Ang Batas ng Panulat at ang Flash Fiction
Start in the middle - Sinasabi ng ilan na sa kwentong dagli, mas mainam na magsimula malapit sa kawakasan na ng kwento. Hindi lamang para sa ikli o sa pagtitipid ng salita kundi para sa isang bagsakang kakintalan. Upang maikintal ang imahe, mensahe at eksenang napili sa isang kwentong dagli, kailangan ng isang taktak na pagsasalaysay. Tinatanggal ang lahat ng maaaring kalabisan o bara sa daloy - detalyadong paglalahad ng nakaraan ng mga tauhan, sobrang bilang ng tauhan, sobrang diyalogo o paghaharap, sobrang paglalarawan at iba pa. Sa ganitong paraan, nakikita na lamang ng mambabasa ang iisang buhos o daloy ng kwento hanggang sa marating ang wakas.
Setting the mood - Sa isang kwentong dagli, nagagamit sa panggugulat o pagkikintal ng sentral na imahe ang tamang pagtitimpla ng mood o tono ng kwento. Halimbawa, maaaring magsimula ang manunulat sa tonong misteryoso para lamang baliin at gawing komedya ang kawakasan. O di naman kaya, maaaring manggulat ang manunulat sa pagsisimula sa tonong erotiko (bilang hook) bago baliin at gawing trahedya ang kawakasan.
Ang mood o tono at ang tamang manipula manipulasyon syon nito ayon sa pangan pangangailanga gailangan n ng kwento ay isang mabagsik na sandata upang maging memorable ang dagli.
Show, don’t tell - Sa isang kwentong daglian, naninimbang ang manunulat sa kung anu-ano ang mga bagay na ilalarawan (show) at anu-ano ang mga bagay na ipahahayag (tell) na lamang. Hindi tulad ng isang nobela kung saan maaaring maipinta nang marahan ang personalidad ng mga tauhan at ang kayamanan o kasalatan ng lugar na pinangyarihan ng kwento, sa dagli ay mahigpit ang pamim pa mimili ili.. a aaar aaring ing an ang g nak nakara araan an ng is isang ang ko kompl mplikad ikadon ong g ka kara rakte kterr ay mai maibuo buod d na sa iis iisang ang pangungusap lamang sa halip na paglaanan ng limandaang salita. aaaring ang kawakasan ay iisang linya lamang na nagsasaad (telling) ng isang sentral na eksena.
!apatutunayan sa dagli ang epektibong pagbabalanse ng batas na "Show, don#t tell# sa tamang pagpili sa kung ano ang mga detalyeng maaaring irepresenta na lamang ng iisang pangungusap pangungusap (as telling) at ano ang mga detalyeng kailangan pang dumaan sa salaysay na palarawan (show).
Estero sa panulat ni: PS Pluma
Umaalingawngaw sa pla$a ang boses ng kumakandidatong Alkalde sa aming bayan. Tanghaling tapat ang kampanya pero humihikab ako. %apos kasi ako sa tulog dahil sa panggabing pagtatrabaho bilang &all &enter agent. asarap lang ang pakain sa pla$a at supporter sina !anay at Tatay kaya isang buong pamilya kaming naroon. Ako ang panganay. Si 'itas, ang ikalawa, ay nagboluntaryo sa pamumudmod ng pamaypay. !agsasalin din siya ng palamig para sa mga nauuhaw. Ang bunso, si arlo, ay salitan sa paglalaro, pangungulit sa mga nasa kampanya o panghihingi ng piso sa amin. Humikab uli ako. nabutan naman ako ni 'itas ng palamig. *Uminom ka ng malamig, %uya, para magising ka. O matulog ka muna kaya+* sabi niya. *%u ag na sang araw lang namang liliban sa tulog ang %uya mo. %ababata niya iyang anak ni Alkalde o Sumuporta tayo* singit ni nang na namamaypay sa tabi ko. *Ano na ho bang sinasabi+* tanong ko uli at humikab. ala akong naiintindihan sa sinasabi ng Alkalde dahil bukod sa antok, nawawala-wala rin ang boses sa mikropono. * /ung tungkol sa pagpapaayos nitong pla$a, %uya. At yung pagbibigay ng s&holarships sa mga mahihirap na gustong mag-aral,* sabi ni 'itas. *ay puso kasi ang Alkalde. 'ati pa ay mabait na yan,* singit ni !anay. * /ung tungkol sa estero, binanggit na ba+* tanong ko. %ay 'itas uli. *Hindi pa e,* sabi nito. !aghintay pa kami at nakinig. !abanggit na ang tungkol sa mga ordinansang posibleng ipatupad at maging ang pagbabanta ng kalaban ng mga ito sa pulitika... pero wala ang tungkol sa estero. *'ati pa man ay madisiplina na ang Alkalde. aganda iyong mga bagong ordinansa,* bulong ni !anay.
* /ung palengke, binanggit na ba+* tanong ko kay 'itas. !apipikit na talaga ako. 0akiramdam ko, makakatulog ako kahit nakatayo. *ala pa, %uya,* anito. *%u Hamo nat baka banggitin din naman mamaya,* singit ni !anay. *%apag hindi binanggit ay mag-re1uest uli tayo. 0adaanin natin kay %apitan.* !aghintay kami. %ahit sa katanghalian, maalingasaw ang estero. Tinatahak ng estero ang halos tatlong barangay sa lugar namin. akintab ang nangingitim na tubig. Alam naming burak ang nasa ilalim. Ang mga basurang dati ay palutang-lutang doon, lumulubog sa katagalan. sang beses pa lang naipagalaw ang estero, anim na taon na ang nakalipas. Sinubukang lakihan ang kanal at tanggalin ang bara sa daluyan. Sinubukan lang bago iniwang nakatiwangwang. ay problema rin ang palengke na karugtong ng problema sa estero. Sa tuwing tag-ulan, umaapaw ang estero at bumabaha sa buong palengke. ahirap mamili o magtinda. ahirap kahit ang tumawid lamang doon mula sa kalapit na paaralan tungo sa paradahan ng sasakyan. 2inanggit ng tatakbong Alkalde ang tungkol sa problema sa krimen, ang isang showbi$ &elebrity na nali-link sa kanya at ang maitutulong ng partidong kinabibilangan niya sa mabilis na pagpoproseso ng budget sa mga proyekto... pero wala ang tungkol sa estero o sa palengke. Halos apat na oras bago natapos ang kampanya sa pamimigay ng tsinelas, bigas at ilang delata. lang buwan pagkatapos, ihinalal ang Alkalde na kakilala ni !anay at Tatay. !aghintay kami. Tatlong taon pagkatapos, nagkaroon ng pagbabago sa estero. !adagdagan ng ilang maliliit na tulay-tawiran ang umaalingasaw na daluyan. 0inturado ito ng matingkad na kulay pula.
--akas--
Sa Dilim sa panulat ni TheCatWhoDoesntMeow
*Tapos na ba+* tanong ni pe sa kin.
!aghahabol pa ako ng hininga. niabot ko sa kanya ang itinatago ko sa ilalim ng dyaket ko. %uminang sa tama ng liwanag ng ilaw sa kalsada ang malapot na likidong naninikit sa talim ng punyal. !amumulang-nangingitim iyon. *!anginginig ka,* puna niya at pagak na tumawa. 0inaglapat ko nang mariin ang mga ngipin ko. !angangatog nga pati ang mga iyon. 3umawa ng nakagigiyagis na tunog sa pagsasalpukan at pagkikiskisan. *!asa listahan siya. %ausap natin nong isang araw lang. ala kayang magtatanong sa atin+* usisa ko. nihagis ni pe ang punyal sa kalapit na estero. Halos nakita ko iyong lumubog sa maitim na tubig. O baka imahinasyon ko lang para matakasan ang aking ginawa+ *Sinong magtatanong+ ala naman tayong motor. Siguraduhin mo lang na hindi magsasalita si 2adong at wala na tayong poproblemahin.* *Hindi na makapagsasalita si 2adong,* sabi ko at lumikot ang mga mata. *ag mong sabihing pati si 2adong...* !atahimik kami sa dilim ng eskinita. *Tarantado ka rin talaga, ano+* si pe. *0ano pa tayo aarkila ng motor niyan+* *!abahag ang buntot niya, e. Susuko daw siya kahit hindi siya tulak, makapagsumbong lang sa alkalde.* !apailing si pe sa kin. *Tarantado. alang kaso kung magsumbong siya sa alkalde.* *Anong wala+* nihagis niya sa kin ang isang baril. Tumawa siya nang mahina. *ala nang Alkalde. akikita mo sa balita bukas. ay hindi kilalang lalaki ang nagpaulan ng bala sa labas ng bahay niya habang nagkakasiyahan sa kaarawan niya. Ang gamit nila, kahawig ng sasakyan ng kaaway niya sa pulitika. alang makakaalam na galing sa tagasilbi ng pagkain ang balang pumatay sa kanya. 'alawang putok lang... bang ala na tayong problema. Siguradong yun ang uunahing asikasuhin ng mga pulis. lang araw rin tayong matatahimik.* Hindi ako makaimik. *0abilisan lang naman ang labanan natin dito. 2ata natin o bata ng pulis. %aratula natin o galugad nila. 0abilisan lang tayo sa dilim,* dagdag niya.
agsasalita pa sana ako nang may mga kamay na sumakal sa akin at nagtakip sa bibig ko. !anlaki ang mata ko nang makitang may humigit din kay pe mula sa dilim. 0umapalag kami habang hinihila sa mas madilim pang bahagi ng eskinita. winawasiwas ko ang kamay ko sa ere hanggang sa mahablot ko ang takip sa mukha ng lalaking may pigil sa akin.
!amukhaan ko si 4toy. Hindi siya adik o tulak gaya ko o ni pe. Hindi rin naman pulis. 5along hindi tao ng alkalde. Sigurado akong ang kasama niya ngayong malaking tao ay si ando. %ailan lang ay naniningil sila sa amin sa mabilis tumubong utang sa pera. Hindi kami makapagbayad ni pe dahil halos walang bumibili ng bato ngayon. Takot. --akas6 adaling-araw nang matagpuan ang dalawang walang buhay na katawan sa magkaibang lugar ng dilim. Tadtad ng saksak ang mga biktima. ay nakalagay na karatula7 0usher, Holdaper, at agnanakaw ako. ag tularan. --akas--
Tsinelas sa panulat ni Cessay
!akatingin lamang ako sa anak ko habang tahimik siyang nakapila. %itang-kita ko sa mukha niya ang pananabik na makarating sa unahan upang makatanggap ng munting regalo. *to ang para sa iyo, iho.* *Salamat po* Tuwang-tuwa na sabi ng anak ko nang iniabot sa kanya ang dalawang pares ng tsinelas. abilis siyang tumakbo palapit sa akin. *!ay, may tsinelas na po akong bago. apapalitan ko na rin itong suot ko* !giting-ngiti pa si 8uan nang ipakita niya sa akin ang natanggap na tsinelas at ang suot niyang ang isa ay may butas sa talampakan, at ang isa naman ay may nakataling alambre sa pagitan ng daliri para hindi tuluyang maputol. !apabuntong-hininga ako nang makita iyon. Sapat lamang ang kinikita ko sa paglalaba upang makakain kami ng dalawang beses sa isang araw o kung minsan nga ay isang ibeses lang. dinadaan na lang namin sa pag-inom ng tubig ang gutom. *!ay, ito raw po ang sa inyo sabi ni %apitan.* niabot sa akin ni 8uan ang isang pares ng tsinelas. Hindi ko sana iyon tatanggapin. %aya lang naputol na ang suot kong tsinelas nang magtangka akong umalis. *!ay, suotin mo na po ito... Tingnan ninyo, sira na po ang tsinelas mo. Siguro po, naramdaman niyang may kapalit na siya, kaya sumuko,* sabi ni 8uan. Umupo siya at inihanda sa paanan ko ang susuoting tsinelas. %ung alam mo lang, anak... %ung alam mo lang na ito ang unang beses na binigyan tayo ng Tatay mo. Sa loob ng pitong taon, tsinelas lang ang naibigay niya.
Sino ang Tunay na Puta? sa panulat ni 5.A. 0aris
9Aalis ka na naman+ 'i ba sinabihan na kitang tumigil sa pagpuputa mo+ Tang ina naman, Shirley: sigaw sa kanya ng asawang si %ute nang makita siyang nakabihis ng bestidang hapit sa kanyang katawan at halos wala nang itago dahil sa ikli. Hindi niya ito pinansin. pinagpatuloy lang niya ang paglalagay ng kolorete sa mukha. 0agalit siyang hinila nito sa braso. 0umalag siya. 9Ano ba+ 3ago ka pala eh 0ano ko titigil eh halos wala na tayong makain %ung naghahanap ka lang sana ng matinong trabaho at hindi yang pipitsuging raket mo ang inaatupag mo, eh di hindi sana kami magugutom ng mga anak mo: 9a, sabi ni Aling 5igaya, magbayad daw muna tayo ng mga utang natin bago tayo umutang ulit,: sabi ng kadarating lang na sampung taong gulang nilang anak na si 5iit. yon ang bansag ng mga kapitbahay rito dahil sa kapayatan nito. 9!akita mo na+ Ayaw na tayong pautangin maski ng bigas ng tang inang mayabang na kapitbahay natin,: paismid na sabi niya bago bumaling kay 5iit. 92umalik ka sa tindahan, sabihin mo magbabayad ako mamaya pagbalik ko. 'idelihensya kamo ako kay ayor. 0autangin muna niya tayo, patubuan niya na lang ng sengkwenta.: 9a, pasalubong ng donat, ha+: hirit pa ni 5iit bago sumunod sa utos niya. 9'umelihensya ka naman para may makain kami ng anak mo,: pangungulit niya sa asawa. !akita niyang padabog nitong kinuha ang shabu na nakatago sa kabinet nila. binagsak pa nito ang pinto nilang gawa sa kahoy paglabas ng bahay. 0aismid na lang niyang ibinalik ang tingin sa salamin nilang nabili niya sa halagang sampung piso. pinagpatuloy niya ang pag-aayos. asayang binagtas ni Shirley ang makipot na eskinita pauwi sa kanilang bahay. 2inigyan siya ni ayor ng limang libo pagkatapos niya itong paligayahin. alaki-laki na iyon. Sapat na pang-kain nila sa loob ng ilang araw. 95iit ay pasalubong si ama,: masaya niyang sabi nang buksan ang pinto. 0ero nanlaki ang ulo niya sa inabutang eksena. Agad niyang nabitawan ang bitbit na pasalubong. 90utang ina ka Anong ginawa mo sa anak ko: umiiyak niyang sigaw bago mabilis na daluhan ang walang malay na anak. tinulak niya ang asawa na nakapatong pa sa hubad na bata. 2asa ang buhok ni 5iit sa umaagos na pulang likido. 9Anak 3umising ka: sigaw niya habang buhat sa katawan ang anak. 2umaling siya sa asawang tulala lang na nakatingin. !amumula ang mga mata nito. 9Hayop ka:
Ang mga kapitbahay ay nagkatipon sa bungad ng kanilang pintuan. !agbubulungan ang mga ito habang siya ay puno ng hinagpis na umiiyak. 9ga puta kayong lahat: sigaw niya. --akas6
Dyaket sa panulat ni Missy Marie P. Gunay
!apakalakas ng ulan. Hindi ako makauuwi kaagad sa bahay. !agtatrabaho kasi ako sa isang kumpanya at ngayon lamang nakalabas. Sumilong ako sa isang waiting shed. !aghihintay na maubos ang tubig sa ulap na pumapatak kahit saan. !akararamdam ako ng lamig. Hindi ako kontento sa suot kong dyaket. 9ama...: !akita ko sa upuan ng waiting shed na natutulog ang isang batang lalaki. anipis ang marumi at pinagliitan niyang damit. ala rin siyang sapatos o tsinelas na suot. !anginginig siya sa sobrang lamig habang natutulog. Hinubad ko ang aking dyaket at ikinumot sa kanya. Ayos lang kung wala akong dyaket. alinis naman ang aking damit na suot. ay naalala kasi ako. Tulad niya rin ako dati. !ag-iisa. alang bahay. alang tsinelas. 2ago ako makita ng mga umampon sa akin.
Pwede Na
sa panulat ni Silly
adaling-araw. 'ahan-dahan siyang bumangon mula sa mamasa-masang karton habang hawak-hawak ang kaniyang kumukulong tiyan. Hindi siya nakakain kagabi sapagkat sapat lamang ang kaniyang iniuwing tinapay para sa tatlong anak. Sa tulong ng liwanag na nagmumula sa buwan at tumatagos sa ilang butas ng pinagtagpitagping kahoy na dingding, yero at sira-sirang kurtina, ay pinagmasdan niya ang kaiyang panganay na si !ene. ay tumutulo pang laway mula sa bahagyang nakabukang bibig nito. Ang nag-iisang lalaki namang si !onoy ay nakadapat malakas ang paghilik. At si !ena 6 napailing siyat idinampi ang kamay sa pisngi ng kaniyang bunso, upang pahirin ang luhang umaagos mula sa nakapikit nitong mga mata. ayamaya lamang ay siguradong magigising na ang mga ito, kung kayat tuluyan na siyang tumayo upang magtungo sa tambakan ng basurang malapit lamang sa kanilang munting bahay. !akasisiguro siyang may makukuha siyang pagkain mula roon6 pagkaing itinapon ng mayayaman at mga restawran; pagkaing sapat na upang mairaos ang maghapon. %ailangan niya lang maging maagap dahil kung hindiy mauunahan siya ng iba. !agpatuloy siya sa paglalakad dala-dala ang plasti& bag na paglalagyan ng pagkaing kaniyang makukuha. Hindi niya ininda ang nakausling plastik, bubog at kung anu-anong basurang tumutusok sa kaniyang walang saping mga paa. Sanay na siya sa mga iyon. Sa maruming lugar na ito siya isinilang, umibig, nagkaroon ng mga supling, at namatayan ng asawa. Ang lugar na ito ang repleksyon ng buhay niya6 magulo, mabaho, at walang pag-asenso. !ang matanaw ang tila bagong mga plastik ng basuray dali-dali siyang tumakbo palapit. alakas ang kabog ng kaniyang dibdib dahil sa pag-asa na may makukuha siyang lamang tiyan mula roon. alang pag-aatubiling winasak niya isa-isa ang mga plastik at nag-umpisang mangalkal sa mga paper plates, plastik na mga baso, boteng basag, may butas na mga damit, at6 Sa wakas !akakita na rin siya ng pagkain6 isang styro
*Oh, gising na pala kayo,* bati niya, *0agkatapos kong maghugas, kakain na tayo.* Hindi na niya pinansin ang takot na ekspresyon sa mukha ng kaniyang dalawang anak. 0agkatapos niyang maghugas ay hinati-hati niya ang pansit sa apat na paper plate. !anlalaki ang mga mata at bahagyang nakabuka ang mga bibig nina !ene at !ena habang pinagmamasdan ang nangyayari sa kanilang harapan. Hindi sila makapaniwala sa nakikita6 kusang nalilinis ang mga paper plate at lumulutang ang pansit na sa pagkakatanda nilay wala roon kahapon, pagkatapos ng libing ng kanilang ina. --akas6
Delihensya sa panulat ni Juan Niyebe
*ala kang nadelihensya, no+* tanong ni e-an kay arlo nang mapansin niya itong malungkot. *!abisto ako kaninang nagkukunwaring bulag kaya ninakaw ng ibang bata yung mga barya sa kin,* malungkot na salaysay ni arlo. *'i bale,* sambit ni e-an sabay abot dito ng mga nadelihensya niya. Tumanggi si arlo ngunit, *Tanggapin mo na Sige ka, baka ngayon talagang baliin na ni 3abo yang mga buto mo, lalo kang malilintikan. 2asta ako nang bahala sa kanya.* Tuluyan na ngang tinanggap ni arlo ang mga barya. atapos maiabot ng mga bata ang kanilang pera kay 3abo ay umalis na ang mga ito sa silid. !aiwan si e-an. *kaw+* halos kilabutan si e-an sa tinig ni 3abo. Umiling ang dalaga at saka hinubad ang kaniyang mga damit. --akas--
Saatos sa panulat ni Aya Aeaea
9=!ay,: tawag ni hu&hay sa kanyang ina at ipinakita rito ang kanyang sapatos na ilang taon na rin niyang ginagamit na pamasok sa paaralan. %upas na ang kulay niyon at tuluyan na iyong bumuka. %inuha iyon ng kanyang ina at mabusising sinuri. !akita niya ang paghinga nito nang malalim. 9Samahan mo ako kila Aling huleng. Sa tingin ko ay may bagong ukay-ukay na sapatos sila roon,: usal nito. Abot hanggang tainga ang ngiti ni hu&hay sa sinabing iyon ng kanyang ina. Sa wakas ay mapapalitan na rin ang kanyang sapatos. Hindi na niya matandaan kung kailan pa sila huling pumunta sa ukay-ukay para mamili. Sa sobrang galak ay hinila-hila niya ang kanyang ina hanggang sa marating na nila ang malaking tindahan ni huleng. 9agkano nga po ito, Aling huleng+: tanong ng kanyang ina sa matabang tindera nang makapili at maisukat na niya ang isang sapatos. !akakunot ang noo nitong pinasadahan sila ng tingin. 95imang daan =yan,: maarteng tugon nito sabay iwas ng tingin sa kanila. alungkot na tiningnan siya ng kanyang ina. 92umalik na lamang tayo sa susunod anak.: 0aulit-ulit na bumalik sila hu&hay at ang kanyang ina sa tindahan. Sa tuwing bumabalik kasi sila ay pamura nang pamura ang sapatos na gusto niya. 9Two-
Hinawakan niya ang kamay nito. * !ay, sa susunod na lang po tayo bumili ng bagong sapatos.: 90atawarin mo ako anak =ha,: mangiyak-ngiyak na wika nito. !gumiti siya rito. Hindi pa sila nakakalayo nang may isang babaeng humarang sa kanila. !aghahabol ito ng hininga at may hawak na itim na supot. 9ay singkwenta po kayo+: tanong nito. !agkatinginan sila ng kanyang ina bago ito sumagot, 9ayroon. 2akit, ineng+: binigay nito ang dala nitong supot. 9%unin n#yo na po ito sa halagang singkwenta.: Tinanggap ni hu&hay ang supot at tiningnan iyon. 9=!ay, iyong sapatos na gusto ko,: masayang balita niya rito. 9Totoong singkwenta lang ito+: hindi makapaniwalang tanong ng nanay niya sa babae. Tumango ito. 9Singkwenta lang naman po talaga =yan. !ilalamangan lang kayo ni nay.* --akas6
!ama " #ant$
sa panulat ni Ayan ende$ 9ommy, want this.: Hindi ko alam kung kailan naging maarte magsalita ang aking anak na panganay. 0alagi na siyang nag-i-4nglish na alam ko ay hindi naman masama, ngunit kakaiba na kasi ang kanyang tono. Tunog nag-uutos. Tunog senyorita na dapat ay hindi mabali ang utos. At ako, na kanyang ina, ay inuutusan niya ngayon. 9om,: aniya na may kasamang dabog. asama na rin ang tinging ipinukol niya sa akin. 9Anong nangyari sa "ama#, anak+: tanong ko sa kanya habang lumalapit at sinipat ang hawak niyang hairpin na kumikinang. ukhang mamahalin. 9This.: niabot niya sa akin ang hairpin. 9. ant. This.: !akumpirma ko ang aking hinala nang makita ko ang presyo. !apangiwi ako. 0ara sa isang hairpin ay nakakaloko ang presyong iyon. binalik ko iyon sa estante saka hinarap ang aking anak. 9asyadong mahal, anak. Sa susunod na6: 9!o: Tili nito. 9 want that pin =&ause my &lassmates ha>e those am the only one in &lass who doesn#t own a pin like that Ako nga rin lang sa &lassroom ang hindi i0hone ang &ell phone Ako lang ang mahirap 2akit kasi mahirap tayo+ 2akit kasi mag-isa ka lang+ %ung may 'addy sana ako, e =di sana, marami tayong pera: !agulat ako sa naging histerya niya. Hindi ko inaasahan ang bulalas niya. niwan ako ng anak ko na nakatayo sa gitna ng mamahaling tindahan habang pinagtitinginan ng mga tao. !alungkot ako. Hindi ko naman talaga maibibigay ang lahat ng gusto niya. Sapat lang ang perang palihim na ibinibigay ng tatay niya para makapag-aral siya sa mamahaling paaralan. yong tatay niyang may nauna nang pamilya.
