CERPEN BAHASA BALI LUH BULAN
Galang bulan, tiang mabalih mabalih bulan. Telekte Telektekang kang tiang kanti peteng pisan. Bulane masi keto. Tusing nyak makisid.Arepina tiang.Misi makenyem. Tiang makesiab. Ia ngomong, “Luh Bulan,mai!Melahang negak! Ajaka ngantih keneh Alah Alah kadaut kadaut keneh keneh tiange tiange,g ,ggih gih,, Me.Ak Me.Akudan udang g keneh keneh suba suba kantih kantih tiang. tiang. anging anging pepesan tusing nyukuh. "amben. #aslingku dini ditu. Meme bulan makenyem. $dengang tiang kantih tiange. “Adeng%adeng. $da suud%suud mlajah. Tusing ada anake mara lekad suba dueg majalan. Tiang nyautin baan kenyem.$ne ingalin kantihane, Ibi nyak lung. &ani, dadi kakene'. Tiang nelektekang."aja! Tiang masaut di keneh. “ (adi ane jani tusing nyak patuh )ara ane ibi. “yen nyidayang sayan makelo, sayan ngluungang. Tusing sayan uug. “ah, Me.Buin lakar jumuin tiang. Tiang suba meled apang maan akebatan tapis. yanan nyen buin tusing nyak luung. *rahin tiang, Me. (adi suba meme milusin kuping tiange. Meme Meme Bula Bulan n maken makenye yem. m.T Tus usin ing g dadi dadi keto keto.. +en peli pelih h nyan nyandan dang g bena benahi hin. n. yen yen nyidayang luung sesai' anging yen meme ngerengin luh, eda ulakanga gati di keneh. Baan tresnan meme teken luh. ah, Me. Tiang masi ngalih ngalih apang ada nundunin kenah tiange. Ane sanget inguh ningalin tiang, sing len reraman tiange. Apa buin tiang jani. "abilan "abilang g peteng peteng negak negak di batune batune lempeh lempeh.. "ambil "ambilang ang tiang tiang mamuny mamunyii sing sing karoan karoan.. Makejang nyambat tiang suba buduh. Tusing inget teken aak. Apa buin tiang mara pesan suuding gagelan. Makejang suba naang. Tiang suba )ara anak luh jalir. Mai kema lemah peteng ngajak gagelan tiange. Ane sanget sebetang tiang adepa teken gegelan tiange. Teken anak gede. +en sing nyak, tiang lakar matianga. matianga. Bandingang mati, tuutang tiang kenehne. Anake gede ento lega pisan. -li tiang mara dadi bajang bunga suba ia ngintip. Ipidan taen tiang nagih perkosana. Aget enggalan teka reraman tiange. &ani kenkenang tiang makelid. Ia kendel gati. -li pidan di polone suba ada tiang. Mara jani misi. "uud ngadep aak tiange. Ia lantas nyuudin tiang. #rajani ngorahang med ajak tiang. enken kaden sakit keneh tiange nyelsel aak. yelsel ane tusing mragatang apa%apa. /eraman tiange suba inguh gati. adena tiang lakar nuba aak. anging tiang ajanian enu inget teken aak. Tusing ada keneh megat urip baan pajalan ane tusing beneh. (epang suba tiang jele. Mirib suba pajalan urip tiange kakene.
-li sekat ento. "abilang peteng tiang negak di batune lempeh di natah tiange. Batune ento tongos kuluk tiange medem. uluk ane sanget sayangang tiang. Adanin tiang ia I Badengan. Tiang tetep mandusang. Baangin tiang amah%amahan ane luungan abedik. Beliang tiang pupur kuluk apang tusing aas bulune.Apang tusing mebo."abilang /edite pandusang tiang. Tusing masi nyalahang. Ia tresna gati teken tiang. Mirib ia naang sebet keneh tiange. Mara tiang nongosin pademanne. Ia tusing galak.(i samping tiange ia nongos. gintil sesai. Ikuhne kutal%kutil. "ambilanga nglinderin aak tiange. uluk tiange mula soleh pisan.Tusing bisa ngongkong. #ragat nyalung. +en suba ia nyalung. Makejang jejeh. 0iri suba lakar ada ane mati. Tumben suba telung bulan ia tusing nyalung. -li sasukat tiang nongosin tegakanne. Makejang lega. rana tusing iju banjare ngae papaga. Baan sasai tiang negak mabalih bulan. Tiang gelem. uluk tiange masi bareng gelem. Mirib baan tresnane bareng ia gelem. /eraman tiange nglemekin. “"uud malu ngenehang ane suba liat! "uud malu nyelsel aak! "uud malu mabalih bulan! Mirib tusing ia karmane.Melahan ka tengah masare1. Tiang tusing makipekan. (ugase ento, tiang kenjekan mragatang kantihane buin abu)u. “$nu liu anak muani ane demen ajak luh. Ibi ada anak ngaku teken bapa ngorahang demen ajak luh. (iastun luh suba2 Bapan tiange suud mamunyi.$nggalan yeh paningalanne nrebes pesu. Bareng kenehne sakit gati. Baan solah tiange ane tusing beneh. Tiang mendep.idemang tiang paningalan tiange. Apang tusing maraat ane soleh%soleh. anti leleh rasane. Masi ngenah ane liatin tiang ipidan.ari maraat gegelan tiange kenyem% kenyem suud ngadep tiang. "uud nadiang tiang anak luh jalir. ari maraat Bapa Gede lenganne ngonyang%ngonyang. Mara maan meli tiang. “Luh, Luh 2 "uud nyelsel aak. +en sayan selselan tusing lakar telah sakit kenehe. “Tusing, #a. Tiang tusing nyelsel aak,sautin tiang uli di keneh. “Tiang jani lakar dadi tukang kantih keneh. "uba med tiang teken pajalan tiange. Baan sesai tiang tusing taen nyautin petakon reraman tiange. Tiang ajaka ka psikiater. Tiang orahanga suba tusing inget teken aak. Tiang takonina. #ragat baan kenyem sautin tiang. #sikiatere naang tiang jatine tusing sakit. Mantas besenina reraman tiange apang melah ngrunguang dogen. Teka uli psikiater. #etenge drika buin tiang negak di batune mebalih bulan. Muan tiange sayan putih jani. #aningalan tiange sayan )edang. uping tiange sayan luung ningeh. &ani, anak mamunyi joh%joh nyidayang dingeh tiang. Apa ane ada di keneh anakke bakat baan tiang nyambat. anti anak ane lakar mati masi tepuk tiang. “#a. yanan lakar ada anak mai ngapak%ngapak. “"aja, luh' “Antiang dogen!
Mara teka sandikalane saget ane sambat tiange teka. I (arma adane. &lema demen pesan ngae uyut. Matuakan tusing dadi kuangan. $ngkahne mebo lau dogen. “#a, nyanan lakar ada anak mati I "ukerti adane. “"aja, Luh' “Antiang dogen! Buin jebosne saget suba ada munyi kulkul bulus. gorahang ada anak labuh di jurange. Bapan tiange lega krana tiang suba nyak ngomong kapah%kapah. "ayan ilang inguh kenehne. Tusing nyak ngae reraman tiange sakit keneh. -lian pajalan tiange. /eraman tiange tusing bani nambakin tiang mabalih bulan. Tusing bani nungkasin munyin tiange. Tiang orahanga ngiring pakayunan. Liu anakke teka nuturang keeh kenehne. Liu teka nuturang sebet kenehne. Bisa ulian somah. Bisa ulian panak. Bisa ulian isin basang. Bisa ulian kuangan pipis. *rahin tiang apang malajah ngantih keneh. Makejang maboya. Tiang masi tusing nyangetang. Guguna ya dadi. Tusing ya, tusing kenapa. Ada masi ane ngugu. yak mlajah ngantih keneh.eala tusing kanti apurnama suba med. gorahang aakne tusing kuat. Tuah abesik ane marengin tiang ngantih keneh sesai. uluk tiange I Badengan. #etenge ento purnamane sedeng nedengang. "unaran bulane lung gati ngenah. Barak, putih, kuning )ara mailehan tepukin tiang. Bintange ulap%ulap. /asa ngaukin keneh tiange. Teka Meme Bulan. “Luh mai! Tekekang magisian. Ajaka ngantih keneh ane luungan. (itu di langite gadang “ah, Me!. “uluke masi ajak. #edalem ia. #ejang dini. Apang taen ia naang langit ane pinih tegeha. uluk tiange kutal%kutil. Misi nyalung. “Auuuuuuuuuuuuuuuuung! Auuuuuuuuuung! Auuuuuuuuuuung! Masrantaban
reraman
tiange
ka
natahe.
-lap%-lap.
“
Luuuuhhhhhhh!
Luuuuuuuuuuuhhhhh! Luuuuuuuhhhhhh! Tuuuuuuuuuunn! Bapa tresna teken Luh. aketus saking 3 Bangke Matah *lih IB4 4idiasa eniten
ANALISIS CERPEN I.
SINOPSIS
Galang bulan, Luh Bulan mabalih bulan. Telektekanga teken ia kanti peteng pisan. Bulanne masi keto. Tusing nyak makisid. Arepina Luh Bulan.Misi makenyem. Luh Bulan makesiab. Meme Bulan ngajak Luh Bulan ngantih keneh. Alah kadut keneh Luh Bulanne.-li sukat ento ia malajah ngantih keneh.Akudang keneh suba kantihane. anging pepesan tusing nyukuh. "amben #aslingkut dini ditu. Meme bulan makenyem lan ngorahang apang Luh Bulan eda suud%suud mlajah. rana tusing ada anak ane mara lekad suba dueg majalan. "autina baan kenyem teken Luh Bulan. Meme Bulan ngorahin apang Luh Bulan ningalin kantihane ane ibi lung, nanging jani dadi kakene. Luh Bulan lantas nelektekang. Mara ia ngerungu, dadi ane jani tusing nyak patuh )ara ane ibi. Meme Bulan ngorahin teken Luh Bulan apang kantihane sayan ngeluungang, tusing sayan uug. Buin lakar jumuina teken Luh Bulan. Ia suba meled apang maan akebatan tapis. yanan nyen buin tusing nyak lung. Lakar orahina teken Luh Bulan. (adi suba Meme Bulan milusin kuping Luh Bulanne. Meme Bulan mekenyem. Ia ngorahin tusing dadi anakke keto. +en pelih nyandang benahin. anging yen Meme Bulan ngerengin Luh Bulan eda ulakanga gati di keneh, baan tresnan Memene teken Luh Bulan. Luh Bulan setuju teken munyin Meme Bulanne. Ia masi ngalih apang ada ane nundunin kenehnyane. Ane sanget inguh ningalin Luh Bulan, sing len reramane. Apa buin ia jani. "abilang peteng negak di batune lempeh. "ambilang mamunyi sing karoan. Makejang nyambat ia suba buduh. Apa buin ia mara pesan suudin gegelan. Tiang suba )ara anak luh jalir. Mai kema lemah peteng ngajak gegelan tiange. Ane sanget sebetanga, ia adepa teken gegelanne. Teken anak gede. +en sing nyak ia lakar matianga. Bandingang mati, tuutanga kenehne. -li ia mara dadi bajang bunga suba intipanga. Anak Gede ento kendel gati. -li pidan di polonne suba ada Luh Bulan. Mara jani misi. "uus ngadep Luh bulan, lantas ia suudina. #rajani ngorahang med ajak ia. enken kaden sakit kenehnyane nyelsel aak. /eraman Luh Bulanne suba inguh gati. adenna ia lakar nuba aak. anging tusing ada keneh megat urip baan pajalan ane tusing beneh. Mirib suba pejalan urine kakene.
-li sekat ento. "abilang peteng ia negak di batune lempeh di natahe. Batune ento tongos kulukne medem. uluk ane sanget sayangang teken Luh Bulan. Adanina I Badengan. Mirib I Badengan naang sebet keneh Luh Bulanne. Mara tongosina pademanne. I Badengan tusing galak. I Badengan tusing bisa ngongkong. #ragat nyalung. +en suba ia nyalung. 0iri suba lakar ada ane mati. Tumben suba telug bulan ia tusing nyalung sekat Luh Bulan nongosin tegakanne. Makejang lega krana tusing iju banjare ngae papaga. Baan sesai Luh Bulan negak mabalih bulan. Ia gelem. uluknyane masi bareng gelem. /eraman Luh Bulanne nglemekin apang ia suud ngenehang ane suba liat, suud nyelsel aak, suud mabalih bulan. anging Luh Bulan tusing makipekan. (ugase ento ia kenjeakan mragatang kantihane buin abu)u. Bapan Luh Bulane ngorahang enu liu anak muani ane demen ajak ia, nanging pegat munyin bapan Luh Bulanne. $nggalan yeh peningalan bapane nrebes pesu. Bareng kenehne sakit gati baan solah Luh Bulanne ane tusing beneh. Ia mendep. idemanga paningalanne apang tusing maraat ane soleh%soleh. Masi ngenah ane liatina teken ia ipidan. ari maraat gegelanne kenyem%kenyem suud ngadep ia. ari maraat Bapa Gede lenganne ngonyang%ngonyang. Mara maan meli ia. Baan sesai Bapan Luh Bulan ngingetang apang ia suud nyelsel aak. Ia jani lakar dadi tukang kantih keneh. rana sesai tusing taen nyautin petakon reramane, Luh Bulan ajaka ka psikiater. Ia orahanga suba tusing inget teken aak. Ia takonina, pragat baan kenyem gen sautina. #sikiatere naang ia jatine tusing sakit. Lantas pesenina reramane apang melah ngrunguang dogen. Teka uli psikiater. #etenge drika buin ia negak di batune mebalih bulan. Muane sayan putih. #aningalane sayan )edang. uping Luh Bulane sayan luung ningeh. &ani, anak mamunyi joh%joh nyidayang dingeha teken ia. anti anak ane lakar mati masi tepukina. Bapan Luh Bulane lega krana ia suba nyak ngomong kapah%kapah. "ayan ilang inguh kenehne. Tusing nyak ngae reramane sakit keneh ulian pejalane. /eramane tusing bani nambakin ia mabalih bulan. Tusing bani nungkasin munyine. Ia orahanga ngiring pakayunan. Liu anake teka nuturang keeh kenehne. *rahina teken Luh Bulan apang malajah ngantih keneh. anging tuah abesik ane marengin ia ngantih keneh sesai. uluk Luh Bulane I Badengan. #etenge ento purnamane sedeng nedengang."unaran luung gati ngenah.Binange ulap%ulap. /asa ngaukin keneh Luh Bulane. Teka Meme Bulan ngaukin Luh Bulan ajaka ngantih keneh di langite gadang. I Badengan masi ajaka milu. I Badengan misi nyalung. Masrantaban reraman Luh Bulane ka natahe.-lap%ulap. gorahin apang ia tuun. II.
TEMA
Tema )erpen puniki inggih punika Tresna Asih. #aragra5 utai daging )erita sane negesin tema punika sinalih tungil 3 -li sekat ento. "abilang peteng tiang negak di batune lempeh di natah tiange. Batune ento tongos kuluk tiange medem. uluk ane sanget sayangang tiang. Adanin tiang ia I Badengan. Tiang tetep mandusang. Baangin tiang amah%amahan ane luungan abedik. Beliang tiang pupur kuluk apang tusing aas bulune.Apang tusing mebo."abilang /edite pandusang tiang. Tusing masi nyalahang. Ia tresna gati teken tiang. III.
TOKOH/PENOKOHAN a) Luh Bulan Demen nyelsel awa 3 6Ia lantas nyuudin tiang. #rajani ngorahang med ajak tiang. enken
kaden sakit keneh tiange nyelsel aak. yelsel ane tusing mragatang apa%apa.1 T!esna "een !e!ama 3 6Bapan tiange lega krana tiang suba nyak ngomong kapah%kapah. "ayan
ilang inguh kenehne. Tusing nyak ngae reraman tiange sakit keneh. -lian pejalan tiange.1 #elas as$h "een %u!&nan 3 6uluk ane sanget sayangang tiang. Adanin tiang ia I Badengan.
Tiang tetep mandusang. Baangin tiang amah%amahan ane luungan abedik. Beliang tiang pupur kuluk apang tusing aas bulune. Apang tusing mebo. "abilang /edite pandusang tiang.1 %) Re!ama/Ba'a T!esna as$h "een '$ananyane 3 6Masrantaban reraman tiange ka natahe. -lap%-lap. “
Luuuuhhhhhhh! Luuuuuuuuuuuhhhhh! Luuuuuuuhhhhhh! Tuuuuuuuuuunn! Bapa tresna teken Luh. "us$n( san(e" nyelsel$n ane sam'un l$wa" 3 “Luh, Luh 2 "uud nyelsel aak. +en sayan
selselan tusing lakar telah sakit kenehe. ) Meme Bulan N(a*a$n lan n(a*ah$n Luh Bulan n(an"$h eneh 3 “Luh Bulan,mai!Melahang negak! Ajaka
ngantih keneh. T!esna "een Luh Bulan 3 Meme Bulan makenyem.Tusing dadi keto. +en pelih nyandang
benahin. yen nyidayang luung sesai' anging yen meme ngerengin luh, eda ulakanga gati di keneh. Baan tresnan meme teken luh. +) I Ba+en(an Kulu sane s&leh 3 6uluk tiange mula soleh pisan.Tusing bisa ngongkong. #ragat nyalung. +en
suba ia nyalung. Makejang jejeh. 0iri suba lakar ada ane mati.1
"!esna "een Luh Bulan 3 Baan sasai tiang negak mabalih bulan. Tiang gelem. uluk tiange
masi bareng gelem. Mirib baan tresnane bareng ia gelem. e) ,e(elan Tus$n( n(elah 'e!$emanus$aan 3 Luh Bulan ngorahang 6Ane sanget sebetang tiang adepa
teken gegelan tiange. Teken anak gede. +en sing nyak, tiang lakar matianga.1 -) Ana ,e+e Masa$n eneh "een ana luh 3 6Anake gede ento lega pisan. -li tiang mara dadi bajang
bunga suba ia ngintip. Ipidan taen tiang nagih perkosana. Aget enggalan teka reraman tiange. &ani kenkenang tiang makelid. Ia kendel gati. -li pidan di polone suba ada tiang. Mara jani misi.1 () Ps$$a"e! N(e!"$ "een &n+$s$ 'as$en 3 Baan sesai tiang tusing taen nyautin petakon reraman tiange.
Tiang ajaka ka psikiater. Tiang orahanga suba tusing inget teken aak. Tiang takonina. #ragat baan kenyem sautin tiang. #sikiatere naang tiang jatine tusing sakit. Mantas besenina reraman tiange apang melah ngrunguang dogen I.
LATAR
a7 Latar aktu Galang bulan, tiang mabalih bulan. Telektekang tiang kanti peteng pisan.8 peteng • •
Tumben suba telung bulan ia tusing nyalung. -li sasukat tiang nongosin tegakane.8 suba
•
telung bulan Luh Bulan nongosin tegakan I Badengan. #etenge drika buin tiang negak di batune mebalih bulan.
•
Buin jebosne saget suba ada munyi kulkul bulus.
•
eala tusing kanti apurnama suba med.8 abulan
•
#etenge ento purnamane sedeng sedengang. "unaran bulane lung gati ngenah.
b7 Latar tempat "abilang peteng tiang negak di batune lempeh di natah tiange. • •
.
Bapa ngorahang teken Luh Bulan 6 melahang ka tengah masare1 8di tengah umah. ALUR
Alur )erpen sane majudul 6Luh Bulan1 puniki ngangge alur 3 maju%mundur "ane negesin alur maju lan mundur ring )erpen, inggih punika 3 ALUR MAU 0 9paragra5 :%;7 nyeritayang tatkala Luh Bulan sedeng negak • mabalih bulan lantas matemu teken meme bulan.
0 9paragra5 :< lan ::7 Luh Bulan inget teken solah ane suba liat.
•
ALUR MUNDUR
•
(ugas ia adepa teken gegelane teken anak Gede. ALUR MAU 0 9paragra5 := kanti panyuud7 )erita minakadi jalan hidup Luh Bulane jani. "ukat ia suud adepa teken gegelane. $ngkn ia nyelsel aak lan tusing nyautin petakon reramane. 1)erpen Luh Bulan saking halaman kapertama
I.
AMANAT
Amanat sane kasurat ring )erpen punika 3 a7 I /aga patut masolah ane beneh apang tusing ngae sakit keneh rerama. b7 Tusing sanget nyelsel ane sampun liat, tusing lakar mragatang apa%apa. #atutne iraga malajah uli ane sampun liat apang dadi manusa sane maguna. II.
KALEBIHAN LAN KAKIRAN,AN CERPEN
a7 alebihan 3 &alan )erita lan kon5lik ring )erpen puniki menarik lan tusing ngae med sane ngea)en. • •
Bahasa sane kaange ring )erpen puniki sanget aluh karesepang olih sane ngea)en.
b7 akirangan 3 #anyuud )erita puniki tusing sanget jelas alurnyane. •
II. NILAI/ UNSUR SOSIAL
/eramane Luh Bulan tresna pesan teken Luh Bulan I2.
NILAI/ UNSUR BUDA3A
Identik teken situasi adat di Bali