαίες επιχειρήσεις εναντίον παρτιζάνων και μα χητών της αντίστασης, αλλά η μεθοδική σφαγή ολόκληρων εθνι κών ομάδων, και ειδικά αυτό που αποκαλέστηκε «η γιγαντιαία εκστρατεία για τον αφανισμό των Εβραίων». «Όποιος αναγκά στηκε κατά τη διάρκεια των μαρτυρικών καταθέσεων ενώπιον του ακροατηρίου να παρακολουθήσει τις φρικτές σκηνές που έδειχναν, πώς πυροβολούνταν γυναίκες μαζί με τα παιδιά τους στο πίσω μέρος του κεφαλιού καθώς στέκονταν στην άκρη των ομαδικών τους τάφων, ή πώς οδηγούνταν στους θαλάμους αε ρίων, δεν θα μπορέσει ποτέ να καταλάβει τη ντροπή που αισθάνε ται ένας Γερμανός - έστω και αν ήταν ελάχιστοι οι συμπατριώτες του που έπραξαν αυτά τα αίσχη». Αλλά ακόμη και τότε ο Kranzbühler δεν μπόρεσε παρά να διερωτηθεί: «Ήταν σε γνώση του γερμανικού λαού αυτό το ομαδικό ξεκλήρισμα;» Είτε μπορούν να αντιληφθούν αυτό το γεγονός οι νικήτριες Δυνάμεις είτε όχι, αυτή η ερώτηση αξίζει να απαντηθεί τώρα που έχει πλέον παρέλθει μισύς αιώνας απύ τότε. Πουθενά στα αρχεία των Συμμάχων, τα οποία περιέχουν βουνά από κρυπτογραφημένα μηνύματα που είχαν υποκλαπεί, και αναφορές που βρέθηκαν μέσα σε κατασχεμένους ταχυδρομικούς σάκους σε πλοία ή στις θέσεις του ηττημένου εχθρού, δεν βρέθηκε το ελάχιστο στοιχείο πως αυτές οι θηριωδίες ήταν γνωστές, σε ευρεία κλίμακα, στο γερμανικύ λαό.16 του Νοεμβρίου, το Δικαστήριο συνεδρίασε κεκλεισμένων των θυρών για να ακούσει τα επιχειρήματα σχετι κά με το αν ο Ες ήταν ικανός να αποδεχθεί ή να αρνηθεί την ενο χή του ενώπιον του Δικαστηρίου. Ο Ρούντολφ Ες όμως είχε απο φασίσει, χωρίς να ανακοινώσει τίποτε σε κανένα, ότι δεν θα ήταν σωστό εκ μέρους του να μην ακολουθήσει τους παλαιούς του συ ΤΗΝ τ ε λ ε υ τ α ί α Ημ ε ρ α


271

ντρόφους στο εδώλιο του κατηγορουμένου. Η γενική πεποίθηση ήταν ότι το Δικαστήριο θα αποφάσιζε ότι ήταν ανίκανος να πα ρακολουθήσει τη διαδικασία. Καθώς το εδώλιο των κατηγορου μένων άδειαζε γύρω από τον Ες και οι υπόλοιποι κατηγορούμε νοι οδηγούνταν στα κελιά τους, ο Αμερικανός στρατιωτικός ψυ χίατρος δρ. Gustave Μ. Gilbert του είπε: «Ίσως να μην επιστρέψεις ξανά σ’ αυτή την αίθουσα. Αλλά θα έρχομαι πότε πότε να σε βλέπω στο κελί σου». «Ε ίμα ι απολύτως ικανός να υπερασπιστώ τον εαυτό μου» είπε ο Ες με σκυθρωπό ύφος. Καθώς ο συνήγορός του δρ. Rohrscheidt ήταν έτοιμος να αρχίσει την επιχειρηματολογία του, έσκυψε προς το μέρος του και του είπε ψιθυριστά: «Αποφάσισα να πω πως η μνήμη μου επανήλθε». «Κάνε όπως νομίζεις» του απάντησε εκνευρισμένος ο δικηγό ρος και άρχισε να διαβάζει την πολυσέλιδη ομιλία που είχε ετοι μάσει, σαν να μην είχε ακούσει τι του είχε πει ο πελάτης του. Επί δύο ώρες, οι δικαστές και οι κατήγοροι δεινοπαθούσαν ακούγοντας τις αλληλοσυγκρουόμενες γνωματεύσεις των διαφόρων ψυ χιατρικών επιτροπών. Καθώς ο Rohrscheidt από τη μια πλευρά, και οι κατήγοροι από την άλλη, παρέθεταν τα ψυχιατρικά ευρή ματα, αντάλλασσαν αερολογίες μεταξύ τους και έκαναν δηλώ σεις προς το Δικαστήριο, ο Ες άρχισε να εκνευρίζεται ακόμη π ε ρισσότερο, διαπιστώνοντας, όσο περνούσε η ώρα, πως ίσως ο ίδιος να ήταν ο μόνος λογικός μέσα σ’ αυτή την αίθουσα. Γλίστρησε στο χέρι του Rohrscheidt ένα σημείωμα, λέγοντάς του πως θα μπορούσε να συντομευθεί αυτή η συζήτηση, αν τον άφηναν να μιλήσει. 0 Rohrscheidt τον αγνόησε. Τώρα για πρώτη φορά, ο Ες άκουσε ότι, σύμφωνα με το Άρθρο 12 του καταστατικού αυτού του Δικαστηρίου, θα μπορού σε να δικαστεί ω σεί παρών, ακόμη και αν τον κήρυσσαν ανίκανο να παρακολουθήσει τη διαδικασία. « 0 κατηγορούμενος διώκεται για τέτοια φοβερά εγκλήματα, που είναι δυνατόν να του επιβλη θεί ακόμη και θανατική ποινή» άκουσε το δικηγόρο του να απαγ γέλλει. 0 Maxwell Fyfe τόνισε ότι η αμνησία δεν αποτέλεσε ποτέ, σύμφωνα με την αγγλική νομοθεσία, εμπόδιο είτε για την εκδί καση μιας υπόθεσης είτε για την επιβολή ποινής. 0 Λόρδος Δικα στής Lawrence φαινόταν να συμφωνεί με τον Rohrscheidt. 0 Ες είπε, μπορεί ασφαλώς να υπερασπιστεί τον εαυτό του. «Θα μπο

272


ρούσε φυσικά να το κάνει αυτό καλύτερα, αν ήταν σε θέση να θυ μηθεί τι συνέβη εκείνη την εποχή». Ο Jackson ενέδωσε στον π ει ρασμό να παρατηρήσει σαρκάζοντας, ότι ο Ες «ίσως με τη θέλη σή του να έθεσε τον εαυτό του στην κατηγορία αυτών που πά σχουν από αμνησία». Τέλος, το Δικαστήριο έδωσε το λόγο στον Ες. Σηκώθηκε όρ θιος στο εδώλιο, έκανε μια μικρή υπόκλιση προς την πλευρά των δικαστών και διάβασε τα εξής: Κύριε Πρόεδρε, θα ήθελα να πω τα ακόλουθα: Προκειμένου να μου επ ιτρα πεί να συνεχίσω να παρίσταμαι στη δίκη και να δικαστώ μαζί με τους συναδέλφους μου, όπως είναι η επιθυμία μου, και π ρο κ ειμ έ νου να μην κηρυχθώ ανίκανος να παρακολουθήσω τη διαδικασία, υποβάλλω την ακόλουθη δήλωση στο Δικαστήριο - μια δήλωση που είχα την πρόθεση να κάνω σε ένα μεταγενέστερο στάδιο της δ ια δ ι κασίας. Από αυτή τη στιγμή, η μνήμη μου είναι στη διάθεση του έξω κό σμου. Προσποιήθηκα ότι έπασχα από αμνησία για λόγους τακτικής. Στην πραγματικότητα μόνο η ικανότητά μου να συγκεντρώνομαι είναι κάπως μειωμένη. Η ικανότητά μου όμως, να παρακολουθήσω τη δίκη, να υπερασπιστώ τον εαυτό μου, να κάνω ερωτήσεις στους μάρτυρες και να απαντώ σε ερωτήσεις - δεν είναι μειωμένη. Υπογραμμίζω ότι αναλαμβάνω πλήρως την ευθύνη για οτιδήποτε έχω κάνει, οτιδήποτε έχω υπογράψει και οτιδήποτε έχω συνυπογρά ψει. Η βαθιά εδραιωμένη πεποίθησή μου πως αυτό το Δικαστήριο δεν έχει καμιά αρμοδιότητα, δεν αλλάζει από αυτή τη δήλωση. Προσποιήθηκα με επιτυχία ότι έπασχα από αμνησία ακόμη και στο συνήγορό μου, ο οποίος ενήργησε με καλή πίστη.

Το Δικαστήριο διέκοψε τη συνεδρίαση μέσα σε οχλαγωγία. Στα θεωρία ο κόσμος ξέσπασε σε γέλια. Ο Ες οδηγήθηκε δεμένος με χειροπέδες στο κελί του. Τους είχε κάνει όλους να φαίνονται εντελώς ηλίθιοι - τους δικαστές, τους δικηγόρους, τους κατήγο ρους και περισσότερο απ’ όλους, τους ειδικούς ψυχιάτρους των τεσσάρων Μεγάλων Δυνάμεων. Μόλις επέστρεψε στο παγωμένο κελί του, ο Ες ειδοποιήθηκε ότι το Δικαστήριο ήθελε ένα αντίγραφο του κειμένου που είχε δια


273

βάσει προηγουμένως. Ικανοποιήθηκε που τώρα αυτοί έπρεπε να προσφυγουν σ’ εκείνον για να το πάρουν. «Θα το κάνω όποτε το θελήσω εγώ» σημείωσε πρόχειρα με μολύβι στο ημερολόγιύ του, καθισμένος στο κρεβάτι του «αλλά πρώτα ας φάω με την ησυχία μου».17

«Ήταν μια δραματική ημέρα» έγραφε ο Jackson στο ημερολύγιό του το ίδιο βράδυ της Παρασκευής 30 Νοεμβρίου 1945. «Ο Στρατηγός Lahousen κατέθετε ολόκληρη την ημέρα και ασφαλώς εξέθεσε τον όχλο των Ναζί - αυτός ήταν ένας πραγματικός αντιναζί Γερμανός στρατηγός. Και το αποκορύφωμα ήταν, όταν ο Ες γελοιοποίησε τον ίδιο του το δικηγόρο και παραδέχτηκε πως προσποιόταν ότι έπασχε από αμνησία και άνοια. Υπήρχε μεγάλη ένταση. Το βράδυ έφαγα με τους Ρώσους -τους είπα ύτι θα πή γαινα ευχαρίστως, αλλά θα έφευγα στις εννέα, πράγμα που έκα να. Βότκα κλπ.- τα κοπανήσαμε για καλά!»18 Κρίνοντάς τα όλα αυτά εκ των υστέρων, διαπιστώνουμε πως υπάρχουν πολλά στοιχεία τα οποία δεν θα έπρεπε να είχαν θεω ρηθεί ως αποδεικτικά. Στις 25 Νοεμβρίου ο Δικαστής Biddle έκα νε γραπτώς, προς δική του χρήση, απολογισμύ για ένα από τα πλέον διαβόητα χαλκευμένα στοιχεία που παρουσιάσθηκαν στη δίκη. Αφορούσε κάποιον τύμο με τεκμήρια, που παρουσιάσθηκε από τον Sidney Alderman. «Ήταν γεμάτος με ενδιαφέρον υλικό από απόρρητα έγγραφα και πρακτικά συνεδριάσεων του Χίτλερ με τους επιτελείς του, που είχαν κρατηθεί από τη γραμματέα του, από τα οποία αποδεικνυόταν “ ο επιθετικός πόλεμος” της Γερμανίας» ύπως παρατηρούσε ο Biddle σε ένα γράμμα του προς τη γυναίκα του στις Ηνωμένες Πολιτείες. «Γ ια παράδειγμα, ο Χίτλερ φέρεται να λέει: “ Και μετά κύριοι, έρχεται η ώρα της Ρωσίας, στην οποία θα συμβεί ό,τι έχω ήδη κάνει στην Πολωνία. Μετά το θάνατο του Στάλιν, θα συντρίψουμε τη Σοβιετική Ένω ση” ». Αυτό έγινε τον Αύγουστο του 1939. Είχε δώσει οδηγίες να «σκοτώσουν χωρίς έλεος όλους τους άνδρες, γυναίκες και παιδιά που ανήκαν στην πολωνική φυλή ή μιλούσαν την πολωνική γλώσ σα». Η γραμματέας σχολίαζε: «Η ομιλία έγινε δεκτή με ενθου σιασμό. Ο Γκαίρινγκ πήδησε πάνω στο τραπέζι. Αιμοδιψείς ευ χαριστίες και αιμοσταγείς υποσχέσεις. Χόρευε γύρω γύρω σαν

18

274


άγριος». «Α λλά», συμπέρανε ο Biddle, «ίσως όλα αυτά να έχουν ήδη γραφτεί στις εφημερίδες, όταν πάρεις το γράμμα».19 Το τελείως απίθανο γεγονός ο Γκαίρινγκ με τα εκατόν είκοσι κιλά του «να χοροπηδάει πάνω στο τραπέζι», παραβλέφθηκε μ έ σα στη χαρά των κατηγόρων, καθώς και το γεγονός ότι ο Χίτλερ στην πραγματικότητα δεν αφάνισε την πολωνική φυλή. Το ντο κουμέντο ήταν πλαστό και φρόντισε να παραδοθεί στο Δικαστή ριο ο δημοσιογράφος του Associated Press Louis Lochner, του οποίου τα ιδιωτικά αρχεία δίνουν επαρκή στοιχεία για το πώς ήρθε στην κατοχή του.20 Τα εμπεριστατωμένα ευρήματα έριχναν συνεχώς νέο φως στην υπόθεση των κατηγορουμένων. Ενίσχυαν τον ισχυρισμό του Γκαίρινγκ ότι στο τέλος είχε ψυχρανθεί με τον Χίτλερ και μάλι στα τον Απρίλιο του 1945, ο Χίτλερ τον είχε καταδικάσει σε θά νατο. Το Νοέμβριο βρέθηκε τελικά η πολιτική διαθήκη του Χ ίτ λερ. Έτσι επιβεβαιώθηκε ότι τις τελευταίες ώρες της ζωής του ε ί χε ορίσει τον Νταίνιτς διάδοχό του και είχε καθαιρέσει τους Γκαίρινγκ και Χίμλερ, θεωρώντας τους προδότες. Εκτός από το γεγονός ότι δεν του ήταν πλέον πιστοί, όπως έγραφε ο Χίτλερ, οι Γκαίρινγκ και Χίμλερ είχαν βλάψει μέγιστα τη χώρα και το λαό της, διεξάγοντας μυστικές διαπραγματεύσεις, χωρίς την άδειά του και εναντίον της θέλησής του, και επιπροσθέτως επιχείρησαν παράνομα να καταλάβουν με τη βία την εξουσία.21

Καθώς οι ημέρες περνούσαν, ο Streicher διασκέδαζε προσπα θώντας να ξεχωρίσει όσους περισσότερους Εβραίους μπορούσε στην αίθουσα του Δικαστηρίου, «ή ποιος από αυτούς ήταν μπά σταρδος με εβραϊκό αίμα ή είχε ζευγαρώσει με την εβραϊκή ρά τσ α ;»22 Από εκεί που καθόταν είχε εντυπωσιαστεί με την ασχή μια των Αμερικανίδων - των στενοδακτυλογράφων και των στε νογράφων που κάθονταν μπροστά από την έδρα των δικαστών μασώντας τσίχλες, ενώ τα μολύβια τους έτρεχαν πάνω στα ση μειωματάριά τους ή τα δάχτυλά τους χτυπούσαν τα πλήκτρα των μικροσκοπικών στενοδακτυλογραφικών μηχανών τους. «Άραγε η ικανότητα και η ασχήμια είναι ταυτόσημες στα θηλυκά της αμε ρικάνικης φυλής;» αναρωτιόταν ο Streicher.23 «Ο ι κατηγορούμενοι έδειχναν νευρικοί και καταπονημένοι»


275

έλεγε κοροϊδευτικά, αναφερόμενος στην ανταπόκριση μιας εφη μερίδας. Ελάχιστα εντυπωσιασμένος παρατήρησε: «Β άλτε έναν από αυτούς τους κυρίους δημοσιογράφους τρεις μήνες σε ένα κ ε λί φυλακής με ελάχιστο φως της ημέρας και κάτω από το ελάχι στο φως ενός λαμπτήρα επί δύο ώρες κάθε βράδυ, με την πένα ή το μολύβι του, και μόνο για δεκαπέντε, το πολύ είκοσι λεπτά την ημέρα έξω στην αυλή της φυλακής και όλη τη νύχτα να τον ξυ πνούν οι δεσμοφύλακες, που τον παρακολουθούν συνέχεια, και μετά και αυτός θα φαινόταν κάπως κουρασμένος και νευρικός όταν θα άρχιζε αυτή η παράσταση που την αποκαλούν δίκη».24 Κατηγορούμενοι σαν τον Streicher, οι οποίοι σύμφωνα με την κοινή νομοθεσία θα καταδικάζονταν το πολύ πολύ σε μια μικρή ποινή φυλάκισης, φιγουράριζαν πιασμένοι στα δίχτυα του νέου Καταστατικού του Λονδίνου. Ο ίδιος ο Jackson ήταν σίγουρος ότι κανένας δεν θα γλίτωνε την καταδίκη. Και αν ακόμη κάποιος κα τηγορούμενος αθωωνόταν από αυτό το Δικαστήριό, όπως τονί στηκε στην εναρκτήρια ομιλία του, αυτός θα εκδιδόταν σε κάποια από τις χώρες των «Ευρωπαίων Συμμάχων μας» για να δ ι καστεί ξανά - μια προοπτική την οποία υποστήριζαν ένθερμα οι Βρετανοί κατήγοροι Sir Hartley Shawcross και Sir David Maxwell Fyfe. «Συμφωνούμε απόλυτα», έγραψαν εμπιστευτικά στον Jackson λίγες ημέρες πριν αρχίσει η δίκη, «μ ε την ιδέα να γνωρί ζουν οι κατηγορούμενοι ότι, αν πηδήξουν έξω από το δικό μας τηγάνι, μπορεί να πέσουν μέσα στη γιουγκοσλαβική ή την πολω νική φωτιά».25 σημειώσεις προκύπτει ότι ο Jackson θεω ρούσε ήδη τη συμμετοχή των Ρώσων δικαστών στη δίκη που είχε σκηνοθετήσει, στην καλύτερη περίπτωση ως μια, κατά κάποιο τρόπο, ευτυχή συγκυρία ή, στη χειρότερη περίπτωση, ως τη γ ε λοιοποίηση του Διεθνούς Δικαίου. Οι στενογραφημένες σημειώ σεις των τελευταίων μυστικών συναντήσεών του με τους Ρώσους πριν από τη δίκη, του θύμιζαν καθαρά τις ανομίες τους και το φόβο του μήπως οι Ηνωμένες Πολιτείες ταυτίζονταν με τα εγκλή ματα των Σοβιετικών. Αν οι συνήγοροι υπεράσπισης κατάφερναν να αξιοποιήσουν τη Συνθήκη Ρίμπεντροπ-Μολότοφ του Αυγούστου 1939, αυτό θα ήταν ένα γεγονός για το οποίο οι Ρώσοι θα έπρεπε να μεμφθούν μόνο τον εαυτό τους. 0 ίδιος πρότεινε να μην αναφερθεί σ’ αυτό το θέμα στην εναρκτήρια ομιλία του. Ως ΑΠΟ τ ι ς ι δ ι ω τ ι κ έ ς τ ο υ

276


νομικός δεν αισθανόταν άνετα που θα αποσιωπούσε την αλήθεια, αλλά έβλεπε πως αυτό ήταν αναπόφευκτο. Προς μεγάλη του έκπληξη και ανακούφιση συγχρόνως, όταν η εναρκτήρια ομιλία των Βρετανών κυκλοφόρησε σε σχέδιο μεταξύ των κατηγόρων, ο Jackson είδε πως ο Shawcross πρότεινε, όχι μό νο να αντιμετωπισθεί αποφασιστικά το θέμα, αλλά ακόμη και να στραφεί απροκάλυπτα εναντίον των κατηγορουμένων. Σύμφωνα με την εκλεπτυσμένη παράδοση της αγγλικής δικηγορίας: Οι Βρετανοί διπλωμάτες είχαν καταστρώσει μια καλή επιχειρημα τολογία και του πρότειναν να υποστηρίξει ότι κατά τη διάρκεια της κρίσιμης επίσκεψής του στη Μόσχα στις 22-23 Αυγούστου του 1939, ο πανούργος Ρίμπεντροπ κοροΐδεψε τους αθώους Ρώ σους και τους έπεισε να υπογράψουν την αμαρτωλή συνθήκη· με αυτό τον τρόπο ο Ρίμπεντροπ τους έριξε στάχτη στα μάτια ενώ τους είχε αποκρύψει το γεγονύς ύτι η ληστρική πρύθεση της Γερ μανίας ήταν να επιτεθεί εναντίον της Πολωνίας. Όσο απίθανο και αν ήταν το επιχείρημα, ήταν πάντως κάτι. Έτσι οι συνήγοροι της υπεράσπισης δεν θα μπορούσαν να τους κατηγορήσουν πως απέ κρυψαν την ύπαρξη της συνθήκης. Οι Ρώσοι δεν διασκέδασαν καθόλου με αυτό το τέχνασμα. 0 επικεφαλής των Ρώσων κατηγόρων Στρατηγός Roman Rudenko, εισέβαλε απροειδοποίητα στο γραφείο του Jackson κραδαίνοντας ένα αντίγραφο του προτεινόμενου σχεδίου της ομιλίας από τον Shawcross. «Δεν επιτρέπω να υποστηριχθεί αυτή η συκοφα ντία !» ούρλιαζε. 0 Jackson παραξενεύτηκε. Πίστευε ύτι οι Ρώσοι θα καλοδέχο νταν το ευφυές τέχνασμα. Αλλά οι Ρώσοι ήταν εξοργισμένοι με την ιδέα πως ο Ρίμπεντροπ εμφανιζόταν ότι παραπλάνησε τον Μολότοφ και τον Στάλιν. Για τους Βρετανούς η λύση ήταν μία: να διαγραφεί ολόκληρη η επίμαχη παράγραφος. Οι Ρώσοι αρνούνταν την ύπαρξη μια τέτοιας μυστικής συμφωνίας. Δεν υπήρξε ποτέ, επειδή έτσι έλεγαν εκείνοι. Ήταν nulle et non avenue (άκυρη και ανύπαρκτη). Το πτώμα κρύφτηκε και πάλι στην ντουλάπα, αλλά δεν θα παρέμενε εκεί για πολύ. ο ε φ ιά λ τ η ς των ενοχλητικών ντοκουμέντων που ενέδρευαν στα γερμανικά αρχεία εξακολουθούσε να βασανίζει τους κατηγόρους των Συμμάχων καθ’ όλη τη διάρκεια της δίκης. Ευτυχώς, οι Άγγλοι είχαν κατασχέσει τους φακέλους του Γερμανικού Ναυαρχείου και


277

του Υπουργείου Εξωτερικών που ήταν και οι περισσότερο ενοχο ποιητικοί, και τους είχαν μεταφέρει άρον άρον έξω από τη χώρα. Τμήματα αυτών των αρχείων επεστράφησαν αργότερα, αν και με μεγάλη απροθυμία, στη Νυρεμβέργη. Σε μια μυστική συνάντηση των επικεφαλής των κατηγόρων στη Νυρεμβέργη, οι Βρετανοί εκ πρόσωποι, σύμφωνα με τις οδηγίες του Λονδίνου, επέμεναν πως τα αρχεία του Γερμανικού Ναυαρχείου και του Υπουργείου Εξω τερικών έπρεπε να επιστρέφουν το συντομότερο δυνατόν στην ασφάλεια του Λονδίνου, γιατί αν έπεφταν σε λάθος χέρια, θα δημι ουργούσαν «αμηχανία» στη βρετανική κυβέρνηση.

Τα χαρτιά ήταν σημαδεμένα σε βάρος των κατηγορουμένων έτσι κι αλλιώς. Μια βασική δυσκολία για τους συνηγόρους υπε ράσπισης ήταν η έλλειψη εξοικείωσης με το αγγλοαμερικανικό δικονομικό δίκαιο που εφαρμοζόταν στη Νυρεμβέργη. Οι Γερμα νοί δικηγόροι δεν είχαν καθόλου πείρα στην τεχνική της εξέτασης και επανεξέτασης κατ’ αντιπαράσταση (cross-examination) των μαρτύρων και τους προξενούσε μεγάλη έκπληξη το πλήθος των ενστάσεων που προβάλλονταν και των διακοπών που επιβάλλο νταν στους συνηγόρους, σύμφωνα με το αγγλοαμερικανικό σύ στημα. Μια περισσότερο σημαντική διαφορά ήταν το γεγονός ότι, ακόμη και κατά τη διάρκεια του Γ ' Ράιχ, οι γερμανικές δικαστι κές διαδικασίες είχαν ως σκοπό την αποκάλυψη της αλήθειας και όλα τα μέρη συνεργάζονταν για την επίτευξή του - οι δικαστές που εξέταζαν τους μάρτυρες, οι συνήγοροι υπεράσπισης ή οι πολιτικώς ενάγοντες που βρίσκονταν εκεί, προσπαθούσαν να τονί σουν εκείνες τις πλευρές που ήταν προς το συμφέρον των κατη γορουμένων ή της κατηγορούσας αρχής, αντίστοιχα. Όπως σχο λίαζε αργότερα ο Otto Kranzbühler, ο νεαρός δικηγόρος του Νταίνιτς, ένα από τα βασικά γνωρίσματα του αγγλοαμερικανικού συστήματος ποινικής διαδικασίας είναι η αντιπαράθεση, με την κάθε πλευρά να προβάλλει εκείνα μόνο τα αποδεικτικά στοι χεία που εξυπηρετούν την υπόθεσή της. Αντίθετα με το γερμανι κό, δεν υπήρχε στο αγγλοαμερικανικό νομικό σύστημα υποχρέω ση του Δικαστηρίου να αναζητήσει την αλήθεια για την αλήθεια. Όταν οι δικηγόροι της υπεράσπισης γνωστοποίησαν στον Jackson

278


αυτές τις απόψεις, τους απέπεμψε σκαιώς, τονίζοντας τους ότι δεν είχε σκοπό να γίνει «υπηρέτης δύο αφεντάδων».26 Όταν ο ζυγός δεν γέρνει από την αρχή, ούτε προς τη μια πλευ ρά ούτε προς την άλλη, αυτό φυσιολογικά δεν δημιουργεί αδικία. Στη Νυρεμβέργη φαίνεται πως ο ζυγός είχε μόνο έναν δίσκο και αυτό βρισκόταν προς την πλευρά των νικητριών Δυνάμεων. «Όταν οι Γερμανοί συνήγοροι υπεράσπισης έφθασαν στη Νυρεμβέργη το Σεπτέμβριο του 1945», παρατήρησε ο Kranzbühler, «δεν είχαν ου σιαστικά τίποτα. Οι κατήγοροι από την άλλη πλευρά είχαν ήδη κατάσχει όλα τα υπάρχοντα αρχεία και τα ντοκουμέντα, και είχαν επιστρατεύσει μια ολόκληρη στρατιά από ειδικούς που τα εξέτα ζαν εξονυχιστικά για να βρουν ενοχοποιητικά στοιχεία». Στους συνηγόρους υπεράσπισης δόθηκαν μόνο τα ενοχοποιητικά στοι χεία. Δεν τους έδωσαν τη δυνατότητα να ψάξουν στα κατεσχημένα αρχεία για στοιχεία που θα μπορούσε να προβάλλει η υπερά σπιση για την απαλλαγή ή το μετριασμό της ποινής των κατηγο ρουμένων. Τα αρχεία επίσης των ξένων κρατών ήταν απρόσιτα γ ι’ αυτούς.27 Σε ένα γερμανικό Δικαστήριο θα ήταν αδιανόητο -και παράνο μο- το ένα μέρος να παρακρατεί στοιχεία που ίσως βοηθούσαν στην υπόθεση του άλλου.28 Αλλά εκεί στη Νυρεμβέργη, τα ντο κουμέντα που μπορεί να βοηθούσαν την υπεράσπιση, ήταν απρό σιτα ή είχαν καταστραφεί. (Είναι απόλυτα λανθασμένη η πληρο φορία που δίνει ο Sir David Maxwell Fyfe στα απομνημονεύματά του ότι «όλα τα ντοκουμέντα ήταν στη διάθεση της υπεράσπι σης».)29 Ο δρ. Alfred-Maurice de Zayas εξέφρασε την άποψη ότι πολλά από τα ζητήματα για τα οποία θεωρήθηκε ένοχη η Ανώτα τη Διοίκηση της Βέρμαχτ (OKW) θα είχαν αντιμετωπισθεί διαφο ρετικά αν είχε επιτραπεί στους δικηγόρους υπεράσπισης η πρό σβαση στα κατασχεμένα αρχεία της υπηρεσίας της OKW που λ ε γόταν Γραφείο Ειδικών Ερευνών για τις Παραβιάσεις του Δ ιε θνούς Δικαίου (Wehrmachts-Untersuchungsstelle für Verletzungen des Völkerrechts) και αν τους είχε επιτραπεί να βρουν σ’ αυτούς τους φακέλους ελαφρυντικά στοιχεία για τη δράση της Ανωτάτης Διοίκησης. «Αλλά αυτοί οι φάκελοι είχαν χαρακτηρισθεί “ απόρ ρητοι” και αποχαρακτηρίστηκαν μόλις τη δεκαετία του 1970».30 Έτσι, όταν διαβάστηκε στη Νυρεμβέργη ένα απόσπασμα εγ γράφου εναντίον του κατηγορουμένου Alfred Rosenberg, στο οποίο περιγράφονταν με λεπτομέρειες φρικτές πράξεις στις κα-


279

τεχόμενες ανατολικές περιοχές, η υπεράσπιση κατάφερε -αν και με μεγάλη δυσκολία- να αποδείξει ότι η κατηγορούσα αρχή είχε παραλείψει την αρχή του εγγράφου, απύ την οποία προέκυπτε ότι ο Rosenberg είχε διαμαρτυρηθεί επίσημα γ ι’ αυτές τις φρικιά στικές πράξεις που περιγράφονταν παρακάτω. Οι Ρώσοι επίσης είχαν υποβάλει ως πειστήριο ένα στενογραφημένο αντίγραφο πρακτικών ενός συνεδρίου για τη διατροφή, που έγινε τον Αύγουστο του 1942. Μια κρίσιμη σελίδα του, στην οποία, ύπως προκύπτει, ο Γκαίρινγκ ρωτούσε για την κατάστα ση στις Βαλτικές χώρες και ιδιαίτερα για τρύφιμα που θα έπρεπε να χορηγηθούν στους Εβραίους στη Ρίγα, είχε αποδεδειγμένα αφαιρεθεί, γιατί στην επύμενη σελίδα αναφέρεται ότι, ο Gauleiter Hinrich Lohse είπε στον Γκαίρινγκ: «Μπορώ επίσης να σας απα ντήσω σ’ αυτή την ερώτηση. Μόνο ένας μικρός αριθμός Εβραίων είναι ακόμη εν ζωή. Δεκάδες χιλιάδες από αυτούς πέθαναν. Όμως επιτρέψτε μου να σας πω ύτι ο ντύπιος πληθυσμός μειώνε ται επίσης. Σύμφωνα με τις οδηγίες σας είναι μειωμένος κατά πενήντα τοις εκατό σε σχέση με τον γερμανικό πληθυσμό».31 Λο γικά, αν από τη σελίδα που έλειπε προέκυπτε ότι ο Γκαίρινγκ γνώριζε πως γίνονταν εκκαθαρίσεις Εβραίων στη Ρίγα, αυτή δεν θα έπρεπε να είχε κοπεί. (Αυτύ βέβαια δεν αποδεικνύει το αντί θετο, ύτι δηλαδή ο Γκαίρινγκ λυπύταν τους Εβραίους.) Ο Speer -ούτε αυτός ήταν φυσικά αγγελούδι ως προς αυτό το θέμα- θυ μόταν μια παρατήρηση που είχε κάνει ο Γκαίρινγκ στο προαύλιο της φυλακής, όταν κάποιος ανέφερε στον Reichsmarschall κάτι για τους Εβραίους που ζούσαν ακύμα στην Ουγγαρία. «Α! Ώστε υπάρχουν ακόμη Εβραίοι εκεί; Νόμιζα ύτι τους είχαμε εξοντώσει όλους. Φαίνεται όμως πως κάποιοι πάλι μας ξέφυγαν».32 Αν και οι Γερμανοί δικηγόροι δεν ήταν εξοικειωμένοι με την αυταρχική, ύπουλη και επιθετική ατμόσφαιρα των βρετανικών και αμερικανικών δικαστηρίων, είχαν όμως ένα μεγάλο πλεονέ κτημα: Γνώριζαν τη γλώσσα των πειστηρίων και οι πελάτες τους, τους είχαν ενημερώσει καλά για τα πραγματικά περιστατικά της υπόθεσης, ενώ οι Σύμμαχοι έπρεπε μύνοι τους να κατορθώσουν να καταλάβουν τι είχε συμβεί, προσπαθώντας να βγάλουν άκρη απύ κακομεταφρασμένα έγγραφα και ελλιπείς διερμηνείες. Απύ την άλλη πλευρά όμως, οι Σύμμαχοι μονοπωλούσαν τα ντοκουμέντα που είχαν πέσει στα χέρια τους, καθώς και όλες τις κατασχεμένες βιβλιοθήκες, ενώ οι Γερμανοί δεν μπορούσαν να

Ζ80


χρησιμοποιήσουν ντοκουμέντα ή βιβλία από βιβλιοθήκες του εξω τερικού παρά μόνο μέσω των γραφείων των κατηγόρων. Ένα πο λύ σημαντικό βιβλίο του τέως Υπουργού των Εξωτερικών της Ρουμανίας Gafencu, πουλιόταν σε όλη την Ελβετία, αλλά δεν επ έ τρεψαν στους συνηγόρους υπεράσπισης στη Νυρεμβέργη να το προμηθευτούν, όπως επίσης και ένα πολεμικό διάγγελμα του Αμερικανού αρχηγού του Γενικού Επιτελείου, το οποίο είχε δοθεί στη δημοσιότητα, όπου ο Στρατηγός George C. Marshall επ ιβε βαίωνε πως δεν υπήρχε κοινό σχέδιο Γερμανίας και Ιταλίας πριν από το Περλ Χάρμπορ - διαψεύδοντας ένα σημαντικό σημείο του κατηγορητηρίου. Όταν ο δικηγόρος του Γκαίρινγκ κάλεσε τον εξόριστο Πολωνό Στρατηγό Wladyslaw Anders να καταθέσει ενόρκως ότι οι Ρώσοι ήταν οι δολοφόνοι των χιλιάδων Πολωνών στο Katyn, οι ιεραρχι κά ανώτεροι του Σύμμαχοι του απαγόρευσαν να το κάνει. Οι Γερμανοί συνήγοροι δεν μπορούσαν να προμηθευτούν έγγραφα που είχαν πολυγραφηθεί με διαταγή του Sir David Maxwell Fyfe σε τριακόσια αντίτυπα για να μοιραστούν στον Τύπο. Στις 11 Ιανουαρίου του 1946, ο δικηγόρος του Hans Frank, ο Alfred Seidl, ζήτησε από το Δικαστήριο να επιτραπεί στον τέως Γενικό Κυβερ νήτη της Πολωνίας να χρησιμοποιήσει τα προσωπικά του ημερο λόγια, από τα οποία είχε προσφέρει εθελοντικά στην 7η Στρατιά, πάνω από σαράντα τόμους. Παρ’ όλο που αυτοί οι τόμοι βρίσκο νταν τώρα στην αίθουσα ντοκουμέντων του Δικαστηρίου, στον ίδιο επετράπη να χρησιμοποιήσει μόνο εκείνα τα αποσπάσματα που είχε επιλέξει η κατηγορούσα αρχή.33 Το αίτημα να χρησιμο ποιήσει άλλα, δικής του επιλογής, απορρίφθηκε. Ενώ η κατηγορούσα αρχή είχε στη διάθεσή της αμέτρητες τη λεφωνικές γραμμές και πλήρη ταχυδρομική εξυπηρέτηση, οι συ νήγοροι υπεράσπισης μοιράζονταν μεταξύ τους μόνο δύο τηλε φωνικές γραμμές. Ένα έγγραφο που αναφέρθηκε τη μια ημέρα από τον κατήγορο στο Δικαστήριο, έφθασε την επομένη αεροπο ρικώς από τη Βιέννη στη Νυρεμβέργη. Οι συνήγοροι υπεράσπι σης δεν είχαν στη διάθεσή τους τέτοιες αεροδυναμικές ευκολίες. Αντίθετα τους ταλαιπωρούσαν συστηματικά. Ένας από τους δικηγόρους του Neurath συνελήφθη και φυλακίστηκε επί έξι εβδο μάδες χωρίς να δικαστεί.34 0 δρ. Marx, που διορίστηκε από το Δι καστήριο παρά τη θέλησή του, συνήγορος του Streicher, υπέστη κακοήθεις επιθέσεις εκ μέρους του Τύπου· το γραφείο του ερευ-


281

νήθηκε εξονυχιστικά και ζούσε διαρκώς με το φόβο μήπως τον συλλάβουν και τον φυλακίσουν. Για λόγους αυτοπροστασίας, προσπάθησε να αποστασιοποιηθεί από τον πελάτη του, όσο η ευπρέπειά του το επέτρεπε.35 Καθώς η δίκη πλησίαζε προς το τέλος της, το καλοκαίρι του 1946, ο δικηγόρος του Γιόντλ, ο καθηγητής Hermann Jahrreiss αναγκάστηκε να ζητήσει επίσημα από το Δικα στήριο να τον προστατεύσει.36 Οι δικαστές τότε παρήγγειλαν να παρασχεθεί κάποια προστασία στους συνηγόρους της υπεράσπι σης για την αποφυγή παρενοχλήσεων και απειλών εκ μέρους της κατηγορούσας αρχής και των εφημερίδων, στις οποίες είχε δοθεί η άδεια από τους Συμμάχους να εκδίδονται στη Γερμανία.37 εμφανής διαφορά στη μεταχείριση των μαρτύρων υπεράσπισης και των μαρτύρων κατηγορίας. Οι μάρτυρες που θεωρούνταν εχθρικοί διέμεναν υποχρεωτικά στη φυλακή, κάτω από συνθήκες που δεν ήταν καλύτερες από αυτές των κατηγο ρουμένων - εκτός αν ήθελαν να τους προστατεύσουν απύ τα αδιάκριτα βλέμματα, οπότε τους έβαζαν στο κρατητήριο, όπου οι συνθήκες ήταν κάπως καλύτερες.38 Στους φιλικούς όμως μάρ τυρες, παραχωρούσαν πολυτελή διαμονή και ειδική διατροφή. Η πρακτική αυτή σταμάτησε μετά την πρώτη δίκη, ύταν ο Αμερι κανός κατήγορος Walter Rapp κυκλοφόρησε μια εγκύκλιο στην οποία εφιστούσε την προσοχή στο ότι δεν έπρεπε να παραχαϊ δεύουν τους μάρτυρες, ακόμη και αν ήταν έτοιμοι να «κελαηδή σουν».39 Το Δικαστήριο ανακοίνωνε μονίμως ότι δεν κατέστη δυνατόν να βρεθούν οι ουσιώδεις μάρτυρες που καλούσε η υπεράσπιση. Οι Αμερικανοί κατηγόρησαν τον Κάιτελ ότι είχε αναμιχθεί στη δολοφονία ενός Γάλλου Στρατηγού - είχε λεχθεί ότι ο Gruppen führer των SS Hans Jüttner, είχε ενεργήσει κατά διαταγή του Κάι τελ. 0 δικηγόρος του, ο δρ. Nelte, ζήτησε να κληθεί ως μάρτυρας ο Jüttner. Οι Αμερικανοί απάντησαν ότι δεν γνωρίζουν πού βρί σκεται. «Ο Nelte ανακοίνωσε ότι εκείνη τη στιγμή θα έφευγε με αυτοκίνητο για να συναντήσει αμέσως τον Jüttner». 0 Κάιτελ έλεγε στο γιο του μετά από μήνες, «ό τι μόνο εκείνη τη στιγμή οι Αμερικανοί παραδέχτηκαν ότι είχαν ανακρίνει τον Jüttner πριν από μερικούς μήνες». Ο Jüttner δήλωσε ότι δεν είχε ποτέ πάρει οποιαδήποτε διαταγή από τον Κάιτελ σχετικά με αυτό το θέμα.40 Το ίδιο συνέβη και με έναν ουσιώδη μάρτυρα του Στρατηγού υπ ή ρχε ε π ις η ς

282


Γιόντλ. Αναζητώντας σοβαρά αποδεικτικά στοιχεία για τα σχέδια εισβολής των Βρετανών στην ουδέτερη Νορβηγία το 1940, ήλθαν σε επαφή με τον Συνταγματάρχη Soltmann, του τμήματος Πληρο φοριών της OKW Fremde Heere West.f Το Γερμανικό Γενικό Ε πι τελείο Ναυτικού είχε αποκρυπτογραφήσει τα ναυτικά σήματα των Βρετανών και τα ίδια τα επιχειρησιακά τους σχέδια είχαν κα τασχεθεί κατά τη διάρκεια της WESERÜBUNG, της επιχείρησης των Γερμανών για την εισβολή στη Νορβηγία. Επιπλέον, οι επιθετικές διαθέσεις της Βρετανίας είχαν καταγραφεί στα πρακτικά των συ ναντήσεων του Ανωτάτου Συμβουλίου Πολέμου το 1940. Αυτά τα πρακτικά είχαν κατασχεθεί από τους Γερμανούς όταν βρέθηκαν μέσα σε ένα φορτηγό βαγόνι στο σιδηροδρομικό σταθμό Le Charite έξω από το Παρίσι.41 Ο Soltmann ειδοποίησε τηλεγραφι κούς ύτι ήθελε να καταθέσει - και συνελήφθη αμέσως από τους Αμερικανούς.42 Το Φεβρουάριο του 1946, οι συνήγοροι του Γκαί ρινγκ ζήτησαν να καταθέσει ως μάρτυρας ο Στρατηγός Karl Koller, ο τελευταίος αρχηγός του Επιτελείου της Αεροπορίας. Οι Αμερικανοί απέρριψαν το αίτημα με την αιτιολογία ότι είχαν χα θεί τα ίχνη του Στρατηγού, αν και ο ανακριτής τους Ernst Engländer τον είχε ανακρίνει σε ένα CSDIC (Κέντρο Υπηρεσιών Συνδυασμένων Λεπτομερειακών Ανακρίσεων) στην Αγγλία.43 Τους μάρτυρες υπεράσπισης που έφθασαν στη Νυρεμβέργη, οι ανακριτές των κατηγύρων τους είχαν ήδη δεύντως «περιποιηθ εί» πριν τους παραδώσουν στα χέρια των συνηγύρων των κατη γορουμένων. Μερικοί κατέληγαν να κρατηθούν σε απομόνωση σε μια πτέρυγα των φυλακών. Ο Obergruppenführer των SS Karl Wolff, που είχε προσφερθεί να καταθέσει ως μάρτυρας υπερά σπισης του Kaltenbrunner και των SS, είχε μεταφερθεί από τους Αμερικανούς εσπευσμένα σε άσυλο φρενοβλαβών μέχρι που, ύστερα απύ ένα χρόνο, όταν τον κάλεσαν να καταθέσει σε μια μεταγενέστερη δίκη (την υπόθεση Milch), κατάφερε να αποδεί ξει την καλή πνευματική του κατάσταση και μεταφέρθηκε μετά από διαταγή του Δικαστηρίου σε κανονική φυλακή. Ένα ακόμη πρόβλημα προκλήθηκε όταν ο Wolff κατηγόρησε τον Allen Dulles ότι του υποσχέθηκε αμνηστία αν διαπραγματευόταν την παρά δοση των Δυνάμεων του Άξονα στην Ιταλία τον Απρίλιο του 1945.44 Ο Στρατάρχης Milch που αγνόησε τις προσπάθειες εκβιαt Σ.τ.Μ.: Αλλοδαπές στρατιωτικές Δυνάμεις στη Δύση.


283

σμού του από τον Αμερικανό ανακριτή Engländer και κατέθεσε υπέρ των Speer και Γκαίρινγκ, μεταφέρθηκε αμέσως στο διαβόη το οχυρό-κολαστήριο, στο στρατόπεδο συγκεντρώσεως του Ντα χάου.45 Η αλήθεια είναι ότι οι συνήγοροι υπεράσπισης είχαν συνήθως καλή μεταχείριση από τους συναδέλφους τους κατηγόρους. Τους είχαν εξασφαλίσει αμερικανικό συσσίτιο, καταλύματα και μετα φορικά μέσα. Αλλά μειονεκτούσαν ως προς τον αριθμό και τον εξοπλισμό. Η ομάδα των Αμερικανών κατηγόρων απασχολούσε εκατοντάδες άνδρες και γυναίκες. 0 δρ. Nelte έγραφε στη γυναί κα του πελάτη του Στρατάρχη Κάιτελ, πως με λύπη του διαπί στωνε ότι «ο ι Δυνάμεις που διαθέτει η πλευρά των νικητών για τη διεξαγωγή αυτής της δίκης είναι κολοσσιαίες. Το πλήθος των αποδεικτικών στοιχείων που έχουν συγκεντρωθεί από την κατη γορούσα αρχή, αποτελεί ένα φοβερό μειονέκτημα για μας, επ ει δή δεν διαθέτουμε έγγραφα αντίστοιχης αξίας από τη γερμανική πλευρά για να τα επικαλεσθούμε εναντίον τους. Το μόνο που μπορούμε να κάνουμε είναι να προσπαθήσουμε να συνδυάσουμε τα στοιχεία που θα αντιτάξουμε, χρησιμοποιώντας αποσπάσματα του κατηγορητηρίου και εφαρμόζοντας την πολύπλοκη τεχνι κή του μωσαϊκού».46 Αλλά αυτό που βάρυνε περισσότερο στο ζυγό της δικαιοσύνης εναντίον των κατηγορουμένων ήταν το ίδιο το Καταστατικό του Λονδίνου, που έθεσε τους δικονομικούς κανόνες για τη λειτουργία του Δικαστηρίου. Οι περισσότερες από τις συνηθισμένες στρατη γικές που θα ακολουθούσε κάποιος ικανός συνήγορος υπεράσπι σης είχαν εκ προοιμίου απαγορευθεί με τους επιδέξιους, εκ των προτέρων, χειρισμούς των αντιδίκων τους κατηγόρων, που συνε δρίασαν στο Λονδίνο για να συντάξουν το Καταστατικό του Δικα στηρίου. Η διαδικασία ελέγχου της νομιμότητας της κράτησης (habeas corpus) δεν υπήρχε. Το Καταστατικό του Λονδίνου θεώ ρησε εκ των προτέρων απαράδεκτα πολλά μέσα υπεράσπισης από αυτά που κανονικά δικαιούνταν οι Γερμανοί. Οι δικηγόροι δεν είχαν το δικαίωμα να αμφισβητήσουν την αρμοδιότητα του Δικαστηρίου, καθώς και την αμεροληψία των δικαστών. 0 Streicher σχολίαζε στο ημερολόγιό του: «Η συνήθης πρακτική των δικαστηρίων είναι να μπορεί ο κατηγορούμενος να αμφισβητήσει την αμεροληψία του δικαστή. Μια τέτοια περίπτωση υπάρχει όταν ο δικαστής έχει κάποια σχέση με τον αντίδικο. Σ ’ αυτή τη δ ί

284


κη-θέατρο οι νικητές είναι και κατήγοροι και δικαστές των ηττημένων εχθρών τους, και αναπόφευκτα προκατειλημμένοι. Και επειδή το γνωρίζουν καλά αυτό, θέσπισαν μια κατάλληλη διάταξη με την οποία αποκλείεται εκ των προτέρων το δικαίωμα των κα τηγορουμένων να τους αμφισβητήσουν». «Κ α ι αυτός είναι ο σκο πός όλης αυτής της κωμωδίας». Και συνέχιζε με ασυνήθιστη σα φήνεια ο Gauleiter: « Σ ’ αυτή τη διαδικασία δεν υπάρχει περίπτω ση οι κατηγορούμενοι να έχουν μια δίκαιη δίκη από μια τυφλή, ανεξάρτητη δικαιοσύνη. Η δίκη στήθηκε για να προσδώσει στην αδικία μια επίφαση νομιμύτητας, περιβάλλοντάς την με το μαν δύα του νόμου».47 Το Δικαστήριο επίσης κατέπνιξε κάθε προσπάθεια των κατη γορουμένων να παραπονεθούν για τις συνθήκες κράτησής τους. Όταν ο Streicher, την ώρα που εξεταζόταν από το Δικαστήριο, άρχισε να διαμαρτύρεται επειδή τον είχαν χτυπήσει, ο Jackson διέταξε να διαγραφούν από τα πρακτικά αυτές οι κατηγορίες. Η διάθεση ήταν εκδικητική: οφθαλμόν αντί οφθαλμού. Στον Jackson έφθασε ένα γράμμα από τον πλούσιο Νεοϋορκέζο έμπο ρο Ernest Schoenfeld που τον παρακαλούσε: «Αν αυτό θα ήταν επιτρεπτό, (sic) αν και όταν ο Julius Streicher καταδικαστεί σε θάνατο, η μεγαλύτερή μου επιθυμία θα ήταν, όχι μόνο να είμαι μάρτυρας στην εκτέλεσή του, αλλά ακόμη και να πάρω μέρος σ’ α υτή».48 0 επιστολογράφος δήλωνε ότι αναλαμβάνει να πληρώσει τα έξοδα μετάβασης και επιστροφής του και πρόσφερε στον Jackson ένα τεράστιο χρηματικό ποσό για να τον δελεάσει. 0 Jackson δεν του απάντησε.

14 ΓΑΕΝΤΙ ΚΑΙ Α Φ Θ Ο Ν Η ΒΟΤΚΑ Ε κ π λ η ξ η γ ια τ η ν υ π ε ρ ά σ π ισ η ήρθε μετά την έναρξη της δίκης. Σε ένα κεφάλαιο με τον τίτλο «Δίκαιη Δ ί κη», το Καταστατικό του Λονδίνου προέβλεπε να γίνει από την πλευρά των κατηγόρων μια «εισαγωγική δήλωση». Στην πράξη, αυτές οι δηλώσεις κράτησαν πολλές εβδομάδες, ενώ κάθε ημέρα ο Τύπος και το ραδιόφωνο τους έδιναν μεγάλη δημοσιότητα. Όταν οι συνήγοροι της υπεράσπισης ζήτησαν να κάνουν και εκ εί νοι δηλώσεις, τους απάντησαν πως αυτό δεν προβλεπόταν απύ το Καταστατικύ του Δικαστηρίου. Στο τέλος της δίκης θα επαναλαμβανύταν η ίδια διαδικασία. Προβλεπόταν να κάνουν όλοι οι συνήγοροι της υπεράσπισης μια ολιγόλεπτη μόνο ομιλία που θα την ακολουθούσαν μακροσκελείς τελικές αγορεύσεις απύ την πλευρά των κατηγόρων, στις οποίες οι συνήγοροι υπεράσπισης δεν θα είχαν το δικαίωμα να απαντήσουν. Επίσης επιτρεπόταν να μιλήσουν για λίγο οι κατηγορούμενοι -να κάνουν «μια τελική δήλωση^- πριν από την έκδοση της απόφασης, αλλά ο Ανώτατος Δικαστής Jackson ακόμη και αυτό, δίσταζε να τους το επιτρέψει. Αντίθετα οι Ρώσοι επέμεναν να δοθεί αυτή η ευκαιρία στους κατηγορουμένους καθώς αυτό θεωρείται, σύμφωνα με τη ρω σική ποινική δικονομία, βασικύ δικαίωμα του κατηγορουμένου. (Σε μια εμπιστευτική επιστολή του προς τον Πρόεδρο Τρούμαν, ο Jackson προέβλεψε: «Είμαι βέβαιος ότι αυτό το δικαίωμα θα χρησι μοποιηθεί για λύγους προπαγανδιστικούς» - λες και δεν ήταν αυτύς ο σκοπός των Συμμάχων ύταν σκηνοθετούσαν τη δίκη.

Η

μ εγα λ ύ τερη

286


Στη διάρκεια της δίκης, όπως είχαν το δικαίωμα από τις σχετι κές διατάξεις, οι δικαστές απέρριπταν κάθε ένσταση που υποβαλ λόταν από τους κατηγορουμένους και τους συνηγόρους τους σχετι κά με την αρμοδιότητα του Δικαστηρίου. Ο καθηγητής Hermann Jahrreiss, ο διαπρεπής διεθνολόγος από την Κολωνία, αφιέρωσε την τελική του αγόρευση -που ήταν η πρώτη από την πλευρά των συ νηγόρων υπεράσπισης και ως εκ τούτου κατάφερε να έχει κάποια δημοσιότητα- σε μια εμπεριστατωμένη επίθεση κατά των νέων νό μων που ίσχυσαν σε αυτή τη δίκη. Οι Βρετανοί κατήγοροι ανησύχη σαν περισσότερο με την αγόρευση του Jahrreiss από τους Αμερικα νούς, οι οποίοι γνώριζαν ότι στην πατρίδα τους η δίκη είχε από και ρό εξαφανισθεί από τα πρωτοσέλιδα των εφημερίδων. Πρότειναν απλώς να αγνοηθούν τα επιχειρήματα του Jahrreiss. Ο Βρετανός Γενικός Εισαγγελέας Sir Hartley Shawcross, ανησύχησε σοβαρά και για το λόγο αυτό πήγε αεροπορικώς για μια ημέρα στη Νυρεμβέρ γη προκειμένου να πιέσει τον Jackson να πάρει στα σοβαρά τον Jahrreiss. «Πιστεύω ότι ο Jahrreiss θα δηλώσει ότι δεν υφίσταται στο Διεθνές Δίκαιο ο όρος εγκληματικός επιθετικός πόλεμος, ότι το Καταστατικό είναι νόμος των νικητών, με αναδρομική ισχύ, και πως, σε κάθε περίπτωση, ό,τι έκαναν αυτοί οι άνθρωποι ήταν νόμι μο σύμφωνα με τη γερμανική νομοθεσία». Ο Shawcross δεν ικανοποιήθηκε με την λύση που πρότεινε ο Jackson: μιας και το Δικαστή ριο είχε το δικαίωμα να αγνοεί κάθε αμφισβήτηση του Καταστατι κού, δεν υπήρχε λόγος να μην επικαλεσθεί το δικαίωμά του αυτό.1

Στις 20 Δεκεμβρίου του 1945, το Δικαστήριο αποφάσισε να διακόψει για τα Χριστούγεννα, παρά τις αντιρρήσεις των κατη γόρων. Μετά την Πρωτοχρονιά θα επαναλαμβάνονταν οι εργα σίες του. Ο Jackson ήταν πολύ θυμωμένος με τις καθυστερήσεις αυτές. «Ήθελα να μην διακόψουμε καθόλου, εκτός από την ημέρα των Χριστουγέννων» έγραφε στη γυναίκα του. «Αλλά δεν μπορείς να κάνεις τίποτε με τους Γάλλους και τους Βρετανούς που βρίσκο νται τόσο κοντά στα σπίτια τους». Οργάνωσε ένα τουριστικό τα ξίδι αναψυχής διάρκειας δύο εβδομάδων, αρχίζοντας με ένα προ σκύνημα στα ερείπια του σπιτιού του Χίτλερ που βρισκόταν στην πλαγιά του βουνού πάνω από το Μπερχτεσγκάντεν.

ΓΛΕΝΤΙ ΚΑΙ Α Φ Θ Ο Ν Η ΒΟΤΚΑ

287

Ο Στρατηγός Joseph McNarney, ο Αμερικανός στρατιωτικός διοικητής, τους διέθεσε το προσωπικό του τρένο - που μέχρι το Μάιο ανήκε στον Χέρμαν Γκαίρινγκ και επομένως ήταν καλά εξοπλισμένο.2 Ταξίδεψε μέσω Ρώμης στην Αθήνα και έφθασε μ έ χρι τη Μέση Ανατολή. Είδε μέρη όπου δεν είχε ξαναπάει, αλλά και που δεν επιθυμούσε να ξαναδεί. Είδε ταλαίπωρους εργάτες που δούλευαν με πρωτόγονα εργαλεία για να χτίσουν ένα τζαμί στην Αίγυπτο κάτω από τις διαταγές του αφέντη τους, με το μαστίγιο στο χέρι, όπως ακριβώς και οι πρόγονοί τους, όταν έχτιζαν τις πυραμίδες.3 Το Δικαστήριο πέρασε τις διακοπές του κάτω από καλύτερες συνθήκες. Ο Δικαστής Biddle, ο οποίος ήταν γερός πότης, υποσχέθηκε στον εαυτό του την Πρωτοχρονιά να μην πιει για έναν μήνα.4 Είχε επιθυμήσει πολύ τη γυναίκα του. Στους Βρετανούς και στους Γάλλους δικαστές επέτρεψαν τελικά να φέρουν τις γυ ναίκες τους αλλά όχι και στους Αμερικανούς. Στο Παρίσι πήρε το τσάι του στη Βρετανική Πρεσβεία και στα αριστερά του καθόταν μια πολύ χαριτωμένη γραμματέας, όπως έγραψε περιπαιχτικά στη γυναίκα του την τελευταία ημέρα του 1945, αναφέροντάς την ως «M iss Lloyd Thomas, η οποία θέλει να έλθει στη Νυρεμβέργη και μου ζήτησε τη διεύθυνσή μου- είναι πρόθυμη να με βοηθήσει. Όμορφο δέρμα, ωραίο στήθος, έτσι, αν νοιάζεσαι, έλα γρήγορα!»5 Με πρόσωπα αποστεωμένα και μάτια βαθουλωμένα, όπως ήταν κάποτε και οι δικοί τους κρατούμενοι, οι κατηγορούμενοι στη δίκη της Νυρεμβέργης μαράζωναν στην απομόνωση των κε λιών τους περιμένοντας να αρχίσει πάλι η δίκη. Τα πακέτα που τους έστειλε για τις γιορτές ο Ερυθρός Σταυρός δεν έφτασαν πο τέ στα χέρια τους - τα κατέσχεσαν οι Αμερικάνοι. Δεν είχαν λά βει ακόμη γράμματα από τις οικογένειές τους. Ο Γκαίρινγκ, την ημέρα των γενεθλίων του, στις 12 Ιανουαρίου, που τελικά θα ήταν και τα τελευταία, έστειλε μια επιστολή στον Πρόεδρο του Δικαστηρίου για να παραπονεθεί ότι από τότε που τον συνέλαβαν, είχε πάρει μόνο τρία γράμματα από τη γυναίκα του Έμμυ και την κόρη τους, τηνΈντα. Ζητούσε από το Διεθνές Δικαστήριο να διατάξει τον αμερικανικό στρατό να του επιτρέψει να παίρνει τα γράμματά του. «Πριν από την αυτόβουλη παράδοσή μου στους Αμερικανούς», διαμαρτυρόταν, «έγραψα στον Στρατηγό Αϊζενχάουερ να φροντίσει την οικογένειά μου. Μόλις έφθασα στο Στρατηγείο της 7ης Στρατιάς (του Στρατηγού Patch) με διαβε-

288


βαίωσαν ρητά πως η επιθυμία μου θα εκπληρωνόταν. Η γυναίκα, η κόρη μου και οι στενοί συγγενείς μου μεταφέρθηκαν στον οικο γενειακό μας πύργο στο Veldenstein, βόρεια της Νυρεμβέργης, και κρατούνται εκεί. Αν και είναι απομονωμένοι απύ τον έξω κό σμο, μπορούν να κυκλοφορούν ελεύθερα μέσα και γύρω απύ το φρούριο, και αυτό με ικανοποιεί απόλυτα».6 Δεν υπήρχε λόγος να μη φθάνουν γράμματα στον Γκαίρινγκ και στους άλλους. Στα μέσα Οκτωβρίου, ο Paul H. Goldenberg, πρά κτορας της Αντικατασκοπίας, συνέλαβε αυθαίρετα την Έμμυ και τη μικρή της κόρη. Η μητέρα ρίχτηκε στη φυλακή Straubing, (που τώρα είχε μετατραπεί σε «στρατόπεδο συγκεντρώσεως για πολί τες») και την'Εντα την έκλεισαν σε ορφανοτροφείο. Στις 24 Νοεμ βρίου ηΈντα μεταφέρθηκε στη φυλακή μαζί με τη μητέρα της. Η ίδια Υπηρεσία Αντικατασκοπίας φυλάκισε επίσης την ανιψιά της Έμμυ, την αδελφή της και την γκουβερνάντα. Το ίδιο έκαναν και με τα παιδιά των υπόλοιπων κρατουμένων στη Νυρεμβέργη· τα απομάκρυναν από τις μητέρες τους και τα έδωσαν σε ανάδοχες οι κογένειες, και φυλάκισαν τις γυναίκες της οικογένειας. 0 Hans Frank έγινε αντικείμενο του ίδιου ψυχολογικού εκβια σμού. Έμαθε ότι η αδελφή του Elisabeth κρατιόταν στο Straubing από το Σεπτέμβριο. «Η αδελφή μου δεν έχει καμιά απολύτως ανάμειξη στα αδικήματα που μου προσάπτουν» διαμαρτυρήθηκε σε ένα γράμμα του προς τον Biddle, το οποίο ποτέ δεν έφθασε στα χέρια του δικαστή. «Δεν είχε καμιά ανάμειξη στην πολιτι κή· δεν ήταν ούτε μέλος του κόμματος των Ναζί». Η εβδομηντάχρονη μητέρα τους ήταν τώρα τελείως ανυπεράσπιστη. «Σας πα ρακαλώ να ασχοληθείτε με αυτή την υπόθεση» εκλιπαρούσε ο Frank. «Κ α ι ο Θεύς θα σας ανταμείψ ει!»7 Τέτοιες ιστορίες ήταν ο κανόνας. Ο δρ. Schacht πληροφορήθηκε ότι απομάκρυναν από τη μητέρα τους τα δύο του παιδιά. Ο Baldur von Schirach που ήταν έτοιμος να αποκηρύξει τον Χίτλερ και την ιδεολογία των Ναζί πριν αρχίσει η δίκη, έμαθε πως η γυ ναίκα του Henriette συνελήφθη στις 22 Δεκεμβρίου και φυλακί στηκε στο Bad Tölz. Τον επηρέασε και ο Γκαίρινγκ, και άρχισε να σκληραίνει τη στάση του απέναντι στους Αμερικανούς. (Παρά το γεγονός ότι η μητέρα του ήταν Αμερικανίδα.) π ρ ε π ε ι ΝΑ σ η μ ε ι ώ σ ο υ μ ε , προς τιμή του Andrus, πως, όταν έμαθε ότι η Υπηρεσία Αντικατασκοπίας είχε στήσει τον εκδικητικό της


289

κλοιό γύρω από τις συζύγους και τις οικογένειες των κρατουμέ νων, έγινε θηρίο και διαμαρτυρήθηκε με μια επιστολή σε έντονο ύφος στο προϊστάμενο Επιτελείο. 0 Συνταγματάρχης ζήτησε να πληροφορηθεί τους λόγους των συλλήψεων και, αν αυτοί δεν υπήρχαν, ζήτησε να αφεθούν ελεύθεροι αμέσως οι γυναίκες, τα παιδιά και οι υπόλοιποι συγγενείς των κρατουμένων. «Διαφορε τικά», προέβλεψε, «κατά την εξέταση μαρτύρων από τους συνη γόρους υπεράσπισης, θα υπάρξουν καταθέσεις που θα βάλουν τους Αμερικανούς στη θέση του αμυνομένου».8 0 δρ. Gustave M. Gilbert, στρατιωτικός ψυχίατρος, διαπιστευ μένος μόνιμα στον Jackson, άκουσε κάποτε τον Γκαίρινγκ να λέει: «Όπως βλέπετε είναι το ίδιο αχρείοι όπως και η Γκεστάπο. Μην τους επιτρέπετε να ισχυρίζονται ότι είναι δημοκράτες. Οι Αμερι κανοί δεν θα πάψουν ποτέ να είναι εχθροί μας. Τι δουλειά έχουν τα παιδιά και οι γυναίκες σ’ αυτή την ιστορία;» Μετά από λίγες ημέρες, ο αμερικανικός στρατός έδωσε εντο λή στον Henry F. Gerecke, τον πενηντατετράχρονο Λουθηρανό πάστορα, να επισκεφθεί την Έμμυ στη φυλακή Straubing και να της διαβιβάσει τους χαιρετισμούς του κρατούμενου συζύγου της. «Τώρα νιώθω πιο ήρεμος» της έγραψε ο Γκαίρινγκ. «Είναι φανερό γιατί σας έχουν στη φυλακή - απλώς και μόνο γιατί είσαστε δικές μου. Μετά το θάνατο του Φύρερ είμαι ο υπ’ αριθμόν ένα εγκληματίας πολέμου και εσείς είσαστε οι συγγενείς μου. Το μίσος και η δίψα για εκδίκηση -μπορείς να φανταστείς ποιων- ε ί ναι απύθμενα... Αλλά δεν θα τους επιτρέψω να με συντρίψουν ή να με κάνουν να υποκύψω... Πόσες φορές σε σκέπτομαι και ανα ρωτιέμαι τι ζωή να περνάς! Έχεις αρκετά βιβλία; Θησαυρέ μου, δεν μπορώ να σου πω πόσο σε λατρεύω! Εσύ και ηΈντα ήσασταν πάντα το καμάρι και η χαρά μου. Είμαι γεμάτος ευγνωμοσύνη γι’ αυτά που μου προσφέρατε». «Στο Θεό που πιστεύουν», συμπλή ρωσε, «ποιος λόγος υπήρχε να φυλακίσουν την νταντά Christa;» Οι αξιωματούχοι της φυλακής είδαν ότι η Έμμυ μέσα στο γράμμα της είχε βάλει ένα τετράφυλλο τριφύλλι. Του το πήραν, αλλά την ευχαρίστησε για τη σκέψη που έκανε, σχολιάζοντας: «Τύχη; - η δική μας έχει χαθεί προ πολλού». «Μ έρα και νύχτα», της έγραφε σε ένα άλλο γράμμα, «δύο μάτια με κατασκοπεύουν από τη θυρίδα της πόρτας και το φως ενός προβολέα πέφτει όλη τη νύχτα πάνω στο πρόσωπό μου... Τα γράμματά σου είναι η μο ναδική αχτίδα ηλίου στη ζωή μου».9

19

290


Η δ ικ η επαναλήφθηκε στις 2 Ιανουαρίου του 1946. Την επόμενη ημέρα συνέβη ένα δυσάρεστο περιστατικό για την υπεράσπιση, καθώς ο Obergruppenführer των SS Otto Ohlendorf, ένας αξιωμα τικός εξαιρετικής ευφυΐας αλλά με εγκληματικό μυαλό, κατέθεσε για τις μαζικές εκτελέσεις Εβραίων που είχαν γίνει, με επικεφα λής τον ίδιο, στο Ανατολικό Μέτωπο. Και το χειρότερο συνέβη το ίδιο απόγευμα. Ο συνήγορος υπε ράσπισης του Albert Speer σηκώθηκε όρθιος και ρώτησε τον Ohlendorf αν γνώριζε ότι ο πελάτης του είχε πάρει μέρος στη συ νωμοσία του 1945 με σκοπό τη δολοφονία του Φύρερ. Ο Speer και ο Ohlendorf ήταν στενοί φίλοι. Ο Γκαίρινγκ έγινε θηρίο όταν κατάλαβε σε τι είχε αναμειχθεί ο Speer. Όρμησε εναντίον του όταν διακόπηκε η δίκη, αλλά ο τέως Υπουργός γύρισε το κεφάλι του από την άλλη μεριά. Όταν άρχισε να καταθέτει ενώπιον του Δικαστηρίου, ο Speer καυχήθηκε πως είχε υπονομεύσει τις διαταγές του Χίτλερ να κά ψουν απ’ άκρη σ’ άκρη τη χώρα για να σωθεί το Ράιχ. Είχε ασκή σει βέτο στις εντολές του να καταστρέψουν γέφυρες που είχαν στρατηγική σημασία, και συνωμότησε μαζί με τον Στρατηγό Gotthard Heinrici με σκοπό να ματαιωθούν οι διαταγές του Χ ίτ λερ και να σωθεί το Βερολίνο. Όταν τελείωσε η δίκη, ο Speer θα παραδεχόταν σε ένα πικρόχολο γράμμα του προς τη γυναίκα του: «Ο ι περισσότεροι από τους συγκατηγορουμένους μου, έκα ναν τη ζωή μου όσο πιο δύσκολη γινόταν όταν άκουσαν τις λ ε πτομέρειες των δραστηριοτήτων μου κατά την τελευταία φάση του πολέμου. Δεν είναι δύσκολο να καταλάβεις τι θα μου έκαναν αν τις ανακάλυπταν πριν τελειώσει ο πόλεμος, θα ξεκληριζόταν σχεδόν ολόκληρη η οικογένεια μ ο υ ».10 Όταν ρωτήθηκε ενώπιον του ακροατηρίου για τα σχέδιά του να δολοφονήσει τον Χίτλερ και το προσωπικό του, ο Speer προσποιήθηκε ότι ντρεπόταν. «Θα προτιμούσα να μην προχωρήσω σε περισσότερες λεπτομέρειες ως προς αυτό το θέμα» απάντη σε, αλλά το Δικαστήριο, μετά από σύσκεψη, αποφάσισε ότι έπ ρε πε να επιμείνουν: «Το Δικαστήριο θα επιθυμούσε να ακουσθούν οι λεπτομέρειες». Μετά από ολιγόλεπτη διακοπή επαναλήφθηκε η διαδικασία και ο Albert Speer σηκώθηκε και μίλησε με σεμνό ύφος: «Αποκαλύπτω αυτές τις λεπτομέρειες με τη μεγαλύτερη απροθυμία, γιατί υπάρχουν σ’ αυτή την ιστορία πράγματα που είναι εξαιρετικά δυσάρεστα. Θα το κάνω μόνο επειδή το Δικα-


291

στήριύ σας επιμένει... Δεν το κάνω για να επωφεληθώ εγώ από αυτό το επεισόδιο». «Gott im Himmel!» (Θεέ μου βόηΟα!) ωρυόταν ο Γκαίρινγκ, απευθυνόμενος στον δρ. Gilbert αργότερα. «Κόντεψα να πεθάνω από ντροπή. Να σκέπτομαι πώς μπορεί ένας Γερμανός να εξευτε λίζεται σε τέτοιο σημείο, μόνο και μόνο για να σώσει το άθλιο σαρκίο του -και για να το πω πιο ωμά- για να κατουράει από μπρος και να χέζει από πίσω για λίγο καιρό ακόμη. Herrgott Donnerwetter! (Γ ια όνομα του Θεού!) Για τον εαυτό μου, ούτε που με ενδιαφέρει αν εκτελεσθώ... Αλλά υπάρχει ακύμη κάτι που λ έ γεται τιμ ή !»11 Πολλοί από τους Αμερικανούς αξιωματικούς άρχι σαν μετά από αυτά να του δείχνουν κάποια συμπάθεια - ειδικά ο πανύψηλος Τεξανός αξιωματικός, ο Τπολοχαγός Jack G. Wheelis με τον οποίο ο Γκαίρινγκ είχε αναπτύξει ένα είδος φιλίας, όταν ανακάλυψε πως είχαν κάτι κοινό: αγαπούσαν και οι δύο το κυνή γι και την ελευθερία που προσφέρει η ζωή στο ύπαιθρο.

Οι ομάδες των Βρετανών και των Αμερικανών κατηγόρων θα υποστήριζαν τις θέσεις τους ως κατηγορούσα αρχή στα μέσα Ιανουαρίου του 1946. Μετά θα συνέχιζαν οι Γάλλοι και τελευταίοι ot Ρώσοι. «Ο ι Γάλλοι είναι απαίσιοι» αναστέναξε ο Jackson. «Κ α ι θα πάρουν τα ηνία στις αρχές Ιανουαρίου». Σκεφτόταν να μετακομίσει στο Μπερχτεσγκάντεν που είχε περισσότερο καθα ρό αέρα και καλύτερο κυνήγι, και να μείνει εκεί μέχρι να τελειώ σει η δίκη. «Δεν θέλω να μείνω εδώ (στη Νυρεμβέργη) ύταν θα αρχίσουν να τα θαλασσώνουν οι Γάλλοι, έτσι κανείς δεν θα πει ότι φταίω εγώ ».12 Τον ανησυχούσε η διαρκώς αυξανύμενη δημο σιότητα που έπαιρνε στις εφημερίδες των ΗΠΑ η παρατεταμένη απουσία του από το Ανώτατο Δικαστήριο. Ήξερε ότι η αλαζονική φιλοδοξία του να συνδέσει το όνομά του με το Διεθνές Δίκαιο, θα μπορούσε να του στοιχίσει την καριέρα του, και γ ι’ αυτύ έγραψε στον Πρύεδρο εκφράζοντας την επιθυμία του να επιστρέψει στην Ουάσινγκτον για να είναι ίσως παρών στις συνεδριάσεις του Δι καστηρίου το Μάρτιο και, σίγουρα, τον Απρίλιο.13 Στις 25 Ιανουαρίου, ο Γάλλος κατήγορος Dubost άρχισε μια σπαρακτική περιγραφή των βασανιστηρίων στα οποία η Γκεστάπο και τα SS υπέβαλλαν τους Γάλλους παρτιζάνους -ο ίδιος

292


υπήρξε χαμηλόβαθμο μέλος της γαλλικής αντίστασης- για να τους αναγκάσουν να ομολογήσουν. Το επόμενο απόγευμα οι δ ι καστές με τις συζύγους τους και τους κατηγόρους ήταν προσκε κλημένοι σε μια μεγάλη δεξίωση που παρέθεσε ο Δικαστής Biddle για εβδομήντα πέντε προσκεκλημένους. 0 Biddle τόνισε, μιλώντας με τη μικροκαμωμένη κυρία Dubost, την αντίθεση μ ε ταξύ των τραγικών μαρτυριών που παρακολούθησαν την Παρα σκευή και της ευχάριστης μουσικής που τους προσέφερε το γερ μανικό κουαρτέτο εγχόρδων που τους διασκέδαζε απόψε με Χάιντν, Σούμπερτ και Μπετόβεν. Η σύζυγος του Γάλλου κατηγό ρου αποκρίθηκε με μια ελαφρά ειρωνεία: «Ναι, λέγεται πως οι Γερμανοί είναι πολύ καλοί οικογενειάρχες, αλλά μάλλον δεν ε ί ναι και τόσο καλοί γείτονες».14 Στις αρχές Φεβρουάριου είχε πια φανεί καθαρά ότι η δίκη θα συνεχιζόταν και μετά την άνοιξη. 0 Biddle έγραψε στη γυναίκα του να του στείλει δύο καλοκαιρινά κοστούμια που οπωσδήποτε θα τα χρειαζόταν.

Οι στρατιωτικοί κύκλοι των Συμμάχων είχαν επανειλημμένα εκφράσει τη δυσφορία τους για το γεγονός ότι ναύαρχοι και στρατηγοί τους οποίους είχαν αντιμετωπίσει στα πεδία των μα χών, παραπέμπονταν σε δίκη. Αυτό θα το θεωρούσαν σκόπιμο μόνο αν θα στοιχειοθετούνταν αποδείξεις εναντίον τους για αναμ φισβήτητα εγκλήματα πολέμου σύμφωνα με την παλιά στρατιω τική νομοθεσία. 0 Αρχιναύαρχος Καρλ Νταίνιτς, ο αρχηγός του Γερμανικού Ναυτικού, είχε παραδοθεί στους Συμμάχους στο Flensburg. Αλλά οι Βρετανοί και οι Αμερικανοί ειδικοί είχαν διαπιστώσει από τα υπάρχοντα στοιχεία ότι δεν μπορούσε να κατηγορηθεί για κανένα αδίκημα. Παρ’ όλα αυτά, ο Νταίνιτς παραπέμφθηκε για να δικαστεί, και οι Βρετανοί κατήγοροι -που η υπόθεση βρι σκόταν στα χέρια τους- είχαν αποφανθεί ότι από τα έγγραφα που είχαν εκδοθεί από το Γενικό Επιτελείο Ναυτικού υπό την αρχηγία του, δεν μπορούσε να στοιχειοθετηθεί κατηγορία ενα ντίον του. Μαγείρευαν ωστόσο τα στοιχεία προκειμένου να τον εμπλέ ξουν σε ένα περιστατικό με την επωνυμία Πυλέας: Ένα από τα


293

υποβρύχιά του, το U-852, είχε τορπιλίσει ένα ελληνικό φορτηγό με αυτό το όνομα και ο Αντιπλοίαρχος (Kapitänleutnant) Heinz Eck είχε διατάξει να πολυβοληθούν οι επιζήσαντες ναυαγοί. Ο ίδιος και δύο ανώτεροι αξιωματικοί του είχαν δικαστεί από στρα τοδικείο και εκτελεσθεί από βρετανικό εκτελεστικό απόσπασμα στο Αμβούργο. Στον Jackson επιδείχτηκε το ημερολόγιο του αρ χηγού της Δυνάμεως Υποβρυχίων (B.d.U .) και στη σελίδα με ημε ρομηνία 17 Σεπτεμβρίου 1942, διάβασε: «Εφιστούμε την προσοχή όλων των διοικητών μονάδων στο γεγονός ότι οι προσπάθειες να διασωθούν μέλη των πληρωμάτων πλοίων τα οποία έχουν βυθι στεί, έρχεται σε αντίθεση με τους βασικούς κανόνες για την εξό ντωση, εν καιρώ πολέμου, πλοίων του εχθρού και των πληρωμά των τους. Οι κανονισμοί που διέπουν τη σύλληψη πλοιάρχων και αρχιμηχανικών εξακολουθούν να ισχύουν». 0 Νταίνιτς είχε μονογράψει αυτή τη διαταγή στο τέλος με μολύβι, όπως συνηθιζόταν.15 Εναντίον πάντως της κατηγορίας που στηριζόταν σ’ αυτό το έγγραφο, η υπεράσπιση θα μπορούσε να αντιτάξει πολλά αποσπάσματα από το ημερολόγιό του για το έτος 1945, από τα οποία προέκυπτε ότι είχε διατάξει τα πληρώματά του να τηρούν απαρέγκλιτα τη Συνθήκη της Γενεύης «ακόμη και κάτω από τις τρέχουσες συνθήκες» και να ανθίστανται στις προσπάθειες των SS να αναμειγνύονται στις υποθέσεις του Ναυτικού.16 0 Νταίνιτς ήταν ένας από αυτούς που έπεισαν τον Χίτλερ να μην αποκηρύξει τη Συνθήκη της Γενεύης μετά την καταστροφή της Δρέσδης, παρά την παραβίαση της ίδιας αυτής συνθήκης, από τα βομβαρ διστικά της RAF, το Φεβρουάριο του 1945.17 Στα πρακτικά της ανάκρισης από τους Βρετανούς ανακριτές, του αρχηγού του Ε π ι τελείου Ναυτικού του Νταίνιτς, του Ναυάρχου Eberhard Godt, και του μέλους του ίδιου επιτελείου, του Πλοιάρχου Hessler, αναφέρεται: «Κ α ι οι δύο άνδρες αρνήθηκαν κατηγορηματικά ύτι ο Νταίνιτς είχε ενθαρρύνει την εν ψυχρώ εκτέλεση των ναυαγών». Καθώς τα ντοκουμέντα που υπήρχαν για την υπόθεση του Πυλέα ήταν «ανεπαρκή» για τη θεμελίωση κατηγορίας εναντίον του Νταίνιτς, οι ανακριτές κατήγοροι κατέβαλαν μεγάλες προσπάθειες να εξασφαλίσουν στοιχεία από μαρτυρικές καταθέσεις. Οι μέθοδοί τους δεν απέδωσαν. Ένας Αμερικανός λοχαγός, τσεχικής καταγω γής, που χρησιμοποιούσε το ύνομα «δρ. Korda», ανέκρινε τον Godt σε ένα στρατόπεδο με την κωδική ονομασία Fort Washington.18 Όταν ο Godt απέρριψε τη συγκεκριμένη πρότασή του να καταθέσει

294


εναντίον του Νταίνιτς, του είπε: «Σκέψου καλά. Υπάρχουν τόσα πολλά στοιχεία εναντίον σου, που πραγματικά και συ την έχεις άσχημα. Η κατάστασή σου είναι εξαιρετικά απλή. Ή καταθέτεις εναντίον του Νταίνιτς και σε αφήνουμε ήσυχο, ή δεν το κάνεις και σας κρεμάμε δίπλα δίπλα». Τελικά η γενναιόκαρδη και ήδη πασί γνωστη Επιτροπή για τα Εγκλήματα Πολέμου, απερίφραστα ρώ τησε τον Godt: «Θέλετε να καταθέσετε εναντίον του Νταίνιτς ή όχι;» Και καθώς ο Ναύαρχος εξακολουθούσε να αρνείται, τον απο χαιρέτισαν με την ηρωική φράση: «Θα το μετανιώσετε!»19 Οι Βρετανοί εφάρμοσαν τις ίδιες μεθόδους με τα πληρώματα των υποβρυχίων που είχαν αιχμαλωτίσει.20 Μόνο ένας αξιωματι κός υποβρυχίου, ο Πλοίαρχος Möhle, υπέκυψε σ’ αυτό τον εκβια σμό, και συμφώνησε με του Βρετανούς ύτι ο Νταίνιτς είχε διατά ξει «προφορικά» να βουλιάζουν τις σωστικές λέμβους βάλλοντας εναντίον τους με μυδραλιοβύλα. Εναντίον αυτής της μαρτυρικής κατάθεσης αντιπαρατέθηκαν όλα τα υπόλοιπα αποδεικτικά στοιχεία, συχνά παρά τις πιέσεις που είχαν ασκηθεί σε όλους τους μάρτυρες αξιωματικούς των υποβρυχίων, και η έκθεση του Ναυαρχείου η οποία στηρίχθηκε στην αναφορά του Möhle, απορρίφθηκε ως απαράδεκτη. Στη δίκη αποκαλύφθηκε ότι οι Βρετα νοί ανακριτές είχαν δώσει με υπαινιγμούς στον Möhle να κατα λάβει ότι τα αποδεικτικά στοιχεία εναντίον του Νταίνιτς ήταν τό σο ισχυρά που δεν μπορούσε να σωθεί, αλλά ο ίδιος ο Möhle, αν και κρατούμενος, θα μπορούσε να σώσει τη ζωή τριών ανδρών των υποβρυχίων που είχαν καταδικαστεί, αν κατέθετε ό,τι του ζητούσαν.21 Για να είμαστε δίκαιοι απέναντι στον Jackson και στις ομάδες των κατηγόρων, πρέπει να πούμε ότι οι μέθοδοι που χρησιμοποιού σαν οι ανακριτές τους ήταν, αποδεδειγμένα, άγνωστες σ’ αυτούς. Σε μια φάση της διαδικασίας παραδύθηκε ένα σημείωμα στον Jackson μέσα στην αίθουσα του Δικαστηρίου. « 0 Φρούραρχος (Στρατηγύς Mitchell) λέει πως ο Streicher πλένει το πρόσωπο και τα δόντια του μέσα στη λεκάνη της τουαλέτας».22 Αυτό φαίνεται κάπως κωμικό και το σημείωμα δεν ανέφερε ότι ανάγκαζαν τον Streicher να το κάνει για να του κάμψουν το ηθικό. Άλλωστε οι Αμερικανοί δεν συμπαθούσαν καθόλου τον Streicher. του Δικαστηρίου στη Νυρεμβέργη οι μάρτυρες υπε ράσπισης του Νταίνιτς βρέθηκαν αντιμέτωποι με τον Σύνταγμα-

σ τ η ν α ίθ ο υ σ α


295

τάρχη Phillimore. Οι Άγγλοι παρατηρητές στη δίκη αποδοκίμαζαν τον «ιπποτικό τρόπο» με τον οποίο φερόταν ο Phillimore στους μάρτυρες. Όπως σχολίαζε αργότερα ένας Αμερικανός ιστορικός, ο Νταίνιτς έπρεπε, για να απαλλαγεί, «να αποδείξει στο Δικαστήριο ότι είχε διεξαγάγει τον πόλεμο σύμφωνα με κα νόνες, που η ίδια η Αγγλία δεν ακολουθούσε πάντα».23 Δεν είχαν οι Βρετανοί πολυβολήσει και σκοτώσει άοπλους Γερμανούς ναυ τικούς οι οποίοι έτρεχαν ανάμεσα στους πάγους όταν εγκατέλειψαν το φορτηγό πλοίο Altmark το 1940, και δεν είχαν επίσης πολυβολήσει τους ναυτικούς τη στιγμή που προσπαθούσαν να σω θούν από το βυθιζόμενο ναρκαλιευτικό Ulm το 1942 ;24 Επιπλέον, όπως αποδείχθηκε, τα αμερικανικά πληρώματα υποβρυχίων υπάκουαν στους ίδιους ακριβώς κανόνες στους οποίους είχαν υπακούσει και οι Γερμανοί συνάδελφοί τους. Αυτή η υπερασπιστική γραμμή τελικά προκάλεσε ζωηρή αί σθηση στο Δικαστήριο, όπως θα δούμε: Ο μόνος απ’ όλους τους κατηγορουμένους στον οποίο επετράπη να χρησιμοποιήσει το επιχείρημα tu quoque ήταν ο Νταίνιτς, που έτσι αθωώθηκε από τις κατηγορίες σχετικά με τον τρόπο διεξαγωγής του υποβρύχιου πολέμου. Καταδικάστηκε μόνο για κάτι που ήταν μάλλον τεχνι κή λεπτομέρεια, ότι δηλαδή δεν είχε αμφισβητήσει τη διαταγή του Χίτλερ να εκτελούνται οι σαμποτέρ και οι κομάντος των Συμμάχων. Πολλοί αξιωματικοί του Ναυτικού των Συμμαχικών Δυνάμεων έγραψαν αργότερα στον Ναύαρχο Νταίνιτς εκφράζο ντας την αποδοκιμασία τους για την απόφαση του Δικαστηρίου. Ο Δικαστής Biddle συνέταξε ένα σχέδιο προσφυγής εναντίον αυ τής της απόφασης για τα Κεφάλαια δύο και τρία του κατηγορη τηρίου, αναφορικά με τον Ναύαρχο, αλλά τον απέτρεψαν να την καταθέσει.25 του Χίτλερ στη Νορβηγία το 1940 με την κωδική ονο μασία Επιχείρηση W ESERÜBUNG αποτελεί ένα κλασικό παράδειγ μα της αδιαφορίας των κυβερνήσεων των νικητών να απονεμηθεί δικαιοσύνη. Οι δικηγόροι του Στρατάρχη Βίλχελμ Κάιτελ προκάλεσαν τη βρετανική κυβέρνηση το Μάρτιο του 1946, να εμφανίσει μερικά έγγραφα του Υπουργείου Εξωτερικών και του Μικρού Υπουργι κού Συμβουλίου που αναφέρονταν στα ταυτόσημα με των Γερ μανών σχέδια του Τσώρτσιλ να εισβάλει στην ουδέτερη Σκανδι Η ε ισ β ο λ ή

296


ναβία. Το αίτημα πανικόβαλε μάλλον τη βρετανική κυβέρνηση. Ο Γραμματέας του Υπουργικού Συμβουλίου Sir Norman Brooke προειδοποίησε το Υπουργείο Εξωτερικών ότι, όταν θα άρχιζε να καταθέτει ο Κάιτελ, θα ισχυριζόταν ότι ο Χίτλερ εισέβαλε στη Νορβηγία για να προλάβει το γαλλοβρετανικό σχέδιο εισβολής σ’ αυτή τη χώρα. Το χειρότερο δε απ’ όλα, είπε ο Brooke, είναι ότι αυτός ο ισχυρισμός της υπεράσπισης αληθεύει - και «υπάρχουν έγγραφες αποδείξεις στα χέρια των Γερμανών από κατεσχημένα ντοκουμέντα στη Γαλλία, στα οποία συμπεριλαμβάνονται και πρακτικά των συνεδριάσεων του Βρετανικού Ανωτάτου Συμβου λίου Πολέμου».26 Ο Υπουργός Εξωτερικών Ernest Bevin ανέλαβε το θέμα μαζί με τον Πρωθυπουργό Attlee. «Σας ανέφερα προχθές», έγραφε, «την πιθανότητα οι Γερμανοί να χρησιμοποιήσουν στη δίκη της Νυρεμβέργης διάφορα ντοκουμέντα που βρέθηκαν στα χέρια τους όταν είχαν καταλάβει τη Γαλλία, για να δικαιολογήσουν την εισβολή τους στη Νορβηγία ισχυριζόμενοι ότι πρόλαβαν μια όμοια εισβολή των Συμμάχων, και τόνισα ότι ο Γενικός Εισαγγε λέας θα ήθελε να του δοθεί η δυνατότητα να επικαλεσθεί στη Νυ ρεμβέργη ορισμένα τηλεγραφήματα του Υπουργείου Εξωτερι κών και ένα έγγραφο του Μικρού Υπουργικού Συμβουλίου για να αντικρούσει αυτούς τους ισχυρισμούς της υπεράσπισης». Αν και δεν ήταν οπαδός του Τσώρτσιλ, ο Bevin αντιτάχθηκε σθεναρά στην προσπάθεια παρουσίασης στη δίκη τέτοιου είδους εγγράφων. Όπως και οι Ρώσοι, φοβόταν μήπως η δίκη της Νυρεμ βέργης άνοιγε τους ασκούς του Αιόλου. «Αν κάνουμε την αρχή», ισχυριζόταν, «μπορεί να είναι πολύ δύσκολο να σταματήσουμε, καθώς το ένα τηλεγράφημα θα αναφέρεται σε κάποιο άλλο, και μπορεί να έλθουν στην επιφάνεια επικίνδυνες λεπτομέρειες της φινλανδικής φάσης των σχεδίων μας».27 (Το 1940, τόσο ο Ουίνστον Τσώρτσιλ όσο και ο προκάτοχός του Νέβιλ Τσάμπερλαιν, σχέδια ζαν να επιτεθούν μαζί με τους Φινλανδούς εναντίον της Σοβιετικής Ένωσης.) Ο Sir Norman Brooke πρότεινε χωρίς περιστροφές στον Πρωθυπουργό «πως θα ήταν προτιμότερο να μην εμπλακούμε σ’ αυτή την ιστορία της ενίσχυσης των επιχειρημάτων μας με την επ ί κληση ντοκουμέντων - ειδικά όταν αγνοούμε ποια ντοκουμέντα μπορεί να έχει στην κατοχή της η άλλη πλευρά».28 Έτσι, η αληθινή ιστορία έμεινε στα παρασκήνια. Το καλό όνο μα της Βρετανίας προστατεύθηκε και οι Κάιτελ και Γιόντλ αρνή-


297

θηκαν να επικαλεσθούν τα έγγραφα που είχαν προηγουμένως για να αποφύγουν την αγχόνη. (Αν φυσικά αυτό θα μπορούσε να συμβεί.)

Οι ομάδες των κατηγόρων είχαν στη διάθεσή τους όλες τις τ ε χνικές και άλλες ευκολίες των υπηρεσιών πληροφοριών των στρατευμάτων κατοχής. Η παραβίαση του απορρήτου των συζη τήσεων μεταξύ των κατηγορουμένων και των δικηγόρων τους ήταν καθημερινή πρακτική. Ψυχίατροι όπως οι Gilbert και Kelley πιέζονταν να υποβάλουν στους κρατουμένους ερωτήσεις για τα πιο ενδόμυχά τους αισθήματα, την ψυχολογική τους κατάσταση και τη στρατηγική που θα ακολουθούσαν για να υπερασπιστούν τον εαυτύ τους. Οι εκθέσεις τους έφθαναν αμέσως στα χέρια των κατηγόρων. Οι βρετανικές και οι αμερικανικές υπηρεσίες λογο κρισίας της αλληλογραφίας, έστελναν σε μόνιμη βάση στη Νυ ρεμβέργη, οτιδήποτε υπέκλεπταν μέσα στις περιοχές ευθύνης τους, το οποίο πίστευαν ότι θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί επωφελώς απύ μια αντίστοιχη Υπηρεσία Πληροφοριών.29 Πάντως δύο είδη πληροφοριών απύ υποκλοπές δεν εμφανίστη καν στη δίκη: οι ιδιωτικές συζητήσεις των αιχμαλώτων πολέμου που καταγράφονταν απύ εξαιρετικά ευαίσθητα κρυμμένα μικρύφωνα (αυτά τα ντοκουμέντα που κατάφωρα παραβίαζαν τη Συν θήκη της Γενεύης κρατούνταν με το χαρακτηρισμό «ΑΚΡΩ Σ ΑΠΟΡΡΗΤΑ») και τα αποκρυπτογραφημένα μηνύματα ULTRA1, και M AGIC.n Για τα πρώτα, η Βρετανική Υπηρεσία Πληροφοριών f Σ.τ.Μ.: Τη νύχτα 14-15 Νοεμβρίου 1940 αποκρυπτογραφήθηκε από τους Βρετανούς διαταγή των Γερμανών με το κωδικό όνομα Ultra, για το βομβαρ δισμό του Κόβεντρυ και κατά μία άποψη δεν διατάχθηκε. με απόφαση του Τσώρτσιλ, η εκκένωση της πόλης γιατί έτσι θα έχαναν μια πολύτιμη πηγή πλη ροφοριών. Κατ’ άλλους, ο αποκρυπτογράφος κατάλαβε πως θα βομβαρδιζό ταν το Λονδίνο και όχι το Κόβεντρυ και ο Πρωθυπουργός, όταν το πληροφορήθηκε καθ’ οδόν για το Enston, επέστρεψε στην Downing Str. και ανέβηκε στην ταράτσα του Υπουργείου Αεροπορίας περιμένοντας το βομβαρδισμό, t t Σ.τ.Μ.: Με το κωδικό όνομα Purple χαρακτηρίζονταν τα υψηλοτάτης διαβάθμισης κρυπτογραφημένα διπλωματικά μηνύματα της Ιαπωνικής Αυτο κρατορίας και επειδή ήταν εξαιρετικά δύσκολο να αποκρυπτογραφηθούν τα αποκάλεσαν MAGIC.

298


είχε διαμηνύσει ότι απαγορευόταν, κάτω από οποιεσδήποτε συν θήκες, να χρησιμοποιηθούν φανερά στο Διεθνές Στρατιωτικό Δι καστήριο καταγραφές των συνομιλιών με το χαρακτηρισμό «άκρως απόρρητο», που προέρχονταν από τα διάφορα στρατό πεδα ανακρινομένων1, (CSDIC), όσο πολύτιμες και να ήταν: Σε έσχατη ανάγκη μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν, υπό την προϋπό θεση ότι η προέλευσή τους θα έμενε σταθερά απόρρητη.30 Έτσι ο Στρατηγός Karl Bodenschatz, ο πρώτος υπασπιστής του Γκαίρινγκ στο Στρατηγείο του Χίτλερ, ακούστηκε να λέει στην Αγγλία, μεταξύ Μαΐου και Ιουνίου στον Στρατάρχη Milch, ότι ο Reichsmarschall Γκαίρινγκ ήταν ο «πιο αχάριστος άνθρω πος στον κόσμο». «Έτσι ήταν πάντα!» ούρλιαζε ο Milch. «Ένας σάπιος χαρα κτήρας!» «Δεν ήταν μπογιά» έλεγε ο άσος των αερομαχιών Στρατηγός Adolf Galland, όταν άρχιζαν να μιλούν για τα βαμμένα μοβ νύχια του Γκαίρινγκ. «Ήταν βαμμένα μύνο με ένα διαφανές βερνίκι».31 «Bodenschatz!» (Κατακάθι της κοινωνίας!) τον περιέπαιξε ο Milch. «Λ ες πως ο Φύρερ έδινε στον Γκαίρινγκ μηνιαίο επίδομα 30.000 Reichsmarks.1'1' Και πιστεύεις πως κατάφερνε να ζει μόνο μ’ αυτά; Τα 360.000 μάρκα που έπαιρνε κάθε χρόνο δεν του έφταναν ούτε για έναν μήνα! Ο Milch σημείωνε στο ημερολόγιό του ότι άλλοι, σ’ αυτό το στρατόπεδο αρ. 7 (στο Latimer του Buckinghamshire), του είπαν για τις άνομες συναλλαγές του Γκαίρινγκ με τα εργοστάσια παρα γωγής αλουμινίου και κατασκευής αεροσκαφών. «Ξ έρ εις», είπε ο Milch χτυπώντας τη γροθιά του επάνω στο τραπέζι, «πως ο προϊ στάμενός μας τσέπωσε ένα πρόστιμο από 14.000.000 ολλανδικά φιορίνια που είχε επιβληθεί, επειδή κάπου στην Ολλανδία κάποιοι επαναστάτησαν, και τις μετέφερε στην Ελβετία σε προσωπικό του λογαριασμό; Όλα αυτά μου τα είπαν τα SS· υπήρχαν, όμως και τα σχετικά αποδεικτικά στοιχεία. Αλλά κύριοι, υπάρχει πάντα και η θεία δίκη!... Ο σοφέρ του Γκαίρινγκ εξαφανίστηκε με μια βαλίτσα γεμάτη από τα κοσμήματα της κυρίας Γκαίρινγκ.32 (Όταν του ζηt Σ.τ.Μ.: Υπήρχαν στρατόπεδα όπου κρατούνταν ανακρινόμενοι επίλεκτοι κρατούμενοι. t t Σ.τ.Μ.: Τα αντίστοιχα των γερμανικών μάρκων (Deutschemarks) την εποχή του Ράιχ.

ΓΛΕΝΤ1 ΚΑΙ Α Φ Θ Ο Ν Η ΒΟΤΚΑ

299

τήθηκε να απαντήσει σ’ αυτές τις κατηγορίες, ο Γκαίρινγκ τις χα ρακτήρισε ανόητες και τόνισε ότι ο Στρατηγός Christiansen, στρα τιωτικός διοικητής της Ολλανδίας, υπαγόταν κατευθείαν στην OKW και όχι στη Λουφτβάφε.)33 Οι ίδιοι περιορισμοί είχαν τεθεί στη χρησιμοποίηση των δεδο μένων ULTRA που ήλθαν στο φως από τους αποκρυπτογράφους στο Bletchley. Για παράδειγμα, επί ένα χρόνο μετά την άνοιξη του 1942, οι αποκρυπτογράφοι είχαν διαβάσει τις τακτικές υπη ρεσιακές αναφορές των διοικητών των αστυνομικών μονάδων των SS, που ήταν επιφορτισμένες με τις επιχειρήσεις εναντίον των παρτιζάνων και τη συγκέντρωση των Εβραίων πέρα από τα ανα τολικά σύνορα. Επίσης, είχαν σπάσει τους κώδικες που χρησιμο ποιούσαν οι διοικητές των επτά μεγαλύτερων στρατοπέδων συγκεντρώσεως, μεταξύ των οποίων ήταν και τα Νταχάου, Buchenwald και Άουσβιτς, όταν διαβίβαζαν τις ημερήσιες αναφο ρές τους με άκρως απόρρητους κώδικες προς τον Oswald Pohl, τον τελευταίο αρχηγό τους στο Βερολίνο, σχετικά με τις μετακι νήσεις και τα ποσοστά θνησιμότητας των σκλάβων εργατών και των κρατουμένων. Παρ’ όλο που προς μεγάλη μας έκπληξη, σε κανένα από αυτά τα έγγραφα δεν γίνεται αναφορά για ανθρώ πους που πέθαναν σε θαλάμους αερίων ή για μαζικές εκτελέσεις σε στρατόπεδα συγκεντρώσεως, ακόμη και στο Άουσβιτς, όπου ήταν γνωστό ότι από το 1942 δεκάδες χιλιάδες πέθαναν από τύ φο, τα δεδομένα ULTRA θα μπορούσαν να φανούν χρήσιμα στις περιπτώσεις παραπομπής ορισμένων όπως είναι ο Pohl ή ο Στρα τηγός των SS Kurt Daluege. 0 τελευταίος είχε ακουστεί να διατά ζει τηλεφωνικά τους διοικητές της αστυνομικής δύναμης που υπάγονταν σ’ αυτόν να μη συντάσσουν λεπτομερείς αναφορές με στατιστικά στοιχεία σχετικά με τις φονικές τους επιχειρήσεις, καθώς υποπτευόταν ότι οι κώδικές τους δεν ήταν απόλυτα ασφαλείς λόγω των εχθρικών υποκλοπών.34 Η μόνη ενδιαφέρουσα εξαίρεση σ’ αυτό τον κανόνα ήταν, ότι η αμερικανική κυβέρνηση επέτρεψε την αναπαραγωγή πολλών αποκρυπτογραφημένων αναφορών (MAGIC) του Πρέσβη Hiroshi Oshima προς το Τόκιο, σχετικά με τις συνομιλίες του με τον Χ ίτ λερ και τον Ρίμπεντροπ πριν από το Περλ Χάρμπορ, σαν αποδει κτικό στοιχείο των προσπαθειών των Γερμανών να σύρουν την Ιαπωνία και τις ΗΠΑ στον πόλεμο. Οι κατήγοροι πίστευαν πως είχαν κάθε δικαίωμα να χρήσιμο-

300


ποιούν οποιοδήποτε στοιχείο έφθανε στα χέρια τους μέσω των υπηρεσιών πληροφοριών τους, θα έπρεπε όμως να είναι εξαιρετι κά επιφυλακτικοί μήπως εξαπατηθούν απύ τους μάρτυρες Ναζί και τους κατηγορουμένους. «Θα ήθελα να σας επιστήσω την προσοχή», έλεγε ο επιτελής του Συνταγματάρχη Amen στον Ro bert Jackson, «στις υποκλοπές που γίνονταν απύ τα CSDIC των συνομιλιών του Στρατηγού (Φραντς) Χάλντερ με άλλους στρατη γούς. Είναι εξαιρετικά ειλικρινής σ’ αυτά που πιστεύει ότι θα πρέπει να αποσιωπηθούν ή να διαστρεβλωθούν και δείχνει ιδιαί τερη ευαισθησία όταν κάποιος υπαινίσσεται ότι το Γερμανικό Γ ε νικό Επιτελείο είναι αναμεμειγμένο σε οτιδήποτε, ειδικά στο σχεδίασμά του πολέμου».35 0 Χάλντερ, ο οποίος υπήρξε αρχηγός του Γενικού Επιτελείου του Χίτλερ μέχρι που τον απέλυσε το Σεπτέμβριο του 1942, φερόταν τώρα σαν να ήταν πάντοτε, μα πάντοτε, πολέμιος του Χίτλερ και έδειξε μια τελείως ανάρμοστη προθυμία να καταθέσει στη δ ί κη εναντίον του πραγματικού εχθρού του - του Στρατάρχη Κάι τελ, του τέως αρχηγού της OKW. Όταν ο δικηγόρος του Κάιτελ, ο δρ. Otto Nelte το άκουσε, απείλησε πως θα καταθέσει ως αποδει κτικά στοιχεία δύο γράμματα για να πείσει το Στρατηγό να μην καταθέσει εναντίον του Κάιτελ. Σ ’ αυτά ο Χάλντερ έπλεκε το εγκώμιο του Φύρερ του. (Στην πραγματικότητα είναι πλέον ξε κάθαρο ότι το Γενικό Επιτελείο του Χάλντερ και όχι ο Κάιτελ και η OKW συντόνισαν αυτές τις εγκληματικές επιχειρήσεις, καθώς αυτοί ξεκίνησαν την επίθεση κατά της Ρωσίας και εξέδωσαν τη διαταγή της εξολόθρευσης των Σοβιετικών κομισάριων.) Η απει λή του Nelte ήταν τυπικό παράδειγμα των παρασκηνιακών ελιγ μών που συνηθίζονταν στη Νυρεμβέργη. Σε μια παρόμοια συναλ λαγή, ο δικηγόρος του Papen, ο δρ. Egon Kubuschok, μπόρεσε να πείσει τους Αμερικανούς να αποσύρουν έναν μάρτυρα κατηγο ρίας εναντίον του πελάτη του, τον οποίο επρόκειτο να παρουσιά σουν, και ως αντάλλαγμα απέσυρε και αυτός έναν δικό του που θα μπορούσε να καταρρίψει το κατηγορητήριο των Αμερικανών εναντίον άλλων κατηγορουμένων.36 Τέτοιου είδους συναλλαγές ήταν άγνωστες στο Γερμανικό Δίκαιο. Η κ α τ η γ ο ρ ο ύ σ α ΑΡΧΗ είχε κρυφά όπλα, όπως ήταν οι μυστικές πηγές των υπηρεσιών κατασκοπείας, στην υπεράσπιση αρνιόταν ακόμη και το δικαίωμα να καλεί τους μάρτυρες που ήθελε. Αν και

ενω


301

η ζωή είκοσι ενός ανθρώπων κινδύνευε, η άποψη του Δικαστηρίου ήταν πως η εξέταση τόσων πολλών μαρτύρων υπεράσπισης θα ήταν εξαιρετικά χρονοβόρα. Οι κατάλογοι των μαρτύρων ψαλιδί στηκαν ανηλεώς. Ο Γιόντλ πρότεινε δεκαέξι και του επέτρεψαν τέσσερις. Σε μια διεθνή δίκη στην οποία εμπλέκονταν δώδεκα ευ ρωπαϊκές χώρες, μόνο ένας μάρτυρας, που δεν ήταν Γερμανός, επετράπη να καταθέσει για λογαριασμό της υπεράσπισης, ο Σουη δός Birger Dahlerus. Τα απομνημονεύματα του Dahlerus που είχαν υποστεί τις συνηθισμένες περικοπές και διορθώσεις για να μπο ρούν να δημοσιευθούν, μέσα στο κλίμα που επικρατούσε στη με ταπολεμική Ευρώπη, χρησιμοποιήθηκαν ως αποδεικτικό στοιχείο. Αλλά για πολλά χρόνια μετά τον πόλεμο, η βρετανική κυβέρνηση απέκρυπτε τον φάκελο που αναφερόταν στην ίδια εποχή και αφο ρούσε διαπραγματεύσεις που είχε κάνει ο Γκαίρινγκ μέσω του Dahlerus για να εξασφαλίσει την ειρήνη, και επέτρεψε τον αποχα ρακτηρισμό του φακέλου ως απόρρητου, χρόνια μετά τα σύγχρονά του ντοκουμέντα. Από το περιεχόμενο του φακέλου προκύπτει ότι το 1943, η βρετανική κυβέρνηση είχε προσπαθήσει να εκβιάσει τον Dahlerus για να εξασφαλίσει τη σιωπή του.37 Η κατηγορούσα αρχή επωφελήθηκε πολύ από την ασυνήθιστη δικονομική ρήτρα που είχε επιβάλει το Δικαστήριο, σύμφωνα με την οποία η υπεράσπιση ήταν υποχρεωμένη να υποβάλει εκ των προτέρων στους Συμμάχους όλα τα αιτήματα για εξέταση μαρ τύρων και όλα τα αποδεικτικά στοιχεία που σκόπευε να χρησι μοποιήσει, αναφέροντας τι ανέμενε να αποδειχθεί από την κάθε μαρτυρική κατάθεση ή από το κάθε αποδεικτικό στοιχείο («ένα πολύ χρήσιμο προαπαιτούμενο» όπως το είχε τότε αποκαλέσει ο Jackson).38 Το αποτέλεσμα της εφαρμογής αυτής της ρήτρας ήταν συχνά μια εξαιρετικά προκλητική ένδειξη για το πώς μπορεί να γραφτεί διαφορετικά η Ιστορία: για παράδειγμα, ο Julius Streicher ζήτησε να επιτραπεί στον Gruppenführer των SA von Obernitz, τέως αρχηγό της Αστυνομίας στη Νυρεμβέργη, να κα ταθέσει για τη φιλονικία που είχαν το Νοέμβριο του 1938, όταν ο Streicher είχε διαφωνήσει με το σχέδιο καταστροφής της συναγω γής της Νυρεμβέργης που είχε διαταχθεί από τον Γκαίμπελς τη «Νύχτα των Κρυστάλλων» (αργότερα βέβαια είχε συμφωνήσει να κατεδαφιστεί για λόγους αρχιτεκτονικούς). Ο μάρτυρας δεν έγινε δεκτός από το Δικαστήριο.39 Επίσης, το αίτημα του Γκαί ρινγκ να κληθεί ως μάρτυς ο τέως υπασπιστής του, ο γιατρός

301


Ramon von Ondarza, που καταγόταν από το Reinbek κοντά στο Αμβούργο, απορρίφθηκε.40 Αυτό δεν αναιρεί το γεγονός ότι το Δικαστήριο πολλές φορές παρείχε σημαντική βοήθεια και προστασία στους συνηγόρους υπεράσπισης. Μερικοί από τους Γερμανούς δικηγόρους οι οποίοι είχαν ζήσει τα έκτακτα στρατοδικεία ( Sondergerichte) που δίκαζαν κατά τη διάρκεια του πολέμου αδικήματα τα οποία διαπράττονταν σε χώρες που είχαν καταλάβει οι Ναζί, εντυπωσιάζονταν από τις υπερβολικές εκδηλώσεις αβροφροσύνης εκ μέρους των Συμμάχων.41 Το Νοέμβριο του 1945 άρχισε να λειτουργεί στο Δι καστήριο ένα Κέντρο Πληροφόρησης Κατηγορουμένων για την εξυπηρέτηση των πενήντα δικηγόρων υπεράσπισης. Αυτό, στα μάτια ενός Αμερικανού νομικού που έγραφε τις εντυπώσεις του σε μια επιστολή στους δικούς του, έκανε την υπόθεση να μοιάζει διαφορετική από κάθε άλλη στις Ηνωμένες Πολιτείες: «Κάνουμε τόσα πολλά για τους κατηγορουμένους! Μεταφέρουμε τους δι κηγόρους τους, τους παρέχουμε βοήθεια και ένα Κέντρο Πληρο φόρησης, έξι αντίγραφα από κάθε έγγραφο 48 ώρες πριν αρχίσει η συγκεκριμένη φάση κάθε υπόθεσης, με γερμανική μετάφραση από όλες τις άλλες γλώσσες και πάει λέγοντας».42Όταν οι δικα στές επισκέφθηκαν κάποια στιγμή το Κέντρο, πέρασαν δίπλα από τον Γιόντλ που συζητούσε σε ένα διπλανό δωμάτιο με το δ ι κηγόρο του, και ένας Βρετανός τον άκουσε να λέει: «Νομίζεις ότι θα παρείχαμε εμείς κάτι ανάλογο, αν η Γερμανία είχε κερδίσει τον πόλεμο;»43 Όταν άρχισε η δίκη, ο Γιόντλ έγραφε σε κάποια επιστολή του: «Από αυτά που βλέπω τις τελευταίες ημέρες, έχω πεισθεί ότι το Δικαστήριο θα είναι και αντικειμενικό και ευσυνείδητο. (Όμως) οι κατήγοροι είναι επικίνδυνοι άνθρωποι, γιατί: πρώτον δεν είναι ειδικοί σε στρατιωτικά θέματα, και δεύτερον γιατί τους αρέσει να μας βομβαρδίζουν με έγγραφα που αναφέρονται σε μας, αλ λά εμείς δεν τα έχουμε ξαναδεί π ο τέ».44 Μετά από μερικές ημέ ρες όμως άλλαξε ύφος: «Το μόνο που με ενδιαφέρει τώρα είναι να αποδείξω ότι έχω ήσυχη τη συνείδησή μου. Το γεγονός ότι έκανα ό,τι μπορούσα για να νικήσουμε, είναι κάτι για το οποίο μπορούν να με κατηγορήσουν, όσο και να το θέλουν».45 Η α λ ή θ εια βρισκόταν κάπου στη μέση. Παρά την επίδειξη αμεροληψίας, τα μέλη του Δικαστηρίου ήταν και αυτά άνθρωποι. Εκπρο


303

σωπούσαν τις νικήτριες Δυνάμεις που επρύκειτο να δικάσουν τον ηττημένο εχθρό. Και οι μαύρες τήβεννοι, τα χρυσά σιρίτια, η αυ στηρή συμπεριφορά και οι ανιαρές τους αγορεύσεις δεν μπορού σαν να το αλλάξουν αυτό. Είχαν φθάσει στη Νυρεμβέργη με τα ίδια αεροπλάνα που είχαν φθάσει οι κατήγοροι· γευμάτιζαν στα ίδια ξενοδοχεία- και δεν μπορούσαν να πηδήσουν πάνω από την ίδια τους τη σκιά, όπως λέει το γερμανικό ρητό. Είχαν ταυτισθεί εντελώς με τους κατηγόρους - και πράγματι, ο Πρόεδρος του Δι καστηρίου, ο Λόρδος Δικαστής Lawrence, χρησιμοποιούσε τακτι κά και χωρίς δεύτερη σκέψη τα επιστολύχαρτα των Βρετανών κα τηγόρων για την υπηρεσιακή του αλληλογραφία.46Όπως θυμύταν αργότερα ο Γερμανός τέως επίτροπος του Ναυτοδικείου, ο Otto Kranzbühler, «η υπηρεσιακή συμπεριφορά των Δικαστών κυμαινό ταν από την υπέρτατη αντικειμενικότητα στην ελάχιστα συγκαλυμμένη δουλοπρέπεια απέναντι στους κατηγόρους».47 Θα θέλαμε να παραθέσουμε εδώ, χωρίς να προσάπτουμε μομ φή εναντίον του Λόρδου Δικαστή Lawrence, μια παράγραφο από ομιλία που έκανε αμέσως μετά τη λήξη της δίκης και απύ την οποία προκύπτει πόσο δύσκολο ήταν γι’ αυτόν, τον Άγγλο τζέ ντλεμαν, να κατανοήσει την υπόθεση των κατηγορουμένων. Ούτε η Αγγλία ούτε οι Ηνωμένες Π ολιτείες θα επιθυμούσαν τα επ ό μενα χρόνια να συντηρούν αρκετές Δυνάμεις για να εμποδίσουν μια ακόμη απόπειρα της Γερμανίας να κατισχύσει στον κόσμο, όπως π ι στεύει ότι είναι το πεπρωμένο της. Μπορούμε να αντέξουμε μια ακόμη επιστράτευση των δυνάμεών μας για το σκοπό αυτό; Με τη χάρη του Θεού, τη μεγαλοφυΐα και το θάρρος του μεγάλου μας η γ έ τη κυρίου Τσώρτσιλ, και την αδάμαστη θέληση του λαού μας, κατα φέραμε, για δεύτερη φορά στην περίοδο της ζωής μου, να αποφύ γουμε την καταστροφή. Θα το διακινδυνεύσουμε αυτό για μια ακόμη φορά;48

Η συμπάθειά του για τους κατηγόρους ήταν ευθέως ανάλογη της αντιπάθειας του για τους κατηγορουμένους. Όταν πέθανε ο Harlan F. Stone, αρχιδικαστής στο Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ, ο Lawrence εξέφρασε δημόσια τα συλλυπητήριά του στον Jackson. Όταν ο Andrei Vyshinsky, που είχε παραστεί ως κατήγο ρος στις διαβόητες προπολεμικές σοβιετικές δίκες αποκάθαρσης -ο Jackson τον αποκαλούσε απλώς ο διάσημος- έφθασε στη Νυ

304


ρεμβέργη, έφαγε και ήπιε στο Grand Hotel, προσκεκλημένος, τη Δευτέρα 26 Νοεμβρίου, όχι μόνο του Jackson και των Αμερικανών κατηγόρων, αλλά και των Ρώσων την επόμενη Παρασκευή, και των Βρετανών στη συνέχεια, την Κυριακή.49 0 Λόρδος Δικαστής Lawrence και οι άλλοι δικαστές παραβρέθηκαν στη δεξίωση του Jackson. Κανένα Δικαστήριο, βρετανικό (ή γερμανικό) νόμιμα συγκρο τημένο, δεν θα μπορούσε να ανεχθεί μια τέτοια επίδειξη μεροληψίας. Ίσως ο Λόρδος Δικαστής Lawrence να μην μπορεί να θεω ρηθεί υπεύθυνος για τα όσα συνέβησαν σ’ αυτή τη δεξίωση: μετά από ένα ευγενικό λογύδριο του Vyshinsky, κατά το οποίο αντιπαρέβαλε τα προβλήματα που συναντούν οι διπλωμάτες στις διεθνείς τους σχέσεις, με την αγαστή συνεργασία των νομικών που ασχολούνται με διεθνή νομικά θέματα, κάλεσε όλους -δικα στές και κατηγόρους μαζί- να σηκωθούν και να υψώσουν το πο τήρι τους κάνοντας αυτή την πρόποση στα ρωσικά: «Στους κα τηγορουμένους! Εύχομαι τα βήματά τους να τους οδηγήσουν κα τευθείαν από το εδώλιο στον τάφο!»50 Οι δικαστές είχαν πιει τη σαμπάνια τους πριν ακούσουν τη μετάφραση της πρόποσης. 0 Jackson αργότερα εξομολογήθηκε ότι αισθάνθηκε τρομερή αμη χανία μετά από αυτή τη χυδαιότητα. Αλλά η έλλειψη λεπτότητας εκ μέρους του Vyshinsky δεν σταμάτησε εκεί. Στο γεύμα του Maxwell Fyfe προς τιμήν των Ρώσων, την 1η Δεκεμβρίου, ένας άνδρας με γκάιντα της σκωτσέζικης Φρουράς περιφερόταν παί ζοντας. Και τότε σηκώθηκε ο Vyshinsky και έκανε μια πρόποση για τους ευγενικούς Συμμάχους της Ρωσίας, τους Βρετανούς και τους Αμερικανούς. Μετά από αυτό, τα μέλη της γαλλικής αντι προσωπείας που δεν τα είχε αναφέρει, αποχώρησαν από τη δ ε ξίωση.51 Ο Sir David Maxwell Fyfe θεωρούσε τον Vyshinsky ικα νό, ευχάριστο, ευθύ και κάπως θορυβώδη - αναμφίβολα αυτοί οι χαρακτηρισμοί θα μπορούσαν να ισχύουν και για τον Χάινριχ Χίμλερ ή τον Roland Freisler τον καιρό της παντοδυναμίας τους. Αυτά συνέβαιναν σε όλη τη διάρκεια της δίκης. Οι δικαστές και οι κατήγοροι ήταν συνεχώς προσκεκλημένοι ο ένας σε δεξίω ση του άλλου. Κανείς δεν προσκάλεσε ποτέ τους συνηγόρους υπεράσπισης. «Χ θες το βράδυ δειπνήσαμε στου (Σοβιετικού, επικεφαλής των κατηγόρων) Rudenko» έγραφε ο Biddle στη γυ ναίκα του την 1η Δεκεμβρίου. «Άφθονη βότκα, γλέντι, και γύρω στις τριάντα ομιλίες!» Οι φάκελοι του Jackson ήταν γεμάτοι με

ΓΛΕΝΤΙ ΚΑΙ ΑΦ Θ Ο Ν Η ΒΟΤΚΑ

305

προσκλήσεις από και προς τους δικαστές.52 Μια φορά, ο Sir

Norman Birkett, ο Βρετανός αναπληρωτής δικαστής, έστειλε στον Ανώτατο Δικαστή Jackson ένα ποιηματάκι για τον Ρίμπε ντροπ, στο οποίο τον παρουσίαζε σαν έμπορο σαμπάνιας, γεγο νός που δείχνει καθαρά τις απόψεις του δικαστή για αυτόν τον κατηγορούμενο.53

15 ΤΑ ΕΝ ΛΟΓΩ ΠΤΩΜΑΤΑ πο τ η ΣΤΙΓΜΗ που ο Ανώτατος Δικαστής Robert Η. Jackson, ο επικεφαλής των Αμερικανών κατηγόρων, έφθασε στη Νυ ρεμβέργη, το καλοκαίρι του 1945, ένας χείμαρρος από επιστολές έφθαναν στα χέρια του από όλη τη Γερμανία. Αυτά τα γράμματα δεν κατάφεραν να βελτιώσουν και πολύ τη γνώμη που είχε για τη γερμανική νοοτροπία. Πολλά ήταν αντισημιτικά. Πλήθος γυναι κών του έγραφαν καταγγέλλοντας τη γειτόνισσά τους ως εγκλη ματία πολέμου. Έφθαναν γράμματα από αστρολόγους, γραφο λόγους και επίδοξους εκτελεστές, που του πρόσφεραν τις υπηρε σίες τους. Κάποιος του υπέβαλε το εξής αίτημα: «Σα ς παρακα λώ, Εξοχότατε, να μου αναθέσετε τα καθήκοντα του δημίου, στην αμερικανική και τη βρετανική ζώνη κατοχής, και να μου επιτρέψετε να χρησιμοποιήσω το τσεκούρι μου. Είμαι στη διάθε σή σας, μόλις με χρειαστείτε. Η δίκη του Υποστράτηγου Meyer -που ανήκε στα SS και είχε δολοφονήσει αιχμαλώτους πολέμου από τις τάξεις των Συμμάχων- αρχίζει εδώ στο Aurich στις 9 Δε κεμβρίου. Θα είμαι ευτυχής να χρησιμοποιήσω το τσεκούρι μου για να απαλλαγούμε από αυτόν τον εγκληματία στο Aurich».1 Ένας παπάς από το Schwäbisch-Gmünd, του οποίου ο αδελ φός είχε πεθάνει σε μια φυλακή της Γκεστάπο μετά την απόπει ρα δολοφονίας εναντίον του Χίτλερ, στις 20 Ιουλίου του 1944, διατύπωνε το αίτημά του με καλλιγραφημένους χαρακτήρες: «Θα ήταν για μένα μεγάλη ικανοποίηση, αν υποχρεώνατε τους

ΤΑ ΕΝ ΛΟΓΩ ΠΤΩΜΑΤΑ

307

εγκληματίες πολέμου να δουλέψουν σκληρά, χωρίς φαγητό και νερό, για ένα χρονικό διάστημα έξι μηνών θα έλεγα, πριν απαγχονιστοόν. Ένας γρήγορος θάνατος στη λαιμητόμο ή στο εκτελε στικό απόσπασμα, θα ήταν πολύ εύκολος και πολύ σπλαχνι κός».2 Ένας συγγραφέας απύ το New Jersey με μεγάλη φαντασία, πρύτεινε να παρατάξουν τους κατηγορουμένους, ως τιμώμενα πρόσωπα, στη γέφυρα ενός γερμανικού πολεμικού πλοίου δίπλα από τα κοραλλιογενή νησιά Μπικίνι, όταν θα δοκιμαζόταν η επό μενη ατομική βόμβα, και να τους βάλουν να αποδίδουν τιμές «στον δημοσιογράφο Τσώρτσιλ που θα παρακολουθεί αγέρωχος στα ανοιχτά».3 Περισσότερο προκλητικές σκέψεις διατύπωναν επιστολογράφοι απύ τη Γερμανία και τις ΗΠΑ, οι οποίοι ρωτού σαν τον Jackson πώς συμβιβαζόταν το γεγονός ότι οι Αμερικανοί διεξήγαγαν τη δίκη στη Νυρεμβέργη παράλληλα με τη δική τους ένδοξη πράξη της ρίψης της ατομικής βόμβας στην Ιαπωνία. Όπως ήταν μάλλον αναμενόμενο, τα περισσότερα θετικά γράμματα αφορούσαν τον Ρούντολφ Ες: πολλοί απλοί Γερμανοί πολίτες έγραφαν αναφέροντας περιπτώσεις κατά τις οποίες είχε παρέμβει προς όφελος τους και παρακαλούσαν να του δείξουν επιείκεια. Από τις αρχές του 1946 έφθαναν, επίσης, επιστολές στον Jackson στις οποίες περιγράφονταν οι συνθήκες κάτω από τις οποίες ζούσαν' Γερμανοί πολίτες που είχαν εκτοπισθεί από την Πολωνία στη ρωσική ζώνη. Επίσης, έφθαναν αναφορές για πρόσφατες βαρβαρότητες εναντίον Γερμανών στην Πολωνία και την Τσεχοσλοβακία, ανάμεσα σε αυτούς περιλαμβάνονταν και επιζήσαντες Γερμανοεβραίοι. Την εποχή που τελείωνε η δίκη, ο Jackson είχε λάβει περίπου 5.000 επιστολές από Γερμανούς. Όλες αναλύονταν, γινόταν μια περίληψη του περιεχομένου τους και έμπαιναν σε φακέλους. Σε σπάνιες περιπτώσεις, γινόταν κάποια σχετική ενέργεια. Ο Jackson λυπόταν που ελάχιστες προσπάθειες γίνονταν για να πληροφορηθεί το αμερικανικό κοινό τη σημασία που είχε η δ ί κη για τους Γερμανούς. Ο Carl Zuckmayer είχε προτείνει στους Αμερικανούς, πριν ακύμη εκδοθεί η απύφαση του Δικαστηρίου, να γυριστεί ένα εκτεταμένο φιλμ το οποίο θα έδειχνε τη διαφθο ρά, τα εγκλήματα, τα βασανιστήρια και τις ωμύτητες που διαπράχθηκαν εν ονύματι του έθνους. Αλλά δεν έγινε τίποτε.4 Οι αμερικανικές αρχές είχαν αναθέσει το έργο του ραδιοφωνι

308


κού σχολιασμού σε κάποιον ονόματι «δρ. Gaston Oulman», που χρησιμοποιούσε επίσης το όνομα Ullmann. Ήταν ένας Γερμανός εμιγκρέ, του οποίου οι μοχθηρές εκπομπές λέγεται ότι ξεπερνούσαν ακόμη και τις χειρότερες του δρ. Γκαίμπελς τον καιρό της πα ντοδυναμίας του. Αν η δίκη άσκησε μικρή ψυχολογική επίδραση στο μέσο Γερμανό ή ακόμη και το αντίθετο από το αναμενόμενο αποτέλεσμα, αυτό οφειλόταν στον Ullmann. Οι ραδιοφωνικοί σχο λιασμοί του ενοχλούσαν τόσο πολύ τα αυτιά των Γερμανών που πετύχαιναν το ακριβώς αντίθετο από το επιθυμητό αποτέλεσμα. Ο Στρατάρχης Milch έγραφε στο ημερολόγιό του πως ο Ullmann π έ τυχε εκεί που ακόμη και ο Χίτλερ είχε αποτύχει: να κάνει δηλαδή και τον τελευταίο επιζώντα Γερμανό αντισημίτη. «Αυτό ήταν τ ε λείως ξεκάθαρο στο μεγάλο στρατόπεδο του Νταχάου το 1946, τη στιγμή που αυτό το γουρούνι μετέδιδε τις ανταποκρίσεις του από το Διεθνές Δικαστήριο της Νυρεμβέργης. Αν ο άνθρωπος αυτός μπορούσε να δει το μίσος στα μάτια των 28.000 αληθινών Γερμα νών, ίσως θα έπρεπε να ξανασκεφτεί όσα υποστήριζε».5 Και ο ίδιος ο συνήγορος υπεράσπισης Kranzbühler υποστήριζε ότι ακό μη και αυτοί οι κατηγορούμενοι που δεν άξιζαν τη συμπάθεια του κόσμου, την κέρδισαν χάρη στην προπαγάνδα του Ullmann.6

Ο Jackson ήταν σίγουρος ότι ο Γκαίρινγκ θα αποτελούσε το μ ε γαλύτερο πρόβλημα. Το Νοέμβριο του 1944, ο Reichsmarschall ε ί χε τονίσει στους στρατηγούς του: «Το να προσπαθείς να μείνεις ζωντανός με οποιοδήποτε τίμημα ήταν πάντα η φιλοσοφία των δειλών».7 Τώρα, το Φεβρουάριο του 1946, είπε στο συνήγορό του: «Η φιλοσοφία μου είναι πως αν η ώρα έχει έλθει, ας έχει έλθει. Ανέλαβε τις ευθύνες σου και πέθανε, με τα κανόνια να βροντούν και τις σημαίες να κυματίζουν! Σ ’ αυτή τη δίκη αμυνόμαστε για τη Γερμανία που κινδυνεύει - όχι για μια χούφτα κατηγορουμέ νους που σε κάθε περίπτωση είναι έτοιμοι για το μεγάλο άλμα».8 Ο δρ. Gilbert συνέχιζε να διοχετεύει στον Jackson τα απόρρητα ευρήματα που συγκέντρωνε κατά τις ψυχιατρικές εξετάσεις του. «Το επιχείρημα του Γκαίρινγκ, για να αντικρούσει την κατηγορία ότι πρότεινε να επιτεθούν εναντίον νησιών του Ατλαντικού με σκο πό να κηρύξουν τον πόλεμο εναντίον των ΗΠΑ», έλεγε ο Jackson σε ένα γεμάτο ανησυχία τηλεγράφημα προς την Ουάσινγκτον, «θα ε ί

ΤΑ ΕΝ ΑΟΓΩ ΠΤΩΜΑΤΑ

309

ναι προφανώς, ότι από τις ομιλίες του Ρούσβελτ ήταν φανερό πως σκοπεύαμε να επιτεθούμε πρώτοι...» Επίσης αναφερόταν ότι ο Γκαίρινγκ θα επικαλούνταν τις δηλώσεις των Bullitt και Davies, με τις οποίες υποστήριζαν τις απειλές του Ρούσβελτ εναντίον της Γερμανίας.9 Αυτό είναι ένα τυπικό παράδειγμα των πληροφοριών που σταχυολογούσε ο Gilbert κατά τις συνομιλίες του με τους κρα τουμένους. Αυτό το Φεβρουάριο δημιουργήθηκε ένα δυσάρεστο κλίμα μ ε ταξύ των ψυχιάτρων, προς μεγάλη ικανοποίηση του δρ. Gilbert. Στις 6 του ίδιου μήνα ο Συνταγματάρχης Andrus έδιωξε τον Επίατρο Douglas Kelley που είχε αποσπασθεί στην υπηρεσία του ως σύμβουλος ψυχίατρος και στρατιωτικός γιατρός στις 21 Νοεμ βρίου, και τον έστειλε πίσω στις ΗΠΑ. Περισσότερο από μια φορά ο Kelley είχε παραβιάσει το ιατρικό απόρρητο, αποκαλύπτοντας λεπτομέρειες των εξετάσεών του στους δημοσιογράφους, παρά τις επανειλημμένες διαταγές του Andrus. Όταν ο Kelley έφυγε απύ τη Νυρεμβέργη, υπήρχαν υπόνοιες για τη μετέπειτα συμπε ριφορά του. Και πράγματι ετοιμαζόταν, όπως φοβόταν ο Andrus, να γράψει τα απομνημονεύματά του και είχε «σφετερισθεί υπη ρεσιακούς φακέλους» για το σκοπό αυτό.10 Μερικούς μήνες αρ γότερα, καθώς η δίκη πλησίαζε στο τέλος της, ο Λόρδος Δικαστής Lawrence έδωσε στον Andrus ένα άρθρο που μόλις είχε δημοσιευθεί στη Sunday Express του Λονδίνου, από το οποίο προέκυπτε ότι ο Kelley, όχι μόνο είχε παρακούσει τις διαταγές για μια ακόμη φορά, αλλά και ότι έβαζε στο στόμα των κατηγορουμένων λέξεις που ο Andrus ήταν βέβαιος ότι δεν είχαν ποτέ ξεστομίσει. (Για παράδειγμα, ο Kelley έλεγε ότι ο Γκαίρινγκ του είχε περιγράψει παραστατικά την αντίδραση του Χίτλερ όταν πληροφορήθηκε το λυντσάρισμα του Μουσολίνι - όμως ο Γ καίρινγκ είχε φύγει από το καταφύγιο του Χίτλερ στο Βερολίνο, μιαν εβδομάδα νωρίτερα.)11 το Φεβρουάριο του 1946, όταν πλησίαζε η συντα ρακτική στιγμή που οι κρατούμενοι θα άρχιζαν να απολογούνται, ο Jackson έστειλε τον ψυχίατρο δρ. Gilbert στη φυλακή να διερευνήσει τις προθέσεις τους. Σπάνια ο Gilbert απομακρυνόταν από τα εδώλια των κατηγορουμένων όπου, με το σημειωματάριό του στο χέρι, κατέγραφε τα χαμηλόφωνα σχόλια των κρατουμένων και παρακολουθούσε τις αντιδράσεις τους και αυτό που λέμε σή μερα, τη γλώσσα του σώματός τους. Επίσης τους επισκεπτόταν τ ο ν ιδ ιο μ ή ν α ,

310


στα κελιά τους και τους έκανε επίσημα ψυχολογικά τεστ. Τον Οκτώβριο του 1945, μόλις τους διανεμήθηκε το κατηγορητήριο, ζήτησε από τον κάθε κρατούμενο χωριστά να του γράψει τα σχό λιά του. Μερικοί ήταν κυνικοί, άλλοι ασαφείς. 0 Speer έγραψε: «Αυτή η δίκη είναι σημαντική. Είναι φοβερό να μοιράζεσαι την ευθύνη για τέτοια ειδεχθή εγκλήματα, έστω και αν αυτά διαπράχθηκαν σε ένα αυταρχικό κράτος».12 0 Speer ακολουθούσε ήδη το δικό του αδίστακτο πρόγραμμα επιβίωσης: vorwärts über Leichen (Εμπρός, ας πατήσουμε επ ί πτωμάτων) - ακόμη και αν τα εν λόγω πτώματα ήταν οι τέως συνάδελφοι του Υπουργοί.

Στους φακέλους του Jackson υπάρχουν αναφορές «ψυχολογι κής κατασκοπίας» γραμμένες από τον δρ. Gilbert, για τον καθέ να από τους κυρίως κατηγορουμένους.13 Αυτές οι αναλύσεις ήταν πολύ υποκειμενικές και αποκάλυπταν πολλές φορές τόσα για τον Gilbert όσα και για τον αναλυόμενο. Όταν ο Julius Streicher έμαθε ότι ο Gilbert του είχε δώσει το χαμηλότερο δείκτη νοημο σύνης (106) παρηγορήθηκε με το σχύλιο ότι η ανάλυση κάθε άλλο παρά αντικειμενική ήταν. Ο Gilbert τον χαρακτήρισε ως «άκα μπτο, ψυχαναγκαστικό, αναίσθητο και ακόλαστο». Ο Streicher υποστήριζε από την αρχή ύτι η δίκη αυτή ήταν «ο θρίαμβος του Ιουδαϊσμού» και υπαινίχθηκε στον Gilbert ύτι τρεις απύ τους δ ι καστές έδειχναν ότι ήταν Εβραίοι. (Φυσικά κανείς τους δεν ήταν Εβραίος.) Περίμενε να πεθάνει σαν μάρτυρας για τον αγώνα που στην περίπτωσή του ήταν ο αγώνας εναντίον των Εβραίων. Πάντως εκείνος δεν είχε καμιά ανάμειξη στις μαζικές δολοφονίες των Εβραίων- στην πραγματικότητα δεν είχε κανένα δημύσιο αξίωμα από το 1939. Ο Gilbert πίστευε ότι η υπεράσπιση του Streicher θα βασιζύταν σε «φανταστικές» αναφορές στην περιτο μή και τον παγκόσμιο Σιωνισμό, όπως επίσης και στις διδασκα λίες του Ταλμούδ και πως τα επιχειρήματά του δεν άξιζε τον κύπο να απαντηθούν. Απύ αυτά που άκουγε, πίστευε ότι οι Speer, Fritzsche και Schacht, ίσως ακόμη και ο Frank, ήταν έτοιμοι να ρίξουν το λίθο του αναθέματος στον Reichsmarschall. «Ο ι Ρίμπεντροπ και Rosenberg είναι οι μόνοι που θα υποστηρίξουν τον Γκαίρινγκ. Ο Schirach αμφιταλαντεύεται και ο Κάιτελ φοβάται να μιλήσει».


311

Για ένα διάστημα ο Schirach ήταν με το στρατόπεδο του Γκαί ρινγκ αλλά ξαφνικά λύγισε. Κατά τη γνώμη του Κάιτελ, αυτό που έκανε τον Schirach να καταρρεύσει ήταν ο απίστευτος αριθμός των ενοχοποιητικών στοιχείων που ακόμη και ο ίδιος δεν φανταζόταν ότι υπήρχαν. «Αυτό που ίσως επίσης συνέβαλε στην αλλαγή της στάσης του, ήταν η φιλονικία του με τον Χίτλερ (τον Ιούνιο του 1943), ο οποίος μετά από αυτό αρνιόταν να τον συναντήσει».14 Ο Ρίμπεντροπ είχε αρκετά υψηλό δείκτη νοημοσύνης (128), αλλά η περιγραφή της προσωπικότητάς του κάθε άλλο παρά ευ μενής ήταν από τον Gilbert. «Φιλόδοξος, εγωιστής και καιροσκόπος που παραμέριζε όλες τις ηθικές αναστολές προκειμένου να ικανοποιήσει την αδίστακτη φιλοδοξία του για το προσωπικό του μεγαλείο». Στη φυλακή έπεσε σε κατάθλιψη και έδειχνε απογοη τευμένος επειδή γκρεμίστηκαν οι φιλοδοξίες του. Για να αντιδράσει δέθηκε στο άρμα του Γκαίρινγκ, του οποίου ήταν κάποτε θανάσιμος εχθρός - και κατέφευγε στην ασθενή μνήμη και στην ανεντιμότητα. Ισχυριζόταν ότι δεν είχε ποτέ συντάξει τα αντισημιτικά έγγραφα που του είχε αποδώσει ο Στρατηγός Lahousen. Αρνήθηκε ότι είχε προβλέψει σε συζητήσεις του με τον Χίτλερ ότι η Βρετανία δεν θα πολεμούσε.* Ο Gilbert παρακολουθούσε τον Ρίμπεντροπ, που ήταν συνεχώς απορροφημένος διαβάζοντας διάφορα έγγραφα και γράφοντας με μολύβι, επί ώρες, μακροσκελή σημειώματα με τα τεράστια ακανόνιστα γράμματά του. Κάθε λίγο και λιγάκι, ανέφερε ο Gilbert, ο κρατούμενος σήκωνε τα χέρια και έλεγε: «Γ ια τί δεν λ έ νε περασμένα ξεχασμένα; Τι καλό περιμένουν να βγει από την τόση εκδικητικότητα;» Ο Gilbert πίστευε ότι η διάψευση των ελιγμών του Ρίμπεντροπ ήταν εύκολη υπόθεση, γιατί θα στριμωχνόταν άσχημα όταν θα αποκαλύπτονταν σημαντικά γεγονότα, όπως το Σύμφωνο του * Σ.τ.Σ.: Αυτό φαίνεται πως ήταν μια από τις εξυπνότερες επινοήσεις της βρε τανικής προπαγάνδας, που σκοπό είχε να εκθέσει τον Ρίμπεντροπ στα μάτια των συναδέλφων του υπουργών. Υπάρχει ένα υπόμνημα υπογεγραμμένο από αυτόν, το Δεκέμβριο του 1937, στο οποίο προειδοποιούσε σοβαρά τον Χίτλερ ότι η Βρετανία θα πολεμούσε αν γινόταν σύρραξη στην Ευρώπη. Το βρετανι κό Υπουργείο Εξωτερικών είχε «χάσει» αυτό το έγγραφο επί 40 χρόνια - ο Ρίμπεντροπ για να είναι σίγουρος ότι το έγγραφο θα έμενε στην Ιστορία, είχε πάρει μαζί του όταν τον συνέλαβαν, τον Ιούνιο του 1945, ένα αντίγραφο, αλ λά βλακωδώς το έστειλε στον Στρατάρχη Sir Bernard Montgomery.

312


Αξονα, το Μόναχο, η Συνθήκη Ρίμπεντροπ-Μολότοφ και το γεγο νός ότι γνώριζε πως διαπράττονταν βαρβαρότητες. «Θα διέψευδε το τελευταίο», είπε ο Gilbert, «αλλά μπορεί να αποδειχθεί ότι ρώτησε τον Χίτλερ για τις βαρβαρότητες στο Lublin, και εκείνος του απάντησε να κοιτάει τη δουλειά του, πράγμα που έκανε».* Οι στρατιωτικοί ψυχίατροι υποπτεύονταν ότι οι Neurath, Pa pen, Schacht, και Speer ήταν όλοι πρύθυμοι να καρφώσουν τον Ρ ί μπεντροπ καταθέτοντας εναντίον του, αν τους υποβάλλονταν οι κατάλληλες ερωτήσεις. Ο άλλος διπλωμάτης που καθόταν στο εδώλιο ήταν ο Franz von Papen, άνθρωπος ευπροσήγορος και με πείρα του κόσμου. Συμ φωνούσε απόλυτα με την ανάγκη διεξαγωγής μιας δίκης σαν αυτή, αλλά είχε φοβερά πληγωθεί από το γεγονός ότι βρισκόταν και ο ίδιος μεταξύ των κατηγορουμένων. Είχε παρά λίγο ξεφύγει το θά νατο κατά τις εκκαθαρίσεις της υπόθεσης Röhm τον Ιούνιο του 1934 και είχε υποχρεωθεί σε κατ’ οίκον περιορισμό για ένα διά στημα. Παραιτήθηκε, όπως είπε, αμέσως από τη θέση του Αντικαγκελαρίου και αποδέχθηκε το διορισμό του από τον Χίτλερ ως Πρέσβη στη Βιέννη - κάτω όμως από προϋποθέσεις που είχε ο ίδιος θέσει γραπτά, όπως ήταν π.χ. η άμεση απόλυση από τον Χ ίτ λερ του Theo Habicht, του Αυστριακού αρχηγού των Ναζί που ήταν αναμεμειγμένος στη δολοφονία του Καγκελάριου Engelbert Dollfuss τον Ιούλιο του 1934. Και μόνο μετά την παραβίαση της Συμφωνίας του Μονάχου, όπως είπε, κατάλαβε ότι ο Χίτλερ ήταν ένας «παθολογικός ψεύτης», αποφασισμένος με κάθε θυσία να προωθήσει μια παρανοϊκή εξωτερική πολιτική με τη βοήθεια του «ηλίθιου, καιροσκόπου, υπερόπτη, κενού, Υπουργού των Εξωτερι κών Ρίμπεντροπ». Αυτή ήταν πράγματι μια πειστική υπερασπιστική γραμμή. Πάντως ήταν δύσκολο για τον Papen να εξηγήσει γιατί είχε αργότερα δεχτεί από τον Χίτλερ τη θέση του Πρέσβη * Σ.τ.Σ.: Το Σεπτέμβριο του 1944 ένα αντίτυπο της λονδρέζικης Daily Mail με μια ρωσική αναφορά για το ολοκαύτωμα, αποκαλύπτει πως είχαν δείξει το Majdanek στον Ρίμπεντροπ. Και εκείνος με τη σειρά του το είχε δείξει στο γιο του Ρούντολφ, έναν νεαρό αξιωματικό της Waffen SS και τον ρώτησε αν αλή θευαν αυτά. 0 Ρούντολφ απάντησε: «Πατέρα, αυτό είναι το ίδιο παραμύθι θηριωδίας σαν των παιδιών από το Βέλγιο με τα πετσοκομμένα χέρια στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο». 0 Υπουργός Εξωτερικών το συζήτησε με τον Χίτλερ και πήρε την απάντηση που αναφέρεται παραπάνω. (Συνέντευξη του συγγραφέα με τον Ρούντολφ φον Ρίμπεντροπ, 20 Ιουλίου 1990.)


313

στην Τουρκία. Με δεδομένο το μίσος του Papen εναντίον των Γκαίρινγκ, Ρίμπεντροπ και Rosenberg, για να μην αναφέρουμε και τον Χίτλερ, ο δρ. Gilbert πρότεινε πως θα ήταν προτιμότερο να χρησιμοποιηθούν στοιχεία από την κατ’ αντιπαράθεση εξέταση του διπλωμάτη, εναντίον των συγκατηγορουμένων του, παρά να αμφισβητηθεί η προσωπική ακεραιότητά του. «Επεξεργάζεται τις απαντήσεις γι’ αυτού του είδους τις ερωτήσεις», συμπλήρωσε ο Gilbert, «τις οποίες μου έδειξε. Οι ερωτήσεις μπορούν να γίνουν είτε απύ το συνήγορό του είτε από τον κατήγορο. Κανένας απύ τους κατηγορουμένους δεν θα τον αντικρούσει». Έβρισκε τον Ρούντολφ Ες αδρανή, απαθή, υστερικό και φορτω μένο με προδιαθέσεις μυστικιστικές και παρανοϊκές. «Η αμνησία του», έκρινε, «δεν ήταν ψεύτικη». Ήταν τόσο εσωστρεφής και κρυψίνους -φύλαγε στο κελί του κάθε χαρτί που τον ενδιέφερεκαι μιλούσε τόσο λίγο, που ο Gilbert δεν μπορούσε να φανταστεί ποια γραμμή θα ακολουθούσε για την υπεράσπισή του. «Τα πά ντα είναι αναμενόμενα, ακόμη και η υποτροπή της αμνησίας του». 0 Gilbert πίστευε ότι ο Ες θα ακολουθούσε λίγο πολύ τη στάση που θα τηρούσε ο Γκαίρινγκ, αναφορικά με τη δίκη και τη Συνθή κη των Βερσαλλιών. Εκτύς από το γεγονός ότι τόνιζε πως μεταξύ 1941 και 1942 είχε προσπαθήσει να σταματήσει τον πόλεμο και βρισκόταν μακριά από τη Γερμανία από το Μάιο του 1941, ο Ες δεν είχε κάνει τίποτε για την προετοιμασία της υπεράσπισής του σε συνεργασία με τους συνηγόρους του. Είχε αρνηθεί τη βοήθεια που του πρόσφεραν οι τέως γραμματείς του, που κρατούνταν στην πτέρυγα των μαρτύρων. Επιπλέον, δεν είχε ζητήσει ούτε μάρτυρες ούτε αποδεικτικά στοιχεία. Αναφερόμενος στον Χίτλερ, και ίσως και στον εαυτό του, ο Ες παρατηρούσε ότι θα έπρεπε να υπάρχει κάποια προδιάθεση φρενοβλάβειας σε κάθε μεγαλοφύία. Οι συγκατηγορούμενοί του, έλεγε ο Gilbert, δεν έβλεπαν με καλό μάτι την παρουσία αυτού του «αλλόκοτου» Ναζί στη δίκη τους και οι περισσότεροι φοβούνταν πως, αν και ύταν ανέβαινε στο εδώλιο για να καταθέσει, η παρουσία του θα είχε αρνητική επίδραση ως προς την εικύνα της ηγεσίας της χώρας τους. «Θα ήταν καλύτερα να μην επιμείνουμε σ’ αυτό το θέμα», πρότεινε ο Gilbert, «και να αποφύγουμε κατά το δυνατύν την κατ’ αντιπα ράθεση εξέτασή του». Βρήκε πως ο Στρατάρχης Κάιτελ ήταν στο ίδιο πνευματικό επίπεδο με τον Ρίμπεντροπ και έδωσε πάλι τις συνηθισμένες

314


αναφορές του στον Jackson με τις στερεότυπες εκφράσεις: τυπι κή συμπεριφορά Πρώσου, που κρύβει έναν, κατά βάση, ασθενή χαρακτήρα. Το κύριο επιχείρημα της υπεράσπισής του, που το ανέπτυσσε σε όποιον ήταν πρόθυμος να το ακούσει, βασιζόταν στο ότι ο Χίτλερ ήταν ο Αρχιστράτηγός του και πως αυτός δεν ε ί χε διοικητικές αρμοδιότητες πουθενά - ήταν απλώς ένα ένδοξο παιδί για όλες τις δουλειές. Ήθελε να επιρρίψει τις ευθύνες για όλα στον Χίτλερ, αλλά ο Γκαίρινγκ τον απέτρεψε ζητώντας του να δείξει σεβασμό στο πρόσωπο του Φύρερ, αν ήθελε να τον υποστηρίξει όταν θα κατέθετε ως μάρτυρας. Ήταν ένα θλιβερό δίλημμα για το Στρατάρχη, το οποίο δεν έλυσε μέχρι τη στιγμή που ανέβηκε τα σκαλιά της αγχόνης. Τελείως εμπιστευτικά, ο Κάιτελ είπε στον Gilbert ότι ο Χίτλερ είχε προδώσει και τον ίδιο και την τιμή της Βέρμαχτ. Σε θέματα άμυνας συνεργαζόταν με τον Γιόντλ. Ο Κάιτελ είχε αναλάβει την εκστρατεία κατά της Πολωνίας. Όταν αναφέρθηκε στα ζοφερότε ρα γεγονότα στα πλαίσια του πολέμου, βρέθηκε σε δυσάρεστη θέ ση: Είχε ακούσει για τα σχέδια των SS να πραγματοποιήσουν μια εικονική «πολωνική» επιδρομή εναντίον του ραδιοφωνικού σταθ μού στο Gleiwitz και να ρίξουν την ευθύνη στους Πολωνούς. Όταν εκείνη την εποχή τον ρώτησε ο Ναύαρχος Βίλχελμ Κανάρης γιατί τα SS ζητούσαν στολές Πολωνών, η απάντησή του προς τον αρχηγό της Άμπβερ ήταν να μη χώνει τη μύτη του σε ξένες υποθέσεις. Ισχυριζόταν πως δεν ήξερε με ποιο τρόπο οι μονάδες της Βέρμαχτ είχαν εμπλακεί σε βαρβαρότητες. Επιπλέον είπε στον Gilbert ότι είχε προσπαθήσει ανεπιτυχώς να πείσει τον Χίτλερ να μειώσει το ποσοστό των ομήρων που θα εκτελούνταν για αντίποινα. Για μια ακόμη φορά φάνηκε ότι ο Speer, κατά την κρίση του Gilbert, θα ήταν αυτός που θα τους παρείχε ενοχοποιητικά στοιχεία εναντίον του συγκατηγορουμένου του, του Κάιτελ. Για τον Στρατηγό Γιόντλ είχε καλύτερη γνώμη. Πίστευε ότι τον διέκρινε μια ξεχωριστή νοοτροπία σε θέματα ηθικής και στρατιω τικά. Ο Γιόντλ ισχυριζόταν πως δεν είχε συναντήσει τον Χίτλερ πριν από το 1939. Αλλά ήταν πρόθυμος να παραδεχτεί ότι είχε πά ρει μέρος στα σχέδια ενός επιθετικού πολέμου - έκανε το καθήκον του ως αξιωματικός υπό τον Χίτλερ. Όμως ήταν σε θέση να απο δείξει, για να υπερασπιστεί τον εαυτό του, ότι είχε πολλές φορές διαπληκτιστεί άγρια με τον Φύρερ, ειδικά όταν ο τελευταίος πρότεινε να παραβιάσουν τους κανόνες του χερσαίου πολέμου, δίνο


3/5

ντας εντολές για εκτελέσεις με συνοπτικές διαδικασίες των παρτι ζάνων και των κομάντος. 0 Γ ιόντλ, πίσω από την πλάτη του Κάι τελ, είχε εκδώσει διαταγές που ακύρωναν αυτές τις εντολές. «Τα ντοκουμέντα που ζητάει», τους προειδοποίησε ο Gilbert, «θ εμ ε λιώνουν αυτά τα γεγονότα». Μπορούσε επίσης να επικαλεσθεί έγγραφα από τα οποία προέκυπτε ότι ο επιθετικός πόλεμος των Ναζί είχε σε κάποια ση μεία αμυντικό χαρακτήρα: είχαν κατά κάποιο τρόπο εμποδίσει τον Τσώρτσιλ να επιτεθεί στη Νορβηγία- ακόμη και πριν την ε ι σβολή του Χίτλερ στη Ρωσία (Επιχείρηση μ π α ρ μ π α ρ ο ς α ), οι μ ε γάλες συγκεντρώσεις στρατιωτικών μονάδων από τον Στάλιν αποδείκνυαν ότι ετοιμαζόταν για κάποια επίθεση, και ο Στρα τάρχης Friedrich Paulus, που τώρα βρισκόταν στην πτέρυγα των μαρτύρων, ήταν ο αξιωματικός του Γενικού Επιτελείου που ετοί μαζε εκείνη την εποχή την Επιχείρηση μ π α ρ μ π α ρ ο ς α . «Αν π ιε στεί», γνωμάτευε ο ψυχίατρος, «μάλλον δεν θα διστάσει να κα τηγορήσει τον Χ ίτλερ- αλλά και για τον Γκαίρινγκ δεν τρέφει τα καλύτερα αισθήματα, εξαιτίας του φανφαρονισμού του και του γεγονότος ότι εκμεταλλεύτηκε τη θέση του για να πλουτίσει». Αλλά δεν θα είναι πρόθυμος να καταθέσει εναντίον του Κάιτελ, καθώς ήταν συνάδελφός του αξιωματικός. ο Γιόντλ περιφρονούσε τους «αποκαλούμενους ψυχολόγους». « Τ ι μπορούν να ξέρουν αυτοί οι ψυχίατροι και διαγνώστες για τον εσωτερικό μου κόσμο;» έγραφε αγανακτισμένος στη γυναίκα του Luise, που εργαζόταν ως γραμματέας των συνηγόρων υπεράσπισης στη Νυρεμβέργη. «Ούτε ένα γιώτα παραπάνω απ’ ό,τι θα μπορούσε να καταλάβει και η τελευταία μύγα στον τοίχο του κελιού μ ου».15 Συνοψίζοντας τα ευρήματά του σχετικά με τον Rosenberg, ο δρ. Gilbert τον χαρακτήρισε ως άτομο «όλο κοσμοθεωρίες και κα θόλου ηθικό σθένος», ένας μισαλλόδοξος ερασιτέχνης φιλόσοφος που χρησιμοποιούσε μια κάλπικη πολιτιστική ανθρωπολογία και ψευδοεπιστημονικά δεδομένα για να δικαιολογήσει μια ιδεολο γία. (Με ελάχιστες αλλαγές, ο Rosenberg θα μπορούσε να χρησι μοποιήσει την ίδια φρασεολογία για τους Αμερικανούς στρατιω τικούς ψυχιάτρους.) Όπως και ο Ρίμπεντροπ, είχε κι αυτός ενστερνισθεί απόλυτα τις απόψεις του Γκαίρινγκ, πιστεύοντας πως η καλύτερη άμυνα είναι η επίθεση. Είχε τη φαρέτρα του γεμάτη ΑΠΟ τ η ν π λ ε υ ρ ά τ ο υ

316


με κατηγορίες, έτοιμος να τις εκσφενδονίσει εναντίον των τεσσά ρων Δυνάμεων που τους δίκαζαν: τα στρατόπεδα συγκεντρώσεως των Βρετανών στον πόλεμο των Μπόερς, τις σφαγές των Μπολσε βίκων, τον ιμπεριαλισμό των Ηνωμένων Πολιτειών στη Λατινική Αμερική, την αποτυχία των Συμμάχων να τιμήσουν τα δεκατέσσε ρα Σημεία του Προέδρου Woodrow Wilson1· καθώς επίσης τους βιασμούς και τις λεηλασίες από τα γαλλομαροκινά στρατεύματα στη νότια Γερμανία τον Απρίλιο και το Μάιο του 1945. Όλα αυτά βέβαια, τόνιζε ο Gilbert στον Jackson, ήταν άσχετα με την παρού σα υπύθεση, όπου κρίνεται η «ενοχή της Γερμανίας σ’ αυτό τον πόλεμο». Θα τον στριμώξουμε στα θέματα της υποστήριξης μιας ιδεολογίας που επέτρεψε τις βαρβαρότητες. «Δεν έχει πραγματι κούς υποστηρικτές εκτός από τον Streicher», ανέφερε περιχαρώς ο Gilbert, «αλλά και τη δική του υποστήριξη μάλλον δεν θα την έχει τελικά». Ο Hans Frank, που υπήρξε όχι μόνο δικηγόρος του Χίτλερ αλ λά και γενικός κυβερνήτης της κατεχόμενης Πολωνίας, αποτέλεσε για τους ψυχιάτρους ένα πιο ενδιαφέρον αντικείμενο μελέτης, καθώς διέκριναν σ’ αυτόν σημεία λανθάνουσας ομοφυλοφιλίας και διχασμένης προσωπικότητας, με σαδομαζοχιστικές τάσεις. Είχε μετατρέψει το βάρος της ενοχής και την ανάγκη για τιμωρία σε θρησκευτική μετάνοια και σε μια μυστηριακή υπερβατική φ ι λοσοφία. « 0 Frank γνωρίζει ότι είναι ένοχος και ότι θα απαγχονιστεί» ανέφερε ο Gilbert. Το μόνο που τον ενδιέφερε τώρα ήταν πώς θα εμφανιζόταν στη δίκη. Γνωρίζοντας τα αποδεικτικά στοι χεία για τις βαρβαρότητες, είχε σχεδιάσει αρχικά μια σφοδρή δη μόσια καταγγελία εναντίον του Χίτλερ, όπου τον χαρακτήριζε ως «προσωποποίηση του διαβόλου» που είχε προξενήσει το μεγα λύτερο όργιο καταστροφών στην Ιστορία της Ανθρωπότητας. Ακολουθώντας αυτή τη γραμμή, σχεδίαζε επίσης να καταγγείλει τους Γ καίρινγκ, Rosenberg και τους άλλους αρχηγούς των Ναζί ειδικά τον Χίμλερ και τους αρχηγούς των SS που είχαν εξολοθρεύσει τους Εβραίους κάτω απύ τη μύτη του (στο Lublin και 1 Σ.τ.Μ.: Σχετικά με τις προϋποθέσεις που θα έπρεπε να τηρηθούν για να κατισχύσει η παγκόσμια ειρήνη, η δικαιοσύνη, ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιω μάτων και η ελευθερία όλων των λαών μετά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο. Ανακοι νώθηκαν από τον Πρόεδρο W. Wilson στη συνεδρίαση του Κογκρέσου στις 8 Ιανουαρίοο του 1918.


3/7

αλλού) χωρίς αυτός, επέμενε, να γνωρίζει τίποτε. Όμως ο Hans Frank ήταν ένας κυκλοθυμικός και ασταθής χαρακτήρας, και με τον καιρό ξεθύμαινε το πρώτο του πάθος για μετάνοια. Η στάση που θα τηρούσε όταν θα καθόταν στο εδώλιο δύσκολα θα μπο ρούσε να προβλεφθεί. Τον κατηγορούμενο Wilhelm Frick, επίσης δικηγόρο, είχε απορρίψει ο Gilbert χαρακτηρίζοντάς τον ως «άνθρωπο που στε ρείται φαντασίας, εγωιστή και κοντόφθαλμο», με ελάχιστη αί σθηση ηθικής. Οι προθέσεις του επίσης ήταν δυσδιάκριτες. Ενώ παραδεχόταν ότι είχε βοηθήσει τον Χίτλερ να ανέβει στην αρχή, ισχυριζόταν πως δεν είχε καμιά εξουσία μετά το 1935 και ότι οι νόμοι της Νυρεμβέργης του 1936 ήταν απαραίτητοι σε μια Γερ μανία που ταλανιζόταν εξαιτίας του Εβραϊκού Προβλήματος. Η στάση του σε γενικές γραμμές ήταν κατά το πρότυπο του Γκαίρινγκ: «Κ α ι λοιπόν, τι έγινε;»Ή ταν ο μόνος που μιλούσε στον Streicher, ανέφερε ο Gilbert. Σε γενικές γραμμές ο Frick ενδιαφερόταν μόνο να περνάει καλά στη φυλακή - «ένα είδος ανύπαρ κτης προσωπικότητας». το μεγαλύτερο δείκτη νοημοσύνης (143) στον Hjalmar Schacht. Όταν το άκουσε ο Speer, εξέφρασε την αποδο κιμασία του με την παρατήρηση ότι στα αποτελέσματα συνυπο λογίστηκε και η ηλικία του Schacht. Σύμφωνα με αυτόν, ο SeyssInquart συγκέντρωνε τους περισσότερους πόντους και μετά ακο λουθούσε ο Γκαίρινγκ, ενώ ο ίδιος ο Speer κολυμπούσε στην aurea mediocritas^,16 Φιλόδοξος και αλαζονικός, ο Schacht είχε οχυρωθεί πίσω από την πεποίθηση ότι μόνο αυτός γνώριζε και έπραττε το σωστό. Έβραζε από θυμό που ήταν φυλακισμένος μαζί με τα πρωτοπαλίκαρα του Χίτλερ. Παραδεχόταν πως είχε παραβιάσει τη Συνθήκη των Βερσαλλιών, αλλά αντέτασσε το επιχείρημα ότι, από τη στιγμή που οι Σύμμαχοι έκαναν συμπαιγνία εναντίον της Γερμανίας, αυτό δεν αποτελούσε αδίκημα. Σκεπτόταν να επικα λεστεί αποσπάσματα από βιβλία, σαν το Mission to Moscow του Joseph Davies, τέως Πρέσβη των ΗΠΑ στη σοβιετική πρωτεύουσα, για να αποδείξει πως όλοι γνώριζαν το ειρηνευτικό του πρό γραμμα. Παραδεχόταν ότι είχε ανορθώσει τη γερμανική οικονο μία που κατέρρεε, αλλά όχι για πολεμικούς σκοπούς. Ο Χίτλερ ο g i l b e r t ΜΕΤΡΗΣΕ

t Σ.τ.Μ.: Χρυσή μετριότητα.

318


τον απομάκρυνε μόλις άρχισε να παρεμβαίνει στα σχέδιά του για την εξαπόλυση επιθετικού πολέμου. Μετά από αυτό, ο Schacht ισχυριζόταν -κάνοντας πρόβα τα όσα θα διατύπωνε για την υπε ράσπισή του στο Δικαστήριο- ότι είχε συνωμοτήσει εναντίον του Χίτλερ και είχε πάρει μέρος σε πολλές μηχανορραφίες με σκοπό τη δολοφονία του. Το τέλος του πολέμου τον είχε βρει έγκλειστο σε στρατόπεδο συγκεντρώσεως των Ναζί. 0 Αρχιναύαρχος Καρλ Νταίνιτς υπολειπόταν του Schacht στο δείκτη νοημοσύνης μόνο κατά λίγες μονάδες, σύμφωνα με τους υπολογισμούς του Gilbert. Τον χαρακτήριζε «έξυπνο, αρκετά έντι μο», με αλώβητη ακόμα την πίστη στην ακεραιότητα του χαρακτή ρα του, αν και είχε κλονιστεί κάπως η αυτοπεποίθησή του από τον πολύμηνο εγκλεισμό του στη φυλακή. Θεωρούσε γελοία την κατη γορία της συνωμοσίας που του είχαν προσάψει, επισημαίνοντας πως αυτός ήταν μόνο ένας Αντιπλοίαρχος (Korvettenkapitän) όταν ξέσπασε ο πόλεμος. Και πίστευε επίσης ότι και το υπόλοιπο κομ μάτι του κατηγορητηρίου δεν τον αφορούσε - δεν υποπτευόταν τη σκοτεινή πλευρά του Χίτλερ μέχρι τη στιγμή που άρχισε η δίκη. Ανησυχούσε μόνο για την κατηγορία ότι είχε διατάξει τα υποβρύ χια να μην περισυλλέγουν ναυαγούς, αλλά αυτή ήταν κοινή πρακτι κή που εφαρμοζύταν επίσης και από τους Συμμάχους. Για τα πο λεμικά σχέδια, τη βύθιση του Atheniat το 1939, καθώς επίσης και για τα άλλα επεισόδια, θα έπρεπε να απολογηθεί ο Ραίντερ, αλλά βέβαια δεν είχε την παραμικρή πρόθεση να καταθέσει εναντίον του τέως αρχηγού του. Ο Albert Speer ήταν πρόθυμος να μιλήσει ξεκά θαρα γι’ αυτόν. Ο Gilbert πρότεινε πάντως να χρησιμοποιήσουν τον Speer για να «κόψουν την όρεξη» του Νταίνιτς να ορθώσει το ανά στημά του και να υπερασπιστεί τον Χίτλερ, ακολουθώντας την υπερασπιστική γραμμή του Γκαίρινγκ. Ο Αρχιναύαρχος Έριχ Ραίντερ ανήκε σε μια άλλη γενιά. Ήταν αρχηγός του Ναυτικού όταν ο Χίτλερ κατέλαβε την εξουσία και ο Φύρερ τον διατήρησε σ’ αυτή τη θέση μέχρι το 1943. Τώρα ήταν ένας «οξύθυμος γέρος, με στενόμυαλη νοοτροπία και δυσάρεστο * Σ.τ.Μ.: Πρόκειται για το πρώτο πλοίο που βυθίστηκε κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, λιγότερο από δώδεκα ώρες μετά την κήρυξή του, στις 3-9-1939. Ήταν επιβατηγό υπερωκεάνιο και μετέφερε από τη Γλασκώβη στο Κεμπέκ 1.412 άτομα από τα οποία τα 1.103 ήταν επιβάτες -οι περισσότεροι γυναικόπαιδαπου έφευγαν εσπευσμένα λόγω της κήρυξης του πολέμου. Πνίγηκαν εκατόν δώδεκα, από τους οποίους οι ενενήντα τρεις ήταν επιβάτες.


319

χαρακτήρα». Μέσα στη φυλακή της Νυρεμβέργης κρατούσε ημε ρολόγιο το οποίο τώρα ανήκει σε ιδιώτη.17 Μιλούσε λίγο, όπως ο Ες και δεν αποκάλυπτε τη στρατηγική που θα ακολουθούσε για την υπεράσπισή του. Πάντως αντάλλασσε μερικές κουβέντες με τον Στρατηγό Γιόντλ, με τον οποίο κάθονταν δίπλα δίπλα στην τραπεζαρία· απ’ αυτές φαινόταν πως οι δυο τους σκόπευαν να παρουσιάσουν έγγραφα, από τα οποία προέκυπτε ότι οι Βρετα νοί σχέδιαζαν να εισβάλουν πρώτοι στη Νορβηγία τον Απρίλιο του 1940, και ότι ο Χίτλερ τους πρόλαβε με διαφορά μερικών ωρών. Επίσης φαινόταν λογικό να ισχυρισθεί ο Ραίντερ ότι η αγγλογερμανική ναυτική συμφωνία του 1935, βάσει της οποίας η Βρετανία επέτρεπε στη Γερμανία να αναδιοργανώσει το πολεμι κό της ναυτικό μέχρι να φθάσει έως το ένα τρίτο του βρετανικού, αποτελούσε η ίδια παραβίαση της Συνθήκης των Βερσαλλιών. Ο κρατούμενος Neurath, Υπουργός Εξωτερικών εκείνη την εποχή, θα μπορούσε σίγουρα να επιβεβαιώσει αυτό το γεγονός. Ως προς το περιστατικό του Athenia, ενώ τώρα ήταν ξεκάθαρο ότι είχε βυ θιστεί από γερμανικό υποβρύχιο, ήταν επίσης γεγονός όπως προ κύπτει από τα αρχεία του Γερμανικού Επιτελείου Ναυτικού, πως αυτό ήταν κάτι που εκείνη την εποχή δεν το γνώριζαν. Έτσι ο Ραί ντερ δεν ψευδόταν όταν το αρνήθηκε. Ως προς το Περλ Χάρμπορ, ενώ από τα αποδεικτικά στοιχεία προέκυψε ότι ο Ραίντερ πίεζε τους Ιάπωνες να επιτεθούν, είναι επίσης γεγονός ότι όσα έκαναν δεν ήταν εκείνα που τους είχε προτείνει να κάνουν. Ο Gilbert αντιπαθούσε με όλο του το είναι τον τέως αρχηγύ της Νεολαίας Baldur von Schirach. Το καλύτερο που θα είχαν να περι μένουν απύ αυτύν, ήταν να τον πείσουν να κατηγορήσει τον Χίτλερ -και ίσως και τον Streicher- ως προδύτη της γερμανικής νεολαίας. «Α υτύ» έλεγε ο Gilbert «μπορεί να κανονιστεί παρασκηνιακά». Αλλά τελευταία, ο ωραιοπαθής von Schirach είχε αρχίσει να σκλη ραίνει τη στάση του. Η μητέρα του ήταν Αμερικανίδα και είχε γίνει θηρίο όταν έμαθε ότι η αμερικανική αντικατασκοπία είχε συλλάβει τη γυναίκα του Henriette και τα παιδιά του. Ο Γκαίρινγκ του είπε πως αυτύ ήταν ένας «διωγμός», που έδειχνε ότι η CIC δεν ήταν καλύτερη απύ την Γκεστάπο. Ο Γκαίρινγκ πίεσε τον Schirach, με λίγη όμως επιτυχία, να ενεργήσει ως μυστικός «αγγελιαφόρος» για να καταφέρει τον Albert Speer να επιστρέψει στο κοινό αμυ ντικό τους μέτωπο. Ο Gilbert ψυχανάλυσε επίσης τον Ernst Kaltenbrunner, τον τ έ

320


ως Obergruppenführer των SS, που είχε διαδεχθεί τον δολοφονηθέντα Ράινχαρτ Χάιντριχ, ως αρχηγός της RSHA του Χίμλερ. Είχε γεννηθεί στην Αυστρία, και το μακρύ του πρόσωπο ήταν γεμάτο ουλές από τις μονομαχίες στις οποίες είχε πάρει μέρος όταν σπούδαζε εκεί. «Απογυμνωμένος από τα αξιώματά του», έγραφε ο Gilbert, «δείχνει ένας κακομοίρης, δειλός κλαψιάρης, με συναι σθηματικά ασταθή και σχιζοφρενική προσωπικότητα, που εκδη λώνεται με έναν παρεξηγημένο από τον ίδιο εθνικιστικό ιδεαλι σμό». Σαν τον Adolf Eichmann, όταν τον συνέλαβαν μετά από δ ε καπέντε χρόνια, ο Kaltenbrunner ισχυρίστηκε νομικίστικα πως δεν ήταν υπεύθυνος για τα στρατόπεδα συγκεντρώσεως - ανήκαν στην αρμοδιότητα του Pohl, ο οποίος ήταν επικεφαλής της Οικο νομικής και Διοικητικής Κεντρικής Υπηρεσίας (Wirtschafts und Verwaltungshauptamt - WVHA) που ήταν παράλληλη της RSHA. Είχε παραλάβει τη διοίκηση από τον Χάιντριχ, όταν το φρικιαστικό σύστημα είχε ήδη αρχίσει να λειτουργεί, και ο Reichsführer Χίμλερ είχε παρακάμψει τον Kaltenbrunner δίνοντας απευθείας τις εντολές στον Adolf Eichmann που ήταν επικεφαλής του εβραϊ κού γραφείου IV-b-4 στην RSHA. 0 Eichmann, επομένως και ο Gruppenführer των SS Heinrich Müller, επικεφαλής της Amt IV στην RSHA, συνέχισαν να επιβλέπουν τις εκτοπίσεις των Εβραίων από τη Γερμανία και άλλες χώρες μετά το θάνατο του Χάιντριχ το 1942, χωρίς να δίνουν αναφορά στον Kaltenbrunner.* Στο τέλος του πολέμου, ο Kaltenbrunner είχε πέσει σε δυσμένεια επειδή ε ί χε αναγκάσει τον Χίμλερ να ακυρώσει όλες τις επιχειρήσεις εξολοθρεύσεως των Εβραίων τον Οκτώβριο του 1944. 0 Gilbert επεσήμανε την προφανή λογική αδυναμία αυτού του επιχειρήματος. Τίναζε στον αέρα τον ισχυρισμό του κρατουμέ νου ότι «δεν γνώριζε τίποτε από αυτά που συνέβαιναν». Πόσο διαφορετικός ήταν ο Arthur Seyss-Inquart, Αυστριακός και αυτός όπως και ο Kaltenbrunner. Με ήπιους τρόπους, διο πτροφόρος, πρώην δικηγόρος και αυτός, τον οποίο ο Gilbert χαρα κτήρισε λαμπρό, καλλιεργημένο διανοούμενο με δείκτη νοημοσύ νης 141, είχε αφεθεί στωικά στην τύχη του. Στο μυαλό του το Anschluss, η προσάρτηση της Αυστρίας στη Γερμανία ήταν ένα * Σ.τ.Σ.: Στα προσωπικά έγγραφα του Adolf Eichmann των ετών 1956-57 δεν γίνεται καμιά αναφορά στον Kaltenbrunner και μόνο στον Χάιντριχ και στον Müller που και τους δύο ο Eichmann σεβόταν και θαύμαζε.


321

ασήμαντο γεγονός. Σκόπευε να επικαλεσθεί επιστολές του, από τις οποίες αποδεικνυόταν ότι είχε προειδοποιήσει τον Χίτλερ για τον κίνδυνο γενικεόσεως του πολέμου, εάν εισέβαλε στην Πολω νία. Παραδέχτηκε πάντως σε συζήτηση με τον Gilbert ότι οι δραστηριότητές του ως του τελευταίου κυβερνήτη των Ναζί στην Ολλανδία «αρκούσαν για να κρεμαστεί», παρά το γεγονός ότι ε ί χε εργασθεί σκληρά για να ασκήσει μια καλοπροαίρετη διοίκηση. Οι εκτελέσεις των ομήρων, η συγκέντρωση εργατικού δυναμικού για καταναγκαστική εργασία, οι εκτοπίσεις των Εβραίων είναι δύσκολο «να δικαιολογηθούν τώρα» κατέληγε ο Gilbert. Οι υπόλοιποι ήταν μικρά ψάρια. Συντηρητικός διπλωμάτης της παλαιάς σχολής, ο Constantin von Neurath παρέμεινε Υπουρ γός Εξωτερικών όταν ο Χίτλερ πήρε εντολή σχηματισμού κυβέρ νησης επειδή το επιθυμούσε ο Πρόεδρος Χίντενμπουργκ. Περιφρονούσε τους Γκαίρινγκ και Ρίμπεντροπ, και αυτό ήταν καλό. Ήταν μέλος του «μυστικού υπουργικού συμβουλίου» που συ γκρότησε ο Χίτλερ το Φεβρουάριο του 1938. Τόνισε όμως, και ήταν αλήθεια, πως αυτό το συμβούλιο δεν συνεδρίασε ποτέ. Το μελανό σημείο εναντίον του ήταν η αποδοχή του διορισμού του ως «προτέκτορα» της Βοημίας και της Μοραβίας μετά τη στρα τιωτική κατάληψη της Τσεχοσλοβακίας το 1939. 0 ραδιοφωνικός σχολιαστής του Γκαίμπελς, ο Hans Fritzsche, μόλις και μετά βίας θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι ανήκε στην ομάδα των κατηγορουμένων της Νυρεμβέργης. 0 κυριότερος λό γος για τον οποίο καθόταν στο εδώλιο ήταν το γεγονός ότι υπήρ ξε ο μοναδικός υψηλόβαθμος Ναζί, εκτός από τον Ραίντερ, που βρισκόταν στα χέρια των Ρώσων. Θα μπορούσε να αποδείξει ότι, όταν έμαθε από τις προπαγανδιστικές εκπομπές του εχθρού γι’ αυτές τις βαρβαρότητες, ρώτησε επίσημα τους αξιωματικούς των SS και της Γκεστάπο τι συνέβαινε και ότι εκείνοι ευγενικά του απάντησαν πως όλα αυτά ήταν ψευτιές. «Τώ ρα», ανέφερε ο Gilbert, «που έβλεπε τα αποδεικτικά στοιχεία να παρουσιάζονται στο Δικαστήριο, έδειχνε πολλές φορές σημεία πλήρους συναισθη ματικής κατάρρευσης εξαιτίας της οποίας, μια ημέρα, του επ έ τρεψαν να μην παρακολουθήσει τη διαδικασία για να συνέλθει». «Θα είναι εύγλωττος», προέβλεψε ο Gilbert, «όταν θα υποστηρί ξει ότι ο ίδιος και ο γερμανικός λαός “ προδόθηκαν” · αλλά θα χρειαστεί μια εμπεριστατωμένη κατ’ αντιπαράσταση εξέταση για να αποσείσει από επάνω του κάθε υποψία προσωπικής ενοχής».

21

322


Ο οικονομολόγος Walter Funk πίστευε ότι δεν είχε κάνει τίπο τα αντικανονικό. Στηριζόταν στην υπόσχεση του Γκαίρινγκ πως θα τον κάλυπτε καταθέτοντας ότι δεν είχε κάνει τίποτε περισσό τερο από το να ακολουθεί τις εντολές για την εκτέλεση του τ ε τραετούς οικονομικού προγράμματος. Κάποτε ήταν ένας ανέμε λος, πνευματώδης τύπος, αλλά τώρα ο Gilbert αντίκριζε έναν ντροπαλύ, απελπισμένο υποχονδριακό. Το ίδιο συνέβαινε και με τον Fritz Sauckel που ήταν τέως Gauleiter της Θουριγγίας και κα τόπιν κομισάριος του Χίτλερ, αρμόδιος για το εργατικό δυναμι κό. Ήταν ένας μάλλον κουτός άνθρωπος, του οποίου το υπερασπιστικό επιχείρημα θα ήταν πως αυτός απλώς στρατολογούσε ξένους εργάτες και τους διέθετε σύμφωνα με τις εντολές του Χίτλερ. Και θα προσκόμιζε ντοκουμέντα για να αποδείξει ότι ε ί χε κάνει ό,τι ήταν δυνατόν για να εξασφαλίσει την καλή μεταχεί ριση του εργατικού δυναμικού. «Είναι ένα παράσιτο κολλημένο στον Γκαίρινγκ», επεσήμανε ο Gilbert και συμπλήρωσε για μια ακύμη φορά: «Ίσως ο Speer καταθέσει εναντίον του». γίνεται φανερύ ύτι ο Speer κρατούσε στα χέρια του την τύχη πολλών από τους συγκατηγορουμένους του, αν αποφά σιζε να συνεργαστεί. Εδώ παρατίθεται η πλήρης αναφορά του Gilbert για τον τέως Υπουργό Εξοπλισμού. απ’

ΟΛΑ ΑΥΤΑ

(α) Περιγραφή χαρακτήρα: Αν και βασικά είναι υλιστής, χωρίς κοινωνι κές ευαισθησίες και χωρίς φαντασία, φαίνεται να δια θέτει κάποια εντιμότητα πνεύματος και ηθικό σθένος. (Δείκτης νοημοσύνης 127) (β) Η στάση του απέναντι στη δίκη και η υπερασπιστική τακτική του: Ε ί ναι ο μόνος που υποστηρίζει από την αρχή την κοινή υπαιτιότητα των αρχηγών των Ναζί, του ίδιου συμπεριλαμβανομένου, επειδή υποστή ριξαν μια πολιτική που είχε ως αποτέλεσμα καταστροφές και δολο φονίες, έστω και αν τα κίνητρα του ίδιου ήταν αθώα. Η δική του υπαιτιότητα έγκειτα ι στο γεγονός ότι έδειξε τυφλή πίστη στον Χ ίτ λερ, μέχρι που διαπίστωσε ότι ήταν ένας καταστροφικός μανιακός ήταν πολύ αργά όμως για να κάνει κάτι αποτελεσματικό. Θα αποδε χθεί την ενοχή του και θα προσπαθήσει να α ποδείξει πόσο διεφθαρ μένη ήταν η ναζιστική διοίκηση γύρω του. Έ χει προετοιμάσει ερωτή σεις για τους μάρτυρες του που θα έχουν ως σκοπό να αποδείξουν ότι η πολεμική βιομηχανία παραβίασε εβδομήντα σημεία του νόμου και θα επικαλεσθεί και άλλα επιβαρυντικά αποδεικτικά στοιχεία.


313

Μετά θα αποκαλύψει πώς συνωμότησε να σκοτώσει τον Χίτλερ και να παραδώσει τους Μπόρμαν, Χίμλερ, Γκαίρινγκ και Κ άιτελ στους Συμμάχους. Και η δικαιολογία γ ι’ αυτές του τις πράξεις θα είναι η κα ταστρεπτική μανία που κατέλαβε τον Χ ίτλερ όταν ήταν πλέον φανερό ότι ο πόλεμος είχε χαθεί. 0 Speer παρουσιάστηκε στον Φύρερ και υπ έ βαλε την παραίτησή του, τον Ιανουάριο του 1945. Τότε ο Χ ίτλερ του είπ ε ότι, αν οι Γερμανοί δεν μπορούν να κερδίσουν τον πόλεμο, τότε δεν τους αξίζει να ζουν. Γ ι’ αυτό το γεγονός, και για την αντίθεσή του με τον Χίτλερ, διέθετε αποδεικτικά στοιχεία, τα οποία θα παρουσίαζε στο Δικαστήριο αν του το επέτρεπαν. Δεν θα χρειαστεί να εξετασθεί κατ’ αντιπαράθεση για να υπερα σπιστεί τον εαυτό του, αλλά μπορεί να κληθεί να καταθέσει εναντίον των Γ καίρινγκ, Κάιτελ και γενικά της ηγεσίας των Ναζί. (Θα κατέθετε πάντως ότι ο Χ ίτλερ πίστευε ότι ο Schacht δεν συμφωνούσε με τα σχέ διά του για την εξαπόλυση επιθετικού πολέμου.) Μεταξύ άλλων είχε εκφράσει τη γνώμη, ως ειδικός, ότι οι Γερμανοί θα είναι τυχεροί αν κα ταφέρουν να εξασφαλίσουν ένα στοιχειώδες επίπεδο ζωής για τα προ σεχή δέκα χρόνια, και αυτή η κατάσταση είναι αποτέλεσμα της παρά τασης της εμπόλεμης κατάστασης από τον Χ ίτλερ και δεν θα πρέπει να κατηγορούν το στρατό κατοχής των Συμμάχων για τη δυσάρεστη θέση τους. Αγωνιά μήπως δώσει την εντύπωση ότι τα λ έει αυτά για να γλιτώσει το τομάρι του και θα αποδεχθεί ασμένως το μερίδιο του στην κοινή ευθύνη, για τί είχε την εμπιστοσύνη του Χ ίτλερ και δεν τη χρησι μοποίησε για να αποτρέψει εγκαίρως την καταστροφή. Η πικρία του μπορεί να γίνει κατανοητή στο μέτρο που αφορά την καταστροφή του αρχιτεκτονικού του έργου και την προδοσία της τυφλής πίστης του από έναν άνθρωπο που είχε τη μανία της καταστροφής.

0 Robert H. Jackson δύσκολα θα μπορούσε να βρει καλύτερο μάρτυρα κατηγορίας και ήταν ατυχία που ο άνθρωπος αυτός έβραζε τώρα στο ίδιο ζουμί με τους άλλους κατηγορουμένους.

Όλοι πλέον είχαν μπει στη ρουτίνα της δίκης. Το Δικαστήριο συνεδρίαζε πέντε ημέρες την εβδομάδα και μερικές φορές και τα πρωινά του Σαββάτου. Διέκοπτε για δύο ώρες το μεσημέρι και οι κρατούμενοι οδηγούνταν στα δωμάτια του επάνω ορόφου για να γευματίσουν.

324


Ο Andrus στην αρχή απαγόρευε στους κρατουμένους να συζη τούν μεταξύ τους κατά τη διάρκεια αυτού του κοινού γεύματος. Ο Gilbert πίστευε ότι αυτό ήταν λάθος και του είπε πως αν τους επέτρεπε να συνομιλούν, θα έδινε την ευκαιρία σε αυτούς που ανήκαν στην ομάδα των αντι-Γκαίρινγκ και αντι-Χίτλερ να ενισχύσουν τη θέση τους επηρεάζοντας ο ένας τον άλλο. Οι Δυνάμεις των υποστηρικτών του Γκαίρινγκ κρατούνταν χωριστά. «Ε ίμ α ι πανταχού παρών» ανέφερε ο Gilbert στον Jackson. Πρότεινε επ ί σης να προβάλουν το «φιλμ με τις θηριωδίες» που είχε μοντάρει το OSS, στην πτέρυγα των μαρτύρων μέσα στη φυλακή, για να τους κλονίσουν το ηθικό πριν τους σύρουν στην αίθουσα του Δικα στηρίου για να καταθέσουν. «Έχω κατά νου ανθρώπους σαν τον Στρατάρχη Milch», έγραφε ο Gilbert, «ο ι οποίοι κάτω από κανονι κές συνθήκες θα είχαν φοβερά πράγματα να καταμαρτυρήσουν εναντίον του Γκαίρινγκ, αλλά τώρα έχουν σοβαρά παράπονα ενα ντίον των Συμμάχων εξαιτίας του τρόπου που τους μεταχειρίζο νται ως κρατουμένους. Τη γραμματέα επίσης του Ες, την φροϋλάιν Sperr, φανατική Ναζί η οποία επιμένει πως οι Ναζί δεν έκα ναν κανένα κακό και ότι όλα είναι έργο της προπαγάνδας, (και) άλλους στρατιωτικούς που πιστεύουν ότι η τιμή της Βέρμαχτ, παρ’ όλο που υπάκουε στον Χίτλερ, δεν κηλιδώθηκε».18 Ο Gilbert αργότερα δημοσίευσε σε βιβλίο το μεγαλύτερο μέρος των ερευνών που διεξήγαγε στη φυλακή.19 Μόνο δύο θέματα περικόπηκαν πριν τη δημοσίευση, μετά από συμβουλή του Bill Jackson: Μια παρατήρηση του Baldur von Schirach που δήλωνε ότι το διαβόητο φυλλάδιο θρησκευτικού περιεχομένου του Henry Ford The Eternal Jew (Ο Αιώνιος Εβραίος) είχε βοηθήσει πολύ για την έξαρση του αντισημιτισμού στην Ευρώπη -ο Ford ζούσε ακό μη και ήταν πασίγνωστος για τη δικομανία του- και η αποκάλυψη του Στρατηγού Γιόντλ ότι αυτός, και ο αρχηγός του Επιτελείου του Αϊζενχάουερ, ο Walter Bedell Smith, είχαν συμφωνήσει το Μάιο του 1945, να καθυστερήσει για 48 ώρες η στιγμή που θα άρ χιζε να ισχύει η πράξη της άνευ όρων παράδοσης, για να μπορέ σουν οι Γερμανοί να αποσύρουν 700.000 στρατιωτικούς και αμέ τρητα γυναικόπαιδα από τη ρωσική ζώνη. Καθώς ο Bedell Smith ήταν τώρα Πρέσβης των ΗΠΑ στη Μόσχα, αυτή ήταν μια ενόχληση από την οποία οι νομικοί θέλησαν να τον απαλλάξουν.20 Μερικές φορές φαινόταν ότι όσο περνούσαν οι ημέρες, η δίκη της Νυρεμ βέργης μπέρδευε όλο και περισσότερο τον ιστό της αράχνης.

16 ΣΚΑΒΟΝΤΑΣ ΤΟ ΛΑΚΚΟ ΤΟΥ ΓΚΑΙΡΙΝΓΚ

τ ι ς η ν ω μ ε ν ε ς π ο λ ιτ ε ί ε ς , όσο παρατεινόταν η δίκη τόσο μ ε γάλωνε και η- αγανάκτηση του κοινού. Οι εβδομάδες περ νούσαν, και στον ορίζοντα δεν φαίνονταν σημάδια ότι κάποτε θα τελείωνε. 0 Σοβιετικός Δικαστής Στρατηγός Nikitchenko έστειλε ένα γράμμα σε όλους τους συναδέλφους του, εκφράζοντας την ανησυχία του για τις καθυστερήσεις και τις αρνητικές επιπτώσεις που είχαν στην κοινή γνώμη.1 Οι μήνες περνούσαν με τις μουχλιασμένες νομικές διαδικα σίες, τα άφθονα ποτά και το καλύ φαγητό και, τόσο οι δικαστές όσο και οι κατήγοροι, είχαν αρχίσει να κουράζονται. Το πάθος τους για πνευματική εργασία μετριάστηκε. Ο ένας θεωρούσε πλέον τον άλλον εκνευριστικύ. Διαβάζουμε στις προσωπικές τους σημειώσεις, ιστορίες για ατελείωτες βραδιές παρέα με ένα ποτή ρι και για δεξιώσεις που γίνονταν με κάθε ευκαιρία. 0 Sir David Maxwell Fyfe, ο Βρετανός κατήγορος παρέθεσε μια δεξίωση στις 6 Φεβρουάριου του 1946, προς τιμήν του Auguste Champetier de Ribes, του ηλικιωμένου Γάλλου κατηγόρου που έφθασε για να αντικαταστήσει τον Frangois de Menthon και, τελείως άκομψα, προσκλήθηκαν στο γλέντι οι Βρετανοί και οι Αμερικανοί δικα στές.2 0 δωσίλογος Γάλλος Πρωθυπουργός Πιέρ Λαβάλ, είχε κρα τήσει τον de Ribes έγκλειστο επί δεκαοκτώ μήνες σε φυλακή μαζί

Σ

326


με τους πρώην Υπουργούς Leon Blum και Edouard Herriot, αλλά παρ’ όλα αυτά, όπως παραδεχόταν και ο ίδιος, οι αντίπαλοί του, του είχαν επιφυλάξει μια σχετικά άνετη ζωή στη φυλακή. Και το πανηγύρι συνεχιζόταν. Μετά από δύο εβδομάδες, ο Δ ι καστής Biddle πήγε στη χοροεσπερίδα που οργάνωσαν οι Ρώσοι για να γιορτάσουν τη Μέρα του Κόκκινου Στρατού και τη βρήκε πολύ «χαρούμενη και διασκεδαστική».3 Στις 12 Φεβρουάριου ο Robert Jackson, ο επικεφαλής των Αμερικανών κατηγόρων, οργά νωσε ένα δείπνο στο οποίο και πάλι κάλεσε όλους τους δικαστές. 0 Δικαστής Biddle, που πλέον δεν είχε φιλικές σχέσεις με τον Jackson, θεωρούσε αυτή την ιστορία βαρετή - μεγάλη δόση από αυτό που αποκαλούσε πολύ κακό για το τίποτα , «μ ε την κυρία (Elsie) Douglas να βγάζει διαπεραστικές μικρές κραυγές ευχαρί στησης και να κοκκινίζει μέχρι τα αυτιά στην προσπάθειά της να υποδυθεί τη μεγάλη κυρία κουνώντας με χάρη τους αγκώνες της». Ο Jackson έβγαλε ένα λόγο με «συναισθηματικές αναφορές στην “ πρωτοπόρο” δουλειά των κατηγόρων -λίγοι “ βετεράνοι” απέμειναν- λες και είχαν καταλάβει έναν λόφο στον πόλεμο... μια τρομερή δουλειά». «Αγαπημένη μου, ο Bob», έλεγε ο Biddle σε ένα μάλλον δηλη τηριώδες γράμμα προς τη γυναίκα του, η οποία δεν είχε καταφέ ρει ακόμη να έλθει κοντά του «όσο πάει γίνεται -ή μάλλον έχει γίνει- όλο και πιο μυγιάγγιχτος. Το μυαλό και το πνεύμα του θυ μίζουν κάπως το πρόσωπο και το σώμα του όπως ήταν πριν από δύο χρόνια, όταν δεν τα φώτιζε αυτό το εξαιρετικό πνευματικό φως... Και φοβάμαι πως έτσι θα εξακολουθήσει να είνα ι».4 0 Biddle δεν έτρεφε περισσότερη εκτίμηση για τους συναδέλ φους του δικαστές. «Στην έδρα συνωστίζονται ανίκανοι άνθρω ποι», έγραφε, καθώς οι Ρώσοι προσπαθούσαν να τα βγάλουν π έ ρα με τις κατηγορίες που εκτοξεύθηκαν εναντίον τους στις 13 Φεβρουάριου, για βασανιστήρια και δολοφονίες κρατουμένων. « 0 Lawrence δεν έχει δική του γνώμη για κανένα θέμα και δεν προσφέρει τίποτε στην υπόθεση, αλλά με τη δική μου βοήθεια και του Birkett θα ασκήσει τα καθήκοντά του στην προεδρία επιτυχώς. Και οι Γάλλοι επίσης δεν κάνουν τίποτε. 0 Falco, (ο Γάλ λος αναπληρωτής) είναι μία από τα ίδ ια ».5 «Κέρδισα μια ακόμη νίκη σε μια τρίωρη συζήτηση κεκλεισμένων των θυρών χθες το βράδυ», έγραφε ο Biddle στις 13 Μαρτίου, «εναντίον της ρωσι κής ισχυρογνωμοσύνης και κακοπιστίας και της βρετανικής ασά

ΣΚΑΒΟΝΤΑΣ ΤΟ ΛΑΚΚΟ ΤΟΥ ΓΚΑΙΡΙΝΓΚ

327

φειας, ακόμη και εναντίον του Birkett. Στην πραγματικότητα, εγώ ρυθμίζω τα πράγματα, έχω κερδίσει μόνος μου σε όλα τα σημεία εκτός από τον Parker, που συχνά είναι μια σκέτη πληγή και τον Herb (Wechsler) που είναι σπουδαίος. Δεν βοηθάει πολύ στο Δικαστήριο, όμως. Τους λείπει η ευστροφία όπως τους λείπει και το θάρρος».6 «Το πιο ενδιαφέρον μέρος της δίκης έχει αρχίσει», έγραφε στη γυναίκα του ο Biddle στις 24 Φεβρουάριου, λέγοντάς της πόσο θα ’θελε να μπορούσε να έλθει στη Νυρεμβέργη, να απολαύσει το θέ αμα: «Θα καταθέτει ο Γκαίρινγκ επί μία εβδομάδα ή ίσως επί δ έ κα ημέρες - και μετά οι Ες, Κάιτελ, Ρίμπεντροπ κλπ .».7 Μετά από αυτά, το τέλος της δίκης φαινόταν να απομακρύνε ται όλο και περισσότερο. Αν άφηναν κάθε κατηγορούμενο να κα ταθέτει επί μια εβδομάδα, η δίκη θα παρατεινόταν άλλους πέντε μήνες και ακόμη δεν θα είχαν αρχίσει οι αντικρούσεις. Και μετά θα άρχιζε η αποδεικτική διαδικασία για τις εγκληματικές οργανώ σεις -ο αγαπημένος «μπαμπούλας» του Jackson- ύστερα οι τελι κές αγορεύσεις και τέλος, θα έπονταν εβδομάδες σε αναμονή μ έ χρι να συντάξει το Δικαστήριο την απόφασή του. Η γυναίκα του Δικαστή Biddle του έγραψε ότι λυπόταν που δεν θα μπορούσε να έλθει στη Νυρεμβέργη, αλλά οι πόνοι στην πλάτη δεν της επέτρε παν ακόμη να ταξιδέψει. Στις 5 Μαρτίου, ο Biddle της έγραψε για μια ακόμη φορά: «Πίνω υπερβολικά, κοιμάμαι ελάχιστα και δου λεύω πάρα πολύ. Η απάντηση σε όλα αυτά είναι ότι σε επιθύμη σα».8 Στα μέσα Μαρτίου, ο Δικαστής Biddle είχε απηυδήσει τ ε λείως. Η γυναίκα του δεν είχε έλθει ακόμη. Απέκλειε την πιθανό τητα να ταξιδέψει εξαιτίας των προβλημάτων στην πλάτη της και ο δικαστής της έστελνε γράμματα προσπαθώντας να τη μεταπείσει. Και όλα αυτά φυσικά αποσπούσαν την προσοχή του από την υπόθεση. Για διάφορους λόγους το σύνολο των δικαστών βιαζόταν να τ ε λειώνει αυτή η υπόθεση. 0 Biddle πίστευε πως η δίκη θα τελείωνε μέσα στον Ιούλιο. 0 Sir Norman Birkett ήταν περισσότερο απαι σιόδοξος, υπολογίζοντας ότι θα συνεχιζόταν τουλάχιστον και τον Αύγουστο. 0 Biddle σκεπτόταν πως ίσως η υπεράσπιση κατέθετε κάποια στιγμή τα όπλα βλέποντας ότι δεν μπορούσε να ανατρέψει τα αποδεικτικά στοιχεία - «πράγμα που ήταν και η αλήθεια».9 Αυτή την τελευταία φράση την έγραψε μια ημέρα πριν αρχίσει να απολογείται ο Γκαίρινγκ.

328


Ο r e i c h s m a r s c h a l l Γκαίρινγκ, ποντάροντας έξυπνα στο ότι όσο περισσότερο κρατούσε η δίκη τόσο μεγαλύτερη ήταν η πιθανύτητα οι τέσσερις Δυνάμεις που αποτελούσαν την κατηγορούσα αρχή να έχαναν τη συνοχή τους, έκανε ό,τι μπορούσε για να την παρατεί νει. Και επιπλέον, προσπαθούσε να μεταβάλει τη δίκη σε μια εξαι ρετικά ενοχλητική προπαγάνδα εναντίον των Συμμάχων. Προσπά θησε να πείσει για το σκοπό αυτό τον Egon Kubuschok, συνήγορο υπεράσπισης του Υπουργικού Συμβουλίου του Ράιχ να ζητάει όλο και περισσότερους μάρτυρες. Όμως οι δικηγόροι δεν ενδιαφέρονταν πια για το καλό όνομα του ανύπαρκτου πλέον Ράιχ. 0 Kubuschok, που ενδιαφερύταν μύνο για τα συμφέροντα των πελα τών του, κάλεσε μύνο έναν μάρτυρα υπεράσπισης για το Ράιχ.10 Καθώς η δίκη έμπαινε στην πιο κρίσιμη φάση της, ο ψυχίατρος δρ. Gilbert είπε στον Jackson ύτι ο Γκαίρινγκ θα ήταν ο μεγαλύτε ρος τους πονοκέφαλος. Αλλά βέβαια, ο Αμερικανός επικεφαλής των κατηγόρων δεν είχε ανάγκη από τέτοιου είδους προειδοποιή σεις. 0 δείκτης νοημοσύνης του Reichsmarschall (138) ήταν τυπι κά κατώτερος μόνον από του Schacht (143) και του Seyss-Inquart (141). 0 δρ. Gilbert είχε υποβάλει μυστικά στον Jackson μια ανά λυση σε βάθος της προσωπικότητας του Γκαίρινγκ - σχετικά με τις αντοχές και τη σχεδιαζόμενη υπερασπιστική τακτική του, κα θώς και την αχίλλειο πτέρνα του. Αποκαλούσε τον Γκαίρινγκ επ ι θετικό, εξωστρεφή, αδίστακτο τυχοδιώκτη και κυνικό ρεαλιστή, έναν άνθρωπο που πίστευε ύτι οι διεθνείς σχέσεις δεν ήταν τίποτα περισσότερο από ένα παιχνίδι αντιτιθέμενων προσωπικών συμφε ρόντων «στα οποία ο ευφυής και δυνατός (όπως εκείνος) παίζει πρωταγωνιστικό ρόλο». «Ο ι νικητές», ο Gilbert μετέφερε τα λό για του Γκαίρινγκ, «θα είναι πάντα οι δικαστές και οι ηττημένοι, οι κατηγορούμενοι». Και δεν σταματούσε να διατυμπανίζει στους συγκατηγορουμένους του την επικίνδυνη αντίληψη ότι, από τη στιγμή που η Γερμανία ήταν κάποτε κυρίαρχη χώρα και ο Φύ ρερ ο ηγεμύνας της, το Δικαστήριο δεν έχει καμιά δικαιοδοσία επάνω τους. Όταν ο Gilbert του ανέφερε κάτι για επιθετικούς πολέμους με ιμπεριαλιστικούς στόχους, η αντίδραση του Γκαίρινγκ ήταν: «Μα τι μου λέτε τώρα! Η Αμερική, η Αγγλία και η Ρωσία, ύλες είχαν πράξει τα ίδια ακριβώς για να προωθήσουν τις εθνικές τους φ ι λοδοξίες· όταν όμως η Γερμανία το έπραξε, θεωρήθηκε έγκλημα - επειδή νικηθήκαμε».

ΣΚΑΒΟΝΤΑΙ ΤΟ ΛΑΚΚΟ ΤΟΥ ΓΚΑΙΡΙΝΓΚ

329

Σκόπευε να αποδείξει πως ήταν κατά του πολέμου εναντίον της Βρετανίας και ότι προσπάθησε, πίσω από την πλάτη του Χ ίτ λερ, να διαπραγματευτεί με τον Λόρδο Halifax· πως θεωρούσε την Επιχείρηση μ π α ρ μ π α ρ ο ς α , την επίθεση δηλαδή κατά της Ρω σίας, πρόωρη, αν και αναπόφευκτη αργά ή γρήγορα. Τα αδύνατα σημεία στην επιχειρηματολογία του Γκαίρινγκ ήταν δύο, σύμφω να με τον Gilbert: οι θηριωδίες των Ναζί και η δική του πλεονεξία για πλούτη και θησαυρούς τέχνης, που και τα δύο αμαύρωναν την υστεροφημία του ως ήρωα, πατριώτη και ιδανικού αξιωματικού. Γι’ αυτό ο Γκαίρινγκ θα έριχνε το βάρος σε άλλες προφανείς αδι κίες, όπως οι Βερσαλλίες. Θα ισχυριζόταν ότι είχε απορρίψει τις ιστορίες για τις θηριωδίες των Ναζί σαν αποκυήματα φαντασίας· ποτέ δεν είχε διατάξει, είναι βέβαιο, κάτι τέτοιο - και πάλι για το ίδιο θέμα: «Δεν είναι οι Ρώσοι οι μόνοι ειδικοί για μαζικές δολο φονίες;» Έ λεγε πως είχε «αποδείξεις» ότι είχαν διαπράξει πολ λές από τις θηριωδίες για τις οποίες κατηγορούσαν τους Γερμα νούς -προφανώς αναφερόταν στις σφαγές του Katyn και του Babi Yar1- και υπαινίχθηκε πως υπήρχαν στη Γενεύη φωτογραφίες και αναφορές που τα αποδείκνυαν όλα αυτά. Ως προς τους θησαυ ρούς τέχνης, τους είχε αγοράσει νόμιμα και θα παρουσίαζε παρα στατικά για να το αποδείξει. 0 δρ. Gilbert ανέφερε όλα αυτά τα εμπιστευτικά δεδομένα προς τον Jackson και συνιστούσε: «Να ερωτηθεί (ο Γκαίρινγκ) με ποιο τρόπο απέκτησε έργα τέχνης, αξίας δισεκατομμυρίων μάρ κων από όλες τις χώρες· γιατί δεν διέταξε έρευνα όταν έφθασαν σ’ αυτόν αναφορές για θηριωδίες- αν υπολόγισε τις απώλειες των εκατομμυρίων Γερμανών όταν προετοίμαζαν τον πόλεμο». Αυ τές οι ερωτήσεις κατά τη γνώμη του Gilbert, θα τον έκαναν να χάσει την αυτοπεποίθησή του. 0 δρ. Gilbert πρότεινε διάφορες τακτικές -που σήμερα θα τις χαρακτηρίζαμε «βρόμικα » κόλπα- για να κλονίσει το ηθικό του f Σ.τ.Μ.: Πρόκειται για την πιο συγκλονιστική σφαγή του πολέμου που δια δραματίστηκε στην ομώνυμη χαράδρα κοντά στο Κίεβο. Όταν οι Γερμανοί κατέλαβαν την πόλη στα μέσα Σεπτεμβρίου του 1941, μέσα σε λιγότερο από ένα διήμερο (στις 29 και 30 του ίδιου μήνα) συγκέντρωσαν στο Babi Yar γύρω στους 34.000 Εβραίους, άνδρες, γυναίκες και παιδιά. Τους εκτέλεσαν με πυ ροβόλα όπλα και τους πέταξαν, πεθαμένους και μισοπεθαμένους, τον ένα πάνω στον άλλο μέσα στη χαράδρα. Ελάχιστοι κατάφεραν να σωθούν γλι στρώντας ανάμεσα στα πτώματα.

330


Γκαίρινγκ και για να μειώσει την επιρροή του στους υπόλοιπους κατηγορουμένους: όπως να μην του επιτρέπουν πια να κάθεται μαζί με τους συγκρατουμένους του στο τραπέζι όπου έτρωγαν το μεσημεριανό τους. Επειδή είχε ανατραφεί σε μια κοινωνία όπου στα επαγγελματικά γεύματα γίνονταν όλα τα λαδώματα και όλες οι κομπίνες, αυτό ίσως να ήταν το πιο διαβολικό σενάριο που θα μπορούσαν να εφαρμόσουν εις βάρος του οι Αμερικανοί. Ακολουθώντας τις υποδείξεις του Gilbert, ο Jackson έπεισε τον Sir David Maxwell Fyfe και τους άλλους επικεφαλής των κατηγό ρων να συμφωνήσουν να χωριστούν οι κρατούμενοι σε ομάδες κατά τη διάρκεια του μεσημεριανού γεύματος και να βάζουν σε χωριστό τραπέζι μόνους τους Γκαίρινγκ και Streicher για να μην επηρεάζουν τους υπόλοιπους. Φυσικά οι συνήγοροι δεν είχαν κα νένα λόγο σ’ αυτό το θέμα. «Σας γνωστοποιείται», ανακοίνωσε ο διοικητής της φυλακής Andrus στους κρατουμένους στις 16 Φεβρουάριου, «ό τι ούτε το Δικαστήριο ούτε καμιά άλλη αρχή ζήτησαν να βρίσκονται σε συ νεχή επικοινωνία οι κρατούμενοι μεταξύ τους».11 Ο καινούργιος κανονισμός άρχισε να ισχύει μετά από δύο ημέ ρες. Ο Speer ήταν περιχαρής για την απομόνωση του Γ καίρινγκ και ο δρ. Gilbert βρήκε τον Reichsmarschall αποθαρρημένο και φοβισμένο σαν εγκαταλελειμμένο παιδί. Μετά από λίγες ημέρες ανέφερε στον Jackson: «Τ α αποτελέσματα του διαχωρισμού των κρατουμένων και της απομόνωσης του Γκαίρινγκ θα επιδράσουν ευνοϊκά στην εξέλιξη της δίκης». 0 Γκαίρινγκ σημείωσε τη νέα ταλαιπωρία που του επιφύλαξε ο Συνταγματάρχης Andrus, ο διοικητής της φυλακής με το γυαλι στερό κόκκινο κράνος, και ορκίστηκε μέσα του να τον εκδικηθεί. 0 κουρέας της φυλακής, ένας τέως αεροπόρος, που υπηρετούσε σε μια μονάδα διαβιβάσεων της Λουφτβάφε, είπε στους άλλους κρατουμένους ότι ο Reichsmarschall έβριζε με ακατονόμαστα επίθετα τους Αμερικανούς και ειδικά τον Andrus, που τον αποκαλούσε «ο πυροσβέστης».12 περίμεναν ο Γκαίρινγκ -κα ι όλοι στο Δικαστήριοπλησίαζε. Σαν τον αθλητή που μόλις ολοκλήρωσε την προπόνησή του, ο Jackson ήταν έτοιμος για τον κορυφαίο του άθλο. Είχε κά νει τα πάντα για να αποθαρρύνει, να πληγώσει και να κάμψει την αυτοπεποίθηση του Γ καίρινγκ, του οποίου βέβαια είχε μειωθεί η Η ή μ ερα ΠΟΥ

ΣΚΑΒΟΝΤΑΙ ΤΟ ΛΑΚΚΟ ΤΟΥ ΓΚΑΙΡΙΝΓΚ

331

αντίσταση μετά από τόσους μήνες αυστηρού εγκλεισμού, υπό συνθήκες λιμοκτονίας που είχαν ως αποτέλεσμα να ελαττωθεί το βάρος του απύ τα εκατόν είκοσι κιλά στα ογδόντα τέσσερα. Ήταν πενηντατριών ετών, αλλά έπρεπε να εκπληρώσει μια απο στολή: Πίστευε πως θα μπορούσε να χειριστεί την υπύθεση κα λύτερα απ’ αυτόν τον ποτισμένο με ουίσκι επαρχιακό Αμερικανό δικηγόρο. Ενώ οι δικαστές και οι κατήγοροι καλοπερνούσαν, οι μήνες του εγκλεισμού και της κακής διατροφής, στα όρια της λ ι μοκτονίας, δεν είχαν καταφέρει καθόλου να κάμψουν τον Γκαί ρινγκ. Αντίθετα τον είχαν ενδυναμώσει και του είχαν δώσει το χρόνο να συλλογιστεί, να τακτοποιήσει τις σκέψεις του και να οξύνει το πνεύμα του. Στις 6 Μαρτίου συνάντησε στο διάδρομο της φυλακής τον παλιύ του εχθρό, τον Στρατάρχη Erhard Milch. Τον είχαν φέρει από την Αγγλία με την ελπίδα ότι θα κατέθετε εναντίον του Speer, και ο τέως Αρχηγός του Επιτελείου της Αε ροπορίας παραξενεύτηκε που είδε τον Γ καίρινγκ τόσο λεπτό και σε καλή φόρμα. Αν και ήταν δεμένοι με χειροπέδες με τους φύ λακες που τους συνόδευαν, οι δύο αξιωματικοί της Λουφτβάφε αντάλλαξαν χαιρετισμό, παρ’ όλο που αυτό απαγορευόταν.13 Η επίθεση εναντίον των μαρτύρων του Γκαίρινγκ άρχισε μετά από δύο ημέρες, την Παρασκευή 8 του μήνα, με τον δουλοπρεπή αρχηγό του γραφείου του Γκαίρινγκ, τον Στρατηγό Karl Boden schatz στο βήμα των μαρτύρων. 0 Jackson τον έκανε σκύνη. «Π ερίμενε να δεις τι έχει να γίνει ύταν θα καταθέσω εγώ», καυ χιόταν ο Γκαίρινγκ στον δρ. Gilbert μετά, καθώς έπαιρνε, με χέ ρι που έτρεμε, το τσιγάρο που του πρόσφερε. Κατύπιν έφεραν τον Milch. Ανέβηκε στο βήμα των μαρτύρων και άρχισε να κατα θέτει θαρραλέα υπέρ του Reichsmarschall - κάνοντας θηρία τους Αμερικανούς που για άλλο σκοπό τον είχαν φέρει από την Αγγλία. Πίσω στο κελί του, ο Milch κατέγραφε στο ημερολόγιό του τις εντυπώσεις του από το Δικαστήριο: Ορκίστηκα. Όλοι φορούσαν ακουστικά· μετά με εξέτασε ο συνήγορος (υπεράσπισης) Stahmer... Όταν με ρώτησαν για τη συμπεριφορά του Γκαίρινγκ προς τους αιχμαλώτους πολέμου, ο Jackson παρενέβη: «Δ είξα μ ε μεγάλη υπομονή, αλλά αυτό υπερβαίνει τα όρια. Ενίσταμ α ι!» Το Δικαστήριο δέχτηκε την ένσταση και ο κακομοίρης ο Stahmer ταράχτηκε, μου έκανε μια ακόμη σύντομη ερώτηση, και κάθισε.

332


Το Δικαστήριο διέκοψε για το σαββατοκύριακο. «Ο ι περισσότε ροι από τους κατηγορουμένους ήταν καταβεβλημένοι» παρατή ρησε ο Milch. «Τη στιγμή που οδηγούσαν τον Γ ιόντλ έξω από την αίθουσα του Δικαστηρίου, είδα τα μάτια του γεμάτα δάκρυα».14 Τη Δευτέρα 11 του μήνα, ο Jackson εξέτασε και αυτός τον Milch. Κανείς δεν περιόρισε τον αριθμό των ερωτήσεων του επ ι κεφαλής των κατηγόρων, αλλά αυτό ήταν ένα από τα δικαιώματα των νικητών. Πολλές από τις ερωτήσεις αφορούσαν ελάχιστα έως καθόλου το κατηγορητήριο. Ο Jackson κατανάλωσε αρκετό χρόνο προσπαθώντας να συλλάβει το Στρατάρχη να λέει κάποιο ψέμα σχετικά με την καταγωγή του. 0 δρ. Robert Kempner, παλαιός εχθρός του Γκαίρινγκ, είχε δώσει κρυφά στον Jackson ένα σημείω μα στο οποίο έγραφε: «Ο Milch θεωρήθηκε εκατό τοις εκατό Άριος με παρέμβαση του Γκαίρινγκ, παρά το γεγονός ότι ο πατέ ρας του ήταν Εβραίος». Δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία πως ο μα καρίτης ο πατέρας του Στρατάρχη, ο Anton Milch ήταν Εβραίος.* Ο φυσικός του πατέρας, εντούτοις, ήταν κάποιος άλλος, θείος της μάνας του από την πλευρά της μητέρας της. Αντιμέτωπος με το τραγικό δίλημμα μεταξύ του να αποδεχθεί την άδικη κατηγορία ότι ήταν ημιεβραίος ή να αποκαλύψει ότι ο ίδιος και τα αδέλφια του ήταν καρπός των αιμομικτικών σχέσεων της μητέρας του -που εκείνη την εποχή ζούσε ακόμη και του είχε δώσει κρυφά στο χέρι μια αμπούλα κυανίου κατά τη διάρκεια της τελευταίας τους συνάντησης- ο Milch κατάπιε τη γλώσσα του και δεν είπε τίποτε. JACKSON: Δεν γνωρίζατε ότι τα διατάγματα που απέκλειαν τους Εβραίους και του ημιεβραίους από αξιώματα είχαν εκδοθεί από τον Γκαίρινγκ; MILCH: Όχι, δεν το ήξερα. Απ’ όσο γνωρίζω τα διατάγματα αυτά εκδίδονταν από το Υπουργείο Εσωτερικών, που ήταν αρμόδιο. JACKSON: Α! θέλετε να π είτε ότι δεν είχατε προβεί σε ορισμένες ενέργειες για να αποφύγετε εσείς ο ίδιος τις συνέπειες αυτών των διαταγμάτω ν;

Ο Milch στάθηκε για λίγο σιωπηλός έτσι ώστε να σκεφθεί με ποιο τρόπο θα απαντούσε, και μετά αποκρίθηκε: * Σ.τ.Σ.: Ευχαριστίες στις λεπτομερείς έρευνες του Καθηγητή Klaus Herrmann του Πανεπιστημίου του Montreal στα οικογενειακά αρχεία και στα εβραϊκά αρχεία στο Μπρεσλάου.


333

Όχι. Καταλαβαίνω σε τ ι αναφέρεσθε. Αυτό ήταν ένα θέμα που είχε ξεκαθαριστεί πριν από πολλά χρόνια. JACKSON: Πόσα χρόνια πριν είχε ξεκαθαριστεί; MILCH: Απ’ όσο γνωρίζω από το ’33. JACKSON: Από το 1933 - μόλις δηλαδή ήλθαν στην εξουσία οι Ναζί! MILCH: Σωστά. JACKSON: Και τότε ήταν που ο Γκαίρινγκ -α ς μην έχουμε παρανοή σεις πάνω στο θέμ α - ο Γκαίρινγκ σας έκανε, όπως το λέτε εσείς, εκατό τοις εκατό Άριο. Σωστά; MILCH: Όχι, δεν είναι έτσι. Δεν με έκανε εκείνος. Ήμουν ήδη. JACKSON: Έστω, ας πούμε πως το επικύρωσε. MILCH: Με βοήθησε πολύ στο γεγονός ότι ξεκαθαρίστηκε μια κατά σταση που ήταν πολύ σκοτεινή για μένα. JACKSON: Επειδή ο σύζυγος της μητέρας σας ήταν Εβραίος; Αυτό ήταν; MILCH: Δεν είπα αυτό. JACKSON: Έ π ρ επ ε να αποδείξετε πως δεν είχατε εβραϊκή καταγωγή. Σω στά; MILCH: Jawohl (μάλιστα) όπως και όλοι οι άλλοι. JACKSON: - και στην περίπτωσή σας αφορούσε τον... πατέρα σας, τον φερόμενο ως πατέρα σας. Είναι αλήθεια αυτό; MILCH: Jawohl.15

Στους Times γράφτηκε ότι ο Milch και ο Jackson αντάλλασσαν επιχειρήματα επί πέντε ώρες, σε σημείο που δινόταν η εντύπωση πως κατηγορούμενος ήταν ο Milch και όχι Γκαίρινγκ. «Θα πρέ πει να ανέτρεψα όλα τους τα σχέδια» έγραφε ο Milch όταν διά βασε το άρθρο της εφημερίδας. «Αν δεν βρεθεί τρόπος», προει δοποιούσαν οι Times, «να εξετάζονται οι μάρτυρες μόνο σε ό,τι αναφέρεται στο κατηγορητήριο, οι Ναζί στη Νυρεμβέργη θα χρησιμοποιήσουν την υπεράσπισή τους ως το βήμα για να δικαιο λογηθούν οι πράξεις τους και τελικά θα οδηγηθούμε σε μια πα ρωδία δίκης». Ο Milch φέρθηκε ανελέητα στον Jackson. Όταν ο τελευταίος τον ρώτησε τι γνώμη είχε για τις επιδρομές από αέρος εναντίον πολιτών, απάντησε, όπως έγραψε το ίδιο απόγευμα στο ημερολόγιό του: «Δεν μπορώ να σκεφθώ πως υπάρχει τίποτε πιο απάνθρωπο και πιο απαράδεκτο από αυτές τις αεροπορικές επιδρομές. Και όποιος έχει την παραμικρή αμφιβολία δεν έχει

334


παρά να ρίξει μια ματιά στο Αμβούργο, το Βερολίνο, τη Λειψία, στις πόλεις του Ρουρ και ιδιαίτερα στη Δρέσδη και θα καταλάβει τι εννοώ». ΑΛΛΕΣ παρόμοιες στιχομυθίες δείχνουν πόσο αναξιόπι στα, για να μην πούμε παραπλανητικά και ανειλικρινή, είναι τα πρακτικά της δίκης της Νυρεμβέργης που εκδόθηκαν. Τα μόνα αληθινά πρακτικά είναι τα ηχογραφημένα αυθεντικά που περιέχονται σε 2.011 δίσκους. Η μεταγραφή τους σε 17.077 πολυγραφημένες σελίδες, που ήταν φυσικά και τα μόνα πρακτικά που μπο ρούσαν να χρησιμοποιήσουν οι δικαστές για να βγάλουν συμπερά σματα είναι ανεύθυνη, λανθασμένη και ατελής. Και επιπλέον τα πρακτικά είναι παραποιημένα, και αυτή η παραποίηση είναι οφθαλμοφανής σε πολλές περιπτώσεις, πάντα σε βάρος της υπε ράσπισης των κατηγορουμένων. Έτσι η στιχομυθία που προαναφέραμε, η οποία τώρα υπάρχει στο δίσκο αρ. 1440 Β, στα Εθνικά Αρχεία για τις δίκες της Νυρεμβέργης, και η οποία έχει αντιγραφεί από την επίσημη μαγνητοφώνηση, έχει παραληφθεί στη σελίδα 5.661 του δακτυλογραφημένου πρακτικού της ίδιας ημέρας. Μετά από παρέμβαση του ίδιου του Milch, ο οποίος διαμαρτυρήθηκε όταν έλεγξε τα πρακτικά, διορθώθηκε εκ των υστέρων στους τυ πωμένους τόμους (blue bound). Αυτό συνέβαινε περισσότερο από μια φορά. Όταν ο Robert Jackson ρώτησε τον Milch: «Γνωρίζατε ότι ο Speer παρέδωσε στις ΗΠΑ όλα τα προσωπικά του έγγραφα και τους καταλόγους, συ μπεριλαμβανομένων και των πρακτικών της Επιτροπής Κεντρι κού Σχεδιασμού;» Ο Milch απάντησε: «Αυτύ δεν με ενδιαφέρει». Ο Jackson του απάντησε απειλητικά: «Αυτύ σίγουρα θα σας ενδιαφέρει». Αυτή η στιχομυθία έχει εξαφανιστεί από τα δημοσιευμένα πρακτικά.16 Όταν τον ρώτησε ο Jackson αν ήταν κρατούμενος των Αμερικανών, ο Στρατάρχης απάντησε σε έντονο ύφος ύτι ήταν αιχμάλωτος των Βρετανών και πως εκ των υστέρων θεωρή θηκε έγκλειστος των Αμερικανών, κατά παράβαση των διεθνών κανόνων.17Όταν τον προκάλεσαν ρωτώντας τον μήπως είχε κενά μνήμης, εξήγησε στο Δικαστήριο πως είχε κακοποιηθεί από τους Βρετανούς καταδρομείς μετά τη σύλληψή του, «ύταν χτυπήθηκε στο κεφάλι» (από τον Ταξίαρχο Derek Mills-Roberts).18 Όταν ο Βρετανός βοηθός κατήγορος G.D. Roberts τον ρώτησε αυτές κα ι


335

με ψυχρό επίσημο τόνο: «Ασφαλώς και θα είσθε ενήμερος του γεγονότος ότι παραβιάστηκε η ουδετερότητα της Νορβηγίας;» Ο Erhard Milch του απάντησε περιφρονητικά: «JawohV. Και κατά την άποψή μας, παραβιάστηκε δύο φορές!» - μια αναφορά στην ολέθρια απόπειρα του Τσώρτσιλ να εισβάλει στη Νορβηγία πριν από τον Χίτλερ. Αυτό ισοδυναμούσε με βλασφημία, αφού έτσι καταστρατη γούνταν οι κανόνες των απαγορευμένων θεμάτων που είχαν θέ σει οι κατήγοροι κατά τις μυστικές τους συναντήσεις. Αυτή η στιχομυθία είχε παραληφθεί από τα πολυγραφημένα πρακτικά, αλλά μετά από διαμαρτυρία του Milch αποκαταστάθηκε εκ των υστέρων στους τυπωμένους τόμους.19 Οι απειλές του Jackson δεν ήταν λόγια του αέρα. Επειδή είχε γίνει έξαλλος από θυμό όταν ο Milch άρχισε να υπερασπίζεται σθεναρά τον Γκαίρινγκ, δίνοντας ταυτόχρονα κουράγιο στους υπόλοιπους , οι Αμερικανοί τον έριξαν στο διαβόητο σωφρονιστι κό υπόγειο στο στρατόπεδο συγκεντρώσεις του Νταχάου, που τώρα υπαγόταν σ’ αυτούς. Στο κελί του, που ήταν κανονικά για ένα άτομο, συνωστίζονταν διάσημοι σύντροφοί του, μεταξύ των οποίων και αρκετοί Στρατάρχες. Τους συμπεριφέρονταν σαν, ή μάλλον χειρότερα από κτήνη. «Παρελήφθησαν παρά του Υπολοχαγού του Επιτελείου H.L. Cook, του 685ου Αποσπάσματος Εσωτερικής Ασφαλείας, τέσσερα (4) ζωντανά σώματα ως ακο λούθως». Το πιστοποιητικό αυτό ήταν επικυρωμένο από το PWE (Prisoner of War Enclosure) αρ. 29', όπως ήταν πλέον επίσημα γνωστό το στρατόπεδο του Νταχάου. Στο πιστοποιητικό κατα γράφονταν τα ζωντανά σώματα ως δρ. Karl Brandt, Στρατηγός von Falkenhausen, Στρατηγός von Falkenhorst, και Στρατάρχης Hugo Sperrle.20 Όλοι θα μαράζωναν εκεί μέσα για πολλούς μή νες, μέχρι που ο Διεθνής Ερυθρός Στρατός άκουσε διάφορες φή μες και άρχισε ανακρίσεις - ή μέχρι που οι Αμερικανοί δήμιοι μ ε τέτρεψαν τα ζωντανά σώματα σε πτώματα.

«Η δίκη προχωρούσε αρκετά καλά», παρατηρούσε με πίκρα μετά από λίγες ημέρες ο Jackson, «μέχρι που ανέβηκε στο έδραf Σ.τ.Μ: Χώρος εγκλεισμού αιχμαλώτων πολέμου.

336


νο των μαρτύρων ο Γκαίρινγκ. Γνωρίζαμε ότι αυτή θα ήταν η δυ σκολότερη μάχη μας. Ο Τύπος τον αντιμετώπισε σαν παλιάτσο, αλλά η αλήθεια είναι πως πρόκειται για ένα άτομο κυνικό, με εξαιρετικά ισχυρή προσωπικότητα».21 Ο Γκαίρινγκ ήταν σίγουρος για την τύχη που τον περίμενε και δεν επεδίωκε να τη βελτιώσει. «Είναι προτιμότερο να πεθάνω σαν λιοντάρι παρά να χοροπηδώ κουνώντας την ουρά μου σαν κουνέ λ ι!» 22 έλεγε στους συνηγόρους του. Φθάνοντας αργοπορημένος μια ημέρα στην αίθουσα του Δικαστηρίου, δικαιολογήθηκε δυνα τά, απευθυνόμενος στους συνηγόρους - καθυστέρησε διότι του ε ί χαν πάρει αίμα για κάποιο τεστ. «Θα πάρουν αρκετό αίμα από μένα πολύ σύντομα!» συμπλήρωσε εύθυμα.23 Ήταν σίγουρος πως θα τον οδηγούσαν στο εκτελεστικό απόσπασμα. Κοιτώντας από τα δικαστικά έδρανα προς την αίθουσα του Δικαστηρίου, ο Sir Norman Birkett διαπίστωσε ότι η προσωπικότητα του Γκαίρινγκ δέσποζε στην όλη διαδικασία. Παρακολουθούσε προσεκτικά τις μαρτυρικές καταθέσεις όταν τον ενδιέφεραν και όταν του ήταν αδιάφορες, κοιμόταν σαν μωρό. Κανείς, συμπλήρωσε ο Άγγλος, δεν ήταν προετοιμασμένος να αντιμετωπίσει τις εξαιρετικές ικα νότητες και τις γνώσεις του Γκαίρινγκ ή τα ντοκουμέντα που είχε στην κατοχή του, τα οποία προέρχονταν από τις κατακτημένες από τους Γερμανούς χώρες. Καθώς ο Γκαίρινγκ άρχιζε τώρα να μιλάει από το βήμα των μαρτύρων στις 13 Μαρτίου, ολόκληρο το κτίριο ήταν γεμάτο κό σμο. Το λιοντάρι όχι μόνο αντεπετίθετο, αλλά είχε ξεσπάσει σε μια σπινθηροβόλο ρητορεία διανθίζοντας τις απαντήσεις του με ετοιμόλογο χιούμορ, που προκαλούσε θύελλα γέλιου στα θεωρεία του κοινού. Έλπιζε πως κάπου στο δάσος που περιέκλειε την πό λη, η γυναίκα και η κορούλα του θα ήταν υπερήφανες γ ι’ αυτή την τελευταία του μάχη. Εκατομμύρια ακροατές του ραδιοφώνου παρακολουθούσαν την παράσταση. Στα στρατόπεδα αιχμαλώ των στη Βρετανία, στην απελευθερωμένη Ευρώπη, και στην Α με ρική, οι άνδρες ξεχύνονταν στους ανοικτούς χώρους, και μαζεύο νταν γύρω από τα μεγάφωνα καθώς η πασίγνωστη φωνή του Χέρμαν αντηχούσε στους καταυλισμούς. Πρώην Γερμανοί αιχμά λωτοι πολέμου εξομολογήθηκαν στο συγγραφέα ότι είχαν σηκω θεί όρθιοι και ζητωκραύγαζαν γοητευμένοι από την ακουστική πανδαισία: τον Reichsmarschall να πολεμά ξανά για τη Γερμανία. Ένας γιατρός της Λουφτβάφε που μάζευε διάφορα άρθρα εφημε


337

ρίδων και έκανε περιλήψεις τους για τους συναδέλφους του αξιω ματικούς της Λουφτβάφε που ήταν έγκλειστοι στο Latimer του Buckinghamshire, παρατήρησε ύτι ο Γκαίρινγκ κέρδισε πολύ από το χαμένο του γόητρο στο ανακριτικό κέντρο εκείνη την ημέρα.24 Οι διαπιστευμένοι δημοσιογράφοι από τις συμμαχικές χώρες και τη Γερμανία που συνωστίζονταν γύρω απ’ τα τραπέζια του Τύπου, στο Δικαστικύ Μέγαρο της Νυρεμβέργης, έμειναν άφω νοι γιατί πίστευαν, όπως σημείωνε πικρόχολα ο Jackson, στις ιστορίες των εφημερίδων τους, πως ο Reichsmarschall ήταν ένας νευρωτικός, μανιώδης ναρκομανής, ένα ψυχικό ράκος. Η πρώτη του ημέρα ήταν ένας θρίαμβος. Για την κατηγορούσα αρχή ήταν μια πανωλεθρία η οποία απειλούσε να γκρεμίσει ολόκληρο το οι κοδόμημα που είχαν με τόσο κόπο και φροντίδα δημιουργήσει ο Jackson και οι συνάδελφοί του. Όταν επέστρεψε στο κελί του, ο Reichsmarschall κάθισε πάνω στο στενό του κρεβάτι και άρχισε να καπνίζει τη μακριά πίπα του. Συγχρόνως, άπλωσε το χέρι του και έκανε νόημα στον δρ. Gilbert να το δει - ήταν σταθερό σαν βράχος. Εξακολουθώντας να ψάχνει για πληροφορίες, σαν το γουρού νι που προσπαθεί να ξεθάψει τρούφες στο δάσος, ο Gilbert τον ρώτησε την επόμενη ημέρα, κατά τη διάρκεια του μεσημεριανού φαγητού, τι σκύπευε να πει για τις θηριωδίες των SS. «Ότι δεν παίρνω στα σοβαρά τις φήμες» απάντησε ενοχλημένος ο Γκαί ρινγκ. Όταν επέστρεψε στο βήμα του μάρτυρα το ίδιο απόγευμα, πρόσεξε πως ο Αμερικανός αναπληρωτής Δικαστής John Parker του έγνεφε φιλικά - ήξερε ότι ακολουθούσε το σωστύ δρύμο. « 0 Γκαίρινγκ είναι σπουδαίος τύπος» αναφώνησε ο συνήγο ρος του Speer. «Ένας Mordskerl - πραγματικός φονιάς». Ενοχλημένος από την επιτυχία του Γκαίρινγκ, ο Speer είπε ότι έλπιζε πως ο Jackson θα τον ξεσκέπαζε όταν θα άρχιζε να τον εξετάζει μετά το σαββατοκύριακο. Η μ ο ν ο μ α χ ία Γκαίρινγκ-Jackson ξεκίνησε για τα καλά τη Δευτέρα στις 18 Μαρτίου, και θα ακουγόταν σε όλο τον κόσμο, σε απευ θείας μετάδοση από το ραδιόφωνο. Με τα μαλλιά του στρωμένα με μπριγιαντίνη προς τα πίσω, με την υπερήφανη και περιφρονη τική ματιά του, ο Γκαίρινγκ προχώρησε με μεγάλες δρασκελιές προς το βήμα. Τώρα πια ήξερε τις δυνατότητες αυτού του Δικα στηρίου. Ήξερε ότι ο Jackson, που εδώ και χρόνια είχε ξεσυνηθί

22

338


σει τους διαξιφισμούς της δικηγορίας, θα βρισκόταν σε δύσκολη θέση και ειδικά εδώ - σε ένα Δικαστήριο στο οποίο καθετί που λεγόταν θα έπρεπε πρώτα να μεταφραστεί για να το καταλάβει. Ο Γ καίρινγκ καταλάβαινε αγγλικά και από αυτή την άποψη π λε ονεκτούσε. Γνωρίζοντας πόσο κρίσιμη ήταν η ημέρα εκείνη, ο Jackson προχωρούσε με προσεχτικά βήματα. Σκόπευε στην αρχή να στριμώξει τον Γκαίρινγκ ρωτώντας τον για τα αντισημιτικά διατάγματά του και την πανάκριβη συλλογή του έργων τέχνης. Όμως, αποφάσισε την τελευταία στιγμή, πράγμα που αποδείχτη κε μοιραίο σφάλμα τακτικής, να ξεκινήσει με τις σημαντικότερες και περισσότερο γενικές πολιτικές κατηγορίες εναντίον του Γκαίρινγκ. «Η εξέταση του κατηγορουμένου από την κατηγο ρούσα αρχή», ανέφερε ο sir Norman Birkett στις προσωπικές του σημειώσεις, «δεν είχε προχωρήσει περισσότερο από δέκα λεπτά και αμέσως έγινε φανερό ότι ο Γκαίρινγκ ήταν ο κυρίαρχος του παιχνιδιού. Ευγενής, διορατικός, επιδέξιος, ταχύς στις αντιδρά σεις του, πολυμήχανος, εντόπισε σύντομα τα ουσιώδη στοιχεία της υπόθεσης και, καθώς μεγάλωνε η αυτοπεποίθησή του, η υπε ροχή του γινόταν πιο φανερή... Επί δύο περίπου ημέρες κατέθετε χωρίς κανείς να τον διακόψει».25 Ο Γκαίρινγκ, όχι μόνο δεν αρνήθηκε τις σαρωτικές κατηγορίες του Jackson, αλλά με μεγάλη ευχαρίστηση τις αποδέχτηκε: ήταν υπερήφανος που διέλυσε τη δημοκρατία της Βάίμάρης και κα τάργησε την κοινοβουλευτική αντιπολίτευση. Αυτή η αναπάντεχη αμυντική τακτική, για την οποία δεν τον είχε προετοιμάσει ο Gilbert, αποπροσανατόλισε τον Jackson. Όταν ο Γκαίρινγκ άρχισε να αναπτύσσει ζωηρά τα επιχειρήματα του, ο Jackson τον διέκοψε επιτακτικά και τον διέταξε -όπως θα είχε κάνει σε ένα Νεοϋορκέζικο Δικαστήριο- να απαντήσει με ένα ναι ή ένα όχι. Είδε τον Biddle να γέρνει στο πλάι και να ψιθυρίζει κάτι στον Πρόεδρο του Δικαστηρίου Λόρδο Δικαστή Lawrence. «Κ ύριε Κατήγορε», αντέδρασε ο Lawrence «το Δικαστήριο θα ήθελε να αφεθεί ο μάρτυς ελεύθερος να δώσει οποιαδήποτε εξήγηση του αρέσει, προκειμένου να απαντήσει σ’ αυτή την ερώ τηση».

Ο Γκαίρινγκ ενθουσιάστηκε. Φάνηκε αμέσως ότι αυτή ήταν


339

μια μοιραία γκάφα του Lawrence. Εκ των υστέρων, ο Birkett

αναγνώρισε πως αν ο Lawrence είχε ενεργήσει διαφορετικά και εμπόδιζε τον Γκαίρινγκ να επεκτείνεται σε μονολόγους, θα μπο ρούσε να ελέγξει καλύτερα τον Reichsmarschall και θα βοηθούσε στην ανόρθωση της πληγωμένης αυτοπεποίθησης του Jacksonαλλά δεν το έκανε, και η δοκιμασία του Jackson συνεχιζόταν. Οχυρωμένος πίσω από την ίδια του τη μοιρολατρεία, ο Γκαί ρινγκ αντιμετώπισε με μεγαλύτερο θάρρος την, κατ’ αντιπαράθε ση, εξέταση του Αμερικανού την επομένη, στις 19 Μαρτίου. Ένα μέρος της κατηγορίας εναντίον του στηριζόταν σε γερμανικά ντο κουμέντα από τα οποία διαφαινόταν ότι είχε επιτρέψει σε Γερμα νούς πολίτες να λυντσάρουν αεροπόρους των Συμμαχικών Δυνά μεων που είχαν πέσει στα χέρια τους με αλεξίπτωτα, επειδή εκεί νοι (οι αεροπόροι) είχαν πολυβολήσει εναντίον πολιτών και επ ι βατηγών τρένων. 0 Jackson βασάνιζε τον Γκαίρινγκ επί ώρες με αυτές τις κατηγορίες, παρά το γεγονός ότι ένας από το προσωπι κό του τον είχε προειδοποιήσει πως από τα αποδεικτικά έγγραφα ανέκυπτε ένα πράγματι επικίνδυνο ερώτημα: «Τ α συμμαχικά α ε ροπλάνα είχαν πράγματι βομβαρδίσει ανυπεράσπιστους πολί τες ;»26 (Το Δικαστήριο μάλλον συμμεριζόταν αυτές τις ανησυχίες και γι’ αυτό, όπως και για το Katyn, στην απόφασή του για τον Γκαίρινγκ παραλήφθηκαν εντελώς αυτές οι κατηγορίες.) Η αντιπαράθεση που επακολούθησε μεταξύ Γκαίρινγκ και Jackson αποτέλεσε μέρος της φιλολογίας που αναπτύχθηκε γύρω από αυτή'τη δίκη, στην οποία συμπυκνώνεται η αντιπαράθεση μεταξύ του τακτοποιημένου, πολιτισμένου περιβάλλοντος του επαρχιακού δικηγόρου με το σκληρό, γυριστό κολάρο, και του κορδωμένου, υπεροπτικού, ξένοιαστου κόσμου από τον οποίο προερχόταν ο ένστολος μεγαλοκακοποιός Γκαίρινγκ. 0 Jackson ήταν ένας απλός άνθρωπος, δικηγόρος σε μια μικρή πόλη κοντά στη Ν. Υόρκη, χωρίς ιδιαίτερη μόρφωση, που ανέβηκε τα σκαλο πάτια της υψηλής ιεραρχίας, μέχρι το Ανώτατο Δικαστήριο, κυ ρίως με πολιτικά μέσα. Αλλά φθάνοντας σ’ αυτή την ψηλή βουνο κορφή, είχε ήδη χάσει τις δικανικές ικανότητες του μαχόμενου δ ι κηγόρου, ειδικά όταν επρόκειτο για τα διασταυρούμενα πυρά κατά την εξέταση των μαρτύρων. Γι’ αυτόν οι δίκες τα τελευταία χρόνια σήμαιναν λεπτές ερμηνείες του νόμου που τις εξέθεταν άλλοι ενώπιον του.27 Όταν ο Γκαίρινγκ απέκρουε κάθε επίθεσή του, εξαγριωνόταν

340


ακόμη περισσότερο. Σαν ταύρος που τον ερεθίζει ο πικαντόρ, εκτόξευε κατηγορίες προς κάθε κατεύθυνση. Απέναντι του βρι σκόταν ένας κατηγορούμενος που αρνιύταν να υποταχθεί στους κανόνες του παιχνιδιού, κανόνες που είχαν θεσπισθεί από τον ίδιο και τους συναδέλφους του - εκείνοι ήταν οι νικητές και οι άλλοι οι ηττημένοι. Πάντως ο Γκαίρινγκ είχε αποφασίσει να γ ε λοιοποιήσει τον Jackson και να θέσει υπό αμφισβήτηση την αξιο πιστία του μέσα σ’ αυτό το Δικαστήριο, και η κοφτερή του γλώσ σα μαζί με την περιφρόνηση που αισθανόταν για το θάνατο ήταν οι ισχυρότεροι σύμμαχοί του. Όταν ο Jackson -προσπαθώντας απελπισμένα να περισώσει κάτι από ένα ντοκουμέντο του 1935, που είχε εσφαλμένα χαρακτηρισθεί από την ομάδα του ως αποδεικτικό στοιχείο για τα σχέδια των Ναζί να επαναστρατικοποιήσουν τη Ρηνανία ένα χρό νο πριν από αυτό το γεγονός, τόνισε ότι το έγγραφο είχε χαρακτηρισθεί ΑΚΡΩΣ ΑΠΟΡΡΗΤΟ -σαν να ήταν αυτό καθαυτό το γ ε γονός ειδεχθές έγκλημα- ο Γκαίρινγκ του απάντησε ειρωνικά ότι δεν θυμόταν να έχει δει τα μυστικά σχέδια των αρχηγών των αμερικανικών επιτελείων να δίνονται ελεύθερα στη δημοσιότητα πριν από τον πόλεμο. Και όλη η αίθουσα του Δικαστηρίου σεί στηκε από τα γέλια. 0 Jackson έβγαλε τα ακουστικά του, τα πέταξε στο πάτωμα και ζήτησε από τους δικαστές να ανακαλέσουν το μάρτυρα στην τάξη —πρέπει να απαντά στις ερωτήσεις και όχι να εκφωνεί μακροσκελείς και άσχετους λόγους. Ο Lawrence αποφάνθηκε πως η απάντηση του Γκαίρινγκ ήταν σύμφωνα με τους κανόνες. Αρνούμενος να παραδεχθεί την ήττα του, ο Jackson διαμαρτυρήθηκε έντονα και εκτενώς, λέγοντας πως η υπόθεση θα ξεφύγει από τα χέρια τους όταν δείχνουν στους κατηγορουμένους τέτοια ανεκτικότητα. «Η απάντηση του Γκαίρινγκ», έλεγε αργότερα στους συναδέλφους του κατηγόρους, «ήταν θρασεία και εριστική και το Δικαστήριο θα έπρεπε να τον είχε διακόψει».28

Όλοι συμφωνούσαν ότι ο Γκαίρινγκ είχε κερδίσει αυτόν το γύ ρο του πυγμαχικού αγώνα. Και ο Δικαστής Jackson έσωσε το κύ ρος του την τελευταία στιγμή, απλώς επειδή χτύπησε το γκονγκ, όπως έγραφε ένας Άγγλος δημοσιογράφος.29 Διαδραματίστηκαν


341

σκηνές αξιοπρόσεκτες στη σύσκεψη κεκλεισμένων των θυρών μ ε ταξύ των επικεφαλής των κατηγόρων το ίδιο βράδυ. JACKSON: Η αλαζονεία του Γκαίρινγκ στη σημερινή συνεδρίαση εν ι σχύει αυτό που υποστήριζαν πάντα όσοι ήταν αντίθετοι με τη διεξα γωγή αυτής της δίκης: αν δώσεις σ’ αυτούς τους ανθρώπους την ευ καιρία να μιλήσουν, θα την εκμεταλλευθούν για να κάνουν προπα γάνδα και θα μετατρέψουν τη δίκη σε φάρσα. Όταν διαμαρτυρήθηκα για τη συμπεριφορά του Γκαίρινγκ (και) ζήτησα από το Δικαστήριο να του συστήσει να απαντά μόνο σε ό,τι ερωτάται, (ο Δικαστής Biddle) ψιθύρισε κάτι στο αυτί του Προέδρου και μετά από αυτό το Δικαστήριο απέρριψ ε την ένστασή μου χωρίς έστω να υποβληθεί κάποια ένσταση από το συνήγορο του Γκαίρινγκ. Αν επ ιτρα πεί στον Γκαίρινγκ να συμπεριφ έρεται με αυτό τον τρόπο χωρίς καμιά συνέπεια, τότε και οι υπόλοιποι κατηγορούμενοι θα ακολουθήσουν το παράδειγμά του. Δεν έχω ξανακούσει να εφαρ μόζονται ανάλογοι κανόνες κατά την εξέταση κατηγορουμένου από την κατηγορούσα αρχή. 0 μάρτυς π ρ έπ ει να υποχρεώνεται να απα ντά στις ερωτήσεις και να επιφυλάσσεται να δώσει εξηγήσεις σε μ ε ταγενέστερο στάδιο. Είναι τελείω ς αδύνατο να γ ίνει η εξέταση μαρ τύρων από την κατηγορούσα αρχή, αν το Δικαστήριο δεν τους επιβά-· λει ορισμένους περιορισμούς, και ο Γκαίρινγκ ξέρει πως, σ’ αυτό το θέμα, έχει το Δικαστήριο με το μέρος του.

Εξαγριωμένος με αυτή την κατάσταση, ο Jackson πρότεινε να παραληφθεί εντελώς η εξέταση του Γκαίρινγκ από τους κατηγό ρους. 0 Maxwell Fyfe τρομοκρατήθηκε: «Αν σταματήσουμε τώ ρα», παρατήρησε, «αυτό θα θεωρηθεί νίκη της παρελκυστικής τα κτικής του Γκαίρινγκ». «Επέτρεψαν στον Γκαίρινγκ να κάνει κήρυγμα» ανταπάντησε σε έντονο ύφος ο Jackson. «Όσο περνά ο καιρός γίνεται όλο και πιο αυθάδης και αν αυτό συνεχιστεί, η δίκη θα προξενήσει περισ σότερο κακό παρά καλό στις χώρες μας». Με αυτό συμφώνησε ο Βρετανός νομικός. «Θα πρέπει να πού με στο Δικαστήριο ότι έχουμε να αντιμετωπίσουμε έναν πεπειρα μένο πολιτικό. Θα γελοιοποιήσει τη δίκη εάν το Δικαστήριο δεν συνεργασθεί μαζί μας. Το αποτέλεσμα θα είναι μια δίκη-πανωλεθρία». Πρότεινε να διαβιβαστεί ανεπίσημα αυτή η προειδοποίηση στους «δικούς μας δικαστές» και συμπλήρωσε: «Τ ο Συμβούλιο

342


Ελέγχου των Συμμάχων για παράδειγμα, φοβάται μήπως η εξέ ταση του Γκαίρινγκ συντελέσει στην αποκατάσταση του γοήτρου των Ναζί και βλάψει τα μέγιστα στην υπόθεσή μας». (Φυσικά, από τα στενογραφημένα πρακτικά αυτής της μυστικής συζήτη σης, μπορούν να προκόψουν πολύτιμα συμπεράσματα σχετικά με το εξής ερώτημα: μέχρι ποιου σημείου το Δικαστήριο ήταν ένα μέσο άσκησης πολιτικής και κατά πόσο ήταν στην πραγματικότη τα, αντικειμενικό;) «Αυτό», συμφώνησε ο Jackson, «είναι ένα κρί σιμο σημείο από το οποίο θα αποδειχθεί αν το Δικαστήριο θα κα τορθώσει να επιτύχει τον αντικειμενικύ σκοπό του». «Δίνεται η ευκαιρία στον Γκαίρινγκ» έλεγε σε ένα ακόμη ξέ σπασμα, μιλώντας στους συναδέλφους του, «να γίνει ένας ήρωας ι;ων Ναζί επειδή τολμά να αντιμιλάει στις Ηνωμένες Πολιτείες. Με αυτό τον τρόπο κερδίζει το θαυμασμό όλων των Ναζί που υπάρχουν ακόμη στη Γερμανία και θα προκαλέσει και τους άλ λους κατηγορουμένους να κάνουν το ίδιο. Σήμερα το απόγευμα άρχισα να σκέπτομαι μήπως θα ήταν περισσότερο συνετό να ε ί χαμε εκτελέσει πάραυτα αυτούς τους ανθρώπους».30 ήταν πιο σκληρό καρύδι από τον Jackson. Όταν ανέλαβε αυτός την εξέταση του Γκαίρινγκ, τον έκανε να ιδρώσει από αγωνία μόλις τον ρώτησε για την εκτέλεση των πενήντα Βρε τανών που είχαν δραπετεύσει από το στρατόπεδο αιχμαλώτων του Sagan το Μάρτιο του 1944. Αλλά ακόμα και έτσι, ο Βρετανός νομικός παραδέχτηκε αργότερα πως ο Reichsmarschall ήταν αναμ φισβήτητα ο πιο τρομερός μάρτυρας που είχε ποτέ εξετάσει.31 0 Sir Maxwell Fyfe του υπέβαλε μια πολύ πονηρή ερώτηση: «Εξακολουθείτε να είστε πιστύς στον Χίτλερ παρά τις θηριωδίες που έχουν αποκαλυφθεί;» Μετά από ένα στιγμιαίο δισταγμό ο Γκαίρινγκ απάντησε πως πίστευε ότι πρέπει κανείς να μένει π ι στός τις δύσκολες στιγμές. Και συμπλήρωσε, πως κατά πάσα π ι θανότητα ο Χίτλερ γνώριζε ελάχιστα γ ι’ αυτές τις θηριωδίες, όπως άλλωστε και ο ίδιος. Τότε πήρε τη σκυτάλη ο Ρώσος κατήγορος και ρώτησε τον Γκαίρινγκ γιατί δεν είχε αρνηθεί να υπακούσει τον Φύρερ του. «Αν το είχα κάνει», απάντησε ο Γκαίρινγκ με αξιοθαύμαστη ετοιμότητα πνεύματος, «σίγουρα δεν θα είχα λόγο να ανησυχώ για την υγεία μου». «Είχαμε πολλά προβλήματα με τον Γκαίρινγκ» έγραφε ο Jack son μετά από λίγες ημέρες. «Δεν μπορεί κανείς να πιστέψει ότι το 0 m a x w e l l FYFE

343

ΣΚΑΒΟΝ ΤΑΙ ΤΟ ΛΑΚΚΟ ΤΟΥ ΓΚΑΙΡΙΝΓΚ

Δικαστήριο ακόμη και τότε δεν είχε μπορέσει να υπολογίσει καλά τις αντιδράσεις του. Επί μία ώρα περίπου τα κατάφερνε πολύ κα λά, δίνοντας εύστοχες απαντήσεις και μετά έδωσε μια άλλη άσχε τη και τότε του επιτέθηκα. 0 Biddle έγειρε προς το μέρος του Λόρδου Δικαστή και του είπε: “ Άφησέ τον να απαντήσει όπως θέ λ ε ι” , επί της ουσίας. Αμέσως ο Λόρδος Δικαστής διέταξε να γίνει έτσι. Φυσικά με έναν άνθρωπο με τον επιθετικό χαρακτήρα του Γκαίρινγκ αυτό ήταν καταστροφικό. Επί δύο ημέρες, αντί να παίρνουμε απαντήσεις στις ερωτήσεις μας, ακούγαμε διαλέξεις. Στο τέλος, η κατάσταση έγινε τόσο άσχημη που ο ίδιος ο Λόρδος Δικαστής παραδέχτηκε ότι αυτό που έκανε τελικά ο Γκαίρινγκ ήταν να εκφωνεί λόγους. Αλλά το κακό είχε ήδη γίνει».32 Βλέποντας επιτέλους τον Γκαίρινγκ να στριμώχνεται από τον Sir David, ο Jackson ανάσανε. «Τελικά τον στριμώξαμε», έγραφε στον John McCloy, «αλλά ήταν μια δύσκολη μάχη και η Γερμανία τροφοδοτήθηκε, χωρίς λόγο, με ανούσια προπαγάνδα». Και συ μπλήρωσε: «Πάντως, έχουμε τόσες αποδείξεις εναντίον του, που στο τέλος θα τον δαμάσουμε και κατά τη γνώμη μου έχει ήδη “ σκαφτεί ο λάκκος του” » .33 ❖

♦>

❖

❖

♦>

Μετά από αυτό το επεισόδιο, αλλά ίσως και πριν από αυτό, ο Jackson και οι Αμερικανοί δικαστές, μέλη του Δικαστηρίου, βρί σκονταν διαρκώς στα μαχαίρια. 0 ένας δεν δίσταζε να βάλλει κα τά του άλλου με κάθε ευκαιρία. Όταν ο Δικαστής Biddle άρχισε να ψάχνει για καινούργιο κατάλυμα στη Νυρεμβέργη, αρνήθηκε κάποιο που του πρότειναν μόνο και μόνο επειδή βρισκόταν πολύ κοντά στου Jackson. Η τελευταία κακεντρεχής παρατήρηση για τον Bob Jackson, τον επικεφαλής των κατηγόρων της πατρίδας του σ’ αυτή τη δίκη του αιώνα, ήταν ότι έπρεπε να του δώσεις μια γροθιά στο κεφάλι για να τον καταφέρεις να ακούσει και κάποιον άλλο. «Νομίζω ότι είναι δέσμιος μιας δόλιας, δευτεροκλασάτης γυναίκας» έγραφε ο Biddle στη σύζυγό του, εννοώντας τη γραμ ματέα του Elsie Douglas. «Τον διαβρώνει, τον κολακεύει, τον σέρνει κυριολεκτικά από τη μύτη και κατορθώνει να φέρνει στην επιφάνεια τον χειρότερο εαυτό του B ob».34 Και οι Jackson με τη σειρά τους απεχθάνονταν τον Biddle. 0 δικαστής τους είχε καλέσει πολλές φορές, από υποχρέωση, στο

344


σπίτι του, αλλά εκείνοι απέρριπταν προσβλητικά την πρόσκληση. Ο Jackson ο νεότερος έριχνε τις ευθύνες για το γεγονός ότι η δίκη δεν εξελισσόταν ικανοποιητικά μετά τον ατυχή διαξιφισμό Γκαίρινγκ-Jackson, «στην ανικανότητα και τη μοχθηρία αυτής της σκατόμυγας του Biddle» και στην αβουλία του Βρετανού Προέ δρου του Δικαστηρίου, του γεροπαράξενου Λόρδου Δικαστή Lawrence, όπως φαίνεται καθαρά σε μια επιστολή που έγραψε στα τέλη Μαρτίου. «Η δίκη δεν πηγαίνει καλά και αυτό οφείλεται κυρίως στον Francis Biddle, ένα παλιοτόμαρο πρώτης τάξεως, που έχει αντικαταστήσει ένα άλλο παρόμοιο - τον (Στρατηγό) Donovan. Ζηλεύει αρρωστημένα τον πατέρα, και κάνει τα αδύνα τα δυνατά για να τον καταστρέψει. Όλα ξεκίνησαν από τη ζήλια του, γιατί ο πατέρας είχε μεγαλύτερο αυτοκίνητο, μεγαλύτερο γραφείο, μεγαλύτερο σπίτι κλπ. Και είναι επίσης γεγονός ότι ο πατέρας μου είναι σε όλα μεγαλύτερος και αυτό πίκραινε τον Biddle, που ήθελε να είναι ο Νούμερο Ένα, και όλα τα φώτα της δημοσιότητας να είναι στραμμένα πάνω του». Περιγράφοντας τη μονομαχία Jackson-Γκαίρινγκ, ο γιος του επικεφαλής των κατηγόρων συνέχιζε: «Το συμπέρασμα είναι πως (ο Biddle) επηρέασε το Βρετανό Πρόεδρο του Δικαστηρίου, άν θρωπο με αδύνατο χαρακτήρα, ο οποίος επέτρεψε στον Γκαίρινγκ να λέει ό,τι ήθελε, ανεξάρτητα αν είχε σχέση με την υπόθεση ή όχι. Το αποτέλεσμα ήταν να μην μπορεί ο πατέρας μου ή οποιοσδήπο τε άλλος να εξετάσει τον Γ καίρινγκ και έτσι αυτός μετέτρεψε την κατάθεσή του σε διθύραμβο υπέρ του Χίτλερ και του καθεστώτος των Ναζί. Ήταν αίσχος και σκάνδαλο αυτό που συνέβη, αλλά το Δικαστήριο που αποτελείται μάλλον από ηλίθιους, δεν αντιλήφθηκε την προσβολή που του έγινε. Αλλά ο Biddle πήρε αυτό που ήθε λε». Η μοναδική παρηγοριά του Jackson ήταν η πεποίθησή του ότι όλοι γνώριζαν, και ιδιαίτερα ο Τύπος, πως ο Biddle κάτι σχεδίαζε. «Δεν είναι δημοφιλής, ούτε στην Ουάσινγκτον ήταν, και πιστεύω ότι έχει παρατραβήξει το σχοινί».35 Ο Δικαστής Biddle φυσικά έβλεπε τα πράγματα διαφορετικά. Λίγες ώρες μετά τη μονομαχία έγραψε τη δική του εκδοχή για την ταπείνωση του Αμερικανού συναδέλφου του: Σήμερα ο Bob Jackson την πάτησε άσχημα εξετάζοντας τον Γ καίρινγκ. Δεν γνώριζε την υπόθεση, δεν είχε μελετήσει προσεχτικά τα αποδεικτι κά στοιχεία πάνω στα οποία θα εξεταζόταν ο κατηγορούμενος. Ο


345

Γκαίρινγκ τον ειρωνεύτηκε. Bob: «Κ α ι κρατούσατε αυτά τα στρατιω τικά σχέδια μυστικά;» Γκαίρινγκ: «Μήπως οι Αμερικανοί δίνουν στη δημοσιότητα τα στρατιωτικά τους σχέδια;» Bob: « 0 μάρτυς δεν είναι συνεργάσιμος. Δείχνει απείθεια προς το Δικαστήριο και δεν απαντά με ένα ναι ή ένα όχι», κλπ. Και μας ζήτησε να τον προστατεύσουμε επί της ουσίας. 0 Lawrence με κοίταξε ζητώντας να τον βοηθήσω. Αλλά εγώ πίστευα πως αυτός ήξερε καλύτερα τι έπρεπε να κάνει... δεν του είπα τίποτα. Μετά διακόψαμε, και ύλοι πίστευαν ότι ο Γκαίρινγκ είχε νικήσει σ’ αυτή την αναμέτρηση, πράγμα που βέβαια αληθεύει.

Το λάθος του Jackson ήταν, όπως έγραψε ο δικαστής, ότι πίστευε πως είχε το αλάθητο του Πάπα. Δεν ήταν εύκολο, φιλοσόφησε ο Biddle, να παριστάνεις το σκληρό και να εναντιώνεσαι σε έναν ευ φυή κακοποιό όπως είναι ο Γκαίρινγκ, «ένα είδος εξωστρεφούς του 16ου αιώνα, με σπινθηροβύλο πνεύμα». Ο Γκαίρινγκ άκουγε προσεχτικά κάθε ερώτηση, σκεπτόταν και μετά έδινε τη σωστή απάντηση. Από την άλλη μεριά ο Jackson δεν άκουγε τις απαντή σεις. Εξαρτιόταν απολύτως από τις σημειώσεις του και δεν είχε καταφέρει να αφομοιώσει την υπόθεση όπως θα έπρεπε, ως επ ι κεφαλής των κατηγόρων, πριν αρχίσει την εξέταση των μαρτύ ρων.36 Ο επικεφαλής των ανακριτών του Jackson, ο Συνταγματάρχης Amen, δείπνησε με τους δικαστές το ίδιο βράδυ. Ο Biddle -ύπως και ο Jackson- συμφωνούσε πως στον Άγγλο Δικαστή Lawrence έλειπε η τόλμη και ήταν αδιάφορος. «Του χρειάζεται ένας σύμβου λος» είπε και συμπλήρωσε: «Έχω γίνει έξαλλος μαζί του. Ο Birkett φαίνεται να συμφωνεί, αλλά διστάζει να μιλήσει». Ήταν μια πολύ δυσάρεστη κατάσταση. Ο Amen, ένας απύ τους καλύτερους βοη θούς του Jackson, ήταν έξαλλος. «Το αφεντικό μου», παραπονιό ταν, «δεν έχει γύρω του τίποτε περισσότερο από άβουλους ανθρώ πους, και αυτός είναι ο λόγος που δεν ήταν καλά προετοιμασμένος. Η δημοσιότητα τον ενοχλεί: Χάνει έδαφος», έλεγε ο Amen, «και χρειάζεται βοήθεια».37 Από όλα αυτά είναι προφανές ότι οι διαξιφισμοί ΓκαίρινγκJackson είχαν προκαλέσει σοβαρή ρήξη μεταξύ Δικαστηρίου και κατηγόρων. Αποκαλύφθηκαν τα πολύ ευαίσθητα νεύρα - νεύρα που είχαν τεντωθεί οριακά κατά τη διάρκεια αυτής της δίκης, η οποία δεν έλεγε να τελειώσει. Αν υπήρχε κάτι καλό στη δειλία και την αναποφασιστικότητα που έδειχναν οι δικαστές, επεσή-

346


μανε με κυνισμό ο Bill Jackson, ήταν πως στο τέλος δεν θα τολ μούσαν να κάνουν τίποτε άλλο από το να καταδικάσουν τους π ε ρισσότερους από τους κατηγορουμένους «κα ι επομένως η δίκη θα είχε εκπληρώσει το σκοπό τη ς».38 ο Jackson υπέφερε κάτω από το βάρος του δη μόσιου θριάμβου του Γκαίρινγκ και της δικής του ταπείνωσης. Στις 30 Μαρτίου, μέσα στο αεροπλάνο που τον μετέφερε από τη Νυρεμβέργη στο Παρίσι, όπου οι Γάλλοι νομικοί θα του απένειμαν κάποια διάκριση, έγραφε αγανακτισμένος στη γυναίκα του: «Το Δικαστήριο, με την άτολμη και διατακτική τακτική του, επιτρέπει απλώς τη γελοιοποίηση της δίκης». Το σπουδαιότερο καθήκον που του απόμενε πλέον, ήταν η τελευταία - η τελική αγόρευση. Αλλά με αυτόν το ρυθμό, ήταν αδύνατον να υπολογίσουν πότε θα έφθανε αυτή η ημέρα. «Όλοι οι κατήγοροι θέλουν πραγματικά να τελειώσει η δίκη μέχρι την 1η Ιουλίου. Μακάρι να είχαμε Πρόεδρο του Δικαστηρίου τον Δικαστή Sears και όχι αυτό το φερέφωνο του κατεργάρη του Biddle! Τώρα ο Θεός να βάλει το χέρι του!»39 Ο Ernst Engländer, ο σταρ των Αμερικανών ανακριτών της αεροπορίας, που είχε εγκαταλείψει τις τάξεις του στρατού το 1946 και ήταν επιχειρηματίας στη Wall Street, είχε εντυπωσια στεί τόσο από το θρίαμβο του Γκαίρινγκ όσο και από το γεγονός ότι τον υπερασπίστηκε ο Milch. Έγραψε ένα γράμμα όλο οργή στον Jackson ζητώντας να μάθει αν τα αδιάσειστα αποδεικτικά στοιχεία που είχαν αποκτηθεί από τις κρυφές μικροφωνικές εγκαταστάσεις στο στρατόπεδο CSDIC στη Βρετανία ήταν διαθέ σιμα για την κατηγορούσα αρχή στη Νυρεμβέργη. «Ο Γκαίρινγκ και ο Milch αλληλομισούνται», έγραφε, «κα ι το έχουμε καταγεγραμμένο με τα ίδια τους τα λόγια - δεν υπάρχει καμιά αμφιβο λία γ ι’ αυτό... Είμαι σίγουρος πως όταν εμφανισθεί αυτό το στοι χείο στο Δικαστήριο και ακουστεί η ίδια η φωνή του Milch, εκ εί νος θα νιώσει τόσο άσχημα που θα αλλάξει αμέσως τακτική και θα παραδεχθεί ότι ψευδομαρτύρησε» έγραφε στον Jackson. «Θα προτιμούσα να δω αυτά τα καλόπαιδα ντροπιασμένα, να ιδρώ νουν από την αγωνία, παρά να τα βλέπω να παριστάνουν τους ήρωες και τους μάρτυρες».40 Ελπίζοντας ακόμη και τώρα ότι θα κατάφερνε να επιτύχει μια τελική νίκη εναντίον του Γκαίρινγκ, ο Jackson έστειλε μια γυναίκα-ανακριτή να ανακρίνει τον Milch στο Νταχάου. Αλλά ο Στρα ε π ι δυο ε β δ ο μ ά δ ε ς

ΣΚΑΒΟ Ν ΤΑΙ ΤΟ ΛΑΚΚΟ ΤΟΥ ΓΚΑΙΡΙΝΓΚ

347

τάρχης της εξήγησε ότι, απ’ όσο γνώριζε, δεν υπήρχαν στενογραφημένα πρακτικά των συζητήσεων του με τον Engländer, οι οποί ες πίστευε πως ήταν ανεπίσημες και απόρρητες. Δεν είχε ιδέα για τα κρυμμένα μικρόφωνα. Έτσι, λοιπόν, οι υποδείξεις του Engländer απορρίφθηκαν ως ανώφελες.41 Στη φυλακή έφθαναν γράμματα θαυμαστών του Reichsmar schall απ’ όλο τον κόσμο, με μηνύματα του τύπου: «Ψηλά το κ ε φάλι Χέρμαν» και «Καλά τα κατάφερες Χέρμαν». Φυσικά αυτά τα γράμματα δεν έφθαναν στα χέρια του.42 Αλλά και ο Jackson λάμβανε γράμματα συμπαράστασης, αν και ήταν λιγότερα από του Γκαίρινγκ. Υπήρχε μια γεροντοκόρη στη βόρεια Αγγλία που του έστελνε γράμματα από το Brighton σε μπλε πανάκριβο επιστολόχαρτο. Αγαπητέ κύριε, κατά την άσκηση της ποινικής δίωξης εναντίον αυτού του αδίστακτου ανθρώπου, του Γκαίρινγκ, μου φαίνεται πως έχετε λησμονήσει ότι η υπογραφή της Συνθήκης του Μονάχου έχει κινηματογραφηθεί... εγώ είδα την ταινία, εδώ στο Brighton, ή στον κινημα τογράφο Regent ή στο Savoy. Αυτό σημαίνει ότι τα επίκαιρα θα ήταν είτε της British Gaumont είτε η Pathe. Σ ’ αυτό το συγκεκριμένο φιλμ, ο Γκαίρινγκ βρίσκεται στο βάθος ντυμένος με την άσπρη στολή του. Περπατάει πάνω κάτω, χαμογελάει αυτάρεσκα και τρίβει με ικανο ποίηση τα χέρια του - αυτή ΔΕΝ ΗΤΑΝ κίνηση ανθρώπου που επ ιθυ μ εί την ειρήνη, αλλά ΗΤΑΝ ενός κοπρόσκυλου που κατάφερε να ΠΑΓΙΔΕΥΣΕΙ έναν ανυποψίαστο, εύπιστο άνθρωπο όπως ήταν ο τότε Πρωθυπουργός μας, που φώναζε στον κόσμο όταν επ έστρεψε στην πατρίδα: «Α υτό εξασφαλίζει την Ειρήνη στην Εποχή μας». Ειλικρινά δική σας Κύριε, και πλήρης συμπάθειας προς το πρόσωπό σας, που έχει να αντιμετω πίσει ένα τέτοιο γλοιώδες υποκείμενο σαν τον Γκα ί ρινγκ. A. FERIDA RASSAM (Δεσποινίς)

Ο Jackson έκανε έναν μορφασμό, το έλεγξε και το αρχειοθέτη σε.43 Η νίκη του Γκαίρινγκ δεν ήταν οριστική, αλλά θα τον κατα δίωκε σε όλη την υπόλοιπη ζωή του.

17 Ο SCHACHT ΓΛΙΤΩΣΕ ΤΗΝ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΣΤΙΓΜΗ

ο χ ε ρ μ α ν γ κ α ί ρ ιν γ κ , ήταν της κόρης του και μέσα είχε ένα πατικωμένο λουλούδι από το δάσος. «Η μανούλα λυπήθηκε πολύ που δεν μπύρεσε να σε ακούσει στο ρα διόφωνο» έγραφε ηΈντα. «Θα χάριζα όλα μου τα παιχνίδια για ν’ ακούσω τη φωνή σου. Η μανούλα μου είπε ύτι θα της επιτρέ ψουν να σε δει. Κι εγώ θέλω πάρα πολύ να σε δω. Δεν μπορώ να έλθω μαζί της; Σ’ αγαπώ τόοοοσο πολύ και έχει περάσει τόσος πολύς καιρός από τότε που έχω να σε δω. Μπαμπάκα μου. Αχ, ας μπορούσα να έρθω μαζί τη ς!» «Σου υπόσχομαι, μπαμπά μου, πως θα παρηγορώ και θα προσέχω τη μανούλα μου. Πύσο καλύ τερα θα ήταν αν ήσουν εσύ εδώ να μας προσέχεις!!! Κάθε βράδυ προσεύχομαι στον καλό Θεούλη να μας βοηθήσει, τη μανούλα κι εμένα, να έρθουμε να σε βρούμε γρήγορα και να σε σφίξουμε στην αγκαλιά μας». Τα στενογραφημένα πρακτικά της μυστικής συνεδρίασης των επικεφαλής κατηγύρων στις 4 Απριλίου του 1946, αποδεικνύουν πόσο βαθιά, ο αντίπαλος του Γκαίρινγκ, ο Robert Jackson ένιωθε ακόμη την προσβολή της υπερηφάνειας του και πόση αγωνία ε ί χε για το μέλλον της δίκης. Μόλις είχε πληροφορηθεί ότι οι δικηγόροι του Rosenberg είχαν ζητήσει να μεταφραστούν 800 σελίδες ντοκουμέντων, από τις

Ε

να γρα μ μ α που π η ρε

0 SCHACHT ΓΛΙΤΩΣΕ ΤΗΝ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΣΤΙΓΜΗ

349

οποίες οι 300 ήταν αποσπάσματα φιλοσοφικών δοκιμίων. Ο δρ. Gilbert του είπε με πόση χαιρεκακία υποδέχτηκαν οι κρατούμε νοι τις εξελίξεις. JACKSON: Αν οι δικαστές ήξεραν τι έλεγαν μεταξύ τους οι κατηγο ρούμενοι (και αυτά κάποτε θα δοθούν στη δημοσιότητα) θα ένιωθαν διαφορετικά. Για παράδειγμα ο Γκαίρινγκ είπ ε στον Ρίμπεντροπ πως αν ήθελε να βγά λει έναν μακροσκελή λόγο χωρίς να τον διακόψουν, όπως τα κατάφερε εκείνος, (ο Γκαίρινγκ), θα έπ ρεπ ε να κάνει τη διήγησή του ενδιαφέρουσα. MAXWELL FYFE: Στη συνεδρίαση κεκλεισμένων των θυρών του Δ ι καστηρίου την επόμενη ημέρα προσπάθησα να τους θυμίσω, όταν ζητήθηκε από το Δικαστήριο να περιοριστεί ο χρόνος της κατ’ αντιπα ράθεση εξέτασης, ότι ο Γκαίρινγκ εξεταζόταν από το συνήγορό του επ ί δυόμισι ημέρες και είχε προκαλέσει τόσα προβλήματα στις Δυ νάμεις Κατοχής, που το μόνο που έπ ρεπ ε να γ ίνει ήταν να δοθεί χρό νος στην κατηγορούσα αρχή να εκτιμήσει την κατάθεσή το υ...1

Ο Jackson προσπαθούσε να βρει τον κατάλληλο τρόπο να πληρο φορήσει τους δικαστές τι έλεγαν γ ι’ αυτούς, πίσω από την πλάτη τους, οι κατηγορούμενοι.2 Το πιθανότερο είναι ότι θα τους τα ε ί πε σε κάποια από τις αμέτρητες συναντήσεις τους στα γεύματα και στις δεξιώσεις. Αν όλοι ή οι περισσότεροι από τους κατηγορουμένους έκαναν αυτό που είχε κάνει ο Γκαίρινγκ, η δίκη θα έπρεπε να χωριστεί σε τμήματα, αυτή ήταν η γνώμη του Sir Norman Birkett.3 Αλλά δεν έβλεπαν όλοι οι συγκατηγορούμενοί του το μέλλον τους τόσο σκοτεινό όσο ο Reichsmarschall. Πράγματι, μερικοί από αυτούς που ήταν περισσότερο πονηροί, έβλεπαν ότι τώρα εκείνος ήταν το «μαύρο πρόβατο» για το Δικαστήριο και φρόντιζαν να δ εί χνουν καθαρά την αποδοκιμασία τους γι’ αυτόν. Ο Albert Speer στην απολογία του, αναφέρθηκε στην αλαζο νεία του Γκαίρινγκ, στη διαφθορά και την εξάρτησή του από τα ναρκωτικά. Ο Schacht έλεγε πως στις 3 Μαΐου άκουσε κουτσο μπολιά για τον Γκαίρινγκ, πράγμα που είναι τελείως αναληθές, ότι είχε εμφανιστεί κάποτε σε ιδιωτική συγκέντρωση με ρωμαϊ κή χλαμύδα σαν τον Αυτοκράτορα Νέρωνα, με βαμμένα χείλη και ρουζ στα μάγουλα, φορώντας σανδάλια, τα οποία αποκάλυ πταν τα βαμμένα νύχια των ποδιών του. (Ο Γκαίρινγκ μιλώντας

350


με τον δρ. Gilbert το ίδιο βράδυ, αρνήθηκε αγανακτισμένος πως φορούσε κραγιόν.) Μετά από αυτό, ο Γκαίρινγκ επεσήμανε στον Jackson ότι αν του εγγυόταν πως θα τον έστελναν στο από σπασμα και όχι στην αγχόνη, θα του έδινε μερικά πραγματικά βρόμικα στοιχεία για τον Schacht. 0 Jackson αγνόησε την προ σφορά- ο τρόπος της εκτέλεσης δεν ήταν μέσα στις αρμοδιότητές του.4 Οι υπόλοιποι κατηγορούμενοι αντιμετώπισαν την κουτσομπολίστικη παράσταση του Schacht με περιφρόνηση. «Ο Schacht δεν έκανε καλή εντύπωση» είπε ο Κάιτελ στο γιο του μετά από μερι κές εβδομάδες. «Νομίζει πως είναι ο πιο έξυπνος κατηγορούμε νος απ’ όλους... Άλλες φορές είναι τελείως απολιτικός και άλλες είναι απλώς οικονομολόγος».5 το Δικαστήριο άκουσε την κατάθεση του Hans Bernd Gisevius, του αξιωματικού της Άμπβερ (Αντικατασκοπίας) που είχε λιποτακτήσει, τον οποίο είχε συναντήσει ο Jackson για πρώ τη φορά στο Βισμπάντεν. Ο σύνδεσμός του στο OSS, ο Allen Dulles, πίστευε βασικά πως η κατηγορούσα αρχή θα χρησιμοποιούσε τον Gisevius, αλλά ο Jackson, ελπίζοντας ότι θα περιόριζαν τις μαρτυρικές καταθέσεις στο ελάχιστο, είχε αποφασίσει να μην τον καλέσει ο ίδιος να κα ταθέσει. Αργότερα όμως, και συγκεκριμένα το Μάιο του 1946, τόσο ο Schacht όσο και ο Frick, είχαν ζητήσει να τον φέρουν από την Ελβετία -όπου είχε καταφύγει για να ξεφύγει από τους Γερμανούς συναδέλφους του- στη Νυρεμβέργη, προκειμένου να καταθέσει ως μάρτυρας υπεράσπισής τους. Ήταν μια απροσδό κητη εμπλοκή. «Προσωπικά», έγραψε ο Allen Dulles στον Jackson, «λυπάμαι που ενεπλάκη στην υπόθεση με πρωτοβουλία του Schacht, αλλά ο ίδιος είναι ο τύπος του ανθρώπου που π ι στεύει πως είναι καθήκον του να έρθει στη Νυρεμβέργη και ε ί μαι βέβαιος ότι θα καταθέσει πως από το 1938 και μετά, ο Schacht φλέρταρε με τις Αντιχιτλερικές Δυνάμεις». Παρά το γ ε γονός ότι η υπεράσπιση του Schacht θα χρησιμοποιούσε τον Gisevius ως μάρτυρα, ο ίδιος θεωρούσε ότι η κατάθεσή του θα ωφελούσε λίγο τον Frick. Γνωρίζοντας τη σκληρή μεταχείριση που επεφύλασσαν στους μάρτυρες υπεράσπισης οι Αμερικανοί στη Νυρεμβέργη, ο Dulles ζήτησε για τον Gisevius ιδιαίτερη μεταχείριση, ανάλογη με αυτή ΤΟΝ Απ ρίλ ιο


351

που θα είχε ο ίδιος σε αυτή την περίσταση.6 Ως τέως αξιωματι κός της γερμανικής αντικατασκοπίας θα έπρεπε, ίσως, αμέσως να συλληφθεί από τις αμερικανικές αρχές και το OSS ζήτησε να εξαιρεθεί ειδικά. Οι άνθρωποι του OSS εξέφρασαν επίσης την ισχυρή τους επιθυμία, τα «δικά μας παιδιά εδώ στη Νυρεμβέρ γ η » ή ο στρατός να μην αποπειραθούν να αμφισβητήσουν την όποια κατάθεση θα έδινε ο Gisevius «λαμβάνοντας υπύψη τις δραστηριότητές του προς όφελος μας».7 Ο Gisevius, ως μάρτυρας, έκανε ουσιαστικά περισσύτερο κακό στην υπεράσπιση του Γκαίρινγκ απ’ όσο καλό έκανε στον Schacht ή στον Frick. Ο Jackson κατενθουσιασμένος, έστειλε στις 28 Απρι λίου ένα ευχαριστήριο γράμμα στον Allen Dulles: «Ο Gisevius ανταποκρίθηκε στις προσδοκίες που ανέφερες στα γράμματά σου» έγραφε. «Ο Γκαίρινγκ είναι τρομερά απογοητευμένος». Οι Γερμανοί αξιωματικοί στο εδώλιο εξοργίστηκαν όταν ο Gisevius έβγαλε όλα τα άπλυτα στη φόρα για τον «αταίριαστο» γάμο του Blomberg με μια νεαρή Βερολινέζα.* Ο Κάιτελ είπε αργότερα στο γιο του πως όταν ο Gisevius ανέφερε την υπόθεση Blomberg στο Δικαστήριο, είπε στον Nelte να υποβάλει ένσταση λέγοντας ότι όλα αυτά δεν είχαν καμιά σχέση με το κατηγορητήριο. «Ο Gisevius», έλεγε ο Κάιτελ, «ήταν βρομοχαρακτήρας και μαζί του ο Κανάρης, που έπαιζε διπλό παιχνίδι από την αρχή του πολέμου,** τον είχε στείλει στην Ελβετία σε αποστολή συλλογής μυστικών πληροφοριών για τη Βρετανία και την Αμερική. Όταν ο Nelte τον ρώτησε πόσα τον είχαν πληρώσει οι ξένοι για τις δραστηριότητές του, ο Gisevius αρνήθηκε να απαντήσει. Σχεδόν με μια φωνή, όλοι οι συνήγοροι υπεράσπισης επιτέθηκαν στον Gisevius».8

Με το ηθικό του να κουρελιάζεται όλο και περισσύτερο όσο περνούσαν οι ημέρες και υποφέροντας ακόμη από τη νίκη του Γκαίρινγκ, ο Jackson έγραψε ένα προσωπικό γράμμα στον Πρόε δρο Τρούμαν στις 24 Απριλίου, στο οποίο εξέφραζε τα παράπο νά του για τη συμπεριφορά του Δικαστή Biddle.9 Η γυναίκα του Biddle είχε έλθει στη Νυρεμβέργη και -παρ’ όλα αυτά ή λόγω * Σ.τ.Ε.: Βλ. 0 Πόλεμος του Χίτλερ, Εκδόσεις Γκοβόστη, σελ. 109. ** Σ.τ.Ε.: Ο Hans Bernd Gisevius ήταν διπλός πράκτορας της Άμπβερ και του OSS.

352


αυτού—ήταν και αυτός συνεχώς ευέξαπτος. Στις 21 Μαΐου, όταν ο Λόρδος Δικαστής Lawrence απέρριψε ασυζητητί το αίτημά του να υποβάλει ερωτήσεις σε κάποιο μάρτυρα, έχασε τελείως την ψυχραιμία του πάνω στην έδρα. Μιλώντας χαμηλόφωνα, ο Bid dle, είπε θυμωμένος ότι είχε και αυτός το ίδιο δικαίωμα να υπο βάλλει ερωτήσεις όπως και ο Lawrence. 0 Λόρδος Δικαστής πλη γώθηκε, αλλά υπέβαλε ο ίδιος την ερώτηση που ήθελε να κάνει ο Biddle, κι εκείνος αργότερα του ζήτησε συγγνώμη. «Θα πρέπει να τα προσέχω αυτά» σημείωνε ο Αμερικανός. «Αλλά ο γερο τράγος είναι τόσο ηλίθιος, τόσο ανόητος, που μέχρι να τελειώσει μια ακόμη πληκτική ημέρα, έχει διαπράξει πλήθος από ενοχλητι κά πράγματα, ασήμαντα ευτυχώς».10 Όσο περνούσε ο καιρός όλοι έδειχναν όλο και περισσότερο εκνευρισμένοι. Όταν ήταν κρατούμενος στη Μόσχα, ο Αρχιναύαρχος Ραίντερ είχε γράψει για δική του χρήση ένα καυστικό κατηγο ρητήριο για τους συναδέλφους του αρχιστρατήγους και ειδικά για τον Στρατάρχη Κάιτελ.11 0 Ραίντερ αφελώς πίστευε ότι αυτό το σημείωμα δεν θα έπεφτε σε αδιάκριτα χέρια. Οι Ρώσοι του το πή ραν, και στις 21 Μαΐου ο Συνταγματάρχης Pokrovsky επιχείρησε να το καταθέσει ως πειστήριο της κατηγορούσας αρχής με στοι χεία USSR-460. Το Δικαστήριο απέρριψε το αίτημά του για τεχνι κούς λόγους. Ο Κάιτελ που έγινε ράκος ακούγοντας τα σχόλια του Ραίντερ, επεσήμανε στον συνήγορό του δρ. Nelte σε ένα γράμμα του, ότι ο Ναύαρχος δεν είχε εκφράσει ποτέ τέτοιου ε ί δους κριτική κατά τη διάρκεια του πολέμου, παρά το γεγονός ότι το αξίωμά του τον υποχρέωνε να το κάνει. «Είδα να κατασπιλώ νεται τόσο σκληρά το όνομά μου από έναν εξαιρετικά υψηλά ιστάμενο εκπρόσωπο των Ενόπλων Δυνάμεων», έγραφε, «που πλέον δεν περιμένω να βρω καθόλου κατανόηση από αυτό το Δι καστήριο». Προσφέρθηκε να επιτρέψει στον δρ. Nelte να παραι τηθεί· ο συνήγορός του φυσικά αρνήθηκε.12 Ελάχιστοι είχαν αντιληφθεί ότι, παρά τον ηχηρό του τίτλο ως αρχηγό της Ανώτατης Διοίκησης, ο Κάιτελ δεν ήταν τίποτα π ε ρισσότερο από αρχηγός του στρατιωτικού γραφείου του Χίτλερ. Στις 25 Μαΐου ο Ραίντερ προσπάθησε να αμβλύνει την κριτική του για τον Κάιτελ σε μια γραπτή ένορκη κατάθεση που έδωσε στον Pokrovsky, στην οποία ανέφερε ότι φυσικά κανείς δεν ήταν δυνατόν να διατηρήσει για πολύ το αξίωμά του, αν επρόκειτο να διαπληκτίζεται κάθε δεύτερη ημέρα με τον Φύρερ.

ιέ ΑΣΠΡΟ I
01 ΚΑΤΗΓΟΡΟΙ: Ένας εξαιρετικά σκληρός •πτήγορος, ο Sir David M axw ell Fyfe ϋεξισ) παρέμεινε επικεφαλής των Βρε στη

Νυρεμβέργη

•j v .

£ίχε επισκιάσει τον Robert

Η.

ickson, επικεφαλής των Αμερικανών ^πτηγόρων {επάνω), του οποίου οι δι•ενικές ικανότητες είχαν περιοριστεί ζπό την αχρησία.

TIMES HULTON

κατηγόρων

κ ό μ η και μετά την εκλογή των £ργατι-

RADIO

τανών

ΑΓΑΠΗΤΗ GVW1Y, ΑΓΑΠΗΤΗ £ΝΤΑ: Χτο κελί του ο Χέρμαν Γκαίρινγκ, απογυμνωμένος από όλα του τα μετάλλια, γράφει μια κάρτα στη σύζυγο και την κόρη του. Ένας ταχυδρόμος τους την παραδίδε στο σπίτι τους που βρίσκεται στο δά σος έξω από τη

ΣΥΛΛΟΓΗ

ΤΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦ€Α

Νυρεμβέργη.

Τα τελευταία γράμματα του Γκαίρινγκ /# fiMrC, /(?■!% fy4%.

Φ« «et$sm
-

■ fit Ά ψ · ^ s * x 4 ^ ~

^

d e s @rOpOCUt]a>«n ·ΛβΚΕ«»

* *

c

' U ^ j -ψ '

^j d c k .

la c Γ'

4 χ

μ

^

fü ,

fa

(L &

fL —j

Λ -

e &

. 'f y i

A < i£

_Αλ$ - *___4i
*v& Z~ /iA--

■I»: tU

ÄaZ & M y ^ A»*~ f i ^ J o suM ($4id*iÄ&yu C $ r^ <

*s.

/

^ /ü,

U ûV ^~ &4<,

-*~X

A^. (jbiCixU· <*“ -<*!*ΐ<ί! -fw„, *& **£ »/' ■+**<. Λ, && *v/~< * * * ΛΛ

λ> . .

^ dk**-

^

oC? /ι*,!'όύ^<-'

^·*~ ‘ΰίτΜ'Λ*-

^

U-

s * “ - *^

m

£*^&4£>α**,4

*~~£

j%iyc ^ ^.^ίΑ ··& ~. ak/^Ä

*& -

s, tjjC.— *)£&»**·

^

/ί^ί^χ. A

> £ *W

, /»**. **ι^ yu^

•W’-'*— -^ν <34*- ffâCt^

U^. ($0Ζέ*9

flKrJ^Ä£t /J^t

**t~

&lo-r^ fyyVJ^C^-i*.
v *·^ >

-«-k'^'C' ß^_

j

Λ/Λ*-*· ■ --&/&£~ J-^.U M ~//t t *4 *e & /

^j·

I

~*;

(â'^^mvA.

^ !}(iL-

^

^^ί-κ^ι /t*·^ ^>‘Cj

/(JhXi.-^J’X Ä aZZL·'*

ft*

Sy4S-*i~£*^.

\

56 AaXCl. /*-'-£!■ /verwli/^ t,· irû /Un^Hi,

|ivCyÄ4 ^X ^l^'Ji ^T<~ '

&*■ <

flU

C? ^V-A^c-

A W y ^Vi,

J^fe.l-U,

J„ Λ//,.,··

iXi^v. #iv

ir.;.'"

,

v

[

(αριστερά) ΠΡΟΣ TON ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΑΡΧΗ ANDRUS: £ίχα πάντα μαζί μου την κάψουλα με το δηλητή ριο... Την έκρυβα τόσο καλά στο M ondorf και εδώ στο κελί μου ώστε, παρά τις συχνές και εξαιρε τικά προσεκτικές επιθεωρήσεις να μην μπορούν να την ανακαλύψουν. Κατά τη διάρκεια της δίκης την έκρυβα στις ψηλές μπότες ιππασίας που φορούσα. (δεξιά) ΠΡΟΣ ΤΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΩΝ ΣΥΜΜΑΧΩΝ: Θα σας επέτρεπα να με οδηγήσετε στο απόσπασμα χωρίς κανένα πρόβλημα! Αλλά δεν είναι δυνατόν να κρεμάσετε τον Γερμανό Reichsmarschall!... Και γι' αυτό επέλεξα να πεθάνω, όπως ο μεγάλος Αννίβας. Χέρμαν Γκαίρινγκ.

Η ΦΥΛΑΚΗ ΤΗΣ ΝΥΡΕΜΒΕΡΓΗ!: Αμερικανοί στρατιώτες φρου ρούν νυχθημερόν τους κατα δικασμένους. Έξω από κάθε κελί είναι τοποθετημένοι φρουροί που παρακολουθούν i συνεχώς τον κρατούμενο που έχουν κάτω από την εποπτεία τους. Το Κελί αρ. 5 του Γκαίρινγκ είναι μακριά, δεν φαίνεται στη φωτογραφία. ,

Στα κάγκελα κάθε πόρτας [δεξιά) είναι τοποθετημένος

[

ένας ηλεκτρικός λαμπτήρας που φωτίζει το εσωτερικό

«ν;Φ·|

του κελιού όλη τη νύχτα.

Παρ’ όλα αυτά, με κάποιο τρόπο, ο Γκαίρινγκ καταφέρνει να ξετρυπώ-

- ε φ

υ γ ε ι

I

σει, από τις κατεσχημένες αποσκευές του, την ορειχάλκινη φύσιγγα με τη γυάλινη θανατηφόρο αμπούλα που περιείχε το υδροκυάνιο.

ΣΥΛΛΟΓΗ

ΤΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ

ΤΟ ΠΙΟ ΠΙΘΑΝΟ ΣΕΝΑΡΙΟ: £νώ ο Στρατηγός Γιόντλ (αριστερά) και οι άλλοι κατηγορούμενοι συσκέ πτονταν σοβαρά με τους δικηγό ρους τους, ο Γκαίρινγκ, πονηρά φερόμενος, συνήψε φιλικές σχέ σεις με τον Τεξανό «συνάδελφοκυνηγό» Jack G. W heelis και τον έπεισε να πάρει την αμπούλα από τις αποσκευές του, ώστε ο γιατρός δρ. Ludw ig Pflücker (επάνω δεξιά) να καταφέρει να του την δώσει κρυφά.

ΣΤΟ ΕΔΩΛΙΟ: Οι Γιόντλ, Hans Frank (με μαύρα γυα λιά), Papen, Frick, (έτοιμος να καταρρεύσει), Seyss-lnquart

(δυσδιάκριτος στη

φωτογραφία) Speer, Funk, (διαβάζει εφημερίδα) και Neurath. Κατά τη διάρκεια της δί κης οι γερμανικές εφημε ρίδες που ήταν διαπιστευ μένες από τους Συμμά χους, φέρονταν απαίσια. Ο δικηγόρος του Κάιτελ υποστήριζε ότι διψούσαν περισσότερο για αίμα από τις

συναδέλφους

τους

των συμμαχικών κρατών. Παρέλειπαν στις ανταπο κρίσεις τους οτιδήποτε λεγόταν, κατά τη διαδικα σία, υπέρ του γερμανικού λαού ή ευνοούσε τις γερ μανικές απόψεις. (Κάτω δεξιά): Η εφημερί δα των αμερικανικών δυ νάμεων κατοχής D ie Neue Zeitung ανακοινώνει τις ετυμηγορίες της Νυρεμ βέργης

(ΣΥ Λ Λ Ο ΓΗ

ΤΟ Υ

Γ Ρ Α Φ Ε Α ).

ΣΤΟ ΕΔΡΑΝΟ ΤΩΝ ΜΑΡΤΥ ΡΩΝ: Λίγο πριν οδηγηθεί στην αγχόνη, ο Στρατηγός Άλφρεντ

Γιόντλ γράφει

στη νεαρή

σύζυγό του:

«Όταν θα έρθουν οι φίλοι μας να σε επισκεφθούν, το βράδυ μετά την εκτέλε σή μου, αυτή θα είναι η κηδεία μου. Πάνω στον κιλλίβαντα θα βρίσκεται το φέρετρό μου και όλοι οι Γερμανοί στρατιώτες θα παρελαύνουν μαζί μου αυτοί

που

σκοτώθηκαν

στις μάχες θα είναι μπρο στά και οι άλλοι που ζουν ακόμα θα ακολουθούν».

ΣΥΓ

DIE NEUE ZEITUNG

EINE SONDERAUSGABE

AMERIKANISCHE

ZEITUNG

FÜR

DIE

DEUTSCHE

2. OKTOBER 194«

BEVÖLKERUNG

PREIS 20 PFENNIG

Zwölf Todesurteile im Nürnberger Prozeß Sch ac h t, v. P ap e n u n d F ritz sc h e freig espro ch en — G e fä n g n isstrafe n fü r Heß, F u n k , R a ed e r, S p e e r, v. Sch irach , v. N eurath u n d Donitz NÜRNBERG, 1. Oktober (DANA, A Am Montag, dem 30. September, und am Dienstag, B 1. Oktober 19411. hat das Internationale Militärtribunal nach achtmonatiger Verhandluagsdauer da« Urteil über die ?1 anwesenden Angeklagten »»wie Ql Rückblick Ober die Geschlchle de« Protestes sowie Olvr das vorgebraebte Bewelsmaterlal und Mitte dann das Urteil über dl« angeklagten Organisationen, die Begründung dieser Schuldsprüche r mitteleuropäischer Sommrrielt tral der Gerichtshof zum letztenmal zusammen. um das Strafmaß künden, hu einzelnen verkündete der Gerichtshof die folgenden D ie S e h t*lilm p rü rh e i Die Einrelangekiagten wurden von der Anklage unter vier Gesichtspunkten betrhuldigt Es waren dies: Anklagei-unkt I: Verschwörung gegen den Welt frieden; Anklagepunkt 2: Planung Entfessetuog und Durchführung des Angriffskriegs; Anklagepunkt 3: Kriegsverbrechen; Ankihgepunkt 4: Verbrechen gegen die Humanität. Nicht (eder der Angeklagten war aller vier Punkte der Anklageschrift bcschuldlgt worden. Hermann Görtng war angeklagt In den Punkten f. 2, 3 und 4 und wurde nach allen Punkten IQr schuldig befunden. ftadmf HeB war angeklagt tn den Punkten I. 2. 3 and < and wurde nach Punkt t und 2 für schuldig und nach Punkt 3 und f Mr nicht schuldig befunden Joachim von Ribbentrop war angeklagt ln den Punkten I. 2. 3 und 4 und w'crde nach aller Punkten fOr schuldig befunden. Wilhelm Keitel war angeklagl tn den Punkten I. 2, 3 und 4 und wurde nach alle». Punkten lür schuldig befunden, war angeklagt In den Punkten t. 3 und 4 und wurde nach Punkt I tflr Mcbtschuldtg und nach Punkt 3 und - Iflr schuldig befunden. Alfred Rosenberg klagt in den Punkten 1. 2. 3 und 4 and wurde nach allen Punkten Hit schuldig befunden. Han* Frank war angeklagt In den Punkten I. 3 und 4 nn Punkt I für nichtscbuldig und nach Punkt 3 und 4 für schuldig befunden. Wilhelm Frlek war angeklagt In dec Punkten 1. 2. 3 und 4 und wurde für nichtschuldig und aach Punkt 2. 3 und 4 Ißr schuldig befunden. Julius Streicher war angek^gt In den Punkten 1 ond 4 and wurde nacb Punl schuldig, nach Punkt 4 für schuldig betnnden. Walter Funk war angeklagt In den Punkten 1, 2, 3 and 4 und wurde nach Punkt 1 tQr nichtschuldig. schuldig befunden. Erich Raeder war angeklagt In den Punkten I, 2 and 3 und wurde nach allen diesen Punkten für schuldig befunden. Baldur von Sr war angeklagt In den Punkten 1 und 4 und wurde nach Punkt I tOr nfchtschuldlg und nacb Punkt 4 för schuldig befunden. Frftz Sauckel war angeklagt Punkten 1, 2, 3 and 4 und wurde nach Punkt 1 und 2 rar nlcbtschutdlg und nacb Punkt 2 und 4 für schuldig befanden. Alfred Jodl war angeklagt lh den tea 1, 2, 3 und 4 und wurde nach allen Punkten für schuldig befunden, Arthur Seyß-lnquail war angeklagt In den Punkten 1. 2, 3 and 4 and wurde nach P für nichtschuldig und nach Punkt 2, 3 und 4 lOr schuldig befanden. Albert Speer war angeklagt in den Punkleo 1, 2, 3 und 4 und wurde nach Punkt I fdr nichtschuldig und nach Punkt 3 und 4 IQr schuldig befunden. Konstantin Freiherr von N'eurath war angeklagt In den Punkten t. 2. 3 und 4 and w« allen Punkten für schuldig befunden. Martin Bormann war angeklagt ln den Punkten t. 3 und 4 uod wurde nacb Punkt 1 für nichtschuldig und nacb P vier der angeklaglen Organisationen, die SS. der Sicherheitsdienst, die Gestapo and gewisse Gruppen des Korps der Politischen LeMer vrardeu vo Gericht als verbrecherische Organisationen im Sinne des Statuts des Gerichtshofes beurteilt. Dieses Urieil siebt nach dru Bestimmungen das Londoner Abkom Oar 1045 erkürte. nur einen dcklaratorischt*} Charakter and spricht weder gegen die Organisationen selbst noch gegss. die Elnzelraltglteder n Strafmaß a< We Botirtellirag einer Orgsnlsatlon als verbrt
Auszug aus der Urteilsbegründung Begründung der Freisprüche NC&NBEVC. t. Oktober fDANAi tjr.jle ' ~ Vattregs st

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΟ: Οι αμερικανικές δυνάμεις που μπήκαν στο στρατόπεδο συγκεντρώσεως στο Buchenwald, κοντά στη Βαϊμάρη, βρήκαν χιλιάδες θύματα αποστεωμένα από τον τύ φο και την ασιτία. Καθώς ο ένας ποζάρει στο φωτογράφο, στα πρόσωπα των άλλων είναι ζωγρα φισμένη η λαχτάρα της απελευθέρωσης. Στην κάτω σειρά διακρίνονται δύο που προφανώς είναι πολύ αδύναμοι για να μετακινηθούν.

ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΑΞΙΟΠΙΣΤΙΑΣ: Την ώρα που η κυρίά Marie-Claude Vaillant Couturier (κάτω αριστερά) κα ταθέτει για την οδυνηρή δοκιμασία της τον καιρό που ήταν κρατουμένη στο Άουσβιτς, επειδή ήταν κομμουνίστρια, ο δικαστής Francis Biddle επισημαίνει πως δεν την πιστεύει. Οι αξιωματικοί των SS Rudolf Höss (κέντρο) και Dieter W isliceny (δεξιά) καταθέτουν για την Τελική Λύση και ανταμείβο νται με απαγχονισμό.

ΑΛΛΟΙ ΑΠΟΦΕΥΓΟΥΝ ΤΗ ΔΙΚΑΙΗ ΠΟΙΝΗ ΤΟΥΣ: Ο Victor Bouhler, επικεφαλής της Προσωπικής Καγκε λαρίας του Χίτλερ και εμπνευστής του προγράμματος ευθανασίας, κατάφερε να αυτοκτονήσει. Ο Albert Speer (με τον Bouhler, επάνω αριστερά, και ανακρινόμενος, δεξιά) κάθησε στο εδώλιο του κατηγορουμένου αλλά δεν έγινε γνωστή η συμμετοχή του στην απέλαση των Εβραίων από το Βε ρολίνο. Οι Αμερικανοί μεταχειρίζονται με το γάντι τους τέως αξιωματικούς της Γκεστάπο και των SS, τους Alfred Naujocks, Zeischka, W ilhelm Höttl και W alter Schellenberg [κάτω, από τα αριστερά προς τα δεξιά) ανταμείβοντάς τους για τις μαρτυρικές τους καταθέσεις. Ο Höttl «θυμήθηκε» ότι ο Adolf Eichmann του είχε πει πως είχε εξοντώσει 4.000.000 εβραίους.

Η εξέλιξη ενός Ασώτου

Ο Franz von Papen (αριστερά), άνθρωπος ευχάρι στος και κοινωνικά έμπειρος, ταπεινώθηκε αφού τον αντιμετώπισαν ως Ναζί. εξάλλου, μόλις που εί χε ξεφύγει το θάνατο στις εκκαθαρίσεις του Röhm τον Ιούνιο του 1934. Όπως έλεγε, μόνο μετά την παραβίαση της Συμφωνίας του Μονάχου το 1939, κατάλαβε ότι ο Χίτλερ ήταν ένας «παθολογικός ψεύτης», αποφασισμένος με κάθε θυσία να προω θήσει μια παρανοϊκή εξωτερική πολιτική με τη βοή θεια του «ηλίθιου, καιροσκόπου, υπερόπτη, κενού, Υπουργού των Εξωτερικών Ρίμπεντροπ» [επάνω με τον Χίτήερ]

(W a l t e r

f r e n z ).

ΚΡΙΣΙΜΗ ΚΑΜΠΗ: Όταν ο Γιόακιμ φ ο ν Ρίμπε ντροπ (αριστερά ) προικισμένος επιχειρηματίας που υπερηφανευόταν για τις διεθνείς κοινωνι κές του σχέσεις, αντικατέστησε τον Constantin von Neurath ως Υπουργός εξωτερικών του Χίτλερ (δεξιά στο έδρανο των μαρτύρων στη Νυ ρεμβέργη), το Φεβρουάριο του 1938, η Γερμα νία βρέθηκε σε μια κρίσιμη ιστορική καμπή· και αυτό το γεγονός υπήρξε η απαρχή μιας μακράς και συχνά επώδυνης πορείας, που οδήγησε τον Ρίμπεντροπ στην αγχόνη ( W a l t e r f r e n t z - σ υ λ λ ο γ ή ΤΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ).

ΠΗΔΗΣΑΝ ΑΠΟ ΤΟ ΤΗΓΑΝΙ...: Ο Franz von Papen ακούει με ικανοποίηση την απόφαση για την αθώωσή του. Οι Άλφρεντ Γιόντλ (αριστερά) και Arthur Seyss-lnquart είναι μάλλον σκεπτικοί. ... ΚΑΙ ΕΠΕΣΑΝ ΣΤΗ ΦΩΤΙΑ: Καθώς ετοιμάζονται να εγκαταλείψουν τη φυλακή της Νυρεμβέργης, οι Papen και Schacht, πιο σκεπτικοί τώρα, ζητούν από τον Συνταγματάρχη Burton C. Andrus να τους παρασχεθεί προστασία από τον αμερικανικό στρατό. Η γερμανική αστυνομία τους συνέλαβε μόλις βγήκαν από το κτίριο.

(επάνω αριστερά): Ο Βρετανός κατήγορος Συνταγματάρχης Harry Phillimore ζήτησε μυστικά από τους Αμερικανούς να είναι επιεικείς με τον Schacht. Ο βοηθός κατήγορος Ralph Albrecht (δεξιά) αντέταξε πως, κατά τη γνώμη του Jackson, ο Schacht είναι ένας από τους χειρότερους εγκληματίες Ναζί. Κατά τη μυστική ψηφοφορία, οι Βρετανοί δικαστές ψήφισαν υπέρ της αθώωσης του Schacht - φίλου του διοικητή της Τράπεζας της Αγγλίας.

WAL I LK FRENTZ

ΑΠΟΝΤΕΣ ΑΠΟ ΤΟ ΕΔΩΛΙΟ: Ο Ernst Kaltenbrunner ήταν συχνά άρρωστος και ο Μάρτιν Μπόρμαν ήταν ήδη νεκρός.

ΑΝΤΙΘΕΤΑ: Ο Alfred Rosenberg παρά λίγο να τη γλιτώσει με ποινή ισόβιας κάθειρξης. Ο Albert Speer λίγο έλειψε να οδηγηθεί στην αγχόνη.

ΜΙΑ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΑ ΝΑ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΘΕΙ Η ΕΙΡΗΝΗ: Τα μεσάνυχτα στις 10 Μαΐου του 19 4 1 ,

ο υτταρχηγός του Χίτλερ Ρούντολφ £ς, σαρανταοκτώ ετών τότε, έπεσε για πρώτη φορά στη ζωή του με αλεξίπτωτο σε αυτό το σημείο στη Σκωτία, μεταφέροντας μια έκκληση προς τον Βασιλιά Γεώργιο ΣΤ' να σταματήσει τις εχθροπραξίες. Κατά την κράτησή του στη Βρετανία σιγά σιγά παρα φρονεί, όπως προκύπτει από το ιατρικό ιστορικό που έστειλαν μαζί του στη Νυρεμβέργη [επάνω). Αλλά ήταν ακόμη σε θέση να αντιμετωπίσει τον Αμερικανό Συνταγματάρχη John H. Amen στις 9 Οκτωβρίου 1945, (κάτω) (RUDOLF HESS FO UNDATION· ΣΥΛΛΟΓΗ ΤΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ).

\ 7τοστοßή 'ωρίς Ζπιοτροφή ι ΜΑΚΡΥ ΤΑΞΙΔΙ: Με αλεξίπτωτο στη

ωτία, στο εδώλιο των κατηγορουμένων ι εγκλήματα πολέμου στη Νυρεμβέργη, ου τον υπερασπίστηκε γενναία ο νέα ς δικηγόρος Alfred Siedl (επάνω) και τά, στη φυλακή του Spandau στο βρε φικό τομέα, στο Βερολίνο (κάτω) για το όλοιπο της ζωής του ( σ υ λ λ ο γ ή τ ο υ ς υ γ ιΦ £ Α ).

ζ

ο

5

c-

εΓΚΛΗΜΑ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΤΗΤΑΣ: επέζησε όλων των δι

καστών και των βασανιστών του, και έφτασε μέχρι την ηλικία των ενενηντατριών ετών. Έμεινε σαράντα επτά χρόνια στη φυλακή, από τα οποία τα είκοσι ένα σε απομόνωση στο Spandau. Βρέθη κε μυστηριωδώς στραγγαλισμένος τον Αύγουστο του 1987. Η Scotland Yard, σε συνεργασία με την αστυνομία του Βερολίνου, διεξήγαγε έρευνες, μέχρι που της δόθηκε εντολή από το βρετανι κό Υπουργείο εξωτερικών να σταματήσει. Ο τάφος του ες, με την επιτύμβια επιγραφή «ICH HAB'S GEWAGT» - «ΤΟ ΤΟΛΜ ΗΣΑ» είναι διαρκώς καλυμμένος με λουλούδια προερχόμενα από όλη τη Γερ μανία.


353

Ο Στρατηγός Γ ιόντλ έριξε λίγο βάλσαμο στις λαβωματιές του πληγωμένου Στρατάρχη Κάιτελ με τη γενναία του κατάθεση κ α τά τη διάρκεια της πρώτης εβδομάδας του Ιουνίου. Ο Γιόντλ, που ήταν αρχηγός του Γραφείου Επιχειρήσεων του Επιτελείου της Ανώτατης Διοίκησης είχε εκθέσει ενώπιον του Δικαστηρίου, ξεκάθαρα και ειλικρινά, όλα αυτά που θα ήθελε να πει ο Κάιτελ και δεν μπόρεσε λόγω του μεγάλου του εκνευρισμού. «Νιώθω», έγραφε ο Κάιτελ στη νεαρή σύζυγο του Γιόντλ στις 9 Ιουνίου, «πω ς πρέπει να σας γράψω για να σας πω πόσο μεγάλη ήταν η αγαλλίασή μου ενώ παρακολουθούσα την πορεία της υπεράσπι σης κατά τη διάρκεια της τελευταίας εβδομάδας. Η σταθερότητα και η αξιοπρέπεια (του συζύγου σας) και το πώ ς κατάφερε να διασώσει τη στρατιωτική του τιμή, ήταν όλα τόσο εντυπωσιακά όσο πειστικές ήταν οι σαφείς και αδιάσειστες απαντήσεις του. Η συνεργασία σας και οι μεγάλες σας προσπάθειες επίσης, είχαν πολλαπλάσια ευεργετικά αποτελέσματα» .13

Οι δύο Jackson, πατέρας και γιος, βλέποντας ότι δεν είχε νόη μα, σύμφωνα με τη δική τους άποψη, να παραμένουν στο Δικα στικό Μέγαρο και να ακούνε τους κατηγορουμένους να αγνοούν το κατηγορητήριο και να διατυπώνουν θεωρίες ενώπιον του Δικα στηρίου και στον κόσμο όλο για τη δόξα του Ναζιστικού κράτους, έφυγαν από τη Νυρεμβέργη και πήγαν στην Πράγα για να π α ρ α κολουθήσουν τη δίκη του «Χασάπη του Lidice» Karl-Hermann Frank. Οι Αμερικανοί ίσως να έδειχναν μεγαλύτερο ενδιαφέρον γ ι’ αυτή τη δίκη από το συνηθισμένο. Ο Frank ήταν δικός τους κρ α τούμενος και τον είχαν εκδώσει στην Πράγα εξαιτίας της πίεσης που τους είχαν ασκήσει οι Τσέχοι. Είχαν επίσης μια νοσηρή π ε ριέργεια να δουν με ποιο τρόπο λειτουργούσαν τα Λαϊκά Δικα στήρια σοβιετικού τύπου - αυτά που, όπως επεσήμαινε ο γιος Jackson, ήταν διαβόητα γιατί, ως τα έκτακτα στρατοδικεία στα πεδία των μαχών, «εξασφάλιζαν πρώ τα στον κατηγορούμενο μια δίκαιη δίκη και μετά τον έστελναν στην αγχόνη» .14 0 Δικαστής Jackson διαπίστωσε ότι η δίκη ήταν μια «αποκάλυψη σε θέματα αποτελεσματικότητας και αμεροληψίας κατά τη διαδικασία» .15 Ο Frank καταδικάστηκε και μετά κρεμάστηκε -μάλλον στραγ

23

354


γαλίστηκε, γιατί η αγχόνη δεν είχε καταπα κτή- λίγο μετά την έκ δοση της απόφασης. και παρήλθε και δεν υπήρχαν σημάδια ότι η δοκι μασία τους στη Νυρεμβέργη θα τελείωνε σύντομα. «Γίνονται πολλές συζητήσεις σχετικά με το πόσο θα κρατήσει η δίκη» έγραφε ο Jackson στη σύζυγό του. «Αλλά σκέψου ότι πριν από έναν χρόνο αυτό το κτίριο βρισκόταν στα χέρια των Γερμανών». Με μια δήθεν αδιάφορη παρατήρηση, στην οποία φαίνεται καθα ρά πόσο ανήσυχος ήταν τώρα, συνεχίζει: «Δεν ανησυχώ για την ετυμηγορία του αιώνα, αλλά φυσικά είναι πολύ ενοχλητικό να έχεις έλθει εδώ για μερικούς μήνες και να μένεις τόσο πο λύ» .16 Και λίγο αργότερα θα άρχιζε να γράφει μισοσοβαρά, μισοαστεία για το δικό του «εγκλεισμό» στη Νυρεμβέργη.17 ΤΟ ΠΑΣΧΑ ΗΛΘΕ

έγραφε ο Jackson στις 18 Απριλίου του 1946, μάλλον θα αρχίσει η κατ’ αντιπαράθεση εξέταση του Hjalmar Schacht - «μετά τον Γκαίρινγκ είναι ο πιο σκληρός α π ’ όλους» .18 Θεωρούσε πάντα τον Schacht ως έναν από τους πλέον ποταπούς κατηγορουμένους. Η αλαζονική συμπεριφορά του τρ α π εζί τη, από τότε που άρχισε η δίκη, τον εκνεύριζε όλο και περισσότε ρο. Για παράδειγμα, όταν προβλήθηκαν μέσα στην αίθουσα του Δικαστηρίου τα ανατριχιαστικά φιλμ με τα στρατόπεδα συγκεντρώσεως, ο Schacht σταύρωσε τα χέρια και γύρισε περιφρονητι κά την πλάτη του στην οθόνη.19 Και ακόμη πιο εκνευριστικό ήταν για τον Jackson το γεγονός ότι, κατά τις απόρρητες ακροάσεις μέσω παγιδευμένων μικροφώ νων, ο Schacht ακούστηκε να λέει εμπιστευτικά στους άλλους πως θα αθωωνύταν. Και άρχισαν να κυκλοφορούν ανησυχητικές φήμες ότι το κατηγορητήριο εναντίον του Schacht δεν ήταν ιδιαίτερα σο βαρό. Στον Jackson έφθαναν προσβλητικές επιστολές οι οποίες έλεγαν ότι δεν θα μπορέσει ποτέ να καταδικάσει έναν μεγαλοτραπεζίτη - ό,τι και να ήταν, φίλοι ή εχθροί, ήταν οι νέοι «Άτρωτοι». Σύντομα κατάλαβε πως ο Ναζί τραπεζίτης είχε πράγματι φίλους στις πιο απίθανες θέσεις, και επιρροή παντού. Μια ημέρα, ένας από την ομάδα του, ο διαπρεπής Νεοϋορκέζος δικηγόρος σε θέματα Διεθνούς Δικαίου, ο Ralph Albrecht, του ανέφερε ότι ο Βρετανός βοηθός κατήγορος Συνταγματάρχης Harry J. Phillimore -μετέπειτα τη ν επ όμ εν η εβδομ α δα,


355

Λόρδος Δικαστής στο εφετείο του Λονδίνου*- τον είχε πλησιάσει στον προθάλαμο έξω από την αίθουσα του Δικαστηρίου και τον πίεζε να πείσει τους Αμερικανούς να μετριάσουν την ανελέητη π ίε ση τους στον τραπεζίτη. Όταν ο Albrecht τον ρώτησε σαστισμένος: «Γιατί;» ο Phillimore, πραγματικά σε δύσκολη θέση, του εξήγησε ότι είχαν γίνει ορισμένα διαβήματα από τον Sir Montagu Norman, Πρόεδρο της Τράπεζας της Αγγλίας από το 1920 ως το 1944. «Θα είναι πολύ δυσάρεστο», μουρμούρισε ο Βρετανός Συνταγματάρ χης, «αν συμβεί κάτι στον Schacht».20 Το γεγονός είναι ότι ο Schacht, επί δεκαέξι χρόνια πριν από τον πόλεμο, διοχέτευε μυστι κές πληροφορίες στον Sir Montagu για τις οικονομικές και πολιτικές αποφάσεις που λαμβάνονταν σε ανώτατο επίπεδο στο Βερολίνο.21 Στα έγγραφα του βρετανικού Υπουργείου Οικονομικών (τώρα βρίσκονται στα Βρετανικά Αρχεία) υπάρχει ένας πολύ διαφωτιστικός φάκελος για τις προσπάθειες που είχε κάνει ο Sir Montagu Norman για να πετύχει την απελευθέρωση του Schacht.22 Ο Albrecht έδωσε ελάχιστες ελπίδες στον Άγγλο. Ό πως το είχε προβλέψει, ο Jackson αρνήθηκε ακόμη και να συζητήσει το ενδεχό μενο παρέμβασής του προς όφελος του Schacht. Θεωρούσε την υπό θεση εναντίον του τραπεζίτη ως μια δοκιμασία της αξιοπιστίας ολό κληρης της διαδικασίας. Σε μια διάσκεψη κεκλεισμένων των θυρών των επικεφαλής των κατηγόρων τον Απρίλιο, για την οποία υπάρχει ένα στενογραφημένο πρακτικό στους φακέλους του είχε πει ότι: «αν το Δικαστήριο, παραδείγματος χάρη, αποφανθεί πως δεν πρέ πει να ασκηθεί ποινική δίωξη εναντίον του Schacht, τότε είναι φανε ρό ότι δεν μπορούμε να παραπέμψουμε σε δίκη κανένα μεγαλοβιομήχανο, καθώς το κατηγορητήριο εναντίον του είναι ισχυρότερο από των άλλων». Ο Sir Hartley Shawcross συμφώνησε μαζί του.23 Έ τσι ο Jackson απέρριψε το αίτημα του Phillimore, και στο εξής αποφάσισε να χειριστεί την υπόθεση του Schacht ο ίδιος. * Σ.τ.Σ.: Μετά από είκοσι πέντε χρόνια ο Phillimore ήταν ένας από τους τρεις δι καστές που δίκασαν την προσφυγή του συγγραφέα στην περίφημη υπόθεση δυσφήμησης «Convoy PQ.17» Cassell & Co ν. Broome. Οι Phillimore, Schacht, Mon tagu Norman, και o Sir Norman Birkett, ένας από τους Βρετανούς δικαστές που πρότεινε την αθώωση του Schacht το 1946, ήταν όλοι ελευθεροτέκτονες. Και ο Jackson ήταν επίσης υψηλόβαθμος τέκτων. Στο ημερολόγιό του με ημερομηνία 16-6-1945 αναφέρεται μια συνάντηση, στην οποία ο Τρούμαν, ο Μέγας Διδά σκαλος των Τεκτόνων του Missouri, του έδειξε τη σφύρα του. (Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου, Τμήμα χειρογράφων, αρχείο του R.H. Jackson, κουτί αρ. 95.)

356


Αργότερα σημείωνε: «Θα ζητήσω με όλες μου τις Δυνάμεις να κριθεί ένοχος και, αν το πετύχω, να τον καταδικάσω».24 Σφυροκύπησε αμείλικτα τον τραπεζίτη όταν τον εξέταζε στο ακροατήριο, αποκαλώντας τον απλώς Schacht και τονίζοντάς του συνέχεια το γεγονός ότι είχε συμμετάσχει στο σχεδίασμά από τον Χίτλερ, επ ι θετικού πολέμου. Στο τέλος τον ανάγκασε να παραδεχτεί ότι δεν είχε πει όλη την αλήθεια ως προς τις επαφές του με τον Φύρερ.25 Ο Jackson έδωσε εντολή να προβληθούν στην αίθουσα του Δι καστηρίου κινηματογραφημένα επίκαιρα από τη θριαμβευτική επάνοδο του Χίτλερ στο Βερολίνο τον Ιούλιο του 1940, μετά την ήττα της Γαλλίας - πολύ αργότερα από την εποχή κατά την οποία ο Schacht υποστήριζε ότι είχε πέσει σε δυσμένεια. Εκεί βρισκόταν ο Schacht, φορώντας πρωινή ζακέτα στιλ Πρίγκιπα Αλβέρτου και ψηλό καπέλο, ο μόνος που δεν ήταν στρατιωτικός ανάμεσα στους στρατηγούς που περίμεναν στην πλατφόρμα του τρένου να σφί ξουν το χέρι του Χίτλερ - και μάλιστα εκείνος ξέφυγε από τη γραμμή, έσφιξε με τα δύο του χέρια τα χέρια του Φύρερ, και τον ακολούθησε «με έναν μάλλον δουλοπρεπή τρόπο» όπως πα ρ α τή ρησε αργότερα ο Jackson.26 Και αυτός ήταν ο σπουδαίος Ναζί τζέ ντλεμαν, υπέρ του οποίου παρενέβαιναν ο Βρετανός νομικός Phillimore και ο τραπεζίτης Sir Montagu Norman. Όταν αργότερα το Δικαστήριο αθώωσε τον Schacht -μ ε μόνο το Ρώσο δικαστή να εκφράζει δημόσια τη διαφωνία το υ - ο Jackson έδειξε με πολύ έντονο τρόπο την απογοήτευσή του.27 Ο Biddle, που διάβασε στο ακροατήριο αυτό το μέρος της απόφασης, ισχυρίστη κε μετά από λίγους μήνες πως κι εκείνος ήθελε να καταδικαστεί ο Schacht αλλά οι Βρετανοί επέμεναν να αθωωθεί και δεν του άφη σαν κανένα περιθώριο διαφωνίας.28 Ο δρ. Raphael Lemkin, που αρ γότερα υπηρέτησε ως έκτακτος σύμβουλος στα Ηνωμένα Έθνη κα τά τις διαπραγματεύσεις για τη σύναψη της σύμβασης σχετικά με τη γενοκτονία, εκ των υστέρων επιβεβαίωσε το γεγονός ότι ο Biddle είχε ψηφίσει υπέρ της καταδίκης του Schacht, ενώ αυτός που ψήφισε υπέρ την αθώωσης ήταν ο De Vabres.29 Αλλά το τι συνέβη πραγματικά πίσω από τις κλειστές πόρτες της αίθουσας διάσκεψης των δικαστών, θα αποκαλυφθεί αργότερα σε αυτή την εξιστόρηση.

Τελείωνε η άνοιξη και ο Robert Η. Jackson λαχταρούσε να βρε


357

θεί στο σπίτι του, στην πολυαγαπημένη του εξοχή στην Virginia. Στις αρχές Μάίου είχε να εξετάσει λίγους ακόμη μάρτυρες στο ακροατήριο και έλπιζε ότι και οι αντικρούσεις από την υ π ερ ά σπιση θα ήταν σύντομες. Ίσως να τα κατάφερνε να επιστρέφει στην Αμερική μέχρι τον Ιούλιο. «Η υπόθεση προχωράει κανονι κά» έγραφε στη γυναίκα του στις 8 Μάίου. «Προχωράει αργά, αλλά πραγματικά θεμελιώνονται με αδιάσειστα στοιχεία οι κ α τηγορίες για το σύνολο σχεδόν των κρατουμένων. Ο Schacht και ο Funk αποδείχτηκαν και οι δύο ύπουλοι και ψεύτες (sic) τρ α π ε ζίτες». «Η ομάδα των Βρετανών κατηγόρων κάνει τις τελευταίες ερωτήσεις στους Ναυάρχους Καρλ Νταίνιτς κ α ιΈ ρ ιχ Ραίντερ», της έλεγε, προσθέτοντας και μια κακεντρεχή παρατήρηση για τους Βρετανούς: «Η υπόθεση εναντίον τους (των ναυάρχων) εί ναι μια από τις ασθενέστερες».30 Κουρασμένος από όλα αυτά, ο Jackson άφησε τη βρετανική ομάδα να χειριστεί το θέμα και εκείνος πέταξε στο Παρίσι για ολιγοήμερες διακοπές, και μετά στο Λονδίνο. Στις 18 Μαΐου ε π έ στρεψε στη Νυρεμβέργη. Επεξεργαζόταν συνεχώς την τελική αγόρευσή του, στην οποία θα εξέθετε τα τελικά συμπεράσματα από την ακροαματική διαδικασία. Θα ήταν η τελευταία του εμ φάνιση στη δίκη.31 0 κόσμος έδειχνε πια αποσπασματικό ενδιαφέρον για τα τεκταινόμενα στο Δικαστικό Μέγαρο στη Νυρεμβέργη, και ο Jackson είχε αρχίσει πλέον να περιφρονεί την κοινή γνώμη. Ανα κάλυψε ότι ένα χαρακτηριστικό θέμα που τροφοδοτούσε τα μ έ σα ενημέρωσης στις Ηνωμένες Πολιτείες, ήταν η φανταστική ιστορία ότι ο Γκαίρινγκ τα είχε βάλει με τον Schacht. «Κ ατ’ α ρ χήν δεν συνέβη κάτι τέτοιο, και το άρθρο λέει ψ έματα» έγραφε θυμωμένος ο Jackson στη γυναίκα του. «Και κατά δεύτερο λόγο, και αν ακόμη είχε συμβεί, τι τους ενδιαφέρει αυτό σε σύγκριση με τα ιστορικά γεγονότα που καταγράφονται στα πρακτικά εδώ κάθε ημέρα; Αλλά, αυτός είναι ο Τύπος!»

0 δρ. Alfred Seidl, ο μικροσκοπικός νεαρός (τριάντα πέντε ετών), Βαυαρός συνήγορος των Ρούντολφ Ες και Hans Frank, τους αιφνιδίασε εμφανίζοντας στο Δικαστήριο το μυστικό π ρ ό σθετο πρωτόκολλο στη συνθήκη που είχε υπογράφει από τους

358


Ρίμπεντροπ και Μολότοφ στις 23 Αυγούστου του 1939, στη Μό σχα, και έδωσε τη δυνατότητα στον Χίτλερ να εισβάλει στην Πο λωνία μετά από μια εβδομάδα. Σύμφωνα με τους όρους αυτού του πρωτοκόλλου, ο Χίτλερ και ο Στάλιν είχαν μοιράσει την Ανα τολική Ευρώπη και τις Βαλτικές χώρες μεταξύ τους. Ο Seidl ισχυρίστηκε ότι αυτό το άκρως απόρρητο έγγραφο, του είχε σ τα λεί από κάποιον αξιωματικό των ΗΠΑ, του οποίου το όνομα αρνήθηκε να αποκαλύψει. Η Σοβιετική Ένωση αρνιόταν πάντα την ύπαρξη του μυστικού πρόσθετου πρωτοκόλλου. Από το καλοκαίρι του 1945 είχαν π ρ ο σπαθήσει να κρατήσουν μακριά από τη δίκη αυτό το θέμα. Στις αρχές Μαρτίου του 1946 πάντως, ο Jackson είχε μάθει από τις υπηρεσίες πληροφοριών τι σχεδίαζε ο Seidl, και στις 8 του ίδιου μήνα έγραψε στους Γάλλους και τους Σοβιετικούς συναδέλφους του, υπενθυμίζοντάς τους τι είχε πει γ ι’ αυτύ το θέμα κατά την κεκλεισμένων των θυρών συνεδρίαση των επικεφαλής κατηγύρων, στις 8 Νοεμβρίου, συμπληρώνοντας ότι είχε λόγους να π ι στεύει πω ς η υπεράσπιση ετοίμαζε μεγάλη επίθεση σχετικά με τη σοβιετική εξωτερική πολιτική και ότι σκόπευε να κατηγορήσει τη Σοβιετική Ένωση πω ς ετοιμαζόταν να εξαπολύσει επιθετικό πόλεμο εναντίον της Φινλανδίας, της Πολωνίας, των Βαλκανίων και των Βαλτικών χωρών.32 Ο Στρατηγός Rudenko υπενθύμισε στον Jackson, με ένα γρ ά μ μα του μετά από τρεις ημέρες, τα θέματα τα οποία η σοβιετική αντιπροσωπεία θεωρούσε ότι δεν θα έπρεπε να συζητηθούν σε δημόσια συνεδρίαση του Δικαστηρίου και στα οποία οι κατήγο ροι από κοινού θα έπρεπε να αντιταχθούν. Ο καινούργιος κ α τά λογος ήταν μικρύτερος απύ εκείνον που είχε παρουσιάσει ο Vyshinsky κατά τρία σημεία, αλλά εξακολουθούσε να περιλαμ βάνει έξι θέματα: την αναφορά στην κοινωνική δομή της Σοβιετι κής Ένωσης· τη συνθήκη μη επιθέσεως Ρίμπεντροπ-Μ ολύτοφ και τα συναφή θέματα· την επίσκεψη του Ρίμπεντροπ στη Μύσχα και του Μολύτοφ στο Βερολίνο- το Βαλκανικό Ζήτημα· τις Σοβιετι κές Βαλτικές Δημοκρατίες· και τις σχέσεις μεταξύ ΕΣΣΔ και Πο λωνίας.33 Ό πω ς το είχε προβλέψει ο Jackson, ο Seidl, στις 15 Μαρτίου, παρουσίασε τη γραπτή ένορκη κατάθεση του δρ. Friedrich Gaus, που είχε διατελέσει υψηλόβαθμος νομικός σύμβουλος του φον Ρί μπεντροπ, Υπουργού Εξωτερικών του Ράιχ, σχετικά με την π ρ ο ϊ


359

στορία και τα αίτια για τα οποία συνάφθηκε η συνθήκη της 23ης Αυγούστου του 1939, και μια μεταγενέστερη συνθήκη, της 28ης Σεπτεμβρίου του 1939. Ο εν λόγω νομικός είχε παραστεί στην υπογραφή αυτής της συνθήκης στη Μόσχα.34 Ο Seidl διάβασε στο ακροατήριο το προοίμιο του μυστικού πρωτοκόλλου της συνθή κης, όπως το περιέγραφε ο Gaus, εξετάζοντας ως μάρτυρα τον Ρίμπεντροπ την 1η Απριλίου. Ο Ρίμπεντροπ είπε πω ς α π ’ ό,τι θυ μόταν, αυτά πρέπει να έλεγε το προοίμιο. Σ’ αυτό το σημείο ο Rudenko τον διέκοψε, διαμαρτυρόμενος ότι αυτά δεν είχαν καμιά σχέση με τον κατηγορούμενο Ρούντολφ Ες, τον οποίο εκπροσωπούσε αυτή τη στιγμή ο Seidl, αλλά ούτε και με τον Hans Frank, τον άλλο του πελάτη. Ισχυρίστηκε ότι ο συνήγορος προσπαθούσε με αυτό τον τρόπο να παραπλανήσει το Δικαστήριο. Το Δικαστήριο αποσύρθηκε για να συζητήσει την έν σταση και όταν επέστρεψαν στην αίθουσα, ο Lawrence ανακοί νωσε ότι ο Seidl μπορούσε να υποβάλει τις ερωτήσεις. Α παντώ ντας ο Ρίμπεντροπ, έκανε τώρα εκτενή αναφορά στη συνθήκη που είχε υπογράψει με τον Μολότοφ καθώς και στο μυστικό πρόσθετο πρωτόκολλό της. 0 Seidl είχε έναν αληθινό δυναμίτη στα χέρια του - ένας Αμε ρικανός αξιωματικός του είχε στείλει ανώνυμα ένα φωτοαντίγρα φο του πρόσθετου πρωτοκόλλου της συνθήκης. Μετά από χρόνια ο Seidl συμπέρανε ότι το αμερικανικό Υπουργείο Εξωτερικών είχε φροντίσει να φθάσει το πρωτόκολλο στα χέρια του, αρχίζοντας με αυτό τον τρόπο τον Ψυχρό Πόλεμο. Στη Νυρεμβέργη παρουσιά στηκε ένα νομικό πρόβλημα σχετικά με αυτό το ντοκουμέντο: ήταν απλώς ένα ανεπικύρωτο φωτοαντίγραφο. Τέτοιες νομικές λεπτομέρειες βέβαια δεν είχαν εμποδίσει τους κατηγόρους να κα ταθέσουν αμφισβητούμενης αυθεντικότητας στοιχεία, όπως το Ντοκουμέντο του Hossbach. Ο Seidl απευθύνθηκε στον Maxwell Fyfe. Ο Άγγλος θα μπορούσε να βεβαιώσει την αυθεντικότητα τ έ τοιου είδους εγγράφων. (Οι Βρετανοί, όπως και οι Αμερικανοί, εί χαν αντίγραφα των πρωτότυπων αρχείων του γερμανικού Υπουρ γείου Εξωτερικών, αποτυπωμένα σε μικροφίλμ.) Ο Fyfe του είπε να απευθυνθεί στον Rudenko προκειμένου να επιβεβαιώσει εκεί νος την αυθεντικότητα του εγγράφου. Και ο Seidl το δέχτηκε. Την πρώτη εβδομάδα του Απριλίου πήγε στο γραφείο του Σο βιετικού κατηγόρου στο Δικαστικό Μέγαρο και ζήτησε να δει τον Στρατηγό Rudenko. Η ατμόσφαιρα δονήθηκε λες και άρχισε να

360


χτυπά ένας άηχος κώδωνας κινδύνου. Η γραμματέας του Rudenko εξαφανίστηκε και όταν επέστρεψε τον πληροφόρησε πως ο Rudenko απούσιαζε από το γραφείο του, και ότι δεν επρόκειτο να επιστρέψει. Μπορούσε όμως να τον δεχτεί ο σύντροφος Στρατη γός Zorya. «Έχω στο χαρτοφύλακά μου», είπε ο Seidl στον άτυχο τον Στρατηγύ, «φωτοαντίγραφα των δύο μυστικών “ πρόσθετων πρωτοκόλλων ” που υπογράφηκαν στις 23 Αυγούστου και στις 28 Σεπτεμβρίου του 1939 μετά τη σύναψη του Συμφώνου μη Επιθέσεως και της Συνθήκης Φιλίας και Σεβασμού των Συνόρων από τον Υπουργό Εξωτερικών του Ράιχ φον Ρίμπεντροπ και από τον δικό σας Κομισάριο του σοβιετικού λαού επί των Εξωτερικών Υποθέσεων». Παραδέχτηκε πω ς αυτά ήταν απλώς ανεπικύρωτα φωτοαντίγραφα των αυθεντικών κειμένων -π ο υ είχαν στην πραγματικύτητα προκόψει από τα μικροφίλμ του Carl von Loesch- αλλά συμπλήρωσε ότι ο Sir David Maxwell Fyfe τον είχε βεβαιώσει ότι ήταν αυθεντικά. Όταν ζήτησε από τη σοβιετική αντιπροσωπεία να επικυρώσει αυτά τα έγγραφα, ο Zorya σκέφτηκε για λίγο και μετά απάντησε: «Φ οβάμαι πω ς η συζήτησή μας δεν έχει κανένα νόημα».35 Αυτή η συνάντηση αποδείχτηκε καταστροφική για τον Zorya. 0 Rudenko αρνήθηκε τον κύλικα με το δηλητήριο που του πρότεινε ο Seidl και έριξε τον αναπληρωτή του Zorya, κυριολεκτικά στο λάκκο των λεόντων. Αντίθετα με τους συναδέλφους του, που όλοι προέρχονταν απύ το γραφείο του λαϊκού κατηγόρου στη Μόσχα, ο Zorya ήταν ξένο σώμα εδώ στη Νυρεμβέργη. Πριν τοποθετηθεί στο γραφείο του Rudenko, το Σεπτέμβριο του 1945, υπηρετούσε στις Έ νοπλες Δυνάμεις και μετά ως νομικύς σύμβουλος στην Ε π ι τροπή Lublin για την Εθνική Απελευθέρωση της Πολωνίας. Ή ταν αναλώσιμος. Μη μπορώντας να καταλάβει το πολιτικό βάραθρο που έχασκε κάτω από τα πόδια του άτυχου Zorya επειδή επέτρεψε να διαρρεύσει αυτύ το ντοκουμέντο στη δίκη, ο Seidl συνέχιζε να το επισείει. Ξαναπήγε στον δρ. Friedrich Gaus με τις φωτοτυπίες και πέτυχε μια καινούργια ένορκη κατάθεση, η οποία διαβεβαίωνε την αυθεντικότητά του. Η κατάθεση αυτή χάθηκε μυστηριωδώς στο μετα φραστικό τμήμα που ήταν υπύ τον έλεγχο των κατηγόρων, αλλά ο Seidl έδειξε στο Δικαστήριο την υπογραφή του Gaus πάνω στις φω τοτυπίες των εγγράφων, η οποία βεβαίωνε τη γνησιότητά τους.


361

Τώρα τα γεγονότα έπαιρναν μια δραματική τροπή. Το βράδυ στις 21 Μαΐου ο Seidl εξέταζε ως μάρτυρα τον Υφυπουργό του Ρίμπεντροπ, τον Ernst von Weizsäcker, και του υπέβαλε ερωτή σεις σχετικά με το πρόσθετο μυστικό πρωτόκολλο. Και πάλι ο Ρώσος κατήγορος δήλωσε ότι ενίσταται. Οι δικαστές συσκέφτηκαν και μετά επέτρεψαν στον Seidl να προχωρήσει στην ερώτη ση: Ο Seidl είπε στο διπλωμάτη ότι είχε στα χέρια του ένα κείμε νο, το οποίο κατά δήλωση του Gaus, ήταν πέραν πάσης αμφιβο λίας, το γνήσιο κείμενο εκείνης της συνθήκης. «Θα σας δείξω α υ τό το κείμενο». Ο Λόρδος Δικαστής Lawrence, εκεί που καθόταν μάλλον α π ο χαυνωμένος, σηκώθηκε ξαφνικά και διέκοψε για να ρωτήσει ποιο ακριβώς ήταν αυτό το ντοκουμέντο που έδειχνε ο Seidl στο μάρ τυρα. Ή ταν το ίδιο τεκμήριο που είχε επιδείξει και προηγουμέ νως στο Δικαστήριο, το οποίο είχε αρνηθεί να αποδεχθεί; «Είναι αυτό ακριβώς το ντοκουμέντο;» Ο Seidl το επιβεβαίωσε: «Είναι αυτό ακριβώς το τεκμήριο που παρουσίασα στο Δικαστήριο μαζί με άλλα αποδεικτικά στοιχεία, και το οποίο δεν δέχτηκε το Δικαστήριο επειδή αρνήθηκα να αποκαλόψω την προέλευσή του». Ό ταν συνέχισε να μιλάει εξηγώντας ότι το εμφάνισε προκειμένου να φρεσκάρει τη μνήμη του μάρτυρα Weizsäcker, ο Rudenko τον διέκοψε θυμωμένος: «Πρώτα α π ’ όλα, ασχολούμαστε με εγκλήματα που διαπράχθηκαν απύ τους μεγάλους Γερμανούς εγκληματίες πολέμου και δεν βρισκόμαστε εδώ για να διερευνήσουμε την εξωτερική πολιτική άλλων κρατών». Το Δικαστήριο, είπε, έχει ήδη απορρίψει αυτό το έγγραφο επειδή έκρινε ότι είναι χαλκευμένο και ότι στερείται οποιασδήποτε αποδεικτικής αξίας. Ο Thomas Dodd, ο Αμερικανός βοηθός κατήγορος, τάχθηκε με τη γνώμη του Rudenko, όπως είχαν συμ φωνήσει προηγουμένως. Ο Seidl αρνήθηκε να αποκαλύψει την προέλευση του εγγράφου και το μόνο που είπε ήταν ότι προερ χόταν από ένα ευυπόληπτο μέλος των Συμμαχικών Δυνάμεων. Το Δικαστήριο αποσύρθηκε και κατόπιν ανακοίνωσε την α π ό φ α σή του να μην επιδειχθεί το ντοκουμέντο στο μάρτυρα επειδή εί ναι αγνώστου προελεύσεως. «Η γάτα, πάντως, είχε βγει από το σακί». Την επόμενη ημέρα, στις 22 Μάίου, μια από τις μεγαλύτε ρες αμερικανικές εφημερίδες, η Post-Dispatch του Saint Louis, δη μοσίευσε για πρώτη φορά το αυθεντικό κείμενο του «μυστικού

362


πρόσθετου πρωτοκόλλου» στο οποίο αποκαλυπτόταν όλη η κυνική συνωμοτική κίνηση του Στάλιν να συμπράξει και να επωφεληθεί από την επιθετική πολιτική του Χίτλερ. οι σ ο β ι ε τ ι κ ο ί σ τ ρ α τ η γ ο ί στη Νυρεμβέργη δεν είχαν ανάγκη από μαντικές ικανότητες για να καταλάβουν πόσο θα ευχαριστιόταν ο Στάλιν που δεν κατάφεραν να εμποδίσουν αυτή τη διαρροή. Στις 23 Μαΐου, ο Υποστράτηγος Zorya βρέθηκε νεκρός στο γ ρ α φείο του στο Δικαστικό Μέγαρο με μια σφαίρα στο κεφάλι. Στις 24 Μαΐου, ο Σοβιετικός επικεφαλής των κατηγόρων Rudenko, υπέγραψε μια ταξιδιωτική εντολή για τον αναπληρωτή του Pokrovsky, με την οποία τον εξουσιοδοτούσε «να ταξιδέψει στη Λειψία για να παραδώ σει στις στρατιωτικές αρχές στη σοβιετική ζώνη, τη σωρό του βοηθού επικεφαλής των κατηγόρων της ΕΣΣΔ N.D. Zorya που είχε χάσει τη ζωή του σε ατύχημα στη Νυρεμ βέργη».36 Οι εσωτερικές ανακρίσεις των Ρώσων σχετικά με αυτύ το ατύχημα τερματίστηκαν στις 28 Μαΐου. Ο τίτλος του φακέλου ήταν: «Έρευνα Υποθέσεως Αυτοκτονίας».37 Όταν η διερμηνέας Svidovskaya ρώτησε τον Συνταγματάρχη Likhatchev, τον επικεφαλής της σοβιετικής επιτροπής ανακριτών που κρατούσε τους φακέλους ύλων των Σοβιετικών που βρίσκο νταν στη Νυρεμβέργη, ποια ήταν η αιτία θανάτου του Zorya, εκείνος απάντησε σιβυλλικά: «Έμπλεξε άσχημα και την π ά τη σε». Μετά από πολλά χρόνια, ο γιος του Zorya έλαβε ένα συλλυπητήριο γράμμα από τον D.M. Reznichenko, τέω ς στρατιωτικό επίτροπο στη Λειψία. «Ένα βράδυ του Μαΐου 1946», έγραφε, «γύρω στις οκτώ, μου τηλεφώνησαν στο σπίτι μου στη Λειψία απύ το γραφείο του Στάλιν. Είχα απευθείας γραμμή. Ήμουν τ ε λείως μύνος στο γραφείο μου. Απύ το γραφείο του Στάλιν μου δόθηκαν οδηγίες να έχω έτοιμο, την επόμενη ημέρα το πρωί, ένα σιδερένιο φέρετρο για να μεταφερθεί η σωρός του πατέρα σου στη Μόσχα για να θαφτεί». Η απογείωση του αεροπλάνου καθυστερούσε επί τρεις ώρες στη Λειψία λύγω κακοκαιρίας. «Τύτε έφθασε μια νέα οδηγία απύ το γραφείο του Στάλιν, να φροντίσω για την άμεση ταφή του πατέρα σου». Ο Σοβιετικός Σύμβουλος του Κράτους Γ' Τάξης Υποστράτηγος Nikolai Dmitriyevich Zorya, θάφτηκε ως ένας ανώνυμος Σοβιετικός στρατιώτης -ό χι ως Στρατηγός- κάπου στη Γερμανία. Στην οικογένειά του στη Μόσχα δεν δόθηκε καμιά


363

πληροφορία. Κ άποια στιγμή αργότερα έλαβαν μια βαλίτσα με τα προσωπικά του είδη και μια προφορική ενημέρωση ότι πέθανε σε κάποιο ατύχημα που σχετιζόταν με πυροβόλα όπλα.38 Ο Rudenko στη Νυρεμβέργη έκανε ό,τι μπορούσε για να μειώ σει τις συνέπειες αυτού του γεγονότος. Την τελευταία ημέρα του Μαΐου συγκάλεσε σε ειδική σύσκεψη τους επικεφαλής των κατη γόρων στο γραφείο αρ. 231 και ισχυρίστηκε ότι το αίτημα του Seidl ήταν μια κακόβουλη απόπειρα να διασπάσει το ενιαίο μ έ τω πο των κατηγόρων. Μήπως δεν είχε προβλέψει ο Jackson με ακρίβεια αυτές τις επιθέσεις κατά τη συνάντησή τους στις 8 Νο εμβρίου; Οι κατήγοροι συμφώνησαν πω ς η τακτική του Seidl ήταν ελεεινή και θα χρησιμοποιούσαν κάθε δυνατό νομικό στρατήγη μα για να τον αντιμετωπίσουν. 0 Maxwell Fyfe χαρακτήρισε το αίτημα του Γερμανού δικηγόρου άσχετο και επικίνδυνο. Ο Dodd δήλωσε ότι θα ασκηθεί ποινική δίωξη εναντίον οποιουδήποτε Αμερικανού αξιωματικού που θα αποκαλυφθεί ότι βοήθησε την υπεράσπιση, παρέχοντάς της το επίμαχο φωτοαντίγραφο.39 Την 1η Ιουνίου και οι τέσσερις κατήγοροι διαμαρτυρήθηκαν εγγράφως προς το Δικαστήριο επειδή είχε δεχθεί τα αιτήματα του Seidl. Μία ημέρα ή δύο αργότερα, ο Jackson κυκλοφόρησε ένα μνημόνιο προς όλους τους επικεφαλής των κατηγόρων, στο οποίο υποστήριζε τη διαμαρτυρία του Rudenko προς το Δικαστήριο, ότι δηλαδή οι κατηγορούμενοι είχαν ξεφύγει απύ κάθε έλεγχο.40

Μετά την επιστροφή του από το Παρίσι και το Λονδίνο στη Νυρεμβέργη, ο Jackson ασχολήθηκε με την κατ’ αντιπαράθεση εξέταση του κατηγορουμένου Speer. Για τον Jackson, ο τέως Υπουργός Εξοπλισμού ήταν μια απύ τις πλέον προβληματικές προσωπικότητες στο εδώλιο των κατη γορουμένων. Φαινόταν ειλικρινής, σεμνός, πολύ Ευρωπαίος, και πάνω α π ’ όλα είχε αρνηθεί να συνεργαστεί με το «μέτω πο» του Γκαίρινγκ. Κάτω από αυτές τις συνθήκες, αυτό και μόνο, θα μπορούσε να κάνει τον Jackson να τον συμπαθήσει. Και οι Βρε τανοί κατήγοροι επίσης είχαν λόγους να τον αντιμετωπίζουν πιο ήπια α π ’ ό,τι τους υπόλοιπους. «Η γυναίκα μου», ανέφερε ο Maxwell Fyfe, «ήταν μια από τους πολλούς που είχαν εντυπω σιαστεί απύ την κατάθεση του Speer και τη γενική του εμφάνιση,

364

Η ΔΙΚΗ TH Z ΝΥΡΕΜΒΕΡΓΗΣ

και έλεγε στον Griffith-Jones ότι κατά τη γνώμη της, τέτοιους αν θρώπους θα χρειαστεί η Γερμανία στο μέλλον». Δεν υπήρχε αμφιβολία ότι ο Speer ήταν πράγματι ένα έξυπνο άτομο. Η πνευματική του ευελιξία είχε φανεί, τόσο από τη γρή γορη ανέλιξή του στην ιεραρχία των Ναζί όσο και από την ικανό τητά του να επιβιώσει μέσα στον ανεμοστρόβιλο των δολοπλο κιών στη φυλακή. Και σχεδόν θα τα είχε καταφέρει - αλλά σε θέ ματα που δεν ανήκαν στην αρμοδιότητα των δικαστών. Εκείνοι βέβαια, ορθώς, αποφάσισαν διαφορετικά. Η Ιστορία πλέον έχει λίγες αμφιβολίες για το μέγεθος της ενο χής του Speer, ειδικά στο θέμα της καταναγκαστικής εργασίας στα υπόγεια εργοστάσια κατασκευής πυραύλων, που παρήγαγαν μαζικά τους βαλλιστικούς πυραύλους V-2 και τους κινητήρες των αεριωθούμενων αεροπλάνων τύπου Messerschmitt 262· κ α θώς και για την έξωση 5.000 Εβραίων από τα διαμερίσματά τους στο Βερολίνο με σκοπό την πραγματοποίηση των σχεδίων του να απαλλαγεί η πόλη από τις φτωχογειτονιές- το τελευταίο αποτέλεσε και το πρώτο στάδιο της εκδίωξης τόσων Εβραίων από τη Γερμανία σε αναζήτηση ενός αβέβαιου πεπρωμένου στην Ανατο λική Ευρώπη και στο Άουσβιτς. Σε μια απελπισμένη αλλά και ύπουλη προσπάθεια να σώσει το κεφάλι του, ο Speer πρόδωσε τους συναδέλφους του στη Νυ ρεμβέργη. Έστελνε επιστολές στον Jackson, γραμμένες με μολύβι με κεφαλαία γράμματα, ύπως έλεγαν οι φύλακες που τον π α ρ α κολουθούσαν, όπου του εξέφραζε την ανυπομονησία του να συ νεργαστεί με τους Αμερικανούς τους οποίους ξεχώριζε από όλους τους Συμμάχους.41 Ο Thomas Dodd στον οποίο ανατέθηκε αρχικά η ανάκριση του Speer, ανέφερε ότι τα συναισθήματα που κυριαρχούσαν στον τέως αρχιτέκτονα του Χίτλερ ήταν η αλαζο νεία και η ζήλια του για τον Γκαίρινγκ. Επειδή έγινε φανερύ ύτι ο Speer ένιωθε προσβεβλημένος από την απόφαση του Jackson να αναθέσει την κατ’ αντιπαράθεση εξέτασή του σε έναν υφιστάμε νό του, ο Dodd πρότεινε στον Jackson να σεβαστεί το ευαίσθητο σημείο του και να αναλάβει αυτός προσωπικά τον τέως Υπουργό του Ράιχ. «Αυτό θα ανεβάσει το ηθικό του Speer», είπε, «θα τον κάνει να νιώσει σπουδαίος και θα συντελέσει στο να γίνει πολύ πιο συνεργάσιμος μάρτυρας». Αυτή ήταν μια πολύ επιτυχημένη εκτίμηση του χαρακτήρα του Speer. Ο Jackson συμφώνησε με την πρόταση του Dodd και έστειλε


365

ένα προσωπικό μήνυμα στον Speer. Εκείνος, όπως ήταν αναμενό μενο, απάντησε με τον τρόπο που συνηθιζόταν στη φυλακή, δη λαδή διαδίδοντας ότι τώ ρα π ια ήταν έτοιμος να τα αποκαλύψει όλα. Έ γραψ ε στα απομνημονεύματά του: «Την παραμονή της κατ’ αντιπαράθεση εξέτασής μου, ένας Αμερικανός αξιωματικός όρμησε στο κελί μου και μου σφύριξε πω ς ο Jackson αποφάσισε να με εξετάσει ο ίδιος». Στο βήμα του μάρτυρα ο τέως Υπουργός και φίλος του Χίτλερ αποκάλυψε τόσα πολλά και ήταν τόσο κατηγορηματικός όταν επέκρινε δημόσια τον Φύρερ και τους συγκατηγορουμένους του, (ανέφερε για παράδειγμα ότι ο Χίτλερ είχε χαρακτηρίσει τον Γκαίρινγκ ως «αποτυχημένο και διεφθαρμένο ναρκομανή») που ο Jackson έδειχνε κατενθουσιασμένος. «Ήταν ένας πολύ χρήσι μος, για μας, μάρτυρας τελικά» έγραψε ο Jackson μετά το πέρας της εξέτασης του Speer.42 Αργότερα θα ανέφερε σε ιδιωτικές συ ζητήσεις: «Αν έπρεπε να επιλέξω κάποιον κατηγορούμενο για να αθωωθεί, θα διάλεγα τον Speer».43 Αυτό όμως που δεν κατάλαβε ο Speer, πα ρ ’ όλη την εξυπνάδα του, ήταν πω ς η τελική κρίση ήταν στα χέρια άλλων, και όχι των Αμερικανών.

Στα μέσα Ιουνίου του 1946, συνέβη κάτι που απογοήτευσε την κατηγορούσα αρχή. Το Δικαστήριο είχε δώσει στους κατηγόρους τρεις ημέρες για να προετοιμάσουν την τελική τους αγόρευση και οι ίδιοι θεώρησαν ότι τους αρκούσε αυτός ο χρόνος. Αλλά το Δικαστήριο αποφάσισε εκ των υστέρων να δώσει στην υπεράσπιση δεκατέσσερις δικάσι μες ημέρες -περίπου τρεις εβδομάδες σε πραγματικό χρόνο- για τη δική τους τελική αγόρευση, αν και δεν υπήρχαν πολλά που θα μπορούσε να κάνει και ο πιο αφοσιωμένος συνήγορος για να σώσει τώρα πια τον πελάτη του. Στην τελική αγόρευσή του για τον Κάι τελ στις 8 Ιουλίου, ο δρ. Otto Nelte τόνισε τον τραγικό ρόλο που καλείται να διαδραματίσει κανείς σε ένα δικτατορικό καθεστώς, έστω και αν είναι Στρατάρχης. 0 πελάτης του, είπε, αγωνιζόταν να σώσει όχι το κεφάλι του αλλά την υπόληψή του. Δεν ζητούσε την αθώωση του Κάιτελ αλλά την αναγνώριση του διλήμματος του Στρατάρχη και λίγη συμπόνια και κατανόηση.44

366


Οι Αμερικανοί νομικοί έδειχναν φανερά την ανυπομονησία τους την ώρα που παρακολουθούσαν αυτές τις αγορεύσεις. Είχαν όλοι πει τη γνώμη τους, και τώρα επιθυμούσαν να επιστρέφουν στην πατρίδα τους. «Μα γιατί μακρηγορούν τόσο πολύ» γκρίνιαζε ο Jackson σε ένα γράμμα προς τη γυναίκα του. «Δεν καταλαβαίνω το λόγο». Πληροφορήθηκε ότι στη Γαλλία και στη Βρετανία δεν υπήρ χαν καθύλου χρονικοί περιορισμοί για τους συνηγόρους υπεράσπι σης. 0 Δικαστής Biddle, που σ’ αυτό το θέμα συμφωνούσε με τον Jackson, προσπάθησε να περιορίσει τις αγορεύσεις των συνηγόρων για τον κάθε κατηγορούμενο, στις δύο ώρες, αλλά δεν τα κατάφερε. Αυτό σήμαινε ότι η δίκη δεν μπορούσε να τελειώσει πριν απύ τα μέσα Ιουλίου το νωρίτερο. «Το θέμα είναι απλό», συμπέρανε ο Jackson με μια δόση κυνισμού, «αυτοί οι Ευρωπαίοι δεν βιάζονται καθόλου - το αμερικανικό φαγητό είναι καλό· γιατί λοιπόν να βια στούν;» Εναντιώθηκε στην ιδέα να καθίσει στο τραπέζι των κατη γόρων δύο ή περισσύτερες εβδομάδες περισσότερο από όσο ήταν αναγκαίο, ενώ οι Γερμανοί δικηγόροι προσπαθούσαν να «κωλυ σιεργήσουν», όπως έλεγε, «για να καθυστερήσουν το θάνατο». «Δεν σκοπεύω», κατέληξε, «να κάθομαι εδώ και να τους ακούω τη μια ημέρα μετά την άλλη».45 Ευχύταν να βρισκόταν στην Ουάσινγκτον και τώρα ήταν πράγματι η στιγμή. Τα δυσμενή σχόλια για την απουσία του πλήθαιναν και έφθασαν στο αποκορύφωμά τους όταν ο Πρόεδρος του Ανωτάτου Δικαστηρίου Stone πέθανε. Ακολούθησε μια πλημ μυρίδα επικρίσεων, μηχανορραφιών και πισώπλατων μαχαιρωμάτων απύ τους ανταγωνιστές του απόντος Δικαστή Jackson, για να τον εμποδίσουν να διαδεχτεί τον Stone. Στην πραγματικότητα τον είχαν καταδικάσει ερήμην. 0 Δικαστής Hugo Black που υπήρξε υψηλόβαθμος Κου-Κλουξ-Κλαν σε παλαιότερες εποχές, έγραψε ένα γράμμα στο οποίο κατηγορούσε τον Jackson.46 Στις 11 Ιουνίου, ο Jackson έστειλε «ένα ωμό και καθόλου διπλωματικό τηλεγράφημα» όπως το αποκάλεσε στον Πρόεδρο Τρούμαν, ελ πίζοντας πω ς με αυτό τον τρόπο η διαμάχη θα έβγαινε στην επ ι φάνεια.47 «Για όνομα του Θεού, δεν έχουν τίποτα εναντίον μου» γκρίνιαξε στη γυναίκα του. «Βρίσκομαι πολύ μακριά αλλά δεν πέθανα! Ασφαλώς», αναγνώρισε, «αυτύ το τηλεγράφημα μπορεί να θεωρηθεί ως κατάλογος παραπόνων - αλλά τι στο διάβολο! Η ουσία είναι αν κάποιος έχει ήδη το Ανώτατο Δικαστήριο στο τσεπάκι το υ ».48


367

Εντέλει, το Δικαστήριο χρειάστηκε ακόμα τρεις μήνες π ερ ί που για να εκδώσει την απόφασή του.49 Η πολυπόθητη θέση στο Ανώτατο Δικαστήριο ξεγλίστρησε από τα χέρια του Jackson για πάντα. Ή ταν καταπληκτικό, όπως είχε πει μια φορά ο Γκαίρινγκ, το πώ ς μικρά πράγματα μπορεί να έχουν τόσο δυσανάλογα μ ε γάλες επιπτώσεις στη μοίρα ενός ανθρώπου. (0 ίδιος κάποτε, ως νεαρός, είχε πάρει από πίσω μια άγνωστη ξανθιά και έτσι κυριο λεκτικά έχασε το λεωφορείο και μαζί μ’ αυτό την ευκαιρία να γ ί νει τέκτονας - πράγμα που θα τον εμπόδιζε να γίνει μέλος του κόμματος των Ναζί και έτσι δεν θα κατέληγε στο Κελί αρ. 5 στη Νυρεμβέργη.) Με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, συλλογιζόταν ο Jackson, αυτοί οι Ναζί είχαν να απολογηθούν για πολλά.

18 Η ΤΕΛΙΚΗ ΛΥΣΗ ι ε β ρ α ϊ κ ε ς ο ρ γ α ν ω ς ε ι ς στη Νέα Υόρκη είχαν προτείνει στον Robert Jackson τον Ιούνιο του 1945, να αποδεχθεί τον αριθμό των 6.000.000 θυμάτων τους. Τον Απρίλιο του 1946, αφού επί μήνες εξέταζε και επανεξέταζε τα δεδομένα, σημείωνε: «Η δίκη της Νυρεμβέργης αφορά τη δολοφονία 4-5.000.000 ανθρώπων σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις, και μέχρι και 6 .000.000 σύμ φωνα με άλλες. Αυτοί οι αριθμοί δεν περιλαμβάνουν όσους σκο τώθηκαν στη μάχη καθώς και όσους πέθαναν λόγω των βασανι στηρίων σε στρατόπεδα συγκεντρώσεως, περιλαμβάνουν όμως τους εξοντωθέντες στα στρατόπεδα εξολόθρευσης. Για π α ρ ά δειγμα στο Νταχάου σκοτώθηκαν 268.000.1 Πάντως, αυτοί οι αριθμοί είναι κάθε άλλο παρά αποδεδειγμένοι.* Εκ των υστέρων, φαίνεται αξιοσημείωτο το γεγονός ότι οι «βιο μηχανίες θανάτου» των Ναζί απασχόλησαν πολύ λιγότερο τη δίκη

Ο

*Σ.τ.Σ.: Αυτή η εκτίμηση ήταν εσφαλμένη. Στο στρατόπεδο υπήρχαν περίπου 75.000 κρατούμενοι κατά την απελευθέρωση, από τους οποίους οι 43.401 ήταν πολιτικοί κρατούμενοι και οι 22.100 Εβραίοι. Οι περισσότεροι από αυτούς δεν εί χαν διαπράξει κανένα αδίκημα. Οι συνθήκες υγείας και υγιεινής σ’ αυτά τα στρα τόπεδα ήταν πανάθλιες. Σήμερα η γερμανική κυβέρνηση υπολογίζει το συνολικό αριθμό των θανάτων στο Νταχάου, κατά την περίοδο 1933-45, σε 31.951, από τους οποίους τα 2/3 πέθαναν κατά τη διάρκεια της επιδημίας τύφου τους τελευ ταίους επτά μήνες. Από το σύνολο των θυμάτων, τα 2.226 πέθαναν μέσα σε ένα μήνα από τότε που οι Αμερικανοί ανέλαβαν τον έλεγχο του στρατοπέδου.

Η ΤΕΛΙΚΗ ΛΥΣΗ

369

της Νυρεμβέργης α π ’ ό,τι π.χ. η εκτέλεση μερικών αξιωματικών της RAF, που είχαν δραπετεύσει από το στρατόπεδο αιχμαλώτων του Sagarv και οι συνθήκες στην πολεμική βιομηχανία κάτω από τις οποίες δούλευαν οι αιχμάλωτοι πολέμου που απασχολούσε ο Speer. Αυτύ ίσως συνέβη επειδή ο διοικητής του Άουσβιτς ήταν ακύμη ελεύθερος όταν άρχισε η δίκη. Η άσκηση κατηγορίας γι’ α υ τές τις θηριωδίες είχε ανατεθεί στους Γάλλους και τους Ρώσους. Όμως, αν και οι συνθήκες στα στρατόπεδα συγκεντρώσεως που εί χαν καταληφθεί από τις Αμερικανικές και τις Βρετανικές Ένοπλες Δυνάμεις ήταν τραγικές, οι σχετικές εγκληματικές πράξεις δεν εντάχθηκαν στο πρόγραμμα του Διεθνούς Δικαστηρίου. Το Νταχάου, το στρατόπεδο έξω από το Μόναχο, ήταν μια σοβαρή υπόθεση. Ο δρ. Franz Blaha που κατέθεσε στη Νυρεμ βέργη, βεβαίωσε ενόρκως πως είχε βοηθήσει στις θανατώσεις με αέρια εκεί, αναφέροντας το εξής: «Από τα οκτώ ή εννέα άτομα που βρίσκονταν στο θάλαμο αερίων, οι τρεις ζούσαν ακόμη και οι υπόλοιποι φαινόταν ότι είχαν πεθάνει... Πολλοί κρατούμενοι σκοτώθηκαν αργότερα με αυτό τον τρ ό π ο ».2 Αλλά, έγκριτοι ιστορικοί συμφωνούν σήμερα, πω ς δεν υπήρχαν θάλαμοι αερίων στο Ν ταχάου- και πω ς δεν υπήρξαν π ο τέ.3 Η αλήθεια είναι ότι βρέθηκε από τα απελευθερωτικά στρατεύματα κάτι που έμοιαζε με θάλαμο αερίων. Έ νας Αμερικανός στρατιώτης φωτογραφήθηκε μπροστά σε μια πόρτα που είχε ζωγραφισμένη μια νεκροκε φαλή και επιγραφ ές όπως: GASZEIT: ZU... A U F... (ΤΟ ΑΕΡΙΟ ΣΕ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ: ΑΝΟΙΧΤΟ-ΚΑΕΙΣΤΟ) VORSICHT! GAS! LEBENSGE FAHR! NICHT ÖFFNEN! (Προσοχή! ΑΕΡΙΟ! Κίνδυνος-θάνατος!

Μην ανοίγετε!)4 Στην πραγματικότητα χρησιμοποιούσαν αυτούς τους χώρους για να απολυμαίνουν με καπνό τα ρούχα των αιχ μαλώτων, προκειμένου να σκοτώσουν τις ψείρες που μετέφεραν το μικρύβιο του τύφου, όμως η φωτογραφία κυκλοφόρησε σε όλο τον κόσμο. Οι αμερικανικές αρχές ανέθεσαν σε έναν παθολόγο ιατροδι καστή, τον δρ. Charles P. Larson να κάνει νεκροψία σε πτώ ματα, η εκταφή των οποίων διατάχθηκε στο Νταχάου. (Δυστυχώς τ έ τοιες εκταφές δεν έγιναν στο Άουσβιτς ή σε άλλα μέρη.) Ό ταν οι t Σ.τ.Μ.: Στρατόπεδο στην Πολωνία, ένα από τα έξι που λειτουργούσε η Λουφτβάφε ειδικά για τους Αμερικανούς και τους Βρετανούς αεροπόρους αιχμα λώτους πολέμου.

24

370


μπουλντόζες ξεσκέπασαν έναν ομαδικό τάφο, ο Larson έχα νε εί κοσι πέντε νεκροψίες την ημέρα, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του. Αποφάνθηκε ότι στις περισσότερες περιπτώσεις ο θάνατος είχε προέλθει από «φυσικά αίτια», κυρίως από τύφο και ότι λαμβανομένων υπόψη των ειδικών συνθηκών της εμπόλεμης κατάστα σης, θα ήταν προτιμότερο να αφεθεί ο τάφος στην ησυχία το υ .5 Η όλη υπόθεση της εξόντωσης του τρόπου με τον οποίο οι Ναζί εξόντωναν τους εχθρούς τους, έχει προσεγγιστεί με τέτοιο ασυστηματοποίητο, πρόχειρο, και αποδιοργανωμένο τρόπο, που είναι δύσκολο, ακόμη και τώρα, να προσδιοριστεί με βεβαιότητα τι ακριβώς συνέβη και τι όχι. Οι νόμοι που εξακολουθούν να ισχύουν πενήντα χρόνια (1996) μετά τα γεγονότα, σε μερικές ευρωπαϊκές χώρες, δυσχεραίνουν το έργο του ιστορικού, εμποδίζουν την έρευ να και το σχηματισμό βάσιμων συμπερασμάτων. Παρά το προη γούμενο που δημιουργήθηκε με την έρευνα στους θαλάμους α ε ρίων στο Νταχάου, κάθε ερώτημα που έχει σχέση με αυτό το θέ μα, θεωρείται ποινικό αδίκημα στην Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας.* Στη Γαλλία, από το 1990, έχει καθιερωθεί ως πο ι νικό αδίκημα οποιαδήποτε αμφισβήτηση των εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας όπως καθορίστηκαν στο Χάρτη της Νυρεμβέρ γης. Επομένως θεωρείται αδίκημα η απόδοση των δολοφονιών στο Katyn στους Ρώσους και οποιαδήποτε αμφιβολία σχετικά με την αυθεντικότητα των δειγμάτων «εβραϊκού σαπουνιού».** * Σ.τ.Σ.: 0 συγγραφέας τιμωρήθηκε με πρόστιμο 30.000 γερμανικών μάρκων (γύρω στα 15.500 ευρώ) από Δικαστήριο του Μονάχου τον Ιανουάριο του 1993, επειδή ισχυρίστηκε σε μια διάλεξη ότι οι θάλαμοι αερίων που δείχνουν στους τουρίστες στο Άουσβιτς είναι απάτη. Απαγορεύτηκε επίσης στο διηνε κές η πρόσβασή του στα γερμανικά αρχεία, ενώ συγχρόνως απελάθηκε ισό βια από τη χώρα. Οι αρχές στο Άουσβιτς παραδέχτηκαν αργότερα πως αυ τός ο θάλαμος είχε κτιστεί τρία χρόνια μετά από τον πόλεμο, σαν μια «ανακατασκευή» μετά από εντολή της πολωνικής κυβέρνησης. Παραδέχτηκαν επίσης ότι έπρεπε να επινοήσουν κάποιον τρόπο για να το εξηγήσουν αυτό στους επισκέπτες (βλ. L ’ Express, Παρίσι, 26 Ιαν. 1995). ** Σ.τ.Σ.: Ο νόμος Fabius-Gayssot προτάθηκε από τους κομμουνιστές βουλευ τές και υπογράφηκε από τον Πρόεδρο Φρανσουά Μιτεράν την ημέρα της Βαστίλης το 1990. Και έγιναν πολλές διώξεις με βάση αυτόν το γαλλικό νόμο. Ο συγγραφέας τιμωρήθηκε το 1995 με πρόστιμο 500 λιρών Αγγλίας από ένα Δικαστήριο του Παρισιού για μια γνώμη που είχε εκφράσει σε συνέντευξη που παραχώρησε στο σπίτι του στο Λονδίνο, για μια έγκριτη γαλλική εφημε ρίδα, το 1992. Στη Γαλλία έχει να πάει πολλά χρόνια.


371

ν υ ρ ε μ β ε ρ γ η , ο αξιωματικός των SS δρ. Wilhelm Höttl, που κατά τα έτη 1944-45 ήταν αναπληρωτής διοικητής τμήματος στην Amt VI της RSHA του Kaltenbrunner που δρούσε στη Ν οτιοανα τολική Ευρώπη, είχε καταθέσει εγγράφως, ότι στα τέλη Αυγούστου του 1944, στο σπίτι του στη Βουδαπέστη είχε μια συνομιλία με τον Obersturmbannführer των SS Adolf Eichmann σχετικά με την πρόσφατη αποσκίρτηση της Ρουμανίας από τον Άξονα. Ο Eichmann είχε εκφράσει τη βεβαιότητα ότι η Γερμανία είχε χάσει τελικά τον πόλεμο και η καταδίκη του ιδίου ήταν σίγουρη αφού βάραινε τη συνείδησή του ο θάνατος «εκατομμυρίων Εβραίων». Ο Höttl ισχυρίστηκε πω ς τον είχε ρωτήσει για πόσους ακριβώς Εβραίους μιλούσε. Ο Eichmann του απάντησε ύτι και ο Χίμλερ του είχε ζητήσει τον ακριβή αριθμό, και είχε συντάξει μια σχετική αναφορά για να του την παραδώσει. «Στα διάφορα στρατόπεδα συγκεντρώσεως», συνέχισε ο Eichmann, σύμφωνα με την κ α τά θεση του Höttl στους Αμερικανούς, «είχαν σκοτώσει γύρω στα 4.000.000 Εβραίους, ενώ 2.000.000 ακύμη πέθαναν με άλλους τρόπους. Οι περισσότεροι είχαν εκτελεσθεί από τις ειδικές Δυνά μεις (Einsatzkommandos) της αστυνομίας ασφαλείας κατά την εκστρατεία εναντίον της Ρωσίας». «Ο Χίμλερ δεν ικανοποιήθηκε από την αναφορά», συνεχίζει στην έγγραφη ένορκη κατάθεσή του ο Höttl, «καθώς κατά τη γνώμη του ο αριθμός των Εβραίων που είχαν σκοτωθεί θα έπρεπε να ήταν μεγαλύτερος των 6.000.000 ». Τότε ο Χίμλερ είχε στείλει έναν άνθρωπο από το δ ι κό του γραφείο στατιστικής, προκειμένου να του υποβάλει μια καινούργια έκθεση βασισμένη στο υλικύ που είχε συγκεντρώσει ο Eichmann.* Ο Höttl ισχυριζόταν πω ς είχε κάνει αναφορές γ ι’ αυτά τα θέ ματα και πριν από το τέλος του πολέμου στο OSS «με το οποίο βρισκόταν σε επαφή εκείνη την εποχή».6 στη

να δούμε την κατάθεση του Höttl κάτω από το πρίσμα της επιθυμίας του να πετύχει την πρύωρη αποφυλάκισή ε ί ν α ι α π α ρ α ίτ η τ ο

* Σ.τ.Σ.: Η μόνη στατιστική ανάλυση της Τελικής Λύσης του Εβραϊκού Προβλήμα τος που είναι γνωστό ότι έγινε από τον Χίμλερ, είναι αυτή που καταρτίστηκε από τον επιθεωρητή της στατιστικής υπηρεσίας του, τον δρ. Richard Korherr τον Ια νουάριο του 1943, η οποία του ζητήθηκε έτσι ώστε να δοθεί στον Χίτλερ μια αξιο λόγηση του έργου των SS τα τρία πρώτα χρόνια του Γ' Ράιχ. Καμιά τέτοια ανάλυ ση που έγινε το καλοκαίρι του 1944 δεν έχει μέχρι τώρα βρεθεί στα αρχεία.

372


του από τους Αμερικανούς. Και σ’ αυτό το θέμα είχε μια αξιοση μείωτη επιτυχία, παρά το γεγονός ότι είχε λάβει μέρος στην πλέον ζοφερή και φονική επιχείρηση των SS στα Βαλκάνια. Στις 26 Σ ε πτεμβρίου του 1945 είχε στείλει μια επιστολή στον Συνταγματάρ χη Andrus, υπενθυμίζοντάς του τις υπηρεσίες που είχε προσφέρει στο OSS στην Ελβετία και την Ιταλία, τις εκατοντάδες σελίδες πλη ροφοριών που είχε παραδώσει στα χέρια του Στρατηγού Τζωρτζ Πάτον, διοικητή της 3ης Στρατιάς των ΗΠΑ στη νότια Γερμανία, και τα αποδεικτικά στοιχεία που έχει ήδη καταθέσει εναντίον του Obergruppenführer των SS, του Kaltenbrunner. Ο Höttl συμπλήρω νε με παράπονο πως επί χρόνια υπέφερε από έλκος στο στομάχι. «Υποφέρω κυρίως στο τέλος της άνοιξης και το φθινόπωρο». Κα θώς λοιπόν το φθινόπωρο είχε ήδη φθάσει, τους ζητούσε να τον αποφυλακίσουν πριν ξαναρχίσουν οι πόνοι. Τελείωσε αυτό το αξιοπρόσεκτο γράμμα με την παράκληση να του επιτραπεί «να καταθέσει και προφορικά όσα με σαφήνεια είχε εκθέσει στην έγ γραφη κατάθεσή του και να συζητήσουν διάφορες λεπτομέρειες, όπως είναι μια πιθανή συνεργασία».7 Στις 18 Οκτωβρίου, μια ημέρα πριν κοινοποιηθούν τα κατηγο ρητήρια στους είκοσι ένα κατηγορουμένους στη Νυρεμβέργη, ο Andrus, ένας στρατιωτικός από τον οποίο δεν θα περίμενε κ α νείς να συγκινηθεί από τα παράπονα ενός ανθρώπου που έπασχε απλώς από έλκος στο στομάχι, υπέγραψε μια άδεια ελεύθερης κυκλοφορίας ( laissez-passer) για τον τέως αξιωματικό των SS. «Ο δρ. Wilhelm Höttl», ανέφερε η άδεια, «είναι Γερμανός πολίτης και... έχει την άδεια από αυτό το γραφείο, να κυκλοφορεί οπου δήποτε μέσα στα όρια της πόλης της Νυρεμβέργης (Γερμανία) χωρίς αστυνομική συνοδεία ή έλεγχο ασφαλείας».8 Με έλκος ή χωρίς, ο Höttl ζει μέχρι σήμερα. Στις αρχές του 1946, ο Jackson έλαβε την προφορική εκτίμηση αυτού του αριθμού από έναν άλλο στενό φίλο του Eichmann κατά την εποχή του πολέμου, τον Sturmbannführer των SS, τον Dieter Wisliceny. Επρόκειτο για έναν από τους ελάχιστους μάρτυρες που κλήθηκαν από την κατηγορούσα αρχή και κατέθεσε «ότι ο Eichmann, ο οποίος ήταν υπεύθυνος για το όλο πρόγραμμα, του είχε μιλήσει για 4.000.000 με 5.000.000 Εβραίους, οι οποίοι είχαν σκοτωθεί». Στην πραγματικότητα ο Wisliceny, είχε καταθέσει ότι ο Eichmann είχε πει κάποτε: «Θα χοροπηδώ όλο χαρά στον τάφο μου ξέροντας ότι οδήγησα στο θάνατο 5.000.000 Εβραίους».


373

την κατάθεση του Wisliceny ο Eichmann, που κρυ βόταν ακόμη στην Αργεντινή, στην αρχή την αποκάλεσε Blödsinn (σκουπίδια) αλλά μετά, σε κάποια άλλη μυστική συνομιλία, π α ραδέχτηκε πω ς μάλλον κάποτε είχε κάνει μια τέτοια δήλωση. Η αρχική δικαιολογία του Eichmann, που την πρόβαλε κατά τη διάρκεια μιας μαγνητοφωνημένης συνέντευξής του στην Αργεντινή, δέκα χρόνια μετά την κατάθεση του Wisliceny, ήταν πω ς αυτή η κατάθεση του τέως έμπιστου, ανώτερου και μ εταγε νέστερα υφισταμένου του, είχε μικρή αξία καθώς θα πρέπει να δόθηκε κάτω από την απειλή βίας. Με μια λογική που ήταν δ ύ σκολο να την ακολουθήσει κανείς, ο Eichmann αναρωτήθηκε γ ια τί πράγματι ο εχθρύς είχε κρεμάσει μετά από μερικές εβδομάδες στη Σλοβακία «έναν άνδρα ο οποίος κάποτε, σε μια δίκη τόσο σημαντική όσο της Νυρεμβέργης, είχε καταθέσει πω ς το αφεντι κό του είχε μιλήσει για εξόντωση 5.000.000 ανθρώπων - κάτι που ήταν ένας ουσιώδης ισχυρισμός για λογαριασμό των εχθρών μας ... έναν τόσο πολύτιμο μάρτυρα σαν αυτύν». «Είναι εξίσου αναληθές», είπε ο Eichmann κατά τη διάρκεια μιας άλλης μ α γνητοφωνημένης συνομιλίας, «πω ς τάχα είπα ότι: “ Θα χοροπηδώ όλο χαρά στον τάφο μου ξέροντας ότι οδήγησα στο θάνατο 5.000.000 Εβραίους”. Οι άνθρωποί μου θα με αντιμετώπιζαν σαν έναν μεγαλομανή φ αφ λατά».9 Με την ίδια ευκαιρία σημείωσε ότι είχε εκφραστεί μια παρόμοια κατηγορία εναντίον του από τον δρ. Höttl. «Και αυτό είναι εξίσου τρελό» έγραφε αργότερα ο Eichmann: «Ίσως ο Höttl να είχε ακούσει τη “ δήλωση” του Wisliceny στο ραδιόφωνο ή τη διάβασε στις εφημερίδες ή σε κ ά ποιο βιβλίο του εχθρού, και μετά φρόντισε ο ίδιος να τη δια τυ μπανίσει» .10 Πάντως, όταν ο Eichmann ξανασκέφτηκε το θέμα αργότερα, παραδέχτηκε ότι τελικά είχε εκστομίσει την ενοχοποιητική φ ρ ά ση - αν και ισχυρίστηκε πω ς είχε μιλήσει μόνο για «εχθρούς του Ράιχ» και όχι για «Εβραίους» .11 Οτ α ν δ ι α β α ς ε

Ο χειρισμός των υποθέσεων που αφορούσαν εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας είχε ανατεθεί στους Γάλλους και τους Ρώσους κατηγόρους. Στις 3 Ιανουαρίου, ακούστηκε στο Δικαστήριο η κατάθεση του

374


Wisliceny. Αναφερόταν στον τρόπο που ο Χίμλερ είχε παραγγείλει στον Eichmann να συγκεντρώσει μια δύναμη κρούσεως στο στρα τόπεδο του Μαουτχάουζεν στην Αυστρία, έτοιμη να εισβάλει στην Ουγγαρία το Μάρτιο του 1944.12 Στις σημειώσεις του, ο Δικαστής Biddle αναφέρει τις εντυπώσεις του από τις αποκαλύψεις του μάρ τυρα: «Ανήκουστες συνθήκες σίτισης και στέγασης. Αργότερα ο Eichmann πρότεινε στην ουγγρική κυβέρνηση να μεταφερθούν στο Άουσβιτς (sic), πράγμα που έγινε με τη βοήθεια της ουγγρικής αστυνομίας». Συνολικά 450.000 Εβραίοι, σημείωνε ο Biddle, μετα φέρθηκαν «για την “ Τελική Αύση ”», σύμφωνα με αυτόν το μάρτυ ρα. «Ο Eichmann πίστευε πως είχαν σκοτωθεί 4-5.000.000 Εβραίοι και ο μάρτυρας πιστεύει πως γύρω στα 4.000.000 ήταν το αποτέ λεσμα της “ Τελικής Λύσης”». Το Φεβρουάριο του 1945 ο Eich mann είχε πει ότι θα γελούσε αν τον κατηγορούσαν για το θάνατο 5.000.000 ανθρώπων.13 Στις 28 Ιανουαρίου, οι Γάλλοι κάλεσαν την πρώτη γυναίκα μάρτυρα. Η Marie-Claude Vaillant Couturier ήταν μια τριαντατετράχρονη Γαλλίδα, τέω ς βουλευτής. Οι Ναζί την είχαν φυλακίσει το Φεβρουάριο του 1942 και στις 23 Ιανουαρίου του 1943 την εί χαν στείλει στο Άουσβιτς μαζί με άλλους διακύσιους κρατουμέ νους. Από αυτούς, όπως είπε, επέζησαν μετά τον πόλεμο σαρά ντα εννέα. Οι κρατούμενοι έστρωναν δρόμους και καθάριζαν τους βάλτους, χωμένοι συνεχώς μέχρι τους αστραγάλους στο νε ρό. Περιέγραψε παραστατικά, πώ ς μια παγωμένη ημέρα του Φε βρουάριου τους ανάγκασαν να στέκονται όρθιοι επί ώρες, περιμένοντας το προσκλητήριο, και μετά τους χτυπούσαν για να τους κάνουν να τρέξουν. «Όσους δεν μπορούσαν, τους οδηγούσαν στο Μπλοκ αρ. 25, τον προθάλαμο του θαλάμου αερίων, όπου και τους εκτελούσαν. Υπήρχαν πτώ ματα πεταμένα στο προαύλιο», σημείωνε ο Biddle, «εδώ κι εκεί κάποιο κεφάλι ή χέρι κουνιόταν αδύναμα προσπαθώντας να απελευθερωθεί». Θρήνοι ακούγονταν σε όλες τις γλώσσες από το πρω ί μέχρι το βράδυ: «Νερό! Νερό!» «Τραγουδούσαν τη Μ ασσαλιώτιδα όταν ξεκινούσε το κ α μιόνι (sic) για τους θαλάμους αερίων». Καθώς οι δικαστές τα σημείωναν αυτά, το μυαλό τους π α ρ έ λυε από τη φρίκη που ξετυλιγόταν μπροστά τους και δεν ήταν σε θέση να υποβάλουν ουσιαστικές ερωτήσεις ή να αναλύσουν όσα άκουγαν. «Οι άρρωστοι τις πιο πολλές φορές πέθαιναν από το κρύο, στοιβαγμένοι στο προαύλιο του νοσοκομείου». (Σε τι χρη


375

σίμευε ένα νοσοκομείο μέσα σε ένα στρατόπεδο εξολόθρευσης; Ούτε ο Biddle ούτε κανείς απύ τους συναδέλφους του έκαναν κάποιο σχόλιο.) «Οι γυναίκες τις πιο πολλές φορές προτιμούσαν να πεθάνουν δουλεύοντας». «Τα αχυροστρώματα ήταν γεμάτα ψείρες κλπ.». «Κ ατά τη διάρκεια της απολύμανσης των ρούχων, όλοι παρέμεναν γυμνοί και οι άρρωστοι πέθαιναν». «Εργαζό μουν στο αναρρωτήριο και έβλεπα νεαρές Εβραίες που τις έφερ ναν για στείρωση. Τους άνδρες συχνά τους ευνούχιζαν -έκαναν π ειρ ά μ α τα - και οι περισσότεροι πέθαιναν». Μερικές από τις αφηγήσεις της ήταν φανερό ότι βασίζονταν σε φήμες. «Οι εκτρώσεις ήταν συχνές. Τα μωρά τα έπνιγαν σε κουβάδες γεμάτους νερό. Κάποιος της είπε πω ς έρχονταν δια τα γές από το Βερολίνο για να σκοτώσουν τις μητέρες και τα π α ι διά». «Οι γυναίκες στα SS (sic) ήταν τόσο σκληρές όσο και οι ά ν δρες κάτω από αυτό το σύστημα. Ατμόσφαιρα τρόμου και δ ια φθοράς. Τα SS επέβαλαν τιμωρίες, όπως για παράδειγμα πενή ντα χτυπήματα με ξύλο στην πλάτη με ένα μηχάνημα». Μια φ ο ρά ο Biddle, θέλοντας να εκφράσει τελικά την εντύπωση που του είχε δημιουργήσει η κατάθεση αυτής της γυναίκας, σημείωσε με σκεπτικισμό: «Αμφιβάλλω γ ι’ αυτό που ακούω». Αλλά συνέχισε να καταγράφει ύσα είπε η μάρτυς στο Δικαστήριο: Διάλεγαν α π ό τις απ οσ τολές τω ν Ε βραίω ν γυναικώ ν τις ηλικιωμένες, τις άρρω στες και τα π α ιδιά , κ αι το υς έστελναν κατευθεία ν στο θά λ α μο αερίω ν, χω ρίς καν να το υ ς οδηγήσουν στο στρ α τόπ εδο. Ό ταν έφθαναν εκεί γ ια να σταλούν στο θάλαμο αερίω ν, μ ια ορχήστρα α π ό κρατουμ ένους έπ α ιζε χαρούμ ενους σ κοπούς, ό π ω ς α π ο σ π ά σ μ α τα α π ό την «Ε ύθυμη χήρα», γ ια να μην καταλαβαίνουν τι το υ ς π ερ ίμ ενε. Τ ους π ήγαιναν στο κτίριο με τ α κόκκινα τούβλα, γδύνονταν, το υ ς έδιναν π ετσ έτες και μ ετά στο αέριο. Ψ υχορραγούσαν. Έ π α ιρ να ν α π ό τ α π τώ μ α τα ανάμ εσ α στις στάχτες, τ α χρυσά δόντια. Μια νύχτα δεν υπήρχε αρκετό αέριο, κ αι τ α π α ιδ ιά τ α έριξαν ζω ντανά μέσα στους κλιβάνους. Ε ρ γά τες π ο υ ήταν πολύ αδύναμοι και Ε βρα ίες γ υ ναίκες, θανατώ νονταν με αέριο. Το ίδιο γινόταν και με το υ ς ά ρ ρ ω στους α π ό τύφ ο. Τ α Χ ριστούγεννα του 1943 στοίβαξαν γυμ νές γ υ να ίκες σε καμιόνια κ α ι ο Hessler (sic) χτυ π ο ύ σ ε όσες προσπαθούσα ν να ξεφ ύγου ν επειδή κατα λάβαιναν π ω ς τις οδηγούσαν στο θάνατο και α κ ο ύ γα μ ε «τον πένθιμο θρήνο» α π ό τ α καμιόνια το υ θανάτου... Τ σιγγάνοι α π ό όλη την Ε υρώ πη θανατώ νονταν με αέρια.

376


Ό ταν εξετάστηκε κατ’ αντιπαράθεση, η μάρτυς παραδέχτηκε κ ο φτά (στα γερμανικά), όπως παρατήρησε ο Biddle με έκπληξη, πω ς είχε συλληφθεί για αντιστασιακή δράση ως κομμουνίστρια. Ο δικηγόρος υπεράσπισης του Streicher, ο Marx, τη ρώτησε: «Πώς εξηγείτε το γεγονός ότι τα ξεπεράσατε όλα αυτά τόσο κ α λά;» «Ε ίπε ότι ήταν έξω εδώ και ένα χρόνο» σημείωσε ο Δικαστής Biddle παραθέτοντας την απάντησή της. «Τα περισσότερα από όσα κατέθεσε είναι προσωπικές της εμπειρίες» ανέφερε ο Biddle μέσα σε εισαγωγικά - πράγμα που δείχνει πω ς θεώρησε ότι α ρ κετά, δεν ήταν.14 ο γ κ α ί ρ ιν γ κ επίσης είχε αμφισβητήσει αυτού του είδους τις μαρτυρίες, και ιδιαίτερα τα κινηματογραφημένα στοιχεία που δ ί νονταν εκ των υστέρων από τους Ρώσους. «Ο καθένας μπορεί να φτιάξει ένα φιλμ φρίκης», επεσήμανε ο Γκαίρινγκ στον δρ. Gilbert στις 15 Φεβρουάριου, «αν ξεθάψει πτώ ματα από τους τ ά φους τους, και μετά δείξει ένα τρακτέρ να τα σπρώχνει ξανά μ έ σα». Στις 20 του ίδιου μήνα τους πρόβαλαν ένα σοβιετικό φιλμ φρίκης γεμάτο με εργαλεία βασανιστηρίων, ακρωτηριασμένα σώματα, γκιλοτίνες και καλάθια γεμάτα κομμένα κεφάλια. Ο Γκαίρινγκ χασμουριόταν δυνατά και έλεγε κοροϊδευτικά στο δ ιά δοχο του Kelley, τον Ταγματάρχη Leo Ν. Goldensohn το ίδιο βρά δυ: «Μ πορούσαν πολύ εύκολα να σκοτώσουν καμιά εκατοστή Γερμανούς αιχμαλώτους πολέμου και να τους ντύσουν με ρωσι κές στολές για τις ανάγκες του φιλμ. Δεν ξέρεις τους Ρώσους όπως τους ξέρω εγώ!» Στις 27 Φεβρουάριου ο Biddle απέδωσε με δικά του λόγια στο σημειωματάριό του, την κατάθεση μιας Πολωνέζας που ήταν στο Άουσβιτς. «Η επιλογή όσων επρόκειτο να πεθάνουν γινόταν από τους γιατρούς των SS» έγραφε ο Biddle. «Οι νεότεροι και δυνα τότεροι πήγαιναν στα στρατόπεδα. Οι γυναίκες και τα μικρά παιδιά μεταφέρονταν στα κρεματόρια- εκεί ξεχώριζαν τα παιδιά και τα έβαζαν στους θαλάμους αερίων. Το 1940 δόθηκε διαταγή να ρίχνονται τα παιδιά ζωντανά στους φούρνους και να μην τα βάζουν πρώ τα στους θαλάμους αερίων». (Το 1940 δεν υπήρχε ούτε το στρατόπεδο του Άουσβιτς ούτε το παρακλάδι του στο Birkenau.) «Συχνά μπορούσες να ακούσεις τις κραυγές τους. Αν αυτό γινόταν για να εξοικονομούν αέριο ή γιατί δεν υπήρχε α ρ και


377

κετός χώρος στους θαλάμους αερίων είναι δύσκολο να το πω. Συχνά οι θάλαμοι δούλευαν απύ το χάραμα μέχρι το σούρου π ο » .15

Με δεδομένο τον προφανή κεντρικύ ρύλο των στρατοπέδων καταναγκαστικής εργασίας στο Άουσβιτς, στις εγκληματικές δραστηριότητες του Χίμλερ, οι Σύμμαχοι είχαν διατάξει τη δ ιε νέργεια συγκεκριμένων ερευνών για τον τέως Obersturmbann führer των SS Rudolf Höss, τον πρώτο διοικητή αυτού του στρα τοπέδου. Από τις αρχές του 1946 η βρετανική στρατιωτική αστυ νομία είχε επιτέλους εντοπίσει τη σύζυγο και τα παιδιά του στο Schleswig-Holstein. Τους είχαν υπύ αυστηρή επιτήρηση, και στις 11 Μαρτίου ανάγκασαν τη γυναίκα του να ομολογήσει ύτι ο σύζυγύς της εργαζόταν ως εργάτης σε μια φάρμα κοντά στο Flensburg με το ψευδώνυμο «Franz Lang» .16 Μια δύναμη ενό πλων βρήκε τον Höss στις 11 το βράδυ να κοιμάται πάνω σε έναν πάγκο, στο σφαγείο της φάρμας. Δύο ημέρες νωρίτερα είχε κατά λάθος σπάσει τη φιάλη με υδροκυάνιο που είχε μαζί του. Τώρα ήταν πλέον αδύνατον να αποφύγει τις συνέπειες της πανάθλιας καριέρας του. Για να βεβαιωθούν πω ς δεν θα τους ξέφευγε, του πέρασαν χειροπέδες και δεν του τις έβγαλαν επί τρεις εβδομά δες.17 Τον έσυραν από τον πάγκο, του ξέσκισαν τα ρούχα, τον έριξαν πάνω σε ένα τραπέζι σφαγείου μέσα στον αχυρώνα και τον κακοποιούσαν μέχρι που ο στρατιωτικός γιατρός που τους συνόδευε μουρμούρισε στον επικεφαλής: «Πες τους να σταματή σουν, εκτός και αν θέλεις να πάρεις μαζί σου ένα π τώ μ α » .18 Την ώρα που το αυτοκίνητο έμπαινε στο στρατώνα της βρε τανικής μονάδας, ξέσπασε χιονοθύελλα και ο Höss περπατούσε γυμνός κατά μήκος του κεντρικού διαδρόμου κατευθυνόμενος προς το κελί το υ .19 Τις τρεις επύμενες ημέρες τον κρατούσαν ξύ πνιο και τον ανέκριναν συνεχώς στα γερμανικά - δεν καταλάβαι νε αγγλικά. Ο Kenneth Jones, ένας στρατιώτης της 5ης Βασιλικής Έ φ ιππης Πυροβολαρχίας και δύο ακόμη στρατιώτες, κάθονταν εκ περιτροπής μέσα στο κελί του, οπλισμένοι με κοντάρια από αξίνες για να τον χτυπούν κάθε φορά που τον έπαιρνε ο ύπνος. «Μ ετά απύ τρεις ημέρες και νύχτες αϋπνίας», έλεγε ο Jones, «ο Höss τελικά έσπασε και ομολόγησε τα πάντα στις αρχές».20

378


Ο ίδιος ο Höss έγραφε αργότερα: «Κ ατά την πρώτη μου α νά κριση με χτυπούσαν, και έτσι με ανάγκασαν να ομολογήσω. Δεν γνωρίζω τι γράφτηκε στα πρακτικά αν και τα υπέγραψα. Δεν μπόρεσα να αντέξω το αλκοόλ και το μαστίγωμα». Το πρακτικό ήταν οκτώ δακτυλογραφημένες σελίδες στα γερμανικά, που ο Höss τα υπέγραψε τις πρώ τες πρωινές ώρες της 15ης Μαρτίου, και είχε το κουράγιο να σημειώσει την ώρα κάτω από την ημερο μηνία «02:30' το π ρ ω ί».21 Η ομολογία η οποία κατόπιν υποβλήθηκε στο Δικαστήριο ως ντοκουμέντο ΝΟ-1210, χρειάστηκε για να αποσπασθεί τρεις ημέ ρες βασανιστηρίων, όπως παραδέχτηκε ο δεσμοφύλακας του Höss λοχίας Bernard Clarke. Περιέχει πολλές, ηθελημένες ίσως, ανακρίβειες, όπως για παράδειγμα τον προσδιορισμό από τον Höss ενός ακόμη στρατοπέδου εξολόθρευσης «στο Wolzek κοντά στο Lublin» πλέον των στρατοπέδων «Belzec» και «Tublinka», και συλλάβισε τα ονόματα τους για να γραφτούν όπως αναφέρονται εδώ. Το Wolzek δεν υπήρξε ποτέ, και τα δύο άλλα στρατό πεδα τα Belzec και Treblinka δεν υπήρχαν κατά την εποχή για την οποία κατέθετε ο Höss. Όταν υπέγραψε αυτή την κατάθεσή του, ο Höss μεταφέρθηκε στο περιφερειακό διοικητήριο της Βρετανικής Υπηρεσίας Πληρο φοριών στο Minden πάνω στον Weser. «Εδώ», παραπονέθηκε αργότερα, «η μεταχείρισή μου ήταν ακόμη πιο σκληρή, στα χέρια του Άγγλου στρατιωτικού επιτρόπου, ενός Ταγματάρχη». Τον είχε αναλάβει εκεί ο Gerald Draper, ένας δικηγόρος τριανταενός ετών, που ήταν ο επικεφαλής των ανακριτών της βρετανικής ομάδας εγκλημάτων πολέμου. Η ομολογία του Höss θα σημειω νόταν ως η μεγαλύτερη επιτυχία της καριέρας το υ .22 Αυτή η σύ ντομη δήλωση που καταγράφηκε από αγγλικά χέρια (και όχι από αμερικανικά ή γερμανικά), είναι κατά πάσα πιθανότητα το α π ο τέλεσμα αυτής της ανάκρισης. Το πλήρες κείμενό της, που έχει διασωθεί μέχρι σήμερα, είναι το ακόλουθο: Δήλωση που έγινε εκουσίως στο (sic) Gaol1

f Σ.τ.Μ.: Φυλακή στην περιοχή του York (Κεντροανατολική Αγγλία), που ιδρύ θηκε το 1656 για τον εγκλεισμό μικροεγκληματιών. Διατηρήθηκε μέχρι το 1966.Τώρα είναι τουριστικό αξιοθέατο.


379

α π ό τον Rudolf Höss, τέω ς διοικητή του Σ τρ α το π έδ ο υ Σ υγκεντρώ σ εω ς του Ά ουσβιτς στις 16 Μ αρτίου του 1946. Εγώ ο ίδιος μερίμνησα, σύμφω να με τις οδηγίες π ο υ μου έδω σε ο Χίμλερ το Μ άιο του 1941, να φονευθούν με αέριο 2.000.000 ά τ ο μα μ ετα ξύ Ιουνίου/Ιουλίου του 1941 και στα τέλη του 1943, π ε ριόδους κ α τά τις οπ ο ίες ήμουν διοικητής του Άουσβιτς. (υπογρα φ ή)

Ο Höss υπέγραψε αυτή τη δήλωση ως «Rudolf Höss, SS-Ostubaf., fr. Kdt. v.* Auschwitz-Birkenau».23 Ανακρίθηκε επίσης στις 20 Μαρτίου του 1946 στο Minden, αλλά η σχετική αναφορά χάθηκε ή δεν έχει ακόμη δημοσιοποιηθεί.24 Δεμένος με έναν άλλο κρατούμενο, ο Höss οδηγήθηκε, μετά από έντεκα ημέρες, στην αμερικανική ζώνη στη νότια Γερμανία, και κλείστηκε στη φυλακή της Νυρεμβέργης στην πτέρυγα των μαρτύρων. Σύντροφύς του σ’ αυτό το ταξίδι ήταν ο Moritz von Schirmeister, ο τέως εκπρόσωπος Τύπου του δρ. Γκαίμπελς, του οποίου την παρουσία είχε ζητήσει ο Hans Fritzsche, για να εξετα στεί ως μάρτυρας υπεράσπισης. «Ασφαλώς», είπε ο Höss στον Schirmeister πριν τους λύσουν, «υπέγραψα πω ς είχα εξοντώσει 2.500.000 ανθρώπους. Αλλά θα μπορούσα να είχα υπογράψει επίσης και για 5.000.000. Έχουν τον τρόπο να κάνουν οποιονδήποτε να ομολογήσει οτιδήποτε, ανεξάρτητα από το αν είναι αλή θεια ή όχι».25 Ο Höss θα περιέγραφε τη φυλακή στη Νυρεμβέργη υπό τον Αμερικανό Συνταγματάρχη Andrus, ως αναπαυτήριο σε σχέση με ό,τι επικρατούσε στη βρετανική ζώνη.26 σ τ η ν υ ρ ε μ β ε ρ γ η ο Höss ανακρίθηκε όχι μία, αλλά πολλές φορές.27 Σχεδόν κάθε ημέρα τον επισκέπτονταν ανακριτές από διάφορα κράτη και τους τον επιδείκνυαν σαν ένα «ιδιαίτερα ενδιαφέρον ζώο», όπως έλεγε ο ίδιος κομπάζοντας. Θεωρούσε εξαιρετικά δυσάρεστες αυτές τις συναντήσεις, όχι τόσο σωματικά όσο ψυχο λογικά.28 Δεν του άφηναν, έγραφε, καμιά ελπίδα για την τύχη που του επιφύλασσαν. Ο δρ. Gilbert βρήκε τον Höss απαθή, όπως έγραφε σε δύο σελίδες των απομνημονευμάτων του, και να δεί χνει σημεία σχιζοειδούς απάθειας, ύπως έγραφε σε μια τρίτη.29

; Σ.τ.Μ.: Frueher Kommandant von - τέως διοικητής του.

380


Η μνήμη του ήταν ανομοιογενής ως προς τις ημερομηνίες, τους τόπους, και τα γεγονότα που είχαν συμβεί πριν από τέσσερα ή πέντε χρόνια. Θυμόταν, είπε την 1η Απριλίου 1946, πως ο χώρος γύρω από το Άουσβιτς ήταν πολύ βαλτώδης, αλλά ισχυρίστηκε ότι δεν μπορούσε να θυμηθεί την ακριβή αλληλουχία των αφίξεων των Εβραίων. Τον Ιούλιο του 1941, (αλλού όμως είχε πει: λίγο πριν από την εκστρατεία στη Ρωσία) ο Χίμλερ τον διέταξε να εξολοθρεύσει τους Εβραίους στο Άουσβιτς όταν εξαντλήθηκε η χωρητικότητα των πολωνικών στρατοπέδων συγκεντρώσεως. Π ά νω στο ίδιο θέμα, ο Höss είχε ονομάσει εσφαλμένα τα τρία στρα τόπεδα ως «Belzec, Treblinka και Wolzek». Στο Άουσβιτς είπε, ότι πολλές φορές έφταναν δύο γεμάτα τρένα κάθε ημέρα. Πραγματοποιούσε τις εκτελέσεις με αέριο μέσα σε δύο παλιά αγροτόσπιτα στο Άουσβιτς. 0 Höss μίλησε μετά για μια «μικρή οπή (από την οποία) έμπαινε το αέριο» και συνέχισε λέγοντας πω ς χρησιμοποιούσαν Zyklon-B που ήταν «σε κρυσταλλική μορ φή». (Στην εμπορική του μορφή το ζιζανιοκτόνο Zyklon περιείχε μείγμα κυανίου, εμποτισμένο σε σβόλους μεγέθους κύβου ζάχα ρης που απελευθερώνουν αργά το περιεχόμενό τους, και επομέ νως δεν ήταν δυνατόν να εισρέει διαμέσου «μικρών οπών» σαν αυτές της κεφαλής του ντους ή κάτι παρόμοιο.) Μετά από τρία έως δεκαπέντε λεπτά, όλοι όσοι ήταν μέσα πέθαιναν, έλεγε ο Höss. Ό ποιος στεκόταν λίγο πα ραπέρα μπορούσε να ακούσει τις κραυγές τους. Αυτοί που περίμεναν τη σειρά τους, είπε επίσης, δεν άκουγαν τίποτα. Μετά από μισή ώρα τα πτώ ματα όσων εί χαν πεθάνει μεταφέρονταν στο πίσω μέρος του κτιρίου, τα έρι χναν σε λάκκους και τα έκαιγαν. Δεν τον ρώτησαν, και ο ίδιος δεν εξήγησε, πώ ς έκαιγαν πτώ ματα σε λάκκους γεμάτους νερά σε μια ελώδη περιοχή. Αυτά που έλεγε ήταν λίγο ασυνάρτητα, αλλά η συνοχή στο λό γο του επανερχόταν όλο και περισσότερο, όσο προχωρούσαν οι ημέρες της ανάκρισης. Τη δεύτερη ημέρα, 2 Απριλίου, ο Höss γνώριζε ότι δύο μεταγωγικά τρένα μπορούν να μεταφέρουν γ ύ ρω στους 1.600 με 1.700 ανθρώπους. Αλλά η αντίληψή του ως προς τα συνολικά μεγέθη ήταν κάπως ασαφής. Στο Minden, έλε γε, ένας Άγγλος του είχε πει ότι σκοτώθηκαν 100.000 Ρώσοι αιχ μάλωτοι. Το νούμερο αυτό του φάνηκε υπερβολικό «ίσως να ήταν 10.000». Κατόπιν ανέφερε πω ς ο Χίμλερ τον είχε διατάξει να καταστρέψει όλους τους φακέλους με τα στατιστικά στοιχεία


381

μόλις συμπληρώνονταν -κ α ι τότε γιατί τους συμπλήρωναν;- και να μην κρατούν στατιστικά στοιχεία για τις εξολοθρεύσεις κρ α τουμένων.30 Αργότερα ο Höss μίλησε στους ανακριτές του για τρία ή τέσσερα ανοίγματα στη στέγη των θαλάμων αερίων από τα οποία διοχετευόταν το αέριο. Είπε επίσης ότι υπήρχαν συρμάτινοι άξονες που ξεκινούσαν από τα ανοίγματα και έφθαναν μέχρι το πάτω μα των θαλάμων. Μέσα σε μια ώρα, τα δηλητηριώ δη αέρια είχαν φύγει από το θάλαμο με τη χρήση ηλεκτρικών εξαεριστήρων. Προφανώς μόλις τότε θα σκέφτηκαν και οι ανα κριτές τον κίνδυνο που διέτρεχαν αυτοί που μετέφεραν τα π τώ μ α τα .31 Σύμφωνα με τον Höss, τα δύο μεγάλα κρεματόρια, το καθένα από τα οποία ήταν εξοπλισμένο με πέντε διπλούς κλιβάνους, μπορούσαν να αποτεφρώσουν 2.000 πτώ ματα κάθε δώδεκα ώρες. Όταν ρωτήθηκε πύση ώρα χρειαζύταν κάθε κύκλος α π ο τέ φρωσης, ο Höss απάντησε πω ς του ήταν αδύνατο να τους δώσει τον ακριβή αριθμό. Όμως αλλού είχε καταθέσει ύτι κάθε κλίβα νος χωρούσε το περισσύτερο τρία πτώ ματα κάθε φορά και η αποτέφρωση διαρκούσε γύρω στις έξι ώρες. Αυτό μας δίνει ένα συνολικό αριθμύ 120 πτωμάτων και όχι 2.000 το δωδεκάωρο. Στις 3 και 4 Απριλίου, ο Höss ρωτήθηκε πώ ς ξεκίνησε τη σ τα διοδρομία του, για το στρατόπεδο συγκεντρώσεως του Νταχάου, τις σχέσεις του με τον Eichmann και τις ομαδικές εκτελέσεις Εβραίων στη Ρίγα. Μίλησε πάλι για τα στρατόπεδα συγκεντρώ σεως στις «Treblinka, Wolzek και Belzec» και τώ ρα εκτιμούσε, παρά τον ισχυρισμό του πριν από δύο ημέρες ότι δεν μπορούσε να δώσει συνολικούς αριθμούς, πω ς στο Άουσβιτς είχαν δολοφο νηθεί 2-5.000.000 και περισσότεροι από 500.000 είχαν πεθάνει από αρρώστιες. (Στις 2 Απριλίου είχε καταθέσει πω ς ο Eichmann του είχε κάποτε πει, ότι είχε αναφέρει στον Χίμλερ πω ς υπήρχαν στο Άουσβιτς 2-5.000.000 άνθρωποι. Αλλά επειδή αυτοί οι αριθ μοί περιελάμβαναν τόσο τους ικανούς όσο και τους ανίκανους για εργασία, ο Höss στις 4 Απριλίου κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο αριθμός των 2-5.000.000 εξολοθρεύσεων μάλλον δεν ήταν ρεαλιστικός.)

οι Αμερικανοί έβαλαν μπροστά του την ένορκη κατάθεσή του, αποτελούμενη απύ τρεις σελίδες, την οποία είχαν οι ίδιοι συντάξει και δακτυλογραφήσει, για να την υπογράψει. ς τ ις

5 Α π ρ ιλ ίο υ

382


Γραμμένη από την αρχή μέχρι το τέλος στα αγγλικά, περιείχε τη δήλωση του Höss ότι είχε δηλητηριάσει με αέρια 2-5.000.000 αν θρώπους στο Άουσβιτς, εκτός από τις 500.000 που είχαν πεθάνει από διάφορες αρρώστιες. «Ετοιμάσαμε μια ένορκη κατάθεση στα α γγλικ ά -» πληροφό ρησαν τον κρατούμενο- και αμέσως μετά, σύμφωνα με το δακτυ λογραφημένο έγγραφο που επισυνάφθηκε στην κατάθεση, ο μάρτυς (Höss) «διάβασε λεπτομερώς» το έγγραφο της κατάθε σης που ακολουθεί και απάντησε ότι το διάβασε και το κατάλα βε. «Ναι», συνεχίζει το έγγραφο, «κατάλαβα πλήρως όλα όσα διά βασα». Στην πραγματικότητα ο Höss δεν ήξερε αγγλικά. Και αξίζει να αναφερθεί παρεμπιπτόντω ς ότι το αγγλικό αυτό κείμενο δεν υπογράφηκε από τον Höss σε κάθε σελίδα, αν και οι ανακριτές και οι διερμηνείς τις είχαν μονογράψει από πριν, ως μάρτυρες της «υπογραφής» του. Πέρασαν τρεις ημέρες μέχρι να δοθεί στον Höss μια μ ετάφρα ση στα γερμανικά της ένορκης κατάθεσης του στα αγγλικά («την οποία έχετε ήδη υπογράψει»). Από το πρακτικό αυτής της νέας συνομιλίας στις 8 Απριλίου, προκύπτει ότι ο Höss καθυστερημέ να επέμεινε για μερικές αλλαγές στο κείμενο. Κάποιο ανώνυμο χέρι είχε παρεμβάλει ολόκληρες γραμμές, και άλλες γραμμές εί χαν διαγραφεί με μολυβιές εκ των υστέρων. Δεν υπήρχαν μονο γραφές στο περιθώριο για την επικύρωση αυτών των μεταβολών, αλλά ο Höss υπέγραψε ολόκληρο το γερμανικό κείμενο σε κάθε σελίδα (αφού το διάβασε ολόκληρο). Και στο τέλος αυτού του κειμένου δακτυλογραφήθηκε στα αγγλικά η ακόλουθη περίεργη δήλωση: «Καταλαβαίνω τα αγγλικά ύπως είναι γραμμένα π α ρ α πάνω. Δηλώνω ότι όσα αναφέρονται είναι αληθή. Η παρούσα δή λωση γίνεται από εμένα ελεύθερα και χωρίς εξα να γκα σ μ ό».32 Η κατηγορούσα αρχή φαίνεται πω ς κατάλαβε ότι ο Höss δεν θα ήταν καθόλου πειστικός μάρτυρας, ίσως μάλιστα να ήταν και επικίνδυνος στη δίκη και έτσι παραιτήθηκε από τα σχέδιά της να τον καλέσει. Αλλά κλήθηκε από την υπεράσπιση, απύ τον συνή γορο του Obergruppenführer των SS Ernst Kaltenbrunner, τον δρ. Karl Kaufmann, με την αμυδρή ελπίδα ότι η εξέταση του Höss ίσως να απέσειε τις ευθύνες απύ τους επιζώντες κατηγορουμέ νους που κάθονταν στο εδώλιο, και να τις μετέθετε στον μακαρί


383

τη Χάινριχ Χίμλερ. «Δεν μπόρεσα να καταλάβω», έγραφε αργό τερα ο Höss, «και ακόμη δεν τα κατάφερα να ξεκαθαρίσω πώς α π ’ όλους, μόνο εγώ, θα κατάφερνα να απαλλάξω από τις κατη γορίες τον Kaltenbrunner». Έ νας καλοντυμένος Rudolf Höss ανέβηκε τελικά στο βήμα του μάρτυρα στις 15 Απριλίου του 1946, επανέλαβε την κατάθεσή του ενώπιον του ακροατηρίου και ανέφερε πρόθυμα ότι, κατά τις εκτιμήσεις του, 3.000.000 άνθρωποι εξολοθρεύτηκαν στο Άου σβιτς, από του οποίους τα 2.500.000 στους θαλάμους αερίων. Η κατ’ αντιπαράθεση εξέτασή του από τον Συνταγματάρχη Amen ήταν μάλλον τυπική. Ο Amen διάβασε, για να καταχωρηθεί στα πρακτικά, παράγραφο παράγραφο, το έγγραφο το οποίο παρουσίασε στο Δικαστήριο, σαν την αγγλική μετάφραση της ένορκης κατάθεσης του Höss στα γερμανικά, παραλείποντας δύο παραγράφους, τις 8 και 9, όπου το κείμενο της μετάφρασης είχε αλλοιωθεί σε σημείο που ήταν αδύνατο να διαβαστεί - και από καιρό σε καιρό ρωτούσε τον Höss αν αυτά ανταποκρίνονταν στην κατάθεσή του. Ο κρατούμενος απαντούσε απλώς: «Jawohl» ή «Ja, es stimmt» («μάλιστα ναι, έτσι είναι») εκτός από μερικές σύντο μες απαντήσεις με μια ή δύο φράσεις.33 Δεν του υποβλήθηκαν άλλες ερωτήσεις. Σαν τους αμέτρητους κρατουμένους στα αμέτρητα εδώλια στη Μόσχα, στην Πράγα και τη Βουδαπέστη, στα χρόνια που είχαν περάσει και στα χρό νια που θα έρχονταν, δεν έκανε καμιά αναφορά για το τι είχε περάσει από τη στιγμή που τον συνέλαβαν αλλά ούτε και κανείς τον ρώτησε. Ο καταταλαιπωρημένος και βαριεστημένος συνήγο ρος υπεράσπισης δεν έκανε καμιά προσπάθεια να αμφισβητήσει τις τρομακτικές του ομολογίες.

Την επόμενη ημέρα της κατάθεσης του στο ακροατήριο, στις 16 Απριλίου, ο Höss ανακρίθηκε ξανά μυστικά, και για το σκοπό αυτό ήλθε σε αντιπαράσταση με τον Otto Moll, τον Αυστριακό κηπουρό του Άουσβιτς που είχε ειδικευτεί στην εκτέλεση των κρατουμένων με ένα χτύπημα στο πίσω μέρος του κεφαλιού. Του είχαν αναθέσει την ευθύνη της μιας από τις δύο αγροικίες στο Άουσβιτς -τις αποκαλούμενες «καρβουναποθήκες»- που, όπως είχε πει ο Höss, είχαν μετατραπεί σε θαλάμους αερίων [και για

384


τις οποίες έλεγε (ο Höss), στις 30 Απριλίου, ότι βρίσκονταν « π ί σω από τα (κρεματόρια) αρ. 3 και 4, σε κάποια απόσταση από τα 8 και 9»]. 0 Moll ισχυρίστηκε ότι είχε θάψει 30-40.000 π τώ ματα σε ομαδικούς τάφους. Ο Höss κατά τη διάρκεια της κατ’ αντιπαράθεση εξέτασής του, διύρθωσε αυτύ τον αριθμύ σε «106107.000 πτώ ματα». Κατά τη διάρκεια της ανάκρισής του στις 30 Απριλίου, ο Höss άλλαξε και πάλι την ιστορία του ισχυριζόμενος αυτή τη φορά πω ς «105-106.000 πτώ ματα» είχαν θαφτεί σε λάκ κους και δεν αποτεφρώθηκαν. Σύμφωνα με τις οδηγίες του Χ ίμ λερ ή του Eichmann, το χειμώνα του 1941-42, είχε δώσει εντολή στον Moll να ξεθάψει τα πτώ ματα και να τα κάψει. Ο Höss ισχυ ρίστηκε ότι αυτές τις αποτεφρώσεις τις επιτηρούσε προσωπικά ο γενικός αρχίατρος των SS δρ. Ernst-Robert Grawitz -ο οποίος αυτοκτόνησε μόλις τελείωσε ο πόλεμος- λόγω του κινδύνου των επιδημιών. Στην πραγματικότητα ο Eichmann δεν είχε αρμοδιότητα να δίνει διαταγές στον Höss, καθώς ανήκαν σε διαφορετικούς κλά δους των SS. Πρέπει επίσης να λεχθεί ότι ο όγκος των 100.000 πτωμάτων αποτιμάται άνετα σε 10.000 κυβικά μέτρα, πράγμα που σημαίνει πω ς οι ομαδικοί τάφοι θα πρέπει να καταλάμβαναν μια έκταση γύρω στα 5.000 τ.μ. Στις αεροφωτογραφίες των Συμ μάχων δεν φαίνονται ίχνη τέτοιου είδους επιχειρήσεων ταφής ή των ίδιων των λάκκων. Ίσως για λόγους ασφαλείας, να μην επιχειρήθηκε από τους Συμμάχους η παρουσίαση τέτοιων λεπτομε ρών αεροφωτογραφιών του Άουσβιτς, σ’ αυτή ή σε μεταγενέστε ρες ποινικές δίκες.34 Στις 5 Μαΐου, τα φιλμ που παρουσίαζαν τα στρατόπεδα συγκεντρώσεως προβλήθηκαν ξανά, αυτή τη φορά για χάρη των Höss, Wolff και Jüttner.35 Για τον Höss είχε φθάσει το τέρμα του ταξιδιού του στη Νυρεμβέργη. Λίγες ημέρες μετά, στις 25 Μαΐου του 1946, οι Αμερικανοί τον παρέδωσαν στους Πολωνούς αξιω ματικούς που πέταξαν μαζί του με ένα αμερικανικύ αεροπλάνο, για τη Βαρσοβία.36 Καταδικάστηκε σε θάνατο στην Κρακοβία στις 2 Απριλίου του 1947, και απαγχονίστηκε μετά από δύο εβδομάδες στον τόπο των εγκλημάτων του, στο στρατόπεδο συγκεντρώσεως του Άουσβιτς. Ο Höss προσπάθησε να βγάλει κρυφά από τη φυλακή της Νυ ρεμβέργης ένα γράμμα προς τη γυναίκα του, στο οποίο ζητούσε συγγνώμη από εκείνη και την οικογένειά του επειδή «ομολόγη


385

σε» τις θηριωδίες στο Άουσβιτς. Ισχυριζόταν ότι τον είχαν βασα νίσει για να ψευδομαρτυρήσει. Το γράμμα αυτό κατασχέθηκε στη φυλακή, δεν στάλθηκε ποτέ, και σήμερα βρίσκεται σε χέρια ιδιώτη στις ΗΠΑ. Ο κάτοχός του το πρόσφερε το 1996 στον Ben Swearingen, έναν από τους σημαντικότερους συλλέκτες αυτογράφων. Αυτός αρνήθηκε να το αγγίξει, φοβούμενος ότι επρόκειτο για «πολιτικό δυναμίτη».

25

19 ΚΕΚΛΕΙΣΜΕΝΩΝ ΤΩ Ν ΘΥΡΩΝ 27 ιο υ ν ιο υ άρχισαν οι μυστικές διασκέψεις των δικαστών, προκειμένου να εκδώσουν την απόφασή τους ως προς τα διαπραχθέντα αδικήματα και τις ποινές που θα επιβάλονταν στον καθένα από τους κατηγορουμένους, καθήκον που α ποδεί χτηκε περισσότερο χρονοβόρο α π ’ ό,τι περίμεναν. Πάντως είχαν ήδη συνηθίσει στη Νυρεμβέργη και τελικά απολάμβαναν τη ζωή τους εκεί. Η πρόθεσή τους ήταν, αυτές οι διασκέψεις να παραμείνουν στο διηνεκές απόρρητες - ο κόσμος να μην πληροφορηθεί ποτέ ποιοι λόγοι οδήγησαν στην αθώωση των μεν, και στον απαγχονισμό των δε. Στο ιδιωτικό αρχείο του Αμερικανού Δικαστή Francis Biddle πάντως, υπάρχουν οι σημειώσεις που κρατούσε κάθε ημέρα κατά τη διάρκεια αυτών των διασκέψεων. Είναι εκπληκτικό, ακόμη και τρομακτικό, να βλέπει κανείς πόσο αναποφάσιστοι ήταν οι δικα στές· πόσο έντονα διαφωνούσαν για θέματα ήσσονος σημασίαςπόσο αμφιταλαντεύονταν και δίσταζαν μέχρι το τελευταίο λεπτό· και πώς, παρά τις εβδομάδες και τους μήνες των ακροάσεων, εξακολουθούσαν να μην είναι βέβαιοι για το τι αποτελούσε α π ο δεικτικό στοιχείο και τι όχι. Οι συζητήσεις τους αποκάλυπταν μια εξωπραγματική αντίληψη των πραγμάτων, μια αφελή αποστασιο ποίηση από τη σκληρή πραγματικότητα του πολέμου και της ει ρήνης. Σε κάποια φάση των συζητήσεων, μόνος ο Βρετανός δικα στής υποστήριξε ότι, α π ’ όλα όσα είχαν γίνει, αυτό για το οποίο

Σ

τ ις

ΚΕΚΛΕΙΧΜΕΝΩΝ ΤΩΝ ΘΥΡΩΝ

387

άξιζε να τιμωρηθούν οι κατηγορούμενοι, ήταν επειδή είχαν δια τά ξει να βομβαρδιστεί μια πόλη στην Αγγλία. Η πολιτική πολλές φορές υπερίσχυε της νομιμότητας. Οι ποινές θα έπρεπε να είναι σκληρές. Το Δικαστήριο της Νυρεμβέργης, είπε κάποιος, ήταν π ο λύ σπουδαίο και οι ποινές θα έπρεπε να είναι ανάλογες. Σε γενικές γραμμές, οι Γάλλοι δικαστές ήταν οι πιο επιεικείς, ενώ οι Ρώσοι, τουλάχιστον στην αρχή, ζητούσαν την επιβολή των πιο σκληρών ποινών - την κεφαλή ε π ί πίνακι όλων και για όλα. Α πέρριπταν τελείως την ιδέα της αθώωσης, ακόμη και για μερι κά από τα αδικήματα του κατηγορητηρίου. Καθώς οι μήνες π ερ νούσαν, οι Ρώσοι ευθυγραμμίζονταν περισσότερο με τις απόψεις των Αμερικανών. Οι τελευταίοι ήταν αναπάντεχα σκληροί, και ψήφιζαν υπέρ της θανατικής ποινής πιο συχνά α π ’ ό,τι οι υπόλοι ποι συνάδελφοί τους. Αν και οι σημειώσεις του Δικαστή Biddle μας δίνουν, ανέλπι στα, τη δυνατότητα να ρίξουμε μια ματιά στα παρασκήνια, είναι φανερό -ειδικ ά από τη διαμάχη για την τύχη του Schacht- πως υπήρχαν διάφορες μικρές και μεγάλες συνωμοσίες και δολοπλο κίες για τις οποίες δεν έχουμε ακόμη πλήρη γνώση. Οι Βρετανοί και οι Αμερικανοί είχαν ετοιμάσει ένα σχέδιο απόφασης, αλλά στις 27 Ιουνίου ο Στρατηγός Nikitchenko δ ια φώνησε γιατί τη θεώρησε πολύ εκτεταμένη. Πίστευε ότι οι α π ο φάσεις έπρεπε να είναι σύντομες και συγκεκριμένες. Θα έπρεπε απλώς να αναφέρονται οι κατηγορίες, έλεγαν οι Ρώσοι, να προσ διορίζεται χρονικά η διάρκεια της σύσκεψης, να περιγράφεται η προέλευση των αποδεικτικών στοιχείων και τέλος να ανακοινώ νεται η απόφαση. Ο Λόρδος Δικαστής Lawrence υποστήριξε ότι έπρεπε να δοθεί ιδιαίτερη βαρύτητα στο αδίκημα της εξαπόλυ σης επιθετικού πολέμου. Στον Francis Biddle, τον Αμερικανό δ ι καστή, δεν άρεσε το γεγονός ότι η απόφαση στηριζόταν τόσο π ο λύ στα αποδεικτικά στοιχεία που είχε προσκομίσει η κατηγορού σα αρχή, ενώ έτεινε να αγνοεί τα αποδεικτικά στοιχεία που είχε συγκεντρώσει η υπεράσπιση. Ο Γάλλος Δικαστής Donnedieu de Vabres πίστευε επίσης ότι το κείμενο της απόφασης ήταν μακρο σκελές. Πολλοί δικαστές δεν συμφωνούσαν με την κατηγορία της συ νωμοσίας για την εξαπόλυση επιθετικού πολέμου, επειδή αυτό το αδίκημα ήταν άγνωστο στο Διεθνές Δίκαιο, και θα μπορούσαν να κατηγορηθούν για αναδρομική εφαρμογή ποινικού νόμου. Και

388


επιπλέον αυτή η κατηγορία ήταν περιττή, έλεγε ο Donnedieu, από τη στιγμή που όλοι οι κατηγορούμενοι, με εξαίρεση ίσως τον Franz von Papen, είχαν διαπράξει άλλα εγκλήματα. Και επέμενε σ’ αυτή την άποψη, σε όλη τη διάρκεια των διασκέψεων. Υπήρξε στην πραγματικότητα συνωμοσία; ρωτούσε. Το μόνο που είχαν αποδείξει οι κατήγοροι μέχρι τώ ρα ήταν πω ς υπήρξε « α ν α γγε λία από τον Χίτλερ» των βλέψεών του στις 5 Νοεμβρίου του 1937. (Το Ντοκουμέντο του Hossbach.) «Μ πορούμε να δια γρ ά ψουμε εντελώς αυτό το σημείο του κατηγορητηρίου», είπε, «και να αποφανθούμε ότι δεν υπήρξε συνωμοσία». Μετά μίλησε ο Ρώσος αναπληρωτής Δικαστής Σ υνταγματάρ χης Volchkov, υποστηρίζοντας, με τρόπο που έδειχνε ότι μάλλον αυτό του είχε γίνει έμμονη ιδέα, πω ς το μόνο που έκαναν ήταν να συζητούν τις βολικές αναφορές ενός ντοκουμέντου «για θαλά μους αερίων, σαπούνια, γυναικεία μαλλιά και ούτω καθεξής» .1 Όταν ο Donnedieu άρχισε να καταφέρεται εναντίον της κατη γορίας της συνωμοσίας, ο Αμερικανός Δικαστής Biddle του ζήτη σε να διατυπώσει γραπτώ ς τις αντιρρήσεις του. Ο de Vabres εξή γησε πω ς μια τέτοια κατηγορία ήταν άγνωστη, τόσο στο Ευρω παϊκό όσο και στο Διεθνές Δίκαιο, και ότι, σύμφωνα με το τελευ ταίο, υπήρξε μερικές φορές πλήρης δικαίωση της εξαπόλυσης επιθετικού πολέμου. Εκτός όμως από αυτό, είπε ο de Vabres, η κατηγορούσα αρχή δεν μπόρεσε να αποδείξει ότι «το κοινό σχέ διο και ο σκοπός» -α π α ρα ίτη τες προϋποθέσεις για να στοιχειοθετηθεί το αδίκημα- υπήρχαν στις επιχειρήσεις του Χίτλερ. Ακό μη και το Ντοκουμέντο του Hossbach της 5ης Νοεμβρίου 1937, που θεωρούσαν ότι θα μπορούσε να αποδείξει την ύπαρξη συνω μοσίας, δεν αποδείκνυε τίποτε περισσότερο από μια συνάντηση του Χίτλερ με τους αρχηγούς των επιτελείων του κατά την οποία τους ενημέρωσε για τα σχέδιά του να κατακτήσει την Ευρώπη. Οι υπόλοιποι απλώς χτύπησαν στο πάτω μα τα τακούνια τους. Το να μιλάει κανείς για ουνωμοσία είναι σαν να αμφισβητεί την όλη αντίληψη της Γερμανίας του Φύρερ. Και σε κάθε περίπτωση, αναρωτήθηκε ο de Vabres, εξακολου θώντας να υποστηρίζει σθεναρά την άποψή του, τι νόημα έχει να αποδειχθεί η ύπαρξη συνωμοσίας, αν μπορεί να αποδειχθεί ότι όλοι οι κατηγορούμενοι είναι ένοχοι για την εξαπόλυση επιθετι κού πολέμου και για εγκλήματα πολέμου; Έ να άλλο σημείο που του δημιουργούσε προβλήματα ήταν «οι

ΚΕΚΛΕΙΣΜΕΝΩΝ ΤΩΝ ΘΥΡΩΝ

389

ψυχολογικές επιπτώ σεις» που θα μπορούσε να επιφέρει η κατη γορία ότι ένας πόλεμος αποτελεί συνωμοσία, μια έννοια εξαιρε τικά «σκοτεινή, μυστική, καταχθόνια», που θα είχε ως αποτέλε σμα να οδηγήσει το γερμανικό λαό στα όρια της μανίας. Και γ ι’ αυτόν, που ήταν Γάλλος, κάτι τέτοιο ήταν εξαιρετικά ανεπιθύμη το. Ο Biddle συμφωνούσε με τον de Vabres, αλλά ανησυχούσε μή πως αυτό οδηγούσε στην αθώωση του Papen, επειδή το Anschluss (Προσάρτηση) της Αυστρίας το 1938 που φερύταν ως δική του επινόηση, δεν είχε θεωρηθεί επιθετικός πόλεμος. «Ασφαλώς θα μας απαλλάξει από πολλές δυσκολίες», π α ρ α τηρούσε, σχολιάζοντας την άποψη του Γάλλου σε ένα απόρρητο γράμμα που έστειλε στον Herbert Wechsler στη Νέα Υόρκη, ζη τώντας τη συμβουλή του, «και θα ξεφορτωθούμε όλα αυτά τα σκουπίδια και τις ασάφειες από τα οποία το κατηγορητήριο βρί θει». Για τα σκουπίδια έριχνε ακέραια την ευθύνη στον Jackson.2 ΑΦΟΥ δ ιε κ ο ψ α ν για λίγο, προκειμένου να επεξεργαστούν τις α π ό ψεις τους, οι δικαστές συναντήθηκαν εκ νέου στις 11 Ιουλίου. Ο Γάλλος δικαστής τους πίεζε να σταματήσουν να κάνουν κριτική ο ένας για τον άλλο: αυτό που έπρεπε να γίνει εδώ ήταν να θεμελιω θούν τα γεγονότα και να αποφευχθεί η διατύπωση κρίσεων. Αλλά και σ’ αυτό το θέμα οι απόψεις τους διέφεραν. Ο Λόρδος Δικαστής Lawrence ήθελε να τονισθεί η «αρπαγή της εξουσίας» από τους Ναζί- ο Biddle το θεωρούσε ήσσονος σημασίας, υποστηρίζοντας πως θα έπρεπε να υπογραμμισθεί η άσκηση βίας. Ο Στρατηγός Nikitchenko, ο Σοβιετικός δικαστής, ήθελε να δοθεί η δέουσα προ σοχή στις ρατσιστικές θεωρίες του ναζιστικού κόμματος, οι οποίες επέμενε πως συζητιούνταν κατά τις συναθροίσεις των βιομηχάνων, και στο ρόλο που έπαιξαν οι Γερμανοί διπλωμάτες.3 Μετά από έξι ημέρες συναντήθηκαν εκ νέου για να συζητή σουν το σχέδιο της απόφασης. Και πάλι ο Γάλλος de Vabres έφ ε ρε καινούργιες προτάσεις προς συζήτηση, ζητώντας να αναφερ θούν λιγότερο στην Αυστρία και την Τσεχοσλοβακία, επειδή δεν υπήρχε κατηγορία πω ς είχε εξαπολυθεί εναντίον τους επιθετικός πόλεμος, και να αναγνωρίσουν ότι ο πόλεμος στην πραγματικό τητα άρχισε με την εισβολή του Χίτλερ στην Πολωνία. Και θεώ ρησε ως άφρονα την απόφαση να στηριχθούν τόσο πολύ σε « α νε πίσημα έγγραφ α» -ό π ω ς τα χαρακτήρισε- σαν το Ντοκουμέντο


390

του Hossbach, και τους κάλεσε με διπλωματικό τρόπο να α π έ χουν «από κάθε συζήτηση για τις επιθετικές προθέσεις της Αγγλίας εναντίον της Νορβηγίας, της Γερμανίας εναντίον της Ρω σίας, της Αγγλίας εναντίον του Βελγίου κ.ο.κ.». Πάντως ο Δικα στής Biddle είχε τη γνώμη ότι θα έπρεπε να συζητηθούν πιο δ ιε ξοδικά τα αποδεικτικά στοιχεία που είχε επικαλεσθεί η υ π ερ ά σπιση σχετικά με τη Νορβηγία. α μ έ τ ο χ ο αναγνώστη αυτών των σημειώσεων του Δικαστή Biddle, κάνει μεγάλη εντύπωση το γεγονός πως, μετά από εννέα μήνες διαδικασίας, οι δικαστές δεν είχαν ξεκαθαρίσει ακόμη τα πιο βασικά θέματα. Ο Στρατηγός Nikitchenko ήθελε να αναφερ θούν σε στοιχεία από το Mein Kampf (Ο Αγώ νας μου ) για να α π ο δείξουν ότι ο Χίτλερ είχε πάντα την πρόθεση να αποκτήσει με τη βία Lebensraum (Ζωτικό Χώρο) η Γερμανία. Αυτή τη στιγμή, τόνισε, έδειχναν ενδιαφέρον λιγότερο για τη Ρωσία α π ’ ό,τι για την Πολω νία. «Η Νορβηγία», αναγνώρισε, «διαφέρει φυσικά από τη Ρωσία: Η Γερμανία έπρεπε να έχει εξασφαλισμένα τα πλευρά της στη Νορβηγία». Διαφωνώντας με τον de Vabres, χαρακτήρισε το Ντο κουμέντο του Hossbach ως το «σημαντικότερο έγγραφο που συ ντάχθηκε ποτέ από υπεύθυνο αξιωματούχο». Ως προς την εισβολή του Χίτλερ στην Ελλάδα το 1941, ο John Parker είχε την αίσθηση πως, έστω και αν η Βρετανία είχε στην πραγματικότητα στείλει πρώτη τα στρατεύματά της στην Ελλάδα, το Δικαστήριο μπορού σε να ισχυριστεί ότι η εισβολή του Χίτλερ ήταν επιθετικός πόλε μος. Ο Biddle διαφώνησε ισχυριζόμενος: «Όλα αυτά είναι επικίν δυνες, ακαδημαϊκές και λάθος συζητήσεις για θέματα Διεθνούς Δι καίου».4 Όταν τελείωσε η διάσκεψη, οι δύο Αμερικανοί δικαστές π ίε σαν τον Sir Norman Birkett και του πρότειναν να ξαναγραφεί το κομμάτι των απόψεων σχετικά με τον επιθετικό πόλεμο, «για να μη βρεθεί σε δύσκολη θέση». 0 Birkett συμφώνησε πρόθυμα. στον

❖

❖

❖

❖

❖

Σε γενικές γραμμές, αυτές οι παρασκηνιακές συζητήσεις ανα φορικά με την τελική διατύπωση της απόφασης από το Δικαστή ριο, χαρακτηρίσθηκαν από μια εκπληκτική προθυμία για συμβιβα σμό. Ο Biddle αποδοκίμασε ρητά το θριαμβευτικό ύφος του κειμέ


391

νου και συνεχώς παρότρυνε τους συντάκτες του να το κάνουν αυ στηρότερο και να αποφεύγουν τις συναισθηματικές εκφράσεις του τύπου: «ένα γεγονός με τη μεγαλύτερη δυνατή σημασία» και «συ ντάραξε τις συνειδήσεις της ανθρωπύτητας». Ο Στρατηγός Nikitchenko επίσης, συνέβαλε στην αμερόληπτη θεώρηση των πραγμάτων, επισημαίνοντας στις 20 Ιουλίου πως δεν ήταν οι Εβραίοι οι μόνοι που καταδιώχθηκαν από την «ανώτερη γερμανι κή φυλή» - οι Ναζί είχαν χαρακτηρίσει και άλλους Untermenschen (Υπανθρώπους). Και είχε επίσης αντιδράσει στις προσπάθειες να ηρωοποιηθεί ο ανεκδιήγητος αρχηγός του Επιτελείου της SA Ernst Röhm, τον οποίο ο Χίτλερ είχε εξοντώσει κατά τη διάρκεια της κά θαρσης του 1934. Ο Röhm ήταν ένας τυπικός Ναζί, έλεγε ο Nikitchenko και θα έπρεπε να αναφερθούν σ’ αυτόν κατά το δυνατόν λιγότερο. Ο Lawrence συμφώνησε να γίνουν αυτές οι αλλαγές, αρχίζο ντας από το στομφώδες ύφος και φθάνοντας στα περί «ανώ τε ρης φυλής ». Ο Nikitchenko ζήτησε να αναφέρεται κατηγορηματικά στην απόφαση, ότι ο Χέρμαν Γκαίρινγκ είχε προκαλέσει την πυρκαγιά στο Ράιχσταγκ* όπως τον κατηγόρησε ο Hans Bernd Gisevius, για να ενοχοποιήσει την αριστερά. Ο αναπληρωτής του Volchkov, έκανε την αντίθετη πρόταση, να μην κάνουν καμιά ειδική αναφο ρά στον Γκαίρινγκ, και να γράψουν ότι την ιστορική πυρκαγιά ακολούθησαν καταπιεστικά μέτρα.5 οι δ ι κ α ς τ ε ς δεν βιάζονταν. «Έχω τελείως κακομάθει με τη ζωή που κάνω στη Βίλα Conradty» έγραφε ο Δικαστής Francis Biddle στον Herbert Wechsler, στις 10 Ιουλίου. Για παράδειγμα, χθες το βράδυ στο δείπνο μας σέρβιραν μια ωραιότατη κουνουπιδόσουπα, κρύα πέστροφα με μαγιονέζα, μοσχάρι στην κατσαρόλα, φρέσκο αρακά, μια γευστικότατη σαλάτα με τη σωστή δόση σκόρδου και τάρτα με αγριοκέρασα. Ή πιαμε Dry Martini Cliquot, καθώς και κονιάκ Martel, που μας το είχε στείλει η κυρία de Fels. Μη μου πεις ότι δεν σου τρέχουν τα σάλια! Το κελάρι του είχε εμπλουτιστεί με κρασιά Σωτέρν, Κλαρέ, Βουργουνδίας, και μερικά εξαιρετικά κρασιά του Ρήνου από τις Βρυξέλλες μια πόλη από την οποία κανονικά δεν περνάει το π οτάμ ι.6 * Σ.τ.Σ.: Δεν την είχε προκαλέσει.

392


Ol κρατούμενοι βέβαια και οι οικογένειές τους δεν ζούσαν μια τέτοια επικούρεια ζωή. Ο Γκαίρινγκ υπέμενε τη θλιβερή κ α τά σταση στην οποία δεν ήταν συνηθισμένος, περισσότερο στωικά α π ’ ό,τι η γυναίκα του. Η Έ μμυ και η κόρη της είχαν βγει από τη φυλακή και ζούσαν σε ένα σπιτάκι στο δάσος του Sackdilling, χω ρίς τρεχούμενο νερό και ηλεκτρικό ρεύμα. Εκλιπαρούσε το Δικα στήριο να της επιτρέψουν να επισκεφθεί τον άνδρα της στη φ υ λακή. «Δεν έχω επισκεφθεί το σύζυγό μου εδώ και δεκαπέντε μήνες» έγραφε. «Μου λείπει τόσο πολύ και δεν βλέπω καμιά διέξοδο στο δράμα μας. Χρειάζομαι δύναμη για να μπορέσω να τα βγάλω πέρα χωρίς το σύζυγό μου... Και αυτός ανησυχεί πολύ για το παιδί μας και για μένα, καθώς είμαστε απροστάτευτες και αβοήθητες». Το Δικαστήριο της έδωσε την άδεια να έλθει στη Νυρεμβέργη και να επισκεφθεί τον άνδρα της. Ο Σ υνταγματάρ χης Andrus όμως της το απαγόρευσε. Ο Γκαίρινγκ περίμενε απαθής να τελειώσει η δίκη. Στις 22 Ιου λίου συνέβη ένα αξιοπρόσεκτο περιστατικό, μετά την τελική α γό ρευση του δρ. Friedrich Bergold, ο οποίος εκπροσωπούσε τον Μάρτιν Μπόρμαν που δικαζόταν ερήμην. Ο Γκαίρινγκ του ένευσε να πλησιάσει στο εδώλιο όπου καθόταν, και με ένα προσποιητό χαμόγελο του είπε τρίβοντας εύθυμα τα χέρια του: «Οι πολίτες της Νυρεμβέργης δεν κρεμούν κανέναν αν δεν τον έχουν προηγου μένως στα χέρια τους». Αυτή ήταν μια παλιά γερμανική παροιμία, αλλά ο τρόπος που το είπε, έδωσε στον Bergold να καταλάβει ότι ο Γκαίρινγκ δεν είχε σκοπό να τους αφήσει να τον κρεμάσουν.7 Οι δικαστές συνέχιζαν τις διασκέψεις τους, και ήταν φανερό ότι υπήρχαν μεταξύ τους μεγάλες διαφωνίες πάνω σε νομικά θέ ματα πριν ακόμη αρχίσουν να συζητούν για την ενοχή ή μη καθενός από τους κατηγορουμένους. «Δεν βλέπω να γίνεται τίποτα με τα θολωμένα μυαλά των Άγγλων» έγραφε ο Δικαστής Biddle κριτικάροντας τον Πρόεδρο του Δικαστηρίου. «Αλλά ούτε και με τη στενομυαλιά των Γάλλων. Μερικές φορές έχω την αίσθηση ότι οι Ρώσοι καταλαβαίνουν καλύτερα από όλους μας τι συμβαίνει εδώ πέρα». «Προχθές το βράδυ, ο Volchkov», συμπλήρωσε α π ο λογητικά, ομολογώντας την παρασπονδία του, «με συνόδευσε στο ξενοδοχείο μετά από ένα κεφάτο ρωσικό γλέντι με άφθονο ποτό, και αποχαιρετώντας με, μου έσκασε ένα φιλί».8 ς τ ις

8 αυ γο υ ςτο υ ε τ ο ιμ ά σ τ η κ ε έ ν α σ χ έ δ ιο α π ό φ α σ η ς π ά ν ω σ τ ο

ΚΕΚΛΕΙΧΜΕΝΩΝ ΤΩΝ ΘΥΡΩΝ

393

οποίο οι δικαστές μπορούσαν να κάνουν τις παρατηρήσεις τους. Αφού τους έβγαλαν όλους από το δωμάτιο, εκτός από δύο διερ μηνείς, συνέχισαν τις, συχνά, έντονες συζητήσεις τους. Ο Donnedieu επέμενε ακόμη να απορριφθεί εξολοκλήρου η κατηγορία της συνωμοσίας και υπέβαλε μια νέα εισήγηση πάνω σ’ αυτό το θέμα. Επίσης δεν συμφωνούσε με τον τρόπο που το σχέδιο της απόφασης αναφερόταν στα πρώ τα «διαβολικά» π ο λεμικά σχέδια εναντίον της Αυστρίας, της Τσεχοσλοβακίας και της Πολωνίας, υποβαθμίζοντας τα υπόλοιπα μέτωπα. Ό πω ς ση μείωνε ο Biddle, οι δικαστές εξακολουθούσαν να μπερδεύονται με « τα σχέδια των Άγγλων να καταλάβουν τη Νορβηγία», και σκόπευαν να αναπαραγάγουν αντίγραφα της μυστικής ομιλίας του Χίτλερ στις 22 Αυγούστου του 1939 . 0 Χίτλερ όμως είχε κ ά νει ειδική αναφορά σ’ αυτή την ομιλία, στη μυστική συνθήκη Ρί μπεντροπ-Μ ολότοφ, και ο Nikitchenko, καθώς και ο αναπληρω τής του Volchkov ήθελαν αυτό το κείμενο να μην αναφερθεί στην απόφαση. Σύμφωνα με διαταγές από τη Μόσχα είχαν τη δυνατό τητα μικρών επιλογών, αν δεν ήθελαν να έχουν την τύχη του Στρατηγού Zorya. Υπήρχαν και άλλα μπερδεμένα νήματα στον ιστό που έπλε καν: ο Parker πρότεινε να γίνει κάποια αναφορά στον πόλεμο του Χίτλερ εναντίον της Αγγλίας και της Γαλλίας. Αλλά ο Biddle και ο de Vabres διαφωνούσαν (αναμφίβολα επειδή η Βρετανία και η Γαλλία είχαν κηρύξει τον πόλεμο εναντίον του Χίτλερ και όχι το αντίστροφο).9 Μετά από αυτές τις ατέρμονες συζητήσεις, το μόνο που τους έμενε ήταν να βγουν για λίγο έξω στους ζε στούς ηλιόλουστους δρόμους της Νυρεμβέργης για να ξεσκάσουν και κατόπιν να μπουν στα αυτοκίνητα που θα τους οδηγούσαν στις ωραίες τους βίλες, στα περίχωρα της πόλης. Μετά από μια εβδομάδα, οι δικαστές συνεδρίασαν και πάλι και τελικά αποφάσισαν να συζητήσουν την πρόταση του Donnedieu να απαλειφθεί η κατηγορία της συνωμοσίας - που ήταν και το Πρώτο Κεφάλαιο του κατηγορητηρίου. 0 Άόρδος Δικαστής Lawrence τον κάλεσε να ανοίξει τη συζήτηση, αλλά ο Γάλλος στράφηκε προς τον αναπληρωτή του, τον Falco και του έδωσε το λόγο. Αρχίζοντας την ομιλία του, ο Falco δήλωσε απερίφραστα ότι συμφωνεί με το συνά δελφό του. Το επιχείρημά του στηριζόταν στο εξής σημείο: Η συ νωμοσία ήταν δύσκολο να προσδιοριστεί και η σχετική κατηγορία ήταν ανώφελη αφού οι κατηγορούμενοι μπορούσαν κάλλιστα να

394


καταδικαστούν ως συνεργοί στην εξαπόλυση επιθετικού πολέμου. Επιπλέον πίστευε, σημείωνε ο Biddle, πως η κατηγορούσα αρχή δεν είχε κατορθώσει να αποδείξει ότι υπήρχε πράγματι μια τέτοια συνωμοσία. Επομένως θα πρέπει να απορριφθεί η κατηγορία της συνωμοσίας επειδή δεν αποδείχτηκε. Αναπτύσσοντας περισσότερο φιλοσοφικά επιχειρήματα, ο Donnedieu έφθασε στο ίδιο συμπέρασμα. Τόνισε ότι ο Χάρτης του Λονδίνου ανέφερε μόνο τρία εγκλήματα: κατά της ειρήνης, εγκλήματα πολέμου και κατά της ανθρωπότητας. Η κατηγορία της συνωμοσίας εμφανίσθηκε στο κατηγορητήριο με το χαρακτη ρισμό «της μεγάλης συνωμοσίας», όπως την ανέφερε, «για τη διάπραξη συγχρόνως τριών αδικημάτων τα οποία δεν είχαν ακό μη προσδιοριστεί». Οι Γερμανοί ήταν προϊδεασμένοι πως θα κ α ταδικάζονταν ενδεχομένως για αυτοτελή εγκλήματα, «αλλά όχι απλώς και μόνο για συνωμοσία». Το γαλλικό νομικό σύστημα, εξήγησε, αναπτύσσοντας λίγο περισσότερο το θέμα, ότι στηρίζε ται σε δύο βασικές αρχές: τον ακριβή προσδιορισμύ των αδικη μάτων και το γεγονός ότι ο ποινικός νόμος δεν μπορεί να έχει αναδρομική ισχύ. Υπενθύμισε ότι κατά τη διάρκεια της ναζιστικής κατοχής στη Γαλλία, οι Ναζί επιχείρησαν κάποτε να εφαρμό σουν αναδρομικά έναν νόμο εναντίον της κομμουνιστικής π ρ ο π α γάνδας. Εκείνος είχε διαμαρτυρηθεί και είχε κατηγορηθεί γ ι’ α υ τό από τον Τύπο που ελεγχόταν από τους Γερμανούς. «Η επιλο γή έχει μόνο μικρό τεχνικό ενδιαφέρον για σας τους υπόλοι πους», αντέταξε, αλλά «θα πρέπει να κάνετε μια παραχώρηση για μας, στους οποίους έχει τεράστια ηθική αξία». 0 Αμερικανός αναπληρωτής Δικαστής John Parker, θορυβημέ νος ρώτησε αν από αυτά έβγαινε το συμπέρασμα πω ς ο Donnedieu θεωρούσε αθώους όλους τους κατηγορουμένους για το αδίκημα της συνωμοσίας που αναφερόταν στο Πρώτο Κ εφά λαιο του κατηγορητηρίου. 0 Γάλλος απάντησε «Ναι», ισχυριζόμενος, για μια ακόμη φορά, πω ς υπήρχαν αρκετές ακόμη κατη γορίες για να καταδικαστούν οι κατηγορούμενοι. 0 Lawrence συνόψισε αναφέροντας ότι σε ελάχιστα σημεία θα μπορούσε να συμφωνήσει με τον Donnedieu. 0 Χάρτης του Λον δίνου είναι δεσμευτικός για μας, είπε. Η αλήθεια είναι, κατέληξε στο συμπέρασμα, ότι, όπως έχει διατυπωθεί, μπορεί να θεωρηθεί ότι έχει αναδρομική ισχύ. «Όταν αναφέρει ότι η συνωμοσία είναι αδίκημα, πρέπει να το δεχτούμε» αντέτεινε. «Δεν μπορούμε να


395

δεχτούμε μια εσφαλμένη θεώρηση των γεγονότω ν για να σώσου

με την κατάσταση. Η αναδρομικότητα του νόμου είναι, και αυτή, μια άποψη της δικαιοσύνης για το θέμα». Ήταν Δυνάμεις Κ ατο χής και μπορούσαν να θέτουν σε ισχύ όποια Πράξη τους άρεσε. Έ τσι κατέγραψε την επιχειρηματολογία του Lawrence ο Δικαστής Biddle, προσθέτοντας και το δικό του λακωνικό και μάλλον μη εκφρασθέν σε τρίτους σχόλιο, σε παρένθεση: «Οι Βρετανοί στα χει ρότερά τους» .10 πάλι την επόμενη ημέρα, ο Nikitchenko επιχει ρηματολόγησε υπέρ της διατήρησης της κατηγορίας της συνωμο σίας. Και μιλούσε γ ι’ αυτό το θέμα επί δύο ώρες. Ανέφερε το π α ράδειγμα του δημοσιογράφου του ραδιοφώνου Hans Fritzsche, ενός από τους κατηγορουμένους. «Δεν είναι έγκλημα να μιλάει κανείς στο ραδιόφωνο», είπε ο Ρώσος, «αλλά αν θεωρηθεί ότι συμμετέχει στη συνωμοσία, τότε είναι δυνατόν να στοιχειοθέτηθούν εναντίον του και τα άλλα αδικήματα». Ως προς τις ενστά σεις για την εισαγωγή αναδρομικής νομοθεσίας, ο Ρώσος αναρωτήθηκε: «Γιατί να αντιταχθούμε σ’ αυτή την καινοτομία; Το Δι καστήριο δεν είναι ίδρυμα για την προάσπιση και την προστασία από παραβιάσεις των παλαιών νόμων και των παλαιών αρχών». Και κατεβαίνοντας από το ύψος του μεγαλείου του στην αθλιό τητα, αναφέρθηκε για μια ακόμη φορά στα εγκλήματα των Ναζί, τα «κρεματόρια και τα βασανιστήρια του ναζιστικού καθεστώ τος», όπως συνόψισε στις παρατηρήσεις του ο Biddle. Ε πί πενήντα λεπτά μιλούσε ο Sir Norman Birkett εκφράζο ντας, ορθώς, τη θλίψη του που αυτά τα σημαντικά ζητήματα εμ φανίστηκαν τόσο καθυστερημένα στη δίκη: συνεδρίαζαν επί δ έ κα μήνες και δεν έγινε καμιά συζήτηση στο ακροατήριο γ ι’ αυτά τα θέματα. «Το Πρώτο Κεφάλαιο», είπε, «αποτελεί τη βάση του κατηγορητηρίου». Αν αυτό το Κεφάλαιο απορριφθεί, όπως πρότεινε ο Donnedieu, «θα συμπαρασύρει μαζί του ολόκληρη τη δίκη». 0 σκοπός τους ήταν να δείξουν πω ς ο Β' Παγκόσμιος Πό λεμος δεν εμφανίστηκε ξαφνικά σαν κεραυνός εν αιθρία αλλά ήταν αποτέλεσμα ενός προσεγμένου σχεδίου των Ναζί. Σίγουρα αυτό το γενικό σχέδιο υπήρχε από το 1937, την εποχή του ντο κουμέντου του Hossbach, είπε ο Birkett. Αυτό είναι το πλήρες περίγραμμα όπως το έδωσε εκείνος: α) κοινό σχέδιο, β) εξα πό λυση πολέμου, γ) προσδιορισμός του χρόνου, δ) προσδιορισμός ό τ α ν σ υ ν ε δ ρ ία σ α ν

396


των ενεχόμενων στο αδίκημα και ε) βαθμός της ευθύνης του καθενός. Ό πω ς τέθηκε από αυτόν, το θέμα έμοιαζε απλό. «Αν αποκηρύξουμε το Πρώτο Κεφάλαιο είναι σαν να καταστρέφουμε τον πυρήνα της ίδιας της δίκης» είπε. «Κ αι μετά ισχυριζόσαστε (πως) αυτός ο φρικτός πόλεμος δεν είχε προσχεδιαστεί. Αυτό που επιχειρείτε είναι εθνική καταστροφή. Αθωώνετε το (ναζιστικό) κόμμα!» Αντιμετωπίζοντας σθεναρά τους υπόλοιπους δικα στές, ο Birkett τους προκάλεσε λέγοντας: «Θέλετε να αθωώσετε το ναζιστικό καθεστώς;» Εξέφρασε το φόβο πω ς ετοιμάζονταν να προκαλέσουν ανεπανόρθωτη βλάβη στο Δικαστήριο.11 Πέρα δώθε και γύρω γύρω η συζήτηση συνεχίστηκε μέχρι τις 19 Αυγούστου, με τον John Parker να μιλάει επί μια ώρα υ π ερ α σπιζόμενος το Πρώτο Κεφάλαιο. Θεωρούσε αποδεδειγμένη, π έ ραν πάσης αμφιβολίας, τη συνωμοσία. Ο Francis Biddle συμφώ νησε μαζί του και προσπάθησε να συμβιβάσει τις αντιτιθέμενες απόψεις. Ή ταν φανερό ότι θα δυσκολεύονταν να καταδικάσουν έναν κατηγορούμενο σαν τον δρ. Schacht αν έπρεπε να στηριχθούν στο Δεύτερο Κεφάλαιο. Και έτσι, άθελά του, αποκάλυψε πω ς πολλές φορές νόμοι με αναδρομική ισχύ, θεσπίζονται έχο ντας υπόψη τέτοιου είδους κατηγορουμένους. Και κατέληξε προτείνοντας «να συνταχθεί μια απόφαση η οποία θα δίνει έμ φαση σε μεμονωμένα σχέδια αντί για μια μεγάλη εκτεταμένη συ νωμοσία». Ο Biddle σκεπτόταν αργότερα: «Πώς μπορούμε να πετύχουμε τους στόχους του Donnedieu και συγχρόνως να υποστηρίξου με το Πρώτο Κ εφάλαιο;»12 Να έχουμε το Πρώτο Κεφάλαιο ή να μην το έχουμε; Ιδού η απορία.

Ο Robert Η. Jackson κλήθηκε ξανά στις Ηνωμένες Πολιτείες. Η αδηφάγος αμερικανική κοινή γνώμη ένιωθε πως είχε εξαπατηθεί, επειδή τους είχαν προαναγγείλει ότι η δίκη θα τελείωνε στα τέλη του 1945. Επιπλέον, ο Jackson είχε δημοσιεύσει ένα ενοχλητικό άρθρο για το νέο Πρόεδρο του Ανωτάτου Δικαστηρίου σε εφημε ρίδες της Νυρεμβέργης. Οι συνήγοροι υπεράσπισης σχολίαζαν το γεγονός λέγοντας πως είχε θιγεί ο εγωισμός του επειδή δεν είχε


397

πάρει εκείνος το αξίωμα. Και είχε κληθεί με έναν τρόπο που υ π έ

κρυπτε μια ευπρεπή δημόσια εκδήλωση μεταμέλειας. «Και πάνω α π ’ όλα», σημείωνε ο Αντισυνταγματάρχης Καρλ-Χάιντς Κάιτελ μετά από συζήτηση που είχε με τον δικηγόρο του πατέρα του, «υπάρχει μια βαθιά εδραιωμένη αντίληψη στις Αμερικανικές Έ νο πλες Δυνάμεις πω ς δεν μπορείς να παραπέμπεις αξιωματικούς για να λογοδοτήσουν». Η απάντηση του Jackson σ’ αυτή την π α ρατήρηση ήταν ότι εκείνοι δεν ήταν αξιωματικοί, αλλά ένστολοι κακοποιοί. Πίστευε ότι οι Αμερικανοί Στρατηγοί τον είχαν μαχαι ρώσει πισώπλατα με αυτές τις ανεύθυνες παρατηρήσεις τους.13 Μετά από μερικές ημέρες, την 1η Σεπτεμβρίου, ο Κάιτελ ά ρ χισε να γράφει τα απομνημονεύματά του. «Για τον εαυτό μου αλλά και για την οικογένειά μου», ανέφερε σε κάποιο σημείο, «η μεγαλύτερή μου επιθυμία είναι να πεθάνω όρθιος, σαν τιμημένος στρατιώτης. Γιατί μου το αρνήθηκε αυτό η μοίρα στις 20 Ιουνίου του 1944, όταν έγινε η απόπειρα κατά της ζωής του Φ ύρερ;»14 Το μολύβι του έτρεχε πάνω στις γραμμές του χαρτιού και στις 7 Σ ε πτεμβρίου είχε φθάσει στην κρίση Blomberg-Fritsch, του Ιανουαρίου 1938. Ενόσω οι δικαστές εξακολουθούσαν να συνεδριάζουν και να συζητούν τις λεπτές νομικές έννοιες, οι κατηγορούμενοι περίμεναν στα κελιά τους. Ο Στρατηγός Άλφρεντ Γιόντλ, στις 28 Αυγούστου, έγραφε στη γυναίκα του ότι αν τον ρωτούσαν τι ποινή πίστευε πω ς θα του επέβαλαν, θα παραδεχόταν με αρκετή ειλικρίνεια «τό σο τη μια όσο και την άλλη». «Ίσως να είναι τελικά πιο ευνοϊκές από αυτές που φανταζόμαστε στις πιο ζοφερές μας ημέρες και χειρότερες από αυτές που πιστεύουμε στις πιο αισιόδοξες». Πά ντως, όποιο και να ήταν το αποτέλεσμα, αυτός αισθανόταν έτοιμος και το περίμενε. Μια ξαφνική κίνηση, και... να τον έξω. Αλλά και αν ο θάνατος χτυπούσε την πόρτα του, ούτε και αυτό θα τον εξέπληττε. «Θα τον αντιμετωπίσω, όχι σαν ένα ταπεινωμένο αξιοθρή νητο κυνηγημένο ζώο, αλλά σαν ένας υπερήφανος άνδρας που θα τον κοιτάξει ίσια μέσα στις κόγχες των ματιών του». Πάντως τίπ ο τα δεν μπορούσε να τον πείσει ότι άξιζε τέτοια τύχη.15 Στην τελική του κατάθεση, ο Άλφρεντ Γιόντλ απευθύνθηκε προς το Δικαστήριο λέγοντας τα εξής: Οι Γερμανικές Ένοπλες Δυνάμεις βρέθηκαν αντιμέτωπες με ένα φοβερό καθήκον και συ γκεκριμένα, «να κάνουν έναν πόλεμο που δεν ήθελαν, υπό έναν αρχιστράτηγο που δεν τους εμπιστευόταν και τον οποίο και εκεί

398


νοι δεν εμπιστεύονταν ανεπιφύλακτα· συχνά περιφρονούσε β α σικές αρχές της διοίκησης καθώς επίσης δόκιμες και επιτυχημέ νες μεθόδους, χρησιμοποιώντας αστυνομικές Δυνάμεις και μονά δες πολιτοφυλακής που δεν τις έλεγχε απόλυτα, ενώ επηρεαζό ταν από υπηρεσίες πληροφοριών που δούλευαν και για τον εχθρό». Μιλώντας για τον εαυτό του, ο Γιόντλ είχε σκοπό να πει: «Και γι’ αυτό εγώ, κύριοι δικαστές, ανεξάρτητα από την ποινή που θα μου επιβάλετε, θα εγκαταλείψω αυτή την αίθουσα με το κεφάλι ψηλά όπως το είχα όταν μπήκα, πριν από πολλούς μήνες... Σε έναν πόλεμο σαν αυτόν, κατά τον οποίο εκατοντάδες χιλιάδες γυναίκες και παιδιά σκοτώθηκαν από βομβαρδισμούς, από τους οποίους δεν έμεινε τίποτα όρθιο, και κατά τον οποίο οι αντάρτες χρησιμο ποίησαν κάθε, και το εννοώ, κάθε μέσο για να πετύχουν το σκοπό τους -μ έσα βάρβαρα, και βέβαια αμφίβολης νομιμότητας σύμφω να με τις διατάξεις του Διεθνούς Δικαίου- δεν μπορούμε να μιλά με για αδικήματα συνειδήσεως ή εναντίον της ηθικής».16 0 Γκαίρινγκ γνώριζε ακριβώς την ετυμηγορία και ποια ποινή τον περίμενε. Στην τελική του κατάθεση δήλωσε: « 0 γερμανικός λαός εμπιστεύθηκε τον Φύρερ. Δεδομένης της αυταρχικής διακυ βέρνησης του κράτους από τον ίδιο, ο λαός δεν μπορούσε να επη ρεάσει τα γεγονότα. Μη γνωρίζοντας τα εγκλήματα, την ύπαρξη των οποίων μαθαίνουμε τώρα, ο λαός αγωνίστηκε με αφοσίωση, αυτοθυσία και γενναιότητα και ο ίδιος υπέφερε σ’ αυτή τη μάχη ζωής ή θανάτου, στην οποία ρίχτηκε χωρίς να ερωτηθεί. 0 γερ μ α νικός λαός δεν φταίει σε τίποτα». Με τη δική του εκτέλεση έλπιζε να ξεπληρώσει τα κρίματά τους. Περισσότερο εντυπωσιακός α π ’ όλους στην τελική του κ α τά θεση, που έγινε στις 31 Αυγούστου, ήταν ο Ρούντολφ Ες που είχε μιλήσει ελάχιστα κατά τη διάρκεια της δίκης. Το κείμενο της ομι λίας του, που μεταδόθηκε σε όλο τον κόσμο, κατέληγε ως εξής: Ε ίχα την τιμή να εργαστώ γ ια πολλά χρόνια της ζωής μου κάτω α π ό τις δ ια τα γ ές του σ π ουδαιότερου τέκνου π ο υ γέννησε π ο τέ η π α τρ ίδ α μου στη χιλιόχρονη ιστορία της. Κ αι αν ακόμη μπορούσα, δεν θα ή θ ε λα να δια γρ ά ψ ω αυτή την εποχή α π ό το π αρελθόν μου. Ε ίμ αι ε υ τυ χής επειδή γνω ρίζω ότι έχω κάνει το καθήκον μου απ ένα ντι στο λαό μου - το καθήκον μου ω ς Γερμανός, ω ς εθνικοσοσιαλιστής και ως αληθινός ο π α δ ό ς του Φύρερ.

ΚΕΚΛΕΙΙΜΕΝΩΝ ΤΩΝ ΘΥΡΩΝ

399

Δεν μετανιώνω γ ια τίπ ο τε. Αν ήταν να ξαναζήσω τη ζωή μου θα έκα να ακριβώ ς ό,τι έκανα και τότε, έστω και αν γνώ ριζα π ω ς στο τ έ λος θα με περ ιμ ένει η π υ ρ ά . Δεν με ενδια φ έρει τι π ρ ό κ ειτα ι να κ ά νουν οι θνητοί. Η ώ ρα θα έλθει όταν σταθώ μπροστά στον Υ πέρτατο Κριτή. Θα απαντήσ ω στις δικές Του ερω τήσεις και γνω ρίζω ότι θα με θεωρήσει αθώο.

Στις 2 Σεπτεμβρίου το Δικαστήριο ενέκρινε την εισήγηση του Andrus να επιτραπεί στους κρατουμένους να συναντήσουν τις γυναίκες και τους συνηγόρους τους και να συνομιλήσουν μαζί τους. Δεν υπήρχε κανένας λόγος να μη συμφωνήσουν.

Το ίδιο απόγευμα οι δικαστές άρχισαν να συζητούν την ετυμη γορία τους για τον καθένα από τους κατηγορουμένους. Από α υ τή τη στιγμή σε όλους, μεταφραστές, διερμηνείς και δακτυλογράφους, απαγορεύτηκε η επικοινωνία με τον έξω κόσμο. Οι περισσότερες αποφάσεις για την αθώωση ή την καταδίκη παίρνονταν ταχύτατα και ομόφωνα. 0 Γκαίρινγκ, συμφώνησαν, πρέπει να κηρυχθεί ένοχος για όλα τα Κ εφάλαια του κατηγορη τηρίου, αν και ο Donnedieu διατήρησε μια επιφύλαξη, για λόγους αρχής, ως προς το αδίκημα της συνωμοσίας. Η περίπτωση του Ρούντολφ Ες, που καθόταν δίπλα στον Γκαίρινγκ, η οποία συζητήθηκε αμέσως μετά, τους δημιούργησε περισσότερα προβλήματα. Οι περισσότεροι συμφώνησαν να κη ρυχθεί ένοχος για το Πρώτο και το Δεύτερο Κεφάλαιο του κατη γορητηρίου -τη συνωμοσία και τα εγκλήματα κατά της ειρήνηςαλλά υπήρξε μεγάλη διαφωνία ως προς το Τρίτο και το Τέταρτο (εγκλήματα πολέμου και κατά της ανθρωπότητας): 0 Στρατηγός Nikitchenko ήθελε να κηρυχθεί ένοχος και γι’ αυτά, και όταν ο Συνταγματάρχης Volchkov υποστήριξε πω ς το γεγονός ότι ο Ες είχε υπογράψει τους ρατσιστικούς νόμους της Νυρεμβέργης «τον καθιστά ένοχο για τη δολοφονία χιλιάδων Εβραίων», ο Biddle σημείωσε, αναστενάζοντας ίσως: «Οι Ρώσοι άρχισαν να υποστη ρίζουν πολύ ακραίες θέσεις». Για τον Ρίμπεντροπ έγινε ομόφωνα δεκτό να κηρυχθεί ένοχος για όλα τα Κεφάλαια του κατηγορητηρίου. Ο Donnedieu έκανε σαφές ότι εξακολουθεί να διατηρεί την επιφύλαξή του ως προς

400


το Πρώτο Κεφάλαιο, την κατηγορία για τη συνωμοσία, για όλους τους κατηγορουμένους. Ο Κάιτελ βρέθηκε ένοχος επίσης για όλα τα αδικήματα. Οι γνώμες για τον Alfred Rosenberg διχάστηκαν: Οι Falco και Lawrence (που πρότειναν ισόβια κάθειρξη), καθώς και οι Nikitchenko και Volchkov, τάχθηκαν υπέρ της ενοχής του και για τα τέσσερα κεφάλαια. 0 Donnedieu είχε επιφυλάξεις ως προς το Δεύτερο Κεφάλαιο. Οι δύο Αμερικανοί συμφώνησαν. Για τον Hans Frank, οι Volchkov, Birkett, και οι Αμερικανοί ψήφισαν υπέρ της ενοχής του για τα κεφάλαια Έ να, Τρία και Τέσσερα. 0 Donnedieu αρνήθηκε ξανά να περιληφθεί το Πρώτο Κεφάλαιο και ο Nikitchenko ψήφισε υπέρ την ενοχής του και για τα τέσσερα Κεφάλαια. Ο Frick θεωρήθηκε ένοχος για τα Κ εφάλαιαΈ να και Τρία από τους Falco και Parker και για τα τέσσερα Κεφάλαια από τους Ρώ σους και τους Άγγλους. Η υπύθεση του τέως Obergruppenführer των SS Ernst Kaltenbrunner, παρουσίασε κάποιες δυσκολίες. Οι Biddle, Falco και Donnedieu τον θεώρησαν ένοχο για τα εγκλήμα τα πολέμου και εναντίον της ανθρωπύτητας, αλλά αθώο για τα Κ εφάλαια Έ να και Δύο. 0 Birkett πρότεινε να προσθέσουν το Πρώτο Κεφάλαιο και με αυτή την πρόταση συμφώνησαν οι Parker και Volchkov και, με κάποιο δισταγμό, ο Αόρδος Δικαστής Lawrence. 0 Nikitchenko, όπως ήταν αναμενόμενο, θεώρησε τον Kaltenbrunner ένοχο και για τα τέσσερα Κεφάλαια. Υπήρξε μια αξιοσημείωτη ομοφωνία μεταξύ των Αμερικανών, των Ρώσων, του Birkett, και του Falco, που θεώρησαν τον Σ τρα τηγό Γιόντλ ένοχο και για τα τέσσερα αδικήματα. 0 Donnedieu πρότεινε την αθώωσή του για τα Κεφάλαια Έ να και Τέσσερα και ο Lawrence για το Τέταρτο. Όταν έφθασαν στην υπόθεση του απόντος Reichsleiter Μάρτιν Μπόρμαν, οι Parker και Biddle πρύτειναν να αρκεστεί το Δικα στήριο στη διαπίστωση ότι ήταν νεκρός, αλλά οι Donnedieu και Birkett πρότειναν να θεωρηθεί ένοχος και για τα τέσσερα Κ εφά λαια. Οι Ρώσοι ισχυρίστηκαν πω ς δεν υπήρχαν αρκετές α πο δεί ξεις ότι ήταν νεκρός και γ ι’ αυτό θα έπρεπε να καταδικαστεί. 0 Arthur Seyss-Inquart με τον οποίο ασχολήθηκαν μετά, θεω ρήθηκε χωρίς πολύ συζήτηση ένοχος και για τα τέσσερα Κ εφά λαια, αν και ο Biddle εξέφρασε επιφυλάξεις για τα Κ εφάλαια Έ να και Δύο. Όλοι οι δικαστές επιθυμούσαν να κρεμαστεί ο Julius Streicher


401

για κάποια αδικήματα, αλλά δεν μπορούσαν να βρουν για ποια. Οι Falco, Donnedieu, Parker, Biddle, Birkett, Lawrence και οι Ρώ σοι, μοίρασαν τις επιλογές τους ανάμεσα στα Κ εφάλαια Ένα, Τρία και Τέσσερα, όπως φαίνεται, με τυχαίο τρόπο. Σε μια ση μείωση στο ημερολόγιο του Biddle, αποκαλύπτεται τόσο η δ υ σθυμία που επικρατούσε κατά τη διάρκεια αυτών των συνεδριά σεων όσο και ο επιπόλαιος τρόπος με τον οποίο αποφάσιζαν μ ε ταξύ ζωής ή θανάτου: Οι Ρώσοι, ο Falco ακόμη και οι Β ρετανοί συζητούσαν να προσδιορι στεί η ενοχή τω ν κατηγορουμένω ν ανάλογα με τις θέσεις π ο υ κ α τεί χαν. «Ο Streicher γ ια π α ρ ά δ ειγ μ α » , έλεγε ο Volchkov, «συνδεόταν π ρ οσ ω π ικά με τον Χ ίτλερ». Κ αι εξομολογούμαι εδώ, ότι θεωρώ β λα κώ δες να κατηγορείς κάποιον που απ λώ ς κυνηγούσε τους Εβραίους, σαν συνωμότη, επειδή ήταν φίλος του Χίτλερ, ή επειδή ήταν Gauleiter ή Ναζί. 0 Lawrence με στραβοκοιτάζει και λέει ότι έχω κακούς τρ ό πους. 0 Parker ρίχνει λά δι στη φ ω τιά λέγοντας ότι π ρ έπ ε ι να π ερ ιο ρ ί σουμε την έννοια της συνωμοσίας και ισχυρίζεται π ω ς ο Streicher δεν είχε καμ ιά σχέση με τ α πολεμικά σχέδια και τη συνωμοσία.

Ξαναρχίζοντας τις συζητήσεις τους, οι Falco, Parker, Lawrence, Birkett και οι Ρώσοι, θεωρούσαν τον Walter Funk ένοχο και για τα τέσσερα Κεφάλαια. Ο de Vabres εξαίρεσε πάλι το πρώτο Κ ε φάλαιο και το ίδιο έκανε και ο Birkett. Ο Fritz Sauckel θεωρήθηκε σχεδόν από όλους ένοχος μόνο για τα Κεφάλαια Τρία και Τέσσε ρα με εξαίρεση τους Ρώσους που του φόρτωσαν επιπλέον τα Έ να και Δύο. Ο Speer πήρε ψήφους μόνο για τα Κ εφάλαια Τρία και Τέσσερα. Οι Parker και Birkett ήθελαν να συμπληρώσουν και τα Κεφάλαια Έ να και Δύο, αλλά τελικά επιφυλάχθηκαν να α π ο φασίσουν σχετικά με αυτό το θέμα. 0 Neurath, ο πρώτος Υπουρ γός Εξωτερικών του Χίτλερ, θεωρήθηκε από τον Falco, τους Ρώ σους και τους Βρετανούς, ένοχος και για τα τέσσερα Κεφάλαια. Οι Αμερικανοί φάνηκαν πιο επιεικείς.17 ημέρα, στις 3 Σεπτεμβρίου, συζήτησαν το σχέδιο απόφασης για τις κατηγορούμενες οργανώσεις. Οι Αμερικανοί ισχυρίζονταν ότι ο Χάρτης έδινε στο Δικαστήριο ευρείες αρμο διότητες να αποφασίσει κατά την κρίση του. Οι Ρώσοι διαφώνη σαν, ισχυριζόμενοι ότι το Δικαστήριο ήταν υποχρεωμένο να εκ-

ΤΗΝ ΕΠΟΜΕΝΗ

402


δώσει απόφαση για την κάθε οργάνωση. «Το μόνο που μπορού με να πούμε είναι αν η καθεμιά από τις οργανώσεις είναι εγκλη ματική ή όχι». Ο Lawrence φοβόταν μήπως οποιαδήποτε α π ό φ α ση του Δικαστηρίου μπορούσε να θεωρηθεί ότι κρίνει παράλληλα και τα μέλη των οργανώσεων που θα κριθούν ένοχες, και τα οποία πιθανόν να είναι τελείως αθώα. Ο Δικαστής Biddle πίστευε πω ς η όλη υπόθεση δεν ήταν καθαρή και σημείωνε: «Προτείνω να τα παρατήσουμε όλα. Η συλλογική εγκληματική ευθύνη είναι κ ά τι που σοκάρει» .18 Στις 4 Σεπτεμβρίου συνεδρίασαν ξανά έτσι ώστε να προσ πα θήσουν για μια ακόμη φορά να κάμψουν τις θεμελιώδεις αντιρρή σεις του Donnedieu ως προς το Πρώτο Κεφάλαιο. Αργότερα την ίδια ημέρα προσπάθησαν να συμφωνήσουν στη διατύπωση του μέρους για τα εγκλήματα πολέμου και τα εγκλήματα εναντίον της ανθρωπότητας. Ξανά οι Γάλλοι και οι Αμερικανοί ζήτησαν να χ α μηλώσουν οι συναισθηματικοί τόνοι, ενώ ο Birkett και οι Ρώσοι έκλιναν υπέρ των λυρικών αποχρώσεων. 0 Donnedieu, μάλλον αδέξια, πρότεινε να οριστεί στην απόφαση τι ακριβώς ήταν ο αγώνας των ανταρτών «ώστε να δοθεί μια σαφής εικόνα»· ο Ρώ σος Στρατηγός Nikitchenko είχε αντιρρήσεις ως προς αυτό το θέ μα και ο αναπληρωτής του, ο Volchkov, έκανε την ίδια ψυχανα γκαστική παρατήρηση να γίνει ένας λεπτομερής απολογισμός των θαλάμων αερίων και να αναφερθεί πώς οι Ναζί χρησιμοποιούσαν τα πτώ ματα για να φτιάχνουν σαπούνια.*19 Στις 6 Σεπτεμβρίου, το Δικαστήριο συνόψισε όλα όσα είχαν συζητηθεί για τον κάθε κατηγορούμενο, τον οποίο είχαν α π ένα ντι τους στην αίθουσα επί δέκα μήνες. 0 Λόρδος Δικαστής Lawrence παραδέχτηκε ευθαρσώς πως ήθελε να δει τον Hjalmar Schacht -ελευθεροτέκτονα, τέως διοικη τή της Τράπεζας των Ναζί και φίλο του διοικητή της Τράπεζας της Α γγλίας- να αθωώνεται. Ό ταν το άκουσε αυτό ο Donnedieu, αντιτάχθηκε στην ιδέα της αθώωσης έστω και ενός από τους κα τηγορουμένους. Θα συμφωνούσε όμως στην επιβολή ελαφρών ποινών σε «αρκετούς κατηγορουμένους», των Schacht και Papen συμπεριλαμβανομένων. Ο Γάλλος δικαστής αποκάλυψε πω ς τον είχε ενοχλήσει ιδιαιτέρα η σκηνή που παρακολούθησε στα κινη ματογραφικά επίκαιρα, με τον Schacht να σφίγγει τα χέρια του * Σ.τ.Σ.: Δεν το έκαναν. Βλ. σελ. 213-15.

ΚΕΚΛΕΙΙΜΕΝΩΝ ΤΩΝ ΘΥΡΩΝ

403

Χίτλερ μετά την κατάληψη της Γαλλίας. Από ηθική άποψη, σ υνέ χισε, θα ήταν φοβερό να δει τον Κάιτελ να καταδικάζεται σε θ ά νατο και τον Schacht να αθωώνεται. 0 Δικαστής Biddle συμφωνούσε με αυτή την άποψη, αλλά ζή τησε να του δοθεί λίγος χρόνος να σκεφθεί τα αποδεικτικά στοι χεία για τον Schacht. 0 συνάδελφος του, ο Parker, παρατήρησε πω ς ο Schacht φάνηκε ότι είχε αντιταχθεί στον πόλεμο. «Αν είναι ένοχος», συνέχισε, «θα πρέπει να πληρώσει. Αν δεν είναι θα π ρ έ πει να αθωωθεί. Μια καταδίκη πάντως, ίσως να οδηγούσε σε με γάλη ανυποληψία το Δικαστήριο». 0 Schacht, τόνισε, είχε αρνηθεί να χρηματοδοτήσει τον επανεξοπλισμό του Χίτλερ ειδικά για την εξαπόλυση επιθετικού πολέμου. «Ήταν τραπεζίτης, δηλαδή ένας άνθρωπος με προσωπικότητα». Ο Robert Falco, ο Γάλλος αναπληρωτής δικαστής, είπε πω ς δεν δίνει μεγάλη σημασία στη θεωρούμενη ως αντιχιτλερική δράση του Schacht. 0 Sir Norman Birkett στην αρχή απέφυγε να πάρει θέση πάνω στο θέμα. « 0 Schacht πρέπει είτε να τιμωρηθεί αυστηρά είτε να αθωωθεί». Όταν το είπε αυτό, ανέφερε όλους τους λόγους για τους οποίους ο Schacht θα έπρεπε να αθωωθεί. «Νομίζει πω ς υπάρχουν σοβα ρές αμφιβολίες», σημείωνε ο Biddle, «και πιστεύει ότι θα έπρεπε να τον αθωώσουμε». Οι Ρώσοι είχαν τρομοκρατηθεί με την ιδέα και επέμεναν να καταδικαστεί ο Schacht τουλάχιστον για τα Κ ε φάλαια Έ να και Δύο. Η συζήτηση επίσης για τον Franz von Papen είχε δημιουργήσει λεπτούς προβληματισμούς. 0 Falco πίστευε ύτι, ενώ θα έπρεπε να καταδικασθεί βάσει του Κεφαλαίου Δύο, επειδή είχε συμμετάσχει ενεργά στο Anschluss (Προσάρτηση) της Αυστρίας το 1938, και εί χε βοηθήσει τον Χίτλερ να αναρριχηθεί στην εξουσία, μια μέτρια ποινή θα ήταν η καλύτερη λύση. 0 Donnedieu συμφώνησε απόλυ τα, αποκαλώντας τον Papen «διεφθαρμένο πλάσμα» και τόνισε ότι το ύψιστο καθήκον του Δικαστηρίου ήταν να θέσει ηθικά πρύτυπα. Οι Αμερικανοί όμως επέμεναν να αθωωθεί καθώς δεν υπήρχαν αποδείξεις ότι είχε κάνει κάτι μεμπτό κατά την άσκηση κάποιου από τα καθήκοντά του. 0 Λόρδος Δικαστής Lawrence τόνισε πως την εποχή του Anschluss ο Papen είχε ουσιαστικά αποδυναμωθεί. «Δεν είχε καμιά σχέση με αυτά» σημείωνε ο Biddle. «Το γεγονός ότι δέχτηκε τη θέση του Πρέσβη στην Άγκυρα, δύσκολα μπορεί να θεωρηθεί εγκληματική πράξη. Δεν υπάρχουν αποδείξεις ύτι π ρ ο σπάθησε να σύρει την Τουρκία στον πόλεμο. “Αθώ ος”» .20

404


Την επόμενη ημέρα ο Nikitchenko υποστηριζόμενος από τον αναπληρωτή του, τον Volchkov, έκανε με μισή καρδιά μια απόπει ρα να οδηγήσει τον Papen στην αγχόνη, καθώς αναρωτιόνταν, πώς θα ήταν δυνατόν να μη δεχτούν ότι το καθεστώς των Ναζί, μετά την κατάληψη της εξουσίας, είχε παραβιάσει τη Συνθήκη των Βερσαλ λιών και είχε επανεξοπλίσει τη Γερμανία με σκοπό την εξαπόλυση επιθετικού πολέμου. Εξαιτίας αυτού του γεγονότος -υποστήριζαν οι Ρώσοι- ο καθένας χωριστά και όλοι μαζί οι αξιωματούχοι του ναζιστικού καθεστώτος, ήταν ένοχοι ως έναν ορισμένο βαθμό. Οι Ρώσοι λοιπόν πίστευαν ότι ο Papen ήταν ένοχος και για τα τέσσερα Κεφάλαια. ΝΑ κ α τ α λ η ξ ο υ ν σε κάποια απόφαση πάνω σ’ αυτό το θέμα, προχώρησαν στο σχέδιο απόφασης που είχε καταρτίσει ο Birkett για τον επιθετικό πόλεμο. Για μια ακόμη φορά, ο Στρατηγός Nikitchenko προσπάθησε με πάθος να μην περιληφθεί στο κείμενο το τμήμα της ομιλίας του Χίτλερ, στις 22 Αυγούστου του 1939, τό τε που θριαμβολογούσε λέγοντας ότι η Συνθήκη Ρίμπεντροπ-Μ ολότοφ είχε ως συνέπεια την απομόνωση της Πολωνίας. (Τώρα έχω την Πολωνία εκεί που τη θέλω...)21 Την επόμενη ημέρα ήταν η σειρά του Biddle να εκφράσει τις αντιρρήσεις του, όταν ο Birkett πρότεινε να διαγράψουν από το σχέδιο της απόφασης τη θέση ότι κηρύσσοντας τον πύλεμο εναντίον των ΗΠΑ, η Γερμανία διέπραξε το αδίκημα του επιθετικού πολέμου. Κατόπιν ο Nikitchenko π ρ ο σπάθησε να νοθεύσει τις διαδικασίες της ψηφοφορίας, ισχυριζόμενος πω ς για να αθωωθεί κάποιος θα έπρεπε να υπάρχουν το υ λάχιστον τρεις ψήφοι υπέρ και μία κατά. Δεν θεωρούσε επαρκή την ισοψηφία. (Την επόμενη ημέρα ο Biddle έθεσε σε ψηφοφορία το θέμα αν οι δικαστές συμφωνούσαν να ισχύσει το ίδιο και για την αντίθετη περίπτωση, να υπάρχουν δηλαδή τρεις ψήφοι έναντι μιας, για να καταδικαστεί κάποιος. 0 Nikitchenko διαφώνησε.)22 χ ω ρ ίς

Το αν ήταν ένοχος ή αθώος ο Αρχιναύαρχος Νταίνιτς δίχασε σε μεγάλο βαθμό το Δικαστήριο. 0 Robert Falco θεωρούσε αυταπό δεικτη την ενοχή του, τουλάχιστον για το Δεύτερο Κεφάλαιο, λόγω της εισβολής στη Νορβηγία τον Απρίλιο του 1940. Θεωρούσε επ ί σης πως η διαταγή του Νταίνιτς το Σεπτέμβριο του 1942, τον ενέ


405

πλεκε στο γεγονός της μη διάσωσης των ναυαγών από τα τορπιλι σμένα πλοία. Ο Falco υποστήριξε ότι η διαταγή ήταν τουλάχιστον ασαφής, και ο Πλωτάρχης Eck την είχε ερμηνεύσει ως διαταγή εξολόθρευσης όλων των επιζώντων. Ο Νταίνιτς είχε επίσης διαβι βάσει τη διαταγή του Χίτλερ για τις Δυνάμεις Καταδρομών του Οκτωβρίου 1942 και είχε συντάξει το πρακτικό μιας συνδιάσκεψης του Χίτλερ για τα μέτρα που θα έπρεπε να ληφθούν εναντίον Δα νών δολιοφθορέων. Ως προς τη στρατολόγηση εργατικού δυναμι κού από τα στρατόπεδα συγκεντρώσεως, όπου ο Νταίνιτς είχε ζη τήσει να του παραχωρηθούν 12.000 εργάτες, είπε πω ς ο Ναύαρχος προσωπικά δεν ενδιαφερόταν για την «καταγωγή» τους. Ο συνάδελφος του Falco, ο Donnedieu de Vabres, ήταν λιγότερο αυστηρός, αν και εξακολουθούσε να θεωρεί ένοχο τον Ν ταί νιτς ως προς το Τρίτο Κεφάλαιο. Ο Νταίνιτς δεν είχε καμιά σχέ ση με την εξαπόλυση επιθετικού πολέμου, αφού την εποχή της εισβολής στη Νορβηγία το 1940 ήταν κατώτερος αξιωματικός. Ως προς τη διάπραξη εγκλημάτων πολέμου εναντίον ουδέτερων πλοίων σε θαλάσσιες ζώνες ελεύθερης διακίνησης, ο Donnedieu αναρωτήθηκε έχοντάς τα κάπως χαμένα: «Δεν αποτέλεσε, τάχα, ο βρετανικός αποκλεισμός παραβίαση των κανόνων της Χάγης και των συμφωνιών που είχαν υπογράφει κατά τις προπολεμικές συνδιασκέψεις στην Ουάσινγκτον και το Λονδίνο; Δεν είχαν δ ι καιολογηθεί αντίποινα;» Πίστευε πω ς οι διαταγές του Νταίνιτς, αν και ασαφείς, δεν θα μπορούσαν να ερμηνευτούν ως διαταγές να φονευθούν οι επιζώντες. Εδώ υπήρχε αμφιβολία, και το καθή κον τους ήταν αυτή η αμφιβολία να ερμηνευθεί υπέρ του κατηγο ρουμένου. Πάρα τα όσα είχε υποστηρίξει ο Falco, ο Πλωτάρχης Eck είχε αρνηθεί ότι ο χειρισμός του θέματος από τον ίδιο ήταν αποτέλεσμα των διαταγών του Νταίνιτς. Κατόπιν αυτών, ο Donnedieu πρότεινε μια «πολύ ελαφρά ποινή» για τον Νταίνιτς. Ο Francis Biddle προχώρησε ακόμη μακρύτερα, επιχειρημα τολογώντας υπέρ της αθώωσής του. «Η ουσία της κατηγορίας έγκειται στο γεγονός ότι ο Νταίνιτς ήταν επικεφαλής του υ π ο βρύχιου πολέμου» συνόψισε. «Οι υπόλοιπες κατηγορίες είναι ασήμαντες. Η κατάθεση του Eck αποδεικνύει πω ς δεν είχε πάρει καμιά διαταγή από τον Νταίνιτς. Θα είναι τελείως ανόητο εκ μ έ ρους μας να ισχυριστούμε ότι είναι ένοχος, επειδή δεν τους είχε προειδοποιήσει και επειδή δεν είχε δώσει εντολή να διασώζουν τους επιζώντες, πράγμα που θα καθιστούσε αδύνατη τη χρήση

406


των υποβρυχίων, τη στιγμή που η Βρετανία είχε διατάξει όλα τα εμπορικά πλοία να είναι οπλισμένα και να ανταποδίδουν τα π υ ρά, και ο (Αμερικανός Ναύαρχος Chester W.) Nimitz είχε δώσει διαταγή να βυθίζουν τα πλοία χωρίς προειδοποίηση και να μη διασώζουν επιζώντες. Η Γερμανία», κατέληξε ο Francis Biddle, «έκανε έναν πολύ πιο τίμιο πόλεμο α π ’ ό,τι εμείς». Εδώ πρέπει να αναφερθεί ότι ο αναπληρωτής του, ο Parker είχε μια πολύ πιο αυστηρή άποψη για τον Νταίνιτς και πρότεινε την ενοχή του για το Δεύτερο Κεφάλαιο. Οι Ρώσοι ακολούθησαν -ό π ω ς χαρακτήρι ζε βαριεστημένα ο Biddle- τη «συνηθισμένη γραμμή» ισχυριζόμενοι πω ς αν αθωωθεί ο Νταίνιτς είναι σαν να δεχόμαστε ότι ο πόλεμος με τα υποβρύχια ήταν νόμιμος και ορθός. 0 Λόρδος Δικαστής Lawrence έδειξε πως κι εκείνος ήθελε να καταδικαστεί ο Ναύαρχος, ισχυριζόμενος ότι τα υποβρύχια ήταν υποχρεωμένα να προειδοποιούν, και χαρακτήρισε τις διαταγές προς τα υποβρύχια να βυθίζουν οτιδήποτε συναντήσουν ως «δολο φονικές διακηρύξεις». Αναφορικά με τη θανάτωση των επιζώντων, συμφώνησε και ο Lawrence πως ο Νταίνιτς θα έπρεπε να αθωωθεί λόγω αμφιβολιών. Όμως, οτιδήποτε έκανε, ήταν τυπικά εθνικοσοσιαλιστικό, εγκληματικό και απάνθρωπο. Η διαταγή του Νταίνιτς να εκτελέσουν έναν κομμουνιστή κατάσκοπο, είπε ο Λόρδος Δικα στής «αυτή και μόνη αποκαλύπτει τον εγκληματικό του χαρακτή ρα». Οι απόψεις του ίσως να έδειχναν έλλειψη δικανικής σκέψης, κάτι που δεν θα περίμενε κανείς από έναν δικαστή που κατείχε τ έ τοιο υψηλό αξίωμα. Αλλά η γνώμη του ήταν ξεκάθαρη: «Επομένως πρέπει να κηρυχθεί ένοχος για τα Κεφάλαια Δύο και Τρία». 0 Biddle πίστευε ότι ο γερο-εγγλέζος είχε χάσει τελείως την επαφή με την πραγματικότητα. 0 Αμερικανός Ναύαρχος Nimitz είχε βυθίσει εχθρικά πλοία χωρίς προειδοποίηση. Οι Γερμανοί ακολούθησαν το παράδειγμά του. Δίκαζαν τους Γερμανούς σε μια πύλη στην οποία χιλιάδες πολίτες ήταν ακόμη θαμμένοι κάτω από τα χαλάσματα, μετά τις επιδρομές των Βρετανών, και μιλού σαν για του εχθρούς σαν να μην ίσχυαν για τους νικητές οι ίδιοι κανύνες. Ή ταν απόλυτα πεπεισμένος πω ς ο Νταίνιτς δεν είχε διαπράξει κανένα αδίκημα και ότι έπρεπε να αθωωθεί.

Ο Αρχιναύαρχος Ραίντερ τους απασχόλησε πολύ λιγύτερο.


407

Όλοι οι δικαστές τον έκριναν ένοχο για τα Κεφάλαια Δύο και Τρία - οι Falco και Lawrence, οι Ρώσοι και οι Αμερικανοί, επίσης και για το Πρώτο Κεφάλαιο. (0 Francis Biddle είχε τη γνώμη πω ς ο Ραίντερ θα έπρεπε να εκτελεσθεί. Όμως ο αναπληρωτής του, ο Parker, ήταν αντίθετος με την επιβολή της θανατικής π ο ι νής σ’ αυτή την περίπτωση.) Τέλος, ως προς τον Baldur von Schirach, δέχτηκαν όλοι την ει σήγηση του Lawrence να κηρυχθεί ένοχος σύμφωνα με το Τέταρ το Κεφάλαιο. Οι Ρώσοι πρόσθεσαν το Πρώτο Κεφάλαιο, με το επιχείρημα που διατυπώθηκε από τον Nikitchenko, ότι ο Schirach είχε κάποτε συσκεφθεί μαζί με τον Χίτλερ για την απέλαση 400.000 ανθρώπων.23 ε τ ς ι , στις 10 Σεπτεμβρίου, όταν συνεδρίασαν προκειμένου να ψηφίσουν τελικά για την ενοχή ή μη των κατηγορουμένων και τις ποινές που θα τους επέβαλαν, είχαν συμφωνήσει για τις περισσό τερες από τις ετυμηγορίες. Έμενε να πάρουν μερικές ακόμη αποφάσεις, για τις οποίες υπήρχε ακόμη διχογνωμία, όπως για τον Hans Fritzsche. Ήταν μόνο ένας προπαγανδιστής, έλεγε ο Falco, αλλά συγχρόνως ήταν και συνεργός σε όλα τα εγκλήματα πολέμου και τα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας. Ο Donnedieu μουρμούρισε πως αυτός ο άνθρωπος ήταν ο λιγότερο ένοχος α π ’ όλους. Ο John Parker τόνισε ότι ο ένας χρόνος που είχε κάνει μέσα στη φυλακή ήταν ήδη μια αυστηρή ποι νή, δεδομένης της ελαφράς φύσης των εγκλημάτων του. «Ο Χίτλερ δεν θα σπαταλούσε ούτε πέντε λεπτά μαζί του» είπε. «Α παγγέλ θηκε κατηγορία εναντίον του μόνο και μόνο γιατί είχε πεθάνει ο Γκαίμπελς». Ό πως και οι δύο Krupp, έπρεπε να θυσιαστεί για λ ο γα ρ ια σ μ ό άλλων. «Η ελευθερία του λόγου και του Τύπου είναι β α σικές αρχές της ελευθερίας. Ένας άνθρωπος δεν μπορεί να καταδι καστεί γι’ αυτά που λέει ή γράφει, εκτός εάν προτρέπει στην τέλε ση αξιόποινων πράξεων». Ο Biddle ήταν υπερήφανος για τον Αμε ρικανό συνάδελφό του, και συμφώνησε απόλυτα με τη γνώμη του. Ο Στρατηγός Nikitchenko διαφώνησε με τα παραπάνω και πρότεινε την ενοχή του Fritzsche για τα Κεφάλαια Έ να, Δύο και Τρία λέγοντας: «Η προπαγάνδα του οδήγησε σε θηριωδίες». Ο Volchkov ακολούθησε μια πιο ήπια τακτική λέγοντας: «Φυσικά και δεν πρέπει να δικάζουμε δημοσιογράφους γ ι’ αυτά που γ ρ ά φουν, αλλά ο Fritzsche δικάζεται ως ο διορισμένος προϊστάμενος

408


των υπηρεσιών Τύπου για τις κίβδηλες ιδέες του περί ρατσιστι κής υπεροχής κλπ. που οδήγησαν στην εξολόθρευση τόσων πολ λών θυμάτων». «Επιπλέον», είπε ο Volchkov, «είχε οργανώσει μια “ συκοφαντική εκστρατεία εναντίον των Ρώσων, κατηγορώ ντας τους για ω μότητες” ». Ο Λόρδος Δικαστής Lawrence φαίνεται πω ς είχε επηρεαστεί από τα επιχειρήματα των Αμερικανών. Πίστευε ότι ο Fritzsche ήταν ένοχος σύμφωνα με τα Κεφάλαια Τρία και Τέσσερα και β α σικά και για το Πρώτο Κεφάλαιο, αλλά τώ ρα ήθελε να ξανασκεφτεί το θέμα, μετά από τις τοποθετήσεις των Biddle και Parker. Ανακουφισμένοι επέστρεψαν στην υπόθεση του Χέρμαν Γκαί ρινγκ. Εκεί δεν υπήρχαν ελαφρυντικά. Όλοι συμφώνησαν πως ήταν ένοχος για όλα τα αδικήματα, όλοι συμφώνησαν πω ς έπ ρ ε πε να του επιβληθεί η ποινή του θανάτου: «Ένας λήσταρχος π ρ ώ της τάξεως», συνόψισε ο Donnedieu, ενώ συγχρόνως παραδέχτη κε: «Έχει κάποια αρχοντιά». Πρότεινε το εκτελεστικό απόσπασμα - στην πραγματικότητα πίστευε πω ς όλοι έπρεπε να εκτελεσθούν με τυφεκισμό. 0 Biddle παρενέβη λέγοντας ότι, σε γενικές γραμμές, προτιμούσε την αγχόνη, αν και θεωρούσε και ο ίδιος πω ς σε μερικές περιπτώσεις θα μπορούσε να επιλεγεί το απόσπασμα, ως μέτρο επιείκειας. 0 Donnedieu πρότεινε να επιβλη θούν ορισμένες «μη ατιμωτικές» και μερικές «ατιμωτικές» π ο ι νές. Καθώς συνέχισε να μιλάει για το ίδιο θέμα, σε σημείο να γ ί νεται κουραστικός, προτείνοντας να διαχωριστούν και οι στερη τικές της ελευθερίας ποινές και να επιβληθεί, σε ορισμένες π ερ ι πτώσεις, αυτό που οι Γάλλοι αποκαλούν reclusion (ατιμωτική κ ά θειρξη), ο Nikitchenko τον διέκοψε βαριεστημένα: «Ας μη στεκό μαστε σε τέτοιες γελοίες λεπτομέρειες». Κι εκείνος προτιμούσε την αγχόνη ως «το βασικό τρόπο εκτέλεσης» και ασφαλώς όχι την γκιλοτίνα. Ως προς τις άλλες ποινές, αν και το Άρθρο 28 του Χάρτη τους επέτρεπε να προχωρήσουν σε δημεύσεις των περιουσιών των κ α τηγορουμένων, συμφώνησαν όλοι να αγνοήσουν αυτή τη διάταξη και να αφήσουν τη ρύθμιση αυτού του θέματος στο Συμβούλιο Ελέγχου στο Βερολίνο. Ό ταν οι Ρώσοι άρχισαν να πιέζουν να αναφερθεί στην απόφαση ότι θα δημεύονταν όλες οι κλεμμένες περιουσίες, ο Biddle εκνευρισμένος απάντησε σε έντονο ύφος: «Τι ηλίθια παρατήρηση! Οι κλεμμένες περιουσίες επιστρέφονται πάντοτε. Γιατί να αναφερθεί το αυτονόητο;» Εκτός αυτού, δεν


409

είχε παρουσιαστεί κανένα αποδεικτικό στοιχείο σχετικά με κάποια κλεμμένη περιουσία. Όταν η παρατήρηση του Biddle έγινε δεκτή, με ψήφους τρεις προς μία, ο Nikitchenko κατσούφιασε και παρατήρησε: «Π ρέπει να καταλάβετε ότι αυτές οι κλεμμένες π ε ριουσίες θα μείνουν για πάντα στα χέρια των ληστών». Τελικά η συζήτηση ξαναγύρισε στον Γκαίρινγκ. Συμφώνησαν όλοι πως ήταν ένοχος και για τα τέσσερα Κεφάλαια του κατηγο ρητηρίου και ότι έπρεπε να απαγχονιστεί. (Εκτός από τον Donnedieu που πρότεινε το απόσπασμα.) Σ’ αυτό το σημείο ο Biddle δήλωσε: «Αυτή η ψηφοφορία είναι η τελική, εκτός αν υπάρ χει κάποια επιφύλαξη».24

20 ΘΑΝΑΣΙΜΕΣ ΣΥΜΜΑΧΙΕΣ -ήταν ακόμη 10 Σεπτεμβρίου του 1946- προχω ρούσε με ταχείς ρυθμούς. Φθάνοντας στην υπόθεση του Ρούντολφ Ες, οι Ρώσοι πρύτειναν να του επιβληθεί η θανατική ποινή για ύλα τα αδικήματα. Ο Lawrence προτιμούσε ισόβια. Οι Αμερικανοί και ο Donnedieu πρότειναν να αθωωθεί για τα Κ εφά λαια Τρία και Τέσσερα, οι πρώτοι ζήτησαν ισόβια κάθειρξη· ο δεύτερος προτιμούσε να καταδικαστεί «μάλλον σε εικοσαετή κάθειρξη». Η ψηφοφορία απέβη άκαρπη. «Τότε ο Lawrence πρότεινε ισόβια κάθειρξη και ο Nikitchenko εξακολουθούσε να επιμένει στη θανατική ποινή» έγραφε ο Biddle. «Τελικά όλοι -εκ τός από τους Γάλλους- συμφωνήσαμε στην ισόβια κάθειρ ξη». Προφανώς, κανένας απύ τους δικαστές δεν φανταζύταν πω ς αυτή η ποινή, που τόσο εύκολα αποφάσισαν, θα σήμαινε ότι ο Ρούντολφ Ες θα έλιωνε σε ένα κελί φυλακής για τα επόμενα σα ράντα ένα χρόνια, όπως και έγινε, θα ζούσε όταν θα είχαν πεθάνει όλοι τους, και ότι από αυτά τα χρόνια, περισσότερα από είκο σι, θα τα περνούσε στην απομόνωση. Με τον Ρίμπεντροπ ξεμπέρδεψαν γρήγορα όπως και με τον Γκαίρινγκ: ένοχος και για τα τέσσερα Κεφάλαια: αγχόνη. Η συ ζήτηση για τον Κάιτελ προχώρησε με τον ίδιο τρόπο, με τους Γάλλους να μειοψηφούν προτείνοντας τον τυφεκισμύ. Όλοι οι δ ι καστές συμφώνησαν να κηρυχθεί ο Kaltenbrunner ένοχος σύμφω να με τα Κ εφάλαια Τρία και Τέσσερα. Ο Lawrence πρύσθεσε το

Η

ψ η φ ο φ ο ρία

ΘΑΝΑΣΙΜΕΣ ΣΥΜΜΑΧΙΕΣ

411

Πρώτο, και οι Ρώσοι ήθελαν και τα τέσσερα. Αποφάσισαν να στείλουν στην αγχόνη τον Obergruppenführer των SS αφού κηρύ χθηκε τελικά ένοχος σύμφωνα με τα Κ εφάλαια Τρία και Τέσσε ρα. Στην υπόθεση του Alfred Rosenberg, οι Γάλλοι, περιέργως, φάνηκαν κάπως επιεικείς, προτείνοντας μεν την ενοχή του σύμ φωνα και με τα τέσσερα Κεφάλαια, αλλά ως ποινή, την ισόβια κάθειρξη. 0 Parker συμφώνησε «επειδή έκρινε πω ς είχε δείξει κάποιον ανθρωπισμό». 0 Francis Biddle πρότεινε να απαγχονιστεί για τα Κ εφάλαια Τρία και Τέσσερα και ασφαλώς και για το Έ να και Δύο, αλλά επιφυλάχθηκε για την τελική του γνώμη ως προς την ποινή. Οι Ρώσοι δικαστές και ο Lawrence έφθασαν στο άλλο άκρο, προτείνοντας να απαγχονιστεί ο Ναζί φιλόσοφος και για τα τέσσερα Κεφάλαια. Στην υπόθεση του Hans Frank επίσης, ο Biddle βρήκε τον Donnedieu «περίεργα επιεική», επειδή είπε πω ς ίσως η ισόβια κάθειρξη να ήταν περισσότερο κατάλληλη π ο ι νή από την αγχόνη, και, ενώ αποφάσισαν ομόφωνα να κηρυχθεί ένοχος για τα Κ εφάλαια Τρία και Τέσσερα, οι Ρώσοι θεώρησαν σκόπιμο να προσθέσουν και το Πρώτο. Επικράτησε η γνώμη της πλειοψηφίας και σημείωσαν δίπλα στο όνομα του Hans Frank να απαγχονιστεί, σύμφωνα με τα Κεφάλαια Τρία και Τέσσερα. Φθάνοντας στην υπόθεση του Wilhelm Frick, οι γνώμες διαφοροποιήθηκαν. 0 Falco ήθελε να απαγχονιστεί ο τέω ς νομομα θής και Υπουργός του Ράιχ, και για τα Τέσσερα Κεφάλαια. 0 Parker συμφώνησε για την ενοχή, αλλά πίστευε ότι η ισόβια κ ά θειρξη ήταν η αρμόζουσα ποινή, «καθώς στην πραγματικότητα δεν ήταν παρά ένας γραφειοκράτης». 0 Donnedieu επιφυλάχθη κε να εκφράσει τη γνώμη του. Ο Biddle πρότεινε να αθωωθεί για το Πρώτο Κεφάλαιο, αλλά να απαγχονιστεί για τα υπόλοιπα τρ ία - οι Ρώσοι και ο Lawrence ένωσαν ξανά τις Δυνάμεις τους, και πρότειναν την ενοχή του κατηγορουμένου και για τα τέσσερα Κεφάλαια. 0 Λόρδος Δικαστής Lawrence σημείωσε με έντονη δυσαρέσκεια ότι ο Frick δεν είχε εξεταστεί καθόλου στο εδώλιο. «Καταλήξαμε να τον καταδικάσουμε για τα Κ εφάλαια Δύο, Τρία και Τέσσερα και να τον στείλουμε στην αγχόνη» σημείωσε ο Bid dle. Η υπόθεση του Streicher κατέλαβε μόνο δυόμισι γραμμές σ’ αυτές τις σημειώσεις. Οι δικαστές συμφώνησαν να κηρυχθεί ένο χος για το Τέταρτο Κεφάλαιο· οι Ρώσοι πρόσθεσαν το Πρώτο. Αρκούσαν για να απαγχονιστεί. Ο Walter Funk εξασφάλισε επ ί

412


σης τη θανατική ποινή κατ’ αρχήν και για τα τέσσερα Κεφάλαια, αν και ο καθηγητής Donnedieu, τονίζοντας το γεγονός ότι ο Funk δεν «είχε συμμετάσχει σε επιθετικό πόλεμο» είπε πω ς προβλη ματιζόταν ως προς την ποινή. Όταν στη συνέχεια πήρε το λόγο ο John Parker, πρότεινε ισόβια κάθειρξη, αλλά ο Nikitchenko αντιτάχθηκε βίαια λέγοντας πω ς «ο ρόλος του Funk υποτιμήθηκε» και πω ς ο ίδιος, ο Volchkov και ο Lawrence είχαν ψηφίσει υπέρ της θανατικής ποινής. Δεδομένου όμως ότι ο Donnedieu διατήρησε την επιφύλαξή του, ανέβαλαν την απόφαση ως προς την ποινή. Η υπόθεση του Fritz Sauckel, του άχρωμου κομισάριου, αρμό διου για το εργατικό δυναμικό, πέρασε ουσιαστικά χωρίς να συ ζητηθεί. Συμφώνησαν όλοι για τα Κεφάλαια Τρία και Τέσσερα, όλοι ήθελαν να απαγχονιστεί, οι Ρώσοι πρότειναν επίσης τα Κ ε φάλαια Έ να και Δύο. Αν και τελικά μόνο ο Lawrence ψήφισε υπέρ της ενοχής του για το Δεύτερο Κεφάλαιο, στην τελική α π ό φαση μυστηριωδώς παραλήφθηκε το Τρίτο και ο Sauckel οδηγήθηκε στην αγχόνη βάσει των Κεφαλαίων Δύο και Τέσσερα. Το μεγαλύτερο ιστορικό ενδιαφέρον είχε η υπόθεση εναντίον του Στρατηγού Άλφρεντ Γιόντλ, του ευθυτενούς «στρατιώτη των στρατιωτών». Ακόμη και ο αιμοδιψής Robert Falco τον θεώρησε λιγότερο ένοχο από τον Κάιτελ και υποστήριξε ότι στον Γιόντλ θα έπρεπε «να επιβληθεί ισόβια ή πρόσκαιρη κάθειρξη» και για τα τέσσερα Κ εφάλαια του κατηγορητηρίου. 0 Donnedieu συμ φώνησε πω ς στο Στρατηγό θα έπρεπε να επιβληθεί η «μη ατιμω τική ποινή» -ό π ω ς την αποκαλούσε- πρόσκαιρης κάθειρξης. Οι Αμερικανοί, οι Ρώσοι και οι Βρετανοί όμως, έκριναν τον Γιόντλ ένοχο και για τα τρία πρώ τα Κεφάλαια (ο Biddle, ο Lawrence και οι Ρώσοι και για τα τέσσερα) και ζήτησαν να απαγχονιστεί. (0 Biddle έβαλε ένα ερωτηματικό μετά από αυτή τη λέξη.)Ίσω ς να ένιωθαν κάπως άβολα, γιατί ανέβαλαν τη λήψη τελικής α π ό φ α σης για τον Γιόντλ επί αρκετές ημέρες. Ως προς τον τέως δικηγόρο Arthur Seyss-Inquart, όλοι ήταν ομό φωνα υπέρ της θανατικής ποινής βάσει των Κεφαλαίων Τρία και Τέσσερα, ενώ ο Parker πρόσθεσε το Πρώτο Κεφάλαιο, ο δε Άόρδος Δικαστής Lawrence και οι Ρώσοι, συνάπτοντας τη συνηθισμένη τους συμμαχία πρότειναν επίσης και όλα τα άλλα Κεφάλαια.1 οι γ ν ώ μ ε ς γ ια τον Albert Speer διχάστηκαν απελπιστικά και αυτό ήταν μια ένδειξη ότι είχε κερδίσει μερικούς από τους δικαστές με


4/3

τις μεθόδους του, αλλά απέτυχε να παραπλανήσει τους υπόλοι πους. Έ γινε ομόφωνα δεκτό πω ς ήταν ένοχος για τα Κεφάλαια Τρία και Τέσσερα, ειδικά ως προς τη χρησιμοποίηση της καταναγκαστικής εργασίας. Οι Γάλλοι ήθελαν να του επιβληθεί ποινή στερητική της ελευθερίας. Ενώ ο John Parker φάνηκε να εντυπω σιάζεται από την προσωπικότητα του Speer και την εκτίμηση, που όπως φάνηκε, έτρεφε στο πρόσωπό του ο Δικαστής Robert Jackson, ο αρχαιότερος συνάδελφός του, ο Francis Biddle, π ί στευε πω ς στον Speer άξιζε η αγχόνη με βάση αυτά τα δύο Κ ε φάλαια. Περιέργως, ο Ρώσος Στρατηγύς Δικαστής και ο αναπλη ρωτής του, τον υποστήριξαν σθεναρά, και φυσικά πρότειναν -ω ς συνήθως- την ενοχή του και για τα τέσσερα Κεφάλαια. Ο Λόρδος Δικαστής Lawrence, νιώθοντας ίσως κάποια συμπάθεια για την ευγενική προσωπικότητα του Speer, συμφώνησε με τον καθηγητή Donnedieu, που εξέφρασε τη γνώμη ότι το σύστημα της καταναγκαστικής εργασίας υπήρχε ήδη ύταν ανέλαβε ο Speer. Πρότεινε δεκαπενταετή κάθειρξη. 0 De Vabres τον ακολούθησε. Σχηματί ζοντας μια ανίερη συμμαχία, οι Biddle και Nikitchenko πρότειναν την ποινή του θανάτου. Ο καυγάς άναψε χωρίς όμως αποτέλε σμα. «Δεν μπορούμε να συμφωνήσουμε» κατέγραψε τελικά ο Biddle. Ο Norman Birkett που απούσιαζε, επειδή επεξεργαζόταν τα σχέδια αποφάσεων, επέστρεψε και ψήφισε για δέκα χρόνια. Μην μπορώντας να συγκεράσουν τις διαφορές τους, διέκοψαν για την επόμενη ημέρα το πρω ί.2 Ο Biddle άρχισε πρώτος στη διάσκεψη της επόμενης ημέρας, στις 11 Σεπτεμβρίου, ανακοινώνοντας τα συμπεράσματα στα οποία είχε καταλήξει μετά την εκ νέου μελέτη των αποδεικτικών στοιχείων σχετικά με τον Rosenberg. Πρότεινε να κηρυχθεί ένοχος και για τα τέσσερα Κεφάλαια και να απαγχονισθεί. Ο Donnedieu επέμενε στην πρότασή του να επιβληθεί στο φιλόσοφο ισόβια κά θειρξη. Ξαναγύρισαν στον Speer και συμφώνησαν να του επιβληθεί δεκαπενταετής κάθειρξη για τα Κεφάλαια Τρία και Τέσσερα (π ά ντως αυτή δεν ήταν η τελική ποινή). Προχωρώντας στον Neurath, τον τέως Υπουργό Εξωτερικών, οι Biddle, Parker και Falco τον θεώρησαν ένοχο μόνο για τα Κεφάλαια Τρία και Τέσσερα και πρότειναν αντίστοιχα δεκαπενταετή και πενταετή κάθειρξη, μια «μάλλον αυστηρή» ποινή. 0 Donnedieu συμφώνησε στα δέκα ή δεκαπέντε χρόνια, αλλά για τα Κεφάλαια Έ να μέχρι Τρία. Ο Sir

414


Norman Birkett πίστευε ότι έπρεπε να αναφερθούν όλα τα Κ εφά λαια και να του επιβληθεί δεκαπενταετής κάθειρξη· ο συνάδελ φός του, ο Lawrence θεωρούσε ότι αυτά τα τέσσερα Κεφάλαια θα επέφεραν στον Neurath ισόβια κάθειρξη, οι Ρώσοι, όπως ήταν αναμενόμενο, προτίμησαν την αγχόνη. Η τελική ψηφοφορία, μετά από διαπραγματεύσεις, τον έκρινε «ένοχο» και για τα τέσσερα Κεφάλαια, επιβάλλοντάς του δεκαπενταετή κάθειρξη. Οι συζητήσεις για τον Μπόρμαν ήταν κυρίως ακαδημαϊκές, κ α θώς οι Αμερικανοί πίστευαν ότι ήταν νεκρός και υποστήριζαν με βεβαιότητα αυτή την άποψη. Οι Βρετανοί διαφωνούσαν. Οι Ρώσοι δεν πίστευαν πω ς είχε πεθάνει και ήθελαν να τον στείλουν στην αγχόνη και για τα τρία Κεφάλαια για τα οποία είχε κατηγορηθεί. (Ένα, Τρία και Τέσσερα.) Τελικά ο Μπόρμαν καταδικάσθηκε για τα Κεφάλαια Τρία και Τέσσερα και η ποινή του ήταν απαγχονι σμός. Το γεγονός ότι ήταν ήδη νεκρός δεν αναφέρθηκε στην α π ό φαση. Ο Robert Falco πίστευε ότι ο Baldur von Schirach θα έπρεπε να καταδικαστεί σε ισόβια κάθειρξη για τα Κεφάλαια Έ να και Τέσσε ρα και ίσως και σε θάνατο. 0 κατηγορούμενος είχε δημοσιεύσει ένα γράμμα στο Stürmer, στο οποίο εκδήλωνε την επιδοκιμασία του για το πρόγραμμα του Streicher. Συμφωνούσε με τον Hans Frank να απελαθούν οι 50.000 Εβραίοι λέγοντας πως θα ήταν καλύτερα γι’ αυτούς να σταλούν σε στρατόπεδα συγκεντρώσεως. Δεδομένου ότι λάμβανε τακτικά εκθέσεις για τις δραστηριότητες των E in satzgruppen*, ο Schirach θα έπρεπε να «γνωρίζει» τι συνέβαινε. Πά ντως, ο καθηγητής Donnedieu είχε τη γνώμη πω ς θα έπρεπε να εί ναι προσεκτικοί, εκφράζοντας το φόβο ότι ίσως να έκαναν κάποιο λάθος ως προς την εκτίμηση της βαρύτητας των εγκληματικών του πράξεων. «Σκεφτείτε αν ήμαστε εμείς στη θέση του Schirach εκεί νη την εποχή», είπε, και πρότεινε την ποινή της εικοσαετούς κά θειρξης, ή ίσως και ισόβια, ως την πιο κατάλληλη αντί της αγχόνης. Ο Biddle έδειξε ότι είχε επηρεαστεί αρνητικά από το ρόλο του Schirach ως Gauleiter της Βιέννης. Ο Sir Norman Birkett, ερμηνεύο ντας τα αποδεικτικά στοιχεία, τους υπενθύμισε το γεγονός ότι α υ τός ο κατηγορούμενος καυχιόταν πως η απέλαση των Εβραίων από τη Βιέννη ήταν ένα σημαντικό βήμα για τη διατήρηση της ευ ρωπαϊκής πολιτιστικής ταυτότητας. «Είκοσι χρόνια» πρότεινε. * Σ.τ.Ε.: Ειδικές Δυνάμεις Δράσεως των SS.


415

«Οι Ρώσοι αντέδρασαν ως συνήθως», σημείωσε ο Biddle, και με το ίδιο σαρκαστικό ύψος συνέχισε, αναφέροντας πω ς ο Λόρδος Δικα στής Lawrence επέμενε να επιβληθεί η θανατική ποινή για τα Κ ε φάλαια Έ να και Τέσσερα, επειδή ο Schirach «είχε στην πράξη υπο στηρίξει (το) βομβαρδισμό (μιας) αγγλικής πόλης, όταν σκοτώθηκε ο Χάιντριχ». Ή ταν πράγματι αξιοσημείωτο να υποστηρίζεται α υ τή η θέση από έναν δικαστή, όταν κατά τα τελευταία πέντε χρό νια, οι ανηλεείς βομβαρδισμοί από τις Αεροπορικές Δυνάμεις της χώρας του είχαν ανατινάξει και είχαν κάψει ζωντανούς γύρω στο 1.000.000 πολίτες. Όταν οι αντιπαραθέσεις εκτονώθηκαν, κατέλη ξαν στα είκοσι χρόνια για τον ηγέτη της Νεολαίας. Όλοι οι δικαστές συμφώνησαν να κηρυχθεί ένοχος ο Ραίντερ για τα Κ εφάλαια Έ να έως Τρία. Ο Γάλλος πρότεινε είκοσι χρ ό νια, ο Lawrence και οι Αμερικανοί ισόβια κάθειρξη και οι Ρώσοι αγχόνη. Τελικά συμβιβάστηκαν στην ισόβια κάθειρξη. ό τ α ν α ρ χ ις α ν να συζητούν ξανά την υπόθεση του Νταίνιτς, είχε ήδη επιστρέψει στην αίθουσα και ο Sir Norman Birkett. Ο Falco εί χε τη γνώμη πως ήταν πολύ λιγύτερο ένοχος α π ’ ύ,τι ο Ραίντερ. Ο ίδιος και ο Donnedieu πρότειναν το πολύ πέντε με δέκα χρύνια. Ο Parker συμφώνησε. Ο Sir Norman Birkett θεώρησε ανεπαρκή τα δέκα, και πρύτεινε είκοσι. Για πρώτη φορά συμφώνησαν και οι Ρώσοι, λέγοντας πω ς στον Νταίνιτς άξιζε ποινή, μικρότερη από την ισόβια κάθειρξη που είχε επιβληθεί στον Ραίντερ. Ο Lawrence επίσης ψήφισε υπέρ της δεκαετούς κάθειρξης, παρά το γεγονός ότι εξακολουθούσε να περιγράφει τον Νταίνιτς ως «Ναζί από τους χειρότερους». Ο Biddle αντιτάχθηκε σθεναρά εναντίον και αυτής ακόμη της ποινής, ισχυριζόμενος ότι θα ήταν άδικο να καταδικά σουν τον Νταίνιτς για τον υποβρύχιο πόλεμο, αλλά ο Parker δεν τον υποστήριξε αυτή τη φορά' μίλησε αόριστα για έναν «αξιοκα τάκριτο πόλεμο», και έδειξε ειλικρινά πως, έστω και αν ο Nimitz είχε αποδείξει στην πράξη το αντίθετο, δεν μπορούσε να πιστέψει ύτι «η χώρα μας», εννοώντας τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερι κής, θα μπορούσε να κάνει κάτι τόσο αποτρόπαιο σαν αυτό που έκανε ο Νταίνιτς. Ο Biddle τους προειδοποίησε πως θα μειοψη φούσε. Οι υπόλοιποι δικαστές επέμεναν στη δεκαετή κάθειρξη υπό την προϋπόθεση ότι και εκείνος θα υποχωρούσε.

αν κ α ι χ ά ρη

ΣΤΗ

διατήρηση της ομοφωνίας του Δικαστηρίου δεν

416


καταγράφηκε ποτέ η μειοψηφία του Biddle, αξίζει να ασχοληθεί κανείς με αυτό το θέμα. Αυτή η δίκη, έγραφε ο Biddle, υποτίθεται πω ς θα ήταν αμερό ληπτη, αλλά όπως φαίνεται δεν ήταν. Μέχρι να διαδεχτεί ο Ν ταί νιτς τον Ραίντερ τον Ιανουάριο του 1943, δεν είχε λάβει μέρος σε καμιά προετοιμασία επιθετικού πολέμου. Η Γερμανία, από το 1943 και μετά, «διεξήγαγε έναν καθαρά αμυντικό πόλεμο» ση μείωνε ο Biddle. Επομένως ήταν αδύνατον να θεωρηθεί, ισχυρι ζόταν ο Biddle, ότι ο Νταίνιτς ήταν ένοχος σύμφωνα με τα Κ εφά λαια Έ να και Δύο του κατηγορητηρίου. (Το Δικαστήριο κατέληξε στο αντίθετο συμπέρασμα, υποστηρίζοντας στην απόφασή του πω ς ο Χίτλερ «σχεδόν πάντοτε συνεργαζόταν με τον Νταίνιτς τα πρώ τα χρόνια»,3 ακόμη και σήμερα, μετά από μισό αιώνα, δεν έχει βρεθεί ούτε ίχνος αποδεικτικού στοιχείου σχετικά με αυτό τον ισχυρισμό.) Ως προς το Τρίτο Κεφάλαιο, την κατηγορία για τα εγκλήματα πολέμου, ο Biddle σημείωνε λακωνικά πω ς οι Γερμανοί δεν είχαν κάνει τίποτα περισσότερο, και πολλές φορές συγκριτικά είχαν κάνει λιγότερα α π ’ ό,τι οι εχθροί τους: «Κ ατά τη γνώμη μου είναι φανερό, όπως πιστεύω ότι είναι και για τους συναδέλφους μου, ότι το Βρετανικό Ναυαρχείο, πριν ακόμα ξεσπάσει ο πόλεμος, εί χε κάνει προετοιμασίες, για τον εξοπλισμό των εμπορικών του πλοίων, που τα είχε ενσωματώσει στο ναυτικό και το αεροπορικό του σύστημα πληροφοριών, καθοδηγώντας τα μέσω ασυρμάτων ώστε να δίνουν πληροφορίες για τα υποβρύχια που τυχόν θα συ ναντούσαν. Αυτές οι ενέργειες, καθώς και η καθιέρωση του συ στήματος των νηοπομπών, με τα εμπορικά πλοία να συνοδεύο νται από πολεμικά, αφαιρούσε από τα πρώ τα την ασυλία που προστατεύει τα “ εμπορικά π λ ο ία ” από επιθέσεις, σύμφωνα με τη Συμφωνία του Λονδίνου, κι έδινε το δικαίωμα στον εχθρό να επιτίθεται χωρίς προειδοποίηση». 0 ίδιος ο Τσώρτσιλ είχε π α ρ α δεχτεί ότι είχε διατάξει να βυθίζονται όλα τα γερμανικά πλοία την ημέρα, και όλα τα πλοία τη νύχτα «με κάθε ευκαιρία». Ως προς τη θανάτωση των επιζώντων, ο Biddle συνέχιζε, εκθέ τοντας τη μειοψηφούσα γνώμη του, πω ς ο ίδιος ήταν απόλυτα πεπεισμένος ότι ο Νταίνιτς δεν είχε δώσει ποτέ τέτοια διαταγή. Το Ναυτικό των Ηνωμένων Πολιτειών είχε εξαπολύσει ανελέη τες υποβρύχιες επιχειρήσεις στον Ειρηνικύ Ωκεανό από την πρώτη ημέρα που μπήκε στον πόλεμο. «Όλα τα πλοία στην πολεμική ζώ


417

νη τορπιλίζονταν χωρίς προειδοποίηση». Ο Biddle είχε διαπιστώ σει πω ς «ολόκληρος ο Ειρηνικός Ωκεανός είχε κηρυχθεί ζώνη π ο λεμικών επιχειρήσεων». Ενώ δεν έκανε καμιά κριτική στον Ουίνστον Τσώρτσιλ ή στους Ναυάρχους Ernest King και Chester Nimitz, που ήταν επικεφαλής του Ν αυτικοό των χωρών τους εκεί νη την εποχή, ο Biddle ανέφερε τις ενέργειές τους για να δείξει πω ς οι Σύμμαχοι έκαναν ακριβώς αυτά για τα οποία κατηγορού σαν τώρα τους Γερμανούς. «Κ ατά την άποψή μου», έγραφε, « εί ναι αντίθετο στην έννοια του δικαίου μας το να τιμωρεί κάποιος κάποιον για κάτι που ο ίδιος ακριβώς έχει πράξει». Εν ολίγοις, για να καταδικάσουμε τον Αρχιναύαρχο Νταίνιτς, ισχυρίστηκε ο Δικαστής Biddle στη μειοψηφούσα γνώμη του, θα πρέπει να τον καταδικάσουμε όχι επειδή ξεκίνησε έναν πόλεμο, αλλά επειδή τον έχασε.4 0 Biddle έγραψε αυτά τα γενναία λόγια, αλλά δείχνοντας τελικά λιγότερη γενναιότητα, αποφάσισε να μην τα επισυνάψει στα πρακτικά. Θα ήταν μια ανώφελη άσκηση δ ι καιώματος, ένας εναντίον τριών, αφού το Άρθρο 4 παράγραφος 4 του Κ αταστατικού του Αονδίνου όριζε ότι τρεις ψήφοι ήταν α ρ κετοί για την καταδίκη. Αργότερα ο Δικαστής Biddle δημοσιο ποίησε τη μειοψηφία του αναφέροντας πω ς είχε πει: «Ο πόλεμος των Γερμανών στη θάλασσα ήταν πολύ λιγότερο βρόμικος α π ’ ό,τι ο δικός μ ας».5 Στην πραγματικότητα, ήταν η μόνη υπόθεση κατά την οποία η υπεράσπιση κατάφερε να επικαλεστεί την αρχή του tu quoque. To Δικαστήριο βρέθηκε αντιμέτωπο με ενοχλητικά αποδεικτικά στοιχεία, όπως μπορεί κανείς να συμπεράνει και από την α π ό φαση για τον Νταίνιτς, ιδιαίτερα αναφορικά με μια διαταγή που είχε εκδοθεί από το Βρετανικό Ναυαρχείο στις 8 Μαΐου του 1940 -μ ε άλλα λόγια από τον τότε πρώτο Λόρδο του Ναυαρχείου Τσώρτσιλ- σύμφωνα με την οποία κάθε πλοίο που θα βρισκόταν στον πορθμό του Σκάγερακ θα βυθιζόταν αμέσως, και με τις απαντήσεις που είχαν δοθεί από τον Nimitz* σ’ ένα ερωτηματο λόγιο της υπεράσπισης, στις οποίες παραδεχόταν πω ς στον Ε ι ρηνικό Ωκεανό, το Ναυτικό των Ηνωμένων Πολιτειών, από την πρώτη ημέρα που είχε εμπλακεί στον πόλεμο, είχε προβεί σε υποβρύχιες επιχειρήσεις χωρίς κανέναν περιορισμό. Έ τσι το Δι καστήριο δεν επέβαλε στον Νταίνιτς καμιά ποινή, ειδικά για την * Σ.τ.Ε.: 0 Nimitz έδινε κατάθεση με υπόμνημα.

27

418


παραβίαση των κανόνων του Διεθνούς Δικαίου για τον υποβρύχιο πύλεμο.6 Αυτό ήταν μια μικρή παρηγοριά, αλλά πάντω ς ήταν π α ρηγοριά.

Ο Hans Fritzsche ήταν ο πρώτος που καταδικάστηκε σε μικρή ποινή από το Δικαστήριο. Η βασική αρχή της ελευθερίας του Τ ύ που έπαιξε ένα σημαντικό ρόλο υπέρ του κατηγορουμένου. Οι περισσότεροι δικαστές προτιμούσαν να του επιβληθεί ποινή φ υ λάκισης δύο έως πέντε ετών και να υπολογισθεί ο χρόνος που εί χε ήδη εκτίσει. Επακολούθησαν άλλες, περισσότερο ενδιαφέρουσες αναλύ σεις: Ο Donnedieu τους επεσήμανε πω ς θα ήταν κρίμα να του επιβληθεί πολύ ελαφριά ποινή - θα ήταν καλύτερα να τον αθωώ σουν τελείως. Ο Parker συμφώνησε: «Γιατί να χρησιμοποιήσουμε ένα κανόνι για να χτυπήσουμε ένα σπουργίτι;» Ο Biddle κούνησε καταφατικά το κεφάλι του και είπε απλώς: «Αθώος». Οι Ρώσοι αντιτάχθηκαν με πάθος εναντίον της αθώωσης, με τον Volchkov να δηλώνει ύτι έτσι ο Fritzsche θα παρουσιαστεί στο γερμανικό λαό ως υπερασπιστής της ελευθερίας του λόγου. Ο Λόρδος Δικα στής Lawrence συμφώνησε κατ’ αρχήν, λέγοντας: «Αυτή είναι μια ενδιαφέρουσα άποψη». Και θεώρησε ότι θα ήταν εξίσου επ ι κίνδυνο να αθωωθεί ένας προπαγανδιστής που εργαζόταν για τον πόλεμο. «Δεν γνώριζε πω ς οι πόλεμοι ήταν παράνομοι;» Αυ τή βέβαια ήταν μια ρητορική ερώτηση που έγινε λίγο πριν διακόψουν για την επομένη.7 Έ ξω από την αίθουσα του Δικαστηρίου την επόμενη ημέρα, στις 12 Σεπτεμβρίου, ο Donnedieu σταμάτησε τον Biddle για να του πει πω ς τώρα τασσόταν εναντίον της αθώωσης του Fritzsche. Ο Lawrence συνέχισε από εκεί που είχε σταματήσει την προηγουμένη, τονίζοντας ότι όσα είχε υποστηρίξει ο Fritzsche ήταν ψέματα. Ο Biddle, υπερασπιζόμενος σθεναρά τα επιχειρήματά του υπέρ της αθώωσης του Fritzsche, είπε: «Δεν τον δικάζουμε για ψεύτικη προπαγάνδα». Ο Parker υπερθεμάτισε λέγοντας πω ς ο κύσμος δεν θα συμφωνούσε με μια τέτοια καταδίκη. Η π α ρατήρησή του ότι ο δημοσιογράφος μοιάζει με τον απλό στρα τιώτη μέσα στο στράτευμα, προκάλεσε μια μακροσκελή α π ά ντη ση εκ μέρους του Nikitchenko. Ο καθηγητής Donnedieu, σύμφω


419

να με τον Biddle, «αμφιταλαντευόταν συνεχώς» λέγοντας πως δεν επρόκειτο να δεχτεί να καταδικαστεί ο Fritzsche αν α π ο φ ά σιζαν να αθωώσουν τον Papen - πράγμα που φαινόταν εξαιρετι κά πιθανό. Με την απόφαση για τον Fritzsche να εκκρεμεί, προχώρησαν στη συζήτηση επί της ενοχής και της επιβολής της κατάλληλης ποινής στον τραπεζίτη του Χίτλερ δρ. Hjalmar Schacht. Πρώτος μίλησε ο Falco, που πρότεινε την ενοχή του σύμφωνα με τα Κ ε φάλαια Έ να και Δύο, με το επιχείρημα, ως προς το Δεύτερο Κ ε φάλαιο, ότι ο τραπεζίτης γνώριζε πού οδηγούσε ο πόλεμος. (Ο Biddle διαφώνησε.) Πάντως, με δεδομένα τα υπάρχοντα ελαφρυντικά στοιχεία, πίστευε ότι η πενταετής φυλάκιση ήταν η κατάλ ληλη τιμωρία. 0 Donnedieu συμφώνησε σε γενικές γραμμές, επισημαίνοντας ότι, αν ο Χίτλερ κατόρθωνε να επικρατήσει, ο Schacht δεν θα εξέφραζε την αποδοκιμασία του για το ναζισμό όπως είχε κάνει με τόση ευφράδεια στο Δικαστήριο. Ο Parker εξακολουθούσε να είναι υπέρ της αθώωσής του, θεωρώντας πως δεν υπήρχε τίποτε κακό στους Mefo-Wechsel, τους λογαριασμούς Mefo, τα μαγικά οικονομικά τεχνάσματα με τα οποία ο Schacht είχε καταφέρει να δημιουργήσει το οικονομικό θαύμα των Ναζί μετά το 1933. Ο Francis Biddle, ο άλλος Αμερικανός, διαφώνησε υποστηρίζοντας πω ς στον Schacht άξιζε η ισόβια κάθειρξη με β ά ση το Πρώτο Κεφάλαιο. Τότε ακούστηκε η τσιριχτή φωνή του Sir Norman Birkett που δήλωσε, όχι πολύ πειστικά, ότι η «μοναδική διέξοδος» ήταν να αθω ώ σουν τον Schacht. Είχαν να επιλέξουν, ισχυρίστηκε, μεταξύ της αθώωσης και μιας πολύ αυστηρής ποινής, αν τον θεωρούσαν ως τον «κύριο αρχιτέκτονα» του επιθετικού πολέμου. Ή ταν μάλ λον παράξενο επιχείρημα, αν και αρκετά ευφυές, γιατί δεν τους άφηνε άλλη επιλογή π α ρά την αθώωση. Βέβαια, ο Schacht ήταν για τους Αμερικανούς το «μαύρο π ρ ό βατο», και για πρώτη φορά οι Ρώσοι βγήκαν από το καβούκι τους. Κ ατά τη διάρκεια του μεσημεριανού διαλείμματος, ο Σ τρα τηγός Nikitchenko πλησίασε τον Biddle και τον ρώτησε πόσο θα έπρεπε να μειώσουν τις απαιτήσεις τους. «Εσύ, πρότεινε μια α υ στηρή ποινή κάθειρξης», του απάντησε ο Biddle, «σαν συμβιβα στική λύση, και βλέπουμε τι θα γίνει». 0 Donnedieu υπαινίχθηκε ότι ήταν προετοιμασμένος να δεχθεί μέχρι και την ποινή της δεκαετούς κάθειρξης.

420


Όταν άρχισαν και πάλι τη συζήτηση, ο Nikitchenko ξεκίνησε με σθένος τον αγώνα, αναλύοντας λεπτομερώς τα αποδεικτικά στοιχεία εναντίον του Schacht αναφορικά με τα Κ εφάλαια Έ να και Δύο. Καθώς υπήρχαν ελαφρυντικά, όπως παραδέχτηκε, πρότεινε ισόβια κάθειρξη αντί για τη συνηθισμένη του πρόταση - την αγχόνη. 0 Volchkov συμφώνησε, λαμβάνοντας υπόψη του, εκτός των άλλων, και την προχωρημένη ηλικία του κατηγορουμένου. Όμως, ο Βρετανός Δικαστής Lawrence, όπως και ο Sir Norman Birkett εξακολουθούσαν να επιμένουν στην αθώωση. Το π ρ ω ταρχικό ερώτημα είναι, είπε, ποιες ήταν οι προθέσεις του Schacht όταν συνέβαλε στον επανεξοπλισμό της Γερμανίας. Είχε αποδειχθεί ότι ήθελε ο επανεξοπλισμός να χρησιμοποιηθεί για την εξα πόλυση επιθετικού πολέμου; Ίσως ο μοναδικός του σκοπός να ήταν η ενίσχυση της θέσεως της Γερμανίας στο τραπέζι των δ ιε θνών διαπραγματεύσεων. «Η δύναμη είναι αυτή που μετράει στις διεθνείς διαπραγματεύσεις» είπε ο Lawrence. «Δεν πρόκει ται για ουτοπία, είναι η σκληρή αλήθεια». Η Γερμανία, ανέφερε, υπέφερε το 1933 θεωρώντας πω ς αδικείται -ίσ ω ς κακώ ς- αλλά αυτό θεωρήθηκε από ορισμένους δικαιολογημένο, όπως π.χ. στις Ηνωμένες Πολιτείες και αλλού. Πράγματι, αν η Γερμανία δ ια πραγματευόταν καλύτερα το θέμα, αυτές οι χώρες μπορεί ακόμη και να συμφωνούσαν να καταργηθούν οι επαχθείς συνθήκες. «Δεν δικάζουμε τον Schacht για αμέλεια» τόνισε με τη χαρακτη ριστική εγγλέζικη προφορά του ο Λόρδος Δικαστής. «Π ρέπει απαραιτήτω ς να υπάρχει πρόθεση». Αφού μίλησε ξανά για λίγο ο Donnedieu, οι δικαστές κατέλη ξαν επίσημα στην οριστική τους απόφαση για τον Schacht: οκτώ χρόνια από την ημέρα που τον συνέλαβαν ή περίπου έξι χρόνια ακόμη στη φυλακή. Ξανακοιτώντας τις σημειώσεις του μετά από χρόνια, ο Biddle έσυρε τέσσερις χοντρές γραμμές δίπλα σ’ αυτή την περικοπή: «κάτι συνέβη στα παρασκήνια, μεταξύ της 12ης Σεπτεμβρίου του 1946 που πάρθηκε αυτή η απύφαση και της στιγμής που, μετά από δεκαοκτώ ημέρες, ο Schacht θα απαλλασ σόταν από κάθε κατηγορία». Η ΝΕΑ ΣΥΖΗΤΗΣΗ για τον Franz von Papen προκάλεσε εξίσου μ εγά λο πονοκέφαλο στους δικαστές. Ο Falco πρότεινε, επειδή ο π α νούργος γέρος διπλωμάτης δεν συμφωνούσε καθόλου με τον Χ ίτ λερ, να του επιβληθεί ποινή φυλάκισης πέντε ετών. Ο Donnedieu


421

πίστευε ότι η ενοχή του Papen ήταν βαρύτερη α π ’ ό,τι του Schacht. Ως ελαφρυντικύ στοιχείο θα μπορούσε να θεωρηθεί το γεγονύς ύτι ο Papen δεν ήταν δυνατόν να γνωρίζει ότι ο πόλεμος θα είχε ως αποτέλεσμα τη διενέργεια πράξεων απάνθρωπων και εγκληματι κών - ή μήπως ο Donnedieu τον είχε μπερδέψει με τον Schacht όταν έλεγε πως είχε ήδη κρατηθεί επί μακρύ χρονικύ διάστημα σε στρατόπεδο συγκεντρώσεως και δεν είχε πάρει μέρος στον πόλε μο όταν αυτός άρχισε; Φέρνοντας τη συζήτηση ξανά στον Papen, ο Parker είπε, χωρίς περιστροφές, ότι οι κατήγοροι απέτυχαν να θε μελιώσουν την κατηγορία εναντίον του. Ο Biddle συμφώνησε: «Ο Papen δεν είχε υποστηρίξει ποτέ τον επιθετικό πόλεμο στην Αυ στρία». Εκτός απύ τη δράση του στην Αυστρία το 1938, δεν υπήρ χε τίποτε άλλο. Ο Sir Norman Birkett, εξωτερικεύοντας τις σκέψεις του, είπε: «Ασφαλώς και ήταν ένας δολοπλόκος». Ο ίδιος ο Χίτλερ είχε αναγνωρίσει ότι ο Papen τον είχε βοηθήσει να αναρριχηθεί στην εξουσία. Το ανέφερε, αλλά συμφώνησε πως αυτό δεν αρκούσε για να καταδικαστεί. Καθώς η ίδια η κατηγορούσα αρχή είχε σα φώς δηλώσει ότι δεν απέδιδε καμιά αξιόλογη σημασία σε αυτά που είχαν συμβεί την εποχή που ο Papen ήταν Πρέσβης του ναζιστικού καθεστώτος στην Άγκυρα, όλοι περιορίστηκαν στο ότι «δεν τους άρεσε η προσωπικότητα του Papen». Δεν είχαν άλλη εναλλακτική λύση, υποστήριξε ο Birkett, απύ το να τον αθωώ σουν. Βλέποντας να τους ξεφεύγει το θήραμα, ο Στρατηγός Nikitchenko πρότεινε διατακτικά μια μέτρια ποινή, ίσως δέκα χρόνια, αλλά ήδη ο Λόρδος Δικαστής είχε αποφανθεί πω ς δεν εί χαν άλλη επιλογή από το να τον αθωώσουν - προσθέτοντας τη δυσοίωνη φράση: «Αντιπαθώ τον Papen περισσότερο α π ’ όσο τον Schacht». Εξακολουθούσε να καταβάλλει προσπάθειες για να εξασφαλίσει την αθώωση του Schacht. Η αθώωση του Papen θα δημιουργούσε παράπλευρα προβλή ματα, κατά τη γνώμη των Βρετανών. Σ’ αυτή την περίπτωση θα έπρεπε επίσης να αθωώσουν και τον Fritzsche, είπε ο Λόρδος Δι καστής, καθώς η ενοχή του ραδιοσχολιαστή ασφαλώς και δεν ήταν μεγαλύτερη από του Πρέσβη των Ναζί von Papen. «Θα ήταν λάθος να αθωώσουμε μόνο τον Papen», δήλωσε ο Lawrence αποκαλύπτοντας για μια ακόμη φορά από πόσο απίθανες και λε πτεπίλεπτες φάσεις περνούσε αυτή η συζήτηση για θέματα ζωής ή θανάτου.

422


Ξεκίνησε η ψηφοφορία: τρεις από τους δικαστές ήταν υπέρ της αθώωσης του Fritzsche, και ήταν υπεραρκετοί σύμφωνα με τους ισχύοντες κανόνες. Βλέποντας να ξεφεύγει ένα ακόμη θήραμα, ο Στρατηγός Nikitchenko αντέδρασε έντονα κατά του επιχειρήμα τος του Lawrence: «Δεν καταλαβαίνω γιατί πρέπει να αθωωθεί ο Fritzsche μόνο και μόνο επειδή αθωώνουμε τον Papen». 0 Sir Norman Birkett, με ήπιο τρόπο, έβγαλε τον Λόρδο Δικα στή Lawrence «από τη δύσκολη θέση» όπως το χαρακτήρισε ο Biddle. «Ο Papen δεν δημιουργεί προηγούμενο ώστε να αθωωθεί ο Fritzsche», δήλωσε, «αλλά αυτό που αποφασίστηκε είναι σοφό από πολιτική άποψη». 0 Nikitchenko δήλωσε πω ς θα ήθελε να καταχωρηθεί η μειο ψηφούσα γνώμη του για τον Fritzsche, η οποία πάντω ς δεν θα ανακοινωνόταν δημόσια σαν μέρος της απόφασης. Τους εξήγησε ότι αυτό είναι κάτι που συνηθίζεται σύμφωνα με τη σοβιετική νο μοθεσία - μια αρνητική ψήφος μπορεί να κρατηθεί μυστική, αλλά λαμβάνεται υπόψη σε περίπτωση έφεσης. «Δεν με ενδιαφέρει πω ς θα γίνει», είπε, «αλλά θέλω να πάει στο Συμβούλιο Ελέγχου σαν μέρος της απόφασης». Διατηρούσε ακόμη μερικές ελπίδες ότι το Συμβούλιο Ελέγχου μπορεί να πρότεινε στην Επιτροπή των επικεφαλής κατηγόρων να μελετήσουν μια επανάληψη της δίκης για τον Fritzsche. Το γεγονός ότι οι Αμερικανοί μπορούσαν να προβάλουν, σύμφωνα με το αγγλοσαξωνικό δίκαιο, ένσταση «διπλής διακινδύνευσης», δεν το συζήτησε κανείς εκείνη τη στιγ μή. Ο Donnedieu δεν συμφωνούσε γενικά με την ιδέα της κ ατα χώρισης των μειοψηφιών, λέγοντας πω ς κανονικά θα έπρεπε όλες οι αποφάσεις να λαμβάνονται ομόφωνα. Οι μειοψηφίες μειώνουν το κύρος του Δικαστηρίου. Γρήγορα προχώρησαν σε λιγότερο αμφισβητήσιμα θέματα, στις ποινές που θα επιβάλονταν στους ένοχους «Στρατηγούς» Κάιτελ και Γιόντλ. Οι Γάλλοι, ιπποτικά φερόμενοι, πρότειναν το απόσπασμα όπως άρμοζε σε στρατιώτες. Οι άλλοι δικαστές ψή φισαν την αγχόνη, εκτός από τον Biddle που πρότεινε την α γχό νη για τον Κάιτελ και το εκτελεστικό απόσπασμα για τον Γιόντλ. Σ’ αυτή την υπόθεση πάντως, ο Biddle παραδέχτηκε πω ς ηττήθηκε. Αποφασίστηκε να σταλούν και οι δυο άνδρες στην αγχόνη. Για τον Funk ψήφισαν όλοι, εκτός από τους Ρώσους, υπέρ της ισόβιας κάθειρξης για τα Κεφάλαια Δύο και Τέσσερα.8

ΘΑΝΑΣΙΜΕ! ΣΥΜΜΑΧΙΕΣ

423

Στις 7 Σεπτεμβρίου του 1946, ο Συνταγματάρχης Andrus πήγε για μια εβδομάδα στην Ελβετία, για διακοπές, μαζί με την οικογένειά του. Κ ατά την απουσία του, για πρώτη φορά μετά από έναν ολόκληρο χρόνο, επέτρεψαν στους κρατουμένους να συνα ντηθούν και να μιλήσουν με τους συγγενείς τους. Αλλά φυσικά δεν τους επιτράπηκαν κανενός είδους οικειότητες. Είχαν κ α τα σκευάσει έξι ακάλυπτα κελιά στην αίθουσα υποδοχής. Οι κρα τούμενοι μπορούσαν να μιλήσουν με τους εγγύτατους συγγενείς τους μέσω ενός παραθύρου διαστάσεων 0,40 x 0,60 μ. Τα υπόλοι πα χωρίσματα ήταν από δικτυωτό πλέγμα. Κάθε κρατούμενος ήταν δεμένος με χειροπέδες με έναν φρουρό, που φορούσε λευκό κράνος και καθόταν δίπλα του με το αυτόματο στο χέρι.9 Η Έ μ μ υ Γκαίρινγκ, φανερά αδυνατισμένη, πήγε στη φυλακή στις 12 Σεπτεμβρίου και επισκέφθηκε επί μισή ώρα τον Reich smarschall. Στις 17 του μηνός επέτρεψαν στην Έ ντα, που ήταν τώ ρα οκτώ ετών, να μπει στον Θάλαμο 57 μαζί με τη μητέρα της και να δει τον πατέρα της για πρώτη και τελευταία φορά. «Α νέ βα σε μια καρέκλα να δω πόσο έχεις ψηλώσει». Του απάγγειλε ποιήματα που είχε αποστηθίσει στο βουνό, και μετά η σύντομη συνάντησή τους έφθασε στο τέλος της. «Μ παμπά», του είπε πριν την οδηγήσουν προς την έξοδο, «όταν έλθεις σπίτι και μπεις στην μπανιέρα, βάλε σε παρακαλώ τα λαστιχένια σου μετάλλια, όπως λέει ο κόσμος πω ς κάνεις;»

Εκείνη τη νύχτα συνέβη κάτι που ανέτρεψε την απόφαση να καταδικάσουν σε φυλάκιση τον Schacht. Καθώς οι δικαστές επέστρεψαν στην αίθουσα για να συνεχίσουν τις συζητήσεις τους, στις 13 Σεπτεμβρίου, ο Λόρδος Δικα στής Lawrence πήρε στην άκρη τον αρχαιότερο του Αμερικανό συνάδελφο, και του αποκάλυψε ότι ο καθηγητής Donnedieu είχε «αλλάξει γνώμη» για τον Schacht. Πίστευε τώ ρα ότι ο τρα πεζί της -ο άνθρωπος που είχε σφίξει το χέρι του Χίτλερ για να τον συγχαρεί όταν κατατρόπωσε τη Γαλλία- θα έπρεπε να αθωωθεί. Ο Biddle εξεπλάγη και κατέγραψε την έκπληξή του με τις εξής εντυπωσιακές λέξεις: «Αναρωτιέμαι τι του έκαναν οι Αγγλοι».

424


Τα επιχειρήματα του Γάλλου δικαστή, είπε ο Lawrence, ήταν ότι στην αρχή πίστευε πως όλοι οι κατηγορούμενοι ήταν ένοχοι μέ χρι ενός σημείου, και πως όλοι θα έπρεπε να καταδικαστούν. Αλλά τώρα που αποφάσισαν να αθωώσουν τον Papen και τον Fritzsche θα έπρεπε να αθωωθεί και ο Schacht, καθώς ήταν λιγότερο ένοχος α π ’ ό,τι ο Papen. Μετά από αυτά, η μοναδική διέξοδος ήταν η αθώωση, κατά τη γνώμη του Donnedieu, αφού «αυτό το Δι καστήριο δεν συστήθηκε για να επιβάλει μικροποινές». 0 ίδιος ο Lawrence, πείσθηκε από την επιχειρηματολογία του συναδέλφου του. 0 Schacht ήταν ένοχος για «βαριά αμέλεια» και τίποτε περισ σότερο. Και εκείνος, ο Donnedieu, δεν μπορούσε να αναλάβει την ευθύνη της καταδίκης ενύς τόσο ηλικιωμένου ανθρώπου. Σ’ αυτή του τη συζήτηση με τον Francis Biddle, ο Lawrence ορκίστηκε πω ς δεν είχε μιλήσει «καθόλου» προηγουμένως με τον καθηγητή Donnedieu - και το γεγονός ότι ο Biddle υπογράμμισε αυτή τη λέξη, δείχνει ότι είχε σχηματίσει τη δική του γνώμη για το γεγονός αυτό. Ή ταν έξαλλος από θυμό, αποκαλώντας τον Γάλλο χαζοσυναισθηματικό γέρο, που χρησιμοποιούσε την καρ διά αντί για το μυαλό του. «Είναι τραγικό να υποστηρίζει ότι η τύχη άλλων κρατουμένων θα πρέπει να επηρεάσει την τύχη του Schacht». 0 Στρατηγύς Nikitchenko, όταν πληροφορήθηκε αυτή την ασυ νήθιστη τροπή των πραγμάτων, τη χαρακτήρισε άδικη και αβάσιμη, σύμφωνα με τα αποδεικτικά στοιχεία που είχαν. Τους α π εί λησε πω ς θα μειοψηφήσει και πάλι, και θα στηρίξει την αρνητική του ψήφο «στις μεθόδους» που χρησιμοποίησαν οι συνάδελφοί του δικαστές «για να καταλήξουν σ’ αυτό το συμπέρασμα». Πά ντως ο Δικαστής Biddle τον πίεσε να μην το κάνει. «Μην εκθέτεις στη δημοσιότητα τις ιδιωτικές μας συζητήσεις» του είπε. Είδε τον Αμερικανό συνάδελφό του Parker, να χαμογελάει κάτω από τα μουστάκια του. 0 Parker είπε πω ς ήταν υπερήφανος που συ νεργαζόταν με έναν άνθρωπο σαν τον Donnedieu, ο οποίος είχε τη γενναιότητα να αλλάξει γνώμη. Ο Λόρδος Δικαστής Lawrence χαμογελούσε επίσης ικανοποιημένος. Χτύπησε το Γάλλο δικαστή στην πλάτη και του είπε ύτι τώρα κατέληξε σε ένα σωστό νομικό συμπέρασμα. «Πίστευα ότι ήταν καθήκον μου», είπε ο Donnedieu, «να πω ό,τι σκεπτόμουν -ειλικρινά, χωρίς υποκρισία- και ασφαλώς υ π ει σέρχονται και σκέψεις που αφορούν την πολιτική που πρέπει να


425

ακολουθήσουμε. Εδώ μιλάμε μεταξύ μας και οι συζητήσεις μας δεν δημοσιοποιούνται». Ο Biddle δήλωσε πω ς δεν πρέπει π ο τέ να αναφερθούμε σε τ ί ποτε άλλο, εκτός από αυτά που καταγράφονται στα πρακτικά της δίκης, και δεν θα πρέπει ποτέ να αποκαλύψουμε τι συζητήθηκε στις μυστικές συνεδριάσεις. Ευτυχώς όλα αυτά τα κατέ γραψε, και έτσι τώ ρα όλα έχουν αποκαλυφθεί.

έτσι και ο Στρατάρχης Βίλχελμ Κάιτελ, θεω ρούσε τον εαυτό του υποψήφιο για το εκτελεστικό απόσπασμα. Η θανατική ποινή, αντίθετα με τον Στρατηγό Γιόντλ, δεν θα τον εξέπληττε.10 Τις τελευταίες εβδομάδες της δίκης, ο συνήγορος του Κάιτελ είχε διαπιστώσει πω ς ο πελάτης του φαινόταν όλο και περισσό τερο αναστατωμένος, καθώς κάθε ημέρα εμφανίζονταν καινούρ για ντοκουμέντα, θετικά και αρνητικά, αυθεντικά και χαλκευμένα, και ντοκουμέντα που τα κρατούσαν επίτηδες μέχρι την τ ε λευταία στιγμή για να παγιδεύσουν το Στρατάρχη σε διαψεύσεις και αντιφάσεις. «Αγωνίζομαι να γλιτώσω όχι το τομάρι μου», έλεγε στο γιο του, «αλλά την υπόληψή μου». Έ φερνε για π α ρ ά δειγμα τον τραπεζίτη Schacht που είχε χάσει την υπόληψή του. Μιλούσε κοροϊδευτικά για τον αξιοκαταφρόνητο τρόπο με τον οποίο τόσο ο Albert Speer όσο και ο Hans Frank ελίσσονταν, λέ γοντας: « 0 Frank απελπισμένος, ανακάλεσε την κατάθεσή του στην τελευταία του δήλωση». Ο Speer είχε προφανώς πιστέψει πω ς μπορούσε να εξαγοράσει την ελευθερία του. 0 Κάιτελ θυμό ταν με ικανοποίηση, πώ ς ο Speer αποχαιρετούσε χαρούμενα τους υπόλοιπους όταν μόνο αυτός έφυγε από το Mondorf, σαν να τ ε λείωνε γ ι’ αυτόν εκεί η όλη ιστορία. Όμως τελικά είχε έρθει κι α υ τός στη Νυρεμβέργη. Προς το τέλος είχε κάπως ορθώσει το ανά στημά του, μόλις κατάλαβε ότι η προηγούμενη στάση του δεν τον είχε οδηγήσει πουθενά.11 0 μεγαλύτερος γιος του Κάιτελ, ο Καρλ-Χάιντς, κρατούσε κ α θημερινά σημειώσεις για τις τελευταίες εκείνες συνομιλίες με τον πατέρα του. Τσακισμένος από το ψυχικό μαρτύριο της δίκης και τη ζωή μέσα σε ένα κελί της φυλακής, ο Στρατάρχης, δύο φορές, παραλίγο να ξεσπάσει σε κλάματα. Πατέρας και γιος μίλησαν χαμηλόφωνα για το μέλλον της Γερμανίας και για την αναπόφ ευ ΟΠΩΣ ο γ κ α ί ρ ιν γ κ ,

426


κτη σύγκρουση μεταξύ Ανατολής και Δύσης, που φαινόταν να πλησιάζει.12 Κ άποτε ο Κάιτελ το είχε επισημάνει σε ιδιωτικές συ ζητήσεις, συμπληρώνοντας με λύπη πως ο Φύρερ είχε προβλέψει αυτή την αλλαγή, αρκετά ρεαλιστικά και με μεγάλη ακρίβεια. Και δεδομένου ότι όλες οι χώρες είχαν αρχίσει να επανεξοπλίζονται, ο Χίτλερ, κατά τη γνώμη του, δεν είχε άλλη επιλογή παρά να εξαπολύσει έναν αποτρεπτικύ πόλεμο, καθώς η Γερμανία δεν θα μπορούσε ποτέ να κερδίσει μια ανελέητη κούρσα εξοπλι σμών. Ο Φύρερ είχε απορρίψει κατηγορηματικά όλους τους εν δοιασμούς που του είχαν εκφράσει οι σύμβουλοί του. «Ένας άνδρας πρέπει να είναι αποφασιστικός και μετά να μην επιτρέπει σε κανέναν και σε τίποτε να τον αποτρέπει. Πρέπει να έχει π ί στη, διαφορετικά πρέπει να παραιτηθεί εδώ και τώρα. Ο Χίτλερ θεωρούσε τον εαυτό του ως το μοναδικό άνθρωπο που θα μ πο ρούσε να αναγεννήσει την πίστη που είναι απαραίτητη προϋπό θεση της νίκης».13 Με το πρόσωπό του χλομό και αποστεωμένο, ο Στρατάρχης προειδοποίησε το γιο του ότι η Γερμανία πρέπει, χωρίς να λογα ριάσει το κόστος, να διαλέξει αμέσως μεταξύ Ανατολής και Δύ σης, με την πρώτη ευκαιρία:14 Θα π ρ έπ ει να καιροφυλακτεί. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, πολλοί από τους καλύτερους ειδικούς της Γερμανίας εργάζονται εντατικά για τους μελλοντικούς π ο λέ μους, όπως για παράδειγμα οι καλύτεροι τεχνικοί από το Υπουργείο του Speer. 0 Στρατηγός Γιόντλ ήταν απόλυτα π ε π ε ι σμένος, έλεγε ο Κάιτελ, πω ς οι Ρώσοι κρατούν ακόμη περικυκλωμένη τη γερμανική στρατιά που έχουν αποκλείσει στην Κουρλανδία από τον Απρίλιο του 1945. «Μ πορεί κάποτε να εξαναγκαστούν Γερμανοί να πολεμήσουν εναντίον Γερμανών, αν υπάρξει κάποια πολεμική σύρραξη, την οποία εύχομαι να α π ο τρέψει ο Θεός». Παρακάλεσε το γιο του να έχει τα μάτια του δ ε κατέσσερα ως προς αυτό το θέμα.15 Πάντως ο Κάιτελ δεν είχε καμιά αμφιβολία για το τι του επ ι φύλασσε η μοίρα. Είχε προσυπογράψει τόσες πολλές διαταγές που είχαν εκδοθεί από τον Χίτλερ και τον Γκαίρινγκ και οι κατη γορίες εναντίον του για την καταναγκαστική εργασία και τη δια βόητη διαταγή για την εξολόθρευση των Σοβιετικών κομισάριων ήταν συγκριτικά πολύ πιο σοβαρές α π ’ ό,τι εκείνες εναντίον του Γκαίρινγκ ή του Fritz Sauckel.16 Εξακολουθούσε όμως να επιμένει ότι ο Χίτλερ είχε διατάξει ορισμένα πράγματα, τα οποία π ρ ά γμ α


427

τι αγνοούσαν όλοι οι κατηγορούμενοι. «Η ζωή στο Αρχηγείο του Φύρερ», έλεγε ο Κάιτελ, «ήταν κυριολεκτικά σαν να ζούσε κανείς πίσω από ένα αγκαθωτύ σύρμα, όπως ακριβώς είναι εδώ στη φ υ λακή της Νυρεμβέργης - μόνο που εκεί ήμουν αρχηγός της Ανώ τατης Διοίκησης».17 Μετά από τρεις ημέρες, ο Κάιτελ συμπλήρω σε: «Κ ατά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, ως αξιωματικός, επικεφα λής του Γραφείου Επιχειρήσεων, μοιραζόμουν με το διοικητή την ευθύνη για την τακτική που θα ακολουθούσε μια ολόκληρη μ ε ραρχία. Κατά το W Παγκόσμιο Πόλεμο, ως Στρατάρχης και Αρ χηγός της OKW μου επιτρεπόταν να εκδίδω διαταγές μόνο για τον οδηγό και την ορντινάντσα μου».18 Πατέρας και γιος μιλούσαν επίσης για τις αληθινές ιστορίες που κρύβονταν πίσω από πολλά ιστορικά επεισόδια - για τα π α ρασκήνια της υπόθεσης Blomberg-Fritsch, για την εκτέλεση του Στρατηγού Friedrich Fromm, για την επιστολή του Κάιτελ προς τον Ρόμελ, στην οποία τον παρότρυνε να αυτοκτονήσει, και για το putsch (πραξικόπημα) που σχεδιάστηκε από τον αρχηγό του Επιτελείου του SA Ernst Röhm, τον Ιούνιο του 1934, εναντίον του Χίτλερ και της Ράιχσβερ, όπως ήταν τότε γνωστές οι Έ νοπλες Δυνάμεις. « 0 Χίμλερ αποκλείεται να είχε οποιαδήποτε ανάμειξη στο putsch του Röhm», σημείωνε ο γιος του Κάιτελ μετά τη συζή τηση που είχε με τον πατέρα του στις 19 Σεπτεμβρίου του 1946. «Ο μ παμπάς ήταν τότε διοικητής μιας Μεραρχίας Πεζικού στο Potsdam και ο ίδιος, καθώς και ο αξιωματικός επιχειρήσεών του Ταγματάρχης von Rintelen, πήραν είδηση εγκαίρως το putsch και το ανέφεραν στον Blomberg (τον Υπουργό Άμυνας του Ράιχ), ο οποίος στην αρχή αρνήθηκε να το πιστέψει. Ή ταν ένα πραξικό πημα του Röhm εναντίον του τακτικού στρατού. Ήθελε να μ ετα τρέψει την SA του σε πολιτοφυλακή, να απαλλαγεί από τον τ α κτικό στρατό και ο ίδιος να γίνει Υπουργός Πολέμου. Οι αξιω μα τικοί του της SA θα γίνονταν οι μελλοντικοί αξιωματικοί του στρατού».19 Απύ το 1933 στη Γερμανία, συνέχισε ο Στρατάρχης, σύμφωνα με τις σημειώσεις που είχε κρατήσει ο γιος του Καρλ-Χάιντς Κάιτελ μετά την τελευταία τους συνάντηση στις 28 Σεπτεμβρίου του 1946, είχε ακολουθηθεί μια σωστή εξωτερική πολιτική. Μ α κάρι να μην είχαν καταφύγει σε τέτοιες φρικτές μεθόδους: μεθό δους τις οποίες θα μπορούσε κανείς να κατανοήσει μόνο βλέποντάς τες μέσα στο γενικό πλαίσιο της συνεχώς επιδεινούμενης

428


κατάστασης εκείνη την εποχή, και, συνέχισε ο Στρατάρχης, ο Φύρερ είχε προβλέψει και μας είχε προειδοποιήσει για όλα αυτά που αποφασίστηκαν στη Γιάλτα το Φεβρουάριο του 1945. Ό ταν οι εντυπώσεις από τη θηριωδία των μεθόδων του αμβλυνθούν με την πάροδο του χρόνου, ο Αδόλφος Χίτλερ θα αναγνωριστεί από την Ιστορία ως μεγαλοφύία. Κάθε μεγάλη επανάσταση στην Ιστορία συνήθως παίρνει άσχημη τροπή, είπε ο Κάιτελ. Αλλά ο Χίτλερ απλώς δεν είχε το χρόνο να κάνει αυτά που ήθελε με έναν εξελικτικό τρόπο.20 «£♦

«£♦

«$►

«£♦

Έ χοντας αποφασίσει για την τύχη των είκοσι ενός κατηγορου μένων, οι δικαστές στράφηκαν στον προσδιορισμό της τύχης εκα τομμυρίων - των μελών των θεωρούμενων ως εγκληματικών ορ γανώσεων. Ο Γάλλος αναπληρωτής Δικαστής Robert Falco, άνοι ξε το χορό δηλώνοντας πως, κατά τη γνώμη του, μόνο τρεις από αυτές τις οργανώσεις ήταν εγκληματικές, η Γκεστάπο, τα SS και οι πολιτικές τους ηγεσίες. 0 John Parker συμφώνησε, και πρότεινε να παραλειφθούν το Υπουργικό Συμβούλιο του Ράιχ, η SA και το Γενικό Επιτελείο, ενώ κατά τη γνώμη του, η Ανωτάτη Διοί κηση αυτή καθαυτή, δεν αποτελούσε «οργάνωση». 0 Francis Biddle προχώρησε ακόμη περισσότερο, προτείνοντας να μην π εριληφθούν καθόλου στην απόφαση οι οργανώσεις. «Είναι μια σκανδαλώδης άποψη», είπε για μια ακόμη φορά, «να καταδικά ζεις ανθρώπους χωρίς να δικαστούν, και αυτό κάνουμε αυτή τη στιγμή». Παρ’ όλα αυτά όμως, ο Sir Norman Birkett είχε τη γνώμη ότι, από τη στιγμή που αυτές οι οργανώσεις είχαν παραπεμφθεί για να δικαστούν, το να αποφύγουν τώρα να κάνουν κάποια δήλωση σχε τικά με την εγκληματική τους δράση, θα ήταν «πολιτικό λάθος». Βέβαια θα πρέπει να εξαιρεθούν τα ανθρωπάκια, όπως ήταν οι ομαδάρχες (Blockleiter) και οι υποομαδάρχες (Zellenleiter), οι οποίοι ήταν τα πλέον χαμηλόβαθμα στελέχη στη ναζιστική κομματική ιε ραρχία επιπέδου γειτονιάς και τμημάτων εργοστασίων. Δεν υπήρ χαν στοιχεία εναντίον της SA και ειδικά μετά τις εκκαθαρίσεις που ακολούθησαν την εξόντωση του Röhm το 1934. Η Γκεστάπο θα πρέπει να κηρυχθεί ένοχη καθώς και η SD. Πίστευε πως εάν ολό κληρη η οργάνωση των SS εθεωρείτο εγκληματική, θα ξεσπούσε


429

«μεγάλη αναταραχή» και θα έπρεπε να προσπαθήσουν να είναι περισσότερο συγκεκριμένοι, όπου αυτό ήταν εφικτό. Τα SS είχαν διαπράξει εγκλήματα στο Oradour-sur-Glanef και στα γκέτο της Βαρσοβίας. Είχαν επανδρώσει, είπε, τα στρατόπεδα συγκεντρώσεως με περίπου 30.000 δεσμοφύλακες - κυρίως άνδρες των Waffen (ενόπλων) SS. Το Νοέμβριο του 1938, η Γκεστάπο και τα SS ήταν οι κυρίως υπεύθυνοι για τις κακοποιήσεις των Εβραίων. (Παρ’ όλο που είχε ακούσει όλες τις μαρτυρικές καταθέσεις, ο Birkett έκανε λάθος και στις δύο εκτιμήσεις του: ποτέ οι δεσμοφύ λακες των στρατοπέδων συγκεντρώσεως δεν προέρχονταν από τα Waffen SS, και ο Χίμλερ, περιέργως, είχε διαμαρτυρηθεί εντονότε ρα α π ’ όλους για τις υπερβολές του δρ. Γκαίμπελς κατά το πογκρόμ της «Νύχτας των Κρυστάλλων» το 1938.) Οι Ρώσοι φάνηκαν αναπάντεχα διαλλακτικοί σ’ αυτή την υ π ό θεση. Ο Λόρδος Δικαστής Lawrence, μιλώντας εξ ονόματος των Βρετανών, συμφώνησε πω ς αυτό που τους ζητούσαν ήταν η κ α θιέρωση μιας «καινοφανούς μορφής δικαιοδοσίας» αλλά και η ίδια η υπόθεση ήταν καινοφανής. Αυτό όμως δεν θα έπρεπε να τους κάνει να διστάσουν ως προς την άσκηση της διακριτικής τους ευχέρειας. «Το θέμα είναι καθαρά διαδικαστικό», ισχυρί στηκε η Εξοχότητά του, (και σ’ αυτό το σημείο ο Francis Biddle σχολίασε σιωπηλά με ένα «Χμμμ!») «κι έτσι δεν μπορούμε να το αγνοήσουμε. Δεν μπορούμε να μην έχουμε εμπιστοσύνη στις άλ λες δικαστικές αρχές. Δεν μπορούμε», συνέχισε με ένα απολογη τικό χαμόγελο για τις ηθικολογίες που τους ανέπτυσσε, «να επ ι τρέψουμε στον εαυτό μας μια τέτοια στάση». Μετά από μια εκτενή αναφορά στις πολιτικές συνέπειες μιας λανθασμένης απόφασης, ο Biddle πρότεινε να θέσουν το ζήτημα σε ψηφοφορία. Ο ίδιος ο Lawrence και ο καθηγητής Donnedieu ψήφισαν υπέρ της ενοχής της Γκεστάπο, των SS και της SD καθώς και της πολιτικής ηγεσίας αυτών των οργανώσεων και δήλωσαν ότι δεν θεωρούν τις άλλες οργανώσεις εγκληματικές. Ο Nikit chenko ψήφισε να θεωρηθούν όλες εγκληματικές.21 t Σ.τ.Μ.: Χωριό της Γαλλίας, κοντά στην πόλη Limoges, όπου στις 10 Ιουνίου του 1944 τα SS εξετέλεσαν όλους τους κατοίκους, άνδρες, γυναίκες και π αι διά -εκτός από πέντε άνδρες που σώθηκαν ως εκ θαύματος- σε αντίποινα για την ανατίναξη μιας γέφυρας από τους παρτιζάνους της περιοχής, με σκο πό να εμποδιστούν τα γερμανικά στρατεύματα να προχωρήσουν προς τις ακτές της Νορμανδίας, όπου επρόκειτο να αποβιβαστούν οι Σύμμαχοι.

430


Ο δ ι κ α ς τ η ς j a c k s o n πρότεινε με τηλεγράφημά του από την Ουάσινγκτον στη Νυρεμβέργη να παραμείνει στην υπηρεσία ο ψυχο λόγος των φυλακών δρ. Gilbert, μέχρι την ημέρα που θα ανακοι νώνονταν οι ποινές, «και ίσως και αργότερα μέχρι τις εκτελέ σεις», συμπληρώνοντας από υπηρεσιακό καθήκον τη φράση του, με τη μάλλον υποκριτική παρατήρηση «αν υπάρξουν». 0 Jackson σκέφτηκε ότι μερικές από τις πλέον ενδιαφέρουσες παρατηρή σεις του δρ. Gilbert θα γίνονταν εκείνη την περίοδο.22 Αλλά η Ημέρα της Κρίσεως αναβαλλόταν συνεχώς. Η τελική κρίση επί της ενοχής και η απόφαση για τις ποινές, διήρκεσε π ε ρισσότερο χρόνο α π ’ ό,τι περίμεναν οι δικαστές. 0 Biddle έλειψε για λίγες ημέρες στο Παρίσι για κάποια αδιευκρίνιστη υπηρεσια κή υπόθεση. Επέστρεψε γύρω στο μεσημέρι στις 16 Σεπτεμβρίου και βρήκε τους συναδέλφους του να εξακολουθούν να βαλτώνουν στις συζητήσεις τους για τα εγκλήματα πολέμου και τα εγκλήμα τα κατά της ανθρωπύτητας. Παρατήρησε πω ς θα έπρεπε να ανα βάλουν την Ημέρα της Κρίσεως ξανά. Την επομένη συμφώνησαν και ο Lawrence και ο Sir Norman Birkett, και αποφασίστηκε να αναβληθεί για μια εβδομάδα η ημέρα που θα ανακοινώνονταν οι αποφάσεις.23 Καθώς η ημέρα πλησίαζε, ο Συνταγματάρχης Andrus, που εί χε επιστρέψει στη Νυρεμβέργη, συγκάλεσε τους αξιωματικούς ασφαλείας σε μυστική σύσκεψη προκειμένου να μελετήσουν απύ την αρχή τα σχέδιά τους. Δεν ήθελε να π ά ει τίποτα στραβά - κ α μιά δραματική δολοφονία κατηγορουμένου ή αυτοκτονία ή φ α σαρία που θα διατάρασσε την επισημότητα της διαδικασίας. Σε κανέναν δεν θα επιτρεπόταν να φέρει μέσα στην αίθουσα του Δι καστηρίου τσάντες ή βαλίτσες ή κιβώτια κάθε είδους. Δεν θα επ ι τρεπόταν η είσοδος στην αίθουσα του Δικαστηρίου σε επισκέ πτες ή πρόσω πα που δεν θα είχαν άδεια.24 Διέταξε να μειωθεί ο αριθμός των Γερμανών πολιτών μέσα στο κτίριο κατά τις δύο κρίσιμες ημέρες, να υπάρχει και στρατιωτικός κλοιός σε όλη τη γύρω περιοχή, μια επίδειξη δυνάμεως που θα άρχιζε από το Grand Hotel, και να υπάρχουν μπλόκα σε όλους τους δρόμους που βρίσκονταν στο θύλακο Νυρεμβέργης-Fürth. Επίσης θα γ ί νονταν περισσότεροι έλεγχοι και έρευνες στους συνηγόρους υ π ε ράσπισης μόλις θα έφθαναν στο Δικαστήριο.25 Καθώς η πίεση για την εξοικονόμηση θέσεων θα ήταν μεγάλη, το πρωί και το απόγευμα της ημέρας που θα ανακοινώνονταν οι


43 ί

αποφάσεις, ο Andrus διέταξε να αφαιρεθούν όλα τα τραπέζια που δεν ήταν απαραίτητα, να τοποθετηθούν επιπλέον καρέκλες στα τραπέζια των κατηγόρων και των συνηγόρων και να υπ ά ρ χουν καθίσματα για έξι επιπλέον συνηγόρους· οι υπόλοιποι θα κάθονταν στο ακροατήριο. 0 στρατός θα εξέδιδε άδειες εισόδου, με διαφορετικά χρώματα για καθεμία από τις δύο συνεδριάσεις. Την τελευταία ημέρα, όταν το Δικαστήριο θα απήγγειλε τις π ο ι νές για τον κάθε κατηγορούμενο, στο θεωρείο των επισκεπτών θα επιτρεπόταν η είσοδος σε διαφορετικά άτομα, μόνο για την πρωινή και μόνο για την απογευματινή συνεδρίαση, και για το σκοπό αυτό θα εκδίδονταν οι αντίστοιχες άδειες εισόδου. Δεν θα γίνονταν δεκτοί Γερμανοί, εκτός από τους δημοσιογράφους που θα στοιβάζονταν στο θεωρείο του Τύπου. «(Οι) κατηγορούμενοι θα βρίσκονται όλοι στο ισόγειο», διέταξε ο Andrus, «και ο καθέ νας με τη σειρά του θα ανεβαίνει επάνω για να ακούσει την π ο ι νή που θα του επιβληθεί. Σε κάθε κρατούμενο θα αντιστοιχούν δύο φρουροί με κλομπ».26 Στις 29 Σεπτεμβρίου, οι σύζυγοι των κρατουμένων διατάχθηκαν να φύγουν από τη Νυρεμβέργη. Η Έ μμυ Γκαίρινγκ επισκέφθηκε το σύζυγό της πριν φύγει. «Δεν το πιστεύεις», τον ικέτευσε, «πω ς μπορεί κάποτε εμείς οι τρεις να βρεθούμε και πάλι μαζί - ελεύθεροι;» «Σε παρακαλώ», την εξόρκισε, «κατάλαβέ το· δεν υπάρχει κα μιά ελπίδα».

21 Η ΜΕΓΑΛΗ ΗΜΕΡΑ

Ο

ι ΤΕΥΤ0ΝΙΚ0Ι ΜΥΘΟΙ διηγούνται ότι μετά από μια μεγάλη μ ά χη με τους Μογγύλους στην πεδιάδα του Lechfeld, ύπου οι στρατοί δύο διαφορετικών κόσμων συγκρούστηκαν με αποτέλε σμα τη βίαιη και αιματηρή αλληλοσφαγή τους, τα φαντάσματα των σκοτωμένων μαχητών εξακολουθούσαν να μάχονται στα σύννεφα επί τρεις ακύμη ημέρες. Το ίδιο συνέβη και στη Νυρεμ βέργη. Εκεί ύπου οι προσόψεις των σπιτιών της μαρτυρικής π ό λης έφεραν τα φρικτά σημάδια των θανάσιμων συγκρούσεων με ταξύ της Γερμανίας και των εχθρών της, που τελείωσαν το Μάιο του 1945, τα φαντάσματα συνέχιζαν τις συγκρούσεις για περισσύτερο από δεκαέξι μήνες. Αλλά ο παραλληλισμός τελειώνει εδώ: οι στρατιές δεν ήταν ισοδύναμες· η μια πλευρά είχε αφοπλι στεί και της έμειναν λίγοι φίλοι. Καθώς τα μέλη του Δικαστηρίου, εκείνη την τελευταία ημέρα του Σεπτεμβρίου του 1946, έκαναν την επιβλητική τους εμφάνιση στην αίθουσα, με τις περίτεχνες στολές τους, και πήραν τις θέ σεις τους στην έδρα προκειμένου να ανακοινώσουν την απύφασή τους, πολλοί, αν όχι οι περισσότεροι από τους είκοσι ένα κρατου μένους που βρίσκονταν στο εδώλιο στη Νυρεμβέργη, γνώριζαν ενδόμυχα εδώ και πολύ καιρό ποια θα ήταν η μοίρα τους. Οι κ α τήγοροι το γνώριζαν, οι δικαστές το γνώριζαν, και ο γερμανικός λαός το γνώριζε επίσης. Έ να δυσάρεστο κλίμα αντιπαράθεσης ήταν ήδη διάχυτο στην

Η ΜΕΓΑΛΗ ΗΜΕΡΑ

433

ατμόσφαιρα. Σύμφωνα με το Άρθρο 25 του Χάρτη του Λονδίνου, το Συμβούλιο Ελέγχου είχε διορίσει μια Τετραμελή Επιτροπή αποτελούμενη από τέσσερις στρατηγούς -τον Αμερικανό Στρατηγό Roy V. Rickard, τον Βρετανό Στρατηγό E.J. Paton-Walsh, τον Γάλλο Στρατηγό L. Morel και τον Ρώσο Στρατηγό P. Malokov- που ήταν υπεύθυνη για την οργάνωση των εκτελέσεων. Αυτή η Επιτροπή εί χε ζητήσει να παρίσταται σε επίσημη θέση μέσα στην αίθουσα του Δικαστηρίου μαζί με το προσωπικό του γραφείου των κατηγόρων, όταν θα ανακοινώνονταν οι αποφάσεις. Ο Robert Jackson, ως επικε φαλής των Αμερικανών κατηγόρων, είχε απορρίψει ασυζητητί αυτό το αίτημα. «Το γεγονός ότι θα ήταν απρεπές να εμφανίζονται οι εκτελεστές πριν απαγγελθεί η απόφαση επί της ενοχής ή πριν επι βληθεί η ποινή δεν φαίνεται να το είχαν αντιληφθεί άνθρωποι αυτής της νοοτροπίας, αν έτσι μπορούμε, για λόγους ευγένειας να τους αποκαλέσουμε» σημείωσε σε αυστηρό ύφος.' Την τελευταία εκείνη ημέρα του Σεπτεμβρίου του 1946, κ α θώς άρχισε η απαγγελία της απόφασης του Δικαστηρίου, η α ί θουσα ήταν κατάμεστη από πρέσβεις, στρατηγούς, δημοσιογρά φους, δικηγόρους και -π ρ ο ς μεγάλη δυσαρέσκεια του Jacksonήταν παρόντες και οι αρμόδιοι για τις εκτελέσεις. Μετά από με γάλες πιέσεις άνωθεν, τελικά τους επέτρεψε να καταλάβουν απομακρυσμένες θέσεις στο υπερώο, α π ’ όπου θα κρυφοκοίτα ζαν χαιρέκακα σαν τις tricoteusesf της Γαλλικής Επανάστασης.2 Εκείνη την ημέρα χρειαζόταν να περάσει κανείς από πέντε διαφορετικούς ελέγχους μέχρι να μπει στην αίθουσα του Δικα στηρίου. Όλες οι άδειες εισόδου παρέμεναν στα χέρια των ελε γκτών. Η ζήτηση για άδειες εισόδου ήταν μεγαλύτερη από τη ζή τηση εισιτηρίων για τον αγώνα πυγμαχίας μεταξύ του Max Schmeling και του Joe Louis το 1938. Φωτογράφοι από όλο τον κόσμο συνωστίζονταν για να φωτογραφίσουν με τους τηλεφα κούς τους κάθε κρατούμενο χωριστά, τη στιγμή που θα μάθαινε ποια τύχη τον περίμενε, αλλά το Δικαστήριο δεν το επέτρεψε. Για πρώτη φορά, επίσης, είχαν απαγορευθεί οι φωτογραφικές και οι κινηματογραφικές μηχανές καθώς και οι προβολείς. Η αίt Σ.τ.Μ.: Αυτό το όνομα δόθηκε στις γυναίκες του λαού, οι οποίες, κατά τη Γαλλική Επανάσταση, παρακολουθούσαν, πλέκοντας, τις συνεδριάσεις των λαϊκών συνελεύσεων και του Επαναστατικού Δικαστηρίου και τους αποκεφα λισμούς στη λαιμητόμο.

28

434


θουσα του Δικαστηρίου φωτιζόταν από έναν μουντό τεχνητό φ ω τισμό. Έ νας αέρας προσμονής πλανιόταν σ’ ολόκληρο το κτίριο. Με τη σειρά, οι δικαστές, διάβαζαν το μακροσκελές κείμενο. Όταν ο Δικαστής Lawrence άρχισε να διαβάζει την απόφαση με την άχρωμη φωνή του, ο Jackson πληροφορήθηκε με ανακούφιση πως, παρά τη βίαιη κριτική που είχε ασκήσει ο καθηγητής Donnedieu, το Δικαστήριο είχε δεχτεί και αναγνωρίσει τη βασική κατηγορία της συνωμοσίας - ο Jackson πίστευε πράγματι πως στηρίχτηκαν κυρίως στο γεγονός ότι ο Γκαίρινγκ είχε παραδεχτεί την ύπαρξή της, στην κατ’ αντιπαράθεση εξέτασή του.3 Μετά από μια μακρά εισαγωγή, οι δικαστές έφθασαν στον καταλογισμό ευθυνών σε καθέναν από τους κατηγορουμένους. Αναφέρθηκε πρώτος ο Γκαίρινγκ. Κηρύχθηκε ένοχος και για τα τέσσερα Κ εφάλαια του κατηγορητηρίου και ιδιαίτερα για την κατηγορία της συνωμοσίας με σκοπό την εξαπόλυση επιθετικού πολέμου. Ό πω ς αναγνώρισε αργότερα ο Jackson, εξακολουθώ ντας να μονομαχεί νοερά με τον Reichsmarschall, η κατηγορία θα ήταν δύσκολο να αποδειχθεί αν δεν υπήρχαν ύσα υπερηφανευόμενος είχε παραδεχτεί εκείνες τις δύσκολες ημέρες, όταν κατέθε τε από το βήμα του μάρτυρα ο ίδιος ο Γκαίρινγκ. «Είναι ένοχος για εγκλήματα ιδιαζόντως ειδεχθή» ανήγγειλε ο Lawrence. «Και δεν του αναγνωρίζεται κανένα ελαφρυντικό». Ακολούθησαν οι υπόλοιπες αποφάσεις. Δεκαεννέα συνολικά κατηγορούμενοι από τους είκοσι δύο, κηρύχθηκαν ένοχοι και τέσσερις από τις κατηγορούμενες οργανώσεις θεωρήθηκαν εγκληματικές - τα ηγετικά σώματα του Ναζιστικού Κόμματος, τα SS, η SD και η Γκεστάπο. Πάντως, προς μεγάλη απογοήτευση του Jackson, το Δικαστήριο αθώωσε την SA, το Υπουργικό Συμ βούλιο του Ράιχ, το Γενικό Επιτελείο και την OKW με το επιχεί ρημα ότι η διάρθρωσή τους ήταν πολύ διάσπαρτη ώστε να θεω ρηθούν «ομάδα» ή «οργάνωση». 0 Jackson δέχθηκε με ικανοποί ηση την καταδίκη από το Δικαστήριο των αξιωματικών του Γενι κού Επιτελείου και της OKW - χαρακτηρίστηκαν «αδίστακτη στρατιωτική κάστα» που ήταν «υπεύθυνη σε μεγάλο βαθμό για την αθλιότητα και τη δυστυχία που υπέστησαν εκατομμύρια άνδρες, γυναίκες και παιδιά - οι οποίοι ντρόπιασαν το τιμημένο επάγγελμα του στρατιωτικού», αλλά, όπως ανέφερε στον Πρόε δρο Τρούμαν, θεώρησε «αξιοθρήνητη κατά κάποιον τρόπο» την αθώωση των υπολοίπων.4


435

Τρεις αθωώθηκαν: Οι Schacht, Fritzsche και Papen για όλα τα Κεφάλαια. Ό πω ς τους είχε απειλήσει, ο Σοβιετικός δικαστής Nikitchenko ανακοίνωσε πω ς διαφωνεί απολύτως με την αθώωση τους και ως εκ τούτου μειοψηφεί (πρότεινε συγχρόνως την κ α τα δίκη, ως εγκληματικών οργανώσεων, του Υπουργικού Συμβουλί ου του Ράιχ, του Γενικού Επιτελείου και της OKW).5 Ό ταν ανα κοινώθηκε η αθώωση του Schacht, είδαν τον Γκαίρινγκ να τρ α β ά ει ενοχλημένος τα ακουστικά του και να τα πετάει στο πάτω μα. δεν σήμαινε και αποφυλάκιση. Και οι τρεις άνδρες δεν βιάζονταν να διακινδυνεύσουν μια έξοδο στην αφιλόξενη νέα Γερμανία, και παρακάλεσαν τον Συνταγματάρχη Andrus να π α ρατείνει τη φιλοξενία τους στη φυλακή της Νυρεμβέργης μέχρι να έλθει η ώρα να οδηγηθούν στην ελευθερία υπύ την αμερικανι κή προστασία. Έγραψαν: Η ΑΘΩΩΣΗ

Προς τον Σ υνταγμ ατάρχη A ndrus: Διά του π α ρ ό ντο ς αιτο ύμ εθα τη φ ιλοξενία μας στη φυλακή της Ν υ ρεμ βέργης μέχρι να κ ατα σ τεί δυνατή η μ ετα φ ο ρά μας υπό α μ ερ ικ α νική προστασία. FRANZ VON PAPEN, HJALMAR SCHACHT, HANS FRITZSCHE

Οι Αμερικανοί προσφέρθηκαν να τους μεταφέρουν σε όποιο μ έ ρος ήθελαν στην αμερικανική ζώνη και τους είπαν πω ς θα μ πο ρούσαν να αποφυλακιστούν στις 21:15', στις 4 Οκτωβρίου.6 Για κάποιο λόγο, ο Schacht δεν δέχτηκε την προσφορά των Αμερικα νών/Ισως να είχε ήδη μάθει ότι οι δυσαρεστημένοι νικητές πίεζαν τις γερμανικές αρχές να επαναλάβουν τις διώξεις εκεί που εκεί νοι είχαν αποτύχει. Μύλις βγήκε από το κελί του, ενέσκηψε η γερμανική αστυνομία και τον συνέλαβε.Έ να γερμανικό Δικαστή ριο τον καταδίκασε σε οκταετή φυλάκιση ως μεγάλο εγκληματία σύμφωνα με τους νόμους για την αποναζικοποίηση που είχαν θε σπιστεί από το Συμβούλιο Ελέγχου του Βερολίνου. Έ μεινε δύο χρύνια σε απομόνωση και τελικά αφέθηκε ελεύθερος το 1948. 0 τραπεζικός κόσμος τον δέχθηκε ξανά στις αγκάλες του, σαν να μην είχε ποτέ κηλιδωθεί η προσωπικότητά του.7

436


Στην απόφασή του, το Δικαστήριο αντιμετώπισε με μεγαλύ τερη επιείκεια τον Speer α π ’ ό,τι τους άλλους κατηγορουμένους. Ο Speer πίστευε ότι είχε ακολουθήσει σωστή τακτική. Ο δικηγό ρος του δρ. Hans Flächsner, περιχαρής, του είπε: «Μ ετά από α υ τά που άκουσα πιστεύω ότι θα φας γύρω στα πέντε χρόνια!» Την 1η Οκτωβρίου το Δικαστήριο επανέλαβε τη συνεδρίαση για να αναγγείλει τις ποινές. Οι φρουροί οδήγησαν τους κρατουμένους, τον ένα μετά τον άλλο, στο εδώλιο για να ακούσουν τη μοίρα τους. Πρώτος ήταν ο Γκαίρινγκ, που βγήκε από την πόρτα του ανελκυστήρα στις 15:00'. Ο Lawrence διάβασε την ποινή: «Κατηγορούμενε Χέρμαν Βίλχελμ Γκαίρινγκ, το Διεθνές Στρατιωτικό Δικαστήριο σε καταδι κάζει σε θάνατο δι’ απαγχονισμού». Αγχόνη - όχι εκτελεστικό απόσπασμα. Το πρόσωπό του π α ρέμεινε ανέκφραστο. Ακολούθησε ο Ρίμπεντροπ που άκουσε και αυτός ατάραχος -π ρ ο ς μεγάλη έκπληξη του Jackson- την κα τα δί κη του στην ίδια ποινή. Ο Κάιτελ και ο Kaltenbrunner, ο αρχηγός της Γκεστάπο, άκουσαν και αυτοί τις ίδιες λέξεις. Ο τελευταίος υποκλίθηκε ελαφρά πριν στραφεί, πάνω στα τακούνια του, προς τον ανελκυστήρα. Και οι δώδεκα από τους κατηγορουμένους Γκαίρινγκ, Ρίμπεντροπ, Κάιτελ, Kaltenbrunner, Μπόρμαν, Ro senberg, Γιόντλ, Frank, Frick, Streicher, Sauckel και Seyss-Inquart καταδικάστηκαν σε απαγχονισμό. Ο Μάρτιν Μπόρμαν, που τον παγίδεψαν τα ρωσικά τανκ σε έναν δρόμο του Βερολίνου μια ημέρα μετά την αυτοκτονία του Χίτλερ, είχε αυτοκτονήσει με υδροκυάνιο πριν τελειώσει ο πόλεμος. Ο Στρατηγός Γ ιόντλ στεκόταν σε στάση προσοχής στο εδώλιο, και μόλις άκουσε την καταδίκη του σε θάνατο με απαγχονισμό, η ευγενική μορφή του πήρε ξαφνικά μια έκφραση έκπληξης που σύντομα αντικαταστάθηκε από μιαν ανέκφραστη μάσκα.8 Ο Δι καστής Jackson κατ’ ιδίαν είχε εκφράσει τη μεγάλη του εκτίμηση για τον Στρατηγό Γιόντλ, ο οποίος προφανώς δεν ήταν πολιτικά ντης στρατιωτικός σαν τον Κάιτελ.9 Οι Schirach και Speer καταδικάστηκαν σε εικοσαετή κάθειρξη, ο Neurath σε δεκαπενταετή και ο Νταίνιτς σε δεκαετή. Οι Ες, Funk, και Ραίντερ καταδικάστηκαν σε ισόβια κάθειρξη. Ο Jackson μάζεψε τα χαρτιά του, αποχαιρέτησε τους συναδέλ φους του και επέστρεψε στην Ουάσινγκτον. Οι εκτελέσεις δεν


437

τον αφορούσαν - ήταν δουλειά του Συνταγματάρχη Andrus και του στρατού, τον οποίο περιφρονούσε, να τις οργανώσει. που επέβαλε το Δικαστήριο δεν ήταν αυτές που περίμενε ο Jackson. Ο Schacht, τον οποίο ο Jackson θεωρούσε ως τον «πιο αξιοκαταφρόνητο», αποδόθηκε στην κοινωνία αθώος σαν λευκή περιστερά. 0 Νταίνιτς, για τον οποίο οι ναυτικοί εμπειρο γνώμονες τον είχαν προειδοποιήσει πω ς μάλλον δεν μπορούσε να θεωρηθεί εγκληματίας πολέμου, σύμφωνα με τα υπάρχοντα αποδεικτικά στοιχεία, είχε καταδικαστεί σε δεκαετή κάθειρξη. Τον Γιόντλ, ο οποίος κατά τη γνώμη του Jackson ήταν ένας αξιοσέβαστος «στρατιώτης των στρατιωτών», θα τον οδηγούσαν στην αγχόνη και ο Speer, που εκείνος θα τον αθώωνε, θα περνού σε τα προσεχή είκοσι χρόνια της ζωής του στη φυλακή του Spandau. Συνταράχθηκε πράγματι ο Jackson; Υπήρχε περίπτωση οι νο μικοί να νιώσουν δυσάρεστη έκπληξη από τα έργα των χειρών τους; Μάλλον όχι. Είχε πολεμήσει αυτούς τους ανθρώπους για να εγκαθιδρύσει μια αρχή δικαίου, και είδε αυτή την αρχή να επικυρώνεται από το Δικαστήριο. Ο Jackson είχε πειστεί ότι τελικά αυτή η δίκη ήταν δίκαιη. Συγκρίνοντάς τη με τις δίκες στη Γαλλία και αυτές που διεξήγαγαν οι Αμερικανικές Έ νοπλες Δυνάμεις στο Νταχάου, ήταν υπερήφα νος για τα δικά του επιτεύγματα. Στη Γαλλία τα δικαστήρια κ α ταδίκασαν σε θάνατο 2.853 άτομα και εκτέλεσαν 767. Αλλά η γαλλική αντίσταση εκτέλεσε χωρίς δίκη, με συνοπτικές διαδικα σίες, 8.348 ανθρώ πους.10 Οι δίκες για εγκλήματα πολέμου από τα αμερικανικά στρατοδικεία στο Νταχάου ήταν ένας εμπαιγμός της δικαιοσύνης. Ξυλοκοπούσαν κτηνωδώς ή τρομοκρατούσαν τους κατηγορουμένους και τους μάρτυρες για να τους αναγκά σουν να υπογράψουν ψεύτικες καταθέσεις. Οδηγούσαν τους κ α τηγορουμένους, αφού πρώ τα τους είχαν καλύψει τα μάτια με κουκούλα, σε ψεύτικα δικαστήρια όπου τους «καταδίκαζαν σε θάνατο» και τους υπόσχονταν «αναστολή» της ποινής τους αν κατηγορούσαν συγκρατουμένους το υς.11 0 Jackson αναγνώριζε ότι Αμερικανοί αξιωματικοί στη Νυρεμβέργη είχαν ευτελίσει πολλές πλευρές και της δικής του δίκης, αλλά ήταν ευχαριστημέ νος από την αντικειμενικότητα του αποτελέσματος. Όλοι οι κα τηγορούμενοι συμφωνούσαν πω ς θα υφίσταντο πολύ περισσότε 01 ΠΟΙΝΕΣ

438


ρες ταπεινώσεις στα χέρια των συμπατριωτών τους, αν π α ρ α πέμπονταν στα γερμανικά δικαστήρια. Στις περισσότερες περιπτώσεις, οι ποινές που επιβλήθηκαν στη Νυρεμβέργη δεν αμφισβητήθηκαν. Γερμανικά δικαστήρια που θα είχαν συγκροτηθεί σύμφωνα με τους γερμανικούς νόμους που ίσχυαν κατά τη διάρκεια του πολέμου, θα μπορούσαν να εί χαν καταδικάσει πολλούς από τους κατηγορουμένους ως υ π εύ θυνους για γνωστά εγκλήματα - τις δολοφονίες μετά το πραξικό πημα του Röhm, τις εκκαθαρίσεις σε μεγάλη έκταση των πολιτι κών αντιπάλων ή ατόμων που ανήκαν σε συγκεκριμένες εθνικές ομάδες και τις δολοφονίες αιχμαλώτων πολέμου του εχθρού.12 Επίσης, ο Jackson ήταν ικανοποιημένος που η κατηγορούσα αρχή δεν είχε υποχρεωθεί από το Χάρτη να προτείνει ποινές για κάθε κατηγορούμενο. Κατ’ αρχήν δεν πίστευε στη θανατική ποινή α υ τή καθαυτή, αλλά από τη στιγμή που υπήρχε, δεν μπορούσε π α ρά να τη ζητήσει για όλους αυτούς τους κατηγορουμένους, χωρίς καμιά εξαίρεση. Σε μια μυστική συνεδρίαση των επικεφαλής κ α τηγόρων είχε επισημάνει: «Θα υποστηρίξουμε την άποψη ότι δεν υπάρχει κανείς μεταξύ αυτών που έχουμε παραπέμψει, ο οποίος να μην είναι ένοχος». Χαριτολογώντας δε, με μια δόση πονηριάς, συμπλήρωσε: «Θα αφήσουμε τους ίδιους τους κατηγορουμένους να απαντήσουν κατά πλειοψηφία σ’ αυτό το ερώτημα. Τρέφουν τόση κακία ο ένας για τον άλλο, που με αυτό τον τρόπο θα σχη ματιστεί εύκολα μια πλειοψηφία ώστε να οδηγηθούν στην α γχό νη όλοι όσοι θα βρεθούν στο εδώλιο του κατηγορουμένου».13 Στα χρόνια που ακολούθησαν παρατηρήθηκαν ύποπτες α δι κίες που φανερώθηκαν μόνο εκ των υστέρων. Για λόγους υγείας, ο Αρχιναύαρχος Ραίντερ βγήκε από τη φυλακή του Spandau το 1955 και ο Funk το 1957, αλλά ο μισότυφλος και βαρήκοος υπαρχηγός του Φύρερ, ο Ρούντολφ Ες, που ήταν ο μοναδικός άνθρω πος ο οποίος έκανε, με κίνδυνο της ζωής του, ένα βήμα για να θέ σει τέλος στην τρέλα του πολέμου το 1941, κρατήθηκε στο Span dau, ανάπηρος από την αρθρίτιδα, μέχρι τον Αύγουστο του 1987, όταν δηλαδή βρέθηκε, για ανεξήγητους μέχρι σήμερα λόγους, στραγγαλισμένος.

Η σιωπή που περιέβαλλε καθένα από τους καταδικασμένους,


439

φαινόταν τώρα ακόμη πιο αδιαπέραστη καθώς επέστρεφαν στο κελί τους. Ο Γκαίρινγκ βρήκε τον Gilbert να περιφέρεται έξω από την πόρτα του. Ικανοποίησε την περιέργεια του γιατρού με μια σύντομη λέξη: «Θάνατος», και του ζήτησε να τον αφήσει ήσυχο. Ο Κάιτελ είχε σταματήσει να γράφει τα απομνημονεύματά του στις 29 Σεπτεμβρίου, όταν πληροφορήθηκε πω ς θα α π α γγέλ λονταν οι ποινές. Μόλις έμαθε ότι του έμεναν λίγες μόνο ημέρες, αφιέρωσε τις υπόλοιπες δέκα γράφοντας μανιωδώς τις αναμνή σεις του από τις τελευταίες ημέρες στο αρχηγείο του Χίτλερ. «Η θανατική ποινή», έγραφε στο συνήγορό του την ημέρα που του απαγγέλθηκε, «δεν με εξέπληξε καθόλου, αλλά αισθάνομαι πολύ ταραγμένος εξαιτίας του τρόπου που θα εκτελεσθεί. Κάτω από αυτές τις συνθήκες, σε παρακαλώ να μου παράσχεις για μια ακό μη φορά την ανιδιοτελή αρωγή σου, βοηθώντας με να συντάξω μια έκκληση προκειμένου να αλλάξει ο τρόπος της εκτέλεσής μου, και να τυφεκισθώ από εκτελεστικό απόσπασμα όπως τα ι ριάζει σε στρατιώτη. Θεωρώ μάταιο να ζητήσω τίποτα περισσό τερο από αυτό».14 Η σύζυγός του υπέβαλε και αυτή το ίδιο αίτη μα, συμπληρώνοντας πω ς δεν πρόκειται να ζητήσει χάρη για την ποινή το υ .15 Τελειώνοντας τα χειρόγραφα απομνημονεύματά του με τη λατινική λέξη Finis, ο Κάιτελ ακούμπησε κάτω το μολύβι του στις 10 Οκτωβρίου, και μετά το ξαναπήρε στο χέρι του για τελευταία φορά και συμπλήρωσε αυτές τις λέξεις που φανέρω ναν θλίψη: «Φυλακίστηκα αρχικά στο Mondorf, στις 13 Μάίου του 1945, ως αιχμάλωτος πολέμου. Μεταφέρθηκα σε ένα κελί στη Νυρεμβέργη στις 13 Αυγούστου 1945 και περιμένω να εκτελεσθώ στις 13 Οκτωβρίου 1946». Όταν άκουσε τη θανατική ποινή του, ο Στρατηγός Γιόντλ επ έ στρεψε αποσβολωμένος στο κελί του. «Δεν ήθελα να γεμίσω τη μουδιασμένη μου καρδιά με ελπίδες», έγραφε, «αλλά θα ήθελα να εξαφανιστούν σιγά σιγά οι χτύποι της». Είναι προφανές πως δεν περίμενε μια τέτοια ποινή. «Ήταν δικό μου λάθος που δεν πήρες το ρολόι μου του χεριού και τον αναπτήρα μου», έγραψε στη νεα ρή σύζυγό του Luise, «αλλά δεν ήθελα να τα αποχωριστώ, και π ί στευα πω ς η ποινή μου θα ήταν διαφορετική».16 Ξάπλωσε στο αχυρένιο του στρώμα και συνέχισε την ανάγνωση του The book of the Orient του Base. Σχεδίαζε να γράψει στην Luise ξανά την επομένη και ένιωθε μέσα του την επιθυμία να την πάρει στην αγκαλιά του και να την παρηγορήσει. «Ας μη μιλάμε πια για μένα» της έγραφε

440


τώρα. Είχε γράψει πολλές φορές για το ίδιο θέμα κατά τη διάρ κεια της δίκης. «Δεν είμαι εγώ αυτό που διακυβεύεται εδώ. Δεν είμαι εγώ αυτό που έχει σημασία σ’ αυτή τη δίκη». Είχε χάσει την όρεξή του. Ο δρ. Pflücker πηγαινοερχόταν π ρ ο σπαθώντας να τον βοηθήσει, αλλά ο Γιόντλ του απάντησε πω ς το μόνο που επιθυμούσε ήταν να μείνει μόνος του. «Είσαι ένας αληθινός Ρωμαίος» του είπε ο Γερμανός γιατρός. «Δεν είμαι τόσο καλός στο να ελέγχω τα συναισθήματά μου όπως ήταν εκείνοι» του είπε ο Στρατηγός. «Έχω πολύ τολμηρό πνεύμα και πολύ μεγάλη καρδιά». Από πόσο πόνο θα είχε απαλλάξει τη νεαρή του γυναίκα, σκε πτόταν (όπως ακριβώς και ο Κάιτελ) αν η βόμβα του Κόμη von Stauffenberg τον είχε σκοτώσει στις 20 Ιουλίου του 1944, όπως εί χε σκοτώσει τον Αντιστράτηγο Rudolf Schmundt, τον Στρατηγό της Λουφτβάφε Günther Korten και τον στενογράφο Heinrich Berger. Χωρίς να το θέλει, του ήλθε στο νου το τελευταίο γράμμα που είχε πάρει από την Irma, την πρώτη του γυναίκα, όταν πια ήταν ετοιμοθάνατη. «Θα συνεχίσω να γράφω », τελείωνε το γράμμα της, «όσο έρχονται διάφορα πράγματα στο μυαλό μου που μπορώ να τα εκφράσω στο χαρτί, και έτσι αυτό το γράμμα δεν θα τελειώσει ποτέ, όπως δεν θα τελειώσει ποτέ και η αγάπη μας». «Θέλω να συνεχίσω να σου γράφω», έγραφε ο θανατοποι νίτης Στρατηγός στη νεαρή που διαδέχτηκε την Irma, «αλλά μου τελείωσε το χα ρτί».17 Το επόμενο απόγευμα, καθώς της έγραφε και πάλι, ένιωσε ένα σφίξιμο στην καρδιά του, «όπως το παθαίνω πάντα όταν υποφέρω πολύ». Είχε νιώσει έτσι όταν πέθανε η Irma και ένιωσε το ίδιο όταν αναγκάστηκε να υπογράψει τη θανατική καταδίκη της Γερμανίας, το έγγραφο της παράδοσής της στη Rheims, στις 7 Μαΐου του 1945. Έβραζε μέσα του η αγανάκτηση για την αδικία. Τι θα έπρεπε να είχε κάνει διαφορετικά; Όταν ο δικηγόρος του έκανε αυτή την ερώτηση στην αίθουσα του Δικαστηρίου, απλώθηκε απόλυτη σιγή η οποία προκάλεσε σχετική αμηχανία. Φαίνεται ότι δεν υπάρχει καμιά διαφορά μεταξύ του να σκοτώσει κανείς το νόμιμο αρχηγό του κράτους ή να υπακούσει στις εντολές του. Και στις δύο περι πτώσεις η κατάληξη είναι η αγχόνη.18 «Ίσως», συλλογίστηκε, «πρέπει να πεθάνει ένας έντιμος άνθρωπος, προκειμένου ο τάφος του να γίνει το λίκνο μιας καινούργιας διάταξης του Διεθνούς Δι


44/

καίου». Ίσως με τη δική του θυσία να σωθεί η ζωή αμέτρητων άλ λων. Ίσως τώρα να υπάρξει ένα μακρύ διάλειμμα ειρήνης.19 ΕΧΟΝΤΑΣ ολοκληρώσει το καθήκον τους, ο Λόρδος Δικαστής Law rence, ο Sir Norman Birkett, και οι άλλοι δικαστές, έφυγαν αερο πορικώς απύ τη Νυρεμβέργη στις 2 Οκτωβρίου μαζί με τις γυναί κες και το προσωπικό τους.20 Την ίδια ημέρα έφυγε από τη Νυ ρεμβέργη και ο Sir David Maxwell Fyfe με τη δική του ομάδα των κατηγόρων. Οι εκτελέσεις έπρεπε να γίνουν μέσα σε ένα διάστημα δεκα πέντε ημερών από την ημέρα που απαγγέλθηκαν οι ποινές, εξαιρουμένων των Κυριακών. Αδιαφιλονίκητος πλέον βασιλιάς στο κάστρο του, ο Συνταγματάρχης Burton C. Andrus Jr. ενίσχυσε ακόμη περισσότερο τα μέτρα ασφαλείας στη φυλακή, για να είναι σίγουρος ότι όλα θα έβαιναν καλώς μέχρι εκείνη την ημέρα. Αρνήθηκε στον Γκαίρινγκ την έξοδο στον περίβολο της φυλακής για να γυμνασθεί και δεν του επέτρεψε για τιμωρία να κάνει τα ντους που δικαιούταν στις 4 και στις 11 Οκτωβρίου. Η κατάσταση της υγείας των κρατουμένων, τους ήταν πλέον αδιάφορη. Καθημερι νά γίνονταν αιφνιδιαστικές έρευνες. Στις 5 του ίδιου μήνα, ο Andrus διέταξε απροειδοποίητα να αλλάξουν το αχυρένιο στρώ μα στο κελί του Γκαίρινγκ. 0 Reichsmarschall, όσες φορές βγήκε από το κελί του για το επισκεπτήριο, επτά τον αριθμό, ήταν δεμέ νος με χειροπέδα με έναν φύλακα. Σύμφωνα με το Άρθρο 29 του Χάρτη του Λονδίνου, το τετρ α μελές Συμμαχικό Συμβούλιο Ελέγχου στο Βερολίνο, είχε το δ ι καίωμα «να μειώνει ή να τροποποιεί τις ποινές». Πολλοί απύ τους καταδικασθέντες είχαν αρνηθεί υπερήφανα στους συνηγό ρους τους να υποβάλουν αίτηση χάριτος. Αρκετές φορές οι συνή γοροι παρέβησαν αυτές τις εντολές. Μεταξύ 2 και 5 Οκτωβρίου είχαν υποβληθεί δεκαεπτά αιτήσεις. Οι περισσύτερες ήταν δισέ λιδες ή τρισέλιδες, αλλά του Ρίμπεντροπ είχαν φτάσει τις δεκα πέντε σελίδες και του Ες τις σαράντα επ τά .21 Μ εταξύ αυτών που είχαν απαγορεύσει στους δικηγόρους τους να υποβάλουν αίτηση χάριτος ήταν και ο Γιόντλ, αλλά αργότερα άλλαξε γνώμη. «Στην αρχή δεν μου άρεσε η ιδέα να υποβάλω αυτή την αίτηση» έγραφε στην Luise του στις 3 Οκτωβρίου,

αλλά όταν ο (καθηγητής) Exner μου εξήγησε σήμερα, γ ια μια ακόμη

442


φορά, π ο ύ στηρίχθηκε η απόφ αση, κα τά λα β α ότι το οφείλω σε σένα και στην υπόληψή μου, να εκθέσω σε ένα έγγρα φ ο τι είναι εσ φ α λμ έ νο και τι είναι άδικο σ' αυτή την ετυμηγορία. Αυτοί, βέβαια, ας με κάνουν ό,τι θέλουν, αλλά εγώ φιλοδοξώ ν’ ακούσεις μια ημέρα να α να φ έρ ετα ι στη Γ ερμανία το όνομά μου με σεβασμό. Α υτός είναι ο μοναδικός λόγος γ ια τον οποίο π ρ έπ ε ι να πεθάνω , κ αι όχι γ ια τη φ ή μη ή τα πλούτη, γ ια το Κ όμμα ή την εξουσία. Α πό τη στιγμή που πληροφορήθηκα ότι ούτε ακόμη και αυτοί π ο υ αθωώθηκαν δεν τό λ μησαν να κυκλοφορήσουν στην «ελεύθερη» Γερμανία, επειδή φ ο βούνται ότι θα τους κυνηγούν με μίσος όπου κι αν βρίσκονται, α ρ χί ζω να προτιμ ώ το θά νατο.22

Ο τέως προϊστάμενός του, ο Στρατάρχης Κάιτελ, υπολόγισε στις 3 Οκτωβρίου πω ς οι απαγχονισμοί τους θα γίνονταν δεκατέσσε ρις ημέρες από τη στιγμή που θα γίνονταν αμετάκλητες οι α π ο φάσεις. «Αντιμετώπισα το Δικαστήριο με θάρρος», έγραφε στο γιο του ο Κάιτελ, στις 3 Οκτωβρίου «και σ’ αυτό με βοήθησε π ο λύ το ότι γνώριζα εδώ και πολύ καιρό ποια τύχη με περίμενε. Αν υπάρχει κάτι για το οποίο είμαι υπερήφανος, είναι το γεγονός ότι είπα την αλήθεια και μόνο την αλήθεια, σε όλη τη διάρκεια αυτής της φοβερής δοκιμασίας».23 Προς το Συμβούλιο Ελέγχου και ει δικά σε εκείνα τα μέλη του που ήταν στρατιωτικοί, απηύθυνε το ακόλουθο αίτημα: «Θα παραιτηθώ πρόθυμα από τη ζωή, ως εξι λαστήριο θύμα, σύμφωνα με την ποινή που μου επιβλήθηκε, αν η θυσία μου επιταχύνει την ευημερία του γερμανικού λαού και χρησιμεύσει ώστε να απαλλαγούν οι Γερμανικές Έ νοπλες Δυνά μεις από τον ψόγο. Το μόνο που ζητώ, είναι να εκτελεσθώ από εκτελεστικό απόσπασμα».24 0 Αρχιναύαρχος Ραίντερ ζήτησε από την Επιτροπή Ελέγχου να μετατραπεί η ποινή του σε θανατική, γιατί δεν μπορούσε να αντέξει την ισόβια κάθειρξη. 0 συνήγορος του Γκαίρινγκ έκανε αίτηση στις 4 Οκτωβρίου στο Συμβούλιο να μετατρέψει την π ο ι νή του ή να διατάξει την εκτέλεσή του από εκτελεστικό α π ό σ π α σμα. Στην αίτηση προς το Συμβούλιο που υπέβαλε για λογαρια σμό του ο συνήγορος του δρ. Otto Stahmer, δήλωνε διαμαρτυρόμενος ότι ο Γκαίρινγκ υπήρξε ένας γενναίος αξιωματικός του Α' Παγκοσμίου Πολέμου και ήταν παγκόσμια σεβαστός για τον ιπποτισμό του. Αναφέρθηκε για μια ακόμη φορά στις ειλικρινείς προσπάθειές του για την αποκατάσταση της ειρήνης στην Ευρώ


443

πη, και στο ότι δεν υπήρχε η παραμικρή ένδειξη ότι ο πελάτης του γνώριζε κάτι «για τις εκκαθαρίσεις των Εβραίων που π ρ α γ ματοποιούσε ο Χ ίμλερ».25 Ο Γιόντλ ζήτησε επίσης το εκτελεστι κό απόσπασμα.26 Όλες οι αιτήσεις απορρίφθηκαν από το Συμμαχικό Συμβούλιο Ελέγχου στο Βερολίνο. Στην πραγματικότητα δεν υπήρξε τέτοια διαδικασία. Οι Ρώσοι και οι Βρετανοί είχαν διατάξει τους εκπρο σώπους τους να μη δεχτούν καμιά μείωση ποινής. Ο Βρετανός Στρατιωτικός Διοικητής Αρχιπτέραρχος Sir Sholto Douglas αργό τερα αποκάλυψε ότι, μετά την απαγγελία των αποφάσεων, ο Βρετανός Υπουργός των Εξωτερικών Ernest Bevin, του είχε στεί λει ένα άκρως απόρρητο τηλεγράφημα στο οποίο του συνιστούσε να επικυρώσει τις ποινές και να μη δεχτεί καμιά προσφυγή κατά της απόφασης. Τα αρχεία επιβεβαιώνουν απολύτως τα ανωτέ ρω. Με το φόβο μήπως το Συμβούλιο Ελέγχου μειώσει τις π ο ι νές, το Υπουργικό Συμβούλιο των Εργατικών, στη συνεδρίασή του στις 7 Οκτωβρίου, αποφάσισε να στείλει ένα τηλεγράφημα με οδηγίες προς τον Douglas σύμφωνα με τις οποίες, «από πολι τική άποψη θα ήταν καλύτερα να μην υπάρξουν μεταβολές στις ποινές που θα επέβαλε το Δικαστήριο».27 Αυτή ήταν η έσχατη αδικία της Νυρεμβέργης, η τελική παρέμβαση της νομοθετικής εξουσίας στο Δικαστήριο. Από τα πρακτικά του Συμμαχικού Συμβουλίου Ελέγχου φαίνε ται πως οι αιτήσεις τέθηκαν υπόψη του στις 9 και 10 Οκτωβρίου. Μετά από σύντομη συζήτηση, οι τέσσερις σ οφ οί αποφάσισαν να μη δεχθούν να αγορεύσει κανένας Γερμανός συνήγορος και να επιβε βαιώσουν ότι οι εκτελέσεις θα γίνονταν στις 16 Οκτωβρίου. Όλες οι αιτήσεις, έστω και αν αφορούσαν την αλλαγή του τρόπου εκτέλε σης σε τυφεκισμό, απορρίφθηκαν, αν και προηγήθηκε κάποια συ ζήτηση ειδικά για το αίτημα του Στρατηγού Γιόντλ, καθώς όλοι συμφώνησαν πω ς ήταν ένας γενναίος και έντιμος στρατιώτης και γι’ αυτόν το λόγο θα του άξιζε να σταθεί μπροστά στο εκτελεστικό απόσπασμα. Ο Sir Sholto Douglas, με τις οδηγίες που είχε λάβει από το Λονδίνο καλά εντυπωμένες στο μυαλό του, ισχυρίστηκε πως, από τη στιγμή που ο Στρατηγός δεν είχε διαμαρτυρηθεί ούτε για τις εγκληματικές διαταγές του Χίτλερ ούτε είχε παραιτηθεί από το αξίωμά του, η αγχόνη ήταν αυτή που του ταίριαζε. «Ε ξε τάζοντας τα αποδεικτικά στοιχεία», ισχυριζόταν σε μια πρώτη έκ δοση των απομνημονευμάτων του, «διαπίστωσα ότι ο Γιόντλ είχε

444


λάβει εντολή από τον Χίτλερ να υπογράψει τη διαταγή για την εκτέλεση των πενήντα αιχμαλώτων πολέμου, αεροπόρων της RAF - μετά τη μαζική απόδραση από το Stalag Luft III.1, Είχε διαμαρτυρηθεί στον Χίτλερ πως αυτό ήταν παράνομο, αλλά αργότερα έκανε ό,τι του είχαν πει και υπέγραψε τη διαταγή. Με αυτό τον τρόπο, κατά τη γνώμη μου, υπέγραψε και τη δική του θανατική ποινή».28 Αργότερα, αρνήθηκε ότι είχε παρακινηθεί από προσω πι κό αίσθημα εκδίκησης. Στην πραγματικότητα όμως δεν υπήρξαν αποδεικτικά στοιχεία που να τεκμηριώνουν τους ισχυρισμούς του Douglas, ύτι ο Γιύντλ υπέγραψε τη διαταγή ούτε προβλήθηκε στο Δικαστήριο κάποιος τέτοιος ισχυρισμός. Από τα μέλη του Συμβουλίου, ο Αμερικανός Στρατηγός Joseph McNarney, τάχθηκε υπέρ της αποδοχής της αίτησης του Γιόντλ. Ο Σοβιετικύς Στρατηγός Sokolovsky ζήτησε να απαγχονιστεί λόγω του ρόλου που είχαν παίξει όλοι γενικά οι Γερμανοί Στρατηγοί στο σχεδίασμά της Επιχείρησης μ π α ρ μ π α ρ ο ς α . Ο Γάλλος Στρατηγός Pierre Joseph Koenig έκλινε υπέρ της άποψης να σταλεί ο Γ ιόντλ στο εκτελεστικό απόσπασμα, αλλά ο Πρόεδρος επέμενε στη γνώ μη του υπέρ του απαγχονισμού και έτσι αποφασίστηκε η απόρρι ψη της αίτησης. Η αγχόνη ήταν πλέον γεγονός. Οι Ρώσοι έκαναν μια τελευταία προσπάθεια να ανατρέψουν τις αθωωτικές αποφ ά σεις για τους Schacht, Papen και Fritzsche και να πετύχουν θανατι κή ποινή για τον Ες αντί της κάθειρξης, ισχυριζύμενοι πως ο Ες, υπαρχηγύς του Χίτλερ στο κόμμα, και ο τρίτος πιο σημαντικός άν θρωπος στη χιτλερική Γερμανία, «ήταν υπεύθυνος για όλα τα εγκλήματα που είχαν διαπραχθεί από το καθεστώς των Ναζί».29 του Γ ιόντλ απέναντι στο Δικαστήριο καθόριζε αρχικά η επιθυμία του να αποκαταστήσει την ιστορική αλήθεια για τον πόλεμο, όπως την αντιλαμβανόταν ο ίδιος. Ήδη από το Μάρτιο του 1946 έγραφε στη γυναίκα του: τη στάση

t Σ.τ.Μ.: Βρισκόταν στην πολωνική πόλη Sagan και ήταν ένα από τα έξι ειδικά στρατόπεδα συγκεντρώσεως για αιχμαλώτους πολέμου -αεροπόρους και πληρώματα πολεμικών αεροσκαφών- των οποίων ο αριθμός μεγάλωνε συνε χώς. Έγινε γνωστό από τη μεγάλη απόπειρα απόδρασης πενήντα αιχμαλώ των πολέμου, στις 24 Μαρτίου του 1944, μέσω ενός τούνελ που είχαν σκάψει οι ίδιοι. Από αυτούς μόνο δεκαπέντε κατάφεραν τελικά να διαφύγουν. Οι υπόλοιποι σκοτώθηκαν από τους Γερμανούς.


445

Οι σκέψ εις μου εξακολουθούν να π ερ ισ τρ έφ ο ντα ι στα γεγο νό τα του π αρελθόντος. Εξακολουθώ να διερω τώ μα ι μήπω ς το καθήκον μου θα έ π ρ ε π ε να είναι, όχι η μέριμνα γ ια την υπερά σπισή μου, αλλά η απ οκ ατάσ τα σ η της ιστορικής αλήθειας. Κ αι θα το έκα να αυτό, αν δεν υπήρχαν δύο ισχυρές Δ υνάμεις π ο υ ενήργησαν π ρ ο ς την αντίθετη κατεύθυνση. Κ α τ’ αρχήν αυτό δεν ήταν μ ετα ξύ τω ν προτεραιοτήτω ν του Δικαστηρίου, και κάθε σχετική π ρ ο σ π ά θ ειά μου θα α π ο ρ ρ ιπ τό τα ν ω ς νομικά α π α ρ ά δεκ τη . Κ αι ήταν βέβαιο π ω ς θα α ποτύγχα να , γ ια τ ί τ α αρ χεία της άλλης π λ ευ ρ ά ς είναι κλειστά. Δεύτερον, αναρωτήθηκα: είχες π ο τέ κ α τα φ έρ ει να γνω ρίσεις κ α λά αυτό τον άνθρω πο (τον Χ ίτλερ), στο πλευρό του οποίου έζησες μια τόσο δύσκολη και ασκητική ζωή; Μ ήπω ς α π λ ώ ς έπα ιζε με τον ιδεαλισμό σου, θέλοντας να τον εκμ εταλλευτεί γ ια σκοτεινούς σκο π ο ύ ς π ο υ το υ ς κρατούσε κ αλά κρυμμένους μέσα το υ ; Τ ολμάς να ισχυρίζεσαι ότι γνω ρίζεις έναν άνθρω πο, όταν αυτός δεν σου έχει π ο τέ απ ο κ α λύ ψ ει τις μύχιες σκέψ εις του, όσα κρύβει β αθιά στην κ α ρ δ ιά το υ - στη λύπη καθώ ς κ α ι στο ξέσ π α σ μ α της χα ρ ά ς του; Μ έχρι αυτή τη στιγμή δεν ξέρω τι σ κεπτόταν και π ο τέ δεν ήξερα τι ήθελε π ρ α γμ α τικ ά . Ξ έρω μόνο τις δικές μου σκέψεις και υποψ ίες. Κ αι τ ώ ρα αν π έσ ει το κ άλυμ μα α π ό το ά γα λμ α που σαν ανόητοι είχαμε π ι στέψ ει ότι ήταν έργο τέχνης, μόνο κ α ι μόνο γ ια ν’ α π οκ α λυ φ θ εί π ω ς δεν ήταν π α ρ ά ένα εκφυλισμένο κακόμορφο τέρ α ς - α ς αφήσουμε το υ ς ιστορικούς του μέλλοντος να προβληματίζονται αν ήταν έτσι α π ό την αρχή ή αν άλλαξε α ρ γό τερ α με τις περιστάσεις. Ε ξακολουθώ να κάνω το ίδιο λάθος: Π ιστεύω ότι έφ τα ιγε η τ α πεινή κ ατα γω γή του. Α λλά μ ετά θυμ άμ αι π όσοι γιο ι χωρικώ ν α ν α γνω ρίστηκαν α π ό την Ιστορία με το όνομα Μ έ γ α ς .30

Η μακρά πορεία του Γιόντλ προς την αγχόνη είχε αρχίσει από την ημέρα που έφτασε στη φυλακή της Νυρεμβέργης. Η αλήθεια γ ι’ αυτόν είναι πως, πριν ανέβουν στην εξουσία οι Ναζί το 1933, ήταν εναντίον του Χίτλερ και του κινήματος του, και στην αρχή, όταν έδωσε όρκο πίστης προς το πρόσωπό του, στις 3 Αυγούστου του 1934, θεώρησε πω ς αυτό γινόταν απλώς προς έναν ακό μη αρχηγό του κράτους. Πριν από τον Οκτώβριο του 1938 δεν εί χε συμμετάσχει σε καμιά πολεμική σύσκεψη υπό την προεδρία του. «Στις 3 Σεπτεμβρίου του 1939», αναθυμόταν, «ο Κάιτελ με σύστησε στον Φύρερ μέσα στο προσωπικό του τρένο, καθ’ οδόν προς τα πολωνικά σύνορα». Από εκείνη την ημέρα, και μέχρι

446


στις 23 Απριλίου του 1945, ο Στρατηγός Γιόντλ διατήρησε στενή υπηρεσιακή επαφή με τον Χίτλερ ως αρχηγός του Γραφείου Ε π ι χειρήσεων της Βέρμαχτ. Τα περισσότερα από τα υπηρεσιακά του ημερολόγια έπεσαν στα χέρια των Συμμάχων το 1945.31 Το 1953, κατά τις διαδικασίες της αποναζικοποίησης, ένα γ ερ μανικό Δικαστήριο απάλλαξε ουσιαστικά τον αείμνηστο Στρατη γό Γιόντλ από τις κατηγορίες που του απήγγειλε το Δικαστήριο της Νυρεμβέργης και τον αποκατέστησε μετά θάνατο, βασίζο ντας εν μέρει την απόφασή του, στο γεγονός ότι, τέσσερα χρόνια νωρίτερα, ο διαπρεπής και παγκοσμίως αναγνωρισμένος Γάλλος καθηγητής Donnedieu de Vabres, μέλος του Δικαστηρίου της Νυ ρεμβέργης, είχε υποστηρίξει πως, κατά τη γνώμη του, η καταδί κη του Γιόντλ ήταν ανώφελη και δικαστικά λανθασμένη.32

Κατά τη διάρκεια των διαδικασιών στη Νυρεμβέργη, ο γ ερ μανικός Τύπος που είχε την άδεια των Συμμάχων να κυκλοφορεί, είχε συμπεριφερθεί με τρόπο τελείως αξιοκατάκριτο, πράγμα κατανοητό βέβαια, δεδομένου ότι οι εκδότες των εφημερίδων εξαρτιόνταν από την εύνοια των νικητριών Δυνάμεων κατάλοι π α αυτής της εξάρτησης διατηρήθηκαν μέχρι τη δεκαετία του 1990. Ο δρ. Nelte περιέγραψε τους Γερμανούς δημοσιογράφους στο γιο του Κάιτελ με τους εξής χαρακτηρισμούς: διψούσαν για αίμα περισσότερο από τους συναδέλφους τους των νικητριών Δυ νάμεων και παρέλειπαν στις ανταποκρίσεις τους οτιδήποτε λε γόταν στο Δικαστήριο αναφορικά με το γερμανικό λαό ή τις γ ερ μανικές απόψεις. Γερμανοί εργάτες στο Βερολίνο κατέβηκαν σε απεργία ως δ ια μαρτυρία για τις τρεις αθωώσεις. Όταν το άκουσε αυτό ο Γ ιόντλ, σχολίασε με πίκρα το γεγονός, λέγοντας πω ς οι ίδιοι άνθρωποι μόλις πριν από δύο χρόνια δούλευαν πρόθυμα δεκατέσσερις με δεκαέξι ώρες την ημέρα στα εργοστάσια πυρομαχικών. Το προαναφερθέν περιστατικό δείχνει πώ ς η πολιτική και η προπαγάνδα γίνονται οι πόρνες της εκάστοτε εξουσίας. «Τι μεγαλοπρεπή χ α ρακτήρα παρουσιάζει ένα αρπακτικό ζώο συγκρινόμενο με τον homo sapiens;»33 αναρωτιόταν. Κρίνοντας από αυτό το επεισό διο, ο δρ. Nelte έλεγε ότι, αν η δίκη γινόταν στα γερμανικά δικα στήρια θα οδηγούσε σε ένα ακόμη μεγαλύτερο λουτρό αίματος:


447

μια καθαρά δίκη-θέατρο. Με εξαίρεση τους Ρώσους, όλοι οι δικα στές ένιωσαν δέος για το θάρρος που έδειξαν οι ίδιοι. Αλλά πολ λά αποδείχτηκαν διαφορετικά από την εικόνα που είχαν σχηματί σει, αφελώς, οι κατήγοροι με επικεφαλής τον Jackson. Η γενική εντύπωση ήταν ότι όλα είχαν διευθετηθεί κατά τον καλύτερο τρό πο, αλλά αυτό δεν είναι αλήθεια. Υπήρχαν ήδη σοβαρές αμφιβο λίες για το αν είχαν αποφασίσει σωστά. Ακόμη υπήρχε μια έντονη αίσθηση φόβου ότι ίσως άθελά τους είχαν καθιερώσει ένα είδος δικαστικού προηγουμένου, απαγγέλλοντας τις θανατικές καταδί κες. «Οι κατήγοροι απέτυχαν στην προσπάθειά τους να κάνουν τους κατηγορουμένους να βγάλει ο ένας το μάτι του άλλου», έλε γε ο Nelte, και ίσως αυτός, κατ’ αρχήν, να ήταν ο αποκλειστικός λόγος για τον οποίο παρέπεμψαν κατηγορουμένους σαν τους Schacht και Papen, από τους πρώτους σε δίκη. Σε πείσμα όλων αυτών, οι κατηγορούμενοι κράτησαν μια αξιοπρεπή στάση καθ’ όλη τη διάρκεια της διαδικασίας και έδειξαν πραγματική συνα δελφικότητα ο ένας για τον άλλο.34 Γιόντλ ήταν ξαπλωμένος στο κρεβάτι του, είχε κ α θαρίσει και τακτοποιήσει για πολλοστή φορά το κελί του, ξ ά πλωνε και σηκωνόταν, μισοκοιμόταν και ξυπνούσε, ενώ συλλογι ζόταν αν είχε ακόμη καιρό να γράψει στην Luise για τα κατορθώματά του τότε που σκαρφάλωνε στα βουνά. Αντί γι’ αυτό, άκουγε το όργανο της κοντινής εκκλησίας «καθώς οι απαλές και ά δο λες νότες του διαπερνούσαν τους τοίχους της φυλακής και έφ θα ναν σ’ εμένα».35 Κοιμύταν σαν μωρό, αν και δεν έπαιρνε ηρεμιστικά, επειδή ήταν καταπονημένος, γιατί είχε γερά νεύρα και γιατί είχε συμβιβαστεί με μια μοίρα, της οποίας η τελευταία σκη νή δεν τον είχε φοβίσει ούτε για μια στιγμή της ζωής του.36 Το μι κρό χαρτονένιο τραπεζάκι είχε γεμίσει με ευχετήριες κάρτες από ολόκληρη τη Γερμανία. Ή ταν σαν να γιόρταζε τα γενέθλιά του. Αποδέχτηκε την κατάσταση με μια αίσθηση πλήρους απάθειας απέναντι στο θάνατο, ίσως και με κάποια ανυπομονησία να ξαναβρεθεί δίπλα στη μικρή του Irma. Εγκατέλειπε την επίγεια σύ ζυγό του για να ξαναβρεί αυτή που είχε φύγει.37 Έ γραψ ε για μια ακόμη φορά στην Luise, στις 8 Οκτωβρίου. 0 ςτρατηγος

Τ ότε στις 21 Α πριλίου (1945), στο Βερολίνο, π ίσ τευ α ότι θα μ π ο ρ ο ύ σα να σε π ά ρ ω μαζί μου. Ή τα ν φ ανερό π ω ς επρόκειτο να πολεμήσω

448


μέχρις εσχάτω ν και γ ι’ α υτό πή ρ α και το α υ τό μ α τό μου. Αλλά π ί στευα π ω ς θα πολεμούσα γ ια το Μ πέργκοφ (στο Ο μπερσάλτσμπεργκ) και μ ετά α π ό αυτό γ ια την α ετοφ ω λιά το υ KehlsteuV, την ο π ο ία ο Frarôis-P oncet1'1' (λάτρης το υ Ρίτσαρντ Β άγκνερ) τόσο επιτυχημ ένα είχε β α φ τίσ ει G ralsberg.ttt Π ίστευα λοιπόν π ω ς θα ήσουν μαζί μου στις σ ήραγγες του Ο μπερσ άλτσ μπεργκ κ α ι π ω ς θα έδινα αυτή την τελ ευ τα ία μου μάχη στην εξοχή, της αγαπ ημ ένης μου π α τρ ίδ α ς, τριγυρισ μένος α π ό βουνά, ίσως κ αι με το κεφ άλι μου ακουμ πισμένο σ τα γ ό ν α τά σου. Τόσο α π λ ά και τόσο όμορφ α. Έ τσ ι το είχα φ α ν τα σ τεί.38 Τι ω ρ α ίες ημ έρες ήταν εκείνες! Α λλά μ ετά ο Χ ίτλερ α ν ή γγει λε στις 22 Α πριλίου τη μοιραία το υ απόφ αση να π α ρ α μ είνει στο Β ε ρολίνο και να δώ σει εκεί την τελευ τα ία μάχη. ΤΟ ς υ μ μ α χ ικ ο ς υ μ β ο υ λ ιο ε λ ε γ χ ο υ όρισε ότι αυτοί που είχαν κ α ταδικαστεί, μπορούσαν να δουν τους δικηγόρους τους μέχρι το Σάββατο 5 Οκτωβρίου για να τακτοποιήσουν τις υποθέσεις τους. Θα τους επιτρεπόταν να δουν την οικογένειά τους μόνο μια ακό μη φορά, για μια αποχαιρετιστήρια επίσκεψη διάρκειας μιας ώρας, όποια ημέρα ήθελαν, μεταξύ των δύο Κυριακών 5 και 12 Οκτωβρίου.39 Ο Streicher, που επέμενε να μην υποβληθεί από το δικηγόρο του προσφυγή, είχε λιγότερο επιεική μεταχείριση. Στο μεγαλύτε ρο γιο του, αξιωματικό της Λουφτβάφε, επέτρεψαν να δει τον πατέρα του για τρία τέταρτα της ώρας μόνο, πριν από την εκτέ λεση.40 Σε μια από αυτές τις τελευταίες συνομιλίες τους, ο Streicher αναφέρθηκε στον ορκισμένο εχθρό του τον Benno Martin, που ήταν αρχηγός της αστυνομίας (Höherer SS - und Poli zeiführer) στη Νυρεμβέργη, ο οποίος είχε προσπαθήσει να «ξεφύγει» παριστάνοντας ότι ήταν ήρωας της αντίστασης. «Αν α π ο φάσιζα να ανοίξω το στόμα μου», έλεγε ο Streicher, «ο Martin θα ετοιμαζόταν τώρα για το μεγάλο άλμα». Πήρε μαζί του στον τ ά φο το ακριβές περιεχόμενο αυτής της απειλής.41 Ο Streicher έλε

1 Σ.τ.Μ.: Κορυφή του Μπερχτεσγκάντεν - όπου διέμενε ο Χίτλερ. “ Σ.τ.Μ.: Γάλλος διπλωμάτης (1887-1978), Πρέσβης στο Βερολίνο (19311940), Πρόεδρος της Γαλλικής Εθνοσυνέλευσης και πρωτεργάτης της γερμανογαλλικής συμφιλίωσης. nt Σ.τ.Μ.: Βουνό που μνημονεύεται στο λιμπρέτο της όπερας Parsifal του Βάγκνερ.


449

γε ότι στην αρχή σκεπτόταν να αυτοκτονήσει, αλλά δεν α ποπειράθηκε ποτέ να το κάνει, γιατί σκέφτηκε ότι θα είχε περισσότερο ενδιαφέρον να διαπιστώσει για μια ακόμη φορά τους λόγους για τους οποίους πολεμούσε τους Εβραίους.42 Ποτέ δεν άλλαξε τη γνώμη του γι’ αυτούς, με επιστέγασμα τη δίκη της Νυρεμβέργης, που τη θεώρησε από την αρχή μέχρι το τέλος ως την τελική α π ό δειξη όλων αυτών που πάντοτε πίστευε για τους Εβραίους.43 Είπε στο γιο του, καθώς τον αποχωριζόταν, πω ς καθώς θα ανέβαινε στην αγχόνη, θα ορκιζόταν πίστη για μια ακόμη φορά στον Αδόλφο Χίτλερ. «Ο Γκαίρινγκ, ο Κάιτελ και ο Γιόντλ θα π εθάνουν και αυτοί σαν αληθινοί άνδρες» πίστευε ο Streicher.44

Ο δρ. Otto Stahmer είχε επισκεφθεί τον Γκαίρινγκ συνολικά 145 φορές, μαζί με τις δύο τελευταίες επισκέψεις του στις 4 και 5 Οκτωβρίου. Την τελευταία φορά του έδωσε από τη θυρίδα τη β έ ρα και το χαρτοφύλακά του από μπλε δέρμα, για να τα βγάλει έξω από τη φυλακή και να τα παραδώσει στην Έ μμυ. Στριφογυ ρίζοντας νευρικά στο δάκτυλό της αυτή τη βέρα, έφτασε η Έμμυ στις 17 του μηνός στη φυλακή, μίλησε για λίγο με τον ιερέα της φυλακής Sixtus O’ Connor και μετά της επέτρεψαν να μπει στο Θάλαμο αρ. 57 στις 14:45' για να αποχαιρετήσει το μελλοθάνατο σύζυγό της. Ξεκινώντας από το κελί του, ο Reichsmarschall βάδι ζε καμαρωτός, μπροστά από το δεσμοφύλακα με τον οποίο ήταν δεμένος, τον στρατιώτη Russel A. Keller και τραβώντας πίσω του τον μικροκαμωμένο φαντάρο, του μούγκρισε: «Βλέπεις! Εξακο λουθώ να είμαι ο ηγέτης».45 Ο Στρατηγός Γιόντλ είχε ακριβώς τα ίδια συναισθήματα όταν τον οδήγησαν με τις χειροπέδες να δει τους δύο καθηγητές Exner και Jahrreiss. «Λυπήθηκα που σου είπαν για τις χειροπέδες. Αλλά πίστεψέ με αυτά τα πράγματα δεν με πληγώνουν και δεν θεωρώ τον εαυτό μου σαν κάποιον που είναι δεμένος με χειροπέδες. Θεω ρώ τον εαυτό μου σαν κάποιον που ηγείται της συνοδείας του, τόσο σωματικά όσο και πνευματικά» έγραψε στη γυναίκα του.46 Αποχαιρέτησε τους δύο πιστούς του καθηγητές του Δικαίου, και ζήτησε μετά από τη γυναίκα του να τους πει πως ελπίζει να τον συγχωρή σουν που τους στέρησε έναν χρόνο από τη ζωή τους.47 Όταν ο Γκαίρινγκ αποχαιρετούσε τη γυναίκα του, τρεις άν-

29

450


δρες στέκονταν πίσω του σε ημικύκλιο κρατώντας το αυτόματο. Της είπε πω ς έλπιζε η ζωή να μην είναι τόσο σκληρή για τη μικρή Έ ντα. «Μ πορείς να πεθάνεις με τη συνείδησή σου ήσυχη» τον διαβεβαίωσε η Έ μμυ. «Εδώ, στη Νυρεμβέργη έκανες ό,τι μ πο ρούσες για τους συναδέλφους σου και για τη Γερμανία». Ένιωθε ότι ο άνδρας της, κατά κάποιο τρόπο, ήταν σαν να πέθαινε στο πεδίο της μάχης. «Δεν φανταζόμουν πω ς ήσουν τόσο γενναία», της είπε υψώνο ντας τη φωνή του, ώστε να μπορέσει να τον ακούσει μέσα από το τζάμι. «Άκουσέ με προσεχτικά» του είπε ακουμπώντας το στόμα της στο τζάμι. «Έχεις ακόμη τη χτένα σου;» «Ναι». «Και τη βούρτσα των δοντιών σου;» «Ναι». Ή ταν μια περίεργη συζήτη ση, αλλά ο Russell Keller μάλλον δεν ήξερε γερμανικά. Χωρίς να αλλάξει τον τύνο της φωνής της, ηΈ μμυ τον ρώτησε: «Έχεις ακό μη αυτό που σου είχε δώσει ο Ango;» «Ο Ango» ήταν ο Reichsleiter Victor Bouhler που είχε αυτοκτονήσει με κυάνιο τον Ιούνιο του 1945. « Όχι » της είπε. «Θα ήθελα να σου πω ναι, γιατί αυτό θα έκα νε τα πράγματα πιο εύκολα για σένα». (Εκείνη τη στιγμή δεν έλεγε ψέματα: πράγματι δεν είχε το χαπάκι με το κυάνιο. Θα έπρεπε να φτάσει στα χέρια του με κάποιο τρόπο αυτό το ορειχάλκινο φυσίγγιο από την αποθήκη.) «Έχεις το δικό σου;» τη ρώτησε, και όταν κούνησε καταφ ατι κά το κεφάλι της, της είπε σιγά: «Δεν θα με κρεμάσουν. Όχι, αυτύ δεν θα το καταφέρουν. Για μένα υπάρχει η Σ φ α ίρ α . Δεν θα κρεμάσουν έναν Χέρμαν Γκαίρινγκ». Κ ατάλαβε τι εννοούσε με τη «Σφαίρα»; Είχε διαλέξει τις λέξεις πολύ προσεχτικά. Η Έ μμυ φάνηκε ανακουφισμένη. «Π ρέπει να φύγω τώ ρα;» ρώτησε. « Ε ί μαι απόλυτα ήρεμος, Έ μμ υ» της είπε καθώς σηκωνόταν για να φύγει.48 Όταν επέστρεψε στο κελί του, ο δρ. Pflücker του έδωσε ένα ηρεμιστικύ. «Μόλις είδα τη σύζυγό μου για τελευταία φορά, αγαπητέ μου γιατρέ. Τώρα είμαι πλέον νεκρός. Ή ταν μια δύσκο λη ώρα, αλλά το ήθελε. Αντιμετώπισε την κατάσταση με μεγαλο πρέπεια. Μόνο προς το τέλος φάνηκε να κλονίζεται». Στις 11 Οκτωβρίου, ο Αμερικανός ψυχίατρος δρ. Gilbert είχε ήδη ειδοποιήσει τους κατάδικους ότι οι προσφυγές τους είχαν απορριφθεί από το Συμβούλιο Ελέγχου. «Ίσως να πίστευε πω ς


451

μου έκανε κάποια χάρη» έγραφε ο Γιόντλ. «Ίσως και να έλπιζε να ψαρέψει κανένα ψ υχολογικ ό μ εζεδ ά κ ι. Τέλος πάντω ν!»49 είχε φυλάξει την συνάντηση με τη γυναίκα του για την επόμενη ημέρα, την Κυριακή 12 Οκτωβρίου, που ήταν η τελευ ταία κατά την οποία επιτρέπονταν οι επισκέψεις. Ή ταν ευτυχι σμένος καθώς την κοιτούσε στα μάτια για τελευταία φορά, τώ ρα που ούτε ο ένας ούτε ο άλλος έτρεφαν κάποια, αμυδρή έστω, ελ πίδα. Ή ταν πλέον η ώρα να γράψει τελειωτικά τη λέξη finis. Το απόγευμα, πριν από την επίσκεψή της, της έγραψε ένα γράμμα αρχίζοντας με τις λέξεις: «Όταν θα πάρεις αυτό το γράμμα, θα έχουμε αποχαιρετήσει ο ένας τον άλλο, και θα ξ έ ρουμε πω ς τίποτε δεν μπορεί να αλλάξει αυτό το γεγονός». Ο στρατηγός, τώρα, περίμενε σχεδόν με ανυπομονησία το θάνατο. «Η σκέψη ότι τώ ρα είμαι ελεύθερος θα σε παρηγορεί, τόσο ελεύ θερος όσο μπορεί να είναι κάθε άνθρωπος. Δεν υπάρχουν κελιά, δεν υπάρχουν δεσμοφύλακες και πάντα θα είμαι κοντά σου να σε προστατεύω. Κάθε βράδυ, όταν θα ηχούν οι καμπάνες, θα νιώ θεις ότι είμαι κοντά σου». Έ κανε μπάνιο με μεγάλη προσοχή, σαν να ήταν η επομένη, η ημέρα του γάμου του. Και έπιασε τον εαυτό του να προσέχει να μην ξοδέψει πολύ σαπούνι, αν και δεν υπήρχε πια λόγος να κάνει οικονομία. Είπε στην Luise πως θα άφηνε στο κελί του όλα του τα ασπρόρουχα και οτιδήποτε δεν του χρειαζόταν την ώρα που θα πέθαινε, για να τα δώσει σε άλ λους που ίσως τα χρειάζονταν.50 Όλοι οι θανατοποινίτες πακετάρισαν τα υπάρχοντά τους και έγραψαν τα τελευταία γράμματα. Πολλά από αυτά δεν π α ρ α δό θηκαν στους συγγενείς τους. Ό ταν ο Συνταγματάρχης Andrus εγκατέλειψε τη φυλακή το Νοέμβριο και επέστρεψε στις Ηνωμέ νες Πολιτείες, πήρε μαζί του πολλά ντοσιέ με αυθεντικές επιστο λές· οι τελευταίες ήταν γραμμένες με μολύβι και υποχρεωτικά με κεφαλαία γράμματα. Ή ταν επιστολές από τους πλέον διάσημους κρατουμένους - από τον Richard Walther Darre προς τις αδελφές και τους αδελφούς του, τον Ούγγρο Αντιβασιλέα Nicholas von Horthy, προς τον «Στρατάρχη Στάλιν», ένα σημείωμα του Walter Buch που διόριζε πληρεξούσιο τη σύζυγό του, ένα συναισθηματι κό γράμμα του Franz von Papen προς τη σύζυγό του και π α ρ ό μοια γράμματα άλλων κρατουμένων προς τις συζύγους, τα π α ι διά ή τις αγαπημένες τους καθώς και τις ιστορικής αξίας αναφο ο γ ιό ν τ λ

452


ρές του Kurt Daluege και του Rudolf Höss (του πρώην διοικητή του Άουσβιτς).51 Πολλά άλλα παρόμοια ντοκουμέντα βρίσκονται τώ ρα σε χέρια ιδιωτών, αποδεικνύοντας ότι οι Αμερικανοί αξιω ματικοί που τα παρέλαβαν δεν τα παρέδωσαν όπου έπρεπε, αλ λά τα κατακράτησαν θεωρώντας τα ενθύμια ή αυτόγραφα με εμπορική αξία. Μεταξύ αυτών ήταν και ένα μονοσέλιδο γρα μμ έ νο από τον Ρίμπεντροπ. Προς τη Διοίκηση της Φυλακής. Π αρακαλώ να π α ρ α δο θο ύ ν τ α π ρ ο σ ω π ικά μου είδη όπ ω ς π ερ ιγρ ά φ ο ντα ι π α ρ α κ ά τω , στον δικηγόρο μου δρ. Georg Froschm ann, στην W eilandstrasse 36 στη Ν υρεμβέργη, προκειμ ένου να τ α εγχειρ ί σει στη σύζυγό μου Ανελίζε φον Ρ ίμπεντροπ: 36.000 μάρκα σε μετρητά, εκτός α π ό το ποσό π ο υ πα ρ έδω σ ε ο Σ υ νταγμ ατάρχης A ndrus στη σύζυγό μου Ανελίζε φον Ρίμ π εντροπ. Π ιστεύω π ω ς αυτό το ποσό ανερχόταν σε 3.600 μ ά ρ κ α .52 Έ ν α χρυσό ρολόι χειρός Longines. Ο δρ. Froschm ann ή ο κύριος K untze έχουν την απ ό δειξη π ο υ εκδόθηκε α π ό τη φυλακή γ ι’ α υτό το χρυσό ρολόι. Δ ιάφορες φ ω το γρ α φ ίες και επισ τολές π ο υ βρίσκονται σ’ έναν π ά νινο σάκο γ ια ά π λ υ τα ασ πρόρουχα στο κελί μου. Δύο ντοκου μέντα σχετικά με την υπεράσπισή μου π ο υ βρίσκονται επίσης στον ίδιο πάνινο σάκο. Έ ν α κοστούμι και ένα γκ ρ ι παντελόνι. Δ ιάφορα ασπρόρουχα. Οι σ ελίδες 108-126 τω ν απομνημονευμάτω ν μου. Έ ν α σημείω μα γ ια την πολιτική π ο υ ακολουθήθηκε γ ια τους Ε βραίους. Δύο χρυσές γέφ υ ρ ες οδοντοστοιχιών. Γ. ΦΟΝ ΡΙΜ ΠΕΝΤΡΟΠ53

Στο ίδιο γραφείο των φυλακών, ο Seyss-Inquart απηύθυνε τις ακόλουθες οδηγίες γραμμένες με μολύβι. Τ α πρ ο σ ω π ικά μου αντικείμενα να παραδοθούν στην frau G ertrud Seyss-Inquart, στην Α υστρία. Η frau G ertrud Seyss-Inquart είναι η σ ύ ζυγός μου και έχει το απεριόριστο δικαίω μ α να μοιράσει όλα α υ τά τα αντικείμενα στους στενούς μου συγγενείς ό π ω ς α ποφ ασίσει η ίδια.


453

Τ α ακόλουθα τιμαλφή τα έχετε εις χείρας σας, σύμφ ω να με την έκθεση α π ο γρ α φ ή ς τους, με ημερομηνία 31 Μ αΐου του 1945. Έ ν α ρολόι χειρός (Zentra). Έ ν α ρολόι χειρός (Lusina-G eneva). Έ ν α επ ιτρ α π έζιο ρολόι (Jungklaas). Έ ν α επ ιτρ α π έζιο ρολόι (Haller). Έ ν α μετάλλιο (Σ ταυρός). 500 συν 710, σύνολο 1.210 Reichsmarks ό π ω ς οι α π ο δ είξεις εις χείρ α ς μου. Έ ν α δερμάτινο παλτό, ένα αδιάβροχο, ένα δερμάτινο γ ι λέκο, ένας μ αύρος δερμ άτινος χαρτοφ ύλακας, ένας καφ έ χ α ρ το φ ύ λακας, ένας μαύρος χα ρ το φ ύλα κ α ς γ ια έγγρ α φ α , μια τσ ά ντα γ ια μ π ό τες με λουκέτο, ένα ζευ γά ρ ι μ πότες, ένας μαύρος ταχυδρομ ικός σάκος, ο « Φ ά ο υσ τ» το υ Γκαίτε, ποιητικές ανθολογίες κλπ. Ν υρεμβέργη, 13 Οκτωβρίου 1946, δρ. ARTHUR SEYSS-INQUART54 ΣΤΙΣ 13 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ, ο Κάιτελ έστειλε ένα τελευταίο γράμμα στο γιο του. Ίσως να ήταν λυπημένος επειδή δεν είχε πάρει κανένα γράμμα από τον Karl-Heinz -ο ι Αμερικανοί ήταν επιλεκτικοί ως προς το ποιων τις επιστολές παρέδιδαν στους παραλήπτες το υ ς- αλλά το μόνο σχόλιο που έκανε ο Στρατάρχης ήταν ότι η γυναίκα που φρόντιζε το σπίτι τους του είχε στείλει γράμμα, και συμπλήρωσε: «Ε ίπ α πολλά. Τι δειλά όντα είμαστε εμείς οι άντρες! »55 Μη γνωρίζοντας ότι ο δρ. Gilbert τον είχε προλάβει το μεσημέρι, ο Συνταγματάρχης Andrus επισκέφθηκε έναν έναν τους κρατουμέ νους και τους πληροφόρησε ότι οι προσφυγές τους είχαν απορριφθεί από το Συμβούλιο Ελέγχου. Ο Γιόντλ περιέγραψε στη γυναίκα του τη δυσάρεστη σύντομη σκηνή. «Στις 12:30' σήμερα, ο Συνταγ ματάρχης με την ακολουθία του μπήκαν στο κελί μου. Κούμπωσα το κολάρο μου και στάθηκα ήρεμα μπροστά στον τοίχο κάτω από το παράθυρο, με τα χέρια δεμένα πίσω. Μου ανακοίνωσε εν συντο μία ότι το Συμβούλιο Ελέγχου είχε απορρίψει όλες τις προσφυγές μας. Έκλινα καταφατικά το κεφάλι, μου ανταπέδωσε την κίνηση και μετά είπα: Και αυτή η απόφαση επίσης, είναι τιμητική για μέ να». Μετά από αυτή τη στιχομυθία, ο στρατηγός επέστρεψε στην ανάγνωση του βιβλίου του Ο Σ τρατοκόπος του Knut Hamsun.56 Εκείνη τη νύχτα οι κρατούμενοι άκουγαν τα βαριά φορτηγά να

454


πηγαινοέρχονται στον περίβολο της φυλακής, σε απόσταση γύρω στα τριάντα πέντε μέτρα. Ξεφόρτωναν τα υλικά για τις αγχόνες. Μη μπορώντας να κοιμηθεί από το θόρυβο των σφυριών που κάρ φωναν τα ξύλα για να στηθούν οι τρεις αγχόνες στο χώρο του γ υ μναστηρίου, ο Fritz Sauckel άρχισε να στριγκλίζει. 0 Γκαίρινγκ άκουσε τις φωνές και ευχόταν να μπορούσε να κάνει κάτι για να βοηθήσει τον τέως Gauleiter.57 0 πάλαι ποτέ Staatssekretär (Υφυ πουργός) Erhard Milch άκουγε τα σφυροκοπήματα που έρχονταν από το γυμναστήριο, την ίδια νύχτα - είχε μεταφερθεί εκεί από το Νταχάου για να δικαστεί, και έγραφε στο ημερολόγιό του: «Αυτό που ακούγεται είναι για τις αγχόνες; Αναρωτιέμαι σε ποια θλιβε ρή ψυχολογική κατάσταση θα βρίσκονται αυτοί οι καημένοι που περιμένουν να κρεμαστούν, καθώς ακούν και εκείνοι αυτούς τους θορύβους! >>58 Την επόμενη ημέρα, ο Υπολοχαγός John W. West ξεκλείδωσε το κελί του Γκαίρινγκ και έκανε μια σύντομη έρευνα στα προσω πικά είδη του Reichsmarschall. Ξέστρωσε το κρεβάτι του ψάχνο ντας για απαγορευμένα είδη ή για κάτι που θα μπορούσε να τον βοηθήσει να αυτοκτονήσει. 0 θανατοποινίτης Reichsmarschall ήταν εξαιρετικά ομιλητικός και, όπως ανέφερε αργότερα ο West, φαινόταν αδικαιολόγητα ευτυχής.59 Μετά από αυτή τη νύχτα, ο Γιόντλ διαπίστωσε ότι τελικά δεν μπορούσε να κοιμηθεί χωρίς ηρεμιστικά. Αντίθετα με τον Streicher, εκείνος έπαιρνε αμέτρητες επιστολές. Μερικά απογεύματα του έφερναν και απαντήσεις σε γράμματα που είχε στείλει μόλις το ίδιο πρωί. Οι στρατιωτικές αμερικανικές υπηρεσίες λογοκρισίας έδειχναν μια περίεργη προθυμία ως προς αυτόν. «Το μίσος με συνέτριψε», έγραφε έκπληκτος στη Luise, «αλλά η αγάπη θα είναι αυτή που θα με ανεβάσει μέχρι τα αστέρια». Οι τρυφερές εκδηλώ σεις στα αμέτρητα γράμματα που έφθαναν τώρα σ’ αυτόν ήταν τό σες πολλές, που το κελί τού φαινόταν σαν ένας κήπος ανθισμένος και ευωδιαστός, γεμάτος ανοιξιάτικες πρασινάδες και βλαστάρια. «Και όλα αυτά είναι για μένα, τον άνθρωπο που υποτίθεται πως είναι μισητός και εγκαταλελειμμένος από όλους».60 Γνώριζε ο Γιόντλ πόσες ημέρες του απόμεναν; Μάλλον ναι.61 Είχε ακόμη σχηματίσει μέσα στο μυαλό του την εικόνα της εκτέ λεσής του· «την έσχατη ώρα που θα την κοιτούν κρυφά μέσα από τους φωτογραφικούς φακούς τους οι ρεπόρτερ, θα την π ερ ι γράφουν με τις γραφίδες τους οι δημοσιογράφοι». Φιλοδοξούσε


455

να γίνει αντιληπτή η αξιοπρεπής στάση του και η περιφρόνηση για τους εκτελεστές του.62 Στις 14 Οκτωβρίου ο Γκαίρινγκ ρώτησε μάλλον αδιάφορα τον πάστορα Gerecke αν γνώριζε την ώρα της εκτέλεσης. Ο Αμερικα νός ιερωμένος του απάντησε αρνητικά, και προς μεγάλη κ α τά πληξη του Γκαίρινγκ, του αρνήθηκε τη θεία κοινωνία. «Του αρνήθηκα τα Άχραντα Μυστήρια», κατέθεσε αργότερα ο π ά σ το ρας, «επειδή δεν δέχτηκε τη θεία φύση του Χριστού που καθα γίασε αυτό το μυστήριο... και έχασε ακόμη περισσότερο το θάρ ρος του όταν του είπα ότι δεν θα μπορούσε να συναντήσει την Έ ντα, την κόρη του, στον ουρανό αν αρνιόταν το δρόμο του Θεού για τη σωτηρία της ψυχής του». Είχε ήδη φθάσει η 15η Οκτωβρίου, τελευταία ημέρα της επίγειας ζωής των θανατοποινιτών. Ξαφνικά ο Γιόντλ φάνηκε να αμφιβάλει, καθώς έγραφε: «Δεν γνωρίζω ακόμη πότε θα φθάσει η στιγμή της αποχώρησης, τις πρωινές ώρες αύριο ή όχι. Ο πατήρ Sixtus που ήταν εδώ σήμερα το απόγευμα, δεν μου είπε τίποτε. Πήρα όλα τα αποχαιρετιστήρια γράμματα, μαζί και το δικό σου - αλλά αυτό το κρατάω για να το διαβάσω τελευταίο, όταν θα είμαι σίγουρος ότι έφθασε το τέλος. Ο πατήρ Sixtus μου είπε πως θα ξαναγυρίσει σύ ντομα, οπότε μάλλον εννοεί σήμερα το απόγευμα». Λίγες ώρες αρ γότερα, στις 19:00', ο Στρατηγός συμπλήρωσε: «Ο πατήρ Sixtus μό λις ήλθε, και τώρα ξέρω με βεβαιότητα». Ο ιερωμένος του έδωσε τα τελευταία γράμματα από τη γυναίκα του και πολλά πολλά άλ λα. Όταν έφυγε, ο Γιόντλ έγραψε νευρικά μερικές ακόμη γραμμές στο γράμμα: «Ξέρω πως έχω κάνει λάθη αλλά, αν υπάρχει Θεός στον Ουρανό, όπως πιστεύω ότι υπάρχει, όπως μόνο Εκείνος μπορεί να υπάρχει, τότε θα με συγχωρήσει για τις αμαρτίες μου».63 Και ο Γκαίρινγκ κατάλαβε επίσης εκείνη η νύχτα ότι ήταν η τελευταία. Κάθισε στο κελί του με τον αρ. 5, και άρχισε να γ ρ ά φει για τελευταία φορά. Το θεωρώ εξα ιρετικά κακόγουστο να σχεδιαστεί ο θάνατός μ ας σαν ένα θέαμ α γ ια δημοσιογράφους π ο υ ψάχνουν γ ια εντυπω σια κά θ έ μ ατα, φ ω το γρ ά φ ο υ ς και π ερ ίερ γο υς. Αυτό το μεγάλο φ ινάλε είναι χαρακτηριστικό της εσχάτης κατά π τω σ η ς στην ο π ο ία π ερ ιέπ εσ ε το Δικαστήριο και οι κατήγοροι. Σ κέτο θέατρο α π ό την αρχή μέχρι το τέλος! Μ ια σαθρή κωμωδία! Κ ατανοώ α π ο λύ τω ς το γεγο νό ς ότι οι εχθροί μας θέλουν να

456


α π α λ λα γο ύν α π ό εμ ά ς - α διάφ ορο αν είναι α π ό φόβο ή α π ό μίσος. Αλλά θα ήταν κα λύτερ α και γ ια το δικό το υ ς καλό όνομα να το κ ά νουν με έναν τρ ό π ο π ου τα ιρ ιά ζει σε σ τρατιώ τες. Ε γώ θα π εθάνω χω ρίς α υ τές τις φ α μ φ ά ρ ες κ α ι τη δημοσιότητα. Ε π ιτρέψ τε μου να επισημάνω γ ια μια ακόμη φ ορ ά π ω ς δεν νιώθω την παραμ ικρή ηθική ή άλλη υποχρέω ση να υποστώ μ ια θανατική ποινή ή εκτέλεση α π ό το υ εχθρούς, το υ ς δικούς μου κ α ι τη ς Γ ε ρ μ α νίας. Προχωρώ π ρ ο ς τη μέλλουσα ζωή με χ α ρ ά κ α ι θεωρώ το θάνατο απελευθέρω ση. Ε λπίζω ο Θεός να με συγχωρήσει! Λ υ π ά μ α ι π ρ α γ μ α τικ ά π ο υ δεν μ πορώ να βοηθήσω το υ ς συναδέλφους μου (ειδικ ά τον Σ τρατάρχη Κ άιτελ κ α ι τον Σ τρατηγό Γιόντλ) να α π ο φ ύγουν και α υτοί να γίνει ο θάνατός το υ ς δημόσιο θέαμ α. Η όλη π ρ ο σ π ά θεια να μ ας εμποδίσουν να βλάψ ουμε τον εαυτό μας δεν είχε ω ς κίνητρο τη φ ροντίδα γ ια την υ γεία μας, αλλά την εξασφάλιση της πα ρ ο υ σ ία ς μας στη μεγάλη παράσταση. Α λλά ohne mich (χω ρίς εμένα) ΧΕΡΜΑΝ ΓΚΑΙΡΙΝΓΚ

Λίγο πιο πέρα, στην άκρη του διαδρόμου, ο Γιόντλ παρακολου θούσε τις τελευταίες ώρες της ζωής του να φεύγουν, διαβάζοντας τις τελευταίες γραμμές από το γράμμα της γυναίκας του, μέχρι που τα μάτια του γέμισαν δάκρυα. «Ακούω ήδη μέσα μου το πένθιμο εμβατήριο του πεζικού και πιο αχνά τη γνωστή μελωδία - αναρωτιέμαι αν μπορείς και εσύ να την ακούσεις: Ich hatt’ einen Kameraden » (Ε ίχ α κ ά π ο τ ε έν α ν σύντροφ ο). Ακούμπησε για τ ε λευταία φορά την πένα του στο χαρτί, και χάραξε τις λέξεις που θα απήγγειλε σύντομα, ανεβαίνοντας τα σκαλιά της αγχόνης: «Δίνω χαιρετισμούς στους αγαπημένους μου. Χαιρετώ τους συ ντρόφους μου. Στέλνω χαιρετισμούς στην αιώνια Γερμανία μου».64 Οι Αμερικανοί ειδοποίησαν τον Γερμανό γιατρό δρ. Pflücker ότι οι θανατοποινίτες θα έπρεπε να ξυπνήσουν στις 23:45' και να ενημερωθούν ότι σύντομα θα ακολουθούσε η εκτέλεσή τους. οι α ρ χ έ ς (η Τετραμελής Επιτροπή για την Κράτηση των Μεγάλων Εγκληματιών Πολέμου) εξουσιοδότησαν σαράντα αξιωματικούς


457

των Συμμαχικών Δυνάμεων να παρακολουθήσουν τις εκτελέσεις που θα γίνονταν το ίδιο βράδυ - περιλαμβάνονταν ένας Σοβιετι κός, ένας Βρετανός, ένας Αμερικανός και ένας Γάλλος Στρατη γός, δύο δημοσιογράφοι από την κάθε εθνικότητα, είκοσι τέσσε ρις Αμερικανοί αξιωματικοί και δύο Γερμανοί: ο δρ. Wilhelm Högner και ο δρ. Jakob Meister που κατείχαν αντίστοιχα τις θέ σεις του Πρωθυπουργού και του επικεφαλής Γενικού Εισαγγελέα στην κυβέρνηση ανδρεικέλων της Βαυαρίας.65 Καθώς ο Jackson είχε απορρίψει το αίτημα των τεσσάρων Στρατηγών της Τετραμελούς Επιτροπής να τους παραχωρηθούν δεσπόζουσες θέσεις στην αίθουσα του Δικαστηρίου την ημέρα που απαγγέλθηκαν οι ποινές, εκείνοι πήραν τώ ρα την εκδίκησή τους και αρνήθηκαν, τόσο στους δικαστές όσο και στους κατηγό ρους, την είσοδο στην αίθουσα των εκτελέσεων που είχε στηθεί μέσα στο γυμναστήριο (αυτό δεν σημαίνει ότι ο Jackson επιθυ μούσε να είναι παρών). 0 εκπρόσωπος του Jackson, ο Whitney R. Harris είχε πετάξει ειδικά στη Νυρεμβέργη για να παραστεί στην εκτέλεση, αλλά του έκλεισαν κατά πρόσωπο την πόρτα.66 Οι Αμερικανοί είχαν ειδοποιήσει όλες τις εφημερίδες πω ς δεν θα τους έδιναν καμιά πληροφορία πριν από μια ορισμένη ώρα: την 5η πρωινή, ώρα Νυρεμβέργης. Ο Andrus είχε διατάξει να μείνουν κλειδωμένοι οι οκτώ επίλεκτοι δημοσιογράφοι, μέχρι να απομακρυνθούν με ασφάλεια από το κτίριο τα πτώ ματα αυτών που θα είχαν εκτελεσθεί. Στις 16:50', ο Selkirk Panton της Daily Express του Λονδίνου έστειλε το τελικό τηλεγράφημα στον εκδό τη του χρησιμοποιώντας την περίεργη τηλεγραφική σύνταξη που συνήθιζαν οι δημοσιογράφοι: ΣΗΜΕΡΑ ΑΝΑΚΟΙΝΩΘΗΚΕ ΜΕ ΜΥΣΤΙ ΚΟΤΗΤΑ BAN ADEIGHT (ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΗ) (σε οκτώ) ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΥΣ ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΗΣΗ ΑΠΑΓΧΟΝΙΣΜΩΝ στο οποίο συμπλήρωσε: ΤΩΡΑ ΜΠΗΚΑ ΦΥΛΑΚΗ. ΑΠΑΓΟΡΕΥΣΗ ΚΑΘΕ ΜΕΤΑΔΟΣΗΣ ΜΕΧΡΙ ΤΕΛΟΥΣ ΑΠΑΓΧΟΝΙΣΜΟΥ.67

Οι δημοσιογράφοι μπήκαν στη φυλακή στις 20:00' για να ρί ξουν μια τελευταία ματιά στους καταδικασμένους. Ο Kingsbury Smith, ανταποκριτής των International News της Νέας Τόρκης, ανυπομονούσε τόσο πολύ να εξασφαλίσει μια αποκλειστική είδηση πριν από τους συναδέλφους του, που έστειλε μια φανταστική π ε ριγραφή πριν μπει καν μέσα. Είχε «δει», όπως τηλεγράφησε στη Νέα Υόρκη, τον Γκαίρινγκ σωριασμένο μέσα στο μικρό σιδερένιο κλουβί του να στηρίζεται με τους γεροδεμένους του ώμους στο


458

γυμνό ασβεστωμένο τοίχο, βυθισμένος σε ένα πολυδιαβασμένο βιβλίο για τα πουλιά της Αφρικής. «Κοιτούσα τον Γκαίρινγκ π ά νω από τους ώμους του δεσμοφύλακα, του οποίου το καθήκον ήταν να τον παρακολουθεί συνεχώς... Με τα μάτια ενός Αμερικα νού φύλακα ασφαλείας να είναι καρφωμένα συνεχώς επάνω του, όπως η γά τα κοιτάει το ποντίκι, ο Γκαίρινγκ είχε ελάχιστες πιθα νότητες να αυτοκτονήσει, έστω και αν του είχε έλθει κάποια τ έ τοια ιδέα στο μυαλό». Ο δημοσιογράφος είχε εντυπωσιαστεί, συ νέχισε, «από τα εγκληματικά χαρακτηριστικά του κρατουμένου, τη μοχθηρή και εξαγριωμένη φυσιογνωμία του, τα σφιγμένα σαν την τρύπα της ποντικοπαγίδας χείλη του». Πληροφόρησε τη Νέα Υόρκη πως ο Reichsmarschall ήταν αναγκασμένος να διανύσει το μακρύτερο δρόμο μέχρι την αγχόνη, καθώς το Κελί αρ. 5 ήταν στην άκρη της διαδρομής προς το θάνατο.68 Έχοντας στείλει το τηλεγράφημά του νωρίτερα, συνάντησε τους υπόλοιπους επτά συναδέλφους του για να πραγματοποιήσουν, στην πραγματικότη τα αυτή τη φορά, την επίσκεψή τους στα κελιά, μετά από την οποία θα έμεναν όλοι απομονωμένοι για μερικές ώρες. Ή ταν ένα τηλεγράφημα για το οποίο θα μετάνιωνε σε ολόκληρη την υπόλοι πη ζωή του. ❖

♦>

❖

♦ >

❖

Οι κρατούμενοι δεν είχαν καμιά αμφιβολία ότι επρόκειτο σύ ντομα να πρωταγωνιστήσουν στην τελευταία τους παράσταση. Ο Στρατηγός Γιόντλ ξυρίστηκε με ιδιαίτερη φροντίδα. Ήθελε να είναι άψογος εκείνο το τελευταίο λεπτό της ζωής του. «Δεν π ρ ό κειται να αντικρίσουν έναν ταπεινωμένο και αξιολύπητο αμ αρ τωλό», σημείωνε πριν από λίγες ημέρες, «αλλά έναν υπερήφανο στρατιώτη που θα είναι πιο ήρεμος και πιο ατάραχος από τους βασανιστές του».69 Στο Κελί αρ. 5 ο Γκαίρινγκ γνώριζε επίσης ότι αυτές ήταν οι τελευταίες του ώρες. Ο στρατιώτης Gordon Bingham είχε δει τον δρ. Pflücker να του δίνει έναν άσπρο φάκελο αργά το ίδιο α π ό γευμα. Ο Γκαίρινγκ τον ψαχούλεψε και έριξε μια άσπρη σκόνη που βρισκόταν μέσα σ’ αυτόν -πιθανόν ζάχαρη- στο τσάι του.70 Ό ταν ο στρατιώτης Edie τελείωσε τη βάρδιά του στις 16:30', είδε τον Γκαίρινγκ να κοιμάται με τα χέρια σταυρωμένα στο στήθος το υ .71 Περίπου τρεις ώρες αργότερα, ο πάστορας Gerecke τον


459

επισκέφτηκε στο κελί του. «Φαινόταν περισσότερο ήρεμος από άλλες φορές», διαπίστωσε ο ιερωμένος, αλλά αυτό δεν τον εξέπληξε ενόψει των γεγονότων που επρόκειτο να επακολουθήσουν. Μίλησαν ήρεμα για τους άλλους κατάδικους και ο Γκαίρινγκ εν διαφέρθηκε ιδιαίτερα για τον κακομοίρη Fritz Sauckel. Για μια ακόμη φορά ο Reichsmarschall σχολίασε τον τρόπο εκτέλεσης λέ γοντας: «Είναι ακόμη πιο ατιμωτικό για μένα, λόγω της προη γούμενης θέσης που κατείχα». 0 Gerecke έλυσε τη σιωπή που ακολούθησε αυτές τις λέξεις για να τον ρωτήσει ακόμη μια φορά αν είχε παραδώσει ανεπιφύλακτα την καρδιά και την ψυχή του στο Σωτήρα του. 0 Γκαίρινγκ του απάντησε ότι είναι χριστιανός και νιώθει ήρεμος.72 Όταν άλλαξε για μία ακόμη φορά η βάρδια, στις 20:30', ο στρατιώτης Bingham κοίταξε από τη θυρίδα της πόρτας και είδε τον Γκαίρινγκ ξαπλωμένο στο κρεβάτι, με το παντελόνι, τις μ πό τες και το χιτώνιό του, να κρατάει τώ ρα με τα δύο του χέρια ένα βιβλίο. Μετά από είκοσι λεπτά, θυμόταν αργότερα ο Bingham, σηκώθηκε και ακούμπησε το βιβλίο στην κορυφή του κρεβατιού. Ύστερα στάθηκε όρθιος, ούρησε -π ρ ά γ μ α που του επέτρεψε να βρεθεί εκτός θέας για μερικά δευτερόλεπτα- κάθισε στο κρεβάτι του, έβγαλε τις μπότες και φόρεσε τις παντόφλες του. Πήρε ξανά το βιβλίο στα χέρια του, περπάτησε μέχρι το τραπέζι, πήρε δυο τρεις φορές στα χέρια του τη θήκη των γυαλιών του, την άνοιξε, κοίταξε τα γυαλιά που βρίσκονταν μέσα και την ακούμπησε ξ α νά στο τραπέζι. Ίσως εκείνη τη στιγμή να ήταν αφηρημένος, π α ρατήρησε ο Bingham. Μετά άρχισε να τακτοποιεί το κελί του, να μετακινεί τα χαρτιά και τα μολύβια του από το τραπέζι στην κ α ρέκλα, να βάζει τις μπότες του στη γωνία του κελιού του. Ύ στε ρα ετοιμάστηκε για το βράδυ. Καθισμένος στο κρεβάτι του, έβγαλε τις παντόφλες και τις κάλτσες του, μετακίνησε το χιτώνιό του και το ακούμπησε στα πόδια του κρεβατιού. Κατόπιν έβγα λε το παντελόνι του και το έβαλε μαζί με τα υπόλοιπα ρούχα του στο κουτί που ήταν ακουμπισμένο στο πάτω μα, κοντά στο τρ α πέζι. Για μερικά λεπτά χασομέρησε, μετά ανέβηκε στο κρεβάτι του, έπεσε βαριά πάνω στο στρώμα και τράβηξε την κουβέρτα μέχρι το λαιμό αφήνοντας τα χέρια του απέξω. Ο στρατιώτης Bingham έβλεπε τον κρατούμενο να στριφογυρίζει αδιάκοπα για δεκαπέντε λεπτά, μαζεύοντας την κουβέρτα του προς την πλευ

460


ρά του τοίχου με το αριστερό του χέρι, και τρίβοντας κατά και ρούς το μέτωπό του με το άλλο. Στις 21:05', ο δρ. Pflücker, συνοδευόμενος από τον Τπολοχαγό James Η. Dowd, έκανε την τελευταία του επίσκεψη για να δώσει ταμπλέτες λουμινάλ στους κρατουμένους που δεν μπορούσαν να κοιμηθούν. Ο Pflücker παρέλειψε το κελί του Γκαίρινγκ. «Θα τον δω αργότερα», είπε καθώς περνούσαν απύ το Κελί αρ. 5. Ο Γκαί ρινγκ συνήθως έπαιρνε τα κόκκινα και μπλε χαπάκια του στις 23:00'. Ο Dowd κοίταξε από τη θυρίδα της πόρτας. Εντυπωσιά στηκε από την αταραξία του Reichsmarschall, που ήταν ξαπλω μέ νος ανάσκελα και φαινόταν να κοιμάται.73 Στις 21:30' ο Pflücker επέστρεψε με τα χάπια του Γκαίρινγκ και του Sauckel. Συνοδευόμενος αυτή τη φορά από τον αξιω μα τικό της φυλακής, τον Τπολοχαγό Arthur J. McLinden, ο Γερμα νός γιατρός συνομίλησε ψιθυριστά με τον κρατούμενο επί τρία λεπτά περίπου. Ο Γκαίρινγκ υπέθεσε πω ς είχε έλθει η ώρα της εκτέλεσης. «Το ήξερα» είπε στον Pflücker και τον ρώτησε αν έπρεπε να ξεντυθεί ή όχι. Στον Pflücker είχαν απαγορεύσει να αποκαλύψει πω ς αυτή ήταν η νύχτα, και απάντησε με αοριστίες - τουλάχιστον έτσι κατέθεσε αργότερα. «Αλλά σίγουρα κάτι συμβαίνει» επέμενε ο Γκαίρινγκ. «Βλέπω διάφορους άγνωστους ανθρώπους να περνούν από το διάδρομο και υπάρχουν περισσό τερα φώτα α π ’ ό,τι συνήθως».74 Ο φύλακας είδε το γιατρύ να δίνει στον Γκαίρινγκ ένα χάπι ή κάψουλα, την οποία ο Γκαίρινγκ έβαλε αμέσως στο στόμα του. (Αργότερα στην κατάθεσή του ο Pflücker παραδέχτηκε πω ς είχε γεμίσει την κάψουλα του Γκαίρινγκ με μαγειρική σόδα και όχι με ηρεμιστικό ώστε να μην υπάρχει κίνδυνος να κοιμηθεί εκείνη τη νύχτα: μια σημαντική παραδοχή.) Αφού αντάλλαξαν μερικές ακόμη κουβέντες, ο Pflücker του πήρε το σφυγμό από τον καρπό του αριστερού του χεριού και κατόπιν βγήκε από το κελί ακο λουθούμενος απύ τον Τπολοχαγό Arthur J. McLinden. Ο Reich smarschall ευχήθηκε και στους δύο Gute Nacht καθώς έφευγαν.75 Πριν εγκαταλείψει το Κελί αρ. 5, ο Pflücker αντάλλαξε χειραψία με τον Γκαίρινγκ, και με αυτό τον τρόπο εκείνος βεβαιώθηκε πως ο θάνατός του ήταν επί θύραις. Η χειραψία ήταν απολύτως α π α γορευμένη, αλλά ποια τιμωρία θα μπορούσε να επιβληθεί στους δύο άνδρες αυτή τη στιγμή; «Εκείνη την τελευταία φορά ήταν δύσκολο για έναν γιατρό να αρνηθεί να του σφίξει το χέρι» εξή


461

γησε απλά στην ανακριτική επιτροπή. Το γεγονός ότι ο κρατού μενος εξακολουθούσε να μιλάει, έδειχνε ασφαλώς ότι δεν έκρυβε κάτι ογκώδες στο στόμα του. Από τις ανακρίσεις προέκυψε ότι οι φύλακες δεν μπορούσαν να δουν το αριστερό χέρι του Γκαίρινγκ. Ίσως ο Pflücker να του είχε δώσει την ορειχάλκινη φύσιγγα τη στιγμή που του έπαιρνε το σφυγμό. Ο θανατοποινίτης ξάπλωσε για ένα τέταρτο της ώρας με το κεφάλι γυρισμένο ελαφρά προς τα αριστερά, ίσως για να μην τον ενοχλεί το φως. Μια φορά έστρεψε τα δάχτυλα του δεξιού χεριού του προς τον φρουρό, όταν το φως του φακού του κινήθηκε ξαφνικά προς το πλάι. Μια άλλη φορά ακούμπησε τις παλάμες του στα μάτια του και τις κράτησε έτσι για μερικά λεπτά. Άλλες δύο φορές, ο αξιωματικός φυλακής Τπολοχαγός Dowd πέρασε από το κελί του, στις 21:35' και στις 21:40', και έριξε μια ματιά μέσα. Ο Γκαίρινγκ δεν είχε μετακινηθεί. Βρισκόταν ξαπλω μένος εκεί, σκεπτόταν, άκουγε τους ήχους της φυλακής. Μοιάζει λογικό η επίσκεψη του Pflücker να θεωρείται το κρίσιμο σημείο της αυτοκτονίας του. Αν η αμπούλα με το κυάνιο είχε φθάσει στον Γκαίρινγκ πριν από αρκετές ώρες, ασφαλώς θα τη χρησιμο ποιούσε νωρίτερα μη θέλοντας να διακινδυνεύσει μια καθυστέρη ση - όταν η πόρτα θα άνοιγε, οι άνδρες θα ακινητοποιούσαν τα χέρια του πίσω από την πλάτη και θα του έβαζαν χειροπέδες. Στις 22:30' αποφάσισε πω ς η ώρα πλησίαζε... Θα ήταν στις 23:00' ή τα μεσάνυχτα; Όσο γενναίος κι αν ήταν, ανέβαλε για λί γο τη στιγμή. Ο θάνατος με κυάνιο είναι επώδυνος. Στο Δικαστή ριο το είχαν ξεκαθαρίσει αυτό, κάθε φορά που αναφέρονταν στο Ολοκαύτωμα. Ο κρατούμενος άκουσε τους φύλακες που άλλα ζαν βάρδια. Κοίταξε για μια στιγμή προς τα επάνω και είδε τον Bingham να τον κοιτάει από τη θυρίδα της πόρτας. Ο στρατιώ της Harold F. Johnson ανέλαβε υπηρεσία. Είδε τον Γκαίρινγκ ξ α πλωμένο ανάσκελα στο κρεβάτι του, όπως και την προηγούμενη φορά. Μετά από πέντε λεπτά, ο Γκαίρινγκ σήκωσε αργά το αρι στερό του χέρι και έσφιξε τη γροθιά του σαν να ήθελε να π ρ ο στατεύσει τα μάτια του από το φως. «Ήταν εντελώς ακίνητος μέχρι τις 22:40'», κατέθεσε ο Johnson, «και σε μια στιγμή έφερε τα χέρια προς το στήθος του, έπλεξε τα δάχτυλά του και γύρισε το κεφάλι του προς τον τοίχο». Εκείνη τη στιγμή φαίνεται πω ς έβαλε την αμπούλα όπως ήταν, χωρίς να τη σπάσει, στο στόμα

462


του. «Έμεινε έτσι ξαπλωμένος για δύο τρία λεπτά», είπε ο Johnson, «και μετά άπλωσε τα χέρια του στο πλάι. Η ώρα ήταν ακριβώς 22:44'· είχα κοιτάξει το ρολόι μου για να ελέγξω την ώ ρα».76 ΛΙΓΑ λ ε π τ ά νωρίτερα, στις 22:30' περίπου, ο λοχαγός Robert Β. Starnes, που ήταν ο αρχιφύλακας και άμεσος υφιστάμενος του Andrus, διέσχιζε το σκεπαστό διάδρομο που οδηγούσε από το κτίριο της φυλακής στην πίσω πόρτα του Δικαστικού Μεγάρου. Σ’ αυτόν το διάδρομο είχαν ανοίξει μια πόρτα και εκεί συνάντη σε τους έξι δήμιους, το 3ο Στρατιωτικό Εκτελεστικό Α πόσπασμα, και τους άφησε να μπουν. Κατόπιν πήγαν στο γυμναστήριο και τους έδειξε μερικά πράγματα που θα έπρεπε να μεταφερ θούν μέσα - προφανώς τα έντεκα ξύλινα φέρετρα και τα αντί στοιχα φορεία. 0 Γκαίρινγκ, ο πολύτιμος θανατοποινίτης τους, θα πήγαινε πρώτος στην αγχόνη. Μέσα στο γυμναστήριο οι εικο νολήπτες τοποθετούσαν τις ταινίες στις κάμερες και ρύθμιζαν τους προβολείς. Οι δέκα λάμπες έλουζαν τη σκηνή με ένα αφύσι κα λαμπερύ λευκό φως. Όλα πήγαιναν ρολόι. Ή ταν γύρω στις 23:50', όταν ο Starnes έφυγε για τη φυλακή, όπου βρίσκονταν κλεισμένοι στα κελιά τους οι έντεκα θανατοποινίτες. Με μια θη λιά στο λαιμό, ο Γκαίρινγκ θα έπεφτε στην καταπακτή γύρω στα μεσάνυχτα.

Όταν ο Starnes κατευθύνθηκε προς την πτέρυγα όπου κρατού νταν οι εγκληματίες, επικρατούσε πανδαιμόνιο. Άπλετο φως έλουζε το χώρο, τηλέφωνα χτυπούσαν χωρίς κανείς να τα σηκώ νει, στρατιωτικές αρβύλες αντηχούσαν στα μεταλλικά πατώ ματα των διαδρόμων. Καθώς ο λοχαγός έτρεχε προς το Κελί αρ. 5, ένιωσε την έντονη μυρωδιά του πικραμύγδαλου. Μπορούσες να την αισθανθείς πολύ πριν πλησιάσεις. Ή ταν μια αλάθητη ένδειξη ύπαρξης υδροκυάνιου. Ο λοχίας Daniel E. Hauberger έτρεξε να τον συναντήσει. Ο Γκαίρινγκ, ούρλιαξε, ήταν νεκρός.77

^

wwmrn^

22 TO ΛΙΟΝΤΑΡΙ ΞΕΦΕΥΓΕΙ αμφιβολία ότι η «απόδραση» του Χέρμαν Γκαίριν Δ ενγκ υπάρχει -για τί έτσι τουλάχιστον έβλεπε εκείνος την αυτοκτονία το υ - προκάλεσε ρίγη συγκινήσεως σε όλη τη Γερμανία, σε μια εποχή που η πείνα θέριζε τους ανθρώπους στους ρημαγμένους δρόμους και στα στρατόπεδα συγκεντρώσεως, και η ταπείνωση της ήττας και η αναλγησία της συμμαχικής κατοχής ήταν καταστά σεις που δύσκολα μπορούσε κανείς να αντέξει. Ακύμη και στις Ηνωμένες Πολιτείες, έγραφε ο δρ. Gilbert, ο κόσμος είχε εντυπω σιαστεί με τον τρόπο που ο Γκαίρινγκ είχε καταφέρει να ξεφύγει.1 Ό πω ς επίσης έγραψε ο Douglas Kelly, ο Χέρμαν Γκαίρινγκ εί χε υπομείνει στωικά τη μακρά κράτησή του με σκοπό να αντιμε τωπίσει το Δικαστήριο των Συμμάχων και να φέρει σε δύσκολη θέση τους κατηγόρους, εκμεταλλευόμενος τα δικά τους επιχειρή ματα. Και αυτό έκανε. Με αυτό τον τρόπο ξανακέρδισε την εκτί μηση της γερμανικής κοινής γνώμης. « Σ ’ αυτές τις τελευταίες στιγμές της ζωής του», έγραφε ο Kelly στα απομνημονεύματά του απύ τη δίκη, «πήρε την κατάσταση στα χέρια του, και για μια ακόμη φορά η δεσπόζουσα προσωπικότητά του εξαπάτησε το δήμιο των συμμαχικών κρατών. Η αυτοκτονία του, καλυμμένη με ένα πέπλο μυστηρίου, τόνισε την ανικανότητα των Α μερικα νών δεσμοφυλάκων και αποτέλεσε το λαμπερό τελικό λιθαράκι που ολοκλήρωσε το οικοδόμημα, για να γίνουν οι Γερμανοί και πάλι, στα χρόνια που θα ’ρχονταν, αντικείμενο θαυμασμού».2

464


ΚΑΠΟΤΕ ο Γκαίρινγκ είχε εξομολογηθεί πω ς είχε κάποια περιέρ γεια σχετικά με τη μεταθανάτια ζωή.3 Στις 22:47' στις 15 Οκτωβρίου του 1946 την ικανοποίησε. Ο στρατιώτης Harold F. Johnson, κοιτώντας συνεχώς μέσα από τη θυρίδα της πόρτας, είδε τον Γκαίρινγκ ξαπλωμένο, με την πλάτη του γυρισμένη προς το μέρος του, και του φάνηκε σαν κοκαλωμένος. Αμέσως μετά ακούστηκε ένας φρικιαστικός ρόγχος, ένας τρο μαχτικός ήχος που έβγαινε από τα χείλη του κρατουμένου. Ο Johnson έτρεξε στο τηλέφωνο και ζήτησε το δεκανέα υπηρεσίας. 0 λοχίας Gregory Tymchyshyn κατέφθασε τρέχοντας από το δεύτε ρο πάτωμα, κατεβαίνοντας δυο δυο τα σιδερένια σκαλιά.4Έμειναν να παρακολουθούν την επιθανάτια αγωνία του ετοιμοθάνατου Χέρμαν Γκαίρινγκ. Ο λοχίας έτρεξε στο γραφείο της φυλακής και επέστρεψε με τον Τπολοχαγό Norwood G. Croner που ήταν αξιωματικός υπη ρεσίας και τον στρατιωτικό ιερέα Gerecke. 0 Croner κοίταξε μ έ σα από τη θυρίδα- η πρώτη του σκέψη ήταν ότι ο Γκαίρινγκ είχε κάποια κρίση. Έ στειλε να φωνάξουν τον Ανθυπολοχαγό Arthur J. McLinden. Καθώς έφευγε ο Croner για να φέρει το Γερμανό γ ια τρό από το γραφείο της φυλακής, ο McLinden ξεκλείδωσε την πόρτα του κελιού και μπήκε μέσα μαζί με τον στρατιωτικό ιε ρέα.5 Ο στρατιώτης Johnson τους ακολούθησε κρατώντας το φ α κό του. Το δεξί χέρι του Χέρμαν Γκαίρινγκ κρεμόταν χαλαρά έξω από το κρεβάτι. 0 Gerecke του πήρε το σφυγμό και αναφώνησε: «Ύψιστε Θεέ, αυτός ο άνθρωπος είναι νεκρός».6 Έ φθασε ο Pflücker. «Πήγα στο Κελί αρ. 5», κατέθεσε λίγες ημέρες αργότερα. « 0 ιερέας (Gerecke) στεκόταν στη δεξιά πλευ ρά του κρεβατιού του Γκαίρινγκ. 0 Reichsmarschall ήταν ξαπλω μένος ανάσκελα και κοντανάσαινε. Πήρα το σφυγμό του. Εξασθενούσε σιγά σιγά. Το πρόσωπό του έπαιρνε ένα μπλάβο χρ ώ μα σαν να φωτιζόταν με τεχνητό φωτισμό». « 0 Γκαίρινγκ πεθαίνει» ανακοίνωσε ο γιατρός. «Δεν μπορού με να κάνουμε τίποτε». Γύρισε προς τον αξιωματικό που στεκό ταν στην πόρτα και του είπε: «Φέρτε τον Roska».7 0 υπίατρος Charles J. Roska ήταν ο Αμερικανός γιατρός της φυλακής που βρισκόταν στο γυμναστήριο έτοιμος να προσφέρει τις υπηρεσίες του εκείνη τη νύχτα. Ενώ εξέταζε τον ετοιμοθάνατο ή νεκρό Reichsmarschall, ο Pflü-

ΤΟ ΛΙΟΝΤΑΡΙ ΞΕΦΕΥΓΕΙ

465

cker υποστήριξε α ργότερα ότι άκουσε «ένα ανεπαίσθητο θρόισμα κάτω α π ό την κ ουβέρτα » και, όταν τη σήκωσε, βρήκε δύο φ α κ έ λους ακριβώ ς κάτω α π ό το χέρι του Γκαίρινγκ, ακουμπισμένους π ά νω στην κοιλιά του. Το ίδιο κατέθεσε και ο λοχαγός Robert Β. Starnes, ο α ρχιφ ύλακας.8 0 Pflücker συνέχιζε στην κατάθεσή του: «Α νασήκωσα την κουβέρτα για τί ήθελα να ακούσω την καρδιά του και τότε είδα στο ένα του χέρι τον φάκελο (sic). Ε ίπ α στον ιε ρέα να κοιτάξει τον φάκελο που βρήκα. Τον πήρε και τον ψ αχούλεψε και τότε είδα π ω ς υπήρχαν μέσα μια ορειχάλκινη φ ύσ ιγγα και δυο τρ ία φύλλα χαρτιού. Δεν έβγαλα τα χα ρτιά αλλά π ρ ο σ π ά θησα να ανοίξω τη φύσιγγα. Δεν υπήρχε τίπ ο τα μέσα. Ε ίδα ότι δεν υπήρχε ούτε σκόνη ούτε τίπ ο τε άλλο. Την ξανάβαλα στον φ ά κελο και τον έδω σα στον ιερέα. Τον πα ρ α κ ά λεσ α να θυμηθεί πω ς τον είχα βρει σ τα χέρια του Γ καίρινγκ». Α υτή η επιμονή πά νω στο θέμα του φακέλου ήταν μάλλον π α ράξενη. Π ροφανώ ς περίμενε ότι θα τον κατηγορούσαν και ίσως να τον συνελάμβαναν γ ι’ αυτό που συνέβη. Θυμήθηκε π ώ ς είχε αυτοκτονήσει ο Χίμλερ, και ζήτησε α π ό τον δρ. Roska, που κ α τέφ θασ ε στις έντεκα π α ρ ά πέντε, να εξετάσ ει το σ τόμα του Γ κα ί ρινγκ γ ια θραύσ ματα γυαλιού. 0 Roska δια πίσ τω σ ε ότι ο σφυγμός του Γ καίρινγκ είχε σ τα μ α τήσει όπω ς και οι χτύποι της κα ρδιά ς του. Μ πορούσε να δ ια κ ρ ί νει στο σ τόμα του θραύσ ματα γυα λιού.9 Κ ατέθεσε: «Μ όλις είχα π ά ρ ει έναν φάκελο α π ό τα χέρια του Γκαίρινγκ π ο υ περ ιείχε μια ορειχάλκινη φ ύ σ ιγγα » , αλλά δεν υπήρχε τίπ ο τε άλλο σ τα χέρια τ ο υ .10 Η κατάθεση του Gerecke επιβεβα ίω σε τα π α ρ α π ά ν ω .11 Ή δη είχε κ α τα φ θά σ ει ο αρχιφ ύλακας Starnes, έχοντας αφήσει την ε ξ α μελή ο μ ά δα τω ν δημίων να περιμένει. Ό τα ν μπήκε στο Κελί αρ. 5, οι αναθυμιάσεις του κυανίου ήταν τόσο δυνατές που ένιωσε ένα κάψιμο στο αριστερό του μάγουλο. Ε ίδε τον Gerecke και το Γερμανό για τρ ό να ψηλαφούν την κα ρδιά του Γ καίρινγκ και να πιάνουν το σφυγμό του. «Ε ίναι νεκρός», είπ ε ο ιερω μένος και ο δρ. Pflücker επα νέλα βε τα ίδια λόγια: «Π ρ ά γμ α τι είναι ν ε κ ρ ό ς» .12 το ρ ο λ ο ι χτύπησε μεσάνυχτα -σ ύ μ φ ω να με το τη λεγρ ά φ η μα του Selkirk Panton που στάλθηκε τελικά στις 03:15' στην D aily Express στο Λονδίνο - ο Σ υντα γμ ατά ρχη ς A ndrus, ασθμαίνων και μ ό λ ις

30

466


ά σ προς σαν το πανί, μιλώ ντας χωρίς σημειώσεις, π α ρ α δ έχτη κ ε στους δημοσιογράφους ότι «ο Γ καίρινγκ ήταν νεκρός- είχε α υτοκτονήσ ει».13 Ε ίπε, π ω ς ο Γ καίρινγκ θα έπ ρ επ ε να είχε πεθά νει στην αγχόνη. Ο A ndrus είπ ε στους δημοσιογράφους ότι είχαν βρει « ένα ν» φάκελο στο κελί, σκισμένο στο πά νω μέρος του, στον οποίο ήταν σημειωμένο με μολύβι το όνομα “ H. G öring” και περ ιείχε τρ ία χειρόγρ α φ α σημειώ ματα « κ α ι μια μικρή ορειχάλκινη φ ύ σ ιγγα » . Ξαφνικά οι δημοσιογράφοι βρέθηκαν μπροστά στο πιο σ υντα ρακτικό θέμα όλης της δίκης. Ο Basil Gingell τηλεγράφησε στο πρακτορείο Reuters νωρίς το πρω ί, στις 16 Οκτωβρίου. « Π Ω Σ ΠΡΟΜΗΘΕΥΤΗΚΕ ΤΟ ΔΗΛΗΤΗΡΙΟ (καί) ΠΩΣ ΚΑΤΑΦΕΡΕ ΚΑΙ ΤΟ ΚΡΑΤΗΣΕ ΚΑΙ ΔΕΝ ΤΟ ΑΝΑΚΑΛΥΨΑΝ ΤΩΡΑ ΕΡΕΥ Ν ΑΤΑΙ ». Ή τα ν μεταξύ των οκτώ δημοσιογράφων που είχαν οδηγηθεί στο διάδρομο έξω α π ό τα κελιά των θανατοποινιτών στις 21:30' και είχαν δει τον Γκαίρινγκ να κοιμάται ήρεμα φορώ ντας τις μεταξω τές, σε δύο τ ό νους του μπλε, πιτζάμες του. «ΚΟΛ Λ Η ΣΑ ΤΟ ΜΑΤΙ ΜΟΥ ΣΤΗ ΘΥΡΙΔΑ ΤΗ Σ ΠΟΡΤΑΣ ... ΕΙΧΕ ΑΚΟΥΜΠΗΣΕΙ ΤΑ ΚΟΝΤΟΧΟΝΤΡΑ ΧΕΡΙΑ ΤΟΥ ΠΑΝΩ ΣΤΟ ΣΚΕΠΑΣΜΑ ΤΟΥ ΚΡΕΒΑΤΙΟΥ, ΤΟ ΔΕΞΙ ΤΟΥ Χ ΕΡΙ ΗΤΑΝ ΣΦΙΓΜΕΝΟ ΣΕ ΓΡΟΘΙΑ. ΤΟ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΑ

(καί)

ΦΑΙΝΕΤΑΙ ΠΩΣ Μ’ ΑΥΤΟ ΕΙΧΕ

ΦΟΥΧΤΩΣΕΙ ΤΟ ΣΤΗΘΟΣ ΤΟΥ ΠΟΥ ΣΦΙΓΓΟΤΑΝ ΚΑΘΩΣ Π Ε Θ Α ΙΝ Ε » .14

Ο A ndrus έσπευσε να α π α λ λά ξει α πό κάθε υποψ ία τους α ξιω ματικούς του στρατού που ήταν υπό τις δ ια τα γές του και α ν έφ ε ρε κά ποιους ανώνυμους, π ρ ο ς το παρόν, Γερμανούς που ερ γά ζο νταν στη φυλακή, ω ς το υς κατεξοχήν υ π ό π το υ ς .15

Η αυτοκτονία του Γκαίρινγκ α ποδιοργάνω σ ε τελείω ς το χ ρ ο νοδιά γρα μ μ α τω ν εκτελέσεων. Οι στρα τη γοί διέτα ξα ν να α ν α βληθούν οι εκτελέσεις. Στις 23:45', μια ανακριτική επιτροπή που συνεστήθη εσ πευσ μένα έχοντας ως μέλη τον Σ υνταγμ ατάρχη B.F. Huriess, τον Α ντισυνταγματάρχη W. Tw eedy και τον Τ α γ ματάρχη Stanley Τ. Rosenthal, μπήκε στο κλειδωμένο κελί του Γκαίρινγκ. Αντίκρισαν πά νω στο στενό κ ρεβά τι το άψυχο κορμί του Γκαίρινγκ, με το δέρμ α του να έχει ήδη π ά ρ ει την μπλά β α απόχρω ση της κυάνωσης, να τους κλείνει το ένα μάτι με μια άψυχη έκφραση μακάβριου χιούμορ. Ε π ί δύο ώ ρες έψ αχναν κάθε εκατοστό του κελιού. Έ λ εγξα ν όλα τα κουτιά και τ α χαρτόκουτα,


467

τα ά δεια ρολά της τουαλέτας, τα κουτιά των τραπουλόχαρτω ν, αλλά δεν μπόρεσαν να καταλήξουν σε ένα πόρισμ α ω ς πρ ος το π ώ ς κ α τά φ ερ ε να πρα γμ α τοποιή σ ει αυτό το εντυπω σιακό τα χ υ δακτυλουργικό του κόλπο. Σ κ ο π εύ ο ντα ς να φ ερθεί σ τους θα να τοποινίτες με τον ίδιο α ξιο π ρ επή τρ ό π ο ό π ω ς είχε π ρ ά ξ ει μέχρι τώ ρα , ο Σ υ ν τα γ μ α τά ρχης A ndrus σ κόπευε να το υς επ ιτρ έψ ει να φ θάσουν π ε ρ π α τώ ντα ς, χω ρίς χειρ ο π έδ ες, στην αίθουσα των εκτελέσεω ν που βρισκόταν στο χώρο του γυμ νασ τηρίου. Μ ετά όμω ς την α υ το κτονία του Γ καίρινγκ, οι τέσσερις Σ τρ α τη γοί της τετρ α μ ερ ο ύ ς Ε π ιτρ ο π ή ς τού υ π έδειξα ν να φ ορέσ ει χειρ ο π έδ ες σ τους ενα π ο μείναντες κα τά δικους. Θα ξεκλείδω ναν και θα το υς έβγαζαν τις χ ειρ ο π έδ ες μόνο όταν θα βρίσκονταν πλέον μέσα στην αίθουσα τω ν εκτελέσεω ν, όπου θα το υς τις αντικαθιστούσαν με « μ ε τ α ξω τά κορδόνια», με τ α ο π ο ία θα το υ ς έδεναν τ α χέρ ια γ ια την τελική πτώ ση. Αυτή η δια δικασ ία οδήγησε σε μια ανάρμοστη καθυστέρηση, με τους κατά δικους να στέκονται γ ια αρκετή ώ ρα αντικρίζοντας την αγχόνη και, μ ετά τις δύο π ρ ώ τες εκτελέσεις, η Ε πιτροπή π α ρήγγειλε στους εκπροσώ πους της να σπεύσουν στη φυλακή και να δώ σουν εντολή να δένονται οι θανατοποινίτες πριν εγκα τα λείψουν το κελί το υ ς .1δ Τώ ρα, κάθε κα ταδικασμένος θα οδηγούνταν στην αίθουσα εκτελέσεων χω ριστά, δεμένος και υποβασταζόμενος. Οι Α μερι κανοί ήταν π ρ ά γμ α τι σε χειρότερη νευρική κατάσταση α π ’ ό,τι οι άνθρω ποι που ετοιμάζονταν να εκτελέσουν. «Όλοι το υς πέθαναν σαν π α λικά ρ ια », έγρ α φ ε γεμ ά το ς υπερηφ άνεια ο Στρατάρχης Milch μ ετά α π ό λίγες ώ ρες. «Έ νας Ami είπε: “ Σ τις φλέβες τους είχαν π ά γ ο ” ». στη 01:29' έφεραν μέσα πρώ το, τον Υπουργό Εξω τερικώ ν του Χ ίτλερ, τον Γιόακιμ φον Ρίμπεντροπ, και τον ανέβασαν στην α γ χόνη, έχοντας τ α χέρια του δεμένα σφιχτά πίσω, με ένα δ ερ μ ά τι νο λουρί. Τόσο εκείνος, όσο και οι περισσότεροι α π ό α υτούς που τον ακολούθησαν, στη μια ή την άλλη α π ό τις τρεις κ α τα π α κ τές, π έ θαναν με το όνομα της αγαπημένης το υς π α τρ ίδ α ς σ τα χείλη. Έ χουν κ α τα γρ α φ εί οι τελευταίες λέξεις του Ρίμπεντροπ: «Ε ίθε ο Θεός να σώσει τη Γερμανία και είθε να συγχω ρήσει τις α μα ρτίες

468


μου! Η τελευτα ία μου ευχή είναι να μείνει η Γερμανία ενωμένη, να υπ ά ρ ξει κατανόηση μεταξύ Ανατολής και Δύσης και ειρήνη στον κόσμο». Α μέσως μετά ανέβηκε τ α δεκ α τρ ία σκαλιά που οδηγούσαν πά νω στην κ α τα π α κ τή - άνοιξε τη στιγμή που του έριξαν τη μαύρη κουκούλα στο κεφάλι, και το σώ μα του ε ξ α φ α νίστηκε πίσ ω α π ό τις μα ύρες κουρτίνες. Η δεύτερη ο μ ά δα τοον δημίων ήταν ήδη έτοιμη και περίμενε τον Σ τρατάρχη Κ άιτελ στην επόμενη αγχόνη. Τ α χέρια του ήταν δεμένα πίσω . Ακούστηκαν μερικές δια κ ο πτόμ ενες φράσεις που κατέληγαν ως εξής: «Π ερισσότεροι α π ό δύο εκατομμύρια Γ ερ μανοί σ τρ α τιώ τες πέθα να ν γ ια την Π ατρίδα τους. Τ ώ ρα τους ακολουθώ, καθώ ς και τους γιους μου, που τα έδω σαν ύλα γ ια τη Γ ερμανία!» Ανέβηκε με στρατιω τικύ βήμα τ α σκαλιά. Κ αθώ ς έπ εφ τε η βαριά π ό ρ τα τη ς κ α τα π α κ τή ς έκλεισε πρόω ρα πά νω στο πρόσ ω πό του συνθλίβοντάς το. Το ίδιο συνέβη και με τους επόμενους θανατοποινίτες. Ot αγχόνες δεν είχαν σ χεδιασ τεί σ ω στά. Ο Σ υντα γμ α τά ρχη ς π ο υ διηύθυνε τη δια δικ α σ ία τω ν εκ τελέ σεων στάθηκε προσοχή και ζήτησε α π ό τον Σ τρατηγό Rickard την ά δ εια να καπνίσει. Του την έδωσε, και με αυτή την ευκα ιρία ο Σ τρ α τη γό ς π ρ ώ το ς και μ ετά πολλοί άλλοι α π ό το υς π α ρ α τ η ρητές, έβγαλαν π α κ έ τα Lucky Strike και άναψ αν τ α τσ ιγά ρ α τους. 0 για τρ ο ί πή γα ν πίσω α π ό τις κουρτίνες γ ια να ελέγξουν μήπω ς υπήρχαν σημεία ζωής. 0 Rosenberg ανέβηκε στην αγχόνη χω ρίς να βγάλει άχνα. Στο πρ όσ ω πο του Hans F rank δια γρ α φ ότα ν ένα χαμόγελο και φαινόταν ειλικρινά μεταμελημένος. Κ οντοστάθηκε γ ια μια σ τιγ μή στην π ό ρ τα τη ς αίθουσας, γ ια να ευχαριστήσει τον Σ υ ν τα γμ α τάρχη A ndrus γ ια την ευγένεια με την οποία του σ υμπεριφ έρθη κε το προσ ω πικό της φ υλα κ ή ς.17 0 Frick αναφώνησε με δυνατή και καθαρή φωνή: «Ζήτω η α ιώ νια Γερμανία!» Ο Streicher, π ο υ είχε τρ α υμ α τισ τεί στο γόνατο, φοβόταν μή π ω ς δεν μπορούσε να ανέβει στητύς τα σκαλιά της αγχόνης όπω ς είχε υποσ χεθεί στη γυνα ίκ α και το γιο του κ α τά την τελευτα ία τους συνάντηση. Τους είχε π ε ι π ω ς έκανε ειδικές ασκήσεις γ ια να κα τα φ έρ ει να π ερ π α τή σ ει χω ρίς το μ π α σ το ύ νι.18Έ β α λε μια άλλη πινελιά στη ζοφερή κατάληξη αυτής τη ς ημέρας, κάτι π ο υ κ α νέ να ς α π ό το υς υπόλοιπους δεν σκέφτηκε να κάνει: εκείνη την η μ έ


469

ρα ήταν το Πουρίμ1, - μια α πό τις μ εγάλες γιο ρ τές του ιουδαϊκού ημερολογίου, σε ανάμνηση της διάσω σης των Εβραίω ν στην Π ερ σία α π ό τον όλεθρο με τον οποίο τους απειλούσε ο Αμάν. «Heil Hitler! » αναφώ νησε. Σήμερα είναι μια πανηγυρική ημέρα γ ια το υς Ε βραίους, αλλά είναι η δ ικ ή μ ο υ γ ιο ρ τ ή Π ο υ ρ ίμ (σ ε μ έ ν α έ λ α χ ε ο κ λή ρ ο ς)\ Η ημέρα θα έλθει όταν οι Μ πολσεβίκοι κ ρ εμ ά σουν το υς περισσότερους α πό εσ ά ς!» Κ αθώ ς του περνούσαν στο κεφάλι τη μαύρη κουκούλα, φώ ναξε μισοπνιγμένος: «Adele, π ο λυαγαπημένη μου γυνα ίκ α !» - και μ ετά χάθηκε κι αυτός. Ο Fritz Sauckel, για τον οποίο ο Γκαίρινγκ είχε εκφράσει τις π ε ρισσότερες επιφυλάξεις, ακολούθησε το συνάδελφό του Gauleiter ψελλίζοντας α υτές μόνο τις λέξεις: «Πεθαίνω και είμαι αθώος. Ε ί θε ο Θεός να σώσει τη Γερμανία και είθε να την κάνει και πάλι μ ε γάλη!» Ακολούθησε ο Γιόντλ στητός, όπω ς και ο Κ άιτελ πριν α π ό α υ τόν, αναφω νώ ντας, πριν αρχίσει να ανεβαίνει τα σκαλιά: « Γ ερ μανία μου σε χα ιρ ετώ !» 0 Seyss-Inquart ήταν ο τελευταίος στη σειρά. Έ να ς σ τρ α τιώ τη ς του έβγαλε τ α γυα λιά και ο τέω ς δικηγόρος είπε: «Ε ύχομ α ι αυτή η εκτέλεση να είναι η τελευτα ία πράξη τη ς τρ α γω δ ία ς του Β ' Π αγκοσμίου Πολέμου και οι άνθρω ποι να διδαχθούν α π ό το π α ρ ά δ ειγ μ α αυτό, έτσι ώ στε η αλήθεια και η κατανόηση να α π ο κατασ ταθούν ανά μεσ α στους λαούς. Έ χω εμπιστοσύνη στη Γ ερ μα νία ». Α παγχονίστηκε στις 02:57'. ς τ ι ς 02:54' και ενώ ο Σ υντα γμ ατά ρχη ς A ndrus κ α τέγρ α φ ε π ρ ο σ ε χτικά σε μια ανα φ ορά «την Ακριβή Ώ ρ α τη ς Π αράδοσης τω ν Θ α νατοποινιτώ ν», το π τώ μ α του Γ καίρινγκ « π α ρ α δ ιδ ό τα ν στην ο μ ά δα που ήταν α ρμόδια γ ια τις εκτελέσεις». Μ εταφέρθηκε στην αίθουσα τω ν εκτελέσεω ν δώ δεκ α λ επ τά μ ετά τον α π α γ χ ο ν ι σμό του Seyss-Inquart ώ στε να τον δουν οι τέσσερις σ τρατηγοί των Συμμαχικώ ν Δυνάμεων και οι δύο ενθουσιώ δεις εκπρόσω ποι της νέα ς Γερμανίας: ο σοσιαλδημοκράτης δρ. W ilhelm Högner, Π ρω θυπουργός τη ς Β α υα ρίας και ο δρ. Jakob Meister, ο Γενικός Ε ισ α γγελέα ς της κυβέρνησής τ ο υ .19

• Σ.τ.Μ.: Εβραϊκή γιορτή που τελείται προς τιμήν του Μαρδοχαίου και της Εσθήρ, την 14η και 15η του μηνός Αδάρ. Συμπίπτει με τους δικούς μας μήνες, το Φεβρουάριο και το Μάρτιο.

470


Το άψυχο κορμί του Χ έρμαν Γκαίρινγκ είχε τοποθετηθεί μ ε τα ξύ τη ς πρ ώ τη ς και τη ς δεύτερης α π ό τις τρ εις α γχό νες.20 Τα γυμ νά του π ό δ ια δια γρ ά φ οντα ν ά κ α μ π τα κάτω α π ό τη χα κί κ ου βέρτα. Έ να χέρι ντυμένο στο μπλε μ ετάξι κρεμόταν α π ό τη μια π λευρ ά του φορείου. Το σ ακάκι της π ιτζά μ α ς ήταν βρεγμένο, προφ α νώ ς λόγω της φρενήρους πρ ο σ π ά θ εια ς τω ν για τρώ ν να τον ξαναζω ντανέψουν, ώ στε να μπορέσουν να τον στείλουν στην α γ χόνη.21 Τ α υπόλοιπα πρ όχειρα φ έρ ετρα τ α έβαζαν δίπ λα α π ό του Γ καίρινγκ και μέσα το υς τοποθετήθηκαν τ α π τώ μ α τα . Πάνω σε κάθε π τώ μ α τοποθετήθηκε μια ετικέτα με το όνομα του νεκρού. Οι επίσημοι φ ω τογράφ οι α πα θα νάτιζα ν χω ριστά τον καθένα. Οι Streicher, Sauckel, Frick, Γιόντλ, και Seyss-Inquart είχαν ακόμη το σχοινί περασμ ένο γύρω α π ό το λαιμό τους. Τ α π ρ ό σ ω π α τω ν Κάιτελ, Γιόντλ και Frick ήταν άσχημα χτυ π η μ ένα .22 Το μαξιλάρι κάτω α π ό το κεφάλι του Frick ήταν γεμ ά το α ίμ α τα . Α ργότερα έγδυσαν τα π τώ μ α τα και τα φω τογράφ ισαν ξανά. Σύμφω να με άνωθεν οδηγίες, ο A ndrus κράτησε τα σημειώ ματα για τις εκ τε λέσεις α πόρρη τα μέχρι να «εξα φ α νισ τούν» τ α π τώ μ α τα .23 Τα κλειστά φ έρ ετρα μεταφέρθηκαν στο σ τρ α τόπ εδο συγκεντρώ σεω ς του Ν ταχάου, στην ελεγχόμενη α πό τους Α μερικανούς π ε ρ ιο χή, και αποτεφ ρώ θηκαν στο κρεματόριο. Οι σ τά χτες τους σκορ πίστηκαν στον Isar, τον πο τα μ ό που διασχίζει το Μόναχο, στο σημείο που περνούσε δίπλα α π ό έναν κήπο, στο βαυαρικό π ρ ο ά στιο Solln. πήρε την πικρή του ικανοποίηση α π ό την κριτική που ασκήθηκε στο στρατό γ ια τους αδέξιους α παγχονισ μούς. Στη Β ρετανία και τη Γερμανία α π α γορεύτη κε, ορθώς, η δημοσίευση τω ν φω τογραφ ιώ ν, αλλά στην Αμερική πολλές εφημερίδες το έπρα ξαν, και αυτό δυσαρέστησε πολύ τον Jackson. Δεν ένιωθε φυσικά καθόλου οίκτο γ ια τους καταδικασμένους, αλλά ως έ ξ υ πνος άνθρω πος, αντιλαμβανόταν π ω ς η δημοσίευση τω ν φ ω το γραφ ιώ ν θα το υς έκανε σ υμπα θείς στον κόσμο. «Οι άνθρω ποι εί δαν τους νεκρούς Ναζί και όχι τ α 6.000.000 τω ν νεκρών θυμάτω ν το υ ς» παρατήρησ ε κ ά π οτε σε μια ιδιωτική συζήτηση. «Έχω πολύ κακές εντυπώ σ εις για τον τρ όπο που ο σ τρα τός χειρίστηκε, τόσο τους α πα γχονισ μ ούς όσο και τη δη μοσ ιότη τα ».24 Έ φ θα σ ε στο ση μείο να συντάξει μια επιστολή, στην οποία διαφ αίνονταν τ α α ι 0 JACKSON


47/

σθήματα οργής που τον είχαν κυριεύσει, πρ ος μια αμερικανική εφημερίδα, διαμαρτυρόμενος γ ια τη « μ α κ ά β ρ ια » μεταχείριση του λειψάνου του Γκαίρινγκ - π ο υ δεν άρμοζε ούτε στη ζωή του Γ καίρινγκ ούτε στον οποιονδήποτε αρμόδιο που είχε δώ σει τη σχετική εντολή- αλλά ω ς ανώ τατος δικαστής έ π ρ επ ε να α π ο φ ε ύ γ ε ι τις διενέξεις και έτσι η επιστολή δεν εστάλη π ο τ έ .25 Οι εκπρόσω ποι του γερμανικού Τύπου, αντιναζί πλέον -α υ το ί που ο δρ. Γκαίμπελς συνήθιζε να αποκαλεί Journaille (κίτρινος Τ ύ π ο ς )- είχαν εγκαταλείψει την όποια επαγγελματική ηθική είχαν κάποτε, και ιδιαίτερα ο δημοσιογράφος α πό το Πρακτορείο Τύπου DANA. Π ροσπαθώντας να μεταδώ σει πρώ τος και κα τ’ α ποκλειστι κότητα την είδηση, είχε κάνει μια μακάβρια και τελείω ς φ α ντα σ τι κή περιγραφή των εκτελέσεων. Μη γνωρίζοντας ότι οι αγχόνες εί χαν στηθεί μέσα στο κτίριο, ισχυρίστηκε πω ς είχε παρακολουθήσει τις εκτελέσεις σκαρφαλωμένος σε μια σκεπή, α π ’ όπου είχε προνο μιακή θέα μέσα στη φυλακή. Την επόμενη ημέρα ισχυρίστηκε, για να ξεφύγει, πω ς δεν εννοούσε ότι είχε δει τις εκτελέσεις, αλλά τους καταδίκους που τους οδηγούσαν στην αίθουσα εκτελέσεων. Αυτό ήταν επίσης αδύνατο, για τί ο Συνταγματάρχης A ndrus είχε δια τά ξει να ελεγχθούν ύλες οι σ τέγες α πό τις οποίες θα μπορούσε κανείς να δει τι συνέβαινε στη φυλακή.26 Ό τα ν τελείω σε όλη αυτή η α πα ίσ ια ιστορία, ένας α π ό τους αξιω ματικούς του A ndrus τύπω σε, τον αποκαλούμενο α πό τους φιλοτελιστές, φάκελο πρώ της κυκλοφορίας, με το έμβλημα του Δικαστηρίου, τη σ φ ρα γίδα του ταχυδρομείου τη ς Ν υρεμβέργης και τ α ονόματα των θανατοποινιτών που είχαν απα γχονισ τεί. Για καλό της επιχείρησής του, περίμενε να δει π ώ ς θα εξελίσσονταν τα π ρ ά γμ α τα , και έτσι μπόρεσε να σ υμπεριλάβει και την α υ το κτονία του Γ καίρινγκ.27

Υπήρξαν άφθονες διαδόσ εις σχετικά με τις επισ τολές για τις οποίες κυκλοφορούσε η φ ή μ η ότι τά χ α είχαν βρεθεί στο κελί του Γκαίρινγκ. Έ λεγα ν ότι βρέθηκε ένα π νευμ ατώ δες, σαρκαστικό, θριαμβευτικό γρ ά μ μ α πρ ος τον Τσώρτσιλ. (Α ργότερα κυκλοφό ρησε ένα τέτοιο γρ ά μ μ α αλλά ήταν π λ α σ τό .)28 Τι περιείχα ν τ α τρ ία σημειώ ματα που είχε αφήσει πίσω του ο Γκαίρινγκ; Τότε δεν είχε ανακοινω θεί τίπ ο τα σχετικό. Το Σ υ μ

472


βούλιο Ε λέγχου στο Βερολίνο, όταν κλείδωσε τα σημειώ ματα στο χρηματοκιβώ τιό του, διέτα ξε να διατηρηθεί στο διηνεκές ο χαρακτηρισμός τους ως ά κ ρω ς α πόρρητα. Στον Σ υνταγμ ατάρχη A ndrus είχε ανακοινω θεί το περιεχόμενο μιας μόνο επιστολής, αυτής που α πευθυνότα ν στον ίδιο, με ημερομηνία 11 Οκτωβρίου 1946.29 Γραμμένο ή ίσως χρονολογημένο την ίδια ημέρα, ήταν ένα γρ ά μ μ α πρ ος τη σύζυγό του, που το είχε βάλει στον ίδιο φάκελο με ένα γρ ά μ μ α πρ ος το σ τρατιω τικό ιερέα. Νυρεμβέργη, 11 Οκτωβρίου 1946 Αγαπητέ πάστορα Gerecke! Συγχωρέστε με, αλλά έπρεπε να το κάνω για πολιτικούς λόγους. Προσευχήθηκα πολύ ώρα στον Κύριό μου και πιστεύω ότι κάνω το σωστό. (Θα δεχόμουν να με οδηγήσουν στο απόσπασμα.) Σας π α ρ α καλώ να παρηγορήσετε τη σύζυγό μου και να της πείτε πω ς αυτή δεν ήταν μια κοινή α υ τ ο κ το ν ία και να τη διαβεβαιώσετε ότι ο Θεός θα εξακολουθήσει να μου δίνει την Ευλογία Του. 0 Θεός να φυλάει τους πολυαγαπημένους μου! 0 Θεός να σας ευλογεί εσαεί, αγαπητέ πάστορα. Δικός σας, ΧΕΡΜ ΑΝ ΓΚΑΙΡΙΝΓΚ Μοναδική πολυαγαπημένη μου! Μετά από ώριμη σκέψη, και αφού προσευχήθηκα με όλη μου την ψυχή στον Θεό, αποφάσισα να αφαιρέσω μόνος μου τη ζωή μου και έτσι να μην αφήσω τους εχθρούς μου να με εκτελέσουν. Είχα από πριν αποδεχτεί το θάνατο στο εκτελεστικό απόσπασμα. Αλλά ο Reichsmarschall της Μεγάλης Γερμανίας δεν μπορεί να επιτρέψει να τον απαγχονίσουν. Επιπλέον σκόπευαν να κάνουν τις εκτελέσεις δη μόσιο θέαμα, με τον Τύπο και τις κινηματογραφικές κάμερες να βρί σκονται εκεί. (Υποθέτω για να προβληθούν στα κινηματογραφικά επίκαιρα.) Το μόνο που τους ενδιαφέρει είναι οι εντυπώσεις. Αυτό που θέλω είναι να πεθάνω μόνος και ήσυχος. Η ζωή μου τ ε λείωσε τη στιγμή που είπα το τελευταίο αντίο σε σένα. Τώρα νιώθω την ψυχή μου γαληνεμένη και περιμένω με ανακούφιση το θάνατο. Θεώρησα θεϊκό σημάδι το γεγονός ότι όλους αυτούς τους μήνες που βρίσκομαι στη φυλακή, ο Θεός μου έδωσε τα μέσα να απαλλαγώ από έναν θορυβώδη θάνατο. Και ότι αυτά τα μέσα δεν ανακαλύφθη


473

καν ποτέ. Με τη φιλευσπλαχνία Του, ο Θεός με απάλλαξε από αυτό το πικρό τέλος. Όλες μου οι σκέψεις είναι κοντά σε σένα και στην Έντα, όπως επίσης στους πολυαγαπημένους μου φίλους! Οι τελευταίοι χτύποι της καρδιάς μου θα μαρτυρούν τη μεγάλη, την αιώνια αγάπη μας. Δικός σου, ΧΕΡΜ ΑΝ

Το γ ρ ά μ μ α π ρ ο ς τον Σ υντα γμ ατά ρχη A ndrus ήταν γραμμένο σε ένα κομμάτι χα ρτί διπλω μένο σ τα τέσσερα, ώ στε να χω ράει στο μικρό τσ επ ά κ ι ενός σακακιού ή σε έναν μικρό φάκελο. Έ γρ α φ ε: Νυρεμβέργη, 11 Οκτωβρίου 1946 Προς το Διοικητή Από την πρώτη στιγμή που μεταφέρθηκα στη φυλακή είχα επάνω μου την κάψουλα με το δηλητήριο. Ό ταν μεταφέρθηκα στο Mondorf είχα τ ρ ε ις κάψουλες. Την πρώτη την είχα αφήσει στα ρούχα μου ώστε να μπορέσετε να την εντοπίσετε κατά την έρευνα. Τη δ εύ τερ η την έβαζα στο ράφι στο οποίο τοποθετούσα τα ρούχα μου, κάτω από αυτά όταν γδυνόμουν, και την έπαιρνα πάλι όταν ντυνόμουν. Την έκρυβα τόσο καλά στο Mondorf και εδώ στο κελί μου ώστε, παρά τις σ υ χ νές και εξαιρετικά π ρ ο σ εκ τικ ές επ ιθεω ρή σεις, να μην μπορούν να την ανακαλύψουν. Κατά τη διάρκεια της δίκης την έκρυβα στις ψηλές μπότες ιππασίας που φορούσα. Η τρίτη κάψουλα βρίσκεται ακόμη στο μικρό μου νεσεσέρ, στο στρογγυλό κουτάκι με την κρέμα προσώπου (κρυμμένη μέσα στην κρέμα). Θα μπορούσα να την είχα χρησιμοποιήσει δύο φορές στο Mondorf αν υπήρχε ανάγκη. Δεν πρέπει να κατηγορηθεί για το γεγονός αυτό κανείς από όσους είχαν επκρορτισθεί με τις επιθεωρήσεις, γιατί ήταν σχεδόν α δ ύ ν α το να βρουν τις κάψουλες. Θα ήταν καθαρά θέμα τύχης.30

Κ αι πρόσθεσε το ακόλουθο υστερόγραφο. 0 δρ. Gilbert με πληροφόρησε ότι το Συμβούλιο Ελέγχου αρνήθηκε να μετατρέψει τον τρόπο εκτέλεσης σε τυφεκισμό.

Αυτό το σημείω μα ξεκαθάριζε πα λιούς λογαριασμούς με τον δρ. Gilbert. Είχε γ ρ α φ εί προφ α νώ ς με τέτοιο τρ ό π ο που να δείχνει τελείω ς αφελή τον A ndrus και συγχρόνω ς να α πομ α κ ρύνει τις

474


υποψ ίες α π ό οποιονδήποτε θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι είχε βγάλει, λα θρα ία α π ύ την αποθήκη τη θανατηφόρο κάψ ουλα για τον Γκαίρινγκ, μεταξύ 11 και 15 Οκτωβρίου. Μ ετά, πήρε ένα α πό τα τελευτα ία του επισ τολόχαρτα με την επικ εφ α λίδα ( d e r REICHSMARSCHALL DES GROSSDEUTSCHSEN R E I CHES) και έγραψ ε, γεμ ίζοντας και τις δύο σελίδες, την ακόλουθη προκλητική επιστολή: Νυρεμβέργη, 11 Οκτωβρίου 1946 Προς το Συμβούλιο Ελέγχου των Συμμαχικών Δυνάμεων Θα σας επέτρεπα να με οδηγήσετε στο απόσπασμα χωρίς κανένα πρόβλημα! Αλλά δεν είναι δυνατόν να κρεμάσετε τον Γερμανό Reichsmarschall! Δεν θα το επιτρέψω για χάρη της Γερμανίας. Εκτός αυτού, δεν έχω καμιά ηθική υποχρέωση να παραδοθώ στη δικαιοσύ νη των εχθρών μου. Και γι’ αυτό επέλεξα να πεθάνω, όπως ο μ εγά λος Αννίβας. ΧΕΡΜ ΑΝ ΓΚΑΙΡΙΝΓΚ

Ή ταν φανερό από την αρχή πω ς θα μου επιβαλόταν η ποινή του θανάτου, καθώς θεωρούσα πάντα αυτή τη δίκη ως μια καθαρά πολι τική πράξη των νικητών, αλλά ήθελα να την παρακολουθήσω για χά ρη του έθνους μου και περίμενα ότι τουλάχιστον θα μου επιφυλασ σόταν ο θάνατος ενός στρατιώτη. Ενώπιον του Θεού, της Πατρίδας και της συνείδησής μου, νιώθω αθώος από τις κατηγορίες που μου καταλόγισε το Δικαστήριο του εχθρού.

Κ αι αυτό το γρ ά μ μ α είχε διπλω θεί σ τα τέσσερα, αλλά με τρόπο που να χω ράει σε έναν φάκελο κανονικού μεγέθους. Τα άλλα δύο γρ ά μ μ α τα είχαν ημερομηνία 11 Οκτωβρίου. Υπάρχει ασφαλώς η πιθανότητα ο Γκαίρινγκ να τα έγραψ ε την τελευταία ημέρα και να τα προχρονολόγησε γ ια να τους μπερδέψ ει και γ ια να μ πει στο μάτι τω ν εχθρών του. Πάντως, δεδομένου ότι γνώ ριζε τι επρόκειτο να συμβεί, το πιθανότερο είναι ότι τα είχε π ρ ά γμ α τι γρά ψ ει στις 11 Οκτωβρίου, τέσσερις ημέρες πριν α π ό το τέλος. Και πού βρίσκονταν μέχρι εκείνη την ημέρα; Α σφαλώς όχι μέσα στο κελί τ ο υ - η ανακάλυψή τους θα οδηγούσε την ίδια στιγμή σε έρευνα, για να εντοπιστούν τα μέσα με τα οποία θα αυτοκτονούσε. Η π ε ρισσότερο πιθανή υπόθεση ήταν αυτή που αναπτύχθηκε α π ό τον


475

Αμερικανό ερευνητή Ben Swearingen, ο οποίος, χωρίς να γνωρίζει τις ημερομηνίες τω ν επιστολών, υποστήριξε ότι ο Γκαίρινγκ είχε συμφωνήσει με κάποιον Αμερικανό αξιωματικό, είτε α πευθεία ς είτε μέσω του δρ. Pflücker, να φτάσει σ τα χέρια του μια α πό τις αμπούλες του, που ήξερε πω ς υπήρχαν ακόμη στο δω μάτιο όπου φύλαγαν τις αποσ κευές των κρατουμένων. Επομένω ς, αυτός ο Α μερικανός αξιω ματικός χρειαζόταν ένα γ ρ ά μ μ α που θα του εξασφάλιζε άλλοθι ή και γρ ά μ μ α τα που θα τον π ρ ο σ τά τευα ν κ α τά την ανάκριση που α να π ό φ ευκ τα θα α κ ο λουθούσε- ο Γκαίρινγκ κα τά φ ερε, α ρκετές ημέρες πριν, να του διοχετευτούν λα θρα ία α υ τά τ α γρ ά μ μ α τα , με τ α οποία « δια β εβα ίω νε» τον A ndrus π ω ς είχε σ υ ν ε χ ώ ς στην κατοχή του τις α μ πούλες με το δηλητήριο. Α ργότερα, στις 15 Οκτωβρίου, ο δρ. Pflücker έβαλε ξανά λαθραία τους φακέλους στο κελί - π ρ ώ τα αυτόν π ο υ α πευθυνότα ν στον “ H. G öring”, με τη φ ύ σ ιγγα μέσα, και κατόπιν, μετά την αυτοκτονία, τον άλλο π ο υ περ ιείχε τα γρ ά μ μ α τα , και τον οποίο έσ πρω ξε κάτω α π ό το χέρι του ετοιμ ο θάνατου Γκαίρινγκ. Μόλις το κα τά φ ερε, γύρισε πρ ος τον α ιδεσ ι μότατο Gerecke και του είπε: « Σ α ς πα ρακα λώ να θυμηθείτε ότι αυτό το βρήκα στο χέρι του Γκαίρινγκ». τ ω ρ α α π ε μ ε ν α ν π ια μερικές δουλειές ρουτίνας γ ια το υς σ τρ α τη γο ύ ς τη ς Τ ετρα μερούς Ε πιτροπής. Στις 18 Οκτωβρίου συναντήθηκαν στη Ν υρεμβέργη, εξέτασαν τις φ ω τογραφ ίες, προφ ανώ ς α υτές που απεικόνιζαν τις αμπούλες με το δηλητήριο και τα ά λ λα υπά ρχοντα του Γκαίρινγκ, διέτα ξα ν να κατα σ τραφ ούν τα α ρ νητικά και όσες φ ω τογρ α φ ίες ήταν άχρηστες και έστειλαν τις υπόλ οιπες στο Συμβούλιο Ε λέγχου στο Βερολίνο. Διόρισαν έναν διερμηνέα, κάποιον κ. Ν. Jacobs, ο οποίος ορκίστηκε να τηρήσει το απόρρητο, και του ανέθεσαν τη μετάφραση του π ρ ώ του φ ύλ λου χαρτιού π ο υ απευθυνόταν στον Σ υντα γμ ατά ρχη A ndrus. Τα π ρ ω τό τυ π α όλων τω ν άλλων επιστολώ ν του Γκαίρινγκ τ α έσ τει λαν στο Βερολίνο χω ρίς να κρατήσουν α ντίγ ρ α φ α .31 Στο κελί του Ε ς βρέθηκε ο λόγος που σκόπευε να εκφωνήσει στο τέλος τη ς δίκης - όπου π ερ ιέγρ α φ ε τα «β α σ α νισ τήρια » που υπέσ τη στα χέρια τω ν Βρετανών και ανέλυε τις α πόψ εις του ως πρ ος τις αιτίες του πολέμου. Σ ’ αυτές, κ α τά τη γνώμη του, π ε ρ ι λαμβάνονταν η Συνθήκη των Βερσαλλιών, ο σοβιετικός ε π εκ τα τι σμός, η χρόνια ζηλοφθονία των Βρετανών γ ια τη Γερμανία, και η

476


έλλειψη Lebensraum (Ζ ω τ ικ ο ύ Χ ώ ρ ο υ ) γ ια τη Γερμανία. Με τρ ό π ο α ρ κετά εντυπω σιακό, ισχυριζόταν πω ς, ούτε ο Χίτλερ ούτε κ α νείς άλλος στη Γερμανία, είχε σκοπό να βλάψει το υς Ε βραίους ή οποιονδή ποτε άλλον, αλλά με κ ά ποιες μυστηριώ δεις « υ π νω τιστικές επιρ ροές», οι Ε βραίοι είχαν προκαλέσει στους ευυπόλη π το υ ς Γερμανούς την επιθυμ ία να φερθούν α π ερ ίσ κ επ τα γ ια να δυσφημιστεί ο Εθνικοσοσιαλισμός. Οι ίδιες υπνω τισ τικές επ ιρ ρ ο ές είχαν προκαλέσ ει τ α τρ α γικ ά λάθη του Χ ίτλερ και την εγκλη ματική συμπεριφ ορά τω ν, κ α τά τ α άλλα, έντιμων Ά γγλω ν.32 Για τ α μετάλλια και τ α εμβλήματα π ο υ ανήκαν στους μ α κ α ρ ί τες κρατουμένους και βρίσκονταν σ τα χέρια τω ν συμμαχικώ ν α ρ χών, κα τα ρτίσ τηκε ένας θλιβερά μικρός κατάλογος: Δόθηκε δ ια τα γή να κα τα σ τραφ ούν τα μετάλλια που είχε κερδίσει ο Κ άιτελ στους πολέμους καθώ ς και οι δύο Σίδηροί Σ ταυροί του, τα τ έ σ σερα μετάλλια γ ια τους αντίστοιχους τρ α υμ α τισ μ ούς του στον πόλεμο, το ξίφος που του είχε απονείμ ει η Λ ουφτβάφ ε και η στραταρχική του ράβδος. Στον οικονομικό διευθυντή τη ς α μ ερ ι κανικής ζώνης θα μεταβιβάζονταν τα δύο χρυσά διά σ ημα του κόμματος, που ανήκαν στον ίδιο κρατούμενο, ω ς συμμετοχή σ τα έξοδα τη ς δίκης. Οι τρεις Σίδηροί Σ ταυροί του Γιόντλ, το μ ετά λ λιο που του απονεμήθηκε λόγω τραυματισμού, και οι «διά φ ορ ες τα ινίες πα ρ α σ ή μ ω ν» του α π ό διά φ ορες εκστρατείες, δόθηκε δ ια τα γή να κατασ τραφ ούν, καθώ ς και το περίφημο Blue Max του Γ καίρινγκ - τ ο Pour le Merite (Μ ετάλλιο Αξίας) που του είχε α π ο νεμηθεί όταν ήταν διοικητής της αεροπορικής μοίρας Richthofen κ α τά τον Α ' Π αγκόσμιο Π όλεμ ο- και οι δύο Σίδηροί Σ ταυροί του. Στην οικονομική διεύθυνση στάλθηκαν « μ ετά την καταστροφή τω ν ναζιστικών εμβλημάτω ν» τ α δύο διάσ ημα του ναζιστικού κόμματος - α ετοί με ανοιγμένα τα φ τερ ά τους, φ τιαγμένοι α πό πλα τίνα και διακοσμημένοι με δια μ ά ντια και ά λλα π ε τρ ά δ ια .33 Σ ε μια μεταγενέστερη συνάντηση τη ς Ε πιτροπή ς, εφόσον η κυρία Alfred Rosenberg είχε δηλώσει εγγρ ά φ ω ς π ω ς δεν επιθυμούσε να π α ρ α λά β ει κανένα α π ό τ α πρ οσ ω πικ ά αντικείμενα του α είμνη στου συζύγου τη ς «καθώ ς δεν είχαν καμιά σημαντική α ξία », α ποφ α σ ίστηκε να κατα σ τραφ ούν τ α προα να φ ερ θέντα. Επίσης, το φιλοτεχνημένο με δια μ ά ντια μετάλλιο του Ν αυάρχου Ν τα ί νιτς, στο οποίο απεικονιζόταν ένα υποβρύχιο, θα α ποστελλόταν στην οικονομική διεύθυνση, « μ ετά την αφαίρεση τη ς σ βάστικ α ς» .34


477

Ως π ρ ο ς τ α έγ γ ρ α φ α που άφησαν οι άλλοι κρατούμενοι, σ τα ο ποία περιλαμ βάνονταν σημειώ σεις γ ια τη δίκη, επισ τολές πρ ος το υς σ υγγενείς τους, επισ τολές π ρ ο ς την αμερικανική σ τρ α τιω τι κή κυβέρνηση και α υτογρα φ ικ ά σημειώ ματα, οι σ τρα τη γοί α π ο φάσισαν να α να τεθεί η ταξινόμησή τους, ανά κατηγορίες, σε μια ο μ ά δα ερ γα σ ία ς.35 Μ εταξύ των ντοκουμέντω ν π ο υ έστειλαν στο Συμβούλιο Ε λέγχου ήταν και το ημερολόγιο π ο υ κρατούσε ο Κ άιτελ α π ό τις 12 Α υγούστου του 1945 μέχρι την ημέρα που κ α τα δικ ά σ τη κε (1 Οκτωβρίου 1946), μια επιστολή π ρ ο ς το γ ερ μ α ν ι κό λαό α π ό τον Sauckel, με ημερομηνία 14 Οκτωβρίου 1946 και ένα δοκίμιο εξήντα δύο σελίδων α π ό τον Hans Frank, με θέμα τις « Α ιτ ίε ς π ο υ ο δ η γ ο ύ ν σ τη ν έκ ρ η ξη π ο λ έ μ ο υ » . Στο κελί του οικονο μολόγου W alter Funk, το μόνο π ο υ βρέθηκε ήταν ένα επτασέλιδο δοκίμιο με θέμα: « Η Γ έ ν ε σ η τ ο υ Χ α ρ τ ο ν ο μ ίσ μ α τ ο ς » , και στο κ ε λί του Speer δ εκ α π έντε σελίδες με αναφ ορές στην π α ρ α γω γή κ α τ ά τ α έτη 1940-45.

Μ ετά την αυτοκτονία του Γκαίρινγκ, το κελί του κλειδώθηκε και στην π ό ρ τα του τοποθετήθηκε ένας φ ύλακας γ ια να εμ π ο δ ί ζει την είσοδο σε όσους δεν ήταν εξουσιοδοτημένοι. Το π ρ ω ί στις 18 Οκτωβρίου, δύο ημέρες μετά την αυτοκτονία, ο Β ρετανός Τ αξίαρχος Paton-W alsh, ανακοίνω σε στους συναδέλφους του σ τρ α τη γούς στην τετραμ ερή Ε πιτροπή, τ α σ υμ περ ά σ μ α τα σ τα οποία κατέληξε όταν είδε το σώμα του Γκαίρινγκ, ανα φ έρόντα ς ότι και ο εργολάβος κηδειών είχε «επιβ εβα ιώ σ ει πολλά α π ό τα σ υμ π ερά σ μ ατά το υ » . «Θ εω ρώ », ανακοίνωσε, «ότι οι έρευνες π ρ έπ ει να επικεντρω θούν στην ομφαλική χώ ρα ». Περίμενε την επ ιβ εβ α ί ωση ή την απόρριψη αυτής τη ς «εκ δοχής» του α π ό τ α ερ γα σ τη ριακά π ο ρ ίσ μ α τα .36 Ό μ ω ς τα εργα σ τη ρια κά τεσ τ δεν επ ιβ εβ α ίω σαν τη θεω ρία του. Τι έγιναν οι δύο φάκελοι και ιδιαίτερα ο δεύτερος, αυτός με το γραμμένο με το χέρι όνομα πα ραλή πτη “ H. G öring” ; Σ ’ αυτόν τον τελευταίο φάκελο θα στηριζόταν η θεω ρία ότι κ ά ποιος εκτός φυλακής είχε δώ σει τη φ ύ σ ιγγα στον πα ραλή πτη της. Έ ψ α ξα ν τ α π ρ ά γ μ α τα του Γ καίρινγκ που βρίσκονταν στο δ ω μάτιο αποσκευώ ν του Γραφ είου τω ν Φυλακών και βρήκαν κ ρ υμ μένη στο νεσεσέρ του, όπω ς ακριβώ ς το είχε π ερ ιγρ ά ψ ει κ ο μ π ά

478


ζοντας, μια α κ ό μ η π α ρ όμ οια φ ύσ ιγγα η οποία περιείχε μια γ υ ά λινη α μ π ούλα με κυάνιο. Την πήγαν στο 385ο Στρατιω τικό Ν ο σοκομείο γ ια να την αναλύσουν.37 Π ροφανώς και η φ ύ σ ιγγα που είχε χρησιμοποιήσει προερχόταν α π ό το δω μά τιο αποσκευώ ν με προορισμό το κελί του, μια ανακάλυψη που συνοδευόταν α π ό το δυσ άρεστο σ υμπέρα σμ α ότι στην υπόθεση π ρ έπ ει να είχε α να μειχθεί κά ποιος Α μερικανός αξιω ματικός. Όλοι, σ τα χέρια των οποίων είχε βρεθεί το κλειδί του δω ματίου αποσκευώ ν, ανακρίθηκαν ένορκα και όλοι επιβεβαίω σαν π ω ς «ο Γκαίρινγκ δεν είχε π ά ρ ει τίπ ο τα α π ό το δω μάτιο αποσκευώ ν ούτε είχε πρόσβαση σ’ αυτό κ α τά τη διά ρκεια αυτής της π ερ ιό δ ο υ » .38 Οι ένορκες βεβαιώ σεις ήταν όλες όμοιες εκτός α π ό μία: Ό ταν επα νεξετάσ τηκε ο λοχαγός Starnes που είχε το κλειδί του δ ω μ α τί ου αποσκευώ ν α πό την 1η έω ς την 15η Οκτωβρίου, κατέθεσε: «Βεβαιώνω α πόλυτα ότι, εγώ προσω πικά, δεν έδω σα τίπ ο τα στον Γκαίρινγκ α π ό το δω μάτιο αποσκευώ ν και ότι εκείνος δεν είχε πρόσβαση στο δω μάτιο κα τά τη διάρκεια αυτής της π ερ ιό δ ο υ » .39 Γιατί χρησιμοποίησε τη λέξη «π ρ οσ ω π ικ ά »; Γιατί ο Starnes δεν χρησιμοποίησε την τυποποιημένη αρνητική φράση όπω ς και οι υπόλοιποι συνάδελφοί του; Ο A ndrus επεσήμανε αμέσω ς ότι ο ψ υχίατρος δρ. Gilbert είχε ανακοινώ σει στους κατάδικους α π ό τις 11 Οκτωβρίου -μ ό λ ις δ η λαδή το πληροφορήθηκε α π ό τις εφ η μ ερ ίδες- π ω ς οι αιτήσεις χά ριτος που είχαν υποβάλει είχαν απορριφ θεί. Αυτό έγινε α ρκετές ημέρες πριν φθάσει η επίσημη ανακοίνωση σ τα χέρια του A ndrus γ ια να την κοινοποιήσει στους κρατουμένους. «Α υτό φυσικά», έγρ α φ ε σε έναν Α μερικανό στρατιω τικό για τρό, «έδω σ ε μ εγα λύ τερη χρονική άνεση στον Γκαίρινγκ να κάνει τα σχέδιά του και ενίσχυσε την α ποφ α σ ιστικότητά τ ο υ » .40 Πώς κατάφερε ο Γκαίρινγκ να πραγματοποιήσει αυτό το δύσκο λο εγχείρημα, ήταν ένα μυστήριο που λύθηκε μόνο μετά α πό πολλά χρόνια α πό τον Ben Swearingen, ο οποίος εντόπισε τα στυλό και τα ρολόγια που είχε φέρει μαζί του στη φυλακή ο Γκαίρινγκ, και τα οποία χρησιμοποίησε για να δωροδοκήσει τον πανύψηλο Τεξανό αξιωματικό, τον Τπολοχαγό Jack Wheelis, που του έφερε την αμπούλα με το κυάνιο α πό το δωμάτιο αποσκευών της φυλακής την κατάλληλη στιγμή.41 Ο Charles Bewlay, ένας Ιρλανδός που είχε υπηρετήσει ως Πρέσβης στο Βερολίνο και υπήρξε οικογενειακός φίλος του Γκαίρινγκ, γνώριζε περισσότερα α π ’ όσα παραδεχόταν,


479

αλλά αποκάλυψ ε στη βιογραφία που έγραψε για τον Reich smarschall ότι «κάποιος α πό τη φυλακή που δεν ήταν Γερμανός» τον είχε βοηθήσει να πά ρ ει την κάψουλα «τη νύχτα πριν από την εκτέλεση».42 Η σύζυγος του Γκαίρινγκ γνώριζε το ύνομα του αξιω ματικού αλλά δεν το αποκάλυψ ε ποτέ. Η κόρη το υ ςΈ ν τα ανέφερε π ω ς σε ένα γρ ά μ μ α που βρίσκεται σ τα χέρια του οικογενειακού τους δικηγόρου, αποκαλύπτεται το όνομα, αλλά έχει απαγορευθεί το άνοιγμα του φακέλου πριν πεθάνει αυτό το πρόσωπο. Το 1948, ο W erner Bross, ο νεαρός Γερμανός δικηγόρος α πό τη βόρεια Γερ μανία, ο οποίος ήταν συνεργάτης του συνηγόρου του Γκαίρινγκ στη δίκη, μιλούσε για την αυτοκτονία με τον Αμερικανύ αξιωματικό της Στρατιωτικής Δικαιοσύνης στην αίθουσα των δικηγόρων -ε κ ε ί όπου συναντούσαν τους πελά τες τους για διαβουλεύσεις- κατά τη διά ρ κεια άλλων δικών μετά α πύ α υτά τα γεγονότα. Ο Bross θυμόταν χρόνια αργότερα ότι αυτός ο αξιωματικός χτύπησε ελαφρά το μ ε γάλο πανάκριβο ρολόι που φορούσε στο χέρι του και είπε: «Δώρο του Γκαίρινγκ. Κ αταλαβαίνεις;»43 Ο W heelis έχει πλέον πεθάνει, αλλά μάλλον δεν είναι σ ύ μ π τω ση το γεγονός ότι η χήρα του, αργότερα , έβγαλε το τεράσ τιο ακριβό ρολόι χειρός που του είχε δώ σει ο Χ έρμαν Γκαίρινγκ, για να πουληθεί σε πλεισ τη ρια σ μό.44 του Γ καίρινγκ κατέσ τρεψ ε την εβδομά δα , το μήνα, το χρόνο - και τελικά ολόκληρη τη ζωή του A ndrus. Α ρκετούς μήνες νω ρίτερα είχε λάβει μια πρόσκληση α πό το υς δικηγόρους του Tem ple’s Inn του Λονδίνου, να πα ρ ακ α θίσ ει σε ένα δείπνο τους στο εστιατόριο Criterion στο Piccadilly, που θα έδιναν προς τιμήν του Λ όρδου Δικαστή Lawrence, του Sir David Maxwell Fyfe, του Sir Norm an Birkett και τω ν άλλων μελών του Δ ικαστη ρίου που ανήκαν σ’ αυτή την τεκτονική στοά του Λ ονδίνου.45 Έ γρ α ψ ε, ζητώ ντας συγγνώ μη γ ια την α πουσ ία του: «Έ στω και αν ήμουν εξα ιρετικά απασχολημένος με την τετραμερή Ε πιτροπή εδώ, π ο υ α π α ιτεί να τη ς αφιερώ νω όλο μου το χρόνο, θα κ α τά φερνα να έλθω, αλλά η αυτοκτονία αυτού του α παίσ ιου εγκλημα τία δημιούργησε τόσ α πολλά προβλήματα που μου ήταν τελείω ς αδύνατον να απομα κρυνθώ α π ό τη Ν υρ εμ β έρ γη ».46 Σε μια μ ι κροπρεπή εκδήλωση εκδίκησης, διέτα ξε να π ερ ικ ο π εί το συσσί τιο τω ν υπόλοιπω ν κρατουμένω ν και να μην τους δοθεί ψω μί και ζάχαρη.47 Η α υ τ ο κ τ ο ν ία

480


Στον A ndrus έφθαναν βροχή τ α γρ ά μ μ α τα α π ό όλες τις ά κρες τη ς γη ς, με θεω ρίες γ ια το π ώ ς ο π α νούρ γος Reichsmarschall είχε προμηθευτεί το κυάνιο - το έκρυβε στον σκελετό των γυαλιώ ν του, του το έβαλε στο σ τόμα η Έ μ μ υ όταν έδω σαν το α π ο χ α ιρ ετι στήριο φιλί... Ευχαρίστησε καρτερικά όλους το υς αποστολείς. Ε π ί ημέρες, στη φυλακή κυκλοφορούσαν οι πιο π α ρ ά λ ο γες Θ εω ρίες/Ε λεγαν π ω ς ο Γκαίρινγκ είχε κ α τα π ιεί ολόκληρη τη φ ύ σ ιγγα . Α λλά εκείνη είχε μήκος γύρω σ τα τέσ σ ερα εκα τοσ τά και εκτός αυτού, π ώ ς θα μπορούσε να είναι σίγουρος ότι θα την έβ ρ ι σκε τη στιγμή που θα τη χρειαζόταν; Ε πιπλέον, στα τοιχώ μ α τα της φ ύ σ ιγγα ς δεν υπήρχαν ίχνη α π ό περ ιττώ μ α τα , ούτε και σ τα νύχια τω ν χεριώ ν του. Αυτή η παρατήρηση κατέρριψ ε και τη θεω ρία που, επ ιπ ό λ α ια (ή μήπω ς όχι) δια τύπ ω σ ε ο δρ. Pflücker στην Ε πιτροπή , π ω ς ο Γ καίρινγκ ίσως να είχε κρύψ ει την ορειχάλκινη φ ύ σ ιγγα με το βιδωτό κ α π ά κ ι στο χείλος τη ς λεκάνης της τουα λέτας. Α λλά υπήρχε μεγάλος κίνδυνος να φ ύγει με το νερό π ο υ θα έτρεχε α π ό το καζανάκι. Στις 24 Οκτωβρίου, η Ε πιτροπή εισήλθε γ ια μία ακόμη φ ορά στο σφραγισμένο μέχρι εκείνη τη στιγμή Κελί αρ. 5, εξέτασ ε επισήμω ς τη λεκάνη της τουα λέτα ς και δια πίσ τω σ ε με μεγάλη ικανοποίηση ότι δεν μπορούσε να είχε τοποθετήσ ει τη θήκη τη ς α μ πούλα ς σε καμία α π ό τις δύο εσοχές στο πίσω μέρος τη ς μονοκόμματης πορσελάνινης λεκάνης. Αλλά αυτή η διαπίστω σ η άφηνε α να π ά ντη τα δύο ερω τήματα: Β ρισκό τα ν η α μ π ούλα στον έναν α π ό τους φακέλους; Κ αι π ώ ς ήταν σ ί γουρος ο Γ καίρινγκ ότι δεν θα τον μετέφ ερα ν ξαφνικά δεμένο χειρο π ό δ α ρ α σε κάποιο άλλο κελί; Η θεω ρία της λεκάνης της τουα λέτα ς ήταν ένα τέχνασ μ α του Pflücker γ ια να α π ο σ π ά σ ει την προσοχή της Ε πιτροπής. Ε κτός αυτού, τις ώ ρες που προηγήθηκαν τη ς αυτοκτονίας, ο Γ καίρινγκ είχε χρησιμοποιήσει την τ ο υ α λέτα μόνο γ ια να ουρήσει και δεν κάθισε επά νω της, όπω ς τους δια βεβα ίω σε ο φρουρός π ο υ τον παρακολουθούσε. 0 δρ. Pflücker κατέθεσε ότι είχε π α ρ α δώ σ ει στον αξιω ματικό τη ς φυλακής ό,τι είχε βρει σ τα χέρια του Γκαίρινγκ. Ο Starnes κατέθεσε «δύο άσ πρους φακέλους στο μέγεθος των φακέλω ν α λ ληλογραφίας. Έ β α λα το χέρι μου μέσα στον έναν α π ό το υς φ α κ έ λους και έβγαλα μια ορειχάλκινη φ ύσ ιγγα με βιδωμένο το κ α π ά κι τη ς» . (Ά ραγε ο Γ καίρινγκ σκοτίστηκε να ξαναβιδώ σει το κ α π ά κ ι;) «Π αρατήρησα επίσης, ότι και οι δύο φάκελοι περιείχα ν δ ι πλω μένα χα ρτιά, γρ α μ μ ένα α π ό τον Γκαίρινγκ, δεδομένου ότι


481

α ναγνώ ρισ α το γρα φ ικ ό του χα ρα κ τή ρ α ». Ο φάκελος που π ε ρ ιε ί χε την α μ π ούλα με το δηλητήριο ήταν λίγο σκισμένος στην άκρη, εκεί α π ’ όπου έβγαλε τη φ ύσ ιγγα , και εξω τερικά είχε γραμμένο το όνομα “ H. G öring” ή “ H. G oering” · μια σημαντική δια φ ορά που ίσως δείχνει αν το όνομα είχε γ ρ α φ εί α π ό Α μερικανό ή Γ ερ μανό. Δυστυχώς, αυτός ο φάκελος π ο υ α ρ γότερ α παραδόθη κε στον Β ρετανό Σ τρατηγό E.J. Paton-W alsh, δεν φω τογραφήθηκε μαζί με τις επισ τολές και τα λοιπά α ποδεικ τικ ά στοιχεία. Ο Starnes και ο A ndrus είχαν σκίσει προσ εχτικά λίγο περισσότερο τον φάκελο γ ια να δουν αν υπήρχε τίπ ο τε άλλο μέσα. Αλλά α υ τός ήταν έτσι κι αλλιώς ά δειο ς.48 0 Starnes κατέθεσε π ω ς είχε πα ραδώ σ ει τους « δ ύ ο » φακέλους στον A ndrus μαζί με τη φ ύσ ιγγα και το κ α π ά κ ι.49 Α ργότερα, όταν έγρα φ ε τ α απομνημονεύματά του, ο A ndrus θα θυμόταν ότι του είχε πα ρ αδοθεί «ένα μοναδικό διπλω μένο χα ρτί» που βρέθηκε στο κρεβάτι του Γκαίρινγκ. «Έ φερα αυτό το χαρτί, χωρίς να το δ ια β ά σω, στο γρα φ είο της (Τετραμερούς) Ε πιτροπής, όπου θα άρχιζαν σχεδόν αμέσως οι ανακρίσεις για την αυτοκτονία. Δεν επιχείρησα καν να διαβάσω το σημείωμα, γιατί, αν το έκανα, θα μου δημιουρ γούσε προκαταλήψεις, π ρ ά γμ α που ήθελα να α π ο φ ύ γ ω » .50 Εδώ λοιπόν φ αίνεται π ω ς υπάρχει μια σημαντική αντίφαση που ίσως να υποκρύπτει μια ενσυνείδητη προσ πάθεια συγκάλυψης. Αν και πολλοί μάρτυρες κατέθεσαν, χωρίς κανέναν δισταγμό, ότι η φ ύσ ιγγα βρισκόταν μέσα στον φάκελο με τη σχισμένη άκρη, α πό τον οποίο την έβγαλαν, οι ανακρίσεις άρχισαν να επικεντρώ νονται στο αν ο Γκαίρινγκ την είχε κρύψει στο πεπτικ ό του σύστημα ή την είχε α πό την αρχή κρυμμένη στον αφαλό του. Δεν γνώριζαν την ύπαρξη του φακέλου; Και αν ναι, μήπω ς το θεωρούσαν π α ρ α πλανητικό τέχνασμα; Αν δεν γνώριζαν την ύπαρξη του φακέλου, π ώ ς ήταν δυνατό να μην το γνωρίζουν; Μήπως οι αξιωματικοί του στρατού είχαν ξεκινήσει μια π ροσ πάθεια συγκάλυψης ή ακόμη και καταστροφής του φακέλου; (Από εκείνη την εποχή δεν έχει δει κ α νείς τον σκισμένο φάκελο. Δεν βρίσκεται μαζί με τ α αυθεντικά γρ ά μ μ α τα στο Κέντρο Τεκμηρίωσης του Βερολίνου.) Ακόμη και στο προσω πικό της φυλακής της Ν υρεμβέργης δόθηκε η πληροφ ο ρία π ω ς ο Reichsmarschall είχε κρύψει την κάψουλα στον πρω κτό του και μετά στη λεκάνη της τουαλέτας στο κελί του. Μ ετά την αυτοκτονία του Γκαίρινγκ, όλοι οι κρατούμενοι που έμπαιναν στη φυλακή υποβάλλονταν σε πρωκτική εξέταση.

31

482


Α πό την αρχή της έρευνας ξεκαθαρίστηκε ότι ο Γκαίρινγκ ε ί χε το δηλητήριο « α π ό την αρχή στην κατοχή το υ » , π ω ς ίσως το είχε κρύψει κ ά π ο ια στιγμή στην «κοιλότητα του αφαλού του», π ω ς άλλες φορές το είχε «σ το π επ τικ ύ του σ ύσ τη μα » (π α ρ ά το γεγονός ότι δεν υπήρχαν ίχνη περιττω μά τω ν) και π ω ς θα το είχε κρύψει ίσως στην αθέατη κόγχη της τουα λέτα ς κάτω α π ό την προεξοχή του χείλους τη ς λεκάνης. (Π ράγμα β έβ αια που δεν ση μαίνει π ω ς όντω ς το είχε κάνει.) Το έγγρ α φ ο αυτό απαλλάσ σ ει α π ό κάθε ευθύνη τους Α μερικανούς φρουρούς, τους υπύλοιπους φύλακες, και τους Γερμανούς εργά τες. Η ανακριτική Ε πιτροπή πρότεινε να περνούν οι κρατούμενοι στο μέλλον α π ό ακτίνες. «Δεν διαπιστώθηκε τρα ύμα στην κοιλιά», έγραφε ο A ndrus στις 24 Οκτωβρίου σε μια εμπιστευτική ενημέρωση του Αμερικανού Ταξιάρχου Rickard, που ήταν μέλος της Τετραμερούς Επιτροπής. «Κ αι επίσης δεν βρέθηκε αίμα ή αιμάσσουσα πληγή στο σώμα του αυτύχειρα». Δεν πίστευε ότι κάποιος αγγελιαφόρος ή Γερμανός μάγειρος είχε περάσει λαθραία στον Γκαίρινγκ το φιαλίδιο. Π αρα δέχτηκε ότι θεωρητικά θα μπορούσε να του το είχε δώσει κάποιος δικηγύρος στο Δικαστήριο, αλλά θα ήταν αρκετά δύσκολο να το κρύψει μέσα σε κάποιο έγγραφ ο, γιατί αυτό θα απαιτούσε τα χ υ δ α κτυλουργικές ικανότητες, καθώς δεν επιτρεπόταν στους δικηγό ρους να ανταλλάσσουν χειραψίες με τους πελάτες τους ή να πλη σιάζουν οποτεδήποτε το κιγκλίδωμα που χώριζε το εδώλιο α πό την αίθουσα του Δικαστηρίου. Ή ταν φανερό ότι ο Συνταγματάρχης A ndrus δεν μπορούσε με κανέναν τρόπο να εξηγήσει με ποιο τρ ό πο ο Γκαίρινγκ είχε καταφέρει να φέρει εις π έρ α ς αυτό το εγχείρη μ α .51 Έ γρ α ψ ε στον δρ. Robert K em pner, που υπήρξε ο πλέον θ α νά σιμος εχθρός του Γκαίρινγκ, ένα δριμύ, μνησίκακο γρ ά μ μ α , στο οποίο υπήρχαν ισχυρισμοί που έρχονταν σε μεγάλη αντίφαση με τ α α ποδεικ τικ ά στοιχεία. «Ό λες οι εικασίες σας επιβ εβα ιώ θη καν. Α υτός ο άνθρω πος είχε στην κατοχή του το δηλητήριο, σ υνε χώ ς α π ό την αρχή. Ο αφαλός του είχε υ ποσ τεί κάποιου είδους επέμβαση και έτσι υπήρχε α ρκετός χώ ρος ώ στε να κρύψει μέσα μια φ ύσ ιγγα , την οποία είναι βέβαιο ότι είχε επά νω του, τουλά χι στον γ ια ένα διά σ τη μ α τη ς εδώ παραμ ονής του. Επίσης, γ ια α ρ κετό καιρό την είχε κρυμμένη στο απευθυσμένο του, όπω ς α π ο δείχτηκε α π ό εργα σ τη ρια κά τεσ τ. Έ τσι, κ α τά τη φρικτή α υ το κ α ταστροφ ή του, έφ α γε τα ίδια του τα π ε ρ ιττώ μ α τα » .52


483

Επίσης, π α ρ ά τα α ντίθετα επιστημονικά ευρήματα, τ α σ υ μ π ε ρά σ μ ατα σ τα οποία κατέληξε η ειδική ομ ά δα εργα σ ίας τη ς Τ ε τρα μ ερ ούς Ε πιτρ οπ ή ς στις 26 Οκτωβρίου ήταν τ α ακόλουθα: (α)Η φύσιγγα με το δηλητήριο ήταν στην κατοχή του Γκαίρινγκ από τη στιγμή της σύλληψής του. (β) Η φύσιγγα ίσως να είχε τοποθετηθεί στην κοιλότητα του αφαλού του και μερικές φορές θα ήταν κρυμμένη και στην πεπτική του οδό. (γ) Δεν υπάρχει επιλήψιμη πράξη ή αμέλεια από την πλευρά των Αμερι κανών φρουρών και ιδιαίτερα από το φρουρό που ήταν υπηρεσία την ώρα του θανάτου του Γκαίρινγκ.53

μεταξύ του A ndrus και τω ν ανω τέρω ν του στο στρατό ήταν π ά ν τα τετα μ ένες, και ιδιαίτερα α π ό την αρχή αυτού του χρόνου. Η αυτοκτονία του Γ καίρινγκ σήμανε το τέλος του. Το περιοδικό Time άρχισε μια αηδιαστική και, σε ορισμένα σημεία, τελείω ς άδικη επίθεση γ ια τις επ α γγ ελ μ α τικ ές του ικανότητες. Το Π εντάγω νο τον ανακάλεσε. Σ τα τέλη Νοεμβρίου έφ υγε α θ ό ρυβα α π ό τη Ν υρεμβέργη και επέσ τρ εψ ε στην Αμερική. Η κα ριέρα του ω ς διοικητή τω ν φυλακώ ν τερματίσθηκε πρ ό ω ρ α «λόγω βαριάς ασθενείας της συζύγου τ ο υ » .54 0 A ndrus δεν συγχώρησε ποτέ τον Χέρμαν Γκαίρινγκ που τον ξεγέλασε. Κ αταφερόταν εναντίον του Στρατηγού Αϊζενχάουερ που επέμενε να γίνουν οι εκτελέσεις με απαγχονισμό. Αν είχε επιτραπ εί το εκτελεστικό απόσπασμα, ήταν βέβαιο πω ς ο Reichsmarschall δεν θα προχωρούσε στο απονενοημένο του διάβημα. Η επιτυχημέ νη αυτοκτονία του Γκαίρινγκ -α ν , ως έσχατη λύση, η αυτοκτονία μπορεί να θεωρηθεί επ ιτυ χία - θα βασάνιζε το μυαλό του Σ υντα γ ματάρχη μέχρι το τέλος της ζωής του. Λίγα λεπτά πριν πεθάνει α πό λευχαιμία, είκοσι ένα χρόνια αργότερα, ο Burton C. Andrus Jr. ξέσπασε στο γιο του, παραληρώντας: «Μ όλις έμαθα ότι αυτοκτόνησε ο Γκαίρινγκ - π ρ έπ ει να π ά ω να δω τι συνέβη», και κοιτούσε γύρω του, για να βρει και να φορέσει τη στολή το υ .55 01 ς χ ε ς ε ι ς

Στη σύσκεψη τη ς 25ης Οκτωβρίου του 1946, η Τετραμερής Ε πιτροπή έδωσε οδηγίες στον A ndrus για τον τρ ό π ο διάθεσης των προσω πικώ ν αντικειμένων των καταδίκω ν που είχαν οδηγη-

484


θεί στην αγχόνη: όλα τα μετάλλια x at τ α διάσημα « π ο υ έφεραν ναζιστικά εμβλήματα» θα καταστρέφονταν. Τ α ρούχα και τα προσ ω πικά αντικείμενα, «μικρής αξίας κοσμήματα», καθώ ς και τ α μετρητά μέχρι 1.000 Reichsmarks θα αποστέλλονταν στους στενούς σ υγγενείς τους. Οι υπόλοιποι πολύτιμοι λίθοι και τα υ π ό λοιπα μετρητά θα π α ρ αδίδοντα ν στην οικονομική διεύθυνση. Τα χρήμα τα και τ α τιμαλφή όσων είχαν κα τα δικασ τεί σε ποινές σ τε ρητικές τη ς ελευθερίας, θα δεσμεύονταν και θα στέλνονταν στη Reichsbank.56 Α ργότερα, ο A ndrus επέσ τρ εψ ε σ τη νΈ μ μ υ Γ καίρινγκ τ α π ρ ο σω πικά α ντικείμενα του μακαρίτη Reichsmarschall - εκτός α πό α υ τά που ο ίδιος ο Reichsmarschall είχε δώ σει στους Α μ ερικ α νούς α ξιω μ ατικούς και άλλα π ο υ άλλοι είχαν α ρ π ά ξ ει μόνοι τους. Η Έ μ μ υ υ πέγρ α ψ ε γ ια την παραλαβή το υς - διαβάσ τηκε μεγαλόφ ω να ολόκληρος ο κατάλογος: «750 Reichsmarks, ένα ρ ο λόι τα ξιδιού, ένα νεσεσέρ, μία χρυσή θήκη γ ια π ούρα , μία χρυσή σιγαροθήκη, ένα κουτί γ ια χ ά π ια , ένα ρολόι χειρός, ένα τετ ρ ά γ ω νο ρολόι με αλυσίδα, ένας κόφτης πούρω ν με θήκη γ ια μολύβι, τέσ σ ερα μανικετόκουμπα με ημιπολύτιμους λίθους, δύο μανικετόκ ουμ πα , μία χρυσή καρφ ίτσ α (κλαδί α μάραντου), αντίκα, μία μα ργα ριτα ρένια καρφ ίτσα γρ α β ά τα ς, ένας ασημένιος κόφτης πούρω ν, μία καρφ ίτσ α αντίκα, ένα ρολόι σε θήκη αντίκα, μία ασημένια καρφ ίτσα σε σχήμα καρδιάς, ένα μικρό ρολόι σ τολι σμένο με δια μά ντια , ένας α να πτή ρα ς, ένα μοιρογνωμόνιο τσ έπη ς με π υ ξίδα , δύο π ό ρ π ες αλόγων μαζί με δύο μ εγά λες βαλίτσες, μία καπελοθήκη και ένας σ ά κ ο ς» .57 Θεωρήθηκε σωστό, η περιουσία αυτώ ν που καταδικάστηκαν να δημευθεί για να πληρωθούν τα έξοδα τη ς δίκης. Σύμφω να με ένα υπόμνημα που βρέθηκε στους φακέλους του Jackson, η δίκη κόστισε 4.435.719 δολά ρ ια .58 Α λλά το προσω πικό κόστος γ ια τον Jackson, και γ ια τον Συνταγματάρχη A ndrus ήταν ανυπολόγιστο. Ο δικαστής, εξαιτίας της απουσ ίας του στη Ν υρεμβέργη, είχε χ ά σει την ευκαιρία να γίνει Π ρόεδρος του Ανω τάτου Δικαστηρίου, ίσως ακόμη και Π ρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών, και λόγω του πρω ταγω νιστικού του ρόλου στη δίκη, θεωρήθηκε αμφιλεγόμενη προσ ω πικότητα. Τα κίνητρά του παρερμηνεύτηκαν. Σ τα μάτια πολλών συνδέθηκε με μια σειρά α πό επα ίσχυντες δίκες για εγκλήματα πολέμου, που διεξήχθησαν α π ό τις στρατιω τικές α ρ χές συγχρόνω ς με τη δική του. Και το χειρότερο α π ’ όλα, το όνει


485

ρό του να καθιερώ σει δεδικασμένο για τη δίωξη των πολεμ οκ α πήλων του επιθετικού πολέμου, πα ρέμ εινε ανεκπλήρω το. Το Διε θνές Στρατιω τικό Δικαστήριο πα ρέμ εινε το πρώ το και το τελ ευ τα ίο Δικαστήριο αυτού του είδους, μέχρι την ίδρυση του Ειδικού Δικαστηρίου για τα εγκλήματα πολέμου μετά τη λήξη τω ν εχθρο πραξιώ ν στην πρώην Γιουγκοσλαβία. Κ α τά τη διά ρ κεια τω ν συνομιλιών στο Λονδίνο, συζητήθηκαν π ρ οτά σ εις γ ια τη διεξα γω γή και άλλων διεθνών δικών. Αυτή η πρώ τη δίκη κούρασε, λόγω της μεγάλης της διάρκειας, κυρίω ς το αμερικανικό κοινό -δεδ ο μ έν ο υ ότι ο αμερικανικός λαός, στην π ρ α γμ α τικ ό τη τα , είχε αναλάβει το κόστος τ η ς -, και οι Βρετανοί είχαν χάσει το ενδιαφέρον τους γ ια μια δεύτερη δίκη που θα αφορούσε τους κυριύτερους Γερμανούς μεγαλοβιομήχανους και οικονομικούς π α ρ ά γο ντες. Οι Α μερικανοί άρχισαν να αναζητούν άλλες ομά δες εγκληματιώ ν, μεταξύ αυτώ ν π ο υ εκπροσω πούσαν τους βιομηχανικούς, οικονομικούς και διπλω μα τικούς ε π α γ γ ε λ ματικούς κλάδους, προκειμένου να τους πα ρ α π έμ ψ ο υ ν σε δίκη. Οι Β ρετανοί αρνήθηκαν να συμπράξουν. Ό τα ν ρωτήθηκαν αν συμφω νούσαν να π α ρ α π εμ φ θ εί σε δίκη, ενώ πιον ενός δεύτερου Διεθνούς Σ τρατιω τικού Δικαστηρίου, ένας αριθμός Γερμανών μεγαλοβιομηχάνων, η βρετανική κυβέρνηση δεν έδειξε κα μιά π ρ ο θυμία να αναμειχθεί, προβ άλλοντα ς ένα μάλλον αόριστο επ ιχεί ρημα π ω ς υπήρχε ήδη αρνητικό κλίμα και απογοήτευση α π ό το πρ ώ το Δ.Σ.Δ. Όλη η βρετανική ο μ ά δα τω ν κατηγόρω ν αρνήθηκε να πα ρ α μ είνει στη Ν υρεμβέργη, προφ α νώ ς επειδή δεν της δόθη κε η αναμενόμενη χρηματική αποζημίω ση.59 Μ ετά α π ό α ρ κετά μεγάλη πίεση εκ μέρους τω ν Α μερικανών, οι Β ρετανοί συμφώνησαν να π α ρ α π έμ ψ ο υ ν σε δίκη έναν Σ τρ α τάρχη. τον τρομερό Erich von M anstein, στον οποίο κα τα λογίζο νταν μερικές α π ό τις πλέον α π ο τρ ό π α ιες π ρ ά ξεις κ α τά τη δ ιά ρ κεια τη ς κα ριέρ α ς του, και σ υγκεκριμένα, εκτελέσεις Εβραίω ν σ τα μετόπισθεν, τις οποίες γνώ ριζε και ενέκρινε. Α λλά αυτή ήταν η πρώ τη και τελευταία , τέτοιου είδους, δίκη στη βρετανική ζώνη. Εξαίρεση αποτελούν ορισμένες σύντομες δίκες -γ ύ ρ ω στις 541 βρετανικές, 275 α π ό το υς Α υστραλούς, π έντε α π ό το υς Κ α να δούς60- εναντίον αξιω ματικώ ν που υπηρετούσαν σε σ τρ α τό π ε δ α συγκεντρώ σεω ς και άλλων ήσσονος σημασίας εγκ λη μ α τιών, α π ό το υς οποίους γύρ ω σ τους 300 απαγχονίσθηκαν α πό τον επίσημο δήμιο τω ν Βρετανών, το όνομά του ήταν Albert

486


Pierrepoint, στη φυλακή Hamelin. Είναι αξιοσημείω το π ά ντω ς το γεγονός, ότι οι Γάλλοι δεν π α ρ έπ εμ ψ α ν σε δίκη ούτε έναν Γερ μανό Σ τρ α τη γό .61 Οι Αμερικανοί διεξήγαγαν στη Νυρεμβέργη έναν αριθμό α πό «δίκες κατ’ ακολουθίαν» εναντίον 199 κατηγορουμένων - Σ τρατη γών, διπλω ματώ ν, κρατικών υπαλλήλων και μεγαλοβιομηχάνων.62 Αν και οι δίκες α υτές τυπικ ά έφεραν τον τίτλο π .χ. «Ο λαός των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής εναντίον του E rhard Milch» κλπ., οι Αμερικανοί, τους επόμενους μήνες, θεώρησαν πω ς τους συνέφερε καλύτερα να τις βαφτίσουν και α υτές διεθνείς δίκες. Οι Αμερικανοί απαγχόνισαν αρκετές εκατοντάδες Γερμανούς, στη φυλακή που στεγαζόταν στο φρούριο Landsberg, κ α τά τα επόμενα δύο χρόνια. Οι φω τογραφ ίες α πό αυτούς τους απαγχονισμούς, που υπάρχουν σ τα κυβερνητικά αρχεία των ΗΠΑ, παρουσιάζουν ένα θέαμα που δύσκολα μπορεί κανείς να ξεχάσει. 0 καθένας που επρόκειτο να οδηγηθεί στην αγχόνη - τ ις περισσότερες φορές είχε την τύχη που του ά ξιζε- φω τογραφιζόταν α πό τον επίσημο φ ω το γράφο, ολόσωμα, κοιτώ ντας το φακό, μπροστά σ τα σκαλιά της αγχόνης· οι δύο φρουροί που κρατούσαν σφιχτά τ α δεμένα με χ ει ροπέδες χέρια του, είχαν την πλάτη γυρισμένη στον φακό όπω ς οι δήμιοι, καθώ ς και οι βοηθοί τους που στέκονταν επάνω στο ικρίω μα. Η βρετανική κυβέρνηση, σκοπίμως, έ ν ιψ ε τ α ς χ ε ίρ α ς της δ η μ ό σ ια γ ι’ α υτές τις μεταγενέσ τερες αμερικανικές δίκες. Α π α ντώ ντα ς σε ένα Ερώ τημα που τέθηκε στη Βουλή τω ν Λόρδων α π ό τον Ε πίσκοπο Bell του Chichester, ο κυβερνητικός εκπρόσω πος είπε ότι η κυβέρνηση της Αυτού Μ εγαλειότητας δεν έχει καμία ευθύνη για τις δίκες που διεξήχθησαν στη Ν υρεμβέργη μετά το π έρ α ς των εργασιών του Διεθνούς Στρατιω τικού Δ ικαστηρίου.63 Ό ταν ρωτήθηκε τι γνώ μη είχε για το Διεθνές Στρατιω τικό Δικαστήριο τη ς Ά πω Ανατολής, το οποίο είχαν συστήσει Αμερικανοί στο Τ ό κιο για να δικαστούν είκοσι οκτώ Ιάπω νες Στρατηγοί, Ν αύαρχοι, Υπουργοί και Διπλω μάτες, ο Δικαστής William Ο. Douglas, μέλος του Ανω τάτου Δικαστηρίου, έδωσε τη σαρκαστική αποδοκιμα στική απάντηση: «Α υτό δεν συγκλήθηκε ως κανονικό Δικαστήριο. Ή ταν ένα μέσο επίδειξης δυνά μ εω ς».64 Οι έντεκα δικαστές κ α τα δίκασαν επ τά α π ό τους Ιάπω νες κατηγορουμένους σε θάνατο και δεν αθώωσαν κανέναν. Το Δικαστήριο όμω ς έγινε διάσημο για τις μειοψηφούσες γνώ μ ες του Ινδού και του Ολλανδού δικαστή.


487

τελικά ο ισολογισμός τη ς Ν υρεμβέργης; Ε κεί κ α θ ιε ρώθηκε η άποψ η ότι η επίθεση τη ς Γερμανίας εναντίον τη ς Π ο λω νίας ήταν μια κ α θα ρ ά απρόκλητη επίθεση. Ο ισχυρισμός της υπερ ά σ πισ η ς ότι ο πόλεμ ος εναντίον τη ς Ρω σίας ήταν ουσ ιασ τι κά ένας α π ο τρ επ τικ ό ς πόλεμος -κ ά τ ι π ο υ τώ ρα , με κ α θυσ τέρη ση π ενή ντα ετών, π α ρ α δ έχο ντα ι οι Ρώσοι ισ τορικοί- α πορρίφ θηκε α π ό το Δικαστήριο. Κ αι με ακόμη λιγότερο πεισ τικό τρόπο, το Δικαστήριο α πέρ ριψ ε επίσης το υς ισχυρισμούς τη ς υ π ε ρ ά σ π ι σης ότι η γερμανική εισβολή στη Ν ορβηγία τον Α πρίλιο του 1940 είχε ουσιαστικά προληπτικό χα ρα κ τή ρ α - οι Β ρετανοί αρνήθηκαν να ανοίξουν το υς μυστικούς το υς φακέλους πά νω σ’ αυτό το θέμα. Α κόμα, λιγότερο γνω σ τό είναι το γεγονός ότι το Δ ικαστή ριο δεν μπόρεσε να θεμελιώσει τον επιθετικό χα ρα κ τή ρ α των π ο λέμων εναντίον τη ς Β ρετανίας ή τη ς Γ αλλίας.65 Ε πίσης, όλες οι κα τη γορίες π ο υ εκτοξεύτηκαν εναντίον του τρ ό π ο υ με τον οποίο δ ιεξή γα γε η Γερμανία τον υποβρύχιο πόλεμο, απορρίφ θηκαν ως α βάσ ιμες κ α τά τη διά ρκεια της δίκης. «Γ ια πρ οφ α νείς λόγους δεν υποστηρίχθηκαν σοβαρές κ ατηγορίες γ ια τον τρ ό π ο π ο υ η Γερμανία διεξή γα γε τον πόλεμο α π ό α έρος», είπ ε με κομψό τ ρ ό π ο ο συνήγορος υπερ ά σ πισ η ς Otto K ranzbühler, αλλά δεν θέλησε να π α ρ α β εί την υποχρέω ση που είχαν επιβ άλει οι Σ ύμμαχοι σ τους Γερμανούς ιστορικούς να μη θίγουν αυτό το λεπ τό θ έμ α .66 Για τον ίδιο λόγο, δεν αναφέρθηκε ούτε στο κατηγορητήριο ούτε στην απόφ α σ η, τίπ ο τε γ ια τους γερμ α νικούς πυρ α ύλους V ή τις α ερ οπορικ ές επιθέσεις της Λ ουφ τβάφ ε εναντίον του Ρότερνταμ, του Κ όβεντρυ, τη ς Β αρσοβίας και του Λονδίνου. Εξίσου β α ρ υ σήμαντη γ ια το γερμανικό λαό ήταν η επιβεβαίω ση εκ μέρους τω ν δικαστώ ν, του γεγονότος ότι κ α τά κανόνα οι απλοί πολίτες αγνοούσαν τις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις τω ν Ναζί, π ρ ά γ μ α π ο υ σημαίνει ότι δεν μ πορούμε να μιλάμε γ ια συλλογική ευθύνη α ναφ ορικά με α υ τά τα εγκλή μ α τα .67 Η κοινή γνώ μη θεώρησε τη Ν υρεμβέργη ως μια παρω χημένη πρακτική τω ν νικητών να περνούν α π ό στόμα τος μαχαίρας τους ηττημένους, καλυμμένοι πίσω α π ό έναν νόμο με αναδρομική ισχύ και κομψές αγορεύσεις. Με την πά ρ ο δο των ετών, αυτή η άποψη εδραιώ θηκε α π ό την α πουσ ία παρόμοιω ν δικών σε περ ιπτώ σ εις που είχε π ρ ά γμ α τι εξα πολυθεί επιθετικός πόλεμος. Η Σοβιετική Έ νω ση σχεδίαζε μια επιθετική εκσ τρα τεία εναντίον τη ς Νότιας Κ ορέας, αλλά σύμφω να με σχόλιο τω ν Times της Νέας Υόρκης, το π ο ιο ς ε ί ν α ι

488


1951: « ένα ς ισχυρός εισβολέας, αν δεν νικηθεί στον πόλεμο, δεν μπορεί και δεν π ρ έ π ε ι να τιμω ρηθεί».68 Ό ταν οι στρατιω τικές Δυνάμεις της Βρετανίας, της Γαλλίας και του Ισραήλ συνωμότησαν και εξαπέλυσ αν επίθεση κ α τά της Α ίγυπτου το 1956, ο δικηγόρος του Ρούντολφ Ες, ο Alfred Seidl, ζήτησε να πληροφορηθεί α π ό το βρετανικό Υ πουργείο Ε ξω τερ ι κών, αν ο Βρετανός Π ρω θυπουργός Ή ντεν επρόκειτο να π α ρ α π εμ φ θεί σε κ ά ποιο Δικαστήριο γ ια να λογοδοτήσει.69 Η τραγική αλήθεια είναι ότι η Ν υρεμβέργη δεν καθιέρω σε π ρ α γμ α τικ ό δεδικασμένο στο Διεθνές Δίκαιο. Έ ν α σχέδιο α πόφ α σ η ς π ο υ π α ρ ο υ σιάστηκε το 1946 στον ΟΗΕ γ ια την κωδικοποίηση των αρχών π ο υ καθιερώ θηκαν στη Ν υρεμβέργη, πα ρ α π έμ φ θ η κ ε στην Ε π ι τροπή Διεθνούς Δικαίου του Οργανισμού και εκεί θάφτηκε χω ρίς επικήδεια τελ ετή .70 ΟΙ τ ε λ ε υ τ α ί ε ς ΛΕΞΕΙΣ ανήκουν στους κατηγορουμένους και σ τα γ ρ α π τά που άφησαν πίσω τους - μερικά αδημοσίευτα, όπω ς οι γ εμ ά τες συναισθηματικές εξάρσεις επισ τολές του Robert Ley, ά λλα που γράφ τηκαν, μά τα ια , γ ια τις καλύτερες ημέρες που θα έρχονταν, όπω ς η διακήρυξη π ρ ο ς το γερμανικό λαό, π ο υ είχε γρ ά ψ ει στο κελί του στη Ν υρεμβέργη ο Ρούντολφ Ες για την π ε ρίπτω ση π ο υ « θ α του ανέθεταν να αναλάβει τ α ηνία τη ς δ ια κ υ βέρνησης στις ζώνες των Δ υτικώ ν».71 Η παρέλαση συνεχιζόταν. Δύο ημέρες πριν εκτελεσθεί, ο Γιόντλ έγραψ ε στη γυναίκα του α υτές τις συγκινητικές λέξεις: «Ε ίναι π ια α ργά και τα φ ώ τα θα σβήσουν. Ό ταν θα έρθουν οι φίλοι μας να σε επισκεφθούν, το βράδυ, μετά την εκτέλεσή μου, αυτή θα είναι η κηδεία μου. Πάνω στον κιλλίβαντα θα βρίσκεται το φέρετρό μου και όλοι οι Γερμανοί στρατιώ τες θα παρελαύνουν μαζί μου - αυτοί που σκοτώθηκαν στις μάχες θα είναι μπροστά και οι άλλοι που ζουν ακόμα θα ακολουθούν».72


ΑΑ: Auswärtiges A m t. Τπουργείο Εξωτερικών. Αντιστοιχεί στις «σει ρές» των αριθμών ΝΑ μικροφίλμ, βλ. George A. Kent, A Catalog of Files and Microfilms of the German Foreign M inistry Archives, 1 9 2 0 19 4 5 , iii, σελ. 525 και επ. ABWEHR (ΑΜΠΒΕΡ): Η Γερμανική Στρατιωτική Υπηρεσία Πληροφο

ριών ADI(K): Υποδιεύθυνση Υπηρεσίας Πληροφοριών Βρετανικού Υπουργείου

Αεροπορίας. Τμήμα πρακτικών ανακρίσεων και εγγράφων που κα τασχέθηκαν. AL/ Αριθμός φακέλου που καθιερώθηκε από το C0 (Γραφείο Υπουρ γείου), Τμήμα εγγράφων του εχθρού. Τώρα, IMV (Αυτοκρατορικό Πολεμικό Μουσείο, Λονδίνο). ANSCHLUSS (ΑΝΣΛΟΥΣ): Η εθνικοσοσιαλιστική κίνηση στη Γερμανία και την Αυστρία για την ένωση των δύο κρατών σε μια μεγαλύ τερη Γερμανία, που πραγματοποιήθηκε με την εισβολή στην Α υ στρία γερμανικών στρατευμάτων το πρωί της 11 Μαρτίου 1938. ΒΑ: Bundesarchiv, αρχεία της Ομοσπονδιακής Γερμανίας, κατά την εποχή των ερευνών μου στο Κόμπλεντζ (πολιτικές υπηρεσίες) και Φράιμπουργκ (στρατιωτικές). BAOR: Βρετανική Στρατιά του Ρήνου BDC: Κέντρο Εγγράφων Βερολίνου (της Αμερικανικής Αποστολής στο Βερολίνο). -C: Σειρά Εγγράφων Νυρεμβέργης ( π .χ . 100-C ). CAB: Υπουργικοί Φάκελοι (στο Βρετανικό Γραφείο Δημοσίων Αρχείων). CCPWE: Σειρά ανακρίσεων του Στρατού των ΗΠΑ (τώρα στα ΝΑ).

490


CIC: Σώμα Αντικατασκοπίας του Στρατού ΗΠΑ. CIOS: Συνδυασμένες Εκθέσεις Υπηρεσίας Πληροφοριών. CIR: Περαιωμένες Ανακριτικές Εκθέσεις (Στρατού ΗΠΑ). CO: Φάκελοι Υπουργικού Γραφείου. CSDIC: Κέντρο Υπηρεσιών Συνδυασμένων Λεπτομερειακών Ανακρίσεων. D - Σειρά εγγράφων Νυρεμβέργης. DBFP: Έ γ γ ρ α φ α Β ρ ε τ α ν ικ ή ς Ε ξ ω τ ε ρ ικ ή ς Π ολιτικ ή ς. DDI: Ι τ α λ ικ ά Δ ιπ λ ω μ α τ ικ ά 'Ε γ γ ρ α φ α . DGFP: Έ γ γ ρ α φ α Γ ε ρ μ α ν ικ ή ς Ε ξ ω τ ε ρ ικ ή ς Π ολιτικ ή ς. D1C: Κέντρο Υπηρεσιών Λεπτομερειακών Ανακρίσεων (βλ. CSDIC). DIS: Συνόψεις Λεπτομερειακών Ανακρίσεων (Στρατού ΗΠΑ). DJ- Προσωπική σειρά μικροφίλμς του συγγραφέα. EC - Σειρά εγγράφων Νυρεμβέργης. ED- Σειρά εγγράφων IfZ. ΕΤΗΙΝΤ: Ανακρίσεις στο Ευρωπαϊκό Θέατρο Επιχειρήσεων (Στρατός

Η.Π.Α.). F- Σειρά εγγράφων If}. FA: Forschungsamt, στην κυριολεξία Γραφείο Ερευνών: η υπηρεσία

υποκλοπών και παρακολουθήσεων του Γκαίρινγκ, για την οποία βλ. στην ιστορία μου, Das Reich hört mit (Κ ίε λ ο , 1 9 8 9 ) . FD- Ξένα έγγραφα, σειρά βρετανικών αδημοσίευτων κατασχεμένων εγγράφων, τώ ρα στο Αυτοκρατορικό Βρετανικό Πολεμικό Μου σείο, Λονδίνο. FDRL: Βιβλιοθήκη Φραγκλίνου Ρούσβελτ (Χάυντ Παρκ. Ν.Υ.). FIAT: Υπηρεσία Ανακρίσεων Πεδίου Μάχης, Τεχνική. FIR: Τελικές Εκθέσεις Ανακρίσεων (Τμήμα ανακρίσεων Στρατού ΗΠΑ). FO: Υπουργείο Εξωτερικών, Λονδίνο. FRUS: Σχέσεις Εξωτερικού Ηνωμένων Πολιτειών. G AU (ΓΚΑΟΥ): Παλαιός όρος της πολιτικής διαίρεσης στο Έθνος, ο οποίος χρησιμοποιήθηκε από τους Ναζί για την περιγραφή των δ ι οικητικών περιφερειών, καθεμιάς από τις οποίες οριζόταν επικε φαλής ο «Gauleiter». Το 1938 ήταν 32, ενώ το 1942 ανήλθαν σε 43. GAULEITER (ΓΚΑΟΥΛΑΙΤΕΡ): Ο επικεφαλής του κόμματος των Ναζί, ο ουσιαστικός κυβερνήτης μιας περιφέρειας της «Μείζονος Γερμα νίας» η οποία τελικά περιελάμβανε την Αυστρία, Τσεχοσλοβα κία και Πολωνία. Gß-Έ κθεση βρετανικών εγγράφων στη Νυρεμβέργη. GESTAPO (ΓΚΕΣΤΑΠΟ): Η μυστική αστυνομία του Γ ' Ράιχ. Ο όρος πρ ο


491

ερχόταν από τις πρώτες συλλαβές των λέξεων GEheimes STAats POlizei, δηλαδή μυστική κρατική αστυνομία. Το 1943, στη μέγιστη ακμή της, αριθμούσε 45.000 μέλη. Στη δίκη της Νυρεμβέργης η Γκεστάπο κατηγορήθηκε ως ένας από τους έξι οργανισμούς που είχαν ανάμειξη σε εγκλήματα κατά της Ανθρωπότητας. GPU: Οι Σοβιετικές Μυστικές Υπηρεσίες. GR.GG: Σειρά εγγράφων της CDIC. HAUPTSTURMFÜHRER: Αρχηγός τμημάτων εφόδου. HL: Βιβλιοθήκη Χούβερ (Στάνφορντ, Καλιφόρνια). IfZ: Ινστιτούτο Σύγχρονης Ιστορίας, Μόναχο. ///-/-Έ γγρα φ α γερμανικού στρατού, στα ΒΑ Φράιμπουργκ IIR: Έκθεση Προκαταρκτικών Ανακρίσεων (Τμήμα Ανακρίσεων Στρατού ΗΠΑ). ΙΜΤ: Διεθνές Στρατιωτικό Δικαστήριο: Δίκη τω ν κ ο ρ υ φ α ίω ν Γ ε ρ μ α νών εγκ λη μ α τιώ ν π ο λ έμ ο υ στη Ν υ ρ εμ β έρ γη . IWM: Αυτοκρατορικό Βρετανικό Πολεμικό Μουσείο, Λονδίνο. Kl.Erw.: Kleine Erwerbung,

μικρής έκτασης αξιολόγηση υπό ΒΑ, Κό-

μπλεντζ. Ktb: Kriegstagebuch, πολεμικό ημερολόγιο γερμανικής πολεμικής μο

νάδας. L - Σειρά εγγράφων Νυρεμβέργης. LEBENSRAUM (ΛΕΜΠΕΝΣΡΑΟΥΜ): Σύνθημα των Γερμανών Ναζί για

τον αναγκαίο τους «Ζωτικό Χώρο». 4 6 -Μ : Ανακρίσεις στο Μπερχτεσγκάντεν, 1945, τώ ρα στη βιβλιοθήκη

του Πανεπιστημίου της Πενσυλβάνια. Μ Α - IfZ σειρά μικροφίλμ. M D : Έ γγρα φ α του Milch, πρωτότυποι φάκελοι RLM, που έχουν επι-

στραφεί από τη Βρετανική Κυβέρνηση στα ΒΑ, Φράιμπουργκ. Μικροφίλμς που υπάρχουν στο Βρετανικό Πολεμικό Μουσείο, Λονδίνου και στα Εθνικά Αρχεία, Ουάσιγκτον DC (π.χ. η αναφο ρά MD.64/356 που πα ραπέμ πει στον τόμο 64, σελ. 3456). MGFA: Τμήμα ιστορικών ερευνών του Γερμανικού Υπουργείου Άμυ νας στο Φράιμπουργκ. ΜΙ: Κλάδος Στρατιωτικών Μυστικών Υπηρεσιών (βρετανικών). MISC: Κέντρο Στρατιωτικής Υπηρεσίας Πληροφοριών (Ανακρίσεις Στρατού ΗΠΑ). ML/Ν Α : σειρά μικροφίλμς στα Εθνικά Αρχεία, Ουάσιγκτον DC. MS: Ένωση Παρασημοφορημένων Αξιωματικών του Β' Παγκοσμίου Πολέμου.


492

Ν: Nachlass - τα έγγραφα μιας γερμανικής στρατιωτικής προσωπικό

τητας, τώρα στα ΒΑ, Φράιμπουργκ. ΝΑ: Εθνικά Αρχεία, Ουάσινγκτον DC.

ND;Έ γγραφ ο Νυρεμβέργης. NCA: Ν α ζιστική Σ υ νω μ ο σ ία και Ε π ιθ ετικ ό τη τα (Δημοσίευση στις

ΗΠΑ επιλογής εγγράφων Νυρεμβέργης). N C - Σειρά εγγράφων Νυρεμβέργης. N O - Σειρά εγγράφων Νυρεμβέργης. N O K W - Σειρά εγγράφων Νυρεμβέργης. NS: Συλλογή ναζιστικών εγγράφων στα ΒΑ, Κόμπλεντζ. OBERGRUPPENFÜHRER: Αρχηγός ομάδας. OBERSCHARFÜHRER: Αρχηγός ομάδων. OBERSTURMBANNFÜHRER: Βαθμός των SS ανάλογος με του Αντισυ-

νταγματάρχη. OBERSTURMFÜHRER: Επικεφαλής τμημάτων εφόδου. OCMH: Γραφείο Αρχηγού Στρατιωτικής Ιστορίας, Ουάσινγκτον DC.

OC: Ανώτερη Διοίκηση ΟΚΗ: Obercommando des Herres. Ανώτατη Διοίκηση του Στρατού Ξη-

ράς (ΓΕΣ). OKL: Obercommando der Luftwaffe. Ανώτατη Διοίκηση της Πολεμικής

Αεροπορίας (ΓΕΑ). ΟΙ<Μ: Obercommando der Marine. Ανώτατη Διοίκηση του Πολεμικού

Ναυτικού (ΓΕΝ). OKW: Obercommando der Wehrmacht. Ανώτατη Διοίκηση των Ενόπλων

Δυνάμεων (ΓΕΕΘΑ). ΟΝΙ: Γραφείο Πληροφοριών Ναυτικού. O .Q u.: Oberquartiermeister, Αρχηγός Εφοδιασμού. OSS: Historical file Γραφείο Στρατηγικών Υπηρεσιών OUSCC: Γραφείο του Επικεφαλής Νομικού Συμβούλου ΗΠΑ (ΙΜΤ). Ρ - Σειρές MS Στρατού ΗΠΑ: μεταπολεμικά γρ α πτά κείμενα Γερμα

νών αξιωματικών από τη φυλακή (πλήρης συλλογή στα ΝΑ). P G / Φάκελοι Γερμανικού Ναυαρχείου, τώ ρα στα ΒΑ Φράιμπουργκ. PID: Τμήμα Πολιτικής Υπηρεσίας Πληροφοριών του F0. PRO: Γραφείο Δημοσίων Πρακτικών, Λονδίνο. -PS: Σειρά εγγράφων Νυρεμβέργης. R - Σειρά εγγράφων Νυρεμβέργης (π.χ. R-100). R: Συλλογές εγγράφων του Ράιχ στα ΒΑ, Κόμπλεντζ (π .χ . R.43 ΙΙ/606). REICHSLEITER: Αρχηγός Επικρατείας. Τίτλος που είχε ο Χίτλερ. RG: Συγκρότημα Αρχείων (στα ΝΑ).


493

RH:Έ γγραφο γερμανικού στρατού στα ΒΑ, Φράιμπουργκ.

/?//?:Έκθεση επανανακρίσεων (Στρατού ΗΠΑ). RSHA: Ανώτερη Υπηρεσία Κρατικής Ασφαλείας SA (ΕΣ-Α): Αρχικά της σύνθετης λέξης STURMABTEILUNG (ΣΤΟΥΡΜΑΜΠΤΑΪΑΟΥΝΓΚ), ήτοι Τμήμα ή Τάγμα Εφόδου. Η παραστρατιωτική αυτή οργάνωση ιδρύθηκε στο Μόναχο το 1921 από τον Röhm (Ρεμ) με σκοπό την προστασία των ομιλητών στις συγκεντρώσεις του κόμματος των Ναζί. Φορούσαν καφέ πουκάμισα και περιβραχιόνιο με τον αγκυλωτό σταυρό. Μετά την εκτέλεση του Röhm το 1934, έχασε οριστικά κάθε επιρροή. SAIC: Κέντρο Ανακρίσεων της 7ης Αμερικανικής Στρατιάς. SD (ΕΣ-ΝΤΕ): Αρχικά της σύνθετης λέξης SICHERHEITSDIENST (ΖΙΧΕΡ-ΧΑΪΤΣΝΤΙΝΣΤ), ήτοι Υπηρεσία Ασφαλείας του Ναζιστικού Κόμματος. Ή ταν μηχανισμός κατασκοπίας των SS (ΕΣ-ΕΣ), ιδρυθείς από τον Χίμλερ και με αρχηγό τον Χάιντριχ από το 1931, για την προστασία του κόμματος. SIR: Σ ειρά εγγρ άφ ω ν του CSDIC. SRGG: Σειρά εγγράφων CSDIC. SS (ΕΣ-ΕΣ): Αρχικά της σύνθετης λέξης SCHUTZSTAFFEL (ΣΟΥΤΣ-

ΣΤΑΦΕΑ), ήτοι Μονάδες Προστασίας. Ιδρύθηκε το 1925, αρχικά για την προστασία του Χίτλερ και στη συνέχεια μετασχηματίστη κε από τον Χίμλερ σε «Κράτος εν Κράτει» και «Στρατός εν Στρατώ». Το 1939 συγκροτήθηκαν τα WAFFEN SS, οι Στρατιωτι κές Μονάδες των SS. Το 1943, οργανωμένα σε Σώματα Στρατού και Μεραρχίες, έφθασαν να αριθμούν τους 900.000 άνδρες. Τ: Σειρά μικροφίλμς στο ΝΑ (π.χ., Τ78/300/1364 που αναφέρεται στο Μικροαντίγραφο Τ78, ρολό 300, σελ. 1364). UNTERSTURMFÜHRER: Αναπληρωτής επικεφαλής τμημάτων εφόδου. USAMHI: Ινστιτούτο Στρατιωτικής Ιστορίας ΗΠΑ (Καρλάυλ, Πασαντένα). USFET: Αμερικανικές Δυνάμεις, Ευρωπαϊκό Θέατρο Πολέμου. iVSSßS.-Έκθεση Αμερικανικών Στρατιωτικών Βομβαρδισμών. VARTHELAND: Επιχείρηση για τη σωτηρία του Έθνους. Η χώρα των Πατέρων μας. VfJ: Τριμηνιαίο περιοδικό, Vierteljahrsheft für Zeitgeschite που εκδίδεται από την IfZ. WEHRMACHT (ΒΕΡΜΑΧΤ): ΟιΈνοπλες Δυνάμεις της Γερμανίας WR: Wehrwissenschaftliche Rundschau, γερμανικό μηνιαίο περιοδικό στρατιωτικής επιστήμης.

494


X - Σειρά εγγράφων του OCMH, τώ ρα στα ΝΑ. Χ -Ρ : Σειρά ανακρίσεων DIC (αιχμαλώτων σε στρατόπεδα, που κατα-

γράφηκαν από κρυμμένα μικρόφωνα, όπως στο CSDIC). YIVO: Αρχεία Υίνο για ΕβραϊκέςΈ ρευνες (Νέα Υόρκη, Ν.Υ.). ZS: Zeugenschrift, συλλογή από το IfZ γραπτώ ν και προφορικών

μαρτυριών. ZSg: Zeitungs-Sammlung, συλλογή αποκομμάτων εφημερίδων στα ΒΑ

του Κόμπλεντζ. ZStA: Κεντρικά Αρχεία του Κράτους (Πότσνταμ, Γερμανίας).

ΠΗ ΓΕΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1

1. Για τον R.H. Jackson, βλ. Felix Beiair: “Jackson Sets Forth His Political Philosophy”, στους NewYorkTimes, τμήμα περιοδικού Τύπου, 13 Φεβρ. 1938: Fortune, Μάρ. 1938: Look, 12 Map. 1940, Marquis Childs, στο Forum, Μάρ. 1940- “Robert H. Jackson” στο Pathfinder, αρ. 2422, 1η Ιουν. 1940, σελ. 8. Brotherhood of Locomotive Firemen and Engineers ’ Magazine, Τόμ. 108, Μάιος 1940, σ. 313· σύντομη βιογραφία από τον Richard Lee Strout, στο Christian Science Monitor, 13 Ιουλ. 1940· Karl Schriftgiesser: “ Robert H. Jackson”, στο North American Review, χειμώνας 1939-40· Hon William L. Ransom: “Associate Justice Robert H. Jackson ”, στο American Bar Association, Αύγ. 1941, “Robert H. Jackson, US Prosecutor of Major War Criminals”, στο Judge Advocate Journal, Τόμ. ii, αρ. 2, καλοκαίρι 1945· άρθρο του Jackson “ Nuremberg in Retrospect: Legal Answer to International Lawlessness” στο American Bar Association, Τόμ. 35 (Οκτ. 1949)· και Telford Taylor: “Robert H. Jackson and the Nuremberg Trials”, στο Columbia Law Review, Τόμ. 55 (Απρ. 1955). Με τά τον απροσδόκητο θάνατο του Jackson το 1954, ο Sir David Maxwell Fyfe έγραψε ένα υπέροχο άρθρο προς τιμήν του στο Stanford Law Review, Δεκ. 1955. 2. Αίτηση για χορήγηση διαβατηρίου από τον R.H. Jackson, Μάιος 1945 (Library of Congress, Manuscript Division, αρχείο R.H. Jackson, κιβώ τιο αρ. 103, “ Misc. papers”). 3. Ομιλία του R.H. Jackson στην American Society of International Law, 13 Απρ. 1945. 4. Ημερολόγιο του R.H. Jackson, 27 Απρ. 1945 (Library of Congress, Manuscript Division, αρχείο R.H. Jackson, κιβώτιο αρ. 95).

496


5. R.H. Jackson, Προφορική Ιστορία, 1952 (University of Chicago, Law School, Συλλογή R.H. Jackson). Φωτογραφήθηκε σε μικροφίλμ για λογαριασμό του συγγραφέα DI-87. 6. Ημερολόγιο Stimson, 7 Ιουν. 1944 (Yale University Library, αρχείο Henry L. Stimson, μπομπίνα μικροφίλμ αρ. 9). Μνημόνιο για τη συ νομιλία μεταξύ του Προέδρου και του Υπουργού Πολέμου σχετικά με την κατάληψη της Γερμανίας, 8 Ιουν. 1944 [Εθνικά Αρχεία, Ουάσινγκτον (εφεξής ΝΑ), RG.59, Αρχείο Υπουργ. Εξωτ., Office Euro pean Affairs, φάκελος 17]. 7. Ημερολόγιο Stimson, 9 Ιουν. 1944. 8. Ημερολόγιο Halifax, 16 Map. 1943 (University of York, Borthwick Institute, αρχείο Hickleton, φάκελος Λόρδου Halifax A7.8.12). Οι π α ρατηρήσεις του Cordell Hull φέρνουν στο νου τις δικαιολογίες που είχε προβάλει ο Χάινριχ Χίμλερ για τις δολοφονίες των Εβραίων, γ υ ναικών, ανδρών και παιδιών, στη διαβόητη ομιλία του στο Posen (Πο λωνία), τον Οκτώβριο του 1943. 9. Επομένως, κακώς ο Sir David Maxwell Fyfe αναφέρει στο The Memoirs of the Earl of Kilmuir. Political Adventure (Λονδίνο, 1964) [εφε ξής Maxwell Fyfe], σελ. 79, πως o Cordell Hull συμβούλευσε μετ’ επιτάσεως τον Ρούσβελτ να μην προχωρήσει στην εκτέλεση με συνο πτικές διαδικασίες των αρχηγών των εχθρών. 10.Ημερολόγιο Butcher, 10 Ιουλ., απόρρητες σελίδες που ανοίχτηκαν για το συγγραφέα το 1977 (Dwight D. Eisenhower Library, αρχείο Harry C. Butcher), cf ημερολόγιο Halifax, 10 Ιουλ. 1944. 11. H.R. Morgenthau: Germany Is Our Problem (Νέα Υόρκη, 1947)· ο Α'ιζενχάουερ, αγανακτισμένος επειδή θεωρήθηκε ως ο εμπνευστής του Σχεδίου του Morgenthau, ανέθεσε στο προσωπικό του να ερευνήσει τους φακέλους του, ώστε να βρεθούν όλα τα σχετικά ντοκουμέντα, βλ. Dwight D. Eisenhower Library, αρχείο περιόδου πριν γίνει Πρόε δρος, φάκελος 152, “ Morgenthau Plan”. Επίσης βλ. Υπουργείο Πολέ μου προς τον Αίζενχάουερ, 30 Ιουλ. 1944 (ΝΑ, RG.331, SHAEF/SGS, φάκελος 353.02/5, “ Morgenthau Visit, Ιούλ.-Σεπτ. 1944”). 12. Ημερολόγιο Morgenthau, 12 Αυγ. 1944 (Roosevelt Library, αρχείο Henry R. Morgenthau, Τόμ. 763). 13.Fred Smith, “The Rise and Fall of the Morgenthau Plan”, στο United Nations World , Μάρ. 1947, σελ. 32ff. 0 Smith, που παρίστατο ως βοη θός του Morgenthau, κρατούσε σημειώσεις. 14.0 Α'ιζενχάουερ προς το Υπουργείο Πολέμου, ca. Αύγ. 1947 (Dwight D. Eisenhower Library, αρχείο περιόδου πριν γίνει Πρόεδρος, φάκε

ΠΗΓΕΣ

497

λος 152, “ Morgenthau Plan”). Υπάρχει μια εκδοχή αυτής της συνομι λίας στο ημερολόγιο του Kay Summersby, 7 Αυγ. 1944 (ibid., Personal Files, κιβώτιο αρ. 146: “ Kay Summersby’s diary, Jun 1944Apr. 1945”). 15. Κάρτα καταχώρισης των ραντεβού του Πρωθυπουργού, 10 Αυγ. (αντίγρ. στην κατοχή του συγγραφέα), ημερολόγιο Morgenthau, 19 Αυγ. 1944. 16. Harry Dexter White, μνημόνιο για τους φακέλους του Υπουργού, 13 Αυγ. 1944, (Princeton University, Seeley Mudd Library, αρχείο Harry Dexter White· βλ. επίσης αρχείο John Foster Dulles, ibid. 1953, κιβώ τιο αρ. 77). 17.Ημερολόγιο Morgenthau, 19 Αυγ. 1944. 18. Ημερολόγιο Stimson, 23 Αυγ. 1944. 19.“ Brief for Conference with the President on Aug. 25”, 23 Αυγ. 1944 (Yale University Library, αρχείο Henry L. Stimson). 20.Ημερολόγιο Stimson, 25 Αυγ. 1944· cf ibid., ημερολόγιο James Forrestal, 25 Αυγ. (Princeton University, Seeley Mudd Library, Συλ λογή James V. Forrestal, κιβώτιο αρ. 19), και ημερολόγιο Wickard, χειρόγραφο, 25 Αυγ. 1944 (Roosevelt Library, αρχείο Claude R. Wickard). 21. H.L. Stimson, “ Memorandum of Conversation with the President”, 25 Αυγ. 1944 (Yale University Library, αρχείο Henry L. Stimson). 22. Ημερολόγιο Stimson, 31 Αυγ. 1944. 23. Λόρδος Halifax προς το FO (Τπουργ. Εξωτ.), 1 Σεπτ. 1944 [Public Record Office, Λονδίνο (εφεξής PRO), φάκελος FO.371/39080]. 24. Ημερολόγιο Stimson, 4 Σεπτ. 1944. 25.Ibid., 5 Σεπτ. 1944. 26. Cordell Hull, “Suggested Recommendations on Treatment of Germany from the Cabinet Committee for the President”, 4 Σεπτ. 1944 (Library of Congress, αρχείο Cordell Hull). Σχετικά σχόλια του Stimson, 5 Σε πτ. 1944 (Yale University Library, αρχείο Henry L. Stimson). Για τα προσχέδια του Σχεδίου του Morgenthau, με τίτλο: “Suggested PostSurrender Program for Germany”, (5 σελίδες), και “Punishment of Certain War Crimes and Treatment of Special Groups” (παράρτημα B, 3 σελίδες), υπογεγραμμένο από τον Morgenthau στο πρωτότυπο, με ημερομηνία 11 Σεπτ. 1944, βλ. Roosevelt Library, προεδρική θυρί δα ασφαλείας, κιβώτιο αρ. 44, “ Germany 1944-45”. 27.0 Λόρδος Halifax προς το FO, 1 Σεπτ. 1944 (PRO φάκελος F 0 .371/39080).

32

498


28. Ημερολόγιο Stimson, 7 Σεπτ. 1944. 29. Ibid., 9 Σεπτ. Για τα μεταγενέστερα υπομνήματα του Stimson προς τον Ρούσβελτ, με ημερομηνία 9 και 15 Σεπτ. 1944, αναφορικά με το Σχέδιο του Morgenthau: βλ. Roosevelt Library, προεδρικές θυρίδες ασφαλείας, κιβώτιο αρ. 44, “ Germany 1944-45”. Έχουν επίσης δημοσιευθεί στα έντυπα της Senate Internal Security Sub-Committee, 90ή Συνέλευση, 1η Συνεδρίαση Morgenthau Diary (Γερμανία), Τόμ. i, σελ. 612-15 και 621-3. 30.Ημερολόγιο Morgenthau, 9 Σεπτ. 1944. 31. Στις 29 Σεπτ. 1944, ο Hull εξέφρασε την αγανάκτησή του για τον τρόπο που ο Ρούσβελτ υιοθέτησε «το απερίσκεπτο Σχέδιο του Morgenthau» για τη Γερμανία, όταν βρισκόταν στο Κεμπέκ: σημείω μα του Arthur Krock στους New York Times (Princeton University, Seeley Mudd Manuscript Library, αρχείο Arthur Krock). 32. Για την εξέλιξη της βρετανικής πολιτικής στο θέμα της μεταχείρισης των Γερμανών αιχμαλώτων πολέμου (Ιούλ. 1943-Σεπτ. 1945), βλ. PRO φάκελος WO. 106/4037' για την πολιτική στο θέμα της κράτησης των Γερμανών ηγετών, Μάιος-Ιούν. 1945, βλ. WO. 106/4463. 33.0 PRO φάκελος WO.32/14552 είναι κλειστός επί 75 χρόνια. 34.0 Sir Archibald Clark Kerr στο FO, 5 Νοεμ. (PRO φάκελος FO.371/33036· βλ. επίσης PREM.3/219/6)· David Irving, Hess. The Missing Years (Λονδίνο, 1987), σελ. 230f. Έγγραφο CWC(42)12, που υπεβλήθη στονΉντεν, στο οποίο περιλαμβανόταν περίληψη της συ ζήτησης του Kerr με τον Στάλιν, στην Επιτροπή του Πολεμικού Υπουργικού Συμβουλίου για τη Μεταχείριση των Εγκληματιών Πο λέμου, στις 24 Νοεμ. 1942 (PRO φάκελος CAB.98/23). 35.Άντονυ Ήντεν, έγγραφο του Πολεμικού Υπουργικού Συμβουλίου WP(43)286, 29 Ιουν. 1943 (PRO φάκελος CAB.66/38)· συνοπτικό ση μείωμα για τον Λόρδο Cherwell, 5 Ιουλ. 1943 (Nuffield College, Οξφόρδη, αρχείο Cherwell, φάκελοι 63 και 65, “ Germany, post-war treatment and reparations policy”). Για τις συζητήσεις στο Βρετανικό Υπουργ. Εξωτ. ως προς τη μεταχείριση των εγκληματιών, βλ. PRO φάκελος F 0 .371/34363-80. 36. Duff Cooper. (Καγκελάριος του Δουκάτου του Lancaster), αρχείο Πολεμικού Υπουργικού Συμβουλίου WP(43)293, “Warning to Neu trals Not to Grant Asylum to Enemy Leaders and War Criminals ”, 5 Ιουλ. 1943 (PRO φάκελος CAB.66/38). 37.0 Τσώρτσιλ προς τον Ρούσβελτ, 26 Ιουλ. 1943, αρ. 383, αρχειοθετήθηκε στις 26 Ιουλ. 18:25' ώρα Γκρήνουιτς. [ΝΑ, RG.218, JCS, “ CCS 389 Italy, Jun 10, 43 (Sec. 1)”].

ΠΗΓΕΣ

499

38. Ρούσβελτ προς Τσώρτσιλ, 30 Ιουλ. 1943, στο Foreign Relations of the United States, Conferences at Washington and Quebec, 1943 (US Government Printing Office, Washington, DC, 1970). 39. Ημερολόγιο Halifax, 10 Σεπτ. 1943 (University of York, Borthwick Institute, αρχείο Hickleton, Λόρδος Halifax, φάκελος A7.8.13). 40. Πολεμικό Υπουργικό Συμβούλιο, 8 Οκτ. 1943. 41. Μνημόνιο του'Ηντεν, 9 Οκτ. 1943 (PRO φάκελος PREM.4/100/9). 42.0 Τσώρτσιλ προς τον Ρούσβελτ και τον Στάλιν, 12 Οκτ. 1943- δημοσιεύθηκε στο The Second World War του Ουίνστον Σ. Τσώρτσιλ, Τόμ. ν: Closing the Ring (Λονδίνο, 1952), σελ. 263ff. 43.Τσώρτσιλ, ‘The Punishment of War Criminals”, Αρχείο Πολεμικού Υπουργικού Συμβουλίου WP(43)496, 9 Νοεμ. 1943 (PRO φάκελος CAB.66/39). 44. Ibid. «Με αυτό τον τρόπο», υποστήριζε ο Τσώρτσιλ, «θα αποφύγου με όλους τους σκοπέλους των νομικών διαδικασιών, και τα διατάγ ματα για την εκτέλεση των παρανόμων θα στηριχθούν στο ψήφισμα αρ. 32 των Ηνωμένων Εθνών, που αποτελεί μια σταθερή και αναμφι σβήτητη βάση για το σκοπό αυτό». ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2

1. Ο ιδιαίτερος γραμματέας του Τσώρτσιλ στο Κοινοβούλιο, ο Συνταγ ματάρχης George Harvie Watt, τα διηγήθηκε αυτά στον Hugh Dalton: ημερολόγιο Dalton, 11 Νοεμ. 1943 (London School of Economics, Political Science Library, αρχείο Hugh Dalton). 2. Sir Edward Bridges, μνημόνιο του γραμματέα του Πολεμικού Υπουρ γικού Συμβουλίου, 15 Φεβρ. 1944 (PRO file CAB.66/47). 3. Παράρτημα στο μνημόνιο του Bridges WP(44)105, “War Criminals”, 15 Φεβρ. 1944 (ibid.). 4. Ήντεν, Αρχείο Πολεμικού Υπουργικού Συμβουλίου: WP(44)555 “Draft of a Suggested Telegram to Be Sent by the President and the Prime Minister to Marshal Stalin”, 3 Οκτ. 1944 (PRO φάκελος CAB.66/56). Για τα αμερικανικά πρακτικά της συνόδου των αρχηγών των Γενικών Επιτελείων (CCS) και της ολομέλειας (Οι τρεις Μεγάλοι) στην Τεχεράνη, βλ. ΝΑ RG.218. JCS, επίσημο αρχείο του Ναυάρχου W.D. Leahy, φάκελος 89. 5. Όπως λέχθηκε αργότερα από τον Ρούσβελτ. Ημερολόγιο Henry Wallace, 18 Δεκ. 1943. John Morton Blum, (ed.) The Price of Vision. The Diary of Henry A. Wallace, 1942-46, (Βοστώνη, 1973).

500


6. Βλ. επίσης Ουίνστον Σ. Τσώρτσιλ, The Second World War, Τόμ. ν: Closing the Ring (Λονδίνο, 1952), σελ. 330. 7. Charles Bohlen, μνημόνιο σχετικά με το γεύμα εργασίας της Τριμε ρούς Δύναμης, 29 Νοεμ. 1943, στο Foreign Relations of the United States. The Conferences at Cairo and Teheran, 1943 (Ουάσινγκτον, 1961), σελ. 552ff. Μεταξύ αυτών που έλαβαν μέρος ήταν οι Ρούσβελτ, Τσώρ τσιλ, Στάλιν, Hopkins,Ήντεν, Άβερελ Χάριμαν και Bohlen. 8. Ημερολόγιο Wallace, 18 Δεκ. 1943. Την ίδια ιστορία είχε διηγηθεί και ο Herbert Bayard Swope. Παρατίθεται στο ημερολόγιο του R.H. Jackson, 10 Ιουν. 1945 (Library of Congress, Manuscript Division, αρ χείο R.H. Jackson, κιβώτιο αρ. 95). 9. Ο Τσώρτσιλ προς τον Cadogan, 19 Απρ. 1944, στο The Diaries of Sir Alexander Cadogan, 1 9 3 8 -1 9 4 5 του David Dilks, (Λονδίνο, 1971), σελ. 620. 10. Alfred-Maurice de Zayas, “ Der Nürnberger Kriegsverbrecherproz^/i’” (Η δίκη των Εγκληματιών Πολέμου στη Νυρεμβέργη), στο Macht und Recht. Gro/i’eProzesse in der Geschichte (Δύναμη και Δίκαιο. Μ εγά λες Δί κες στην Ιστορία) (Μόναχο, 1991) [εφεξής Zayas], σελ. 252. Για το

υλικό σχετικά με τις σοβιετικές δίκες “ Kharkov” και για τα προβλή ματα που δημιουργούσαν στην προπαγάνδα των Συμμάχων, βλ. ΝΑ, RG.84, μυστικοί φάκελοι της αμερικανικής πρεσβείας στο Λονδίνο, κιβώτιο αρ. 21, φάκελος “820.02 Α-Ζ”. 11. Ημερολόγιο Jackson, 17 Μαΐου 1945. 12. Maxwell Fyfe, op. cit., σελ. 79. 13. Κατάθεση του Hans Fritzsche, 26-28 Ιουν. 1946, The Trial of Major War Criminals before the International Military Tribunal at Nuremberg, 42 τόμοι (Νυρεμβέργη, 1946-49) [εφεξής, ΙΜ Τ], Τόμ. xvii, σελ. 200f. 14. Frank Κ. Roberts (FO) προς τον PWE, 18 Μαρτίου 1944 (PRO file FO.898/422). 15.Λόρδος Simon, “The Punishment of Hitler and His Chief Associates”, 4 Σεπτ. 1944 (PRO file LCO.2/2981, “War Crimes: Trial of Major War Criminals, Hitler & others”). 16. Ημερολόγιο Morgenthau, 12 Σεπτ. 1944 (Roosevelt Library, αρχείο Henry R. Morgenthau). 17. Ημερολόγιο Mackenzie King, 11 Σεπτ. 1944, (Public Archives of Canada, Ottawa, αρχείο William Lyon Mackenzie King, MG.26, Jl). 18. Ημερολόγιο Morgenthau, 13 Σεπτ. 1944. 19. H.D. White, “ Conference in Secretary Morgenthau’s suite”, Κεμπέκ, 14 Σεπτ. 1944, στο Ημερολόγιο Morgenthau, 14 Σεπτ. 1944, σελ. 1514-15.

ΠΗΓΕΣ

50/

20. Ibid. 21. Ημερολόγιο Ήντεν, 15 Σεπτ. 1944 (Birmingham university, αρχείο Avon, φάκελος 20/1/22). Όπως πολλοί πολιτικοί, οΉντεν, σε ιδιωτικές συζητήσεις, ομολογούσε ότι έτρεφε αντισημιτικά αισθήματα. Στις 8 Μαρτίου 1942, μετά από μια επίσκεψη στο Κολέγιο Ήτον έγραφε: «Κοιτούσαμε τις παρέες των αγοριών. Όπως τα περιμέναμε: Βρόμι κα και ασουλούπωτα, και ο αριθμός των Εβραίων μεταξύ τους όλο και να μεγαλώνει- αυτό ήταν το συμπέρασμά μας!» (ibid., 20/3/8). 22.Μνημόνιο με αρχικά “ O.K., F.D.R.” και “W.C., 15.9.” (αντίγραφα υπάρχουν στην Dwight D. Eisenhower Library) φάκελος Αϊζενχάουερ, κιβώτιο αρ. 152, “ Morgenthau Plan”, ibid., κιβώτιο αρ. 76, “Morgen thau”, βιβλίο του Henry Morgenthau Germany Is Our Problem (Νέα Υόρ κη, 1945). Nuffield College, Οξφόρδη, αρχείο Cherwell, φάκελοι 63, 65: “ Germany, post-war treatment and reparations policy”, “ Morgenthau Plan”. Ημερολόγιο Forrestal, 20 Οκτ.: « 0 Morgenthau... μου έδωσε ένα αντίγραφο» (Princeton University, Seeley Mudd Library, Συλλογή James V. Forrestal), ημερολόγιο Morgenthau, 15 Σεπτ., σελ. 1454-5 και αρχείο Λόρδου Halifax (University of York, Borthwick Institute, αρχείο Hickleton, φάκελος Λόρδου Halifax, A4.410.4.6). Για τα τηλεγραφή ματα του Τσώρτσιλ προς τον Ήντεν ως προς τις συζητήσεις με τον Morgenthau στο Κεμπέκ, Σεπτ. 1944, βλ. αρχείο Ήντεν (PRO files FO.800/412, 413). 23.Ήντεν, χειρόγραφο μνημόνιο, 19 Νοεμ. 1944 (PRO file FO.371/391228). 24. Treasury Plan (Σχέδιο του Υπ. Οικονομικών) του H.R. Morgenthau που το έστειλε με την επιστολή του στον Λόρδο Cherwell από 26 Σε πτ. 1944 (Nuffield College, Οξφόρδη, αρχείο Cherwell). 25. Μεταβατική διάταξη των JCS προς την SCAEF (Αϊζενχάουερ) ανα φορικά με τη Στρατιωτική Κυβέρνηση της Γερμανίας, αμέσως μετά την παύση των επιχειρήσεων της οργανωμένης αντίστασης (Μετά την Ήττα), 17 Σεπτ. 1944 (Dwight D. Eisenhower Library). 26. Ταγματάρχης A.K.S. Morrice, βοηθός Γεν. Γραμμ. Γενικού Επιτελείου, SHAEF, για τους Αρχηγούς των Επιτελείων, 14 Οκτ. 1944, που περι λαμβάνει την οδηγία JCS 1067/2 (Dwight D. Eisenhower Library). 27. Τσώρτσιλ, “ Draft of a Suggested Telegram to Be Sent by the President and the Prime Minister to Marshal Stalin”, (Hyde Park, NY), 17 Σεπτ. 1944. To πρωτότυπο βρίσκεται στην Roosevelt Library, στον Φάκελο Ασφαλείας του Προέδρου A/16, “ Germany”. 28. Ημερολόγιο Stimson, 20 Σεπτ. 1944 (Yale University Library, αρχείο Henry L. Stimson, μπομπίνα μικροφίλμ αρ. 9).

502


29.0 Morgenthau προς τον Λόρδο Cherwell, 26 Σεπτ. 1944 (Nuffield College, Οξφόρδη, αρχείο Cherwell, “Morgenthau Plan”). 0 τίτλος του σχεδίου ήταν: “ Treasury Plan for the Treatment of Germany” (αυθεντικό αντίγραφο με καρμπόν, στο Nuffield College, Οξφόρδη, αρχείο Cherwell, αντίγρ. στην κατοχή του συγγραφέα). Βλ. επίσης David Irving (ed.), Der Morgenthauplan (Βρέμη, 1986). 30. Hansard: House of Commons Debates, 28 Σεπτ. 1944, cols 414-15. 31.Ήντεν, Αρχείο Πολεμικού Υπουργικού Συμβουλίου, WP(44)555, re: “ Draft of a Suggested Telegram to Be Sent by the President and the Prime Minister to Marshal Stalin”, 3 Οκτ. 1944 (PRO file CAB.66/56). 32.Συνάντηση Τσώρτσιλ, Στάλιν, Μολότοφ et ah, 9 Οκτ 1944, 22:00' (PRO file PREM.3/434/2, “ TOLSTOY Records of Meetings at the Kremlin, Moscow, Οκτ. 9-17, 1944”). 33. Συνάντηση των Τσώρτσιλ, Στάλιν, Ήντεν, Μολότοφ και άλλων, 17 Οκτ. 1944, 22:00' (ibid.). 34. Library of Congress, αρχείο, H.H. Arnold, κιβώτιο αρ. 225. 35. Τσώρτσιλ προς Ρούσβελτ, 21 Οκτ. 1944 (Roosevelt Library, μικρο φίλμ, και PRO file CAB.120/170). 36. Μνημόνιο Simon, 4 Σεπτ. 1944 (PRO file LCO.2/2981). 37. Μυστικό μνημόνιο Herbert Wechsler, 29 Δεκ. 1944 (University of Syracuse, N. Υόρκη, George Arents Research Library, Συλλογή Francis Biddle, κιβώτιο αρ. 14, “Trial Documents”). 38. Ημερολόγιο Forrestal και ημερολόγιο Henry L. Stimson, 16 lav. 1945 (Yale University Library, αρχείο Henry L. Stimson, μπομπίνα μικρο φίλμ αρ. 10). 39. Συνάντηση στο γραφείο του Υπουργού Stettinius, (Υπουργ. Εξωτ.), 17 Ιαν. 1945, 15:30' (Princeton University, Seeley Mudd Library, αρ χείο Harry Dexter White). 40.H.L. Stimson, E. Stettinius, F. Biddle, Μνημόνιο προς τον Πρόεδρο για τα εγκλήματα πολέμου, 22 Ιαν. και S. Rosenman, όπως παρατί θεται στο ημερολόγιο Jackson, 27 Απρ. 1945. 41. Συζήτηση Ρούσβελτ και Στάλιν, 4 Φεβρ. 1945 (ΝΑ, RG.59, αρχείο Charles Bohlen, βλ. επίσης Roosevelt Library, αρχείο Harry L. Hopkins, κιβώτιο αρ. 337). 42. Ημερολόγιο Ναυάρχου Leahy, 9 Φεβρ. 1945 (Library of Congress, Manuscript Division, αρχείο William Daniel Leahy). 43.Διάσκεψη ARGONAUT, “ Minutes of 2nd Plenary Session between the United States and Great Britain”, 12 το μεσημέρι, 9 Φεβρ. 1945 (PRO file CAB. 120/170).

ΠΗΓΕΣ

503

44. Από τον James F. Byrnes, στενογραφημένο πρακτικό της Διάσκεψης της Γιάλτας, 9 Φεβρ. 1945 (Harry S. Truman Library, φάκελοι Naval Aide, κιβώτιο αρ. 9). 45. Διάσκεψη ARGONAUT, “ Minutes of 2nd Plenary Session between the United States and Great Britain”, 12 το μεσημέρι, 9 Φεβρ. 1945 (PRO file CAB. 120/170). 46. Δακτυλογραφημένα πρακτικά των συνομιλιών του Ες με τον Simon στις 9 Ιουν. 1941 (PRO file PREM.3/219/5, και Oxford University, Bodleian Library, αρχείο Simon, κιβώτιο αρ. 88)· και με τον Λόρδο Beaverbrook, 9 Σεπτ. 1941, (House of Lords Records Office, αρχείο Beaverbrook, φάκελος D.443). 47.0 συγγραφέας εντόπισε τα ημερολόγια των γιατρών του Ες και των νοσηλευτών που τον παρακολουθούσαν κατά την περίοδο 1941-44, στο Federal Records Center στο Suitland, Maryland, στους φακέλους OMGUS: Office of the Chief of Counsel for War Crime, Secretariat of the IMT, General Records, κιβώτιο αρ. 113, τεμάχια 5021 και 5022. Βλ. David Irving, Hess, The Missing Years (Λονδίνο, 1987). 48. To τεστ αλήθειας εφαρμόστηκε στις 7 Μάιου 1944. Έκθεση του Αντισυνταγματάρχη Henry V. Dicks, 10 Μάίου 1944· J.R. Rees, The Case of Rudolf Hess (Λονδίνο, 1948), σελ. 87ff. 49. Irving, Hess, σελ. 230. 50. FO (Frank Roberts) προς τον Clark Kerr, αρ. 331, 4 Νοεμ. 1942, (PRO file FO.371/30920). 51. FO, Τμήμα Ερευνών, “ Hess, Rudolf”, 7 Ιουλίου 1945, (Library of Con gress, Manuscript Division, αρχείο R.H. Jackson, κιβώτιο αρ. 100). 52. Ρούντολφ Ες, εγκύκλιος αρ. 174/38 προς όλους τους Gauleiter, 10 Νοεμ. 1938 [Berlin Document Center (εφεξής BDC) φάκελος 240/1]. 53.Ήντεν, αρχείο Πολεμικού Υπουργικού Συμβουλίου, WP(44)330, 16 Ιουν. 1944 (PRO file LCO.2/2981). 54. Μνημόνιο σχετικά με τη συνάντηση στις 5 Απρ. 1945 (PRO file LCO.2/2980, “Attorney General’s Committee and British War Crimes Executive”). 55.0 Simon προς τον Rosenman, 6 Απρ. 1945 (PRO file LCO.2/2981). 56. Μνημόνιο σχετικά με τη συνάντηση στις 5 Απρ. 1945 (PRO file LCO.2/2980). 57. John Colville, «ημερολόγιο» 8 Απρ. 1945. The Fringes of Power, 10 Downing Street Diaries 1 9 3 9 -1 9 5 5 (Λονδίνο, 1985). 58.0υίνστον προς Κλεμεντίν Τσώρτσιλ, 9 Απρ. 1945, στο Winston S.


504

Churchill του Martin Gilbert, (Λονδίνο, 1986), 7 τόμοι, Τόμ. vii: Road to Victory, σελ. 1286.

59.Rosenman, παρατίθεται στο ημερολόγιο Jackson, 27 Απρ. 1945. 60. Ημερολόγιο Morgenthau, 11 Απρ. 1945, σελ. 1499-1503. 61. Βλ. επίσης Rosenman προς Herbert Wechsler, 23 Απρ. 1945, με συ νημμένη έκθεση (ΝΑ, RG.238, US Chief of Counsel at Nuremberg, Main Office Files, κιβώτιο αρ. 202). 62. Rosenman, παρατίθεται στο ημερολόγιο του Jackson, 27 Απρ. 1945. 63. Ημερολόγιο Stimson, 25 Απρ. 1945. 64.Ibid., 22-29 Απρ. 1945. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3

1. Ημερολόγιο R.H. Jackson, 27 Απρ. 1945 (Library of Congress, Manuscript Division, αρχείο R.H. Jackson, κιβώτιο αρ. 95). 2. Ibid. 3. Ibid., και επιστολή αποδοχής του Jackson προς τον Χάρι Τρούμαν, 29 Απρ. 1945 (ibid. και ΝΑ, RG.238, US Chief of Counsel at Nuremberg, Main Office Files, κιβώτιο αρ. 201). 4. Jackson προς Τρούμαν, 29 Απρ. 1945. 5. Ημερολόγιο Jackson. 30 Απρ. 1945. 6. Βρίσκεται στα ΝΑ, RG.238, US Chief of Counsel at Nuremberg, Main Office Files, κιβώτιο αρ. 201. 7. Μνημόνιο R.H. Jackson, 1 Μαΐου 1945, βλ. ντοκουμέντο με τίτλο “Punishment of War Criminals”, με ημερομηνία 28 Απρ. 1945 (ibid.) και ημερολόγιο, 1 Μαΐου 1945. 8. Ημερολόγιο Jackson, 4 Μαΐου 1945. 9. Ibid., 7 Μαΐου 1945. 10. David Irving The War Between the Generals (Νέα Υόρκη, 1981), σελ. 11. «Η πρεσβεία των Ηνωμένων Πολιτειών στη Βέρνη πληροφόρησε την Ανώτατη Διοίκηση της Βέρμαχτ πως, αν αποκαλυφθεί ότι το προσω πικό των ΗΠΑ είναι ένοχο για ολιγωρία, θα γίνουν οι νόμιμες ενέργει ες, όσον αφορά αυτό το θέμα. 0 Ανώτατος Διοικητής (Αΐζενχάουερ) εκφράζει τη βαθύτατη λύπη του για το γεγονός και θα λάβει τα κα τάλληλα μέτρα για να μην επαναληφθεί». (ΝΑ, RG.218, JCS, φάκελος 383.6, 21 Μαρτίου 1945). Ο Milch σημείωνε στο ημερολόγιό του στις 9 Δεκ. 1945, ότι αυτό το γεγονός το πληροφορήθηκαν οι κρατούμενοι στη Νυρεμβέργη. «Ένας αξιόπιστος μάρτυρας αναφέρει πως το Μάρτιο, 108 Γερμανοί αιχμάλωτοι πολέμου των Αμερικανών πέθαναν

ΠΗΓΕΣ

505

από ασφυξία ενώ μεταφέρονταν με το τρένο!» (μικροφίλμ του συγ γραφέα DI-59). 11. Howard A. Buechner, Dachau. The Hour of the Avenger (Metairie, La., 1986). Ένας μνησίκακος αλλά καλά θεμελιωμένος απολογισμός. Βλ. επίσης μαρτυρίες αυτοπτών μαρτύρων στο ημερολόγιο του Milch κατά την περίοδο που ήταν κρατούμενος στο Νταχάου (1946-47). Η περισσό τερο αποκαλυπτική φωτογραφία της ομαδικής εκτέλεσης στο Signals Corps negative με αρ. SC.208765 στα ΝΑ, Still Pictures Branch. To 7o τμήμα στρατιωτικών αρχείων στο Suitland του Maryland, αποκαλύπτει ότι ο αμερικανικός στρατός διέταξε πλήρη έρευνα όταν δημοσιεύθηκε μια έκθεση για τη σφαγή, στην εφημερίδα των ενόπλων δυνάμεων Stars & Stripes. Οι άνδρες που πήραν μέρος στην εκτέλεση απαλλάχθηκαν από την κατηγορία επειδή είχαν εκτελέσει διαταγές ανωτέρων τους. Οι ανώ τεροι τους δεν παραπέμφθηκαν ποτέ σε δίκη. Είμαι βαθιά υποχρεωμέ νος στον Charles Provan που μου έδωσε αυτές τις πληροφορίες. 12. Για το Katyn, βλ. πρακτικά των εκτεταμένων ακροάσεων στο Κο γκρέσο κατά την 82η Σύνοδο στην Ουάσινγκτον, που έγιναν από τις 11 Οκτ. 1951 μέχρι τις 14 Νοεμ. 1952 (αντίγραφα στο University of Syracuse, George Arents Research Library, Συλλογή Francis Biddle, κιβώτιο αρ. 15-οι ενδιάμεσες και οι τελικές αναφορές βρίσκονται στο κιβώτιο αρ. 16). Στο αρχείο του Jackson υπάρχουν αιτήσεις του Γκαίρινγκ να καταθέσουν ως μάρτυρες για το Katyn, οι Böhmert και Stockert, 13-14 Μαΐου 1946, (ΝΑ, RG.238, US Chief of Counsel at Nuremberg, Main Office Files, κιβώτιο αρ. 180). 13. Ημερολόγιο Cadogan, 18 Ιουν. 1943 (Churchill College, Cambridge, αρχείο Sir Alexander Cadogan, ACAD. 1/10). 14. Εκτός από τον Τσώρτσιλ και ο μετέπειτα Πρωθυπουργός Harold Macmillan έλαβε μέτρα για την ηθική καταδίκη αυτού του επεισοδί ου ως Βρετανός επιτετραμμένος στην περιοχή· Nikolai Tolstoy, The Minister and the Massacres (Λονδίνο, 1986). 15. Στο Αμβούργο, 48.000 πολίτες κάηκαν κατά τις αεροπορικές επι δρομές του Ιουλίου 1943' στη Δρέσδη, πάνω από 100.000 σε μία μό νο νύχτα (13 Φεβρ. 1945)· μετά από δέκα ημέρες, στο Pforzheim, 20.000 από τους 65.000 κατοίκους της πόλης. 16. Πληροφορίες από το μνημείο του ομαδικού τάφου και τον N.H.V. Shapton προς το συγγραφέα, 7 Δεκ. 1989. Εκτός εαυτού, ο Βρετανός Διοικητής Ταξίαρχος Derek Mills-Roberts, όταν αντίκρισε τα πτώμα τα που είχαν εκβραστεί στην ακτή, χτύπησε μέχρι αναισθησίας με τη στραταρχική ράβδο του τον Στρατάρχη της Λουφτβάφε Erhard

506


Milch, ο οποίος ήταν ανάπηρος μετά από αυτοκινητιστικό ατύχημα. 0 Roberts το αρνήθηκε όταν ρωτήθηκε από το συγγραφέα, αλλά αρ γότερα, ένας στενός συγγενής του πούλησε την κλεμμένη στραταρχι κή ράβδο (που την είχε σπάσει σε δύο κομμάτια μετά την ανωτέρω βιαιοπραγία και ύστερα επισκευάστηκε) στον οίκο δημοπρασιών Phillips στο Λονδίνο κατά τη δεκαετία του 1970. Βλ. επίσης Rudi Goguel, Cap Arcona (Frankfurt am Main, 1972). 17.Έκθεση των Βρετανών JCS για το χημικό πόλεμο, προς το Πολεμικό Υπουργικό Συμβούλιο, 27 Ιουλ. 1944 (PRO file PREM.3/89). 18. Cherwell προς Τσώρτσιλ, 4 Αυγ. 1944 (Nuffield College, Οξφόρδη, αρχείο Cherwell). Ο Αϊζενχάουερ αντιτάχθηκε κατηγορηματικά στη χρήση τέτοιων όπλων. Βλ. Barton Bernstein, “ Churchill’s Secret Weapon”, στο Bulletin of the Atomic Scientist, Ιαν./Φεβρ. 1987. 19.0 Τσώρτσιλ προς την Επιτροπή των JCS, μνημόνιο D.217/4, 6 Ιουλίου 1944 (PRO file PREM.3/89). Ο Πρώτος Λόρδος του Ναυαρχείου ση μείωνε αργότερα: «Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο Πρωθυπουργός δεν ήταν σε θέση να συζητήσει οτιδήποτε - ήταν πολύ κουρασμένος και είχε πιει υπερβολικά». Ημερολόγιο του Ναυάρχου A.B. Cun ningham, 6, 10 Ιουλ. (British Library, Dept of Manuscripts, Συμπλη ρωματικό χειρόγραφο 52575, Τόμ. xix). Στο ημερολόγιό του ο Ήντεν γράφει, στις 6 Ιουλ. 1944, πως ο Τσώρτσιλ σ’ εκείνη την «άτυχη» π ε ρίσταση ήταν «σουρωμένος». 20.Βλ. έκθεση JIC, “ Use of Chemical Warfare by the Germans”, 29 lav. 1945, στο ημερολόγιο Anderson, 29 lav. 1945 (Hoover Library, αρ χείο Frederick Anderson). 21. Αυτή η πληροφορία δόθηκε στους JCS το 1943 σε μια έκθεση του Συ νταγματάρχη L. Mitkiewicz, που ήταν Πολωνός αξιωματικός-σύνδεσμος στο Γενικό Επιτελείο. (ΝΑ RG.218, JCS, φάκελος CCS/381 “Poland-6.30.1943-Sec. 1 ”). 22.Χάρι Τρούμαν προς Υπουργείο Πολέμου, 31 Ιουλίου 1945, ΙΝ-178 (Harry S. Truman Library, Map Room Files). 23. Ημερολόγιο Jackson, 4 Μαΐου 1945. 24. Ημερολόγιο Morgenthau, 9 Μάίου 1945, σελ. 1580 (Roosevelt Library, αρχείο Henry R. Morgenthau). 25. Ημερολόγιο Jackson, 7 και 11 Μαΐου 1945. 26.Ibid., 10 Μαΐου 1945. 27. Ibid. 28.Ibid., 12 Μαΐου 1945. 29. R.H. Jackson, μνημόνιο για τον Edwin W. Pauley, Εκπρόσωπο των

ΠΗΓΕΣ

507

ΗΠΑ στην Επιτροπή Αποζημιώσεων, re: “ Draft of Instructions”, Μάιος, [12] (Library of Congress, Manuscript Division, αρχείο R.H. Jackson, κιβώτιο αρ. 95), και Προφορική Ιστορία (University of Chicago, Law School, Συλλογή R.H. Jackson) και ημερολόγιο, 12 Μαΐου. To μνημόνιο που διέρρευσε καταχωρήθηκε αυτολεξεί από τον Drew Pearson στη στήλη του στην Washington Post, στις 23 Μαΐου 1945.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4

1. Ημερολόγιο R.H. Jackson, 3 και 7 Μαΐου 1945 (Library of Congress, Manuscript Division, αρχείο R.H. Jackson, κιβώτιο αρ. 95). 2. Συνέντευξη από το συγγραφέα του Ralph G. Albrecht, Νέα Υόρκη, 22 Μαΐου 1971. 3. Ημερολόγιο Jackson, 7 Μαΐου 1945. Όμως, στις 11 Μαΐου ο Jackson σημείωνε: «Οι εργασίες του Donovan από το OSS είναι πλήρεις και ενθαρρυντικές». 4. Ibid., 11 Μαΐου 1945. 5. Ibid., 14 Μαΐου 1945. 6. Ibid., 15 Μαΐου 1945. 7. Ibid. 8. 0 Στρατάρχης προς τον Αΐζενχάουερ, 12 Μαΐου 1945 (ΝΑ, RG.153, Judge-Advocate General, Internal Affairs Division, κιβώτιο αρ. 1476). Αυτός ο φάκελος περιέχει πολλά τηλεγραφήματα, στα οποία βασί στηκαν οι δίκες για τα εγκλήματα πολέμου. 9. Ημερολόγιο Jackson, 14 Μαΐου 1945. 10. Διαταγή του Χίτλερ για τους καταδρομείς, 18 Οκτ. 1942. [Nuremberg Document (εφεξής ND): 503-PS.] 11.Ibid.. 21 Μαΐου 1945. 12. Ημερολόγιο Jackson, 17 Μαΐου 1945. Στο ΝΑ, RG.238 πάντως, υπάρ χει ένας φάκελος με στοιχεία και προτεινόμενες κατηγορίες εναντίον πολλών ηγετικών στελεχών των Ναζί' τα παραπάνω είχαν συγκε ντρωθεί από το Τμήμα Εγκλημάτων Πολέμου του Γραφείου Γενικού Στρατιωτικού Επιτρόπου και υποβλήθηκαν το 1945 στον Jackson. 13. Ημερολόγιο Jackson, 18 Μαΐου 1945. 14.Ibid., 17 Μαΐου 1945. 15.Ibid., 16 Μαΐου 1945. 16.Ibid., 15 Μαΐου 1945.

508


17. Ibid. 18. Ibid., 18 Μαΐου 1945· και Jackson, Προφορική Ιστορία (University of Chicago, Law School, Συλλογή R.H. Jackson). 19. Jackson, Προφορική Ιστορία. 20. Fabio Andriola, Appuntamento sul Lago. L ’Ultimo piano di Benito Mussolini (Μιλάνο, 1990)· και Carteggio Segreto (Casale Monferrato, 1996). 0 Max Salvadore, εκπρόσωπος της SOE στη βόρεια Ιταλία, όταν ερωτήθηκε από την CLN, την επιτροπή των ανταρτών στο Μι λάνο, έδωσε εξηγήσεις για τις δολοφονίες. Βλ. σειρά αποκαλύψεων από τον “ Mandrake” (Nicholas Farrell) στη Sunday Telegraph, το φθι νόπωρο του 1995, και καθηγητή Renzo de Felice, II Rosso e II Nero (Μι λάνο, 1995). 21. Καρλ-Χάιντς Κάιτελ, “ Conversation with My Father”, 23 Σεπτ. 1946, 13:00' [Institut für Zeitgeschichte (Ιστορικό Ινστιτούτο), Μόναχο (εφεξής IfZ), Συλλογή Irving]. 22. Υπάρχει στον φάκελο της επιτροπής του Γενικού Στρατιωτικού Επι τρόπου και της Βρετανικής Εκτελεστικής Επιτροπής για Εγκλήματα Πολέμου (PRO file LCO.2/2980). 23. Νταίνιτς προς Αϊζενχάουερ, 15 Μαΐου 1945 (ΒΑ file R.62/1 la)· M. Steinert, Die 2 3 Tage der Regierung Dönitz (Oi 23 Η μέρες της Κ υβέρ νη σης του Νταίνιτς), σελ. 289, και Zayas, op. cit., σελ. 267. 24. Ορισμένα έχουν χαθεί. Τα ημερολόγια και τα αρχεία του Γιόντλ των ετών 1937-45 που διασώθηκαν, υπάρχουν στα ND: 1781 -PS μέχρι 1811-PS, και οι δύο μπομπίνες, μικροφίλμ στις οποίες αποτυπώθηκαν, υπάρχουν στα ΝΑ, RG.238, Α-235. 25. Robert Murphy, Diplomat among the Warriors (Λονδίνο, 1964) [εφεξής Murphy], σελ. 300. 26. Rupert Butler, Legions of Death (Λονδίνο, 1983) [εφεξής Butler], σελ. 238f. 27. Κυκλοφόρησαν διάφορες φήμες για τη μεταχείριση του Streicher. Ο Στρατάρχης Erhard Milch, που φυλακίστηκε ως μάρτυρας στη Νυ ρεμβέργη, έγραφε στο ημερολόγιό του, τον Οκτ. του 1945: «Ο τα μίας του Κόμματος, ο Schwarz, θαυμάζει τον Streicher που στάθηκε όρθιος, παρά το γεγονός ότι ήταν δεμένος με χειροπέδες επί πέντε ημέρες, τρεφόταν μόνο με φλούδες από σάπιες πατάτες, τον μαστί γωναν, και Νέγροι έφτυναν μέσα στο στόμα του» (μικροφίλμ του συγγραφέα DI-59). 28. Χειρόγραφο του Julius Streicher, 16 Ιουν. 1945 (στη συλλογή του συγγραφέα). 29. Χειρόγραφο ημερολόγιο του Jackson, 22 Μαΐου 1945.

ΠΗΓΕΣ

509

30. Βλ. Προφορική Ιστορία του Bernard Bernstein. (Harry S. Truman Library, Προφορικές Συνεντεύξεις, αρ. 188). 31. Χειρόγραφο ημερολόγιο του Jackson, 24 Μαΐου 1945. 32. Ibid., 25 Μαΐου 1945. 33. Στις 5 Φεβρ. 1948. 34.Χειρόγραφο ημερολόγιο του Jackson, 25 Μαΐου 1945. 35. Χειρόγραφο ημερολόγιο του Jackson, 14 Ιουν. 1945. 36. Χειρόγραφο ημερολόγιο του Jackson, 26 Μαΐου 1945. 37. Ibid. 38. Βλ. τους πολυάριθμους φακέλους 1944 για τους Βίλχελμ Κανάρη και Έντα Τσιάνο, τα ημερολόγια του Τσιάνο, τους φακέλους για τον Hans Bernd Gisevius και τις άλλες μηχανορραφίες του Dulles, στο Princeton University, Seeley Mudd Manuscript Library, αρχείο Allen W. Dulles, κιβώτια 20-1, 23. 39. Χειρόγραφο ημερολόγιο του Jackson, 27 Μαΐου 1945. 40. Ibid., 28 Μαΐου 1945. 41 Ibid., 29 Μαΐου 1945· και βλ. Maxwell Fyfe, op. cit., σελ. 80. 42.Χειρόγραφο ημερολόγιο του Jackson, 28 Μαΐου 1945. Κατά την π ε ρίοδο του πολέμου, η Εθνική Κυβέρνηση του Τσώρτσιλ είχε διαλυθεί και ο Τσώρτσιλ είχε διορίσει τον τέως νομικό σύμβουλο Barnes ως Υπουργό Δικαιοσύνης, στην υπηρεσιακή κυβέρνηση μέχρις ότου γίνο νταν γενικές εκλογές. Δισέλιδο σημείωμα με τον τίτλο “War Crimes” για τη συνάντηση με τον Jackson et al., 28 Μαΐου 1945 (PRO file LCO.2/2980). 43. Χειρόγραφο ημερολόγιο του Jackson, 29 Μαΐου 1945. 44. Πρακτικά συνάντησης στις 29 Μαΐου 1945, στη Βουλή των Λόρδων (PRO file LCO.2/2980). 45.Πρακτικά του R.H. Jackson, “ Meeting at House of Lords”, 29 Μαΐου 1945, 14:30' (Library of Congress, Manuscript Division, αρχείο R.H. Jackson, κιβώτιο αρ. 95). Σύμφωνα με τις διαδικασίες του OSS, αυτοί οι χειρισμοί για τη διεξαγωγή των πρώτων αμερικανικών δικών για εγκλήματα πολέμου χαρακτηρίσθηκαν άκρως απόρρητοι, με αρχικά “ CO, OSS, ETOUSA”. 46. Ibid. 47. Ibid. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5

1. JCS.1067, Συνομολογήθηκε πως εκτός από τα μέτρα που θα έπρεπε

5/0


να ληφθούν για να διευκολυνθεί η κατοχή, «εσείς [Αϊζενχάουερ] δεν θα πάρετε κανένα μέτρο για την οικονομική αποκατάσταση της Γερ μανίας, ούτε για να διατηρηθεί ή να ισχυροποιηθεί η γερμανική οικο νομία». 2. Ημερολόγιο Stimson, 9 Μαΐου 1945 (Yale University Library, αρχείο Henry L. Stimson, μπομπίνα μικροφίλμ αρ. 10). 3. Ο Henry Stimson προς τον Χάρι Τρούμαν, 16 Μαΐου 1945 (ibid.). 4. Ημερολόγιο R.H. Jackson, 16 Μαΐου 1945 (Library of Congress, Manuscript Division, αρχείο R.H. Jackson, κιβώτιο αρ. 95), και Προ φορική Ιστορία (University of Chicago, Law School, Συλλογή R.H. Jackson). 5. Surles προς Αϊζενχάουερ, SHAEF, 1 Ιουν. 1945 (Dwight D. Eisenhower Library, φάκελος αρ. 125, “ Daily APD”). 6. Jackson προς Τρούμαν, 6 Ιουν. 1945 (Library of Congress, Manuscript Division, αρχείο R.H. Jackson, κιβώτιο αρ. 95)· και με ημερομηνία 7 Ιουν. 1945 στα ΝΑ, RG.238, US Chief of Counsel at Nuremberg, Main Office Files κιβώτιο αρ. 201. 7. Ημερολόγιο Jackson, 6 Ιουν. 1945. 8. Ibid. 9. «Πρέπει να σταματήσει η Σταύρωση των Εβραίων», στο American Hebrew, 31 Οκτ. 1919. Είμαστε ευγνώμονες στην Polish Historical Society of Stamford, Connecticut, για αυτή την πληροφορία και για το αντίγραφο της εφημερίδας. 10.Ibid. 11.Ibid. 12. Ibid. Η άποψη του Swope δεν ήταν αστήρικτη. Ο Γκαίρινγκ είχε επιβά λει στους Εβραίους πρόστιμο «ενός δισεκατομμυρίου Reichsmark» για τη δολοφονία του Ernst von Rath το 1938. Οι Εβραίοι που εκδιώχθηκαν από τη Γερμανία στερήθηκαν την περιουσία τους και εκατομμύρια μάρκα δημεύθηκαν απύ την τοπική φορολογική υπηρεσία της πόλης στην οποία κατοικούσαν. [Για τον φάκελο που αφορά τα περιουσιακά στοιχεία των 50.535 Εβραίων που εκτοπίστηκαν, μόνο από το Βερολί νο, βλ. ονομαστικό ευρετήριο των απελαθέντων στα κρατικά αρχεία (Landesarchiv) του Βερολίνου. Προηγουμένως τα τηρούσαν στο Τμήμα Διαχείρισης Περιουσιών του Senator für Finanzen (Ανώτατου Κυβερνη τικού Πληρεξουσίου για τα οικονομικά) στην Fasanenstrasse.] 13.Δρ. John Α.Ρ. Millet προς R.H. Jackson, 11 Ιουν. 1945 (Library of Congress, Manuscript Division, αρχείο R.H. Jackson, κιβώτιο αρ. 107: “Psychiatric and Personality Studies of Nazi Leaders”).

ΠΗΓΕΣ

511

14. Ημερολόγιο Jackson, 14 Ιουν. 1945. 15. Jackson προς Millet, 23 Ιουν. 1945. 16.D.M. Kelley προς B.C. Andrus, 25 Οκτ. 1945, “Secretarial Aid for Medical Section” (Συλλογή Burton C. Andrus, Colorado Springs). 17.W.E. Jackson προς Συνταγματάρχη Paul Schroeder, “Psychiatric Examination of Defendants”, 17 Δεκ. 1945 (Library of Congress, Manuscript Division, αρχείο R.H. Jackson, κιβώτιο αρ. 107: “ Psy chiatric and Personality Studies of Nazi Leaders”). 18.DAG(A), ανυπόγραφο μνημόνιο για τη συνάντηση με τον Στρατηγό Donovan, 9 Ιουν. 1945 (PRO file LCO.2/2980, “Attorney General’s Committee and British War Crimes Executive”, σελ. 453ff). 19.P. Dean προς Sir D.M. Fyfe, 19 Ιουν. 1945 (ibid.). 20. Ημερολόγιο Jackson, 11 Ιουν. 1945. 21. Ημερολόγιο Jackson, 16 Ιουν. 1945. Ο δρ. Ecer ανέκρινε τον Κάιτελ, τον Lammers και άλλους, τον Αυγ. του 1945 (ΝΑ, RG.319, ΧΕ.009308). ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6

1. Ημερολόγιο R.H. Jackson, 24-27 Ιουν. 1945 (Library of Congress, Manuscript Division, αρχείο R.H. Jackson, κιβώτιο αρ. 95). 2. Maxwell Fyfe, op. cit., σελ. 83ff· και βλ. Sidney Alderman, Negotiating with the Russians (Νέα Υόρκη, 1951), κεφάλαιο iii. 3. 0 R.H. Jackson προς τη σύζυγό του Irene, 4 Ιουλ. 1945 (Library of Congress, Manuscript Division, αρχείο R.H. Jackson, κιβώτιο αρ. 2). 4. (Πρακτικά συνάντησης της) 21ης Ιουν. 1945 (PRO file LCO.2/2980, “Attorney General’s Committee and British War Crimes Executive”). 5. Ημερολόγιο Jackson, 21 Ιουν. 1945. 6. Ibid., 26 Ιουν. 1945. 7. Jackson προς Irene, 4 Ιουλίου 1945. 8. Maxwell Fyfe, op. cit., σελ. 86ff. 9. Ημερολόγιο Jackson, 28 Ιουν. 1945. 10.Ibid., 6 Ιουλ. 1945. 11.0 αριθμητικός χαρακτηρισμός ήταν CCPWE#32. Για τους εβδομα διαίους καταλόγους των εισερχόμενων και εξερχόμενων κρατουμέ νων σ’ αυτό το στρατόπεδο, βλ. PRO file WO.208/4153 και ΝΑ, RG.332, τμήμα ΕΤΟ G-2, κιβώτιο αρ. 97. Ο Walter Lüdde-Neurath δάνεισε στο συγγραφέα ένα κείμενο που είχε γράψει το 1947 όταν ήταν κρατούμενος σ’ αυτό το στρατόπεδο. Για την πλήρη σειρά λε

5/2


πτομερών πρακτικών των ανακρίσεων (DI-) στο ASHCAN, βλ. ΝΑ, RG.332, τμήμα ΕΤΟ G-2, κιβώτιο αρ. 96. Σχετικά με μια πνευματώ δη διήγηση επίσκεψης στο ASHCAN, με ημερομηνία 23 Οκτ. 1945, προφανώς από τον Leonard Ingrams του Foreign Office Political Dept., βλ. PRO φάκελο FO.898/425. Ο φάκελος περιέχει επίσης, πολλές άγνωστες αναφορές για ανακρίσεις κρατουμένων. 12. Ιδιωτική Επιστολή του B.C. Andrus, 1 Νοεμ. 1946 (Συλλογή Burton C. Andrus, Colorado Springs). To άρθρο του John Staunton δημοσιευθηκε στο Time στις 28 Οκτ. 1946. 13. Andrus: “SOP (standard operating procedure) for the reception of prisoners”, ASHCAN, 5 Ιουν. 1945 (Συλλογή Burton C. Andrus, Colorado Springs). Βλ. επίσης Burton C. Andrus, The Infamous of Nuremberg (Νέα Υόρκη, 1969), σελ. 32f (δημοσιεύθηκε επίσης με τον τίτλο I Was the Nuremberg Jailer). 14. Καρλ-Χάιντς Κάιτελ, “ Conversation with My Father”, 15 Σεπτ. 1946, 9:30' (IfZ, Συλλογή Irving). 15.Ibid., 21 Απρ. 1945. 16.Βλ. επίσης ημερολόγιο Milch, 3 Απρ. 1945: “ Reich Air Ministry. Transportation staff. Speer tells of his duel with F[ührer] on account of demolitions” (Μικροφίλμ του συγγραφέα DI-59). 17. Ibid., 8 Απρ. 1945: “Speer here [hunting lodge Bärenwiese outside Berlin], dictates broadcast”. 18. Ibid., 22 Μαΐου 1948. Αυτή η συνομιλία θα πρέπει να έγινε γύρω στις 22 Απρ. 1945. 19. Για το Ohlendorf, βλ. PW Αρχείο 133 (PRO file W0.208/4176). 20. Για τις επισκέψεις του Speer στο στρατόπεδο Dora, βλ. Chronik der Dienststelle des Reichsminister Speer (Χρονικό των υπηρεσιακών κα θηκόντων του Υπουργού Speer), 1943. 21. (Αυθεντικό) Χρονικό Speer 1941· Matthias Schmidt, Das Ende eines Mythos (Βέρνη και Μόναχο, 1982), σελ. 186, 188. Ο Speer προς Otto Wetzel, βουλευτή του Reichstag, 21 Απρ. 1942 (Bundesarchiv - Κρα τικά αρχεία [εφεξής ΒΑ], file R.3/1605). 22. (Αυθεντικό) Χρονικό Speer, 27 Νοεμ. 1941. Επαίρεται πως ο JG «εξεπλάγη πραγματικά» από τη μεγάλη προσπάθεια. 23. Υποκλοπή της συνομιλίας του Αντιστράτηγου Werner Bruns στις 25 Απρ. 1945, CSDIC (UK) έκθεση SRGG.1158 (PRO file W0.208/4169). Βλ. επίσης την ανάκρισή του στις 13 Φεβρ. 1948 (ΝΑ film Μ. 1019, μπο μπίνα αρ. 20), και τις ανακρίσεις των Rocques και Elke Sirewitz. Οι κα τάλογοι των εκτοπιζομένων επιβεβαιώνουν το γεγονός ότι 3.715 Βερο-

ΠΗΓΕΣ

513

λινέζοι Εβραίοι έφυγαν για το Μινσκ (14 Νοεμ.), το Kaunas (17 Νοεμ.), και τη Ρίγα, (27 Νοεμ. 1941). Για τις διαταγές του Χίτλερ, βλ. σημείω μα του Χίμλερ μετά το τηλεφώνημά του από το «καταφύγιο» του Χίτ λερ προς τον Χάιντριχ στις 13:30', στις 30 Νοεμ. 1941: “Judentransport aus Berlin. Keine Liquidierung” - «Εκτόπιση των Εβραίων από το Βε ρολίνο. Απαγορεύονται οι εκτελέσεις» (φιλμ ΝΑ Τ84, κύλινδρος αρ. 25). 24. Ο καθηγητής Karl Brandt, προσωπικός γιατρός του Χίτλερ από το 1936, επιστήθιος φίλος του Speer, καταδικάστηκε σε θάνατο από έκτακτο στρατοδικείο με διαταγή του Χίτλερ, το Μάρτιο του 1945, γιατί είχε στείλει την οικογένειά του σε μια τοποθεσία πίσω από τις αμερικανικές γραμμές. Κατόπιν, καταδικάστηκε πάλι σε θάνατο από τους Αμερικα νούς το 1947, για τον αποφασιστικό του ρόλο στις επιχειρήσεις ευθανα σίας (οι τελευταίες του λέξεις στην αγχόνη ήταν: «Είμαι έτοιμος»). 25.Hoeffding προς W.T. Stone, “ Interrogation of Speer”, 1 Ιουν. 1945. Έκθεση CIOS (ΝΑ, RG.84, αμερικανική πρεσβεία στο Λονδίνο, απόρ ρητοι φάκελοι, κιβώτιο αρ. 324, φάκελος “800 Treasury”). Περαιτέ ρω ανάκριση του Speer από την SHAEF, ibid., κιβώτιο αρ. 30, φάκε λος αρ. 800, “Policy on Germany”. 26. Hoeffding. 27. Καρλ-Χάιντς Κάιτελ, “ Conversation with My Father”, 23 Σεπτ. 1946, στις 13:00' (IfZ, Συλλογή Irving). 28Έκθεση ETHINT για την ανάκριση του Άλφρεντ Γιόντλ (ΝΑ, μικροφωτογράφιση από το συγγραφέα, φιλμ DI-8). Ο Κάιτελ είπε στο γιο του στις 28 Σεπτ. 1946 πως οι Αμερικανοί του είχαν ζητήσει να συντάξει μια εκτίμηση της σημερινής κατάστασης της Γερμανίας. Αρνήθηκε και τους παρέπεμψε στον Γ ιόντλ, ο οποίος, ως επικεφαλής του επιχειρησιακού επιτελείου, ήταν περισσότερο αρμόδιος. «Ο Γιόντλ είχε ήδη λάβει τη διαβεβαίωση ότι η μελέτη του είχε φθάσει στην Ουάσινγκτον». Καρλ-Χάιντς Κάιτελ, “ Conversation with My Father”, 28 Σεπτ. 1946, 13:00' (IfZ, Συλλογή Irving). 29. Ημερολόγιο Julius Streicher, 30 Νοεμ. 1945, (Συλλογή Höffkes). 30. Ανάκριση Γκαίρινγκ, SAIC/X/5 (ΝΑ, RG.332, τμήμα ΕΤΟ G-2), κιβώ τιο αρ. 73). 31. Καταγραφή της επίδρασης που είχε στον Γκαίρινγκ η κράτηση (Συλ λογή Burton C. Andrus, Colorado Springs). 32.Κατάθεση του Συνταγματάρχη Burton C. Andrus, συνημμένη στην “Report of Board of Proceedings of Hermann Goring (Suicide)”, Οκτ. 1946. Αντίγραφα υπάρχουν στη θυρίδα ασφαλείας των συμβούλων

33

5/4


του BDC στο Βερολίνο· ΝΑ, RG 260, αρχείο OMGUS Συμμαχικό Συμ βούλιο Ελέγχου, φάκελος 2/92-1(2) και στο αρχείο του Wheeler Bennett, στο Κολέγιο St. Anthony, στην Οξφόρδη. 33. David Irving, Göring, (Λονδίνο 1989), σελ. 476. 34. CCPWE#32 έκθεση DI-36 (ΝΑ, RG.332, τμήμα ΕΤΟ G-2, κιβώτιο αρ. 96). 35. Αντισυνταγματάρχης Ernst Engländer προς R.H. Jackson, 18 Μαΐου 1946, (ΝΑ, RG.238, US Chief of Counsel at Nuremberg, Main Office Files, κιβώτιο αρ. 179). 36.Ernst Engländer, “ Göring, Almost Führer”, στην Interavia, Ιούλιος 1946. 37. Ανακρίσεις του Robert Ley από την Έβδομη Στρατιά, SAIC/30, 29 Μαΐου 1945. 38. Ημερολόγιο Streicher, 30 Νοεμ. 1945. 39. Ibid. και Adele Streicher, Das Gericht der Sieger ( Το Δικαστήριο του Ν ι κητή), σχόλια για τον Arnim von Manikowski, σελ. 82. 40. Andrus, Έκθεση για την κατάσταση της υγείας του Γκαίρινγκ, 26 Ιουλ. 1945 (ibid.). 41.0 Andrus προς τον Συνταγματάρχη Fritzsche, 4 Αυγ. 1945 (ibid.). 42. Χειρόγραφα του Ρίμπεντροπ και η ανάκρισή του με ημερομηνία 11 Αυγ. 1945, βρίσκονται στο αρχείο του Jackson. (ΝΑ, RG.238, US Chief of Counsel at Nuremberg, Main Office Files, κιβώτιο αρ. 182). 43. USFET-MISC/X-P 25, Συνομιλία μεταξύ ενός αξιωματικού του βρε τανικού στρατού και του Ρίμπεντροπ, άκρως απόρρητο, 4 Αυγ. 1945 (ΝΑ, RG.332, OSS, XE-file: “Ribbentrop”). Περισσότερα άκρως απόρ ρητα έγγραφα Χ-Ρ βρίσκονται στα ΝΑ, RG.332, τμήμα ΕΤΟ G-2, κι βώτιο αρ. 97. 44. Οι λόγοι απαγόρευσης της άσκησης του επαγγέλματος του, οφείλονταν αποκλειστικά στις πολιτικές του ιδέες και στη συμμετοχή του στο πραξικόπημα του Χίτλερ. Οι φάκελοι που αφορούν την καριέρα του Streicher ως εκπαιδευτικού, βρίσκονται στην κατοχή της οικογένειάς του. 45. Σχόλια της Adele Streicher στον Manikowski, σελ. 131. 46. Adele Streicher, σχόλια στο Nürnberger Tagebuch (Η μερολόγιο της Ν υ ρεμβέργης) (Stuttgart, 1948), του G.M. Gilbert, σελ. 127 (Συλλογή Höffkes). 47. Adele Streicher, σχόλια στο Tyranny on Trial του Whitney R. Harris (Dallas, 1954), σελ. 233. 48. Adele Streicher, σχόλια στον Gilbert, op. cit., σελ. 300, 407, 437.

ΠΗΓΕΣ

5/5

49.Ibid., στη σελ. 12 (Συλλογή Höffkes). 50. Adele Streicher, σχόλια στο im Nürnberger Irrgarten ( Στο λαβύρινθο της Ν υρεμβέργης) του Karl Anders (Συλλογή Höffkes). 51.Ίσως ο Streicher να ήταν τελείως αθώος και να ενοχοποιήθηκε από το διευθυντή της εκδοτικής του εταιρίας, τον Fink. Ο γιος του Streicher γράφει: «Κατά την εκδίκαση της υποθέσεώς του, την οποία ζήτησε ο Streicher, αποκαλύφθηκε πως ο Fink είχε εκατό τοις εκατό συμπα ραταχθεί με το χειρότερο εχθρό του Streicher, τον (Benno) Martin, αρχηγό των SS, και της αστυνομίας της Νυρεμβέργης. Ο Streicher ήταν απόλυτα πεπεισμένος ότι ο Martin εξεβίαζε τον Fink». 52. Viertel]ahrshefte für Zeitgeschichte (Τριμηνιαίο Τεύχος Σύγχρονης Ιστο ρίας), Μόναχο, 26ο έτος, αρ. 4, Οκτ. 1978. 53. Ημερολόγιο Streicher, 30 Νοεμ. 1945, και σχόλια της Adele Streicher, στον Manikowski, σελ. 82. 54.Χειρόγραφο Walter Lüdde-Neurath (στην κατοχή του συγγραφέα). ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7

1. Για τον φάκελο ως προς τον Κάιτελ, βλ. ΝΑ, RG.319, ΧΕ.009308. 2. R.H. Jackson προς Irene, “Friday Eve”, βλ. (6 Ιουλ.) 1945 (Library of Congress, Manuscript Division, αρχείο R.H. Jackson, κιβώτιο αρ. 2). , 3. Ημερολόγιο R.H. Jackson, 7 Ιουλ. 1945, (Library of Congress, Manuscript Division, αρχείο R.H. Jackson, κιβώτιο αρ. 95) και Προ φορική Ιστορία (University of Chicago, Law School, Συλλογή R.H. Jackson). 4. ND: 386-PS. To μνημόνιο γράφτηκε μεταγενέστερα από τον Συνταγ ματάρχη Friedrich Hossbach, υπασπιστή του Χίτλερ στη Βέρμαχτ. ΙΜ Τ, Τόμ. χχν, σελ. 402-13. Βλ. ανάλυση αυτού του εγγράφου από τον Walter Bussmann στην Vierteljahrshefte für Zeitgeschichte (1968) (Τ ριμηνιαίοΤ εύχος Σύγχρονης Ιστορίας) σελ. 373ff. Για το παρασκή νιο της συνόδου αναφορικά με την παραγωγή όπλων, βλ. Milch προς Γκαίρινγκ, 30 Οκτ. 1937 [Bundesarchiv-Militärartchiv, (ομοσπονδία κό-στρατιωτικό αρχείο) ντοκουμέντα Milch, Τόμ. 53, σελ. 0849], και στο έγγραφο του δρ. Treue, ibid., φάκελος W ilF.5/1196. 5. BDC, file 240/IL 6. Ημερολόγιο Jackson, 7 Ιουλ. 1945. Στο ημερολόγιο δεν αναφέρεται κανένας από τους τέσσερις. Υπάρχει ένας φάκελος του 1945 για τον Schlabrendorff, στο Princeton University, Seeley Mudd Man,’'- ’-int Librarv αοχείο Allen W. Dulles, κιβώτιο αρ. 22.

516


7. Allen W. Dulles προς R.H. Jackson, 27 Μαρτίου 1946, (Library of Congress, Manuscript Division, αρχείο Jackson, κιβώτιο αρ. 102, “ Gisevius, Hans Bernd”). 8. Για τις αναφορές του Gisevius σχετικά με τις βομβιστικές ενέργειες στις 20 Ιουλ. και μετά, βλ. Donovan προς Ροόσβελτ, 22 Ιουλ. 1944 et seq. (Roosevelt Library, PSF κιβώτιο αρ. 168)· για τα τηλεγραφήματα του OSS από τη Βέρνη, Μάιος-Ιούλ. 1944 σχετικά με τους Beck, Olbricht, Fromm, Goerdeler κλπ. και για την ανακεφαλαίωση του OSS για το “Wotan Group”, 23 Ιουλίου 1944, αντίγραφο της οποίας είχε διαβιβαστεί μέσω του Πρέσβη John G. Winant στη Βρετανική Υπηρε σία Πληροφοριών, βλ. ΝΑ, RG. 84. Πρεσβεία των ΗΠΑ στο Λονδίνο, απόρρητοι φάκελοι, κιβώτιο αρ. 8, φάκελος “800 Germany”. 9. «Προσέφερε αυτές τις υπηρεσίες μόνο λόγω των αντιναζιστικών αι σθημάτων του και δεν συζητήθηκαν θέματα οικονομικών αποζημιώ σεων ή μελλοντικής παροχής προστασίας». Allen W. Dulles, To Whom it May Concern (μνημόνιο για τον Gisevius), 27 Φεβρ. 1946 (ibid.). Υπάρχει ένας φάκελος για το βομβαρδισμό στο Peenemünde στο Princeton University, Seeley Mudd Manuscript Library, αρχείο Allen W. Dulles, κιβώτιο αρ. 19. Για την αποκωδικοποίηση από τους Ναζί των διπλωματικών τηλεγραφημάτων των ΗΠΑ, βλ. την κατάθε ση του Laun, που εργαζόταν υπό τον Geheimrat (γερμανικός τίτλος ανώτατων κυβερνητικών αξιωματουχων) Selchow στο τμήμα Pers-Z (ανάλυση αποκρυπτογραφήσεων) του Auswärtiges Amt (Γερμανικού Υπουργ. Εξωτ.) (ΝΑ, RG.84. Πρεσβεία των ΗΠΑ στο Λονδίνο, απόρ ρητοι φάκελοι, κιβώτιο αρ. 22). 10.«Ανακρίναμε μερικούς περίεργους μάρτυρες...» R.H. Jackson προς Irene, 12 Ιουλίου 1945. 11.Ibid. 12.W.J. Donovan προς Τρούμαν, 22 Ιουνίου 1945 [Φάκελοι των προϊ σταμένων του OSS, παρατίθενται στο Wild Bill Donovan. The Last Hero του Anthony Cave Brown (N. Υόρκη, 1982)], σελ. 285. 13. Ημερολόγιο Jackson, 7 Ιουλίου- και γράμμα προς την Irene, 12 Ιουλίου 1945. 14. Για τα ρωσικά και τα γερμανικά κείμενα σχετικά με τη Συνθήκη Ρίμπεντροπ-Μολότοφ, 23 Αυγ. 1939, βλ. φιλμ Loesch Fl 1, ταυτόσημο με το φιλμ ΝΑ Τ120/616, σελ. 0048-52· για το μυστικό πρόσθετο πρωτό κολλο, βλ. φιλμ Loesch F19 (ή φιλμ ΝΑ Τ120/624), σελ. 0182-8' έγγρα φα που αναφέρονται στον απόρρητο χαρακτήρα του τελευταίου Τ120/616, σελ. 0037-46. Για τα κείμενα της συνθήκης φιλίας και σεβα

ΠΗΓΕΣ

5/7

σμού των συνόρων μεταξύ Σοβιετικής Ένωσης και Γερμανίας στις 28 Σεπτ. 1939, βλ. Loesch F2 (ή φιλμ ΝΑ Τ20/607), σελ. 0315-16, 0331-2, 0327-8· για το πρόσθετο πρωτόκολλο αναφορικά με τη Λιθουανία και την Πολωνία, ibid., σελ. 0310 και 0329. 15. Το μόνο που έχει διασωθεί είναι ο κατάλογος αυτών των χειρογρά φων από τον Schmidt: ΒΑ φάκελος Kl. Erw. 501. Βλ. επίσης ΝΑ, RG.84, Αμερικανική Πρεσβεία στο Λονδίνο, απόρρητοι φάκελοι, κι βώτιο αρ. 30, φάκελος “800, German Documents”. Μεταξύ των φα κέλων που περιείχαν ευαίσθητα θέματα ήταν και αυτός στον οποίο αναφερόταν ο τυφεκισμός του γιου του Στάλιν, του Τπολοχαγού Jakob Djugashvili, σε ένα γερμανικό στρατόπεδο συγκέντρωσης - εί χε προσπαθήσει να δραπετεύσει, όταν Βρετανοί κρατούμενοι άρχι σαν να τον λοιδορούν για τις πρωτόγονες συνήθειές του. 16. Ημερολόγιο Jackson, 8 Ιουλίου 1945. 17. Ibid. και Προφορική Ιστορία. 18. Jackson προς Irene, 20 Ιουλίου 1945. 19. Maxwell Fyfe, op. cit., σελ. 90. 20. Ημερολόγιο Jackson, 21 Ιουλίου 1945. 21.Ibid., 22 Ιουλίου 1945. 22.Jackson προς Irene, “Thursday Eve” (9 Αυγούστου;) 1945. 23 .Foreign Relations of the United States, 1945, Τόμ. ii: Potsdam. 24.Ημερολόγιο Jackson, 26 Ιουλίου 1945. 25.Ibid., 27 Ιουλίου 1945. 26.11η Συνάντηση των Τριών Μεγάλων (Potsdam), 31 Ιουλίου 1945 (Harry S. Truman Library, Independence, Missouri, Φάκελοι Naval Aide, κιβώτιο αρ. 3). 27. Ημερολόγιο Jackson, 31 Ιουλίου 1945. 28. Jackson, Προφορική Ιστορία. 29.Ιδιωτική αλληλογραφία F.L. Felton, (Ιαν. 1946) με τίτλο “ Third Report on the Battle of Nuremberg” (Hoover Library, Συλλογή Frederick L. Felton, Ts Germany F 326). 30.0 Kempner αργότερα, έγραφε συχνά για τις δίκες. Βλ. π.χ. την ανα σκόπηση του, “ The Nuremberg Trials as Sources of Recent German Political and Historical Material ”, στην American Political Science Review, Τόμ. xliv, αρ. 2 (Ιαν. 1950). 31. Νεκρολογία για τον Kempner, Daily Telegraph, 19 Αυγ. 1993. Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1970, αγωνίστηκε να αποδείξει ότι οι Να ζί και όχι ο Ολλανδός Marinus van der Lubbe, ευθύνονταν για τον εμπρησμό του Reichstag το Φεβρ. του 1933. Τα ημερολόγια του Γιό-

518


ζεφ Γκαίμπελς, που ερευνήθηκαν για πρώτη φορά από το συγγραφέα στη Μόσχα το 1992, απέδειξαν τελικά πως ο Kempner είχε άδικο. 32.0 Kempner προς του Συνταγματάρχη Melvin Purvis, 10 Μάΐου 1945 (ΝΑ, RG.153, Judge-Advocate General, Internal Affairs Division, κι βώτιο αρ. 1390). Υπάρχει μια παρόμοια παρατήρηση για τον Γκαίρινγκ με ημερομηνία 3 Μαίου 1945 από τον Kempner προς τον Thomas Dodd (ΝΑ, RG.238, US Chief of Counsel at Nuremberg, Main Office Files, κιβώτιο αρ. 183). 0 Epenstein ήταν αναμεμειγμένος σε ένα ερωτικό τρίγωνο με τη μητέρα του Γκαίρινγκ και είχε γίνει ένα είδος (Εβραίου) πνευματικού πατέρα και ευεργέτη του. 33. Βλ. ένορκη κατάθεση Friedrich Gaus, 15 Μαρτίου και ένορκη δήλωση της 17ης Μαΐου 1946 (ΝΑ, RG.238, US Chief of Counsel at Nuremberg, Main Office Files, κιβώτιο αρ. 180)· και την κατάθεσή του για τον Ρίμπεντροπ, 15 Μαρτίου 1946 (κιβώτιο αρ. 182). Για μια πρώτη ανάκριση του Gaus στο CSDIC(WEA) βλ. ΝΑ, RG.332, τμήμα ΕΤΟ G-2, κιβώτιο αρ. 15. 34. Στα ΝΑ, RG.238, εγγραφή αρ. 199, αρχείο του Αρχηγείου του 6850ου Στρατιωτικού Αποσπάσματος Εσωτερικής Ασφαλείας του ΙΜΤ, κι βώτιο αρ. 3. 35. Το αυθεντικό μνημόνιο για τη Διάσκεψη (στο Βάνζεε) στις 20 Ιαν. 1942, βρίσκεται στους φακέλους Abt. Inland II, geh. (Auswärtiges Amt, Pol. Archiv AA, “Final Solution of the Jewish Problem”, σειρά 1513. ΝΑ φιλμ Τ120, μπομπίνα 780, 372024ff.) Στους παρισταμένους συμπεριλαμβάνονταν και οι Gauleiter Meyer, Stuckart, Freisler, Bühler, Klopfer, Kritzinger, “Gestapo” Müller και Eichmann. 36. Σε σχέση με αυτά, ο Eichmann ο οποίος κρυβόταν ακόμη στην Αργεντι νή, διαμαρτυρήθηκε: «Ανατολική Επικράτεια, 420.000... Τι εννοούν με τον όρο Ανατολική Επικράτεια; Bialystok 400.000 —[...] Υποτίθεται πως είχα αναφέρει επιπροσθέτως και το Bialystok;» αναρωτήθηκε ο Eichmann. «Αδύνατον. Δεν μπορώ να αναφέρω πόλεις». Όταν αναφέρ θηκαν στον Eichmann και άλλοι αριθμοί από το Πρωτόκολλο του Βάν ζεε διέκοψε το συνομιλητή του και είπε: «Όχι, όχι. Αυτή η κατάσταση με τους αριθμούς μπήκε έκτων υστέρων». «Ουγγαρία, 742.800!!» «Μα εί ναι φανερό γιατί έγινε αυτό. Αν υπήρχαν από την αρχή τόσοι πολλοί Εβραίοι και τώρα είναι μόνο τόσοι λίγοι, τότε οι υπόλοιποι θα πρέπει να σκοτώθηκαν. Αυτά τα μαγείρεψαν. Αυτό είναι τόσο αληθινό όσο αληθι νό είναι το γεγονός ότι βρίσκομαι εδώ μπροστά σας». Έγγραφα Eichmann (1956), στην κατοχή του συγγραφέα, σελ. 275-6. 37. ND: 4055-PS· ΗΠΑ Τεκμήριο 923.

ΠΗΓΕΣ

5/9

38. Σελίδα ανάλυσης των αποδεικτικών στοιχείων του Επιτελείου στο ND: 4055-PS (IfZ). 39. Χειρόγραφο (Franz) Schlegelberger, χωρίς ημερομηνία (Άνοιξη 1942) (BA file R.22/52). Για τις απόψεις του Kempner σχετικά με τα ντο κουμέντα της Νυρεμβέργης, βλ. το πόνημά του: “The Nuremberg Trials as Sources of Recent German Political and Historical Material”. 40. Ημερολόγιο Milch. 14 Απρ. 1949: «0 Stuckart καταδικάστηκε σε τρία χρόνια και οκτώ μήνες, λόγω της κακής κατάστασης της υγείας του». 41. Μνημόνιο του W.E. Jackson για τις συζητήσεις με τους με τους A.W. και J.F. Dulles, 1 Νοεμ. 1948 (Library of Congress, Manuscript Division, αρχείο R.H. Jackson, κιβώτιο αρ. 2). ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8

1. Ημερολόγιο R.H. Jackson, 2 Αυγούστου 1945 (Library of Congress, Manuscript Division, αρχείο R.H. Jackson, κιβώτιο αρ. 95). 2. Ibid., 7 Αυγ. 1945. 3. Ibid., 7 Αυγ. 1945- Maxwell Fyfe, op. cit., σελ. 92. 4. Πρακτικά της συνάντησης των επικεφαλής κατηγόρων στις 8 Αυγού στου 1945 (Library of Congress, Manuscript Division, αρχείο R.H. Jackson, κιβώτιο αρ. 98· αυτά έχουν φωτογραφηθεί σε μικροφίλμ από το συγγραφέα DI-70 και 71). 5. R.H. Jackson προς Irene, “Thursday Eve”, (9 Α υγ.;) 1945. (Library of Congress, Manuscript Division, αρχείο R.H. Jackson, κιβώτιο αρ. 2). 6. Ημερολόγιο Jackson, 8 Αυγ. 1945. Η επίσκεψή του ήταν στο Αρχη γείο της Αμερικανικής 8ης Διοίκησης Καταδιωκτικού Μαχητικού. 7. 0 W.E. Jackson προς τη μητέρα του, 21 Αυγ. 1945 (Library of Congress, Manuscript Division, αρχείο R.H. Jackson, κιβώτιο αρ. 2). 8. Ημερολόγιο Jackson, 13 Αυγ. και πρακτικά της συνάντησης των επι κεφαλής κατηγόρων στις 13 Αυγ. 1945. 9. Πρακτικά της συνάντησης των επικεφαλής κατηγόρων στις 14 Αυγ. και μνημόνιο του R.H. Jackson προς όλα τα μέλη του επιτελείου του, στις 14 Αυγ. 1945 (University of Chicago, Law School, Συλλογή R.H. Jackson). 10. Διάλεξη στο Πανεπιστήμιο Göttingen του Γερμανού επιτρόπου Ναυ τοδικείου (Flottenrichter) Otto Kranzbühler που δημοσιεύθηκε με τον τίτλο Rückblick auf Nürnberg (Ανασκόπηση της Ν υρεμβέργης), Νυρεμ βέργη, Σεπτ. 1949, σελ. 8 (εφεξής: Kranzbühler). 11.0 W.E. Jackson προς τη μητέρα του, 21 Αυγ. 1945.

520


12. Προσωπική αλληλογραφία του F.L. Felton (Ιαν. 1946) με τον τίτλο “Third Report on the Battle of Nuremberg” (Hoover Library, Συλλογή Frederick L. Felton, Ts Germany F 326). 13. F.L. Felton, προσωπική αλληλογραφία με ημερομηνία 21 Ιαν. 1946 (ibid.). 14.0 W.E. Jackson προς τη μητέρα του, 21 Αυγ. 1945. 15. Ibid. 16/Εκθεση για τον Χέρμαν Γκαίρινγκ, 15 Αυγ. 1945 (Τπουργ. Εξωτ. των ΗΠΑ, μικροφίλμ του συγγραφέα DI-34). 17. Επιστολή Καρλ-Χάιντς Κάιτελ, 10 Οκτ. 1945 (αρχείο Καρλ-Χάιντς Κάιτελ, στην κατοχή του συγγραφέα). 18/Ενορκη κατάθεση του Ludwig Pflücker, Τεκμήρια AC στην “ Report of Board of Proceedings of Hermann Goring (Suicide)”, Οκτ. 1946 [NA, RG.260, πρακτικά 0MGUS, Συμμαχικό Συμβούλιο Ελέγχου, φάκελος 2/92-1(2)]. 19. Ημερολόγιο Jackson, 18 Αυγ. 1945. 20.0 W.E. Jackson προς τη μητέρα του, 21 Αυγ. 1945. 21. Ημερολόγιο R.H. Jackson, 20 Αυγ. 1945. 22.0 W.E. Jackson προς τη μητέρα του, 21 Αυγ. 1945. 23. Ημερολόγιο R.H. Jackson, 23 Αυγ. 1945. 24.0 W.E. Jackson προς τη μητέρα του, 12 Ιουλ. 1945. 25.Ibid., 21 Αυγ. 1945. 26. Τα αρχεία του Jackson για τις συσκέψεις των επικεφαλής των Αμερι κανών Νομικών Συμβούλων, τα επίσημα αρχεία του Διεθνούς Στρα τιωτικού Δικαστηρίου (ΙΜΤ) και των μεταγενέστερων διαδικασιών με πρωτοβουλία των Αμερικανών, καθώς και πλήθος εγγράφων του OCCWC (Office of Chief of Counsel for War Crimes που αντικατέστη σε το Office of Chief of Counsel τον Ιαν. του 1946) βρίσκονται στα Εθνικά Αρχεία (ΝΑ) ως RG.238, World War II War Crimes Records. Φυλάσσεται επίσης ως RG.260 στο Ομοσπονδιακό Κέντρο Αρχείων στο Suitland, Maryland, ένα τμήμα των αρχείων του OMGUS, the Office of Military Government for Germany United States, στα οποία περιλαμβάνονται και έγγραφα της γραμματείας του ΙΜΤ, καθώς επίσης των Τμημάτων Αποδεικτικών Στοιχείων και Γλωσσών, και τα αρχεία του Κέντρου Συνηγόρων. 27.0 συγγραφέας αφιέρωσε τριάντα χρόνια για να εντοπίσει, να διασώ σει και να αντιγράψει αυτά τα στοιχεία που τα είχαν αρπάξει και βρίσκονται στα χέρια Αμερικανών ιδιωτών, και για να τα θέσει στη διάθεση των ιστορικών.

ΠΗΓΕΣ

521

28.0 Kempner, ανερυθρίαστα συμπεριέλαβε στα έργα του αποσπάσματα από το ημερολόγιο του Rosenberg, τα οποία δεν περιλαμβάνο νταν στη μοναδική δημοσιευμένη εκδοχή, όπως δόθηκε από τον καθηγητή Hans-Günther Seraphim: Das politische Tagebuch Alfred Rosen bergs (Το πολιτικό ημερολόγιο του A .R .) (Göttingen, 1956). 29.0 Alfred Seidl προς τον Πρόεδρο του ΙΜΤ (Lawrence), 11 Ιαν. 1946 (Ομοσπονδιακό Κέντρο Αρχείων στο Suitland: RG.260, φάκελος OMGUS (0CCWC), κατάλογος των προς επιβίβαση σε πλοία 74-3/7, κιβώτιο αρ. 117). 30. Μνημόνια του Υπολοχαγού Gerhard Schaefer: “Authentication of the Frank Diaries”, 19 Δεκ. 1945, και “Acquisition of the Frank Diaries”, 22 Μάί'ου 1946 (ibid.). Ο ίδιος o Frank δεν είχε γράψει, αλλά ούτε καν προσυπογράψει τα ημερολόγια - αυτά τα κρατούσε ένας υπάλ ληλος του Γερμανικού Κοινοβουλίου, (Reichstag) ονόματι Gnauck. Ήταν σαράντα τόμοι, και περιελάμβαναν τα έτη 1939, 1940 (5), 1941 (5), 1942 (3), 1943 (7), 1944 (4), και 1945 (1), καθώς επίσης πρακτικά του Regierungssitzungen und Ansprachen (Σ υνεδριά σεις των κυβερνητι κών Ο ργάνω ν και σύντομες ομιλίες). Υπάρχουν σε δώδεκα μπομπί νες μικροφίλμ των 16 χιλ. στα ΝΑ, RG.238. 31. Μνημόνιο του Fred Niebergall, προϊσταμένου του Τμήματος Ελέγχου Ντοκουμέντων, Τμήματος Αποδεικτικών Στοιχείων, του Jackson, 22 Απρ. 1948 [Federal Records Center, Suitland: RG.260, φάκελος OMGUS (OCCWC), κατάλογος 74-3/7 των προς επιβίβαση σε πλοία, κιβώτιο αρ. 117]. 32.0 M.C. B[ernays] προς τον W.B. Donovan, 2 Ιουλ. 1945 (University of Chicago, Law School, Συλλογή R.H. Jackson). 33 Μνημόνιο με τίτλο: “ Keitel, Dönitz, Schacht, and Krupp as War Criminals”, κάλυμμα που φέρει ημερομηνία 23 Αυγ. 1945 (PRO file LCO.2/2980, “Attorney General’s Committee and British War Crimes Executive”, σελ. 337ff). 34.0 Πλωτάρχης John P. Bracken, USNR, προς R.H. Jackson, 24 Αυγ. 1945 (NA, RG.238, US Chief of Counsel at Nuremberg, Main Office Files, κιβώτιο αρ. 179). 35. R.H. Jackson, Προφορική Ιστορία, σελ. 279 και Jackson προς Τρούμαν, Νοέμβριος 1945 (University of Chicago, Law School, Συλλογή R.H. Jackson). Στους φακέλους του R.H. Jackson υπάρχουν διάφορα έγγραφα στα οποία περιλαμβάνεται: «Ο Φάκελος του Donovan που περιέχει δηλώσεις υπογεγραμμένες από τον Γκαίρινγκ και Γερμα νούς στρατηγούς, το γράμμα του Schacht, το γράμμα του προς εσένα

522


και η απάντησή σου» (Library of Congress, Manuscript Division, αρ χείο R.H. Jackson, κιβώτιο αρ. 2). 36. Jackson, Προφορική Ιστορία, σελ. 345. 37. Ibid. Στους φακέλους του Jackson υπάρχει η «Ομολογία στη Μόσχα» που έκανε ο Fritzsche. 38. Ημερολόγιο Francis Biddle. 21 Οκτ. 1945 (University of Syracuse, Νέα Τόρκη, George Arents Research Library, Συλλογή Francis Biddle, “Personal Notes of Conferences”). 39. Επιστολή Francis Biddle 8 Νοεμ. 1945 (University of Syracuse, New York, George Arents Research Library, Συλλογή Francis Biddle, “Personal”). 40. Αρχηγείο 6850ου Στρατιωτικού Αποσπάσματος Εσωτερικής Ασφαλείας του ΙΜΤ “ Roster of Accused Showing Religious Preference”, 27 Νοεμ. 1945 (Συλλογή Burton C. Andrus, Colorado Springs). 41. Ημερολόγιο Jackson, 27 Αυγ. 1945. 42. Ibid., 29 Αυγ. 1945. 43.Ibid., 28. Αυγ. 0 Πάπας απέστειλε ένα πακέτο από ντοκουμέντα με τον Αμερικανό, επιτετραμμένο στο Βατικανό, Harold Tittman (ibid., 29 Αυγ. 1945). 44. Ibid.,29 Αυγ. 1945. 45.Ibid., 5 Σεπτ. 1945. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 9

1. Γραπτά του R.H. Jackson το Νοέμβριο του 1946. 2. Ανυπόγραφο μνημόνιο, 20 Απρ. 1946, για το Διεθνές Στρατιωτικό Δι καστήριο, Νυρεμβέργη, Γερμανία (Library of Congress, Manuscript Division, έγγραφα του R.H. Jackson, κιβώτιο αρ. 103, “misc. ”). 3. New Yorker, 15 Σεπτ. 1945 (NA, RG.238, US Chief of Counsel at Nuremberg, Main Office Files, κιβώτιο αρ. 213). 4. NewYorkTimes, 22 Νοεμ. 1945· βλ. Zayas, op. cit., σελ. 255. 5. ΙΜ Τ, Τόμ. ii, σελ. 111. 6. William Ο. Douglas, An Almanac of Liberty (Νέα Υόρκη, 1954), σελ. 96, βλ. Zayas, op. cit., σελ. 255. 7. S. Glueck, War Crimes. Their Prosecution and Their Punishment (Λονδίνο, 1944), σελ. 157. 8. O W.E. Jackson προς τη μητέρα του, Νυρεμβέργη, 21 Σεπτ. 1945 (Library of Congress, Manuscript Division, αρχείο του R.H. Jackson, κιβώτιο αρ. 2).

ΠΗΓΕΣ

523

9. Ibid. 10. Ibid. 11.Καρλ-Χάιντς Κάιτελ, “ Conversations with Dr. Dr. Nelte at Nurem berg”, 19-27 Σεπτ. 1946 (IfZ, Συλλογή Irving). 12.Ibid. και Καρλ-Χάιντς Κάιτελ, “ Conversation with My Father”, 14 Σεπτ. 1946, 13:30' (ibid.). 13.Χειρόγραφο Κάιτελ χωρίς ημερομηνία (ibid.), βλ. και Walter Görlitz (ed.), The Memoirs of Field-Marshal Keitel, μετάφρ. David Irving (Λον δίνο, 1965) [εφεξής Görlitz], στο πρωτότυπο Generalfeldmarschall Keitel. Verbrecher oder Offizier (Στρατάρχης Κ άιτελ, εγκληματίας ή αξιωματικός) (Göttingen, 1961).

14. Ημερολόγιο R.H. Jackson. 7 Αυγ. (Library of Congress, Manuscript Division, αρχείο R.H. Jackson, κιβώτιο αρ. 95). Οι McCloy και Donovan εξέφρασαν τη δυσαρέσκεια τους για τη συνάντηση του Biddle (ibid., 5 Σεπτ.). Το ίδιο έκανε και ο Sam Rosenman (9 Σεπτ. 1945). 15. Ημερολόγιο Jackson, 5 Σεπτ. 1945. 16.Ibid., 6, 8 Σεπτ. 1945. 17.Ibid., 5 Σεπτ. 1945. 18.0 W.E. Jackson προς τη μητέρα του, 21 Σεπτ. 1945, ημερολόγιο R.H. Jackson, 11-12 Σεπτ. 1945. Ο Jackson αρνήθηκε να επιτρέψει τη συμ μετοχή των Πολωνών στη δίκη, γιατί αυτό θα σήμαινε μια ακόμη ξέ νη γλώσσα στη διαδικασία, και πρόσθετα προβλήματα. 19.0 R.H. Jackson προς την Irene, 12 Οκτ. 1945 (Library of Congress, Manuscript Division, αρχείο R.H. Jackson, κιβώτιο αρ. 2). 20.0 W.E. Jackson προς τη μητέρα του, 21 Σεπτ. 1945 (ibid.). 21.Ibid., 21 Αυγ. 1945. 22.Ibid., 21 Σεπτ. 1945. 23.0 R.H. Jackson προς την Irene, 12 Οκτ. 1945. 24.0 W.E. Jackson προς τη μητέρα του, 21 Σεπτ. 1945, και ημερολόγιο R.H. Jackson, 13-15 Σεπτ. 1945. 25. Ημερολόγιο Jackson, 16 Σεπτ. 1945. 26. Francis Μ. Shea προς Coleman, 15 Σεπτ. “Personnel Movement of Sunday”, 16 Σεπτ. 1945, (ΝΑ, RG.238, US Chief of Counsel at Nurem berg, Main Office Files, κιβώτιο αρ. 201). 27. Ημερολόγιο Jackson, 5 Σεπτ. 1945. 28.0 W.E. Jackson προς τη μητέρα του, Νυρεμβέργη, 21 Σεπτ. 1945. 29. Επιστολή Francis Biddle, 28 Δεκ. 1945 (University of Syracuse, New York, George Arents Research Library, Συλλογή Francis Biddle, “Personal”).

524


30.W.E. Jackson προς R.H. Jackson, 11 Αυγ. 1947 (Library of Congress, Manuscript Division, αρχείο R.H. Jackson, κιβώτιο αρ. 2). 31.Zayas, op. cit., σελ. 253. 32. Kranzbühler, op. cit., SI2. 33.Ibid., σελ. 12. 34.Χειρόγραφο O.G. Svidovskaya. Παρατίθεται στο άρθρο του Vladimir Abarinov, “ In the Corridors of the Palace of Justice” που δημοσιεύθηκε στο Raduga (Ορίζων), αρ. 9, Μόσχα 1989, σελ. 12ff (εφεξής Abarinov). Η διερμηνέας Yelizaveta Yefimovna Stenina-Shchemeleva είπε πως ο Buben προχώρησε αργά προς την περιστρεφόμενη πόρτα του ξενοδοχείου και βογγώντας ψέλλισε: «Μα είναι σύμμαχοί μας!» 35.Pravda, Μόσχα 12 Δεκ. 1945. R.H. Jackson προς R. Rudenko, 10 Δεκ. 1945. Παρατίθεται στον Abarinov. 36. R.H. Jackson, Προφορική Ιστορία (University of Chicago, Law School, Συλλογή R.H. Jackson). 37. Jackson προς Irene, 12 Οκτ. 1945. 38. Ημερολόγιο Jackson, 18 Σεπτ.-5 Οκτ. 1945. 39.Ibid., 6 Οκτ. 1945. 40. Ibid., 8 Οκτ. 1945. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 0

1. 0 Biddle γεννήθηκε στις 9 Μαΐου 1886. Ο Parker στις 20 Νοεμ. 1885. 2. Βλ. τη Συλλογή Francis Biddle, στην George Arents Research Library, στο University of Syracuse, New York. Μεταξύ των στοιχείων που χρη σιμοποίησα γι’ αυτή την εργασία ήταν το ημερολόγιο του Biddle με τίτ λο: “Notes on Conferences”, όπου ο δικαστής περιέγραφε τις προετοι μασίες της δίκης. Επίσης, φωτογραφίες, την ιδιωτική του αλληλογρα φία από τη Νυρεμβέργη προς τη σύζυγό του Katherine και το γιο του Randy, καθώς και ντοκουμέντα της δίκης. Μεγάλο ενδιαφέρον έχουν οι “Notes on Evidence” σε δέκα τόμους, οι οποίες περιέχουν δακτυλο γραφημένες περιλήψεις των καθημερινών μαρτυρικών καταθέσεων των κατηγορουμένων -που είχαν οργανωθεί από την πλευρά κάθε εναγομένου- με συχνά πολύ καυστικά προσωπικά σχόλια. Υπάρχουν πράγ ματι πλήρεις σειρές πρακτικών που παρατίθενται αυτολεξεί ή σε περί ληψη, από τις 9 Οκτ. 1945 μέχρι τις 30 Αυγ. 1946. Βλ. άρθρα του Biddle “The Nuremberg Trials” στο Virginia Law Review, Τόμ. 33, αρ. 6 (Νοεμ. 1947), και “The Nuremberg Trial”, στο American Philosophical Society, Τόμ. 91, αρ. 3 (1947). O Biddle πέθανε στις 4 Οκτ. 1968.

ΠΗΓΕΣ

525

3. Ημερολόγιο Francis Biddle, 6 Οκτ. 1945 (University of Syracuse, New York, George Arents Research Library, Συλλογή Francis Biddle, “Personal Notes of Conferences”). 4. Ημερολόγιο R.H. Jackson, 4 Ιουνίου 1945 (Library of Congress, Manuscript Division, αρχείο R.H. Jackson, κιβώτιο αρ. 95). 5. Ημερολόγιο Biddle, 2 Οκτ. 1945. 6 . Ibid., 3 Οκτ. 1945. 7. Ibid., βλ. Quincy Wright, “ Legal Positivism and the Nuremberg Judgement”, στο American Journal of International Law (χωρίς ημερομη νία) και “Some Important Events in 1946, the Nuremberg Trial” στο Journal of Criminal Law and Criminology of Northwestern University, Τόμ. 37, αρ. 6 (Μάρ.-Απρ. 1947) (ibid., κιβώτιο αρ. 17). 8 . Ημερολόγιο Biddle, 4 Οκτ. 1945. 9. Ibid. Για τα καθημερινά πρακτικά του Καναδού Πρωθυπουργού σχετικά με τις συναντήσεις που είχε με τους Χίτλερ, Γκαίρινγκ, και τους λοιπούς σημαντικούς Ναζί, βλ. ημερολόγιο Mackenzie King, Ιουν. 1937 (Public Archives of Canada, Ottawa, αρχείο William Lyon Mackenzie King, MG.26, Jl), καθώς και Sir Nevile Henderson προς Ήντεν, 27 Ιουν. 1937 (PRO file FO.954/10), και Sir Francis Floud, (Ottawa) στο FO, 8 Αυγ. 1937 (PRO file FO.371/20750). 10. Ημερολόγιο Biddle, 7-9 Οκτ. 1945. 11. Ibid., 9 Οκτ. 1945. 12. Ibid., 10 Οκτ. 1945. 13. Ημερολόγιο Jackson, 8 Οκτ. 1945. 14. Ημερολόγιο Biddle, 10 Οκτ. 1945. 15. Σε ένα τηλεγράφημα με ημερομηνία 9 Σεπτ. 1946, ο Jackson πρότεινε στον Biddle να γράψουν το εξής στο προοίμιο μιας απόφασης του ΙΜΤ: «Μόλις άρχισε η συνεδρίαση, έγινε φανερό πως οι εκπρόσωποι όλων των κρατών ήταν έτοιμοι να συμφωνήσουν στο διορισμό του Αμερικανού μέλους του Δικαστηρίου, του Francis Biddle, ως προεδρεύοντος. Είναι γεγονός ότι οι ΗΠΑ φιλοξενούν όλα τα κράτη στη Νυρεμβέργη, κρατούν στις φυλακές τους τους περισσότερους κατη γορουμένους, έχουν στην κατοχή τους τα περισσότερα αποδεικτικά στοιχεία και έχουν αναλάβει ηγετικό ρόλο στη διαδικασία δίωξης των εγκληματιών πολέμου. Κάτω από αυτές τις συνθήκες όμως, το να π ά ρουν οι ΗΠΑ και την Προεδρία του Δικαστηρίου, θα είχε ως αποτέλε σμα να φανεί η δίκη στα μάτια της Ευρώπης ως μια επιχείρηση κυ ρίως αμερικανική» (University of Syracuse, New York, George Arents Research Library, Συλλογή Francis Biddle, “Personal”).


526

16. Ημερολόγιο Biddle, 13 Οκτ. 1945. 17. Cf ND: L-79, (μικροφίλμ του συγγραφέα DI-78). 18. Cf ND: 1816-PS. 19. Cf ND: 2949-PS. 20 .ΙΜ Τ , Τόμ. i, σελ. 58. 21. Για το Katyn, βλ. Alfred-Maurice de Zayas, Die Wehrmacht Untersuchungsstelle. Unveröffentlichte Akten über alliierte Völkerrechts verletzungen im Zweiten Weltkrieg (Η Υ π ηρεσία Ε ρ ευ νώ ν της Β έρ μ α χτ. Α δ η μ ο σ ίευ τ α π ρ α κ τικ ά γ ια την π α ρ α β ία σ η α νθ ρ ω π ίνω ν δ ικ α ιω μ ά τω ν εκ μ έ ρ ο υ ς τω ν Σ υ μ μ ά χω ν στον Β' Π α γκ ό σ μ ιο Π ό λεμ ο ) (Μόναχο

1979), Κεφάλαιο 23. 2 2 .ΙΜ Τ , Τόμ. ν, σελ. 461f, 17 Ιαν. 1946.

23.Ibid., Τόμ. viii, σελ. 286, 26 Φεβρ. 1946. 24. Ημερολόγιο Milch, 10 Οκτ.-19 Νοεμ. 1945 (μικροφίλμ του συγγρα φέα DI-59). 25.Cherwell προς Τσώρτσιλ, 17 Μαΐου 1945 (Nuffield College, Οξφόρδη, αρχείο Cherwell). 26. Μνημόνιο, ibid. 27.R.H. Jackson προς Irene, 12 Οκτ. 1945 (Library of Congress, Manuscript Division, αρχείο R.H. Jackson, κιβώτιο αρ. 2). 28.Jackson προς Irene, 15 Οκτ. 1945. 29. Abarinov, op. cit., σελ. 12ff, όπου παρατίθεται το ημερολόγιο Zorya, 14-20 Σεπτ. 1945. 30. Ημερολόγιο Jackson, 14 Οκτ. 1945. 31. Jackson προς Irene, 15 Οκτ. 1945. 32.Ημερολόγιο Biddle, 15 Οκτ. 1945. 33.Χειρόγραφο Βίλχελμ Κάιτελ, 10 Οκτ. 1945 (αρχείο Καρλ-Χάιντς Κάιτελ, IfZ, Συλλογή Irving). 34. Albert Speer, Erinnerungen (Α π ο μ νη μ ο νεύμ α τα ), (Δυτικό Βερολίνο, 1969), [εφεξής Speer], σελ. 509. 35.B.C. Andrus, “ Rules for Prisoners”, 11 Σεπτ. 1945 (ΝΑ, RG.238, εγ γραφή 199, πρακτικά του Αρχηγείου του 6850ου Στρατιωτικού Αποσπάσματος Εσωτερικής Ασφαλείας του ΙΜΤ, κιβώτιο αρ. 7). 36.0 B.C. Andrus προς το Γενικό Διοικητή της Διοίκησης του Αρχηγείου Εσωτερικής Ασφαλείας του ΙΜΤ, 31 Ιαν. 1946 (ibid.). 37.B.C. Andrus, “Prisoner Routine, Nuremberg Jail”, 10 Νοεμ. 1945 (Συλλογή Burton C. Andrus, Colorado Springs). 38.B.C. Andrus, “Proposed Broadcast, BBC” (ibid.). Η παράγραφος διεγράφη.

ΠΗΓΕΣ

527

39. B.C. Andrus προς Peter-Josef Heisig (και προς κάθε άλλο ενδιαφερό μενο μέλος του προσωπικού), 3 Δεκ. 1945 (ibid.). 40.B.C. Andrus, Headquarters Continental Central PWE#32, “ Rules and Regulations Governing PWE#32”, 30 Μαΐου 1945 (Συλλογή Burton C. Andrus, Colorado Springs). 41. B.C. Andrus, “Rules for Prisoners”, 11 Σεπτ. 1945 (ibid.). Μόνο εκεί νοι οι Γερμανοί που εργάζονταν στη φυλακή θεωρούνται ακόμη «εγκληματίες πολέμου» και οι υπόλοιποι ήταν απλώς «φυλακισμέ νοι» και «κρατούμενοι». 42. Ibid. 43.0 Andrus προς το Γενικό Διοικητή της 3η Στρατιάς των ΗΠΑ, 26 Δεκ. 1945 (ibid.) και Άλμπερτ Γκαίρινγκ προς R.H. Jackson, 6 Σεπτ. και προς το ΙΜΤ, 19 Σεπτ. 1945 (ΝΑ, RG.238, US Chief of Counsel at Nuremberg, Main Office Files, κιβώτιο αρ. 207). 44. Αντισυνταγματάρχης Rene H. Juchli: “ Medical Service for the Palace of Justice and Court Jail”, 24 Νοεμ. 1945 (Συλλογή, Burton C. Andrus, Colorado Springs). 45. Ημερολόγιο Streicher, 24 Νοεμ. 1945 (Συλλογή Höffkes). 46. Gordon Dean προς Jackson, Donovan, Amen, κλπ., “Photographie Evidence”, 18 Νοεμ. 1945 (NA, RG.238, US Chief of Counsel at Nuremberg, Main Office Files, κιβώτιο αρ. 213). The N azi Plan, 1 9 1 9 4 5 περιελάμβανε ένα φιλμ των 35 χιλ. σε είκοσι δύο μπομπίνες, που γυρίστηκε για τα γερμανικά επίκαιρα και άλλα γερμανικά φιλμ με αγγλικούς υπότιτλους. 47. Διοικητής James Β. Donovan, USNR, προς τον Συνταγματάρχη Storey, 12 Δεκ. 1945 (ΝΑ, RG. 238, US Chief of Counsel at Nuremberg, Main Office Files, κιβώτιο αρ. 213). «Είναι ανώφελο να λέμε», σχολίαζε ο Donovan, «αφού τελείωσε η σκηνοθεσία, η κοπή και το ντεκουπάζ των φιλμ, στη Φρανκφούρτη, πως με συγκλόνισε το γεγονός ότι δεν υπήρχαν σχετικά αποδεικτικά στοιχεία». 48.F.L. Felton, προσωπική αλληλογραφία χωρίς ημερομηνία (Hoover Library, Συλλογή Frederick L. Felton, Ts Germany F 326). 49. Δρ. Tadeusz Cyprian, γραπτή ένορκη κατάθεση (ND: 3311-PS). 50.J.B. Donovan, Αντισυνταγματάρχης Calvin A. Behle και γραπτή ένορκη κατάθεση Υπολοχαγού Hugh Daly, (ND: 2430-PS). 51. Δρ. Franz Blaha, γραπτή ένορκη κατάθεση (ND: 3249-PS). 52. Τα αρχικά RIF στα συνθετικά σαπούνια μαζικής παραγωγής, σήμαιναν: Reinste Industrie F ett (α γ ν ό βιο μ η χα νικ ό λίπ ος). 53.Έκθεση του Shmuel Krakoski, διευθυντή αρχείων στο Μουσείο Yad

528


Vashem στην Ιερουσαλήμ, που δημοσιεύθηκε στις εφημερίδες σε όλο τον κόσμο, όπως π.χ. στην Chicago Tribune, 25 Απρ. 1990. Ο Krakoski ισχυριζόταν ότι επρόκειτο για μια σαδιστική προπαγάνδα των Ναζί, αν και είναι δύσκολο να καταλάβει κανείς πώς μπορούσαν οι Ναζί να επωφεληθούν. Δικαιολογώντας την καθυστέρηση των σαράντα πέντε χρόνων, ο Krakoski είπε: «Όταν τόσοι πολλοί άνθρωποι αρνούνται ότι το Ολοκαύτωμα συνέβη, γιατί να τους δώσουμε κάτι που θα το χρησιμοποιήσουν εναντίον της αλήθειας;» 54. Artur (“Atze”) Brauner, σε μια έκθεση που δημοσιεύθηκε σε γερμα νικές εφημερίδες, όπως στην Frankfurter Allgemeine Zeitung, στις 6 Μαΐου 1995.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 1

1. Αυτά υπάρχουν τώρα στους φακέλους του OMGUS στο Ομοσπον διακό Κέντρο Αρχείων στο Suitland, Maryland: στο Γραφείο του Προϊσταμένου των Συμβούλων για τα Εγκλήματα Πολέμου, Γραμ ματεία του ΙΜΤ, Γενικά Αρχεία, κιβώτιο αρ. 113, τεμάχια 5021 και 5022. 2. Ανάκριση του Ρούντολφ Ες, 9 Οκτ. 1945 (ΝΑ φιλμ Μ. 1270, μπομπίνα 6), βλ. David Irving, Hess. The M issing Years, 1941-5 (Λονδίνο, 1987). Για τις αναμνήσεις του Jackson σχετικά με αυτό το επεισόδιο, βλ. Προφορική Ιστορία, κεφάλαιο XXXIX, “Rudolf Hess: Balmy Exhi bitionist”, (University of Chicago, Law School, Συλλογή R.H. Jackson), και κιβώτιο αρ. 100 της Βιβλιοθήκης του Κογκρέσου, Τμή μα Χειρογράφων, αρχείο R.H. Jackson. 3. Προκαταρκτική εξέταση του Franz von Papen, 12 Οκτ. 1945 (ΝΑ φιλμ Μ. 1270, μπομπίνα 14). 4. R.H. Jackson προς δρ. John Α.Ρ. Millet, 12 Οκτ. 1945, (Library of Congress, Manuscript Division, αρχείο R.H. Jackson, κιβώτιο αρ. 107: “Psychiatric and Personality Studies of Nazi Leaders”). 5. R.H. Jackson προς W.E. Jackson, 12 Οκτ. 1945 (Library of Congress, Manuscript Division, αρχείο R.H. Jackson, κιβώτιο αρ. 103: «Υπηρε σιακός φάκελος του Jackson, W.E. Jackson»). Σε ένα χειρόγραφο ση μείωμα εργασίας τον Ιούνιο του 1945, ο Jackson παρατήρησε πως ο Strecker πίστευε ότι «υπήρχε μια γενική σύγχυση» (ibid., κιβώτιο αρ. 101: “Psychiatric and Personality Studies of Nazi Leaders”). 6 . Προκαταρκτική εξέταση του Papen, 13 Οκτ. 1945.

ΠΗΓΕΣ

529

7. Πλοίαρχος Richard V. Worthington, Ιστορία, Ρούντολφ Ες, 31 Δεκ. 1945 (Library of Congress, Manuscript Division, αρχείο R.H. Jackson, κιβώτιο αρ. 107: “Psychiatric and Personality Studies of Nazi Leaders”). 8 . Ταγματάρχης Douglas McG. Kelley, “Psychiatric Status of Internee”, 16 Οκτ. 1945 (ibid.). 9. Ημερολόγιο του Ρούντολφ Ες στη φυλακή, 18 Οκτ. 1945 (αντίγραφο στην κατοχή του συγγραφέα). 10.B.C. Andrus προς R.H. Jackson, 17 Οκτ. 1945 (Library of Congress, Manuscript Division, αρχείο R.H. Jackson, κιβώτιο αρ. 107: “ Psychiatric and Personality Studies of Nazi Leaders”). 11.Συνταγματάρχης Robert J. Gill (προς B.C. Andrus), 20 Οκτ. 1945 (ibid.). 12. Francis Biddle, επιστολή προς τον Randy, “Sunday Oct. 2, 1945”. H ημερομηνία πρέπει να είναι λανθασμένη (University of Syracuse, New York, George Arents Research Library, Συλλογή Francis Biddle, “ Personal Notes of Conferences”). 13. Ημερολόγιο Biddle, 21 Οκτ. 1945 (ibid.). Βλ. επίσης και το έγγραφό του: “ The Nuremberg Trial”, στο Virginia Law Review, Τόμ. 3, 1947, σελ. 679-96. 14. Biddle, επιστολή, 2 Νοεμ. 1945 (University of Syracuse, New York, George Arents Research Library, Συλλογή Francis Biddle, “Personal”). 15.R.J. Jackson, επιστολή χωρίς ημερομηνία, “Thursday eve” (22 Νοεμ. 1945) (Library of Congress, Manuscript Division, αρχείο R.H. Jackson, κιβώτιο αρ. 2). 16.Καρλ-Χάιντς Κάιτελ, “ Conversations with Dr. Dr.Nelte at Nurem berg”, 19-27 Σεπτ. 1946 (IfZ, Συλλογή Irving). 17. Ημερολόγιο Biddle, 21 Οκτ 1945. Ένα χρόνο αργότερα, στις 7 Οκτ. 1946, ο Jackson ανέφερε στον Τρούμαν πως ο μεγαλύτερος αριθμός προσωπικού που απασχολούσε η αμερικανική κυβέρνηση στη Νυ ρεμβέργη για τις ανάγκες της δίκης ήταν 365 πολίτες και 289 στρα τιωτικοί, σύνολο 654. 18. Επιστολή Biddle, 12 Νοεμ. 1945. 19.0 W.E. Jackson προς τη μητέρα του, Νυρεμβέργη, 21 Σεπτ. 1945 (Library of Congress, Manuscript Division, αρχείο R.H. Jackson, κιβώ τιο αρ. 2). 20. Προκαταρκτική ανάκριση του Γκαίρινγκ, 28 Αυγ. 1945. Αυτές οι ένορκες μαρτυρικές καταθέσεις βρίσκονται στα National Archives (ΝΑ), μικροφίλμ Μ. 1270, μπομπίνα 6. Για όλες αυτές τις προκαταρ

34

530


κτικές ανακρίσεις από τον Mervyn Griffith-Jones και άλλους Βρετα νούς, βλ. Συλλογή F0645 στο Imperial War Museum, στο Λονδίνο. 21. Ανάκριση του Γκαίρινγκ, 8 Οκτ. 1945. 22.0 W.E. Jackson προς τη μητέρα του, Νυρεμβέργη, 21 Σεπτ. 1945. 23. Ανάκριση της συζύγου του δρ. Hans Frank (ΝΑ, RG. 153, JudgeAdvocate General, Internal Affairs Division, κιβώτιο αρ. 1345, φάκε λος 100-66). 24. F.L. Felton, ιδιωτική επιστολή χωρίς ημερομηνία (Hoover Library, Συλλογή Frederick L. Felton, Ts Germany F 326). 25. Ημερολόγιο Streicher, 30 Νοεμ. 1945 (Συλλογή Höffkes). 26. Ibid., για τη δισέλιδη ανάκριση του Streicher, 13 Δεκ. 1945 - 5 Οκτ. 1946, βλ. ΝΑ, RG.238, εγγραφή 199. Πρακτικά του Αρχηγείου 685ου στρατιω τικού αποσπάσματος εσωτερικής ασφαλείας του ΙΜΤ, κιβώτιο αρ. 7. 27. Ημερολόγιο Streicher, 11 Νοεμ. 1945. G(ustave) M(ahler) Gilbert, Nuremberg diary (Νέα Υόρκη, 1947). Γερμανικά: Nürnberger Tagebuch (εφεξής Gilbert), σελ. 15. Εκεί αναφέρονταν οι σεξουαλικές διαστρο φές για τις οποίες κατηγορούσαν τον Streicher. Η χήρα του Streicher σχολίαζε: «Στην πραγματικότητα δεν υπάρχει ούτε η ελάχιστη από δειξη για αυτές τις κατηγορίες. Με τα σύγχρονα δεδομένα, ο Streicher ήταν φυσιολογικός, σε σημείο που σε έκανε να πλήττεις. Δεν νομίζω πως υπάρχει έστω και ένας άνθρωπος που να ισχυρίζεται ότι άκουσε ένα βρόμικο ανέκδοτο από τα χείλη του». 28. Heinrich Brüning, Briefe und Gespräche, 1 9 3 4 -1 9 4 5 (Ε π ισ τ ο λ έ ς κ α ι σ υ ζητήσεις, 1 9 3 4 -1 9 4 5 ), (Μόναχο, 1974), σελ. 542-3. 29.Καρλ-Χάιντς Κάιτελ, “ Conversations with Dr. Nelte at Nuremberg”, 19-27 Σεπτ. 1946 (IfZ, Συλλογή Irving). 30. Werner Bross, Gespräche mit Göring während des Nürnberger Prozesses (Σ υζητήσ εις μ ε τον Γ κ α ίρ ινγ κ κ α τ ά τη δ ιά ρ κ ε ια της δίκης της Ν υ ρ ε μ β έρ γη ς ), Flensburg, Αμβούργο, 1950 [εφεξής Bross].

31.0 Speer προς τη σύζυγό του, 27 Οκτ. 1945' Speer, op. cit. σελ. 512. 32. Καρλ-Χάιντς Κάιτελ, “ Conversation with My Father”, 21 Σεπτ. 1946, 13:30' (IfZ, Συλλογή Irving). 0 Χίτλερ δικαιολόγησε με τον ίδιο τρό πο τον Walther Hewel, αξιωματικό-σύνδεσμο του Ρίμπεντροπ, βλ. το ημερολόγιό του, του έτους 1941 (Συλλογή Irving) και βλ. παρατηρή σεις του Κάιτελ στις 25 Σεπτ. 1946, 13:00', όπου αναφέρεται πως ο Χίτλερ είχε πει: «Jawohl, γνωρίζω πως είναι παράνομο, αλλά είτε θα νικήσουμε είτε ο γερμανικός λαός θα χάσει τα πάντα!» 33. Χειρόγραφο του Γιόντλ (αρχείο Λουίζ Γιόντλ- αντίγραφο στο IfZ, Συλλογή Irving).

ΠΗΓΕΣ

53/

34.Κάιτελ προς Nelte, 24 Οκτ. 1945, στο Görlitz, op. cit. σελ. 235. 35. D.M. Kelley προς B.C. Andrus, 25 Οκτ. 1945, “ Exercise of Internees” (Συλλογή Burton C. Andrus, Colorado Springs). 36.W.J. Donovan προς Συνταγματάρχη R.G. Storey, 25 Οκτ. 1945 (Library of Congress, Manuscript Division, αρχείο R.H. Jackson, κιβώ τιο αρ. 107: “Psychiatric and Personality Studies of Nazi Leaders”). 37. Πολλά από αυτά ήταν ιστορικής αξίας (ΝΑ, RG.238, US Chief of Counsel at Nuremberg, Main Office Files, κιβώτιο αρ. 181). Ο συγγρα φέας έχει φωτογραφήσει ολόκληρο τον φάκελο Ley στο μικροφίλμ του DI-79. Ο φάκελος περιλαμβάνει έγγραφα σχετικά με την αυτοκτονία του, καθώς επίσης το βιογραφικό του σημείωμα (16 σελίδες). Επίσης, επιστολή του Ley προς τη σύζυγό του με ημερομηνία 14 Αυγ. “Inga, a Dialogue” (25 σελίδες), 14-16 Αυγ. Ο Ley προς τον Henry Ford, 17 Αυγ. “ My Children! My Testament” (17 σελίδες), 22 Αυγ. “To My People! My Political Testament” (21 σελίδες), 25 Αυγ.· δακτυλογραφη μένο έγγραφο, “Thoughts on the Führer” (18 σελίδες). “ Life or Fame - a Political Inquest” (18 σελίδες). “A Farmer’s Fate” (73 σελίδες). Διάφορες επιστολές προς τα παιδιά του. Ο Ley προς τον δρ. Flicke για τις αρχές του δικαίου, 24 Οκτ. Δήλωση του Ley, 24 Οκτ. “Abschied (Αποχαιρετισμός)”, (7 σελίδες) και “Farewell” (6 σελίδες). 38. Βλ. την επίσημη καταχώρηση αυτών των ανακοινώσεων στη Συλλογή Burton C. Andrus, Colorado Springs (ντοσιέ iii). 39. Για τα απομνημονεύματα του Schacht εν σχέσει με τη δίκη, βλ. τα απομνημονεύματά του, Abrechnung mit H itler (Ξ εκ α θ ά ρ ισ μ α λ ο γ α ρ ια σμώ ν μ ε το ν Χ ίτλ ερ ), (Αμβούργο 1948) ή Account Settled (Ξ εκ α θ ά ρ ι σ μ α λο γα ρ ια σ μ ώ ν ), Λονδίνο, 1948. 40. Streicher, ημερολόγιο, 30 Νοεμ. 1945. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 2

1. Επιστολή Francis Biddle, 25 Οκτ. 1945 (University of Syracuse, New York, George Arents Research Library, Συλλογή Francis Biddle, “Personal”). Βλ. επίσης, σημείωμα της 27ης Νοεμ. 1945 από τον R.H. Jackson προς τον Harold H. Tittmann, τον επιτετραμμένο των ΗΠΑ στο Βατικανό, ως απάντηση σε μια διακοίνωση της Αυτού Αγιότητας για τον Papen (ΝΑ, RG.238, US Chief of Counsel at Nuremberg, Main Office Files, κιβώτιο αρ. 182). 2. Επιστολή Biddle, 1 Νοεμ. 1945. 3. Επιστολή Biddle, 6-7 Νοεμβ. 1945.

532


4. Ο πολιτικός σύμβουλος του Αϊζενχάουερ, ο Robert Murphy, ανέφερε, op. cit., σελ. 360-1, όταν επισκέφθηκε ένα τέτοιο στρατόπεδο: «Με κατάπληξη είδα πως οι κρατούμενοί μας ήταν τόσο ταλαιπωρημένοι και αδύνατοι όπως και αυτοί που είχα δει στα στρατόπεδα συγκεντρώσεως των Ναζί. Ο νεαρός διοικητής του στρατοπέδου μας α πά ντησε ήρεμα ότι είχε επίτηδες επιβάλει στους κρατουμένους δίαιτα στα όρια της λιμοκτονίας... Όταν φεύγαμε, ο προϊστάμενος της ια τρικής υπηρεσίας με ρώτησε: “Αυτό το στρατόπεδο εκφράζει την αμερικανική πολιτική για τη Γερμανία;”» 5. James Bacque, Other Losses (Τορόντο, 1989). 6 . Γι’ αυτό βλ. New York Times, 1 Νοεμ. 1994, και τις αποκαλύψεις από τον Εβραίο συγγραφέα John Sack στο E ye for an E ye (Νέα Υόρκη, 1994). Επιρρίπτει κατηγορίες στον Solomon Morel, διοικητή του στρατοπέδου στη Swietochlowice. Ο Sacks ισχυρίζεται ότι 80.000 Γερμανοί, άνδρες, γυναίκες και παιδιά, βασανίστηκαν και θανατώ θηκαν σε στρατόπεδα κρατουμένων από εκδικητικούς αξιωματικούς σαν τον Morel, που ζει τώρα στο Τελ Αβίβ και ανακρίνεται από τον δρ. Stanislaw Kaniewski, τον επικεφαλής κατήγορο της Πολωνικής Κυβέρνησης στο Katowice. 7. Ο Maxwell Fyfe προς τη σύζυγό του Sylvia, 25 Οκτ. 1945· Maxwell Fyfe, op. cit., σελ. 103. 8 . 0 Maxwell Fyfe προς την Sylvia, 1 Νοεμ. 1945. 9. Erich M. Lipman προς τον Τπολοχαγό Blumenstein, 29 Οκτ. 1945 (ΝΑ φιλμ Μ. 1270, μπομπίνα 6). 10. Ημερολόγιο Ρούντολφ Ες, 21 Οκτ. 1945 (αντίγραφο στην κατοχή του συγγραφέα). 11. Ημερολόγιο Milch, 5 Νοεμ. 1945 (μικροφίλμ του συγγραφέα DI-59) και γραπτή ένορκη κατάθεση, Μάρ. 1947. Όταν κατηγορήθηκε από το συγγραφέα γι’ αυτό το επεισόδιο κατά τη διάρκεια μιας συνέ ντευξης στη Νέα Υόρκη, ο Engländer απείλησε ότι θα του έκανε μή νυση για δυσφήμιση, αλλά δεν πραγματοποίησε την απειλή του. 12. Παρά τις σθεναρές του προσπάθειες, το Μουσείο Yad Vashem στην Ιε ρουσαλήμ, δεν μπόρεσε να συμπληρώσει τους καταλόγους του με πε ρισσότερα από 3.000.000 ονόματα - πιθανά θύματα του Ολοκαυτώμα τος. Τα ίδια ονόματα εμφανίζονταν πολλές φορές στον ίδιο κατάλογο. 13. Αντίγραφο της συνέντευξης του John Toland με τον Konrad Morgen, δικηγόρο στη Φρανκφούρτη, 25 Οκτ. 1971 (Roosevelt Library, αρχείο John Toland, κιβώτιο αρ. 53). Για την ένορκη κατάθεση του Morgen στη Νυρεμβέργη, βλ. ΙΜ Τ , 7-8 Αυγ. 1946, σελ. 488-515.

ΠΗΓΕΣ

533

14. R.H. Jackson, Προφορική Ιστορία (University of Chicago, Law School, Συλλογή R.H. Jackson). 15.Μνημόνιο για τον Jackson, 12 Ιουλ. 1945, “ OSS Proposals for Propaganda” και Jackson προς Donovan (NA, RG.238, US Chief of Counsel at Nuremberg, Main Office Files, κιβώτιο αρ. 213). 16.Ibid. 17. Γραπτή ένορκη κατάθεση του Rudolf Höss, 5 Απρ. 1946 (ND: 3868PS), για τα αυθεντικά πρακτικά των ανακρίσεων του Höss, βλ. ΝΑ φιλμ Μ. 1270, μπομπίνα 7. 18.Χειρόγραφο Βίλχελμ Κάιτελ, 10 Οκτ. 1945 (αρχείο Καρλ-Χάιντς Κάιτελ, IfZ, Συλλογή Irving). 19. Προκαταρκτική ανάκριση του Γκαίρινγκ, 27 Αυγ. 1945 (ΝΑ φιλμ Μ.1270, μπομπίνα 6). 20.Ibid., 20 Οκτ. 1945. 21.Ibid., 6 Νοεμ. 1945· ο στρατιώτης Sonnenfeldt παρίστατο επίσης ως διερμηνέας (ibid.). 22.Maxwell Fyfe, op. cit., σελ. 107. 23.0 Jackson προς τον Στρατηγό W.J. Donovan, “ Interrogation of Witnesses”, 14 Νοεμ. 1945 (Συλλογή Burton C. Andrus, Colorado Springs). 24. Επιστολή, Biddle, 12 Νοεμ. 1945. 25. Donovan προς Jackson, 14 Νοεμ. 1945. 26. «Ανάκριση του Lahousen από τον Amen. Το δείπνο κατά τη γιορτή των Ευχαριστιών στο σπίτι του Donovan», έχει καταχωρηθεί στο ση μείωμα: “papers desired from R.H. Jackson Files”, Library of Congress, Manuscript Division, αρχείο R.H. Jackson, κιβώτιο αρ. 2. 27. Επιστολή Biddle, 28 Νοεμ. 1945. 28. Jackson προς Τρούμαν, 1 Δεκ. 1945 (Library of Congress, Manuscript Division, αρχείο R.H. Jackson, κιβώτιο αρ. 101). 29.0 R.H. Jackson προς την Irene, 20 Δεκ. 1945 (Library of Congress, Manuscript Division, αρχείο R.H. Jackson, κιβώτιο αρ. 2). 30.Ibid., ΙΟΙαν. 1946. 31. Η επιστολή ήταν από τον Horsky, και είναι καταχωρημένη στο μνη μόνιο: “papers desired from RHJ Files”, Library of Congress, Manuscript Division, αρχείο R.H. Jackson, κιβώτιο αρ. 2. 32. Πρακτικά από τη συνάντηση των επικεφαλής κατηγόρων στις 9 Νοεμ. 1945 (Library of Congress, Manuscript Division, αρχείο R.H. Jackson, κιβώτιο αρ. 98) και βλ. Jackson προς Rudenko και Champetier de Ribes, 8 Map. 1946. Η ρωσική μετάφραση βρίσκεται στο CGAOR

534


[Central State Archives of the October Revolution (Κεντρικά Κρατικά Αρχεία της Οκτωβριανής Επανάστασης)], φάκ. 7445, ορ. 2, d. 8. 1.47. 33.Abarinov, op. cit., όπου παρατίθενται “ Πληροφορίες από τον Pokrovsky, CGAOR, φάκ. 7445, ορ. 2, d. 391, 1.57”. 34. Προκαταρκτικές ανακρίσεις των Hildegard Fath και Ingeborg Speer, 16 Νοεμ. 1945 και ημερολόγιο Ες, 16 Νοεμ. 1945. 35. Επιστολή Biddle, 18 Νοεμ. 1945. 36.Ibid., επιστολή, 12 Νοεμ. 1945. 37. Alderman προς Shea και Telford Taylor, 7 Σεπτ. πάνω στη μελέτη του δρ. Lemkin για τον Karl Haushofer. Και προς τον R.H. Jackson, 13 Σεπτ. 1945, “ Karl Haushofer as a Major War Criminal” (NA, RG.238, US Chief of Counsel at Nuremberg, Main Office Files, κιβώτιο αρ. 190). 38. Maxwell Fyfe προς Sylvia, 26 Οκτ. 1945. 39. Ημερολόγιο Biddle, 14 Νοεμ. 1945 (University of Syracuse, New York, George Arents Research Library, Συλλογή Francis Biddle, “Personal Notes of Conferences”). 40. F.L. Felton, προσωπική επιστολή, 14 Νοεμ. 1945 (Hoover Library, Συλλογή Frederick L. Felton, Ts Germany, φάκ. 326). 41. Ημερολόγιο Streicher, 19 Νοεμ. 1945 (Συλλογή Höffkes). 42. Επιστολή Biddle, 18 Νοεμ. 1945. 43. Ημερολόγιο Biddle, 19 Νοεμ. 1945. 44. Ημερολόγιο Jackson, 19 Νοεμ. 1945. 45. Ημερολόγιο Biddle, 19 Νοεμ. 1945. 46. Ibid., Maxwell Fyfe, op. cit. σελ. 102. 47. Τα πρακτικά της επιτροπής βρίσκονται στα πρώην Central State Archives of the October Revolution στη Μόσχα, που αντιγράφηκαν από τον Abarinov, op. cit. 48.Soviet Supervisory Commission for the Nuremberg Trials, Πρωτό κολλο αρ. 1, Σύσκεψη στις 26 Νοεμ. 1945 στη Νυρεμβέργη. Παράρ τημα 1 στον Abarinov, op. cit. Το θέμα εξακολουθούσε να τους προκαλεί ταραχή και μετά την έναρξη της δίκης. Στις 3 Δεκ. η σο βιετική αντιπροσωπεία ζήτησε να απαλειφθούν από την ομιλία του Βρετανού επικεφαλής κατηγόρου Sir Hartley Shawcross, οι παρά γραφοι που «θεωρούνται απόρρητες στην ΕΣΣΔ», και στις 7 Δεκ. να απαλειφθούν επίσης παρόμοιες παράγραφοι από την ομιλία του Alderman. 49. Επιστολή Biddle, 19 Νοεμ. 1945. Η ορθογραφία των ονομάτων έχει διορθωθεί.

ΠΗΓΕΣ

535

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 3

1. Ημερολόγιο Streicher, 27 Νοεμ. 1945 (Συλλογή Höffkes). 2. Ibid., 21 Νοεμ. 1945. 3. Ημερολόγιο Francis Biddle, 17 Νοεμ. 1945 (University of Syracuse, New York, George Arents Research Library, Συλλογή Francis BiddK “Personal Notes of Conferences”). 4. 0 Birkett έθεσε αυτό το θέμα. Ibid. 5. Βλ. H. Donnedieu de Vabres, “ Le proces de Nuremberg devant les principes modernes du droit penal international” (Η δίκη της Νυρεμ βέργης μπροστά στις σύγχρονες αρχές του διεθνούς ποινικού δικαίου), στο Recueil de Cours, Τόμ. 70 (Παρίσι, 1947), σελ. 447-582· αντίγραφο στο University of Syracuse, George Arents Research Library, Συλλογή Francis Biddle, κιβώτιο αρ. 16. 6 . Ημερολόγιο Streicher, 27 Νοεμ. 1945. 7. Επιστολή R.H. Jackson, χωρίς ημερομηνία, “ Thursday eve” (22 Νοεμ. 1945) (Library of Congress, Manuscript Division, αρχείο R.F Jackson). Η εγγραφή της εναρκτήριας ομιλίας του έγινε σε είκοσι τέσ σερις δίσκους που βρίσκονται στα ΝΑ, RG.238. 8 . Πρακτικά της συνάντησης των επικεφαλής κατηγόρων στις 5 Δεκ. 1945 (Library of Congress, Manuscript Division, αρχείο R.H. Jackso κιβώτιο αρ. 98. Αυτά έχουν φωτογραφηθεί σε μικροφίλμ και βρίσκο νται στην κατοχή του συγγραφέα: φιλμ DI-70 και 71). 9. Kranzbühler, op. cit., σελ. 24. 10.Zayas, op. cit., σελ. 264. 11. Επιστολή Francis Biddle, 25 Νοεμ. 1945 (University of Syracuse, New York, George Arents Research Library, Συλλογή Francis Biddle, “Personal”). 12. ND:2949-PS. 13. To φιλμ των 35 χιλ. βρίσκεται σε επτά μπομπίνες. 14. Προσωπική επιστολή, χωρίς ημερομηνία, του F.L. Felton (Hoover Library, Συλλογή Frederick L. Felton, Ts Germany F 326). Για την επίσημη περιληπτική έκθεση των αντιδράσεων του καθενός από τους κατηγορουμένους όταν τους έδειξαν το φιλμ με τα στρατόπεδα συγκεντρώσεως, βλ. Συλλογή Burton C. Andrus, Colorado Springs (φά κελος iii). To φιλμ από το γκέτο της Βαρσοβίας δεν είχε σκηνοθετηθεί με το ίδιο πνεύμα που σκηνοθετήθηκαν στο Hollywood τα φιλμ για τις αγριότητες της SA και τις θηριωδίες των Ιαπώνων, με ηθοποιούς του κινηματογράφου τους οποίους είχαν επιστρατεύσει για να γυρι-

536


στεί το ντοκιμαντέρ The March of Time. Ο δρ. Γκαίμπελς είχε στείλει τους εικονολήπτες του στα γκέτο για να κινηματογραφήσουν φυσικές σκηνές που τις χρησιμοποίησε η Deutsche Film-Gesellschaft για να γυ ριστεί το Der ewige Jude (Ο α ιώ νος Ε β ρ α ίος). Elke Fröhlich (ed.), Die Tagebücher von Joseph Goebbels. Sämtliche Fragmente (Το η μ ερ ο λό γιο του Γ ιό ζεφ Γ κ α ίμ π ελς. Ό λ α τα α π ο σ π ά σ μ α τα ), 4 τόμοι (Μόναχο 1987), Τόμ. 3: 1 .1 .1 9 3 7 - 3 1 .1 2 .1 9 3 9 - εγγραφές για τις 17, 24 Οκτ., 2, 3,9,

11, 12, 18, 19, 28 Νοεμ. και 18 Δεκ. 1939. 15. Αρχείο Λουίζ Γιόντλ, αντίγραφο στο IfZ, Συλλογή Irving. 16. Μπορεί κανείς να δει για παράδειγμα ολόκληρη τη σειρά των SDMeldungen aus dem Reich (Α ν α φ ο ρ ές στο Ρ ά ιχ) και να διαπιστώσει ότι δεν γίνεται καθόλου λόγος από τον κόσμο για την «Τελική Λύση». 17. Ημερολόγιο Ες, 30 Νοεμ. Tta τη δήλωσή του στις 30 Νοεμ. και την απόφαση του Λόρδου Δικαστή Lawrence για τον Ες, την 1η Δεκ. 1945, βλ. ΝΑ, RG.238, US Chief of Counsel at Nuremberg, Main Office File, κιβώτιο αρ. 180. 18. R.H. Jackson προς Irene, “Friday night”, (30 Νοεμ.), 1945 (Library of Congress, Manuscript Division, αρχείο R.H. Jackson, κιβώτιο αρ. 2). 19. Επιστολή Biddle, 25 Νοεμ. 1945. 20.ND: 003-L. 21. Πολιτική Διαθήκη του Αδόλφου Χίτλερ, 30 Απρ. 1945, όπως παρατί θεται από τον R.H. Jackson στο ΙΜ Τ , Τόμ. ix, σελ. 480f. 22. Ημερολόγιο Streicher, 27 Νοεμ. 1945. 23. Ibid., 29 Νοεμ. 1945. 24.Ibid., 30 Νοεμ. 1945. 25.H. Shawcross και D. Maxwell Fyfe προς R.H. Jackson, Νοεμ. 1945 (IfZ, Συλλογή Irving, αρχείο Jackson Τόμ. iii). 26.Kranzbühler, op. cit., σελ. 6. 27.Ibid., σελ. 7. 28. «Λέει ότι η δίκη διεξήχθη με δίκαιο τρόπο», σημείωνε ο γιος του Κάιτελ μετά από μια συνομιλία, «εφόσον οι κατηγορούμενοι δεν ήταν σωματικά ράκη από τις συνθήκες κράτησης στη Νυρεμβέργη». Πάντως σχολίαζε, «ήταν εξαιρετικά σημαντικό αναφορικά με αυτό το θέμα η παρακράτηση των ντοκουμέντων της υπεράσπισης των τε λευταίων δώδεκα ετών». Καρλ-Χάιντς Κάιτελ, “ Conversation with My Father”, 16 Σεπτ. 1946, 13:30' (IfZ, Συλλογή Irving). 29. Maxwell Fyfe, op. cit., σελ. 106. 30.Zayas, op. cit., σελ. 261. 31.“ Die Juden leben nur noch zum kleinen Teil; zigtausend sind weg. Ich

ΠΗΓΕΣ

537

darf aber sagen, was die einheimische Bevölkerung bekommt; sie bekommt auf Ihre Anweisung 50% weniger als die deutsche” («O l Εβραίοι, ζουν τώρα σε περιορισμένο χώρο. 6.000 έφυγαν. Μπορώ να σας πως τι παίρνει ο ντόπιος πληθυσμός. Σύμφωνα με τις οδηγίες σας παίρνει 50% λιγότερα από τους Γερμανούς»). Στενογραφημένα πρακτικά της διάσκεψης του Reichsmarschall Γκαίρινγκ με τους κο μισάριους του Ράιχ για τις κατεχόμενες χώρες και τους στρατιωτι κούς διοικητές σχετικά με το ζήτημα της σίτισης, το απόγευμα της Πέμπτης 6 Αυγούστου 1942, στο γραφείο του Χέρμαν Γκαίρινγκ, στο Υπουργείο Αεροπορίας του Ράιχ (ND: Τεκμήριο USSR 170). Σημειώ νεται ότι, αν και η κρίσιμη σελίδα 144 λείπει, η αρίθμηση των σελί δων από τους Ρώσους συνεχίζεται αδιάλειπτη. 32.Speer, op. cit., σελ. 514. 33.0 Alfred Seidl προς τον Πρόεδρο του ΙΜΤ (Lawrence), 11 Ιαν. 1946 [Ομοσπονδιακό Κέντρο Αρχείων, Suitland: RG.260, φάκελος OMGUS (OCCWC), κατάλογος των προς επιβίβαση σε πλοία 74-3/7, κιβώτιο αρ. 117]. 34. Ημερολόγιο Von der Lippe, σελ. 193, αντίγραφο στο IfZ, Συλλογή Irving. 35. Η Adele Streicher σχολιάζει το Das Schwert auf der Waage (Τ ο Ξ ίφ ο ς ε π ί τ ο υ Ζ υ γ ο ύ ) το υ Hans Fritzsche (Heidelberg, 1953), σελ. 165. 36. Biddle προς Jahrreiss, 2 Αυγ. 1946, με ένα μνημόνιο για την προστα σία των συνηγόρων υπεράσπισης από τις επιθέσεις του Τύπου (University of Syracuse, New York, George Arents Research Library, Συλλογή Francis Biddle, “Trial Documents”, κιβώτιο αρ. 15). 37.'Εκθεση του αρμόδιου αξιωματικού στο Κέντρο Πληροφόρησης των Κατηγορουμένων προς τον R.H. Jackson, 24 Ιουλ. 1946 (University of Chicago Law School, Συλλογή R.H. Jackson). 38. Felton, ιδιωτική επιστολή χωρίς ημερομηνία, op. cit. 39. Μνημόνιο του Walter Rapp για τη στέγαση των μαρτύρων, 22 Νοεμ. 1946 (ΝΑ, RG.238, εγγραφή 199, αρχείο του Αρχηγείου, 6850ο Στρα τιωτικό Απόσπασμα Εσωτερικής Ασφάλειας του ΙΜΤ, κιβώτιο αρ. 7). 40. Καρλ-Χάιντς Κάιτελ, “ Conversation with My Father”, 14 Σεπτ. 1946, 13:30' (IfZ, Συλλογή Irving). 41. Για τα αυθεντικά πρακτικά των συναντήσεων του Ανωτάτου Συμβου λίου, βλ. το αρχείο του Γάλλου Πρωθυπουργού και του Υπουργού Πο λέμου Edouard Daladier στο Εθνικό Ίδρυμα Πολιτικών Επιστημών, Αρχείο Σύγχρονης Ιστορίας (Fondation Nationale des Sciences Politiques, Archive d’ Histoire Contemporaine). Τα κιβώτια 2-DA-5-Dr

538


3, 4, 5, και 7 περιέχουν τα πρακτικά των συναντήσεων του Ανωτάτου Συμβουλίου στις 5 Φεβρ., 27 και 28 Μαρ., 5, 9, 22, 23, 27 Απρ., και 6 Μαΐου 1940" αυτά βρίσκονταν στα χέρια των Γερμανών από τον Ιού νιο του 1940 και μετά, όπως και τα αντίγραφα, τα οποία βρίσκονταν στους φακέλους του Πρωθυπουργού Paul Reynaud και που τώρα είναι στους φακέλους των Εθνικών Αρχείων στο Παρίσι, αρχείο Paul Reynaud, κιβώτιο αρ. 74 ΑΡ 22. Αντίγραφα που πήραν οι Γερμανοί από τα αρχεία του Γαλλικού Γενικού Επιτελείου, των ετών 1939-40, και από το Γαλλικό Υπουργείο Εξωτερικών, των ετών 1939-40, βρί σκονται στα ΝΑ μικροφίλμ Τ120, μπομπίνες 115 και 127 αντίστοιχα. Το Γερμανικό Υπουργείο Εξωτερικών τα δημοσίευσε σε μια Λευκή Βίβλο: αρ. 4, Dokumente zur englisch-französischen Politik der Kriegsau sweitung; No. 5, Weitere Dokumente zur Kriegsausweiterungspolitik der Westmächte: Die Generalstabsbesprechungen Englands und Frankreichs mit Belgien und den Niederländen; and No. 6, Die Geheimakten des französischen Generalstabes (Ν τοκουμ έντα γ ια την α γγλ ο γα λλ ικ ή πολίτικη ω ς π ρ ο ς την επ έκταση του π ο λέμ ο υ · αρ. 5, π ερ α ιτέρ ω σ το ιχεία γ ια την πολιτική επ έκταση του π ο λέμ ο υ α π ό τις δυτικές δυνάμεις: Οι συνεννοήσ εις τω ν Γεν. Ε π ιτελείω ν Α γ γ λ ία ς και Γ α λλία ς μ ε το Β έ λ γιο και την Ο λλανδία, και αρ. 6, τα α π όρ ρ η τα α ρ χ εία του Γ α λλικ ού Γ ενικ ο ύ Ε π ιτελείο υ), (Βε

ρολίνο, 1940). 42.Λουίζ Γιόντλ, αδημοσίευτη βιογραφία του συζύγου της Άλφρεντ Γιόντλ (αρχείο Λουίζ Γιόντλ, αντίγραφο IfZ, Συλλογή Irving). Για τα θέ ματα που εγείρει η εισβολή στη Νορβηγία, από την πλευρά του Διε θνούς Δικαίου, βλ. αδημοσίευτη εργασία του Hermann Mossier, «Σχό λια στο έγγραφο με τίτλο “ International Legal Evaluation of the Norway Action”», 6 Απρ. 1946 (University of Syracuse, George Arents Research Library, Συλλογή Francis Biddle, κιβώτιο αρ. 16). 43.Έκθεση του δρ. Kurt Kaufmann, δικηγόρου του Kaltenbrunner (σε αντικατάσταση του δρ. Stahmer), 19 Ιαν. 1947 (αρχείο Erhard Milch, αντίγραφο στην κατοχή του συγγραφέα). 44. Επιστολές του Dulles σχετικά με αυτή την κατηγορία είναι καταχωρημένες στη σημείωση “papers desired from R.H. Jackson files”, in Library of Congress, Manuscript Division, αρχείο R.H. Jackson, κιβώ τιο αρ. 2. Υπάρχουν οι φάκελοι των ετών 1943-45 “Unconditional Surrender”, “Sunrise” και Karl Wolff, Princeton University, Seeley Mudd Manuscript Library, αρχείο Allen W. Dulles, κιβώτια αρ. 19-21. 45. Ημερολόγια Milch, 5 Νοεμ. 1945· M ap.-Απρ. 1947 (μικροφίλμ του συγγραφέα DI-59).

ΠΗΓΕΣ

539

46. Nelte προς Αίζα Κάιτελ, παρατίθεται στον Görlitz, op. cit. 47. Ημερολόγιο Streicher, 22 Νοεμ. 1945. 48.Ernest Schoenfeld προς R.H. Jackson, 1 Δεκ. 1945 (ΝΑ, RG.238, US Chief of Counsel at Nuremberg, Main Office Files, κιβώτιο αρ. 184). ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 4

1. Για δύο μνημόνια του Donnedieu de Vabres με ημερομηνία 8 Ιουλ. 1946 σχετικά με τα επιχειρήματα του Jahrreiss, βλ. University of Syracuse, New York, George Arents Research Library, Συλλογή Francis Biddle “Trial Documents”, κιβώτιο αρ. 14. Υπάρχει επίσης ένα μνημόνιο του Nikitchenko σχετικά με το “the Conception of Conspiracy”, 17 Ιουλ. 1946. 2. R.H. Jackson προς Irene, Mary και Nancy, 20 Δεκ. 1945 (Library of Congress, Manuscript Division, αρχείο R.H. Jackson, κιβώτιο αρ. 2). 3. Ibid., 10 Ιαν. 1946. 4. Επιστολή Francis Biddle, 1 Ιαν. 1946 (University of Syracuse, New York, George Arents Research Library, Συλλογή Francis Biddle, “ Personal”). 5. Ibid., επιστολή, 31 Δεκ. 1945. 6. 0 Γκαίρινγκ προς τον Πρόεδρο του Δικαστηρίου, 12 Ιαν. 1946, χειρό γραφο (BDC, Director’s Safe). 7. Hans Frank προς Biddle, χωρίς ημερομηνία, χειρόγραφο (ibid.). 8 . Μνημόνιο Andrus, “Arrest of Families of Prisoners”, 12 lav. 1946, (Συλλογή Burton C. Andrus, Colorado Springs). 9. Αυτές οι επιστολές βρίσκονται τώρα σε ιδιωτικές συλλογές. 10.0 Speer προς τη σύζυγό του, Αύγ. 1946· Speer, op. cit., σελ. 595. 11.0 Milch αρχικά πίστεψε την ιστορία του Speer για τις μηχανορραφίες του, με σκοπύ τη δολοφονία (Ημερολόγιο Milch, 6 Map. 1946, 9 και 14 Μάίου 1947): «(Η) δολοφονία τον βοήθησε πολύ» στη δίκη, αλλά στις 22 Μα'ΐου 1948, στο ημερολόγιό του φαίνεται πως ο Στρατάρχης είχε βαθιά απογοητευτεί από τον πρώην φίλο του και τώρα άρχιζε να θεωρεί την ιστορία ως φανταστική (μικροφίλμ του συγγραφέα DJ-59). 12. Jackson προς Irene, Mary και Nancy, 20 Δεκ. 1945. 13. Jackson προς Irene, 12 Ιαν. 1946. 14.Επιστολή Biddle, 27 Ιαν 1946. Μνημόνιο για τον R.H. Jackson, 24 Αυγ. 1945: “ Grand Admiral Dönitz as a war criminal” (NA, RG.238, US Chief of Counsel at Nuremberg, Main Office Files, κιβώτιο αρ. 179).

540


15. Πολεμικό ημερολόγιο του C-in-C, των U-Boats Νταίνιτς, 17 Σεπτ. 1942· παρατίθεται στο προαναφερθέν μνημόνιο για τον Jackson. Ανακρινόμενος στο Mürwik στις 3 Αυγ. 1945, ο Eberhard Godt εξήγησε ότι η διαταγή ήταν αποτέλεσμα του βομβαρδισμού από τη RAF, του πλοίου τύπου U, του οποίου κυβερνήτης ήταν ο Hartenstein, όταν διέ σωζε τους επιζώντες από το τορπιλισμένο επιβατηγό Laconia. Σύμφω να με τις διαταγές, το σημαντικότερο πράγμα εκείνη τη στιγμή ήταν η ασφάλεια του πλοίου U. Υπό την ιδιότητά του ως μέλους της βρετανι κής ναυτικής Υπηρεσίας Πληροφοριών, ο Αντιπλοίαρχος Patrick Beesly επεσήμανε: «Είναι τελείως ανακόλουθο να υποστηρίζουμε ότι (οι κυβερνήτες και οι αρχιμηχανικοί) θα διασώζονταν αν όσοι επιζώ ντες είχαν απομείνει οδηγούνταν στο εκτελεστικό απόσπασμα» (Ibid.). 16. Πολεμικό ημερολόγιο του C-in-C, Γερμανικό Ναυτικό, 4 και 10 Μαΐου 1945, παρατίθεται στο ίδιο. 17. Ανάκριση του Kapitän zur See (Πλοιάρχου) Alleweldt, 16 Αυγ. 1945, παρατίθεται στο ίδιο. 18. Ανάκριση των Konteradmiral (Υποναυάρχου) Godt και Fregat tenkapitän (Πλωτάρχη) Kessler, 10 Αυγ. 1945. Παρατίθεται στο ίδιο. 19. Πληροφορίες από τον Ναύαρχο Godt στο συγγραφέα, 4 Μαΐου 1969. Είχε επίσης περιγράφει αυτό το γεγονός στα τέλη του 1945, στον Στρατάρχη Milch, που το σημείωσε στο ημερολόγιό του (μικροφίλμ του συγγραφέα DI-59). 20. Για τα δακτυλογραφημένα πρακτικά αυτών των ανακρίσεων, CSDIC (Μεγ. Βρετανία) που κρατήθηκαν μέσω κρυμμένων μικροφώνων, βλ. PRO file WO.208/4198. Περισσότερα ντοκουμέντα για την υπόθεση Eck υπάρχουν στα ΝΑ, RG.84, στην πρεσβεία των ΗΠΑ στο Λονδίνο, απόρρητοι φάκελοι, κιβώτιο αρ. 30, φάκελος “ 711.6 United Nations Commission”. 21 ,ΙΜ Τ , Τόμ. xiii, σελ. 460. O Milch ανέφερε στο ημερολόγιό του στις 9 Φεβρ. 1946, πως προφανώς ο Möhle έτρεφε μίσος για τον Νταίνιτς: «Ο Πλοίαρχος Möhle, διοικητής ενός στολίσκου υποβρυχίων, πίστευε επίσης ότι ο Νταίνιτς αποδείχτηκε κακός C-in-C, αλλά όλοι όσοι υπη ρετούσαν κάτω από τις διαταγές του στα υποβρύχια, τον πίστευαν σαν Θεό τους». 22. Amen προς W.E. Jackson, 30 Απρ. 1946 (ΝΑ, RG.238, US Chief of Counsel at Nuremberg, Main Office Files, κιβώτιο αρ. 184). 23. Eugene Davidson, The Trial of the Germans (Νέα Υόρκη) [εφεξής Davidson], σελ. 422.

ΠΗΓΕΣ

54/

24. Πολεμικό ημερολόγιο του Γερμανικού Επιτελείου Ναυτικού (See kriegsleitung), Σεπτ. 1942, passim. 25. Το εξασέλιδο δακτυλογραφημένο κείμενο χωρίς ημερομηνία βρίσκε ται στο αρχείο του Biddle με ένα ιδιόχειρο σημείωμα: «Αυτό δεν αρχειοθετήθηκε. Προφανώς ήταν πρόταση του (Δικαστή) Parker» (University of Syracuse, George Arents Research Library, Συλλογή Francis Biddle, κιβώτιο αρ. 19). 26.Sir Norman Brooke προς sir Orme Sargent, 16 Map. 1946 (PRO file PREM.8/393). 27. Ernest Bevin προς Clement Attlee, 27 Map. 1946 (ibid.). 28. Brooke προς sir Leslie Rowan, ιδιαίτερο γραμματέα του Attlee, 29 Map. 1946 (ibid.). 29.Π.χ. επιστολή από το γραφείο του δρ. Werner Knieper στο Dort mund, προς τον δρ. Hans Laternser στη Νυρεμβέργη, στις 15 Ιουλίου 1947, που κατασχέθηκε από το Πολιτικό Τμήμα της Αμερικανικής Υπηρεσίας Λογοκρισίας του USFET. 0 Knieper πρότεινε να εμποδί σουν το συνήγορο υπεράσπισης δρ. Rauschenbach να καλέσει ως μάρτυρα υπεράσπισης τον Warlimont, προκειμένου να καταθέσει στην υπόθεση των Στρατηγών του νοτιοανατολικού μετώπου. Διαβι βάστηκε στο γραφείο των νομικών συμβούλων για εγκλήματα πολέ μου (αρχείο Trevor Roper, IfZ, Συλλογή Irving). 30. Patrick Dean, άκρως απόρρητο μνημόνιο, 18 Ιουν. 1945 (PRO file LCO.2/2980, “Attorney General’s Committee and British War Crimes Executive”). 31.CSDIC (UK)Έκθεση SRGG.1238 (PRO file WO.208/4170). 32.CSDIC (UK) Έκθεση SRGG.1234c, 1279, 1311 (ibid.). Ημερολόγιο Milch, 5 Ιουν., 29 Ιουλ. 1945. Υπάρχει μια ανάκριση του οδηγού του αυτοκινήτου Joseph Skock στα ΝΑ, RG.153, Judge-Advocate General, Internal Affairs Division, κιβώτιο αρ. 1534. 33. Ανάκριση του Γκαίρινγκ, 22 Δεκ. 1945 ibid., κιβώτιο αρ. 1534 και αναφορές CSDIC/CMF/X 166-172, Ιούν.-Ιούλ. 1945 με επιστολές του W.J. Donovan προς τον J.B. Donovan, στις οποίες του εφιστούσε την προσοχή στην ανάγκη επιβολής αυστηρών περιορισμών στα επισκε πτήρια των κρατουμένων, (ibid., κιβώτιο αρ. 1495). 34. Sir Frank H. Hinsley et ah, British Intelligence in the Second W orld W ar. Its Influence on Strategy and Operations (Cambridge, 1979-84), Τύμ. ii, παράρτημα για τους κώδικες των SS και της αστυνομίας. 35. Ανυπόγραφο σημείωμα προς τον Συνταγματάρχη J.H. Amen, στα ΝΑ, για τις προκαταρκτικές ανακρίσεις του Χάλντερ (IfZ, Συλλογή

542


Irving, αρχείο R.H. Jackson, Τόμ. ii, σελ. 709). Η έκθεση στην οποία αναφέρεται ο κυνικός προβληματισμός των Στρατηγών Burckhard Müller-Hillebrand και Φραντς Χάλντερ ως προς τον τρόπο με τον οποίο θα διαστρέφουν τα γεγονότα -έτσι ώστε να απαλλάξουν το Γε νικό Επιτελείο από τις κατηγορίες για πολεμοκαπηλεία- βρίσκεται στο CSDIC (UK) έκθεση SRGG.1350, στις 9 Σεπτ. 1945 (PRO file WO. 208/4170). 36. Συνέντευξη από το συγγραφέα του δρ. Egon Kubuschok, 31 Map. 1971. 37. Βλ. το ντοσιέ FO (Υπουργείο Εξωτερικών). “Translation of Report of Negotiations between Great Britain and Germany”, 16 Νοεμ. 1942-16 Απρ. 1943, (αρχείο PRO FO.371/34482). 38. Πρακτικά της συνάντησης των επικεφαλής κατηγόρων, 26 Οκτ. 1945 (University of Chicago, Law School, Συλλογή R.H. Jackson· τώρα στη Library of Congress, Manuscript Division, αρχείο R.H. Jackson, κιβώ τιο αρ. 98). 39. Αίτημα από το συνήγορο υπεράσπισης του Streicher, για την εξέτα ση, ως μάρτυρα, του Fritz Herrwarth, 24 Ιαν. 1946 (ΝΑ, RG.260, φά κελοι OMGUS, κιβώτιο αρ. 117). Για τους φακέλους του Jackson σχε τικά με τους κανονισμούς του ΙΜΤ ως προς τα αιτήματα της υπερά σπισης, βλ. Library of Congress, Manuscript Division, αρχείο R.H. Jackson, κιβώτιο αρ. 100. 40. Στις 7 Map. 1946 (Library of Congress, Manuscript Division, αρχείο R.H. Jackson, κιβώτιο αρ. 100). 41. Συνέντευξη από το συγγραφέα του δρ. Kubuschok, 31 Map. 1971. 42. Ιδιωτική επιστολή του F.L. Felton (Ιαν. 1946) με τίτλο “Third Report on the Battle of Nuremberg” (Hoover Library, Συλλογή Frederick L. Felton, Ts Germany F 326). 43.W.E. Jackson προς Gordon Dean, 2 Νοεμ. 1945 (ΝΑ, RG.238, US Chief of Counsel at Nuremberg, Main Office Files, κιβώτιο αρ. 213). 44.0 Γιόντλ προς τη σύζυγό του, 1945 (αρχείο Λουίζ Γιόντλ, αντίγραφο στο IfZ, Συλλογή Irving). 45. Ibid. 46. Π.χ. στην επιστολή που έγραψε ο Λόρδος Δικαστής Lawrence στον R.H. Jackson, στις 26 Ιουλ. 1946, σε επιστολόχαρτο με τυπωμένο τον τίτλο: “ British War Crimes Executive (ES)”, το οποίο το χρησιμοποιού σαν επίσης και οι Sir David Maxwell Fyfe και Sir Hartley Shawcross (University of Chicago, Law School, Συλλογή, R.H. Jackson). 47. Kranzbühler, op. cit., σελ. 11.

ΠΗΓΕΣ

543

48. Λόρδος Oaksey (όπως χρίστηκε μεταγενέστερα), μιλώντας στο Bir mingham στις 21 Ιουν. 1947. 49. Οι Αμερικανοί παρέθεσαν γεύμα προς τιμήν του Vyshinsky στο Grand Hotel εκείνη τη Δευτέρα, οι Ρώσοι την επόμενη Παρασκευή, 30 Νοεμ., και οι Βρετανοί το Σάββατο, 1 Δεκ. 1945. Επιστολή χωρίς ημερομηνία, του R.H. Jackson, “Thursday” (22 Νοεμ. 1945), (Library of Congress, Manuscript Division, αρχείο R.H. Jackson). 50. R.H. Jackson, Προφορική Ιστορία, σελ. 480 (University of Chicago Law School, Συλλογή R.H. Jackson). 51. Ibid. 52. Βλ. τεκμηρίωση του University of Chicago. Law School, Συλλογή R.H. Jackson, και ειδικά τους φακέλους: “ British Delegation 1945-1946”, “ French Delegation 1945-1946”, “ Misc. Correspondence 1945-1946” και “USSR Delegation 1945-1946”. 53. Norman Birkett προς R.H. Jackson, 26 Ιουλ. 1946. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 5

1. Kurt Erdt προς R.H. Jackson, Borkum, 7 Δεκ. 1945 (Library of Congress, Manuscript Division, αρχείο R.H. Jackson). 2. Ο πάστορας δρ. Berthold Müller προς τον R.H. Jackson, SchwäbischGmünd, 29 Δεκ. 1945 (ibid.). 3. J.P. Hubbel προς R.H. Jackson, New Jersey, 30 Iav. 1946 (ibid.). 4. Carl Zuckmayer προς R.H. Jackson, Σεπτ. 1946 (IfZ, Συλλογή Irving, αρχείο R.H. Jackson, Τόμ. iii). 5. Ημερολόγιο Milch, 5 Απρ. 1947. 0 Gaston M. Ullmann (πατρικό όνο μα Behrmann, «ο αδελφικός φίλος του κ. Kempner») αργότερα αποκαλύφθηκε πως ήταν ένας διεθνής απατεώνας και είχε εκτίσει ποινή σε φυλακή (ibid, 20 Απρ. 1948). Στις 19 Μαΐου 1948, οι εφημερίδες ανέφεραν τη σύλληψή του για απάτη, και αργότερα την απόπειρα αυτοκτονίας του. Ο Milch σχολίαζε: «Πού να τα βγάλεις πέρα με όλους αυτούς τους αγύρτες και τους προδότες;» 6 . Kranzbühler, op. cit., σελ. 24. 7. Ομιλία του Reichsmarschall προς τους αξιωματικούς του Επιτελείου της Αεροπορίας στις 25 Νοεμ. 1944 (αρχείο του Στρατηγού Karl Koller, μικροφίλμ του συγγραφέα DI-17). 8 . Bross, op. cit., σελ. 85ff (20 Φεβρ. 1946). 9. R.H. Jackson προς Τπουργ. Εξωτ. των ΗΠΑ, 13 Φεβρ. 1946 (ΝΑ, RG.238, US Chief of Counsel at Nuremberg, Main Office Files).

544


10.0 B.C. Andrus προς τον Λόρδο Δικαστή Lawrence, 29 Αυγ. και προς τον υπεύθυνο αξιωματικό για τις δημόσιες σχέσεις, Υπουργείο Πολέ μου των ΗΠΑ, 6 Σεπτ. 1946: “ Misconduct of Dr. Douglas M. Kelley” (Συλλογή Burton C. Andrus, Colorado Springs). 11. Howard Whitman και δρ. Douglas M. Kelley, “What Goering & Co. Talk about in their Cells”, Sunday Express, 25 Αυγ. 1946. 12.Speer, op. cit., σελ. 512. 13.G.M. Gilbert, εκθέσεις για «πληροφορίες ψυχολογικού περιεχομέ νου» (Library of Congress, Manuscript Division, αρχείο R.H. Jacksonαντίγραφο στο IfZ, Συλλογή Irving, αρχείο Jackson, Τόμ. iii). Δεν έχουν ημερομηνία, αλλά από τα αναφερόμενα περιστατικά εικάζεται ότι γράφτηκαν το Φεβρουάριο του 1946. 14. Καρλ-Χάιντς Κάιτελ, “ Conversation with My Father”, 16 Σεπτ. 1946, 13:30' (IfZ, Συλλογή Irving). 15. 0 Στρατηγός Άλφρεντ Γιόντλ προς τη σύζυγό του Λουίζ, 8 Οκτ. 1946' δημοσιεύθηκε στο Der Turmwart, No. 4/5, Ζυρίχη Απρ./Μάιος 1949. 16. Speer, op. cit. σελ. 512. 17. Βρίσκεται στην κατοχή του Βερολινέζου δημοσιογράφου Henrik Pastor, που το έδειξε το 1987 στο συγγραφέα μαζί με επτά κασέτες. Σ’ αυτές είχαν μαγνητοφωνηθεί συνομιλίες του Ρούντολφ Ες με το διοικητή του Spandau, τον Eugene Bird. 18. Εμπιστευτικό μνημόνιο του Gilbert προς τον Jackson, χωρίς ημερομη νία (Φεβρ. 1946) (Library of Congress, Manuscript Division, αρχείο R.H. Jackson· αντίγραφο στο IfZ, Συλλογή Irving, αρχείο Jackson, Τόμ. iii). 19. Gilbert, op. cit. 20. W.E. Jackson προς R.H. Jackson, 16 lav. 1947 (Library of Congress, Manuscript Division, αρχείο R.H. Jackson, κιβώτιο αρ. 2). ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 6

1. Ο Στρατηγός Nikitchenko προς τους συναδέλφους του δικαστές, 27 Μαΐου 1946 (University of Syracuse, George Arents Research Library, Συλλογή Francis Biddle, κιβώτιο αρ. 14, “Trial Documents”). 2. Επιστολή Francis Biddle, 7 Φεβρ. 1946 (ibid., “Personal”). 3. Ibid., 24 Φεβρ. 1946. 4. Ibid., 13 Φεβρ. 1946. 5. Ibid.

ΠΗΓΕΣ

5 45

6 . Ibid., 13 Map. 1946. 7. Ibid. 5 Map. 1946. 8 . Ibid. 24 Φεβρ. 1946. Η σύζυγός του επιτέλους πήγε στη Νυρεμβέργη για να τον συναντήσει και επέστρεψε στις ΗΠΑ στα μέσα Μαΐου. 9. Ibid., 17 Map. 1946. 10. Συνέντευξη από το συγγραφέα του δρ. Egon Kubuschok, 31 Map. 1971. 11.0 Andrus προς τους κρατουμένους, 16 Φεβρ. 1946 (ΝΑ, RG.238, εγ γραφή 199, Πρακτικά του Αρχηγείου, 6850ό Στρατιωτικό Απόσπασμα Εσωτερικής Ασφαλείας του ΙΜΤ, κιβώτιο αρ. 7). 12. Ημερολόγιο Milch, 23 Αυγ. 1946 (μικροφίλμ του συγγραφέα DI-59). 13. Ibid., 6 Map. 1946. 14. Ibid., 8 Map. 1945. 15.ΙΜ Τ , Τόμ. ix, σελ. 63, γερμανικό κείμενο που αντιπαραβλήθηκε με αντίστοιχη μαγνητοφώνηση στα ΝΑ. 16.Ibid., σελ. 54-5. Ημερολόγιο Milch, 11 Ιουλ. 1948. Π .Ι Μ Τ , Τόμ. ix, σελ. 125 (ΝΑ disc 1430Β). 18.Ibid., σελ. 88 (ΝΑ δίσκος 1437Β). 19.Ibid., σελ. 137. Ολόκληρη η συνομιλία βρίσκεται στο δίσκο 1440Β στα ΝΑ. Έχει παραληφθεί από το πολυγραφημένο έγγραφο σελ. 5660, αράδα 20. 20. Οι κατάλογοι των μεταφερόμενων κρατουμένων υπάρχουν στα ΝΑ, RG.238, εγγραφή 199, Πρακτικά του Αρχηγείου, 6850ό Στρατιωτικό Απόσπασμα Εσωτερικής Ασφάλειας του ΙΜΤ, κιβώτιο αρ. 8. 21.R.H. Jackson προς John J. McCloy, 27 Map. 1946 (University of Chicago Law School, Συλλογή R.H. Jackson). 22.Bross, op. cit., 14 Μαΐου 1946, σελ. 196. 23. Συνέντευξη από το συγγραφέα του δρ. Kubuschok. 24. Πληροφορίες από το γιατρό, Καθηγητή δρ. Gerhard Rose, προς το συγγραφέα. 25. Η. Montgomery Hyde, The Life o f Lord Birkett (Λονδίνο, 1964). 26. Seymour Krieger, σχόλια πάνω στα ντοκουμέντα στο ND: 057-PS, 1676-PS, και L-154 (IfZ, Συλλογή Irving, αρχείο R.H. Jackson, Τόμ. ii). 27. Συνέντευξη από το συγγραφέα του Ralph Albrecht, Νέα Υόρκη, 22 Μαΐου 1971. 28. Πρακτικά της συνάντησης των επικεφαλής κατηγόρων που έγινε στις 19 Μαρ. 1946 (Library of Congress, Manuscript Division, αρχείο R.H. Jackson, κιβώτιο αρ. 98).

35

546


29. Σε μια επιστολή προς το συγγραφέα, 23 Ιουν. 1983. 30.Ibid. 31. Maxwell Fyfe, op. cit., σελ. 114. 32.R.H. Jackson προς Gordon Dean, 25 Map. 1946 (University of Chicago Law School, Συλλογή R.H. Jackson). 33. Jackson προς John J. McCloy, 27 Map. 1946 (ibid.). 34. Επιστολή Biddle, 19 Map. 1946. 35.0 W.E. Jackson προς τη μητέρα του, 29 Map. 1946 (Library of Congress, Manuscript Division, αρχείο R.H. Jackson, κιβώτιο αρ. 2). 36. Επιστολή Biddle, 19 Map. 1946. 37.Ibid. 38.0 W.E. Jackson προς τη μητέρα του, 29 Map. 1946. «Αλλά οι περισ σότεροι από εμάς, με δυσκολία ανταλλάσσουμε έστω και μια λέξη με τον Biddle αυτές τις ημέρες». 39. R.H. Jackson προς Irene, «σ το αεροπλάνο για το Παρίσι» (30 Μαρ. 1946) (Library of Congress, Manuscript Division, αρχείο R.H. Jackson, κιβώτιο αρ. 2). «Στο Παρίσι ήμουν καλεσμένος του Γαλλικού Δικη γορικού Συλλόγου ... και συγκέντρωσα περισσότερα μετάλλια ακό μα και από τον Γκαίρινγκ». Ibid, 18 Απρ. 1946. 40.0 Αντισυνταγματάρχης Ernst Engländer προς τον Δικαστή R.H. Jackson, 18 Μαΐου 1946 (ΝΑ, RG.238, US Chief of Counsel at Nuremberg, Main Office Files, κιβώτιο αρ. 179). 41. Ημερολόγιο Milch, 4 Ιουν. Αντισυνταγματάρχης Amen προς Thomas J. Dodd, 7 Ιουν., Dodd προς R.H. Jackson, 10 Ιουν. 1946 (ibid.). 42.D aily Express, 25 Map. 1946. Τηλεγράφημα από τον Selkirk Panton (National Library of Australia, Canberra, Συλλογή 5808, αρχείο Selkirk Panton, ντοσιέ αρ. 3). 43.A. Ferida Rassam προς R.H. Jackson, 30 Map. 1946 (Library of Congress, Manuscript Division, αρχείο R.H. Jackson, κιβώτιο αρ. 99: “Public Reaction to Trial”, Map. 1946). ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 7

1. Πρακτικά της συνάντησης των επικεφαλής κατηγόρων, 5 Απρ. 1946, 17:15'. Σ’ αυτόν τον φάκελο υπάρχει το στενογραφημένο κείμενο και μια πολυγραφημένη περίληψη (University of Chicago, Law School, Συλλογή R.H. Jackson). 2. Ibid., περίληψη. 3. Norman Birkett, χειρόγραφο.

ΠΗΓΕΣ

547

4. R.H. Jackson, Προφορική Ιστορία (University of Chicago Law School, Συλλογή R.H. Jackson). 5. Καρλ-Χάιντς Κάιτελ, “ Conversation with My Father”, 21 Σεπτ. 1946, 13:30' (IfZ, Συλλογή Irving). 6 . 0 Allen W. Dulles προς τον R.H. Jackson, 27 Map. 1946 (Library of Congress, Manuscript Division, αρχείο R.H. Jackson, κιβώτιο αρ. 102, “ Gisevius, Hans Bernd”). 7. Μονάδα Στρατηγικών Υπηρεσιών, Υπουργείο Πολέμου, USFET, προς τον Sam Harris, Γραφείο του Επικεφαλής Νομικού Συμβούλου, 28 Μαρ. 1946 (ibid.). Ο Gisevius πέρασε δύσκολες στιγμές μετά τον πόλεμο. Γευματίζοντας με τον W.E. Jackson στις 18 Ιαν. 1949, του αποκάλυψε πως είχε αποσύρει το βιβλίο του Bis zum Bitteren Ende (Μ έχρι το Π ικρό Τ έλος) στη Γερμανία γιατί η χήρα του Στρατάρχη von Blomberg είχε κερδίσει τα ασφαλιστικά μέτρα εναντίον του, επειδή στο βιβλίο την αποκαλούσε πρώην πόρνη (δεν ήταν)· προς μεγάλη του έκπληξη, «οι Νεοναζί» τον συκοφαντούσαν συστηματι κά. Ο W.E. Jackson προς τους γονείς του, 18 Ιαν. 1949, (Library of Congress, Manuscript Division, αρχείο R.H. Jackson, κιβώτιο αρ. 2). 8 . Καρλ-Χάιντς Κάιτελ, “ Conversation with My Father”, 15 Σεπτ. 1946, 21:30' (IfZ, Συλλογή Irving). 9. Απαριθμούνται στο μνημόνιο, “papers desired from RHJ Files” στη Library of Congress, Manuscript Division, αρχείο R.H. Jackson, κιβώ τιο αρ. 2. 10. Επιστολή Francis Biddle, 22 Μάίου 1946 (University of Syracuse, New York, George Arents Research Library, Συλλογή Francis Biddle, “Personal”). 11. ND: USSR-460, βλ. ΙΜ Τ , Τόμ. xiv, σελ. 243. 12.Κάιτελ προς Nelte, 21 Μάίου 1946· Görlitz, op. cit., σελ. 236. 13. Κάιτελ προς Λουίζ Γιόντλ, 9 Ιουν. 1946, ibid. 14.0 W.E. Jackson προς τη μητέρα του, 30 Μαρ. 1946 (Library of Congress, Manuscript Division, αρχείο R.H. Jackson, κιβώτιο αρ. 2). 15.0 R.H. Jackson προς την Irene, 18 Απρ. 1946 (ibid.). 16. Ibid. 17.Ibid., 8 Μάίου 1946. 18. Ibid., 18 Απρ. 1946. 19. Jackson, Προφορική Ιστορία, σελ. 304. 20. Συνέντευξη του Ralph Albrecht από το συγγραφέα, Νέα Υόρκη, 22 Μαΐου 1971. Το αρχείο του Albrecht είναι τώρα στη Βιβλιοθήκη Hoover. Έδωσε εκουσίως την πληροφορία γι’ αυτό το επεισόδιο χωρίς

548


να πιεστεί (ξεκινώντας με τη φράση: «Εσείς οι Βρετανοί είσαστε πε ρίεργοι τύποι»). Θα ήταν πρέπον να επισημανθεί ότι, όταν ο συγγρα φέας του ζήτησε να το επιβεβαιώσει με στοιχεία, ο Λόρδος Δικαστής Phillimore τον απείλησε πως θα του έκανε αγωγή για δυσφήμηση (στην οποία πάντως δεν προχώρησαν οι δικηγόροι του), και ότι ο Albrecht του έγραψε ζητώντας του να ανακαλέσει αυτά που είχε αναφέρει. 21.Έτσι είπε ο Norman στον πρέσβη των ΗΠΑ στο Λονδίνο. Τηλεγράφη μα του Joseph P. Kennedy προς το Τπουργ. Εξωτ. των ΗΠΑ, 27 Φε βρ. 1939. 22. Βλ. ειδικά το μνημόνιο του J.R. Leith Ross, 3 Δεκ. 1945, με το οποίο παρενέβη υπέρ του δρ. Schacht, κατηγορουμένου για εγκλήματα π ο λέμου, και τις προσπάθειες του Sir Montagu Norman να μην ασκηθεί δίωξη εναντίον του. Σύμφωνα με ένα καθησυχαστικό σημείωμα: «δεν υπήρχε κίνδυνος να οδηγηθεί στην αγχόνη» (PRO, Treasury parers, papers of Leith Ross, file T188/288). 23. Στενογραφημένο πρακτικό της συνάντησης των επικεφαλής κατηγό ρων στις 5 Απρ. 1946,17:15' (University of Chicago Law School, Συλ λογή R.H. Jackson). 24. Jackson, Προφορική Ιστορία, σελ. 347. 25. Καθηγητής Andrew Gibb, op. cit. (1954). 26. Jackson, Προφορική Ιστορία. Γι’ αυτά τα κινηματογραφημένα επίκαιρα βλ. R.H. Jackson προς τον W.E. Jackson, 30 Απρ. 1946 (ΝΑ, RG.238, US Chief of Counsel at Nuremberg, Main Office Files, κιβώτιο αρ. 183). 27.Jackson, Προφορική Ιστορία, σελ. 350. Τα δακτυλογραφημένα σχέ δια του Birkett για την απόφαση βρίσκονται στο αρχείο του Biddle μαζί με τα δικά του σχέδια (University of Syracuse, George Arents Research Library, Συλλογή Francis Biddle, κιβώτιο αρ. 19). 28.0 Αμερικανός Δικαστής Biddle είχε θέσει υποψηφιότητα στην UNESCO. Οι Πολωνοί τον καταψήφισαν γιατί ήταν αυτός που είχε απαγγείλει την αθωωτική απόφαση για τον Schacht. Και τότε έκανε τις αποκαλύψεις του σε μια δήλωση στη New York Herald Tribune. 29. W.E. Jackson προς R.H. Jackson, 11 Αυγ. 1947 (Library of Congress, Manuscript Division, αρχείο R.H. Jackson, κιβώτιο αρ. 2). Για τον Lemkin, σημείωνε: «Ποτέ δεν μπόρεσα να καταλάβω αυτόν τον παλιομασκαρά όταν ήταν στο Λονδίνο, και μετά στη Νυρεμβέργη». 30. R.Η. Jackson προς Irene, 8 Μαΐου 1946. 31.Ibid., 17 Μαΐου 1946. 32. Jackson προς Champetier de Ribes και Rudenko, 8 Map. 1946. To ρω σικό κείμενο βρίσκεται στο CGAOR, f. 7445, op. 2, d. 8,1. 47.

ΠΗΓΕΣ

549

33. Αντιστράτηγος R. Rudenko προς R.H. Jackson, 11 Map. 1946. To ρω σικό κείμενο βρίσκεται στο CGAOR, f. 7445, op. 2, d. 8,1. 36. 34. Alfred Seidl (ed.), Die Beziehungen zwischen Deutschland und der Sowjetunion, 1 9 3 9 - 1 9 4 1 . Aus den Archiven des Auswärtigen Amtes und der Deutschen Botschaft in Moskau («Ο ι σ χέσ εις μ ε τ α ξ ύ Γ ερ μ α ν ία ς και Σ ο β ιετικ ή ς Έ νω σης 1 9 3 9 -4 1 . Α π ό τ α α ρ χ εία το υ Τ π ο υ ρ γ. Ε ξω τ. και τη Γ ερ μ α νικ ή Π ρ εσ β εία στη Μ ό σ χ α » ) (Tübingen, 1949), σελ. χν-ν. 35. Alfred Seidl, Der Fall Rudolf Hess (II πτώ ση του Ρ ο ύ ν το λφ Ε ς). Επιβε

βαίωσε τις λεπτομέρειες στον Abarinov, op. cit., λέγοντας ότι ο Zorya απάντησε χωρίς να διστάσει ούτε στιγμή: «Είμαι βέβαιος ότι είχε ήδη συζητήσει την απάντηση με τον Στρατηγό Rudenko». 36. Παρατίθεται στον Abarinov, op. cit. 37. Τώρα βρίσκονται στους φακέλους του Σοβιετικού τέως Στρατιωτι κού Επιτρόπου, έλεγε ο Abarinov. 38. Abarinov, op. cit., σελ. 12ff. Mark Raginskii, The Nuremberg Trial (Μό σχα, 1987), σελ. 53, ισχυρίζεται ότι ο Zorya σκοτώθηκε καθώς καθά ριζε το όπλο του. Ο Abarinov, που γεννήθηκε το 1955 και είναι έμπειρος Σοβιετικός δημοσιογράφος και ειδικός ανταποκριτής της Literaturnaya Gazeta της Μόσχας, βάσισε την περιγραφή του στις έρευνες που έκανε ο γιος του Στρατηγού Yuri Nikolayevich Zorya. 39. Πρακτικά της συνάντησης των επικεφαλής κατηγόρων στο δωμάτιο αρ. 231, στις 16.30', στις 31 Μαΐου 1946 (Library of Congress, Manuscript Division, αρχείο R.H. Jackson, κιβώτιο αρ. 98). Η ρωσική μετάφραση που υπάρχει στο CGAOR, f. 7445, op. 2, d. 8. 1. 18-19, έχει λανθασμένη ημερομηνία, 30 Μαΐου 1946. 40.Απαριθμούνται στο μνημόνιο, “papers desired from RHJ Files” στη Library of Congress, Manuscript Division, αρχείο R.H. Jackson, κιβώ τιο αρ. 2. 41. Αντίγραφα των δύο επιστολών του Speer προς τον R.H. Jackson, βρί σκονται στο IfZ, Συλλογή Irving, αρχείο R.H. Jackson, Τόμ. i. Ο Συ νταγματάρχης Amen τις έστειλε στον Jackson στις 17 Νοεμ. 1945 (ΝΑ, RG.238, US Chief of Counsel at Nuremberg, Main Office Files, κι βώτιο αρ. 184). 42. R.H. Jackson προς Irene, 22 Ιουν. 1946. 43. Jackson, Προφορική Ιστορία, σελ. 362. 44.7MT, Τόμ. xvii, σελ. 654ff., xvii, σελ. 7 et seq. Βλ. επίσης Nelte, Die Generale. Das Nürnberger Urteil und die Schuld der Generale (Οι σ τρ α τη γοί. Η α π ό φ α σ η της Ν υ ρ ε μ β έ ρ γ η ς και η ενοχή τω ν Σ τρα τη γώ ν), (Ανόβε-

ρο, 1947).

550


45. R.Η. Jackson προς Irene, 12 Ιουλ. 1945. 46.0 Jackson αναφέρεται σ’ αυτό το θέμα στην επιστολή του προς την Irene, 22 Ιουν. 1946. 47.0 R.H. Jackson προς τον Πρόεδρο Χάρι Τρούμαν, 15 Ιουν. 1946 (Library of Congress, Manuscript Division, αρχείο R.H. Jackson, κιβώ τιο αρ. 26). 48. R.H. Jackson προς Irene, 11 Ιουν. 1946. 49.Francis Biddle, “Notes on Judgement”, ένα δακτυλογραφημένο έγ γραφο 67 σελίδων για τις συναντήσεις του Δικαστηρίου, προκειμένου να συζητήσουν την απόφαση, 27 Ιουν. έως 26 Σεπτ. 1946 (University of Syracuse, New York, George Arents Research Library, Συλλογή Francis Biddle, “Trial Documents”, κιβώτιο αρ. 14). ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 8

1. Ανυπόγραφο μνημόνιο, 20 Απρ. 1946 (Library of Congress, Manuscript Division, αρχείο R.H. Jackson, κιβώτιο αρ. 103, “misc. ”). 2. ΙΜ Τ , Τόμ. v, σελ. 172f. 3. Ως ιστορικός της δυτικής Γερμανίας, ο Καθηγητής δρ. Martin Broszat, διευθυντής του IfZ στο Μόναχο, το διασαφήνισε στην Die Zeit (Αμβούργο), 19 Αυγ. 1960. 4. Στο Signals Corps negative με αρ. SC.206194, από το Τ/4 Sidney Blau (ΝΑ, Audio-Visual Branch)q βλ. Περιοδικό After the Battle (Λονδίνο, 1980), αρ. 27. 5. John D. McCallum, Crime Doctor (Mercer Island, Ουάσινγκτον, 1978), σελ. 46ff. Σε μια εκδήλωση κατά την οποία τιμήθηκε για τη δουλειά του ως παθολόγος από το Πανεπιστήμιο του Κάνσας το 1980, ο Larson παρατήρησε πως, ενώ εκατοντάδες χιλιάδες, ίσως και εκα τομμύρια Εβραίοι, πέθαναν στα χέρια των Ναζί «οι περισσότεροι πέθαναν λόγω των συνθηκών κάτω από τις οποίες ζούσαν και όχι με τά από ομαδικές εκτελέσεις». «Σε ένα στρατόπεδο», έλεγε, « το 90% πέθανε από φυματίωση που μεταδιδόταν από καλύβα σε καλύ βα». Wichita Eagle, 1 Απρ. 1980. 6 . Γραπτή ένορκη κατάθεση του δρ. Wilhelm Höttl, 26 Νοεμ. 1945. Höttl: «Είχα ήδη, πριν από την κατάρρευση της Γερμανίας, δώσει λε πτομερή στοιχεία γι’ αυτό το θέμα (τη συνομιλία του με τον Eichmann) στο Αμερικανικό Επιτελείο -σ ε μια ουδέτερη ξένη χώραμε το οποίο βρισκόμουν σε επαφή εκείνη την εποχή» (ND: 2738-PS). Υπάρχουν δύο φάκελοι για τον Höttl, Princeton University, Seeley

ΠΗΓΕΣ

55/

Mudd Manuscript Library, αρχεία Allen W. Dulles, κιβώτιο αρ. 21 (1945)· και κιβώτιο αρ. 57 (1953), με ένα χειρόγραφο των απομνημο νευμάτων του Höttl, “ I was Hitler’s Master Spy”. 7. Höttl προς Andrus, 26 Σεπτ. 1945 (ΝΑ, RG.238, US Chief of Counsel at Nuremberg, Main Office Files- παρατίθεται από τον Anthony Cave Brown, στο W ild Bill Donovan. The Last Hero (Νέα Υόρκη, 1982), σελ. 754). 8 . Αδεια εισόδου που εκδόθηκε από το γραφείο του Jackson, OUSCC, 18 Οκτ. 1945 (ibid.). 9. Έ γγραφα του Eichmann, στην κατοχή του συγγραφέα, σελ. 317, 325, 340. 10.Ibid., σελ. 311. 11.Ibid., σελ. 365. 12. Τα βιβλία καταχώρησης θανάτων στο Μαουτχάουζεν 1939-45, που περιείχαν τα ονόματα, τις ημερομηνίες γέννησης και θανάτου «όλων όσοι πέθαναν στο Μαουτχάουζεν», παρουσιάστηκαν σαν αποδεικτι κά στοιχεία στη Νυρεμβέργη. Δύο μπομπίνεβ μικροφίλμ, ΝΑ, RG.238. 13.Δικαστής Francis Biddle: “ Notes of Evidence, vol. 1”, 3 lav. 1946 (University of Syracuse, New York, George Arents Research Library, Συλλογή Francis Biddle, κιβώτιο αρ. 3). Τα βιβλία όπου καταχωρίζο νταν οι θάνατοι στο Άουσβιτς κατασχέθηκαν από τους Ρώσους τον Ιανουάριο του 1945, και επεστράφησαν από τη Μόσχα στη γερμανι κή κυβέρνηση το 1989. Περιείχαν τα ονόματα, τις ημερομηνίες γέννη σης και θανάτου και τη θεωρούμενη αιτία θανάτου στο στρατόπεδο, περίπου 46.000 ατόμων που είχαν πεθάνει κυρίως από επιδημίες και άλλες παρόμοιες αιτίες. 14.Ibid., Τόμ. 2,28 Ιαν. 1946. 15.Ibid., 27 Φεβρ. 1946. 16. Butler, op. cit., σελ. 235' βασισμένο σε πληροφορίες του Clarke. 17. Rudolf Höss, Commandant in Auschwitz, με εισαγωγή από τον Λόρδο Russell του Λίβερπουλ (Λονδίνο, 1959), σελ. 713-15· γερμανική έκ δοση, Καθηγ. Martin Broszat (ed.) Kommandant in Auschwitz (Στουτ γάρδη, 1958), [εφεξής Höss, Commandant]. Αυτό το χειρόγραφο είχε γραφτεί στην Κρακοβία όταν ήταν αιχμάλωτος το 1947. Το πρωτό τυπο βρίσκεται από τότε σε πολωνικά χέρια. 18. Butler, op. cit., σελ. 235· βασισμένο σε πληροφορίες του Clarke. 19.Ibid., σελ. 237. 20. Συνέντευξη του Kenneth Jones, δημοσιευμένη στο Wrexham Leader, 17

552


Οκτ. 1986. Η κυρία Vera Atkins από το Winchelsea του Sussex εμφα νίστηκε στις ανακρίσεις αλλά αρνήθηκε να δώσει πληροφορίες. 21.Καθαίρεση του Rudolf Höss, 14 Map. (ή 15;) του 1946 (ND: ΝΟ1210).

22.0 Draper γεννήθηκε στις 30 Μαΐου 1914, πέθανε το 1989. Όλες οι νε κρολογίες αναφέρονταν στο επίτευγμα του Draper να κάνει τον Höss να ομολογήσει «με τον αποφασιστικό τρόπο που τον ανέκρινε» (Daily Telegraph).

23. Πιστό αντίγραφο προς τον Λόρδο Russell: Geisel der Menschlichkeit (Ό μ η ροι της Α νθρ ω π ότη τα ς) (Βερολίνο, 1960), σελ. 161. Αγγλική έκ δοση: The Scourge of the Swastika. 24. Από τους φακέλους προκύπτει πως ο Höss εξετάστηκε στις 20 Μαρ. 1946 από τους Βρετανούς στο Minden της Γερμανίας. Αυτό το δα κτυλογραφημένο έγγραφο αρ. D.479B δεν έχει ακόμη ανοιχτεί από τις βρετανικές αρχές. 25. Moritz von Schirmeister, επιστολή στην κατοχή του συγγραφέα. 26. Höss, Commandant, σ ελ. 713-15. 27. Ανάκριση του Rudolf Franz Ferdinand Hö/ι’ (ΝΑ, μικροφίλμ M. 1270, μπομπίνα 7). 28. «Στην πραγματικότητα δεν μπορώ να κατηγορήσω τους ανακριτές» έγραφε. «Ήταν όλοι τους Εβραίοι». Höss, Commandant. 29. Gilbert, op. cit., σελ. 229-30, 239. 30. Αυτό ήταν εξαιρετικά απίθανο, γιατί ποιος άλλος συνέτασσε τα ημε ρήσια στατιστικά στοιχεία που στέλνονταν κρυπτογραφικά από το Άουσβιτς στο Βερολίνο και τα οποία αποκρυπογράφησαν οι Βρετα νοί το χειμώνα του 1942-43; Sir Frank H. Hinsley et ed., The British Intelligence in the Second World War. Its Influence on Strategy and Operations (Cambridge, 1979-84), 3 τόμοι, Τόμ. ii, παράρτημα και κυ

ρίως στη σελ. 673: «Όσοι επέστρεψαν από το Άουσβιτς, το μεγαλύ τερο από τα στρατόπεδα, με 20.000 κρατουμένους, ανέφεραν τις ασθένειες ως την κύρια αιτία θανάτου· ανέφεραν επίσης εκτελέσεις με τυφεκισμό και απαγχονισμούς. Δεν αναφέρονται κατηγορίες για θανατώσεις με αέριο». 31.L ’Express, Παρίσι, 26 Ιαν. 1995. Δεν υπάρχουν εμφανή ίχνη για ανοίγματα στις οροφές - ούτε από τις αεροφωτογραφίες των εν λόγω κτιρίων που πάρθηκαν από τα αεροπλάνα των Συμμάχων ούτε και στα συντρίμμια τους που υπάρχουν σήμερα. Και ούτε σ’ αυτά τα συντρίμμια ούτε και στα προσχέδια των κτιρίων αυτών διαπιστώνο νται τέτοιου είδους συστήματα εξαερισμού.

ΠΗΓΕΣ

553

32. Γραπτή ένορκη κατάθεση του Rudolf Höss, 5 Απρ. 1946. «που υπογράφηκε ενώπιον μου και δόθηκε ο κατάλληλος όρκος στις 5 Απρ. 1946, στη Νυρεμβέργη της Γερμανίας», Αντισυνταγματάρχης Smith W. Brookhart (ND: 3868-PS- ΝΑ μικροφίλμ M. 1270, μπομπίνα 7). Όπως εμφανίστηκε στο Δικαστήριο, το 3868-PS ήταν πλαστό γιατί παρουσιάστηκε ως «μετάφραση» στα αγγλικά (αν και δεν υπήρχε στα γερμανικά) και οι χειρόγραφες προσθήκες ενσωματώθηκαν με τρόπο που καθιστούσαν την παράγραφο 9 ακατανόητη. Η μετάφρα ση αυτού του εγγράφου που δημοσιεύθηκε από τον Henry Monneray με τίτλο: La Persecution des Juifs dans les pays de l ’E st presentie ä Nuremberg (Οι δ ιω γ μ ο ί τω ν Ε β ρ α ίω ν στις α να το λικ ές χώ ρ ες, π ο υ π α ρ ο υσ ιά σ τη κ α ν στη Ν υ ρ εμ β έ ρ γ η ), (Paris, Centre for Contemporary

Jewish Documentation, 1949), σελ. 159-62, παρακάμπτει το ζήτημα με την παράλειψη των τελευταίων γραμμών της παρ. 9 και όλης της παρ. 10. 3 3 .ΙΜ Τ , Τόμ. xi, σελ. 457-61. 34. Και ούτε εμφάνισαν άλλο πειστικό αποδεικτικό στοιχείο για το Άουσβιτς, π.χ. την ένορκη κατάθεση του Sturmbannführer των SS Kurt Aumeier, ο οποίος επί πολλές βδομάδες ήταν αναπληρωτής διοικητής του Άουσβιτς. Ο Aumeier ήταν αρχικά τόσο ασυνάρτητος όσο και ο Höss όταν ανακρινόταν από τους Βρετανούς στη Νορβηγία και την Αγγλία. Τα απομνημονεύματα και τα χειρόγραφά του, που τα έγρα φε κατά την παραμονή του στο ανακριτικό κέντρο του Kensington, το οποίο διηύθυνε ο Αντισυνταγματάρχης Scotland, εμφανίζουν μια αυ ξανόμενη ακρίβεια κάθε εβδομάδα που περνούσε. Το τελικό χειρό γραφο (ή ακριβές αντίγραφο) που υπογράφηκε από τον Aumeier, εί χε γραφεί με το βρετανικό στρατιωτικό τρόπο· όλα τα ονόματα με κεφαλαία γράμματα (PRO file WO.208/4661). Ο Aumeier εκδόθηκε από τους Βρετανούς στην Πολωνία και απαγχονίστηκε. 35. Κατάλογος από τον Robert Β. Starnes των κρατουμένων που παρα κολούθησαν την προβολή της ταινίας εκείνη την ημέρα, (ΝΑ, RG.238, εγγραφή 199, Πρακτικά του Αρχηγείου, 6850ό Στρατιωτικό Απόσπασμα Εσωτερικής Ασφαλείας του ΙΜΤ, κιβώτιο αρ. 7). 36.Κατάλογος μεταφερόμενων κρατουμένων, Μάιος 1946 (ibid., κιβώ τιο αρ. 8). Όταν ήταν αιχμάλωτος στην Πολωνία, ο Höss έγραψε τα απομνημονεύματά του, ένα ντοκουμέντο στο οποίο ουσιαστικά οφείλεται, κατά το μεγαλύτερο μέρος της, η σύγχρονη γνώση σχετικά με το Ολοκαύτωμα. Ασφαλώς, δέχτηκε να γράψει το συγκεκριμένο χει ρόγραφο ελπίζοντας πως αυτό θα τον βοηθούσε να αποφύγει το μοι

554


ραίο. Σύγχρονοι Γερμανοί ιστορικοί, όπως ο αείμνηστος Καθηγητής Martin Broszat που το δημοσίευσε το 1958, απέφυγε, και σε ορισμέ νες περιπτώσεις παρέλειψε, χωρίς να κάνει κανένα σχόλιο, τις παρα γράφους στις οποίες υπήρχαν κατάφωροι αναχρονισμοί, ανακολου θίες και άλλα απίθανα γεγονότα. Ακόμη και ο Adolf Eichmann, ο οποίος κρυβόταν στην Αργεντινή, έγραψε καυστικά σχόλια για τις ανακρίβειες και τις ολοφάνερες ψευτιές που ισχυριζόταν πως είχε επισημάνει στα απομνημονεύματα του Höss. Ένα φωτοαντίγραφο των παρατηρήσεων που είχε σημειώσει ο Eichmann στα περιθώρια του βιβλίου, βρίσκεται στην κατοχή του συγγραφέα. Το πρωτότυπο, θεωρημένο από τα Bundesarchiv (ομοσπονδιακά αρχεία) στο Koblenz, βρίσκονται στην κατοχή του Günter Pleyer, στο Hennef της Γερμανίας. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1 9

1. [Francis Biddle:] Πρώτη Συνάντηση για να συζητηθεί η απόφαση, 27 Ιουν. 1946 (University of Syracuse, New York, George Arents Research Library, Συλλογή Francis Biddle, κιβώτιο αρ. 14, “ Notes on Judgement - Meetings of Tribunal”). 2. Francis Biddle προς Herbert Wechsler, Νυρεμβέργη, 10 Ιουλ. 1946 (ibid.). 3. [Biddle:] Δεύτερη Συνάντηση για την επαναδιατύπωση της απόφα σης, 11 Ιουλ. 1946 (ibid.). 4. [Biddle:] Τρίτη Σύσκεψη για να συζητηθεί η απόφαση, 17 Ιουλ. 1946 (ibid.). 5. [Biddle:] Δεύτερη Συνεδρίαση - Προκαταρκτικές συζητήσεις για τον επιθετικό πόλεμο, 20 Ιουλ. 1946 (ibid.). 6 . Biddle προς Wechsler, 10 Ιουλ 1946. 7. Ένα άγνωστου προελεύσεως απόκομμα εφημερίδας της 16ης Οκτ. 1946, στα ΝΑ, RG.153, Judge-Advocate General, Internal Affairs Division, κιβώτιο αρ. 1561. 8 . Biddle προς Wechsler, 10 Ιουλ. 1946. 9. [Biddle:] Σύσκεψη - 8 Αυγ. 1946 (University of Syracuse, New York, George Arents Research Library, Συλλογή Francis Biddle, κιβώτιο αρ. 14, “ Notes on Judgement - Meetings of Tribunal”). 10. [Biddle:] Συνεδρίαση για να συζητηθεί το έγκλημα της συνωμοσίας, 14 Αυγ. 1946 (ibid.). 11. Ibid., 15 Αυγ. 1946.

ΠΗΓΕΣ

555

12. [Biddle:] Συνάντηση για να συζητηθεί η απόφαση, 19 Αυγ. 1946 (ibid.). 13.Καρλ-Χάιντς Κάιτελ, “ Conversations with Dr. Nelte at Nuremberg”, 19-27 Σεπτ. 1946 (IfZ, Συλλογή Irving). 14. Görlitz, op. cit., σελ. 53. 15.0 Στρατηγός Άλφρεντ Γιόντλ προς τη σύζυγό του Λουίζ, 28 Αυγ. 1946' δημοσιεύθηκε στο Der Turmwart, αρ. 4/5, Ζυρίχη, Απρ./Μάιος 1949. 16.Άλφρεντ Γιόντλ, “ Closing Statements”, Νυρεμβέργη, χωρίς ημερομη νία (αρχείο Λουίζ Γιόντλ· αντίγραφο στο IfZ, Συλλογή Irving). 17. [Biddle:] Συνάντηση για τους Κατηγορουμένους, 2 Σεπτ. 1946 (University of Syracuse, New York, George Arents Research Library, Συλλογή Francis Biddle, κιβώτιο αρ. 14, “Notes on Judgement Meetings of Tribunal”). 18. [Biddle:] Συνάντηση για τις Οργανώσεις, 3 Σεπτ. 1946 (ibid.). 19. [Biddle:] Συνάντηση, 4 Σεπτ. 1946, (ibid.). 20. [Biddle:] Συνάντηση, 6 Σεπτ. 1946, (ibid.). 21. [Biddle:] 7 Σεπτ. 1946, Σύσκεψη για την απόφαση (ibid.). 22. [Biddle:] Συνάντηση του Δικαστηρίου, 9 Σεπτ. 1946 (ibid.). 23. [Biddle:] Συνάντηση, 9 Σεπτ. 1946 (ibid.). Αναφορά σε μια επιστολή από τον δρ. Hans Lammers προς τον Schirach, 3 Δεκ. 1940 (ND: USA-681). 24. [Biddle:] Τελική ψήφος για τα πρόσωπα, 10 Σεπτ. 1946 (ibid.). ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 0

1. [F. Biddle:] Τελική ψήφος για τα πρόσωπα, 10 Σεπτ. 1946 (University of Syracuse, New York, George Arents Research Library, Συλλογή Francis Biddle, κιβώτιο αρ. 14, “Notes on Judgement Meetings of Tribunal”). 2. Ibid. 3. IM T , Τόμ. i, σελ. 351. 4. Biddle, δακτυλογραφημένο έγγραφο, “ Dönitz - Dissent by Judge Biddle” χειρόγραφη σημείωση: «Αυτό δεν έχει αρχειοθετηθεί. Ίσως να προτάθηκε από τον (Δικαστή) Parker» (University of Syracuse, New York, George Arents Research Library, Συλλογή Francis Biddle, κιβώτιο αρ. 19). 5. Bradley Smith, Reaching Judgement at Nuremberg (Νέα Υόρκη, 1977), σελ. 261.

556


6 . ΙΜ Τ , Τόμ. xxii, σελ. 636f. 7. [Biddle: Τελική ψήφος για τα πρόσωπα], 11 Σεπτ. 1946 (University of Syracuse, New York, George Arents Research Library, Συλλογή Francis Biddle, κιβώτιο αρ. 14, “ Notes on Judgement - Meetings of Tribunal”). 8 . Ibid., 12 Σεπτ. 1946. 9. Καρλ-Χάιντς Κάιτελ, “ Conversation with My Father”, 14 Σεπτ. 1946, 13:30' (IfZ, Συλλογή Irving). 10. Ibid. 11.Ibid., 23 Σεπτ. 1946, 13:00'. 12.Ibid., 14 Σεπτ. 1946, 13:30'. 13.Ibid., 25 Σεπτ. 1946, 13:00'. 14.Ibid., 27 Σεπτ. 1946, 13:00'. 15.Ibid., 28 Σεπτ. 1946, 13:00'. 16.Ibid., 14 Σεπτ. 1946, 13:30'. 17.Ibid., 16 Σεπτ. 1946, 13:30'. 18.Ibid., 19 Σεπτ. 1946, 13:00'. 19. Ibid. Στις 23 Σεπτ. 1946 συμπλήρωσε: «Η σχέση του (Χίμλερ) με την Υπόθεση του Rohm ήταν η εξής: σιγουρεύτηκε ότι ήταν στη σωστή πλευρά, εναντίον του Röhm... οι Schleicher και Bredow είχαν ταχθεί στην πλευρά του Röhm». 20.Ibid., 28 Σεπτ. 1946, 13:00'. 21. [Biddle: Τελική ψήφος για τα πρόσωπα και τις οργανώσεις], 13 Σεπτ. 1946. 22. R.Η. Jackson, τηλεγράφημα στο Γραφείο του Αμερικανού επικεφα λής Νομικών Συμβούλων στη Νυρεμβέργη, για τον Thomas Dodd, Ουάσινγκτον, 3 Σεπτ. 1946 (IfZ, Συλλογή Irving, αρχείο R.H. Jackson, Τόμ. iii). 23. [Biddle:] 16-17 Σεπτ. 1946. 24.“ Conference held in Colonel Andrus’s Office”, 23 Αυγ. και F. Jay Nimitz προς Andrus, 17 Σεπτ. 1946 (Συλλογή Burton C. Andrus, Colorado Springs). 25. B.C. Andrus, Αποτελέσματα της συνάντησης στις 26 Σεπτ. 1946 (ΝΑ, RG.238, εγγραφή 199, Πρακτικά του Αρχηγείου, 6850ό Στρα τιωτικό Απόσπασμα Εσωτερικής Ασφάλειας του ΙΜΤ, κιβώτιο αρ. 7). 26.“ Conference held in Colonel Andrus’s Office”, 23 Αυγ. και F. Jay Nimitz προς Andrus, 17 Σεπτ. 1946.

ΠΗΓΕΣ ΚΕΦΑΛΑΙΟ

557

11

1. R.H. Jackson προς Whitney R. Harris, 18 Νοεμ. 1946 (IfZ, Συλλογή Irving, αρχείο R.H. Jackson, Τόμ. iii). 2. R.H. Jackson, Προφορική Ιστορία (University of Chicago Law School, Συλλογή R.H. Jackson). 3. Γενικά για την απόφαση στη Νυρεμβέργη, βλ. Harold Leventhal, “The Nürnberg Verdict”, στην Harvard Law Review, Τόμ. lx, αρ. 6 (1947). 4. R.H. Jackson, τελική έκθεση στον Τροόμαν, 7 Οκτ. 1946. 5. Ένα πολυγραφημένο αντίγραφο της μειοψηφούσας γνώμης του Nikitchenko στα ΝΑ, RG.238· δημοσιεύθηκε στο N azi Conspiracy and Aggression. Opinion and Judgement (US Government Printing Office, Washington DC). 6 . Papen προς Andrus, 1 Οκτ.· Fritzsche προς Andrus, 1 Οκτ.· Schacht προς Andrus, 4 Οκτ. Κοινή επιστολή προς τον Andrus, υπογεγραμ μένη και από τους τρεις, 3 Οκτ. 1946 (Συλλογή Burton C. Andrus, Colorado Springs). 7. Βλ. Davidson, op. cit., σελ. 240. 8 . Συνέντευξη από το συγγραφέα του δρ. Rudolf Merkel, Νυρεμβέργη, 14 Map. 1971. 9. R.H. Jackson, Προφορική Ιστορία, σελ. 366. 10. Ibid. 11. Βλ. άρθρο: “America Dishonored” στην Chicago Tribune, 13 Οκτ. 1948. Τα πλήρη πρακτικά της Ανακριτικής Επιτροπής υπό τον Δικαστή van Rohden, για την κατάχρηση εξουσίας εκ μέρους των Αμερικανών στο Νταχάου βρίσκονται στα Εθνικά Αρχεία (ΝΑ), στην Ουάσινγκτον. Βλ. επίσης Reginald Τ. Paget, Σύμβουλος της Βασίλισσας Manstein-His Campaigns and Trial (Λονδίνο 1951), ένας περίφημος τόμος που προσέλκυσε για πρώτη φορά, την προσοχή του συγγραφέα στις φοβερές αδι κίες που διαπράχθηκαν σε ορισμένες από τις μεταπολεμικές δίκες. 12. Cf Carl Haensel, “Das Gericht vertagt sich”, ένα πολυγραφημένο αντί γραφο του ημερολογίου του δικηγόρου Haensel στη Νυρεμβέργη. 13. Πρακτικά της συνάντησης των επικεφαλής κατηγόρων, 1 Ιουλ. 1946 (IfZ, Συλλογή Irving, αρχείο R.H. Jackson, Τόμ. iii). 14.Κάιτελ προς Nelte, 1 Οκτ. 1946· Görlitz, op. cit., σελ. 237. Ιδ.Λίζα Κάιτελ προς Nelte, 1 Οκτ. 1946, ibid. 16.0 Στρατηγός Άλφρεντ Γιόντλ προς τη σύζυγό του Λουίζ, 9 Οκτ. 1946, δημοσιεύτηκε στην Der Turmwart, αρ. 4/5, Ζυρίχη, Απρ./Μάιος 1949.

558


17. Ibid., 1 Οκτ. 1946. 18.Ibid., 5 Οκτ. 1946, βράδυ. 19.Ibid., 2 Οκτ. 1946. 20. Ημερολόγιο Andrus, 7, 14 Σεπτ. και 2 Οκτ. 1946 (Συλλογή Burton C. Andrus, Colorado Springs). 21. Υπάρχουν αντίγραφα στο αρχείο του Δικαστή Biddle (University of Syracuse, New York, George Arents Research Library, Συλλογή Francis Biddle, “Trial Documents”, κιβώτια αρ. 14-15) και στα ΝΑ, RG.260, OMGUS, κιβώτιο αρ. 15. 22.0 Γιόντλ προς τη σύζυγό του, 3 Οκτ. 1946, βράδυ. 23. Στρατάρχης Κάιτελ προς Καρλ-Χάιντς Κάιτελ, 3 Οκτ. 1946, Görlitz, op. cit., σελ. 237. 24.0 Κάιτελ προς το Συμβούλιο Ελέγχου, 5 Οκτ. 1946, ibid., σελ. 238. 25. Προσφυγή του δρ. Stahmer στο Συμβούλιο Ελέγχου των Συμμάχων, 4 Οκτ. 1946 (ΝΑ, RG.260, OMGUS, κιβώτιο αρ. 15). %26. Βίλχελμ Κάιτελ προς το Συμβούλιο Ελέγχου των Συμμάχων για τη Γερμανία, 8 Οκτ. 1946 (ibid.) 27. Το Μικρό Υπουργικό Συμβούλιο της Βρετανίας προς τον Sir Sholto Douglas, 7 Οκτ. 1946 (PRO file PREM.8/392). 28. Απομνημονεύματα του Sholto Douglas, όπως δημοσιεύθηκαν σε συ νέχειες στην Sunday Express, 19 Σεπτ. 1965. Ο συγγραφέας τον προκάλεσε στους Times να φέρει αποδείξεις γι’ αυτά που είχε γράψει. Δεν απάντησε, αλλά αργότερα, όταν δημοσίευσε σε βιβλίο τα απο μνημονεύματά του, παρέλειψε όλη την παράγραφο. 29. Αρχείο του Συμβουλίου Ελέγχου των Συμμάχων στο Βερολίνο, 42η (Εκτακτη) Συνάντηση, 9-10 Οκτ. 1946 (ΝΑ, RG.153, Judge-Advocate General, Internal Affairs Division, κιβώτιο αρ. 1561, φάκελος 119-la). 30.0 Γιόντλ προς τη σύζυγό του, 10 Μαρ. 1946. 31.Π.χ. ND: 1809-PS, ημερολόγιο Γιόντλ, 1940. Αργότερα, ο Πρόεδρος Χάρι Τρούμαν υπέγραψε ένα ασυνήθιστο διάταγμα, με το οποίο αφαιρούσε, για λογαριασμό της αμερικανικής κυβέρνησης, το δικαίω μα να δίνει αντίγραφα του ημερολογίου του Γιόντλ. 32.Καθηγητής δρ. Erich Schwinger, “Declaration”, Marburg, 15 Ιουν. 1951, στην οποία αναφέρει τι του είχε πει ο Donnedieu (αρχείο Λουίζ Γιόντλ, αντίγραφο στο IfZ, Συλλογή Irving). 33.0 Γιόντλ προς τη σύζυγό του, 7 Οκτ. Στις 11 Οκτ. 1946, ο Γιόντλ συ μπλήρωσε: «Από αυτά που μου έχεις γράψει γι’ αυτούς που αθωώ θηκαν, δεν θα ήθελα να ήμουν στη θέση τους. Ίσως να μην υπάρχει πια θέση για ανθρώπους σαν εμένα στη Γερμανία, τουλάχιστον μέχρι

ΠΗΓΕΣ

559

την ημέρα που το φάντασμά μου θα αρχίσει να περιφέρεται και να χτυπάει τις πόρτες όλων αυτών των καιροσκόπων». 34.Καρλ-Χάιντς Κάιτελ, “ Conversations with Dr. Dr. Nelte at Nurem berg”, 19-27 Σεπτ. 1946 (IfZ, Συλλογή Irving). 35.0 Γιόντλ προς τη σύζυγό του, 5-6 Οκτ. 1946, βράδυ. 36. Ibid., 8 Οκτ. 1946, βράδυ. 37.Ibid., 7 Οκτ. 1946, βράδυ. 38. Ibid., 8 Οκτ. 1946, βράδυ. 39. Διαταγή που διαβάστηκε από τον Andrus προς τους Little, Tweedy, Teich, και τον ιερέα της φυλακής Gerricke (sic) 3 Οκτ. 1946 (Συλλογή Burton C. Andrus, Colorado Springs). 40. H Adele Streicher διατυπώνει σχόλια στο Das Gericht der Sieger (το Δ ι κα σ τή ριο το υ Sieger) του Arnim von Manikowski, σελ. 200 (Συλλογή Höffkes). 41. H Adele Streicher διατυπώνει σχόλια στο Nürnberger Tagebuch το υ G.M. Gilbert (Στουτγάρδη, 1948), σελ. 125 (Συλλογή Höffkes). 42.H Adele Streicher διατυπώνει σχόλια στο Twenty-two Cells in Nuremberg του Douglas M. Kelley (Νέα Υόρκη, 1947), σελ. 164 (Συλ λογή Höffkes) και στο Das Schwert auf der Waage το υ Hans Fritzsche (Heidelberg, 1953), σελ. 25. 43. H Adele Streicher διατυπώνει σχόλια για τον Eugene Davidson, op. cit., σελ. 57. 44. H Adele Streicher διατυπώνει σχόλια για τους Joe Heidecker και Johannes Leeb, op. cit., σελ. 487 (Συλλογή Höffkes). 45. Τηλεγράφημα από τον Selkirk Panton στην Daily Express, 7 Οκτ. 1945 (National Library of Australia, Canberra, Συλλογή 5808, αρχείο Selkirk Panton, ντοσιέ αρ. 3). 46.0 Γιόντλ προς τη σύζυγό του, 4 Οκτ. 1946, βράδυ. 47.Ibid., 4-5 Οκτ. 1946. 48. Απομνημονεύματα της Έμμυ Γκαίρινγκ- David Irving, Göring (Λον δίνο, 1989), σελ. 501. 49.0 Γιόντλ προς τη σύζυγό του, 11 Οκτ. 1946. 50.Ibid. 51. Συλλογή Burton C. Andrus, Colorado Springs. 52. Από τα πρακτικά της Τετραμερούς Επιτροπής προκύπτει πως από τα τιμαλφή του Ρίμπεντροπ, μόνο 22.000 μάρκα πήγαν στην οικονο μική διεύθυνση και 810 μάρκα στην οικογένειά του, μαζί με το ρολόι χειρός, μάρκας Longines. Δεν δόθηκε καμιά εξήγηση για τα υπόλοι πα 10.000 μάρκα (ή τα χρυσά δόντια). Το μνημόνιο του Andrus,

560


“ Disposal of Valuables left by Condemned Men”, παράρτημα «Β» (ΝΑ, RG.238, Συνταγματάρχης Teich, φάκελος “Ribbentrop”). 53.Το πρωτότυπο βρίσκεται στην κατοχή του R.C. “Duke” Schneider, Florida (αντίγραφο στην κατοχή του συγγραφέα). 54. Ibid. Μόνο 500 μάρκα (και όλα τα ρολόγια) επεστράφησαν στη χήρα του. Τα υπόλοιπα χάθηκαν. 55.0 Στρατάρχης Κάιτελ προς τον Καρλ-Χάιντς Κάιτελ. 13 Οκτ. 1946· Görlitz, op. cit., σελ. 237. 56.0 Γιόντλ προς τη σόζυγό του, 13 Οκτ. 1946, βράδυ. 57. Ημερολόγιο Milch, 13-14 Οκτ. 1946 (μικροφίλμ του συγγραφέα DI59). 58. Ibid, 14 Οκτ. 1946. 59.Ένορκη κατάθεση του Τπολοχαγού John W. West. Όλες αυτές οι κα ταθέσεις είναι συνημμένες στην “Report of Board of Proceedings of Hermann Goring (Suicide)”, Οκτ. 1946. Αντίγραφα υπάρχουν στη Θυρίδα Ασφαλείας των Διευθυντών (BDC) στο Βερολίνο, ΝΑ, RG.260. Πρακτικά του OMGUS (Συμβουλίου Ελέγχου των Συμμά χων), φάκελος 2/92-1(2), και στο αρχείο Wheeler Bennett, στο Κολέ γιο St. Anthony στην Οξφόρδη. 60.0 Γιόντλ προς τη σύζυγό του, 14 Οκτ. 1946, βράδυ. 61.ΓΐίΓπαράδειγμα έγραφε στις 13 Οκτ.: «Μάλλον δεν θα έχεις πάρει αυτό το γράμμα μέχρι την Τρίτη (15 Οκτ.) και πιθανόν να λάβεις και κάποια άλλα γράμματά μου, όταν δεν θα βρίσκομαι πια στη γη». 62.Ibid., 14 Οκτ. 1946, βράδυ. 63.Ibid., 15 Οκτ. 1946, βράδυ. 64.Ibid., 15 Οκτ. 1946, βράδυ. 65. Η ΑΚΡΩΣ ΑΠΟΡΡΗΤΟΣ κατάλογος με όλα τα ονόματα, βρίσκεται στη Συλλογή του Burton C. Andrus, Colorado Springs. Οι Ρώσοι ήταν: ο Συνταγματάρχης P. Malokov, ο στρατιωτικός γιατρός δρ. Vorbtzov, ο Λοχαγός Afanasier, για το πρακτορείο TASS, και ο Ταγ ματάρχης Temin για την Pravda. Οι Βρετανοί ήταν: ο Ταξίαρχος E.J. Paton-Walsh, με τους δημοσιογράφους Selkirk Panton και Basil Gingell. Οι Αμερικανοί δημοσιογράφοι ήταν οι Arthur Gaeth και Kingsbury Smith. Ο εκπρόσωπος των Γάλλων ήταν ο Αντισυνταγματάρχης L. Morel, και των Αμερικανών, ο Αντισυνταγματάρχης R.V. Rickard. 66. Whitney R. Harris προς R.H. Jackson, Οκτ. 1946 (IfZ, Συλλογή Irving, αρχείο R.H. Jackson, τόμοι, iii)· βλ. επίσης W.R. Harris, Tyranny on Trial (Dallas, 1954).

ΠΗΓΕΣ

561

67.Selkirk Panton προς Daily Express, 17:50', 15 Οκτ. 1946 (αρχείο Selkirk Panton, ντοσιέ 3). 68. Τηλεγράφημα από τον Kingsbury Smith, 16 Οκτ. 1945 (ΝΑ, RG. 153, Judge-Advocate General, Internal Affairs Division, κιβώτιο αρ. 1561). Ο φάκελος περιέχει πολλά αποκόμματα εφημερίδων που αναφέρονται σε ντοκουμέντα του ΙΜΤ και στις εκτελέσεις. 69.0 Γ ιόντλ προς τη σύζυγό του, 4 Οκτ. 1946. 70.Ένορκη κατάθεση του στρατιώτη Gordon Bingham, Τεκμήριο V. 71.Ένορκη κατάθεση του Edie, Τεκμήριο Τ. 72Ένορκη κατάθεση του Gerecke, Τεκμήριο Κ, cf Gilbert, op. cit., σελ. 435. 73.Ένορκες καταθέσεις των Pflücker και Dowd. 74. Ibid. και Pflücker, στο Waldeckische Landeszeitung, Οκτ. 1952, αρ.16. 75. Κατάθεση του Τπολοχαγού Arthur J. McLinden, Τεκμήριο Ρ· υποστηρίχθηκε από την κατάθεση του Bingham, Τεκμήριο V. 76. Κατάθεση του στρατιώτη Harold F. Johnson, Τεκμήριο U. 77.Κατάθεση του Λοχαγού Robert Β. Starnes, Τεκμήριο AD. ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2 2

1. G.M. Gilbert, The Psychology of Dictatorship (Νέα Υόρκη, 1950), σελ. 107. 2. Douglas Μ. Kelley, op. cit., σελ. 76f. 3. Ομιλία του Reichsmarschall Γκαίρινγκ προς τους αξιωματικούς του Επιτελείου της Αεροπορίας, 25 Νοεμ. 1944 (αρχείο Στρατηγού Karl Koller, μικροφίλμ του συγγραφέα DI-17). 4. Κατάθεση του στρατιώτη Harold F. Johnson, Τεκμήριο U, και του λοχία Gregory Tymchyshyn, Τεκμήριο S. Όταν ο Whitney Harris έγρα ψε για δεύτερη φορά στον Jackson στις 19 Οκτ. 1946, αφού ανέκρινε ο ίδιος τους μάρτυρες, επιβεβαίωσε την ώρα, 10:45'. «Όταν έφθασε ο γιατρός, ο επιθανάτιος ρόγχος είχε αρχίσει. Ο Γκαίρινγκ ξεγέλασε το δήμιο. Βρήκαν στο κελί του έναν μικρό φάκελο στον οποίο ήταν γραμμένο “X. Γκαίρινγκ” και μέσα του υπήρχαν τρία σημειώματα, το ένα από τον Γκαίρινγκ προς τον Συνταγματάρχη Andrus, και μια φύσιγγα στην οποία φυλούσε την αμπούλα με υδροκυάνιο» (Uni versity of Chicago Law School, Συλλογή R.H. Jackson). 5. Κατάθεση του Τπολοχαγού Arthur J. McLinden, Τεκμήριο P. 6 . Κατάθεση του στρατιώτη Harold F. Johnson, Τεκμήριο U. 7. Κατάθεση Pflücker, Τεκμήριο AC.

36

562


8 . Κατάθεση του λοχαγού Robert Β. Starnes, Τεκμήριο AD. 9. Κατάθεση Pflücker, Τεκμήριο AC. 10. Κατάθεση του Τπολοχαγού Charles J. Roska, Τεκμήριο AB. 11. Κατάθεση του Gerecke, Τεκμήριο Κ. «Όταν έφθασε ο δρ. Pflücker», είπε, «βρήκαμε έναν φάκελο και μερικά γράμματα κάτω από την κουβέρτα». 12. Κατάθεση του λοχαγού Robert Β. Starnes, Τεκμήριο AD. 13.0 Selkirk Panton προς την Daily Express, 03:15', 16 Οκτ. 1946 (National Library of Australia, Canberra, Συλλογή 5808, αρχείο Selkirk Panton, ντοσιέ 3). 14. [Basil] Gingell προς Reuters et al„ 16 Οκτ (ibid.). 0 Whitney Harris το επιβεβαίωσε σε μια επιστολή του προς τον Jackson, 19 Οκτ. 1946: «Στις 21:30' επέτρεψαν στους ανταποκριτές των εφημερίδων να επισκεφθούν την πτέρυγα των κρατουμένων και να δουν τον κατάδικο Γκαίρινγκ που φαινόταν να κοιμάται με τα χέρια του έξω από την κουβέρτα». (University of Chicago Law School, Συλλογή R.H. Jackson). 15. Δήλωση που δημοσιεύθηκε σ τους N ew York Times, 17 Οκτ. 1946. 16. Andrus προς Keathley, 29 Οκτ. 1946 (Συλλογή Burton C. Andrus, Colorado Springs). 17. Ibid. 18. H Adele Streicher σχολιάζει τους Joe Heidecker και Johannes Leeb, op. cit., σελ. 494 (Συλλογή Höffkes). 19.Ώρα απαγχονισμών από τον Whitney Harris προς τον R.H. Jackson, 19 Οκτ. 1946. Ώρα μεταφοράς των κρατουμένων στον τόπο εκτέλε σης από το μνημόνιο του Andrus: “Deliverance Time of Convicts”, 17 Οκτ. 1946 (Library of Congress, Manuscript Division, αρχείο R.H. Jackson, και Συλλογή Burton C. Andrus, Colorado Springs). 20. Σχέδιο τηλεγραφήματος από τον Selkirk Panton, 16 Οκτ. 1946, (αρ χείο Selkirk Panton). 21. Τηλεγράφημα του Kingsmith (Kingsbury Smith) προς International News, Νέα Υόρκη (ibid.). Η Επιτροπή βεβαίωνε (Τεκμήριο Η) πως η σωρός είχε μεταφερθεί στο γυμναστήριο έτσι ώστε να ετοιμαστεί για την ταφή. 22. Οι φωτογραφίες δημοσιεύθηκαν σε ένα φυλλάδιο στη Γερμανία. Κ.H. Gentz, Endstation Nürnberg ( Detmold, 1951). 23. Andrus προς Keathley, 29 Οκτ. 1946. 24.R.H. Jackson, Προφορική Ιστορία, σελ. 548 (University of Chicago, Law School, Συλλογή R.H. Jackson).

ΠΗΓΕΣ

563

25. Σε απάντηση μιας κριτικής στο βιβλίο The Rise and Fall of Hermann Goering που δημοσιεύθηκε στους New York Times στις 14 Σεπτ. (1948;). 26. Andrus προς Keathley, 29 Οκτ. 1946. 27.Ένας τέτοιος φάκελος βρίσκεται στη Συλλογή Γκαίρινγκ του Keith Wilson, Kansas City. 28.Φέρεται ως γράμμα του Χέρμαν Γκαίρινγκ προς τον τέως Πρωθυ πουργό της Μ. Βρετανίας Ουίνστον Τσώρτσιλ, με ημερομηνία “ Nürnberg Oct. 10, 1946”. Ο συγγραφέας είδε για πρώτη φορά ένα αντίγραφό του στο αρχείο του Καρλ-Χάιντς Κάιτελ, Τόμ. iii. Υπάρ χει επίσης ένα αντίγραφο στο αρχείο του Julius Schaub (IfZ, Συλλογή Irving), και αργότερα εμφανίστηκαν και άλλα αντίγραφα, με ήσσονος σημασίας παραλλαγές στο κείμενο. Είναι σχεδόν βέβαιο πως εί ναι πλαστό - γράφτηκε τότε από αντιδραστικούς κύκλους της δεξιάς στη Νότια Αφρική. 29.Χ. Γκαίρινγκ προς Andrus, 11 Οκτ. 1946. Το πρωτότυπο στη Θυρίδα Ασφαλείας των Διευθυντών (BDC) στο Βερολίνο- αντίγραφο στη Συλλογή Burton C. Andrus, Colorado Springs. 30. Ibid. 0 Andrus έγραψε στα απομνημονεύματά του πως ο Γκαίρινγκ είχε παραδεχθεί στο σημείωμά του ότι είχε κρύψει την ορειχάλκινη φύσιγγα «στον πρωκτό και στον αφαλό του». 31. Τετραμερής Επιτροπή, Πρακτικά της 7ης Συνάντησης, 18 Οκτ. 1946 (ΝΑ, RG.238, Συνταγματάρχης Teich, φάκελος “Ribbentrop”). 32. Αυτά τα χειρόγραφα κατέληξαν, μετά από μια μακρά οδύσσεια ανα ζητήσεων, στα απόρρητα αρχεία των Εθνικών Αρχείων (ΝΑ) στην Ουάσινγκτον. Βλ. περίληψή τους, με ημερομηνία 9 Σεπτ. 1966 (ΝΑ, RG.238, φάκελος Συνταγματάρχη Teich). 33. Τετραμερής Επιτροπή, Πρακτικά της 7ης Συνάντησης, 18, Οκτ. 1946 (ΝΑ, RG.238, Συνταγματάρχης Teich, φάκελος “Ribbentrop”). 34. Τετραμερής Επιτροπή, Πρακτικά της 8ης Συνάντησης στη Νυρεμβέρ γη, 4-5 Δεκ. 1946 (ibid.). 35. Τετραμερής Επιτροπή, Αρχείο της 7ης Συνάντησης, 18 Οκτ. 1946 (ibid.). 36.Ibid. 37.Ένορκη κατάθεση του Υπολοχαγού Charles J. Roska, Τεκμήριο AB. 38. Γραπτή ένορκη κατάθεση του John West (Τεκμήριο Ζ3), του Υπολο χαγού Jack G. Wheelis (Ζ3), του Charles W. Pace, του Arthur J. McLinden, του John S. Carver, του Charles H. Backstrom, του Dale W. Shore, του Norwood G. Croner, και του Daniel E. Hauberger.

564


39.Ένορκη κατάθεση του λοχαγού Robert Β. Starnes, Τεκμήριο Ζ1. 40.0 Andrus προς τον δρ. W.H. Dunn, 24 Οκτ. 1946 (Συλλογή Burton C. Andrus, Colorado Springs). 41.0 Υπολοχαγός Jack G. Wheelis, Υπηρ. αρ. 0-1330498, ήταν κυνηγός όπως και ο Γκαίρινγκ. Υπηρετούσε στο Αρχηγείο του 6850ού Στρα τιωτικού Αποσπάσματος Εσωτερικής Ασφάλειας του ΙΜΤ, στις 26 Νοεμ. 1945 (Κατάλογος υπηρεσίας των αξιωματικών, 17 Ιαν. 1946: Συλλογή Burton C. Andrus, Colorado Springs). Στις 4 Ιουλ. 1946, ο Wheelis, τώρα Υπολοχαγός, υπηρετούσε ως βοηθός αξιωματικός υπηρεσίας στο ανωτέρω Στρατιωτικό Απόσπασμα (Ειδικές Διαταγές της 4ης Ιουλ. 1946, ibid.). Στις 8 Φεβρ. 1946, ο Wheelis υπέγραψε υπεύθυνη δήλωση: «απ’ όσο γνωρίζω, δεν συνομίλησα με τον αντα ποκριτή George Tucker πριν από τέσσερα βράδια» (ibid.). Από ένα γράμμα του Andrus με ημερομηνία 5 Νοεμ. 1946 προς τον Ταγμα τάρχη Charles L. Hammes, που υπηρετούσε στην ομάδα Συμβούλων για Εγκλήματα Πολέμου στο Υπουργείο Δικαιοσύνης του Λουξεμ βούργου, φαίνεται πως ο Wheelis είχε εμφανίσει επανειλημμένα στο παρελθόν σημεία απειθαρχίας και από άλλες επίσης απόψεις (κά ποιους απλήρωτους λογαριασμούς) (ibid.). Πέθανε το 1954. 42. Charles Bewlay, Hermann Goring (Göttingen, 1956· Λονδίνο, 1962), σελ. 502. 43. Werner Bross προς Ben Swearingen, 3 Δεκ. 1979. 44. Ben Swearingen, The M ystery of Hermann Goring’s Suicide (Νέα Υόρκη, 1986). 0 Swearingen ισχυρίζεται ότι ο Γκαίρινγκ έδωσε στον Wheelis μια φωτογραφία που τους έδειχνε μαζί να εξετάζουν μια δέσμη χαρ τιών. Η φωτογραφία είχε την εξής αφιέρωση: «Στον σπουδαίο κυνη γό από το Τέξας». Υπογραφή: “Reichsjägermeister” («Αρχικυνηγός») Γκαίρινγκ. 45. H.A. Twelftree, Master of the Templars Lodge, πρόσκληση (δακτυλο γραφημένη σε επιστολόχαρτο της βρετανικής Εκτελεστικής Επιτρο πής για Εγκλήματα Πολέμου) προς τον Andrus, 31 Αυγ. 1946 (Συλ λογή Burton C. Andrus, Colorado Springs). 46. Andrus προς Twelftree, 22 Οκτ. 1946 (ibid.). 47. Ημερολόγιο Milch, 18 Οκτ. 1946. “Presumably a punishment for Göring’s Suicide ”. 48.Ένορκη κατάθεση του λοχαγού Robert Β. Starnes, Τεκμήριο AD. To θέμα του ενός από τους δύο φακέλους απασχόλησε ελάχιστα την Επιτροπή που διεξήγαγε τις έρευνες. 0 Starnes παραδέχτηκε ότι ο ένας μπορεί να ήταν μόνο ένα διπλωμένο χαρτί, αλλά δήλωσε: «Μου

ΠΗΓΕΣ

565

φάνηκε σαν φάκελος. Πολλοί κρατούμενοι, ωστόσο, χρησιμοποιού σαν διπλωμένα χαρτιά αντί για φακέλους». 0 συγγραφέας έχει δει και τις τρεις αυθεντικές επιστολές: δεν ήταν διπλωμένες με τέτοιο τρόπο ώστε να δίνουν την «εντύπωση φακέλων». 49.Ένορκη κατάθεση του λοχαγού Robert Β. Starnes, Τεκμήριο AD. 50. Burton C. Andrus, I Was the Nuremberg Jailer (Νέα Υόρκη, 1979), σελ. 250. 51.0 B.C. Andrus προς τον Αντισυνταγματάρχη Roy V. Rickard, 24 Οκτ. 1946 (Συλλογή Burton C. Andrus, Colorado Springs). 52. Andrus προς Kempner, 28 Οκτ. 1946 (ibid.). Την επόμενη ημέρα χρη σιμοποίησε την ίδια σχεδόν φρασεολογία όταν έγραφε στον Αντισυνταγματάρχη James J. Pintel, «για τις αηδιαστικές συνθήκες αυτής της αυτοκτονίας, τη στιγμή που είχε κρύψει το δοχείο με το δηλητήριο στο απευθυσμένο του -όπως αποδείχτηκε από τις εργαστηριακές εξετάσεις που έγιναν στο δοχείο μετά το θάνατό του- στο οποίο ήταν ακόμη κολλημένες οι ακαθαρσίες. Έτσι έχουμε τη φοβερή κατάσταση ενός ανθρώπου που έφαγε τα ίδια του τα σκατά» (ibid.). Την 1η Φε βρ. 1968 εμφανίζεται στην Daily Mirror της Canberra να λέει: «Κάποια (στιγμή) εκείνος (Γκαίρινγκ) μου αποκάλυψε σε ένα σημείωμα, που βρέθηκε μετά την αυτοκτονία του, πως είχε κρύψει τη φύσιγγα, από ορείχαλκο και γυαλί, στον αφαλό του». 53. Τετραμερής Επιτροπή, Πρακτικά της 4ης Συνάντησης της Ειδικής Ομάδας Εργασίας που έγινε στη Νυρεμβέργη το Σάββατο 26 Οκτ. 1946 (ΝΑ, RG.238, Συνταγματάρχης Teich, φάκελος: “Ribbentrop ”). 54. Τετραμερής Επιτροπή, πρακτικά της 8ης Συνάντησης στη Νυρεμβέρ γη, 4-5 Δεκ. 1946 (ibid.). 55. Συνέντευξη του Burton C. Andrus Jr., 18 Νοεμ. 1986. 56.Τετραμερής Επιτροπή προς τον B.C. Andrus, 25 Οκτ. 1946 (ΝΑ, RG.238, Συνταγματάρχης Teich, φάκελος “Ribbentrop”). 57. Απόδειξη παραλαβής τιμαλφών του Χέρμαν Γκαίρινγκ, υπογεγραμ μένη από την Έμμυ Γκαίρινγκ, Οκτ. 1946, (Συλλογή Burton C. Andrus, Colorado Springs). 58. To μνημόνιο του Αντισυνταγματάρχη Hilton, με ημερομηνία 31 Αυγ. 1946, University of Chicago Law School, Συλλογή R.H. Jackson, φάκε λος “ H.Q. Command IMT”. Τα νούμερα περιελάμβαναν δικαστικά έξοδα, έξοδα διαμονής του προσωπικού σε ξενοδοχεία, θέρμανση κλπ. 59.0 PRO φάκελος γι’ αυτό είναι PREM.8/391. 60.Zayas, op. cit., σελ. 263. Σ’ αυτούς τους αριθμούς προστέθηκαν 271

566


γαλλικές, τριάντα πέντε ολλανδικές, είκοσι π έ ν τ ε πολωνικές, έντεκα νορβηγικές, δύο κινέζικες και μία ελληνική δίκη. 61. Βλ. Reginald Τ. Paget, Συμβούλου της Βασίλισσας (QC), Manstein His Campaigns and Trial (Λονδίνο, 1951). Τα βρετανικά πρακτικά για τη δίκη στο Manstein βρίσκονται τώρα στο Liddell Hart Centre for Military Archives, στο King’s College, Λονδίνο. Βλ. επίσης Kranz bühler, op. cit., σελ. 23. 62. Οι Αμερικανοί διεξήγαγαν επίσης δίκες, όπως π.χ. την περίφημη δί κη Malmedy στο Νταχάου. 63.Kranzbühler, op. cit., σελ. 25. 64.Ibid. 65.Ibid., σελ. 8. 66. Ibid. 67. Ibid., σελ. 9. 68.N ew York Times, 7 Ιουλ. 1951. 69.Davidson, op. cit., σελ. 125. 70. Επιστολή της γραμματέως του R.H. Jackson προς την Η. Amelia Durbin, στην Πενσυλβάνια, 5 Φεβρ. 1952 (University of Chicago Law School, Συλλογή R.H. Jackson). 71. Επί πολλά χρόνια, η μόνη απόδειξη ύπαρξης αυτού του δακτυλογρα φημένου εγγράφου του Ες, ήταν στους κατάλογους BDC. Κατόπιν, το ντοκουμέντο επιστράφηκε στα Εθνικά Αρχεία (ΝΑ) και τώρα εί ναι στο RG.238, αρχείο Συνταγματάρχη Teich. 72.0 Στρατηγός Άλφρεντ Γιόντλ προς τη σύζυγό του Λουίζ, 14 Οκτ. 1946 (αρχείο Λουίζ Γιόντλ, αντίγραφο από το αρχείο Καρλ-Χάιντς Κάιτελ, IfZ, Συλλογή Irving).

ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΟΝΟΜ ΑΤΩΝ

Αγγλία, 13, 16, 40, 48, 58, 77, 79, 147, 157, 212, 216, 218, 225, 240, 282, 294, 298, 303, 328, 330, 346, 354, 387, 390, 392, 402 Αγία Ελένη, 32 Αγκυρα, 403, 421 Αίγυπτος, 221, 225, 287 Αλγερία, 165 Αμάν, 469 Αμβούργο, 71, 130-1, 233, 246, 293, 334 Άμπβερ, 139, 267, 314, 350, 351 Άουγκσμπουργκ, 126, 132 Αουσβιτς, 123, 242, 244, 298-9, 364, 369, 374, 376-7, 379-84, 452 Αρδέννες, 96 Βάγκνερ, Ρίτσαρντ, 160, 448 Βαρσοβία, 94, 213, 267, 269, 384, 429, 487 Βατικανό, 174 Βαυαρία, 92, 133, 167, 457, 469 Βελιγράδι, 97 Βέρμαχτ, 19, 96 Βερμούδες, 189 Βέρνη, 141 Βερσαλλίες, 125, 148, 169-70, 313, 317, 319, 329, 404, 475 Βιέννη, 174, 280, 312, 414

Βισμπάντεν, 93-4, 96, 127, 132, 1367, 140, 142, 350 Βοημία, 173, 321 Βουδαπέστη, 371, 383 Βουργουνδία, 391 Βρυξέλλες, 94, 391 Γδύνια, 203 Γενεύη, 174, 210, 328 Γιάλτα, 52, 54, 58, 65, 74, 76, 86-7, 117, 193, 204, 428 Γιόντλ, Άλφρεντ, 12-13, 73, 90, 126, 163, 167,173-4,186, 219, 234, 236, 257-8, 268, 281-2, 296, 301-2, 3145, 319, 324, 332, 353, 397-8, 400, 412, 422, 425-6, 436-37, 439-41, 443-44, 446, 449, 451, 454-56, 458, 469-70, 488 Γιουγκοσλαβία, 485 Γκαίτε, 453 Γκαίμπελς, Γιόζεφ, 30, 40, 47, 89, 123, 134, 171, 210, 219, 301, 308, 321, 379, 407, 429, 471 Γκαίρινγκ,Έμμυ, 129, 152, 163, 2879, 392, 423, 431, 449-50, 480, 484 Γκεστάπο, 12, 22, 25-26, 45, 74, 78, 80-1, 86, 95, 98, 105, 139,168, 175, 180, 199, 222, 230, 250, 289, 291, 306, 319, 321, 428-429, 434, 436

568 Γκορμπατσώφ, 202 Γκουντέριαν, Χάιντς, 212 Γλασκώβη, 318


Κολούμπια, 231 Κουρλανδία, 426 Κρακοβία, 384 Κρεμλίνο, 49, 84

Δρέσδη, 71, 207, 210, 293, 334 Ελβετία, 56, 81, 98, 140-1, 250, 280, 298, 350, 372 Ες, Ρούντολφ, 54-8, 100-01, 111, 186, 216-26, 232, 235, 239-40, 24853, 262, 264, 266, 268, 270-73, 312-13, 319, 356, 398, 410, 441, 444, 476, 478 Εσθονία, 196 Έ ρενμπουργκ,Ίλια, 214 Ζυρίχη, 140, 250 Ή ντεν, Άντονυ, 31, 33-4, 44-5, 48, 50-1, 57-8, 66, 69, 70, 99-100, 488 Θουριγγία, 322 Ιάκωβος Β', 32 Ιαπωνία, 82, 201, 299, 307 Ιταλία, 32, 83, 88-89, 98, 174-175, 280, 282, 372 Κάιζερ, 30, 32 Κάιτελ, Βίλχελμ, 12, 73, 89-90, 112, 114, 121, 136, 163-4, 168, 172, 174, 179, 186-7, 200-1, 207, 219, 228, 232, 234-6, 244, 259, 266, 281, 283, 295-6, 300, 310-11, 313-15, 323, 327, 350-53, 363, 397, 400, 403, 410, 412, 422, 425-8, 436, 439-40, 442, 445-6, 449, 453, 456, 468-70, 476-7 Κάιτελ, Καρλ-Χάιντς, 12 Κανάρης, Βίλχελμ, 314, 351 Κάπρι, 174 Κάρολος Α', 32 Κέρνερ, 226 Κίελο, 233 Κλεμανσώ, 191

Λαβάλ, Πιέρ, 325 Λειψία, 90, 334, 362 Λένινγκραντ, 253 Λουδοβίκος ΙΔ', 32, 120, 189 Λουφτβάφε, 56, 96, 128-29, 135, 173, 217, 221, 299, 330-31, 336337, 369, 440, 448, 476, 487 Λυντς, 31, 36, 62, 75 Λωζάνη, 250 Μάριμπορ, 71 Μαουτχάουζεν, 267, 374 Μοραβία, 173, 321 Μουσολίνι, Μπενίτο, 21, 30-33, 35, 52, 88, 98, 143, 309 Μπέργκοφ, 167, 448 Μπερχτεσγκάντεν, 167, 286, 291 Μπόρμαν, Μάρτιν, 12, 89, 127, 131132, 143, 171, 173, 230, 263, 323, 392, 400, 414, 436 Μπράουν, Εύα, 166 Μπράουχιτς, Βάλτερ, 219, 254 Μπρεσλάου, 332 Μπόερς, 316 Ναγκασάκι, 72 Ναπολέοντας, 32 Νορμανδία, 42 Νταίνιτς, Καρλ, 89-91, 101, 127, 135, 160, 169-70, 173-4, 192, 210, 230, 255, 274, 277, 292-5, 318, 357, 404-6, 415, 436, 437 Ντε Γκωλ, Σαρλ, 69, 93 Ομπερσάλτσμπεργκ, 448 Όντερ, 39 Ουάσινγκτον, 104, 266, 291, 308, 344, 366, 405, 430, 436 Πάτον, Τζωρτζ, 83, 372

569

ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ Ο Ν Ο Μ Α ΤΩ Ν

Πενσυλβάνια, 17, 152, 224 Πετέν, Ανρί-Φιλίπ, 95, 179 Πομερανία, 203 Πράγα, 113, 353, 383 Πρωσία, 12, 39, 50-1, 152, 203 Ραίντερ, Έριχ, 10, 168, 171, 173-4, 259, 318-9, 321, 352, 357, 406-7, 415-16, 436, 438, 442 Ράιχσταγκ, 191, 221, 229, 391 Ρηνανία, 340 Ρίγα, 123, 279, 381 Ρίμπεντροπ, Γιόακιμ φον, 47, 49, 59, 89, 98, 101, 111, 115, 130-2, 142-3, 149, 163, 173-4, 185-6, 190, 210, 219, 232, 234, 236, 268, 276, 299, 303, 310-1, 399, 410, 436, 441, 452, 467 Ρίμπεντροπ, φον Ανελίζε, 184, 452 Ρόμελ,Έρβιν, 9, 427 Ρούσβελτ, Φράνκλιν, 17-8, 20, 23, 24-6, 29, 31-3, 37-39, 41-6, 48-5, 58-61, 65, 74, 76-7, 79, 88, 103, 112, 197, 203, 266, 309

Στάλινγκραντ, 39, 68, 108 Τίτο, 71,97 Τρούμαν, Χάρι, 18, 60, 63, 65, 73-74, 104, 142, 246, 355, 434 Τσάμπερλαιν, Νέβιλ, 201, 296 Τσιάνο, Γκαλεάτσο, 98 Τσώρτσιλ, Ουίνστον, 16, 19, 22, 23, 30, 46, 48-52, 54-56, 59-60, 62, 7073, 84, 88, 99, 119, 147, 156, 204, 220, 250, 295, 296, 303, 307, 315, 333, 416-17, 471 Τυρόλο, 92 Φ ίλιππος (Πρίγκιπας της Έσσης), 268 Φράιμπουργκ, 152, 489, 491-493 Φράνκο, 143 Φρανκφούρτη, 67, 71, 95-96, 126, 142, 213

Σεβρών (συνθήκη των), 107 Σιλεσία, 50, 82, 122, 203, 213 Σκάγερακ (πορθμός του), 417 Σουδητία, 213 Στάλιν, Γιόζεφ, 15, 19-20, 30-1, 379, 46, 49-55, 57, 59-61, 68, 71, 84, 86, 149-50, 158, 202, 206, 260, 273, 276, 315, 358, 362, 451

Χάγη, 82, 165, 168, 405 Χάρκοβο, 40, 253 Χάιντριχ, Ράινχαρτ, 112, 117, 123, 320, 415 Χάλντερ, Φραντς, 212, 254, 300 Χάρβαρντ, 232 Χάριμαν, Άβερελ, 77 Χίμλερ, Χάινριχ, 47, 59, 89, 101, 112, 124, 274, 323, 371, 377, 429, 465 Χίντενμπουργκ, Κονσταντίν, 201, 321 Χιροσίμα, 72

Abakumov, Viktor, 249 Albrecht, Ralph, 12, 79, 222, 354-355 Alderman, Sidney, 79, 106, 145, 147, 254, 273 Aleksandrov (Στρατηγός), 245 Alexandrof (δικαστής), 259 Altmark , 70, 295 Amen, John Harlan, 84, 93-4, 137,

139, 164, 217-221, 223, 225, 229, 232-3, 240, 244-5, 345 Anders, Wladyslaw, 280 Andrus, Burton C., 119 Ansbach, 136 Athenia, 318-9 Attlee, Clement, 16, 52, 70, 72, 149, 296

570 A u rich , 306

Babelsberg, 147-8 Babi Yar, 329 Bad Mondorf, 11, 119, 121-2, 124-7, 130, 132, 135-136, 162, 208, 210, 425, 439, 473 Bad Homburg, 237 Baden-Baden, 95 Bard, Ralph, 87 Barkley, Alben W ., 104 Barnes, Thomas, 100, 150, 156-7 Baumbach, Werner, 122 Bavard, Maurice, 191 Beaverbrook (Λόρδος), 56, 216 Beck, Ludwig, 140 Bedell Smith, Walter, 21, 96-97, 324 Behle, Calvin A., 214 Belzec, 214, 378, 381, 380 Bergen-Belsen, 90 Berger, Heinrich, 440 Bergold, Friedrich, 12, 263, 392 Bernays, Murray, 66, 73, 75, 83-84, 106, 114, 145, 147, 165-6, 169 Betts, Edward C., 94-95, 188 Bernstein, Bernard, 94 Bevin, Ernest, 149, 156-7, 296, 443 Bewlay, Charles, 478 Bezymenski, Lev, 143 Bidault, Georges, 93-94 Biddle, Francis, 10, 53, 66, 79, 114, 172, 187-8, 193, 197-8, 199-200, 227-8, 344, 386, 391, 396, 404, 406-7,411,413,419, 424,428-9 Bingham, Gordon, 458-459, 461 Birger, 301 Birkenau, 376 Birkett, Norman, 191, 265, 305, 355, 400-401, 414, 421-422, 430, 441, 547 Black, Hugo, 366 Blaha, Franz, 214, 369 Blaskowitz, Johannes, 96 Bletchley, 299 Blitt, Henry, 92


Blomberg, W erner von, 207-208, 212, 244, 351, 427 Blum, Leon, 326 Blumenstein, 239 Bodenschatz, Karl, 12, 298, 331 Bohlen, Charles, 37-39, 171, 263 Bohle, Ernest, 222 Bonnet. Henri, 93 Bouhler, Victor, 120, 450 Bovington, 16 Bradford, 222 Brandt, Karl, 125, 335 Brickner, Richard M., 110 Bridgeman (Λόρδος), 100, 145 Brighton, 347 Broadmoor, 112 Brooke, Norman, 296 Bross, Werner, 233, 479 Brüning, Heinrich, 232 Buch, Walter, 209, 451 Buchenwald, 241-242, 299 Buckinghamshire, 298, 337 Butcher, Harry, 21 Byrnes, James, 54, 147, 149-150 Cadogan, Alexander, 48, 69 Caffery, Jefferson J., 94, 143 Cap Arcona, 71

Chequer, 59 Cherwell (Λόρδος), 43, 49, 204 Chichester, 44, 48 Christiansen, 299 Clay, Lucius B., 115, 142, 144-145 Clark Kerr, Archibald, 30 Coleman, Larry, 106 Colorado Springs, Cook, H.L., 335 Couturier, Marie-Claude Vaillant, 374 Cripps, Stafford, 37 Criterion, 479 Croner, Norwood G., 464 Dahlerus, Birger, 301 Daluege, Kurt, 299, 452


Daly, Hugh, 214 Darre, Richard Walther, 451 Davies, Joseph, 309, 317 Dean, Patrick, 100, 112, 145 Dean, Gordon, 106 Dicks, Henry, 252 Diels, Rudolf, 230 Diethelm, Oscar, 224 Dodd, Thomas J., 224, 361, 363-364 Dollfuss, Engelbert, 312 Donnedieu de Vabres, Henri, 388, 395, 401-402, 408, 412-413, 418, 420, 424, 434 Donovan, William J., 80-82, 84, 94, 96, 98, 100, 102, 106, 112, 139, 142, 169-70, 200, 226, 235, 242, 245-247 Donovan, James, 80, 107, 214, Douglas, Elsie L., 13, 87, 107, 139, 188, 258, 326, 342 Douglas, William 0 ., 181, 486 Douglas, Sholto, 442 Dowd, James H., 460-461 Draper, Gerald, 378 Dubois, Joseph, 86 Dubost, 254, 256-8, 291-2 Duff Cooper, Alfred, 31-32 Dulles, Allen, 98, 139-42, 154-5, 282, 350-1 Dulles, John Foster, 155 Earley, Steve, 198 Ecer, Bohuslav, 113, 117 Eck, Heinz (Αντιπλοίαρχος), 293, 405 Eichmann, Adolf, 123, 320, 371 Eisner, Kurt, 133 Engländer, Ernst , 12, 129, 240-241, 282-283, 346-7 Epenstein, Hermann von, 152 Essen, 13, 71 Falco, Robert, 145, 192, 199, 326, 393, 400-401, 403-405, 407, 411415, 419-20

57/

Falkenhorst, Nikolas, 212, 335 Falkenhausen, Alexander, 335 Fath, Hildegard, 250 Fite, Caroline, 148 Fitz, Hans, 262 Flächsner, Hans, 436 Flensburg, 89, 167 Ford, Henry, 324 Forrestal, James V., 53-4 Fort. Washington, 293 Frangois-Poncet, Andre, 134, 448 Frank, Hans, 12, 92, 101, 112, 122, 167, 174, 188, 192, 194, 230, 232, 280, 310, 316-7, 357-8, 400, 411, 414, 425, 436, 468, 477 Frank, Karl-Hermann, 113, 115, 117, 353 Frankfurter, Felix, 29 Freising, 92 Freisler, Ronald, 304 Frentz, Walter, 14 Frick, Wilhelm, 101, 112, 115, 173-4, 317, 350-351, 400, 411, 436, 468, 470 Fritsch, W erner von, 244 Fritzsche, Hans, 40, 130, 171, 173, 269, 310, 379, 395, 407-408, 418419, 421-2, 424, 435, 444 Fromm, Friedrich, 427 Fuchs, Moritz, 190, 227 Fulbright, William, 104 Fulton, 190 Funk, Walter, 174-3, 322, 357, 401, 411-412, 422, 436, 438, 477 Gafencu, 280 Galland, Adolf, 298 Gallup, 105 Gaus, Friedrich, 152, 358-61 Gerecke, Henry F., 289, 455, 458459, 464-465, 472, 475 Gilbert, Gustave M., 289, 310-316, 320-321, 324, 329-330, 338, 430, 463 Gingell, Basil, 466

572

Gisevius, Hans Bernd, 81, 139, 140141, 244, 350-351, 391 Godt, Eberhard, 293-294 Goerdeler, Carl, 140 Goldenberg, Paul H., 288 Goldensohn (ταγματάρχης), 376 Gorschenin, K., 249 Gottschee, 71 Grawitz, Emst-Robert, 384 Greim, Robert Ritter von, 128 Grew, Joseph, 93 Grishayev, 194 Gritzbach, Erich, 230 Haar, Walter, 211 Hablicht, Theo, 312 Halifax (Λόρδος), 20-1, 25, 28, 33, 48, 59, 143, 329 Hall, Cordeil, 181 Hambach, Phillip, 211 Hamilton (δούκας), 252 Hanke, Karl, 122 Harris, Whitney R., 457 Hauberger, Daniel E., 462 Haushofer, Karl, 221-222 Heinrici, Gotthard, 290 Henkell, Karl, 137 Henlein, Konrad, 82, 120 Henriette, 288, 319 Herriot, Edouard, 326 Hessler, 293, 375 High Wycombe, 158 Hoch, Heinz, 211 Hoeffding, O., 124-5 Högner, Wilhelm, 457, 469 Höss, Rudolf, 242, 244, 377, 379, 381, 383-384 Höttl, Wilhelm, 371-373 Höffkes, Karl Heinz, 13 Holstein, 71 Hoover, J. Edgar, 18 Hopkins, Harry L., 23 Horthy, Nicholas von, 85, 100, 451 Hossbach (ντοκουμέντο), 137-138, 229, 359, 388, 390, 394


Hull, Cordell, 20-21, 25, 27-8, 29-30, 42, 48 Humsun, Knut, 453 Hurles, B.F., 466 Hyde Park, 30, 41, 46, 49, 52, 59 Jacobs, N., 475 Jäckel, Eberhard, 154 Jahrreiss, Hermann, 12, 281, 286, 449 Johnson, Harold F., 461-2, 464 Jones, Elwyn, 239 Jones, Kenneth, 377 Jowitt, William, 150, 156-157, 196 Jüttner, Hans, 281, 384 Kaltenberg, 115 Kaltenbrunner, Ernst, 12, 112, 173-4, 262-264, 282, 319-20, 371-372, 382-3, 400, 410 Katyn, 39, 68-69, 201-202, 280, 239, 253, 329, 370 Kaufmann, Karl, 382 Kehlstein, 448 Keller, Russel A., 449-450 Kelley, Douglas McG., U l, 225-6, 235, 239, 297, 309, 376 Kellogg-Briand (συνθήκη), 168, 181 Kempner, Robert, 12, 151-155, 167, 213, 229, 332, 482 King, Ernest, 415 King, Mackenzie, 43, 75, 198-9 Kirk, Alan G., 175 Kirkpatrick, Ivone, 252-3 Knight, Dame Laura, 263 Kobulov, 249, 259 Koch, Ilse, 241-2 Koening, Pierre Joseph, 444 Kohanski, Alexander, 107 Kolbe, Fritz, 141 Koller, Karl, 282 Korten, Günther, 440 Kozielsk, 69 Kransberg, 126 Kranzbühler, Otto, 8, 160, 192-3, 270, 277-8, 303, 308, 487


Krosigk, Schwerin von, 89-90 Krüger, Fried rich-Wilhelm, 230 Krupp, Bertha, 171 Krupp, von Bohlen und Haibach, Alfried, 171-2, 256-7 Krupp, von Bohlen und Haibach, Gustav, 172, 254-5, 263 Kubuschok, Egon, 300, 328 Kurland, Philip, 10, 13 Labrador, 16, 113 Lahousen, Erwin, 246, 267, 273, 311 Lamers, Hans, 154, 167, 219 Landsberg, 133, 486 Larson, Charles P., 369-370 Laternser, Hans, 268 Latimer, 298, 337 Lawrence, Geoffrey, 181, 191, 255, 303, 344, 361, 401, 407, 413, 420, 424, 429, 441, 479 Leahy, William D., 54, 499 Lechfeld, 432 Lemkin, Raphael, 192, 356 Lewkowicz, Martin M., 136 Ley, Robert, 13, 100-1, 111, 115, 129, 173-4, 223-224, 232, 234-237, 263 Lidice, 33, 117, 353 Likhatchev, 193-194, 249, 362 Limoges, 429 Lindemann. F.A., 43 Lipman, Erich M., 239 Llewellin, Jay, 36 Lochner, Louis, 168, 274 Loesch, Carl von, 143, 360 Lohse, Hinrich, 279 Lubin, Isadore, 76-77 Lublin, 312, 316, 360, 378 Lubyanka, 193 Lübeck, 71 Lüdde-Neurath, Walter, 135 Mackenzie, William, 43, 198-199 Maclain, Ian, 13 Majdanek, 132, 312 Major, John, 69, 495

573 Malkin, William, 75 Malokov, P., 433 Mansfield (Λόρδος), 181 Manstein, Erich von, 485 Marshall, George C., 26-29, 82, 280 Marün, Benno, 108, 133, 136, 448 Marx, Hans, 264, 280, 376 Maxwell Fyfe, David, 40, 58, 99-102, 112, 115,145,156-7, 159, 192, 195, 238, 248, 254, 259, 267, 271, 275, 278, 280, 304, 325, 330, 341-2, 348, 359-60, 363, 441, 479 May, Karl, 122 Mazur, 214 McCloy, John, 23, 25-26, 28, 44, 48, 61, 84, 86, 188, 224, 343 McLinden, Arthur J., 460, 464 McNarney, Joseph, 287. 444 Meister, Jakob, 457, 469 Menthon, Frangois de, 165, 202, 325 Merkel, Rudolf, 12 Merkulov, 249 Mikolajczyk, Stanislas, 20 Milch, Erhard, 10-11, 120, 122, 137, 207-8, 212, 240-1, 254, 282, 298, 308, 324, 331-5, 346, 354, 367, 484 Millet, John, 223 Mills-Roberts, Derek, 334 Minden, 378-9 Mitchell, William L., 258, 294 Möhle, 294 Moll, Otto, 383-4 Moltke, Helmuth von, 140 Monckton, Walter, 100 Mondorf (φυλακές του), 11, 119, 121-122, 124-127, 130, 132, 135136, 162, 208, 210, 425, 439, 473 Montgomery, Bernard Law, 89, 311 Montreal, 332 Moran (Λόρδος), 250 Morel, L., 433 Morgen, Konrad, 12, 241-242 Mowrer, Edgar, 105 Müller, Heinrich, 320 Murphy, Robert, 91, 105,142-143,148

574 Neave, Airey, 264 Nelte, Otto, 12, 47, 186, 228, 232, 281, 283, 300, 351-352, 365, 446-7 Neuhaus, 167, 184 Neurath, Constantin von, 138, 173174, 280, 312, 319, 321, 401, 413-4, 436 Neustadt, 71 New Jersey, 305 Nikitchenko, Iona T., 116-117, 160, 192, 389, 393, 400, 407, 424 Nimitz, Chester W., 406-7, 415, 417 Nordhausen, 123 Obernitz, von, 302 O’Connor, Sixtus, 244 Ohlendorf, Otto, 203 Ondarza, Ramon von, 299 Oranienburg, 69 Orlowo, 140 Oshima, Hiroshi, 299 Ostashkov, 69 Oster, Hans, 140 Oulman (Ullmann), Gaston, 308 Pagenstecher (έπαυλη), 127 Panton, Selkirk, 11, 457, 465 Papen, Franz von, 230, 232, 257, 300, 312, 388-389, 421, 435, 447 Parker, John 187, 197, 327, 394, 401,403, 407,412,424 Patch (Στρατηγός), 287 Paton-Walsh, E.J., 433, 477, 481 Patterson, Richard, 97 Pauley, Edwin, 73, 76, 78 Paulus, Friedrich, 315 Pearson, Drew, 87 Peiper, Jochen, 96 Pepper, Claude, 245 Perlman, Nathan, 107 Pflücker, Ludwig, 164, 211, 440, 450, 456. 458, 460-461, 464-465, 475, 48 Phillimore, Harry, 12, 160, 195, 238, 295, 354-356


Pierrepoint, Albert, 485 Pleikershof, 135, 190 Pohl, Oswald, 299, 320 Pokrovsky, Yuri V., 248, 258-9, 261, 352, 362 Portal, Charles, 198 Potsdam, 19, 72, 147, 149, 156, 166, 203, 427 Poznan (Πόσεν), 203 Puttkamer, Karl-Jesco, 138 Queen Mary, 48, 197-198

Quisling, Vidkun, 179 Ramcke, Bernhard, 96 Rapp, Walter, 281 Rasunova, 193 Reznichenko, D.M., 362 Rheims, 90, 440 Ribes, Auguste Champetier de, 325 Rickard, Roy V., 49, 97, 110, 225, 371, 451 Riefenstahl, Leni, 249 Rintelen, von, 427 Ritter, Karl, 128, 141 Roberts, G.D., 145, 157, 334 Robinson, Jacob, 80, 107-108 Rohm, Ernst, 312, 391, 427-428 Rohrscheidt, Günther von, 240, 249, 252, 271 Rosenberg, Alfred, 100-101, 108, 112, 115, 149, 167, 173-4, 278-9, 310, 313, 315-316, 348, 400, 411, 413, 436, 468, 476 Rosenheim, 168 Rosenman, Samuel I., 58-61, 63-66, 75, 77 Rosenthal, Stanley, 466 Roska, Charles J., 464-465 Rothschild, Walter, 168-169 Rowe, Jim, 172 Rudenko, Roman A., 158, 172, 1934, 196, 200-2, 204, 206, 248, 254, 256, 258-9, 260-11, 265, 276, 304, 358-3


Rüdiger, Wolf, 250 Rundstedt, Gerd von, 94 Rust, Bernhard, 199 Rytschkov, 249 Sackdilling (δάσος του), 392 Sagan, 342, 369, 444 Saint Louis, 361 Sauckel, Fritz, 123, 129, 171, 173-4, 235, 322, 401, 412, 426, 436, 454, 459-460 Saur, Karl-Otto, 126 Schacht, Hjalmar, 101, 170, 174, 310, 312, 350, 355-356, 387, 403, 424, 435, 437, 444 Schaefer, Gerhard, 167 Schirach, Baldur von, 174, 288, 310311, 319, 324, 407, 414-415, 436 Schirmeister, Moritz von, 379 Schleswig-Holstein, 377 Schlabrendorff, Fabian von, 139 Schmeling, Max, 433 Schmundt, Rudolf, 13, 440 Schöneberg, 143 Schuschnigg, Kurt, 31 Schwäbisch-Gmünd, 306, Schwarze Kapelle, 142 Schwarz, Franz Xaver, 101 Schoenfeld, Ernest, 284 Sears (δικαστής), 346 Seidl, Alfred, 12, 280, 357-361, 363, 488 Servatius, Robert, 12 Seyss-Inquart, Arthur, 54, 121, 320, 412, 452-3 Shatterhand, Otto, 122 Shawcross, Hartley, 12, 160, 157, 159, 171, 189, 253, 255, 257-258, 267, 275-276, 286, 355 Shea, Francis M., 79, 106, 114, 145, 147, 165 Shirer, William, 198 Schlegelberger, Frantz, 154 Schmidt, Paul, 143 Simon (Υποκόμης), 11, 33, 36-37, 41,

575 52, 56, 58-59, 60-4, 99, 106, 150, 216 Smirnov, L.N., 203 Smith, Kingsbury, 21, 96-97, 324, 457, 496 Smolensk, 202 Sokolovsky (Στρατηγός), 444 Solln, 470 Solovov, Boris, 194 Soltmann (5υνταγματάρχης), 282 Somervell, Brehon, 74 Soprunenko, Pyotr, 202 Southampton, 197, 199 Spandau, 11, 123, 437-438 Speer, Albert, 12, 121, 123, 148, 167, 171, 174, 241, 310, 314, 317, 331, 364-365, 413, 437 Sperr, Ingeborg, 250, 324 Sperrle, Hugo, 335 Spring Creek, 17 Stahmer, Otto, 442 Starnes, Robert B., 462, 465, 478, 480-481 Stauffenberg, von, 440 Stein, Walter von, 167 Stettinius, Edward, 53, 66, 80 Stevens, George, 68 Stokes, Richard, 49 Stone, Harlan F., 88, 179, 303, 366 Storey, Robert G., 114, 166, 168 Straubing, 288-289 Strecker, Edward A., 224 Streicher, Julius, 319 Stuckart, Wilhelm, 13, 92-3, 112, 114, 130, 132-5, 172, 174, 190, 210, 231-2, 236, 255, 263-5, 274-5, 280, 283-4, 294, 301, 310, 316-7, 319, 330, 376, 400-1, 411, 414, 436, 448-9, 454, 468, 470 Svidovskaya, O.G., 154, 241 Swearingen, Ben, 194, 362 Swope, Herbert Bayard, 11, 385, 475, 478 Taylor, Telford, 11, 107, 153

576


Vansittart (Λόρδος), 51, 101 Veldenstein, 184, 288 Volchkov, 256, 388, 391-393, 399400, 402, 404, 407-8, 412, 418, 420 Vyshinsky, Andrei Yanuar’yevich, 64, 115, 206, 248, 259-260, 303-4, 358

Warthegau, 202 Wechsler, Herbert, 53, 66, 188, 198, 253, 327, 389, 391 Weir, John M.. 59, 83 Weizmann, Chaim, 150 Weizsäcker, Ernst von, 361 Wendeil, Oliver, 197 Weser, 378 West, Rebecca, 232 West, John W., 454 Wheelis, Jack G., 291, 479 White, Harry Dexter, 26, 43 Whitney, Bill, 79, 224, 457 Wilson, Woodrow, 316 Winant, John G., 122 Wisliceny, Dieter, 372-4 Wolff, Karl, 101, 254, 282, 384 Wolff, Johanna, 230 Wolzek, 378, 380-381 «Wood, George», 141-142 Woolton (Λόρδος), 36 Wright, Quincy, 98 Wright (Λόρδος), 198

Waidbrueck, 92 Wannsee, 153 Warlimont, Walter, 185-6. 212 Warm Springs. 60

Zayas, Alfred-Maurice de, 192, 278 Zorya, Nikolai Dmitriyevich, 194195, 206, 360, 362, 393 Zuckmayer, Carl, 307

Tennesse Valley, 26 Thompson, R.C., 143 Thyssen, Fritz, 126 Todt, Fritz, 121 Toland, John, 242 Trainin, A.N., 116 Treblinka, 214, 241, 378, 380-1 Trott, Adam von, 140 Troyanovsky, 160 Tublinka, 378 Tweedy, W ., 466 Tymchyshyn, Gregory, 464 Ullmann, Gaston, 308 Ulm, 70, 295

ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ TOY DAVID IRVING

Η Δ ΙΚ Η Τ Η Σ Ν ΥΡΕΜ ΒΕΡΓΗ Σ ΣΤΟ ΙΧ ΕΙΟ Θ ΕΤΗ Θ Η Κ Ε ΚΑΙ ΣΕΛ ΙΔΟ Π Ο ΙΗ θΗ Κ Ε ΣΤΟ ΕΠΙΤΡΑΠΕΖΙΟ ΕΚΔΟΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜ Α ΤΩΝ ΕΚΔΟΣΕΩΝ ΓΚΟΒΟΣΤΗ ΚΑΙ ΚΥΚΛΟΦΟΡΗΣΕ ΤΟ 2 0 0 4 .

0 David Irving είναι γιος αντιπλοιάρχου του Βασιλικού Ναυτικού. Σπούδασε στο Im perial College of Science & Technology και σιο University College του Λονδίνου. Μ ειά τις σπουδές ίο υ εργάστηκε επί έναν χρόνο στη Γερμανία σε μια χαλυβουργία, για να τελειοποιήσει τα γερμανικά του. Έ χει συγγράψει 30 βιβλία μεταξύ των οποίων τα γνωστότερα είναι τα: Ο Πόλε μος ίου Χπλερ (Εκδόσεις Γκοβόστη), The

Trail o f the Fox·. The Life o f Field Marschal Rommel, Accident, the Death o f General Sikorski, The Rise and Fall o f the Luftwaffe και Goring: a Biography. Ζει στο Λονδίνο, στην Grosvenor Square, και έχει πέντε κόρες.

«Κατά την άποψή μου, είναι αντίθετο στην έννοια του δικαίου το να τιμωρεί κάποιος κάποιον για κάτι που ο ίδιος ακριβώς έχει πράξει»

Χ ρησιμοποιώντας αδημοσίευτα ημερολόγια και έγγραφα των πρωταγωνιστών αυτής της ιστο ρίας -τω ν δικαστών, των δικηγό ρων και των ίδιων των κατηγο ρουμένω ν- ο David Irving συνέ θεσε αυτή την αξιόλογη διήγηση, για τον τρόπο με τον οποίο διεξήχθη η «Δίκη του Αιώνα».

Το δικαστήριο ιη ς Νυρεμβέργης Οι κρατούμενοι σιο εδώλιο

IS3JI 980-270-967-7

9789602

709672

.

David Irving - Η Δίκη Της Νυρεμβέργης

Recommend Documents