Ricka Aprillia_D14107032
BAB I DATA HIDROLOGI
1.1
Data Hujan
Menurut Sri Harto, 2000; 35, data hujan yang akan digunakan dalam analisis hidrologi harus merupakan data yang mengandung kesalahan yang sekecil mungkin, karena menghilangkan sama sekali kesalahan adalah tidak mungkin. Hal tersebut harus dilakukan, karena besaran hujan merupakan masukan terpenting dalam analisis, sehingga dapat dipahami, apabila kesalahan yang terbawa dalam data hujan terlalu besar, maka hasil analisispun juga diragukan, padahal akan digunakan sebagai acuan dalam perencanaan maupun perancangan. Kesalahan-kesalahan yang banyak terjadi dalam analisis hujan adalah :
1.2
Kelengkapan data
Kepanggahan data (konsistensi data)
Cara analisis Kelengkapan Data
Ricka Aprillia_D14107032
Jika hal seperti ini terlalu sering terjadi akan sangat merugikan, dan hal inilah yang kadang-kadang digunakan sebagai salah satu alasan untuk tidak menggunakan data stasiun tersebut secara keseluruhan dalam analitis, tanpa disadari bahwa dengan berkurangnya jumlah stasiun dalam analisis justru akan mengundang kesalahan lain. Untuk mengurangi kesulitan analisis karena data yang hilang tersebut, kemudian dicoba untuk dapat memperkirakan besaran data yang hilang tersebut dengan membandingkannya dengan menggunakan data stasiun lain disekitarnya. Dalam hal ini diandaikan bahwa sifat hujan di suatu stasiun sebanding dengan sifat hujan disekitarnya. Secara umum, pengisian data hujan yang hilang dapat menggunakan 2 cara, yaitu : 1.
2.
Cara empirik, terbagi menjadi: a.
Rata-rata aritmatik (arithmatical average)
b.
Perbandingan normal (normal ratio)
c.
Reciprocal method
d.
Kantor Cuaca Nasional USA (U.S. National Weather Service)
Cara stokastik, terbagi menjadi:
Ricka Aprillia_D14107032
[ ]
Dimana,
b.
Px
=
hujan di stasiun xi yang diperkirakan
PA
=
hujan di stasiun A (mm)
dxA
=
jarak antara stasiun A dan stasiun X (km)
PB
=
hujan di stasiun B (mm)
dxB
=
jarak antara stasiun B dan stasiun X (km)
Pn
=
hujan di stasiun ke n (mm)
dxn
=
jarak antara stasiun n dan stasiun X (km)
Metode Bilangan Acak
Berbeda dengan metode reciprocal, pada metode bilangan acak tidak diperlukan stasiun pembanding. Metode bilangan acak ini, dapat dihitung dengan rumus sebagai berikut : Nilai X rata-rata
:
X
Xi
Ricka Aprillia_D14107032
Contoh perhitungan untuk mencari data hujan yang hilang pada stasiun 1 pada bulan Februari tahun 1986 dengan cara kerja sebagai berikut:
Menentukan stasiun pembanding, yaitu stasiun 2 dan stasiun 3.
Hitung jarak antara stasiun yang dikaji dengan stasiun pembanding 2 (d
X2)
dan satsiun pembanding 3 (d X3), dari peta Ensanak yang berskala 1 : 50000, dx2 = 6,25 km dan d x3 = 5,8 km
Masukkan data curah hujan dari stasiun pembanding 2 (P 2) dan stasium pembanding 3 (P 3) pada bulan dan tahun kajian yang sama, P 2 = 0 mm dan P3 = 76 mm.
[ ] [ ]
Masukkan nilai d X2, dX3, P2, P3, ke dalam persamaan
Ulangi cara diatas untuk memperoleh data hujan pada bulan, tahun dan
Ricka Aprillia_D14107032
Didapat bilangan acak dari tabel bilangan acak yaitu 7822 untuk bulan Januari 1983.
Dihitung peluang, peluang = 1 – (7822 / 1000), dan hasilnya adalah 0,2178.
Dicari nilai k pada peluang 0,2178. Didapatkan dari table bahwa nilai peluang 0,2178 terletak diantara peluang 0,2206 dan 0,2177.
Dimana
pada peluang 0,2206 harga k = -0,77 dan pada peluang 0,2177 harga k = -0,78. Dengan interpolasi, akan didapatkan nilai k pada peluang 0,2178 ;
) (( ) (()
Dicari besarnya curah hujan pada bulan Januari 1983 (X) ;
X = 52,42 + 24,59 (-0,7797) = 33,24 mm
Selanjutnya perhitungan dilakukan dengan menggunakan tabel agar lebih mudah.
1.4
Hasil Perhitungan
Ricka Aprillia_D14107032
Tabel 1.1 Data Curah Hujan Maksimum Satu Harian pada Stasiun 1 Tahun
BULAN JAN
FEB
MAR
APR
MEI
JUN
JUL
AGUST
SEP
OKT
NOP
DES
1982
82
36
88
74
41
58
27
12
34
83
46
48
1983
80
45
20
84
44
47
100
46
78
82
56
184
1984
56
33
62
110
69
40
70
24
133
39
41
56
1985
28
69
89
79
80
35
93
85
53
53
88
61
1986
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
1987
51
x
130
52
54
47
43
47
56
79
43
55
1988
40
92
63
75
73
46
74
69
57
49
70
90
1989
69
55
55
74
95
72
23
55
41
66
57
86
1990
119
55
55
88
43
57
88
11
46
61
69
82
1991
81
34
111
70
83
65
47
8
67
54
40
49
1992
88
86
56
72
87
55
92
75
88
51
100
x
1993
56
24
49
59
63
x
x
x
x
x
x
x
1994
67
60
87
40
72
50
69
95
18
51
39
69
1995
126
41
45
46
96
36
87
55
31
64
74
75
1996
49
66
69
48
64
45
70
34
43
138
23
67
1997
34
61
87
82
125
20
19
25
41
56
20
92
1998
61
43
77
44
46
45
47
94
83
39
110
79
1999
75
84
124
39
94
88
48
75
80
106
94
72
2000
88
65
23
50
66
68
22
67
75
43
96
70
2001
75
46
106
69
40
125
90
47
64
91
63
51
2002
92
38
27
82
36
34
50
59
33
46
63
100
2003
71
124
70
85
18
81
34
x
x
x
x
x
2004
103
64
84
65
62
35
35
47
93
73
84
94
2005
105
120
57
68
63
68
57
88
78
93
113
29
2006
55
83
25
51
74
92
29
71
111
54
52
93
6
Ricka Aprillia_D14107032
Tabel 1.2 Data Curah Hujan Maksimum Satu Harian pada Stasiun 2 Tahun
BULAN JAN
FEB
MAR
APR
MEI
JUN
JUL
AGUST
SEP
OKT
NOP
DES
1982
54
20
47
126
74
69
52
47
20
72
54
110
1983
96
72
46
45
30
64
72
28
60
46
38
38
1984
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
1985
46
72
80
91
84
28
156
56
46
48
93
45
1986
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
1987
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
1988
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
1989
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
1990
51
42
53
75
35
52
93
25
63
40
64
93
1991
44
55
x
52
61
27
23
77
34
98
86
48
1992
51
85
90
109
71
61
120
54
40
56
70
56
1993
54
60
52
x
59
63
100
39
104
x
x
x
1994
79
34
42
48
34
70
53
52
53
40
78
73
1995
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
1996
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
1997
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
1998
24
10
54
55
42
18
x
x
x
x
x
x
1999
34
30
37
24
42
64
32
42
47
x
x
32
2000
326
195
318
325
390
130
20
77
239
150
160
175
2001
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
2002
50
60
68
37
64
79
x
x
x
x
94
50
2003
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
2004
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
2005
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
2006
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
7
Ricka Aprillia_D14107032
Tabel 1.3 Data Curah Hujan Maksimum Satu Harian pada Stasiun 3 Tahun
BULAN JAN
FEB
MAR
APR
MEI
JUN
JUL
AGUST
SEP
OKT
NOP
DES
1982
50
34
109
57
63
34
23
44
99
60
133
91
1983
84
91
37
74
30
41
144
56
33
45
61
64
1984
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
1985
64
38
63
73
41
31
38
56
61
43
53
25
1986
x
76
81
74
29
29
25
12
34
59
54
39
1987
40
49
54
97
61
51
49
59
51
42
69
68
1988
36
84
60
51
39
65
41
73
53
42
56
57
1989
57
51
43
71
49
41
48
39
77
60
51
68
1990
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
1991
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
1992
x
x
x
x
x
x
x
x
x
58
81
70
1993
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
1994
173
150
75
85
75
x
x
46
70
84
63
50
1995
121
39
35
42
86
40
x
x
x
x
x
x
1996
106
65
157
30
41
53
63
35
35
57
46
59
1997
38
54
91
129
105
52
31
9
37
85
89
87
1998
62
86
97
85
93
69
64
69
105
65
68
96
1999
52
84
84
51
57
45
49
116
52
46
42
74
2000
119
53
57
45
38
60
38
52
49
53
129
45
2001
42
83
30
95
125
145
62
69
71
64
30
28
2002
159
28
54
28
54
51
36
21
41
69
67
39
2003
89
41
70
71
54
97
36
29
62
107
85
69
2004
85
46
84
123
46
27
65
x
87
100
73
32
2005
87
51
47
62
61
44
46
88
38
70
69
64
2006
46
123
53
52
79
98
98
4
32
49
49
86
8
Ricka Aprillia_D14107032
Tabel 1.4 Data Hasil Perhitungan Curah Hujan Stasiun 1 yang Hilang dengan Metode Reciprocal Tahun
BULAN JAN
FEB
MAR
APR
MEI
JUN
JUL
AGUST
SEP
OKT
NOP
DES
1982
82
36
88
74
41
58
27
12
34
83
46
48
1983
80
45
20
84
44
47
100
46
78
82
56
184
1984
56
33
62
110
69
40
70
24
133
39
41
56
1985
28
69
89
79
80
35
93
85
53
53
88
61
1986
0.00
40.83
43.52
39.76
15.58
15.58
13.43
6.45
18.27
31.70
29.01
20.95
1987
51
26.33
130
52
54
47
43
47
56
79
43
55
1988
40
92
63
75
73
46
74
69
57
49
70
90
1989
69
55
55
74
95
72
23
55
41
66
57
86
1990
119
55
55
88
43
57
88
11
46
61
69
82
1991
81
34
111
70
83
65
47
8
67
54
40
49
1992
88
86
56
72
87
55
92
75
88
51
100
63.52
1993
56
24
49
59
63
29.15
46.27
18.05
48.12
0.00
0.00
0.00
1994
67
60
87
40
72
50
69
95
18
51
39
69
1995
126
41
45
46
96
36
87
55
31
64
74
75
1996
49
66
69
48
64
45
70
34
43
138
23
67
1997
34
61
87
82
125
20
19
25
41
56
20
92
1998
61
43
77
44
46
45
47
94
83
39
110
79
1999
75
84
124
39
94
88
48
75
80
106
94
72
2000
88
65
23
50
66
68
22
67
75
43
96
70
2001
75
46
106
69
40
125
90
47
64
91
63
51
2002
92
38
27
82
36
34
50
59
33
46
63
100
2003
71
124
70
85
18
81
34
15.58
33.31
57.49
45.67
37.07
2004
103
64
84
65
62
35
35
47
93
73
84
94
2005
105
120
57
68
63
68
57
88
78
93
113
29
2006
55
83
25
51
74
92
29
71
111
54
52
93
9
Ricka Aprillia_D14107032
Tabel 1.5 Data Hasil Perhitungan Curah Hujan Stasiun 2 yang Hilang dengan Metode Reciprocal Tahun
BULAN JAN
FEB
MAR
APR
MEI
JUN
JUL
AGUST
SEP
OKT
NOP
DES
1982
54
20
47
126
74
69
52
47
20
1983
96
72
46
45
30
64
72
28
60
72
54
110
46
38
1984
26.39
15.55
29.22
51.83
4
18.85
32.99
11.31
62.67
18.38
38
19.32
26.39
1985
46
72
80
91
84
28
156
56
46
48
93
45
1986
0.00
40.19
42.83
39.13
15.33
15.33
13.22
6.35
17.98
31.20
28.55
20.62
1987
45.18
25.91
89.81
75.80
57.70
49.12
46.17
53.35
53.36
59.44
56.75
61.87
1988
37.88
87.77
61.41
62.31
55.02
56.05
56.55
71.12
54.88
45.30
62.60
72.55
1989
62.65
52.88
48.65
72.41
70.68
55.61
36.22
46.54
60.04
62.83
53.83
76.48
1990
51
42
53
75
35
52
93
25
63
40
64
93
1991
44
55
52.31
52
61
27
23
77
34
98
86
48
1992
51
85
90
109
71
61
120
54
40
56
70
56
1993
54
60
52
27.80
59
63
100
39
104
0.00
0.00
0.00
1994
79
34
42
48
34
70
53
52
53
40
78
73
1995
123.36
39.94
39.71
43.88
90.71
38.12
41.00
25.92
14.61
30.16
34.87
35.34
1996
79.14
65.47
115.53
38.48
51.84
49.23
66.30
34.53
38.77
95.17
35.16
62.77
1997
36.12
57.30
89.12
106.85
114.42
36.92
25.35
16.54
38.88
71.33
56.49
89.36
1998
24
10
54
55
42
18
55.99
80.78
94.63
52.75
87.79
87.99
1999
34
30
37
24
42
64
32
42
47
74.27
66.50
32
2000
326
195
318
325
390
130
20
77
239
150
160
175
2001
57.55
65.56
65.81
82.75
84.95
135.58
75.19
58.63
67.70
76.72
45.55
38.84
2002
50
60
68
37
64
79
42.60
38.91
37.23
58.16
94
50
2003
80.52
80.11
70.00
77.60
37.04
89.46
35.06
15.33
32.78
56.58
44.95
36.49
2004
93.48
54.48
84.00
95.67
53.54
30.77
50.86
22.15
89.83
87.28
78.18
61.22
2005
95.48
83.51
51.71
64.83
61.94
55.31
51.18
88.00
56.85
80.84
89.73
47.51
2006
50.24
104.15
39.81
51.53
76.64
95.17
65.49
35.57
69.23
51.36
50.41
89.30
10
Ricka Aprillia_D14107032
Tabel 1.6 Data Hasil Perhitungan Curah Hujan Stasiun 3 yang Hilang dengan Metode Reciprocal
Tahun
BULAN JAN
FEB
MAR
APR
MEI
JUN
JUL
AGUST
SEP
OKT
NOP
DES
1982
50
34
109
57
63
34
23
44
99
60
133
91
1983
84
91
37
74
30
41
144
56
33
45
61
64
1984
28.48
16.78
31.53
55.94
35.09
20.34
35.60
12.21
67.64
19.83
20.85
28.48
1985
64
38
63
73
41
31
38
56
61
43
53
25
1986
0.00
76
81
74
29
29
25
12
34
59
54
39
1987
40
49
54
97
61
51
49
59
51
42
69
68
1988
36
84
60
51
39
65
41
73
53
42
56
57
1989
57
51
43
71
49
41
48
39
77
60
51
68
1990
85.58
48.61
54.02
81.61
39.07
54.54
90.46
17.88
54.35
50.68
66.54
87.41
1991
62.82
44.32
56.45
61.15
72.19
46.32
35.21
41.91
50.78
75.62
62.61
48.51
1992
69.82
85.51
72.71
90.18
79.14
57.95
105.76
64.68
64.41
58
81
70
1993
55.02
41.69
50.47
30.00
61.03
30.96
49.15
19.17
51.11
0.00
0.00
0.00
1994
173
150
75
85
75
59.83
61.14
46
70
84
63
50
1995
121
39
35
42
86
40
44.24
27.97
15.76
32.55
37.63
38.14
1996
106
65
157
30
41
53
63
35
35
57
46
59
1997
38
54
91
129
105
52
31
9
37
85
89
87
1998
62
86
97
85
93
69
64
69
105
65
68
96
1999
52
84
84
51
57
45
49
116
52
46
42
74
2000
119
53
57
45
38
60
38
52
49
53
129
45
2001
42
83
30
95
125
145
62
69
71
64
30
28
2002
159
28
54
28
54
51
36
21
41
69
67
39
2003
89
41
70
71
54
97
36
29
62
107
85
69
2004
85
46
84
123
46
27
65
23.90
87
100
73
32
2005
87
51
47
62
61
44
46
88
38
70
69
64
2006
46
123
53
52
79
98
98
4
32
49
49
86
11
Ricka Aprillia_D14107032
Tabel 1.7 Data Hasil Perhitungan Curah Hujan Stasiun 1 yang Hilang dengan Metode Bilangan Acak
Tahun
BULAN JAN
FEB
MAR
APR
MEI
JUN
JUL
AGUST
SEP
OKT
NOP
DES
1982
82
36
88
74
41
58
27
12
34
83
46
48
1983
80
45
20
84
44
47
100
46
78
82
56
184
1984
56
33
62
110
69
40
70
24
133
39
41
56
1985
28
69
89
79
80
35
93
85
53
53
88
61
1986
30.78
49.92
37.36
71.50
50.84
95.92
27.85
84.27
19.15
65.66
32.37
16.69
1987
51
37.41
130
52
54
47
43
47
56
79
43
55
1988
40
92
63
75
73
46
74
69
57
49
70
90
1989
69
55
55
74
95
72
23
55
41
66
57
86
1990
119
55
55
88
43
57
88
11
46
61
69
82
1991
81
34
111
70
83
65
47
8
67
54
40
49
1992
88
86
56
72
87
55
92
75
88
51
100
1993
56
24
49
59
63
32.87
95.10
130.63
92.40
69.35
72.70
48.69
1994
67
60
87
40
72
50
69
95
18
51
39
69
1995
126
41
45
46
96
36
87
55
31
64
74
75
1996
49
66
69
48
64
45
70
34
43
138
23
67
1997
34
61
87
82
125
20
19
25
41
56
20
92
1998
61
43
77
44
46
45
47
94
83
39
110
79
1999
75
84
124
39
94
88
48
75
80
106
94
72
2000
88
65
23
50
66
68
22
67
75
43
96
70
2001
75
46
106
69
40
125
90
47
64
91
63
51
2002
92
38
27
82
36
34
50
59
33
46
63
100
2003
71
124
70
85
18
81
34
27. 97
94. 38
138.38
100. 00
77.48
2004
103
64
84
65
62
35
35
47
93
73
84
94
2005
105
120
57
68
63
68
57
88
78
93
113
29
2006
55
83
25
51
74
92
29
71
111
54
52
93
100.12
12
Ricka Aprillia_D14107032
Tabel 1.8 Data Hasil Perhitungan Curah Hujan Stasiun 2 yang Hilang dengan Metode Bilangan Acak Tahun
BULAN JAN
FEB
MAR
APR
MEI
JUN
JUL
AGUST
SEP
1982
54
20
47
126
74
69
52
47
20
1983
96
72
46
45
30
64
72
28
60
1984
61.66
66.85
44.88
51.61
66.17
73.25
51.66
64.80
47.42
1985
46
72
80
91
84
28
156
56
46
1986
83.04
109.96
72.78
80.99
53.60
86.54
71.21
72.71
1987
64.04
81.57
68.11
62.94
102.94
78.43
108.93
1988
72.70
47.42
31.49
58.14
56.65
69.28
1989
18.37
56.56
52.24
105.00
79.15
61.65
1990
51
42
53
75
35
52
1991
44
55
24.27
52
61
1992
51
85
90
109
71
1993
54
60
52
80.00
59
OKT
NOP
DES
72
54
110
46
38
38
54.27
61.44
65.32
48
93
45
52.55
92.73
12.14
91.06
81.66
60.98
39.20
45.95
92.91
34.96
80.07
100.27
73.14
86.09
73.41
53.71
29.61
88.59
78.84
26.14
73.68
93
25
63
40
64
93
27
23
77
34
98
86
48
61
120
54
40
56
70
56
63
100
39
104
52.32
104.68
119.74
1994
79
34
42
48
34
70
53
52
53
40
78
73
1995
53.97
36.32
37.51
42.50
64.28
47.74
47.70
65.29
57.54
55.10
48.14
53.45
1996
56.51
32.92
66.69
67.65
44.74
45.39
84.64
64.18
45.36
78.36
24.15
48.80
1997
36.26
72.96
38.06
85.64
37.12
52.58
65.37
64.13
49.64
56.07
68.68
41.40
1998
24
10
54
55
42
18
76.37
28.76
67.15
63.13
11.36
60.42
1999
34
30
37
24
42
64
32
42
47
64.91
46.65
32
2000
326
195
318
325
390
130
20
77
239
150
160
175
2001
59.78
425.08
80.26
251.12
466.66
183.90
162.09
294.88
55.84
42.64
227.56
248.29
2002
50
60
68
37
64
79
315.16
281. 02
171. 54
208.53
2003
44.69
177.16
79.92
169.11
81.46
15.20
74.86
287.36
161.34
154.75
108.04
141.14
2004
207.29
173.22
217.49
102.68
113.42
259.25
227.25
343.04
245.03
73.60
120.22
202.32
2005
251.87
108.91
217.73
287.24
258.46
163.46
225.88
293.68
170.37
132.20
164.77
75.21
2006
214.21
152.79
180.08
254.63
187.84
285.08
187.99
188.03
211.97
89.22
321.00
207.15
94
50
13
Ricka Aprillia_D14107032
Tabel 1.9 Data Hasil Perhitungan Curah Hujan Stasiun 3 yang Hilang dengan Metode Bilangan Acak
Tahun 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
Jan 50 84 64.05 64 59.53 40 36 57 43.20 41.97 52.70 64.56 173 121 106 38 62 52 119 42 159 89 85 87 46
Feb 34 91 94.38 38 76 49 84 51 45.89 59.80 45.43 64.32 150 39 65 54 86 84 53 83 28 41 46 51 123
Mar 109 37 101.57 63 81 54 60 43 60.29 56.49 57.91 59.09 75 35 157 91 97 84 57 30 54 70 84 47 53
Apr 57 74 6.50 73 74 97 51 71 59.47 49.83 55.86 40.03 85 42 30 129 85 51 45 95 28 71 123 62 52
Mei 63 30 86.87 41 29 61 39 49 42.06 76.86 50.01 55.01 75 86 41 105 93 57 38 125 54 54 46 61 79
Bulan Jun 34 41 41.21 31 29 51 65 41 63.82 48.93 63.43 41.37 18.67 40 53 52 69 45 60 145 51 97 27 44 98
Jul 23 144 92.24 38 25 49 41 48 74.12 43.37 49.23 43.40 74.46 53.36 63 31 64 49 38 62 36 36 65 46 98
Ags 44 56 101.16 56 12 59 73 39 54.43 55.75 43.58 47.91 46 45.81 35 9 69 116 52 69 21 29 41.62 88 4
Sep 99 33 54.33 61 34 51 53 77 43.48 53.09 53.19 75.40 70 95.84 35 37 105 52 49 71 41 62 87 38 32
Okt 60 45 74.55 43 59 42 42 60 60.42 51.96 58 63.55 84 75.74 57 85 65 46 53 64 69 107 100 70 49
Nop 133 61 81.95 53 54 69 56 51 55.91 60.88 81 28.31 63 100.08 46 89 68 42 129 30 67 85 73 69 49
Des 91 64 51.67 25 39 68 57 68 52.73 57.57 70 42.2941 50 90.04 59 87 96 74 45 28 39 69 32 64 86
14
Ricka Aprillia_D14107032
1.5
Persentase Error
Nilai persentase error didapat dari hasil perhitungan metode empirik terhadap data asli dan metode stokastik terhadap data asli. Metode dengan persentase error terkecil, adalah metode terpilih, sehingga data yang digunakan berdasarkan metode tersebut. a.
Analisa Persentase Error
Sebagai contoh adalah mencari persentase error data hujan yang hilang pada stasiun A bulan Januari tahun 1983. Langkah perhitungannya adalah sebagai berikut:
Kumpulkan data historic dari stasiun yang dikaji.
Cari data yang dalam setahun tidak ada data yang kosong atau yang memiliki kekosongan data yang paling sedikit, kemudian hilangkan data hujan yang ada pada tahun tersebut.
Cari data yang dihilangkan tersebut dengan cara reciprocal dan bilangan acak.
Masukkan nilai data historik (data asli) dan data sintetik (data hasil analisis dengan cara reciprocal tadi) ke dalam persamaan :
Ricka Aprillia_D14107032
Tabel 1.10. Perhitungan Persentase Error Menggunakan Metode Reciprocal pada Stasiun 1 Tahun
BULAN JAN
FEB
MAR
APR
MEI
JUN
1982
36. 77%
23. 55%
8. 74%
20. 17%
66. 07%
13. 46%
34. 88%
278. 23%
83. 66%
21. 02%
109. 67%
107. 90%
1983
11. 94%
82. 69%
105. 82%
27. 88%
31. 82%
9. 88%
10. 69%
6. 43%
41. 68%
44. 56%
10. 08%
71. 76%
1984
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
1985
98. 83%
22. 13%
20. 38%
2. 95%
23. 88%
15. 39%
34. 12%
2. 00%
14. 50%
18. 74%
43. 85%
1986
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
1987
57.86%
x
77. 68%
0. 23%
39. 31%
41. 70%
38. 77%
32. 55%
51. 07%
71. 44%
13. 78%
33. 57%
1988
51. 64%
50. 94%
48. 83%
63. 46%
71. 30%
24. 08%
70. 23%
43. 16%
50. 04%
53. 95%
57. 02%
65. 97%
1989
55. 61%
50. 18%
57. 99%
48. 45%
72. 29%
69. 40%
12. 13%
61. 90%
0. 91%
51. 16%
51. 93%
57. 52%
1990
80. 17%
64. 67%
55. 41%
60. 56%
62. 34%
57. 79%
51. 10%
5. 16%
36. 63%
69. 66%
57. 08%
47. 52%
1991
74.87%
25.15%
x
65. 63%
65. 99%
80. 78%
77. 36%
345. 36%
76. 52%
16. 03%
0. 52%
54. 67%
1992
73. 18%
54. 27%
25. 64%
29. 95%
62. 24%
48. 68%
39. 65%
66. 69%
78. 97%
11. 91%
24. 09%
1993
55.38%
15.68%
50.90%
x
56.67%
x
x
x
x
x
1994
93. 29%
60. 54%
31. 34%
69. 70%
22. 18%
35. 22%
64. 46%
48. 66%
245. 19%
24. 79%
1995
48. 40%
48. 89%
58. 21%
50. 94%
51. 87%
40. 30%
x
x
x
x
x
x
1996
16. 23%
47. 08%
22. 25%
66. 42%
65. 58%
36. 72%
51. 64%
44. 69%
56. 27%
77. 81%
7. 46%
52. 69%
1997
39. 95%
52. 44%
43. 80%
15. 47%
54. 87%
39. 70%
12. 34%
80. 66%
51. 51%
18. 45%
139. 10%
49. 19%
1998
27. 19%
18. 22%
0. 13%
61. 63%
50. 87%
0. 89%
26. 84%
60. 56%
32. 03%
10. 45%
66. 79%
34. 71%
1999
41. 77%
29. 75%
49. 80%
1. 26%
46. 75%
38. 87%
14. 30%
9. 01%
37. 89%
76. 68%
75. 99%
24. 21%
2000
144.07%
82.62%
672.90%
249.12%
204.35%
35.87%
34.87%
5.12%
82.55%
127.63%
49.32%
50.22%
2001
69. 91%
3. 05%
84. 79%
26. 02%
67. 90%
37. 67%
62. 99%
21. 12%
40. 39%
62. 21%
74. 41%
70. 50%
2002
18. 01%
12. 65%
123. 99%
60. 78%
62. 85%
88. 11%
61. 31%
80. 88%
33. 25%
19. 41%
26. 18%
55. 91%
2003
32. 65%
82. 23%
46. 27%
55. 12%
61. 19%
35. 66%
43. 11%
x
x
x
x
x
2004
55. 66%
61. 38%
46. 27%
1. 67%
60. 14%
58. 55%
0. 22%
x
49. 74%
26. 40%
53. 31%
81. 71%
2005
55. 48%
77. 17%
55. 70%
51. 01%
47. 98%
65. 23%
56. 64%
46. 27%
73. 82%
59. 56%
67. 19%
18. 57%
2006
55. 06%
20. 38%
13. 91%
45. 22%
42. 64%
42. 77%
81. 57%
96. 97%
84. 51%
51. 25%
49. 37%
50. 31%
56. 26%
44. 80%
77. 31%
48. 80%
60. 48%
41. 67%
40. 26%
71. 98%
60. 43%
45. 44%
51. 57%
51. 73%
r at a- ra ta
JUL
x 0. 43%
AGUST
SEP
OKT
NOP
x 79. 33%
DES
x x 12. 11%
Pada stasiun 1, persentase error rata-rata yang dihasilkan oleh metode reciprocal adalah sebesar 54,23 %.
16
Ricka Aprillia_D14107032
Tabel 1.11. Perhitungan Persentase Error Menggunakan Metode Reciprocal pada Stasiun 2 Tahun
BULAN JAN
FEB
M AR
APR
M EI
JUN
JUL
AGUST
NOP
DES
1982
20. 52%
74. 71%
110. 86%
48. 40%
28. 87%
34. 33%
52. 14%
38. 47%
241. 85%
1. 61%
70. 38%
35. 69%
1983
14. 46%
3. 72%
36. 98%
74. 92%
21. 99%
31. 52%
71. 20%
83. 17%
9. 66%
35. 73%
54. 33%
217. 23%
1984
x
x
x
x
x
x
1985
2.25%
26.93%
5.94%
16.67%
29.31%
17.45%
1986
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
1987
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
1988
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
1989
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
1990
9. 95%
38. 29%
51. 10%
44. 71%
42. 11%
48. 35%
1991
13.25%
70.87%
x
36.57%
35.88%
1992
18.69%
52.32%
70.68%
68.87%
42.26%
1993
5 1. 13 %
81. 15%
5 5. 60 %
x
1994
5 5. 76 %
216 .44%
9 2. 03 %
1995
x
x
1996
x
x
1997
x
1998
x 59.03%
x 24.40%
SEP
x 24.41%
OKT
x 0.60%
x 25.28%
x 6.75%
x
55. 41%
79. 27%
65. 59%
28. 14%
49. 20%
58. 45%
13.44%
3.71%
95.10%
7.14%
74.03%
78.08%
51.90%
57.51%
63.87%
34.55%
3.67%
2.32%
28.50%
33.90%
49.68%
x
x
x
32 .91%
1 16. 43%
66 .34%
38. 65 %
32 .86%
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
1 56 .3 7%
5 57 .3 8%
6 2. 18 %
1 9. 42 %
6 8. 70 %
x
x
x
x
x
x
1999
8 4. 82 %
180 .00%
1 77. 97 %
88 .94%
7 7. 23 %
1. 97%
51. 65 %
13 0. 19%
38. 71 %
x
x
128.30%
2000
67. 98%
69. 92%
87. 11%
85. 43%
86. 87%
50. 95%
52. 30%
23. 29%
74. 37%
67. 81%
2001
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
2002
1 54. 86 %
45. 48%
3 9. 30 %
44 .45%
2 8. 88 %
45 .58%
x
x
x
x
30.73%
35.49%
2003
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
2004
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
2005
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
2006
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
rat a- rat a
54. 17%
118. 10%
71. 80%
51. 03%
52. 35%
2 20 .5 0%
53. 45%
49. 78%
60. 15%
x 14. 16 %
53. 29%
x 71 .12%
35. 17%
x 33. 73%
29. 09%
44. 37%
x 19 .24%
67. 55%
x 65. 45%
Pada stasiun 2, persentase error rata-rata yang dihasilkan oleh metode reciprocal adalah sebesar 59,09 %.
17
Ricka Aprillia_D14107032
Tabel 1.12. Perhitungan Persentase Error Menggunakan Metode Reciprocal pada Stasiun 3 Tahun
BULAN JAN
FEB
M AR
APR
M EI
JUN
JUL
AGUST
SEP
OKT
NOP
DES
1982
36.48%
17. 24%
37. 75%
74. 66%
9. 18%
86. 49%
70. 81%
33. 63%
72. 61%
29. 32%
62. 46%
13. 77%
1983
4. 60%
35. 97%
11. 41%
12. 39%
23. 73%
35. 01%
40. 11%
33. 65%
109. 56%
42. 91%
22. 70%
75. 39%
1984
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
1985
42.43%
85. 46%
34. 25%
16. 30%
99. 92%
1. 81%
226. 21%
26. 34%
18. 75%
17. 54%
1986
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
1987
35.16%
x
22. 43%
72. 74%
54. 98%
53. 13%
55. 37%
59. 49%
44. 16%
4. 34%
68. 31%
58. 87%
1988
43.49%
44. 30%
46. 60%
25. 21%
4. 81%
64. 01%
8. 21%
51. 93%
45. 31%
40. 67%
36. 43%
19. 70%
1989
38.44%
45. 16%
34. 95%
47. 00%
1. 40%
10. 69%
75. 63%
28. 28%
72. 92%
44. 06%
43. 16%
35. 68%
1990
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
1991
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
1992
x
x
x
x
x
x
x
x
x
7. 83%
5. 25%
60. 68%
x 70. 67% x
x 112. 55% x
x
1993
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
1994
57. 86%
68. 52%
13. 49%
48. 32%
28. 90%
x
x
60. 58%
49. 71%
45. 72%
7. 67%
41. 93%
1995
47. 04%
46. 54%
34. 62%
44. 30%
43. 23%
54. 23%
x
x
x
x
1996
76.49%
48. 36%
77. 65%
18. 63%
20. 62%
56. 82%
43. 49%
50. 60%
37. 52%
23. 12%
74. 57%
42. 25%
1997
54.50%
42. 55%
51. 38%
67. 67%
39. 46%
80. 44%
68. 83%
41. 26%
43. 65%
66. 50%
88. 57%
46. 22%
1998
30.94%
68. 86%
32. 27%
41. 88%
52. 65%
54. 01%
62. 65%
30. 72%
59. 80%
69. 49%
17. 74%
58. 15%
1999
5. 48%
31. 59%
3. 28%
37. 98%
20. 08%
69. 34%
18. 09%
49. 33%
22. 66%
17. 19%
13. 82%
29. 27%
2000
7 2. 24 %
1 43. 19 %
1 9 4. 70 %
3 1 1. 44 %
4 9 2. 71 %
6 4. 12 %
4 4. 69 %
3 8. 30 %
2 17 .5 5%
8 0. 35 %
1 .2 0%
1 70 .2 3%
2001
9. 19%
71. 82%
79. 69%
63. 06%
83. 73%
56. 16%
26. 18%
65. 36%
54. 16%
27. 69%
6. 79%
7. 37%
2002
55.12%
74. 33%
12. 69%
113.87%
7. 85%
10. 03%
29. 37%
42. 88%
59. 07%
66. 10%
16. 77%
93. 40%
2003
59. 43%
53. 80%
49. 15%
39. 12%
83. 05%
57. 53%
51. 97%
x
x
x
x
x
2004
38. 38%
29. 25%
49. 15%
73. 13%
31. 46%
34. 08%
72. 62%
x
45. 64%
62. 88%
41. 48%
49. 39%
2005
38.62%
19. 66%
38. 33%
44. 22%
47. 48%
21. 41%
36. 98%
49. 15%
4. 39%
32. 44%
16. 72%
76. 96%
2006
39. 20%
65. 68%
76. 01%
50. 12%
52. 36%
52. 26%
84. 95%
802. 67%
76. 40%
43. 96%
46. 03%
45. 01%
rat a- rat a
41. 32%
55. 13%
47.36%
63.27%
63.03%
47. 87%
59. 78%
91. 51%
60. 81%
40. 12%
x
35. 57%
x
57. 60%
Pada stasiun 3, persentase error rata-rata yang dihasilkan oleh metode reciprocal adalah sebesar 55,28 %.
18
Ricka Aprillia_D14107032
Tabel 1.13. Perhitungan Persentase Error Menggunakan Metode Bialngan Acak Stasiun 1 BULAN
Tahun
JAN
FEB
MAR
APR
MEI
JUN
JUL
AGUST
SEP
OKT
NOP
DES
1982
x
x
x
x
x
x
x
x
x
1983
58.45%
72.49%
73.53%
14.73%
29.10%
33.39%
43.25%
67.86%
52.01%
35.06%
9.10%
1984
30. 11%
238. 15%
46. 36%
24. 22%
11. 63%
42. 29%
45. 24%
139. 99%
69. 13%
181. 59%
37. 55%
0. 95%
1985
82.61%
28.13%
84.49%
26.53%
4.96%
43.77%
47.71%
6.87%
23.50%
51.43%
9.73%
23.69%
1986
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
1987
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
1988
89.56%
60.11%
66.58%
16.58%
18.63%
28.54%
14.16%
29.25%
29.14%
1989
33.92%
54.79%
2.94%
1.10%
32.32%
6.34%
224.97%
38.40%
1990
45. 28%
28. 12%
38. 99%
18. 38%
28. 84%
69. 05%
60. 98%
436. 76%
1991
32.86%
71.39%
98.82%
17.21%
72.72%
0.26%
24.26%
636.10%
1992
27.05%
27.44%
1.77%
36.11%
13.61%
12.47%
8.21%
1993
x
x
x
x
x
x
x
1994
x
x
x
x
x
x
1995
56.49%
38.40%
55.86%
67.40%
27.19%
66.85%
1996
54. 93%
22. 34%
10. 54%
27. 95%
37. 68%
1997
42. 82%
13. 29%
45. 31%
17. 69%
36. 24%
1998
69.66%
29.59%
0.04%
23.67%
14.45%
31.56%
1999
25.38%
69.93%
49.22%
54.88%
3.65%
2000
39.38%
5.13%
268.23%
74.00%
4.54%
2001
20.65%
31.81%
49.87%
56.85%
2002
32. 94%
18. 23%
184. 87%
51. 69%
2003
27. 75%
35. 80%
11. 29%
2004
x
x
2005
45. 13%
2006
86. 65%
Rata-rata
47. 45%
x
x
x 84.65%
x x
41.04%
47.03%
56.32%
5.01%
9.96%
48.92%
19.12%
158. 03%
31. 98%
18. 55%
32. 62%
6.79%
6.09%
12.31%
147.83%
35.29%
44.71%
85.28%
34.82%
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
39.54%
81.20%
121.86%
18.50%
0.49%
14.67%
96. 65%
9. 10%
157. 57%
77. 24%
37. 09%
113. 15%
86. 21%
287. 93%
315. 60%
327. 31%
56. 38%
61. 48%
131. 98%
30. 29%
2.03%
21.90%
15.67%
130.31%
36.08%
15.82%
27.51%
0.21%
39.97%
30.98%
81.38%
8.61%
7.16%
69.15%
261.22%
34.53%
8.96%
42.24%
50.85%
28.57%
85.91%
18.37%
30.72%
93.80%
19.35%
53.08%
1.68%
28.87%
4. 43%
152. 01%
90. 80%
60. 34%
230. 08%
83. 86%
65. 24%
88. 75%
42. 46%
296. 65%
23. 49%
179. 86%
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
19. 86%
17. 57%
23. 94%
14. 39%
43. 42%
34. 77%
18. 40%
40. 06%
20. 36%
37. 88%
139. 13%
18. 58%
257. 94%
94. 73%
2. 49%
12. 17%
106. 64%
23. 81%
13. 03%
16. 41%
154. 77%
48. 48%
46. 50%
71. 80%
36.32%
38. 92%
56. 06%
81. 01%
124.96%
55. 66%
54.84%
x x
x x
45. 49%
50. 19%
Pada stasiun 1, persentase error rata-rata yang dihasilkan oleh metode bilangan acak adalah sebesar 59,10 %.
19
Ricka Aprillia_D14107032
Tabel 1.15. Perhitungan Persentase Error Menggunakan Metode Bilangan Acak Stasiun 3 Tahun
BULAN JAN
FEB
MAR
APR
MEI
JUN
JUL
AGUST
SEP
OKT
NOP
1982
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
1983
20.03%
10.92%
189.75%
95.36%
195.69%
3.2%
36.84%
91.41%
63.01%
65.53%
1984
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
1985
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
1986
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
1987
58.43%
45.70%
14.05%
42.71%
8.50%
38.74%
46.04%
9.79%
62.50%
7.19%
1988
19.98%
45.71%
13.54%
30.00%
4.27%
8.44%
108.08%
24.07%
22.02%
54.38%
3.81%
6.29%
1989
36.89%
24.35%
34.66%
32.92%
80.78%
13.52%
18.80%
41.63%
33.68%
15.69%
24.42%
16.07%
1990
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
1991
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
1992
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
1993
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
1994
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
1995
51.04%
12.30%
129.63%
64.64%
45.48%
138.18%
x
x
x
x
x
x
1996
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
x
1997
133.92%
55.66%
29.45%
99.22%
42.82%
74.19%
18.25%
357.80%
266.86%
0.0
63.12%
68.99%
1998
68.17%
14.44%
7.77%
30.89%
14.75%
1.64%
69.25%
8.39%
6.26%
43.40%
54.77%
22.22%
1999
38.78%
20.87%
5.16%
56.71%
56.16%
84.53%
30.21%
29.47%
36.50%
103.63%
79.69%
11.37%
2000
65.65%
56.87%
66.37%
23.27%
74.25%
50.77%
94.89%
16.21%
45.57%
2.11%
65.43%
48.68%
33.28%
45.50%
DES x 25.97%
x 9.94%
2001
5.36%
48.29%
148.25%
29.90%
42.13%
30.69%
14.88%
23.38%
41.44%
38.85%
196.42%
173.03%
2002
51. 64%
302. 45%
84. 99%
173. 08%
27. 64%
173. 54%
120. 70%
7. 26%
11. 33%
70. 17%
16. 17%
179. 94%
2003
82.17%
40.87%
27.31%
80.92%
68.23%
51.93%
43.00%
81.55%
29.67%
77.75%
15.28%
0.0
2004
14.97%
46.10%
23.16%
38.38%
59.85%
152.83%
49.37%
x
x
x
x
x
2005
19.82%
37.37%
84.71%
51.75%
1.73%
34.19%
82.22%
54.63%
116.80%
48.44%
32.32%
9.20%
2006
33.88%
77.07%
64.98%
61.83%
6.01%
62.23%
41.19%
1410.23%
66.82%
20.85%
1.32%
79.52%
46.72%
55.93%
61.59%
60.77%
48.55%
61.24%
55.27%
165.83%
61.73%
42.34%
48.58%
50.20%
rata-rata
Pada stasiun 3, persentase error rata-rata yang dihasilkan oleh metode bilangan acak adalah sebesar 63.23 %.
21