CÁRMINA BURANA CANTIONES PRAFANAE EX SAECULIS XI-XIII p.C.
egnabo; regno; regnavi; sum sine regno. EDITADAS PARA EJERCITAR LATÍN EN CCH VALLEJO POR
EL PROFR. ALEJANDRO FLORES BARRÓN SIGUIENDO LA SELECCIÓN DE CARL ORFF Y CON ADICIÓN DE OTROS POEMAS Y FRAGMENTOS DE LA COLECCIÓN MEDIEVAL COMPUESTOS EN ALEMANIA, ITALIA, FRANCIA Y ESPAÑA
ANNO MMVII
1
De avaritia (1-26), De correctione hominum (27-29), De conversione hominum (30-33), De ammonitione prelatorum (34-44), Carmen rebelle (45-48), De cruce signatis (49-62).
Amatoria I (63-79), Amatoria II (80-96), Amatoria III (97-113), Amatoria IV (114-131), Amatoria V (132-154), Amatoria VI (155-186).
Potatoria I (187-200), Potatoria II (201-226).
Ludi I (227), Ludi II (228) .
Carmina Burana, summa poetica medii aevi latini, collecta sunt circa annum 1230, fortasse in aula episcopi de Seckau (Austria). Vsque ad annum 1806 manuscriptum in possessionem habuit monasterium Benediktbeuren (Bavaria), nunc bibliotheca Monacensis (Bayerische Staatsbibliothek München, clm 4660/4660a)
INDEX SELECTIONIS CAROLI ORFFIS 1. O Fortuna, 2. Fortunae plango vulnera SCENA I
3. Veris laeta facies, 4. Omnia sol temperat, 5. Ecce gratum 6. Tanz, 7. Floret silva nobilis, 8, 9 y 10. SCENA II
11. Aestuans interius, 12. Olim lacus colueram, 13. Ego sum Abbas, 14. In taberna quando sumus. SCENA III
15. Amor volat undique, 16. Dies, nox et omnia, 17. stetit puella, puella, 18. Circa mea pectora, pectora, 19. Si puer cum puellula, 20. Veni, veni, venias, 21. In trutina, 22. Tempus T empus est iucundum 23. Dulcissime SCENA IV
24. Ave formisissima 1. O Fortuna
1
De avaritia (1-26), De correctione hominum (27-29), De conversione hominum (30-33), De ammonitione prelatorum (34-44), Carmen rebelle (45-48), De cruce signatis (49-62).
Amatoria I (63-79), Amatoria II (80-96), Amatoria III (97-113), Amatoria IV (114-131), Amatoria V (132-154), Amatoria VI (155-186).
Potatoria I (187-200), Potatoria II (201-226).
Ludi I (227), Ludi II (228) .
Carmina Burana, summa poetica medii aevi latini, collecta sunt circa annum 1230, fortasse in aula episcopi de Seckau (Austria). Vsque ad annum 1806 manuscriptum in possessionem habuit monasterium Benediktbeuren (Bavaria), nunc bibliotheca Monacensis (Bayerische Staatsbibliothek München, clm 4660/4660a)
INDEX SELECTIONIS CAROLI ORFFIS 1. O Fortuna, 2. Fortunae plango vulnera SCENA I
3. Veris laeta facies, 4. Omnia sol temperat, 5. Ecce gratum 6. Tanz, 7. Floret silva nobilis, 8, 9 y 10. SCENA II
11. Aestuans interius, 12. Olim lacus colueram, 13. Ego sum Abbas, 14. In taberna quando sumus. SCENA III
15. Amor volat undique, 16. Dies, nox et omnia, 17. stetit puella, puella, 18. Circa mea pectora, pectora, 19. Si puer cum puellula, 20. Veni, veni, venias, 21. In trutina, 22. Tempus T empus est iucundum 23. Dulcissime SCENA IV
24. Ave formisissima 1. O Fortuna
2 CÁRMINA BURANA
CARMINA MORALIA ET SATIRICA PROF. ALEJANDRO FLORES B
I O Fortuna, Velut (como) luna Statu variabilis. Semper crescis Aut decrescis Vita detestabilis. Nunc (ahora) obdurat (ataca) Et tunc (después) curat (cuida) Ludo (juego) ment (mente) aciem (agudeza) . Egestatem (pobreza) , Potestatem (riqueza) Disolvit ut (como) glaciem (glaciar) . Sors (Suerte) immanis (cruel, inhumana) Et innanis (vacía) , Rota tu volubilis. Status malus Vana salus (salud, salvación) Semper dissolubilis (disuelta) . Obumbrata (en la sombra) Et velata (con un velo) Mihi (para mí) quoque niteris (brillas, eres clara) . Nunc per ludum (tu juego) Dorsum (espalda) nudum (desnuda) Fero (llevo) [a causa] tu (de tu) sceler (crimen, maldad) . Sors salut Et virtut (virtud) Mihi nunc contraria. Est (hay) affectus Et deffectus (desafecto) Semper in angaria (tu servicio) . Hac (esta) in hora Sine mora (demora) Corde (del corazón) pulsum tangite (toquen) ! Quod (por que) per Sortem Sternit (fue derribado) fortem (valiente) Mecum (conmigo) omnes (todos) plangite (duélanse, deploren) !
3
O FORTUNA LEVIS (ligera) ! PROF. ALEJANDRO FLORES B
O FORTUNA LEVIS! CUI (a quien) VIS (quieres) DAS MUNERA (obsequios) QUAE (que) VIS ET CUI QUAE (las cosas que) VIS AUFERES (quitarás) HORA BREVIS.
PASCIBUS (pasos) AMBIGUIS FORTUNA VOLUBILIS ERRAT (vaga) . ET MANET (permanece) IN NULLO CERTA (segura) TENAXQUE (firme) LOCO (lugar) ;
SED MODO (unas veces) LAETA (alegre) MANET, MODO (otras veces) VULTUS (rostros) SUMIT (asume) ACERBOS (ásperos) ET TANTUM (tan sólo) CONSTANS IN LEVITATE (inestabilidad) MANET.
DAT FORTUNA BONUM (buen) , SED NON DURABILE DONUM (regalo) ; ATTOLIT (levanta) PRONUM (fácilmente) , FACIENS (haciendo) DE (de) REGE COLONUM (campesino) .
QUOS (a los que) VULT (quiere) SORS (Fortuna; Suerte) DITAT (enriquece) , QUOS NON VULT SUB PEDE (pie) TRITAT (tritura) . QUI (el que) PETIT (busca; desea) ALTA (cosas altas) NIMIS (en exceso) , RETRO (de vuelta) LAPTUS (lanzado) PONITUR IMIS (en lo más bajo) .
4
2. CÁRMINA BURANA PROF. ALEJANDRO FLORES B
Fortun
plango vulnera (heridas )
Stillantibus (destilantes ) ocellis [oculis] Quod ( porque) sua mihi munera (regalos; obsequios) Subtrahit rebelis (rebelde; desafiante) . Verum (verdad) est quod (lo que) legitur (se lee )
«fronte capillata (poblada) Sed plerumque (generalmente) sequitur (sigue; viene) Occasio (momento) calvata».
In Fortun
solio (trono)
Sederam (me había sentado) elatus (elevado) Prosperit
vario (cambio; abundancia)
Flore coronatus. Quisquis (como cualquiera) tamen (con todo eso) florui (florecí; sobresalí ) Felix et beatus (dichoso) , Nunc a (de) summo (lo más alto) corrui (me derrumbé; me arruiné) Gloria privatus.
Fortun
rota volvitur (gira)
Et descendo minoratus (reducido) . Alter (otro) in (hacia) altum tollitur (es llevado) Nimis (demasiado) exaltatus. Rex sedet in vertice (cima; cúspide ) Caveat (cuídese de) ruinam Nam (pues) sub axe (eje) legimus:
«Hecubam [ esse] reginam».
5 (En la tierra
rey es la moneda / el dinero ) Prof. Alejandro Flores B.
In terra summus rex est hoc (en este) tempore . mirantur (admiran ) reges et ei (a él ) famulantur (sirven ) venalis (sobornable ) Favet (favorece ) ordo (grupo) pontificalis. in abbatum (de los abades ) cameris (bóvedas ) retinet dominatum.(el poder ) nigrorum (de negro ) veneratur (venera) turba priorum (de los más importantes ) magnorum (de los grandes ) Fit (llega a ser ) iudex conciliorum (concilios ). bella (guerras) gerit (engendra ), (quiere ) nec si vult pax sibi (sus intereses ) deerit (descuidará ). agit (provoca) lites (litigios ), Quia vult deponere ( poner en el suelo ) dites (a los ricos ). Erigit (levanta ) ad plenum (hacia lo abundante ) de stercore egenum (al pobre ). Omnia emit (compra) venditque, dat et data (las cosas dadas ) demit (recobra ). adulatur (adula ), post blanda (las blanduras ) minatur (amenaza ). mentitur raro (rara vez ) verax (veraz) reperitur (es hallado ). perjuros (desleales / perjuros) Miseros (a los pobres ) facit (hace) et perituros (moribundos ). avarorum deus est et spes (esperanza ) cupidorum (ambiciosos ). in (hacia ) errorem Mulierum ducit amorem venales (que se venden ) dominas facit imperiales. raptores (ladrones ) facit ipsos (mismos ) nobiliores (más aristócratas ). habet pluses (mucho más) Quam (que ) celum sidera (estrellas ) fures (ladrones ). Si loquitur (habla ), pauper tacet (calla ); hoc (esto) bene scitur (se sabe ). In mensa sunt splendida fercula (viandas ) densa (abundantes ). laudatos (renombrados ) pisces comedit (come ) piperatos (condimentados ). Francorum (franceses ) vinum bibit atque ( y ) marinum (del mar ). famosas (vistosas ) Vestes (ropas ) gerit (lleva ) et pretiosas. (costosas) splendorem dant vestes exteriorem. adoratur (es adorado ), quia virtutes operatur (oculta ) . Nullus (nadie ) honoratur (es estimado ) , nullus amatur (es amado ). Quem (a quien ) genus (su origen ) infamat (desacredita ), : “Probus (decente) est homo!”(hombre) clamat.
6 Gualterius de Castillione (ca. 1135 - ca. 1179) Alejandro Flores B 1. as (lo justo) et nefas (lo injusto) ambulant passu fere (casi) pari (igual);1 prodigus (gastador) non redimit (rescata) vitium (vicio) avar (tacaño); virtus temperantia (moderación) quadam (cierta) singulari (particular) debet medium ad utrumque (entre ambos) vitium caute (prudentemente) contemplari (contemplar). 2. Si legisse (haber leído) memoras (recuerdas) Ethicam (la Ética) Cato
(Catón)2,
in qua (en la cual) scriptum legitur (se lee): «ambula cum bonis (buenos)», cum (cuando) ad dandi (para dar) gloriam animum (tu ánimo) disponis, supra (sobre) cetera (las demás cosas) primum hoc (esto) considera, quis (quién) sit (sea) dignus donis (dádivas). 3. Vultu (rostro) licet (aunque) hilari (sonriente), verbo (palabra) licet blando (alagadora) sis (seas) aequalis (equitativo) omnibus; unum (una cosa) tamen (sin embargo) mando: si vis (quieres) recte (justamente) gloriam promereri (ganar) dando, primum videas (mira) granum inter paleas (pajas), cui (a quién) des et quando. 4. Dare non ut (como) convenit non est a (por) virtute, bonum est secundum quid (según las circunstancias), sed non absolute (en todas); digne (dignamente) dare poteris (podrás) et mereri (ganar) tute (con seguridad) famam muner
(servicio), si me prius (antes) noveris (conocieras)
intus (interiormente) et cute (exteriormente). 5. Si prudenter (sabiamente) triticum (trigo) paleis emundas (limpias), famam emis (compras) mun largita
(generosidad)
; sed caveto (cuidado), dum (cuando) das,
oleum (aceite) male non effundas (viertas).
In te (ti) glorior (me alegro): quia Codro Codrior (más Codro que...),3 omnibus (todas las cosas) habundas (estás provisto de). 1
Otra lectura del verso: paene passu pari Catón, senador romano muy estricto y conocido por corregir a todos en su forma de escribir, de hablar y de comportarse. 3 Otra lectura del verso: cum sis Codro Codrior . ║Codrus, i, Codro , fué un rey de Atenas que se vió mezclado con el oráculo de Delfos. Éste había prometido a los peloponesios que tomarían la ciudad de Atenas si respetaban la vida de su rey en la guerra que sostenían Atenienses y Espartanos. Pues bien, Codro se enteró del vaticinio y sacrificó su vida por su ciudad: se vistió de mendigo y salió de Atenas, tropezándose con dos enemigos con los que entró en combate. Murió en la reyerta y los Peloponesios tuvieron, entonces, que regresar a su país. 2
7 Profr.: Alejandro Flores B Initium* sanct evangeli secundum (según) marcas argenti (plata) 45 n illo (aquel) tempore: dixit* papa Romanis: «Cum (cuando) venerit* filius hominis ad sedem* maiestatis (soberanía) nostrae, primum dicite (digan) :
At (mas) ille si perseveraverit (fuera más a llá) pulsans (golpeando) , nil (nada) dans (dando) vobis (a ustedes) , eicite (arrojen) eum (lo) in (hacia) tenebras* exteriores.» Factum est (sucedió) autem (sin embargo) , ut (que como) quidam (un) pauper* clericus* veniret* ad curiam (senado) domini papae, et exclamavit dicens (diciendo) : «Miseremini (apiádense) mei (de mi) saltem (por lo menos) vos, hostiarii (porteros) papae, quia manus paupertatis* tetigit (tocó) me. Ego vero egenus (indigente) et pauper sum*, ideo (por esto) peto*, ut (para que) subveniatis (pongan remedio) calamitati* et miseriae (desgracia) meae.» Illi autem audientes (escuchando) indignati sunt (se indignaron) valde (mucho) et dixerunt: «Amice, paupertas tua tecum* sit* in perditione*. Vade retro (retírate) , satanas, quia non sapis* ea (aquellas cosas) , quae (que) sapiunt nummi (las monedas) . Amen, amen, dico* tibi (a ti) : non intrabis in gaudium* domini tui (tuyo) , donec (hasta que) dederis (hayas dado) novissimum (muy conocida) quadrantem (moneda) .» Pauper vero abiit (se fue) et vendidit (vendió) pallium (capa) et tunicam et universa(todo) quae (lo que) habuit (tuvo) et dedit (dio) cardinalibus et hostiariis (porteros) et camerariis(recamareros) . At illi (aquellos) dixerunt: «Et hoc (esto) quid est inter tantos?» Et eiecerunt (arrojaron) eum ante fores (puertas) , et egressus (sacado) foras (afuera) flevit (lloró) amare (amargamente) et non habens consolationem*. Postea (después) venit ad curiam quidam clericus dives (rico) , incrassatus (engordado) , impinguatus (abundante) , dilatatus*, qui propter (a causa de) seditionem* fecerat (había cometido) homicidium*. Hic (Éste) primo (en primer lugar) dedit hostiario, secundo camerario, tertio cardinalibus. At illi arbitrati sunt (juzgaron) inter eos (ellos) , quod (que) essent plus (más) accepturi (aceptarían) . Audiens autem dominus papa cardinales et ministros plurima (muchísimos) dona (regalos) a clerico accepisse (que aceptarían) , infirmatus est (enfermó) usque ad (hasta la) mortem*. Dives vero misit (envía) sibi (para él) electuarium* (preparado) aureum* et argenteum, et statim (al instante) sanatus est (sanó) . Tunc (entonces) dominus papa ad se (hacia sí) vocavit cardinales et ministros et dixit eis (les) : «Fratres, videte, ne aliquis (que ninguno) vos seducat (seduzca) inanibus (vanas) verbis. Exemplum enim (por tanto) do vobis, ut (para que) , quemadmodum (del modo que ) ego capio (recibo) , ita (así) et (también) vos capiatis.»
Participio latino
,
equivale al gerundio –ando , -iendo .
Imperativos latinos: (singular) -a, -e, -i; (plural) -ate, -ete, -ite Formas Verbales Compuestas con
o
.
8
Escena primera
Cármina Burana Alejandro Flores B
3. PRIMO VERE (en la primavera) Ver laeta (alegre) facies (rostro) mundo propinatur (se presenta; se ofrece) hiemalis (invernal) acies (ejército) victa (vencido) iam fugatur (se retira; huye) In vestitu vario (variado; multicolor) Flora principatur (reina; gobierna) nem (bosques) dulcisono quae (la cual) cantu (canto) celebratur (es celebrada) Flor fusus (extendido) gremio (regazo) Phebus novo more (modo) risum (sonrisa) dat, hoc vario (en este multicolor [vestido ]) iam stipatus (revestido, tapizado) flore Zephyrus nectareo (con agradable) spirans (soplando) it (va) odore (aroma) Certatim (con empeño) pro bravio (premio) curramus in amore Litteratos convocat decus (la belleza) virginale; laic (laicos, ignorantes) execrat (rechaza; execra) pectus bestiale (indómito, inculto). Cunctos (a todos) Amor incitat (estimula, incita) per (a través del) iubar (resplandor) aestivale (veraniego, estival); Venus se communicat (se da a todos, se comparte) numen (diosa, voluntad) generale. Citharizat (toca la cítara) cantico (una canción) dulcis Philomena (Ruiseñor) flore rident vario prata (los prados) iam serena; turba (la bandada) salit (salta) av (aves) silv (bosque) per amoena (lugares agradables); chorus (una coreografía) promit (expresa, revela) virgin iam gaudia (gozos) millena (en número de mil).
(muchachas)
9
4. SOL SUBTILIS
Cármina Burana
Omnia (todas las cosas; todo) sol temperat (templa; calienta) purus et subtilis (sutil), novo mundo reserat (muestra; revela; abre) faciem April (Abril); ad amorem properat (se apresura) animus (espíritu) herilis (varonil), et iucundis (los alegres) imperat deus puerilis (infantil).
Alejandro Flores B
(cosas) tanta (tal) novitas (la renovación) R in solemni vere (primavera) et ver auctoritas (la autoridad) iubet (ordena) nos gaudere (gozar); vias praebet (presenta) solitas (habituales), et in tuo vere fides (fe) est et probitas (honradez, probidad) tuum (al tuyo) retinere (para retener).
Ama me fideliter (fielmente), fidem (fidelidad) meam nota (conoce) de corde (corazón) totaliter (totalmente) et ex mente tota. Sum praesentialiter (presente) absens (ausente) in remota (para los bienes materiales); quisquis (cualquiera que) amat taliter (de tal manera) volvitur (da vuelta) in rota (rueda). LAS FORMAS DE LA PALABRA VER, VERIS, primavera Nominativo Acusativo Genitivo Ablativo Dativo
primavera / singular Ver Ver Veris Vere Veri
ESCRIBE SU TRADUCCIÓN
10 TEXTO DE LOS CARMINA BURANA NO INCLUIDO EN LA OBRA DE CARL ORFF
Alejandro Flores B
«Ver (primavera) redit (vuelve) optatum (esperada) cum gaudio*, flore decoratum purpureo (púrpura) . Aves edunt (producen) cantus quam (¡Cuán) dulciter (dulcemente)! Revirescit (reverdece) nemus (bosque). Campus est amoenus (agradable) totaliter.» Iuvenes ut (para que) flores accipiant (recogan), et se per odores (olores, aromas) reficiant (recreen), virgines assumant (comprométanse) alacriter (con fervor), et eant (vayan) in (a) prata* floribus ornata (adornados) communiter (juntamente). (hermana)
VER DULC IN TEMPORE Ver (primavera) dulc in tempore florenti (floreciente) stat (está) sub arbore Iuliana cum sorore. Dulcis amor! Qui te (de ti) caret (carece) hoc (este) tempore fit (resulta) vilior (menos capaz). Ecce (he aquí) florescunt arbores, lascive (sensualmente) canunt (cantan) volucres (pájaros); inde (por ello) tepescunt (se avivan / arden) virgines. Dulcis amor! Ecce florescunt lilia (lirios), et virgin dant agmina (los grupos) (dioses) carmina. summo (al más alto) de Dulcis amor! Si tenerem (tuviera) quarn capio (deseo) in nemore (bosque) sub folio (follaje), oscularer (la besaría) cum gaudio. Dulcis amor!
11
5. VER GRATUM Alejandro Flores B
Ecce gratum (grata) et optatum (esperada) ver reducit (regresa) gaudia:(los gozos) purpuratum (púrpura) floret(florece) pratum sol serenat(aclara) omnia.(todas las cosas) Iamiam (¡Ya, ya!) cedant(se marchan) tristia!(las tristezas) Aestas(el verano, el estío) redit.(regresa) Nunc recedit (se aleja) hiemis(del invierno) saevitia.(la crueldad) Iam liquescit (se funde) et decrescit grando (granizo), nix(nieve) et caetera;(y las demás cosas) bruma(el invierno) fugit(huye) et iam sugit(chupa) ver [aestatis]*(del verano) ubera;(las ubres; la fertilidad) illi(de aquel) mens(la mente) est misera,(triste) qui(el que) nec (ni) vivit nec lascivit (se goza; retoza; juega) sub(sub) aetatis dextera.(diestra) Gloriantur (Se enorgullecen) et laetantur (se alegran) in melle (la miel) dulcedinis,(de este dulzor) qui(los que) conantur,(intentan) ut utantur,(como es costumbre) praemio Cupidinis.(de Cupido) Simus(Seamos) iussu (por mandato) Cypridis (de Cipris; de Venus) gloriantes (los que se gozan) et laetantes (y se alegran) pares(semejantes) esse(seamos) Paridis!(de Paris) CÁRMINA BURANA
6. DANZA (SOLO DE ORQUESTA)
12 TEXTO NO SELECCIONADO EN LA OBRA DE CARL ORFF (VI) Alejandro Flores B
LINGUA MENDAX ET DOLOSA Lingua mendax et dolosa (engañosa) lingua procax (desvergonzada), venenosa, lingua digna detruncari (de ser cortada) et in igne (fuego) concremari (ser quemada), Quae me dicit deceptorem (engañador) et non fidum (fiel) amatorem (enamorado), quam (a la que) amabam, dimisisse (he dejado) et ad alteram (hacia otra) transisse (he transitado)! Sciat (sépalo) deus, sciant (sépanlo) dei (los dioses): non sum reus huius(de este) rei (delito)! sciant dei, sciat deus: huius rei non sum reus! Unde (por lo que) iuro Musas novem, Quod (lo que) et maius (más) est, per Iovem (Júpiter), qui pro Danae sumpsit (tomó forma) auri (de oro), in Europa formam tauri (de toro); Iuro Phebum (por Febo), iuro Martem (por Marte), qui amoris (del amor) sciant artem; iuro quoque te (por tí), Cupido, arcum cuius (cuyo) reformido (temo); Arcum (por el arco) iuro cum sagitis (saetas, flechas), quas (las cuales) frecuenter in me (hacia mí) mittis (lanzas): sine fraude, sine dolo foedus hoc (este pacto) servare volo (quiero)! Volo foedus observare! et ad haec (para esto) dicemus (diremos), quare (porqué) inter choros puellarum (de muchachas) nihil (nada) vidi (vi) tam preclarum (preclaro, hermoso). Inter quas (las cuales) appares (apareces) ita (así) ut (como) in auro (en el oro) margarita (perla) Humeri (tus hombros), pectus et venter sunt formata tam decenter (hermosamente)
13 Alejandro Flores B
Frons et gula (garganta), labra(labios), mentum (barbilla) dant amoris (del amor) alimentum crines (cabellos) eius (de ella) adamavi (he amado) quoniam (porque) fuere flavi. Ergo (por eso) dum (cuando) nox erit (será) dies (día), et dum labor erit quies (descanso), et dum aqua erit ignis, et dum silva sine lignis, (leños, árboles) Et dum mare (mar) sine velis,(velas) et dum Parthus (Parto) sine telis,(flechas) cara (querida) mihi semper eris (serás) nisi (si no) fallar (soy engañado), non falleris! (serás engañada)
14 CANTICVM CANTIC [Amigas:]
1 Quo (a dónde ) abiit (se alejó) dilectus (amado) tuus, o p ulcherrima muli
?
Quo d eclinavit (se apartó) d ilectus tuus et quaeremus (buscaremos) eum (lo) tecum (contigo)? [Novia:]
2 Dilectus me us d esce ndit in (hacia) ho rtum suum ad areolam (círculo) aromat ut (para) pascatur (deambular) in hortis et lilia (lirios) colligat (colectar) . 3 Ego d ilecto me o et dilectus me us mihi qui pascitur (deambula) inter lilia.
[Novio ]
4 Pulchra es (eres) amica mea suavis et de cora (elegante, bien dispuesta) ,
(“EN EL JARDÍN”) CHORUS:
Floret silva (bosque) nobilis Floribus et foliis (hojas). SEMICHORUS: Ubi est antiquus meus amicus? Hinc (desde aquí) equitavit [ter] (tres veces) Eia! Quis (quién) me amabit? CHORUS: Floret silva undique (por doquier); Nah mime gesellen ist mir we (que mi amado aquí estuviera) [LAS PARTES , CHARMER, GIP DIE VARWE MIR REIE; SWAZ HIE GAT UMBE y WERE DIU WERLT ALLE MIN QUE CONFORMAN ESTA ESCENA ESTÁN EN ALEMÁN ANTIGUO]
15
Floret silva undique, nach mime gesellen ist mir we.
El bosque florece por doquier y yo añoro a mi amante.
Gruonet der walt allenthalben wa ist min geselle alse lange? Der ist geriten hinnen, o wi, wer sol mich minnen?
Si el bosque está verde por doquier, ¿por qué mi amante está tan lejos? Él se ha ido de aquí, ¡ay! ¿quién me amará?
Chramer, gip die varwe mir, die min wengel roete, damit ich die jungen man an ir dank der minnenliebe noete. Seht mich an, jungen man! lat mich iu gevallen!
El tendero, me da el color para ruborizar mis mejillas, así puedo cazar a los muchachos, gracias a ti, por cortejarme. ¡Míradme, muchachos y dejadme complaceros!
Minnet, tugentliche man, minnecliche frouwen! minne tuot iu hoch gemuot unde lat iuch in hohlen eren schouwen. Seht mich an jungen man! lat mich iu gevallen!
¡Haced el amor muchachos y muchachas adorables! El amor os hace intrépidos y os permite ser muy honorables. ¡Míradme, muchachos y dejadme complaceros!
Wol dir, werit, das du bist also freuden riche! ich wil dir sin undertan durch din liebe immer sicherliche. Seht mich an, jungen man! lat mich iu gevallen!
¡Bienvenido, mundo, tú que estás tan lleno de alegrías! Yo seré tu esclava, siempre segura en tu amor. ¡Míradme, muchachos y dejadme complaceros!
Swaz hie gat umbe daz sint alles megede, die wellent an man allen disen sumer gan!
Ellas van de aquí para allá todas son doncellas. Ellas no han tenido un hombre en todo este largo verano.
Chume, chum geselle min, ih enbite harte din, ih enbite harte din, chume, chum geselle min.
Ven, ven mi señora te imploro lastimoso, te imploro lastimoso, ven, ven mi señora.
Suzer rosenvarwer munt, chum unde mache mich gesunt, chum unde mache mich gesunt, suzer rosenvarwer munt.
Dulce ven y ven y dulce
Swaz hie gat umbe daz sint alles megede, die wellent an man allen disen sumer gan!
Ellas van de aquí para allá todas son doncellas, ellas no han tenido un hombre en todo este verano.
Were div werlt alle min von dem mere unze an den Rin des volt ih mih darben, daz diu chünegin von Engellant lege an minen armen.
Si el mundo fuera mío, desde el mar hasta el Rhin, gustoso lo entregaría porque la reina de Inglaterra yaciera entre mis brazos.
boca de haz que haz que boca de
color rosado, me sienta bien, me sienta bien, color rosado.
16
Suscipe, flos Alejandro Flores B 1. Suscip e (recibe) , flos (flor) , florem, q uia (por que) flos d esignat (simboliza) amorem! Illo d e (por aquella) flo re nim io (extraordinariamente) sum cap tus (fue cautivado) amore; hunc (a esta) florem, Flo ra d ulcissim a, semper od ora (perfuma)! Nam velut aurora fiet (se formará) tua forma de cora (hermosa). florem, Flo ra, vid e! Que m (a la cual) d um (mientras) vide as, mihi ride (sonríe)! flori fa re (háblale) be ne! Tua vox cantum p hilome n
(ruiseñor) .
Oscula (besos) des flori! Rubeo (roja) flos convenit (se acomod a) ori (boca).
2. Flos in p ictura non e st flos, imm o (por e l contrario) fig ura; Qui pingit (pinta) florem, no n p ingit floris o d orem (aroma).
14 Ecce! tu pulchra e s, amica m ea . Ecce! tu pulchra, oculi tui colum b
.
15 Ecce! tu pulcher e s, dilecte mi, et de corus lectulus noster flo rid us.
1 veniat dilectus me us in hortum suum et com ed at fructum p om orum suorum. veni in hortum m eum soror mea spo nsa me ssui murram me am cum aromatibus meis comed i fa vum cum melle meo bib i vinum meum cum lacte meo co med ite am ici bib ite et ineb riam ini carissimi. 2 Ego dormio et cor meum vigilat vox dilecti mei pulsantis aperi mihi soror mea amica mea columba mea inmaculata mea quia caput meum plenum est rore et cincinni mei guttis noctium. 3 Expoliavi me tunica mea quomodo induar illa lavi pedes meos quomodo inquinabo illos. 4 Dilectus meus misit manum suam per foramen et venter meus intremuit ad tactum eius. 5 Surrexi ut aperirem dilecto meo manus meae stillaverunt murra digiti mei pleni murra prob atissim a. 6 Pessulum ostii aperui dilecto meo at ille declinaverat atque transierat anima mea liquefacta est ut locutus est quae sivi et non inveni illum vo cavi et non respo ndit mihi.
17
ESCENA TERCERA
CÁRMINA BURANA
Alejandro Flores B
TEXTOS SUBYACENTES EN LA CONFESIÓN GOLIARDA 24. Omnis ergo (por tanto) qui (el que) audit verba mea haec (estas) et facit ea (las), assimilabitur (será comparado) viro (varón) sapienti, qui aedificavit domum (casa) suam supra petram, 25. et descendit pluvia, et venerunt flumina, (ríos) et flaverunt (soplaron) venti, et irruerunt (invadieron) in domum illam, et non cecidit: (cayó) fundata enim erat super petram. 26. et omnis qui audit verba mea haec, et non facit ea, similis (semejante) erit viro stulto, (necio) qui aedificavit domum suam super arenam: 27. et descendit pluvia, et venerunt flumina, et flaverunt venti, et irruerunt in domum illam, et cecidit, et fuit ruina illius (de ella) magna. (Mat, 7). 13. Intrate per angustam portam: quia lata (ancha) porta, et spatiosa via est, quae ducit ad perditionem et multi sunt qui intrant per eam. 14. Quam (cuán) angusta porta et arcta (estrecha) via est, quae ducit ad vitam: et pauci sunt qui inveniunt (encuentran) eam! (Mat 7). 27. Audistis quia dictum est (fue dicho) antiquis: (antiguos) Non moechaberis. 28. Ego autem dico vobis, (ustedes) quia omnis, qui viderit (viere) mulierem ad concupiscendum (para desear) eam,(ella) iam moechatus est (adulteró con) eam in corde (corazón) suo (Mat, 5). IN TABERNA 1 11. Estuans (ardiendo) interius (interiormente) ira vehementi (violenta) in amaritudine (amargura) loquor (hablo) meae menti: factus (hecho) de materia, cinis (ceniza) elementi, similis sum folio, (hoja) de quo (con que) ludunt (jugar) venti. 2 Cum (como) sit (sea) enim proprium viro sapienti supra petram ponere sedem (base) fundamenti, stultus ego comparor (soy comparado) fluvio labenti, (errante) sub eodem (misma) tramite (corriente) numquam permanenti. 3 Feror (soy llevado) ego veluti (como) sine nauta (piloto) navis, ut (como) per vias aeris vaga (vagabunda) fertur (es llevada) avis; Non me tenent (retienen) vincula, (lazos) non me tenet clavis, (llave) quaero (busco) mei similes et adiungor (me uno) pravis. (depravados) 4 Mihi (a mí) cordis (corazón) gravitas (seriedad) res videtur (parece) gravis; (seria) iocus (juego) est amabilis (agradable) dulc que favis; (ceniza) quidquid (lo que) Venus imperat, labor est suavis, (ligero) Quae (La cual) numquam in cordibus (corazones) habitat ignavis. (cobardes)
18
5 Alejandro Flores B Via lata gradior (camino por) more (costumbre) iuventutis, implicor (me enredo) in vitiis (vicios) immemor (me olvido) virtutis, voluptatis (placer) avidus (deseoso) magis (más) quam (que) salutis, (salvación) mortuus in anima curam (cuidado) gero (ejerzo) cutis. (de la piel) 6 Praesul (Prelado) discretissime, veniam (perdón) te precor: (ruego) Morte bona morior, (muero) dulci nece necor; (agonizo) Meum pectus sauciat (hiere) puellarum (muchachas) decor, (encanto) Et quas (a las que) tactu (tocar) nequeo, (no puedo) saltem (al menos) corde moechor. (poseo) 7 Res est arduissima (dificilícima) vincere naturam; In aspectu (presencia) virginis mentem esse (tener) puram; Iuvenes non possumus (podemos) legem sequi (seguir) duram Leviumque (y de sus delicados) corporum non habere curam. (interés) 8 Quis (quién) in igne (fuego) positus (puesto) igne non uratur (se quema)? Quis Papiae (en Pavia) demorans (quedándose) castus habeatur, (se mantiene) ubi Venus digito (dedo) iuvenes venatur, (atrapa) oculis illaqueat (seduce) facie praedatur (cautiva)? 9 Si ponas (pones) Hippolytum4 hodie Papiae, Non erit Hippolytus in sequenti (siguiente) die. Veneris ad thalamos (cama) omnes currunt (conducen) viae, non est in (entre) tot (tantas) turribus (torres) turris Ariciae. (Aricia) 5 10 Secundo redarguor (me culpo) etiam de ludo, (juego) sed cum (cuando) ludus corpore me dimittit (deja) nudo, frigidus (frío) exterius (exteriormente) mentis aestu (calor) sudo, tunc (entonces) versus et carmina meliora (los mejores) cudo. (forjo) 11 Tertio capitulo (asunto) memoro (recuerdo) tabernam: Illam (a ella) nullo tempore sprevi (desprecié) neque spernam, (despreciaré) Donec (hasta que) sanctos angelos venientes (que vienen) cernam, (distinga) cantantes pro mortuis “requiem (reposo) aeternam”. 12 Meum est propositum in taberna mori, (morir) ut (para que) sit (estén) vina (vinos) proxima morientis ori, (boca) tunc cantabunt laetius (más alegremente) angelorum chori: (coros) “sit (sea) Deus propitius (favorable) potatori.” (bebedor) 4 5
Hipólito hijo de Teseo, su madrastra Fedra lo intentó seducir sin lograr su propósito. Aricia, bosque escarpado del Lacio, Italia, donde la diosa Ártemis llevó los restos de Hipólito.
19 Alejandro Flores B
12. CIGNUS (cisne) USTUS (asado) CANTAT: 1 Olim (alguna vez) lacus colueram, (habitar) Olim pulcher extiteram,
(erguir)
Dum (mientras) cignus ego fueram.
Miser, miser! (pobre) Modo (cuán) niger Et ustus fortiter ! (fuertemente)
2 Eram nive candid
, (blanco)
Quavis (que qualquier) ave formos
, (hermoso)
Modo sum corvo nigr . 3 Girat, regirat garcifer; (garfio) Me rogus (fuego) urit (quema) fortiter: Propinat (brindar) me nunc dapifer. (cocinero) 4 Mallem (preferiría) in aquis vivere, Nudo (desnudo) semper sub aere, Quam (que) in hoc mergi (ser sumergido) pipere. (pimienta) 5 Nunc in scutella (escudilla) iaceo, et volitare (volar) nequeo, (no puedo) dentes frementes (resonantes) video:
20
Alejandro Flores B 13. EGO SUM ABBAS Ego sum abbas (abad) Cucaniensis 6 (de la vara alta; de la artimaña), Et consilium meum est cum bibulis (bebedorcillos), Et in secta Decii (Decio7) voluntas mea est. Et qui mane (en la mañana) me quaesierit (buscare) in taberna, Post vesperem (tarde) nudus egredietur (será arrojado), Et sic (así) denudatus veste (de su ropa) clamabit: Wafna (bruto)! wafna! Quid fecisti Sors turpissima (muy desvergonzada)? [chorus: Wafna! Wafna! Wafna!] Nostr vit
gaudia
Abstulisti (quitaste) omnia! [chorus: Wafna! Wafna! Wafna!] Haha! 1. es dare pro rebus, pro verbis verba solemus. 2. Pro nudis verbis montanis (silvestres) utimur (usamos) herbis (hierbas), Pro caris (costosas) rebus pigmentis (tintes) et speciebus (imitaciones).
SI QUIS (alguno) DECIORVM (de los de Decio) Si quis Deciorum dives (rico) officio gaudes (alégrate) in vagorum esse (al estar) consortio (compañía), vina (los vinos) numquam spernas (desprecies) diligas (ama) tabernas. 6
Cucaniensis, hace burla de la orden de los de Cluny, que serían los cluniacenses; orden benedictina que intentó hacer reformas religiosas y volver a la sencillez y al ideal cristiano de ora et labora , pero fracasó y se convirtió en una orden influyente y rica en Europa en el siglo X. 7 Decio, santo patrono de los goliardos en los juegos de mesa y de azar.
21 Alejandro Flores B 14. IN TABERNA QUANDO SUMUS (estamos) Chorus potatorum:
In taberna quando sumus, non curamus (cuidamos) quid (qué) sit (sea) humus (tumba), sed ad ludum properamus (nos apresuramos), cui (para el cual) semper insudamus (sudamos), quid agatur (se haga) in taberna ubi nummus (moneda) est pincerna (la que sirve), hoc (esto) est opus (útil) ut (para que) quaeratur (se indague) si quid (lo que) loquar (diga), audiatur (será escuchado). Quidam (unos) ludunt (juegan), quidam bibunt, Quidam indiscrete (indiscretamente) vivunt. Sed in ludo qui morantur (se pican) Ex his (de éstos) quidam denudantur, Quidam ibi (allí) vestiuntur (son engalanados), Quidam saccis induuntur (son tapados). Ibi nullus (ninguno) timet (teme) mortem, Sed pro Baccho (Baco8) mittunt (lanzan) sortem: Primo (una vez) pro nummata (monedas) vini Ex hac (de ésta) bibunt libertini (libertinos); semel (segunda vez) bibunt pro captivis, post haec (después de ésta) bibunt ter (tres veces) pro vivis, quatter (cuatro veces) pro christianis cunctis (reunidos), quinquies (cinco veces) pro fidelibus defunctis, sexies (seis veces) pro sororibus (hermanas) vanis, septies (siete veces) pro militibus (guardas) silvanis (bosques). Octies (ocho veces) pro fratribus (hermanos) perversis, Nonies (nueve veces) pro monachis (monjes) dispersis, Decies (diez veces) pro navegantibus, Undecies (once veces) pro discordantibus (herejes), Duodecies (doce veces) pro penitentibus, Tredecies (trece veces) pro iter (viaje) agentibus (vagabundos). Tam pro papa quam (como) pro rege (rey) Bibunt omnes sine lege (ley):
8
Baco, dios del vino, aquí su nombre significa el vino
22 Alejandro Flores B
Bibit hera (amada), bibit herus (amado), Bibit miles (soldado), bibit clerus (clero), Bibit ille (aquél), bibit illa (aquélla), Bibit servus cum ancilla, Bibit velox, bibit piger (lento), Bibit albus, bibit niger, Bibit constat, bibit vagus, Bibit rudis, bibit magus. Bibit pauper et aegrotus (enfermo), Bibit exul (desterrado) et ignotus (desconocido), Bibit puer (niño), bibit canus (anciano), Bibit praesul (prelado) et decanus (representante), Bibit soror (hermana), bibit frater, Bibit anus (anciana), bibit mater, Bibit ista (ésta), bibit ille, Bibit centum, bibunt mille. Parum (poco) sexcentae (600) nummatae Durant, cum immoderate (inmoderadamente) Bibunt omnes sine meta, Quamvis (aunque) bibant mente laeta (alegre), Sic nos rodunt (calumnian) omnes gentes Et sic erimus (estaremos) egentes (indigentes). Qui nos rodunt confundatur (sean confundidos) Et cum iustis (justos) non scribantur (sean inscritos). Io io io io io io io io io! 9
Evangelium: Sequentia falsi evangelii secundum marcam argenti. Fraus tibi Decie! Cum sero esset una gens lusorum, venit Decius in medio eorum et dixit: «Fraus vobis! Nolite cessare ludere. Pro dolore enim vestro missus sum ad vos.» Primas autem, qui dicitur Vilissimus, non erat cum eis, quando venit Decius. Dixerunt autem alii discipuli: «Vidimus Decium.» Qui dixit eis: «Nisi mittam os meum in locum peccarii, ut bibam, non credam.» Primas autem, qui dicitur Vilissimus, iactabat decem, alius duodecim, tertius vero quinque. Et qui quinque proiecerat, exhausit bursam et nudus ab aliis se abscondit.
9
Io, io,… era el grito de las seguidoras de Baco en sus festividades.
23 10
Alejandro Flores B
BACCHE BENEVENIES (Bienvenido, Baco)
Bacche, benevenies, gratus et optatus per quem (quien) noster animus fit (resulta) laetificatus (alegrado) Istud (este) vinum, bonum vinum, vinum generosum reddit (vuelve) virum (varón) curialem (social), probum, animosum. Haec (estos) sunt vasa (vasos) regia (reales) quibus (de los cuales) spoliatur (es despojada) Ierusalem et regalis (la real) Babylon ditatur (se enriquece) Bacchus fortis superans (venciendo) pectora (corazones) vir (de ellos). in amorem concitat (incita) animos e Bacchus saepe (a menudo) visitans muli genus (género) facit eas subditas tibi (para ti), o tu Venus. Bacchus venas penetrans calido liquore facit eas (a éstas) igneas (ardientes) Vene ardore. Bacchus lenis (suave) leniens curas (preocupaciones) et dolores confert (los convierte) iocum (juego), gaudia, risus et amores. Bacchus mentem femin solet (acostubra) hic (aquí) lenire (suavizar) cogit (empuja) eam (a ésta) citius (más rápido) viro consentire. Aqua prorsus (del todo) coitum nequit (no puede) impetrare (alcanzar), Bacchus illam (a ella) facile solet expugnare (derrotar). Bacchus numen (inspiración) faciens hominem iocundum (festivo), reddit (vuelve) eum (a éste) pariter (por igual) doctum et facundum (elocuente). Bacchus, deus inclite (ilustre), omnes hic astantes (parados) laeti (alegres) sumus munera (dones) tua praelibantes (probando). Omnes tibi canimus (cantamos) maxima praeconia (elogios), te laudantes (alabando) merito (con razón) tempora per omnia.
10
Bacche, vocativo de Bacchus , dios griego del vino, en este texto Baco equivale a vino y a los distintos tipos de vinos.
24 Philippus Cancellarius
Alejandro Flores B
(ca. 1170 - 1236) 1. Dic (habla), Christ veritas (verdad), dic, cara raritas (escasez), dic, rara Caritas (amor): ubi nunc habitas? aut in Valle Visio ? aut in throno Pharao ? aut in alto cum Nerone? aut in antro (cueva) cum Theone? vel in fiscella (cestilla) scirpea (de juncos) cum Moyse plorante (suplicante)? vel in domo (casa) Romuela (de Rómulo) cum Bulla11 fulminante (que fulmina)? 2. Respondit Caritas (caridad): «homo, quid (por qué) dubitas? quid (por qué) me sollicitas? non sum, quo (como) mussitas (murmuras), nec in euro12 nec in austro13, nec in foro (plaza pública) nec in claustro, nec in bysso (lino fino) vel cuculla (capucha) , nec in bello nec in bulla: de Iericho sum veniens (viniendo), ploro cum sauciato (herido), quem (al que) duplex (un par) Lev (de sacerdotes) transiens (pasando) non astitit (asiste) grabato (camilla).» 3. O vox prophetica, O Nathan, predica: culpa Davitica patet non modica! dicit Nathan: «non clamabo», «neque» David «planctum dabo», cum sit Christi rupta vestis, contra Christum Christus testis. ve, ve vobis, hypocrite, qui culicem colatis! que Cesaris sunt, reddite, ut Christo serviatis!
11
Carta papal que concedía privilegios o prohibía acciones o excomulgaba a grupos o personas de la Iglesia. Eurus , Euro, viento del oriente. 13 Auster , Austro, viento del sur. 12
25 Alejandro Flores B
ESCENA TERCERA
CÁRMINA BURANA
COUR D’ AMOUR 15. Pueri Amor volat undique (doquiera); captus est libidine (ansia / lujuria). Iuvenes, iuvenculae (jovencitas) coniunguntur (se unen) merito (merecidamente). Soprano:
Siqua (si alguna) sine socio (compañero), caret omni gaudio; tenet noct
(noche) infima (la peor)
sub intimo (lo más recóndito) cord in custodia: Pueri:
Fit (sucede) res amarissima (muy amarga). Descripción de Cupido st Amor alatus puer et levis, est pharetratus
(provisto de aljaba).
Etas (la vida) amentem probat et ratione carentem; vulnificus (el que hiere) pharetra (aljaba) signatur (se distingue), mobilis ala; nudus formatur (se representa), quia nil (nada) est, quo teneatur (detenerlo). Insipiens (insensato), fugitans (fugitivo), temeraria (irreflexivas) tela (flechas) cruentans (lanzando). Mittit (arroja) pentagonas nervo (cuerda) stridente (rezumbante) sagittas (saetas), quod (porque) sunt quinque 14 (cinco) modi, quibus associamur Amori: visus (vista); colloquium (plática); tactus (contacto); compar (unión) labi nectar altern
(de uno a otro) permixtio (mezcla), commoda (obtención) fin (fin);
in lecto (cama) quintum (en quinto lugar) tacite Venus exprimit (representa) actum* ( 14
)
amoroso
Grados y Etapas del Amor: tímido -visus, suplicante-alloquium, tolerado-contactus, amante-basia, aceptado-factum .
26 Alejandro Flores B
Cármina Burana Dies, nox (noche) et omnia (todas las cosas) mihi (a mí) sunt contraria, virgin (muchachas) coloquia (las conversaciones) me fay (causan) planzer,(placer) oy suavenz (a menudo) suspirier (suspiré), plu (mucho) me fay (hace) temer.
O sodales (compañeros), ludite, (gócense) vos (ustedes) qui scitis (saben) dicite, (díganlo) mihi maesto (tristeza) parcite (perdónen), grand ey (tengo) dolur, attamen (sin embargo) consolite (respondan) per voster (su) honur.
oleo (me lamento), quod (porque) nimium (desmedido) patior (padezco) exilium. pereat (muera) hoc (este) studium (afán), si m'en iré (me distrae), si non reddit (regresa) gaudium, cui (que) tant (tanto) abé (tuve)! Tua pulchra facies (rostro) me fay (causa) planzer (placeres) millies, pectus habet glacies (hielos). A remender (dame salud), statim vivus fierem (estaré) per un baser (beso).
***********************************************************************************
mor tenet (somete) omnia, mutat (cambia) cord intima, quaerit Amor devia (desatinadas) . Amor melle (que la m iel) dulcior, felle (hiel) fit amarior (más amargo). Amor cecus (ciego), caret pudicitia; frigidus et calidus (fogoso) et tepidus (tibio), Amor audax, pavidus (miedoso), est fidus (fiel) atque perfidus (infiel).
27 Alejandro Flores B
Stetit (estaba) puella (doncella) rufa (roja) tunica; si quis (alguno) eam (la) tetigit (tocaba), tunica crepuit (tintineaba), eia! Stetit puella Tamquam (como) rosula (botón de rosa); facies splenduit (resplandecía) os (boca) eius floruit. eia!
18. SUSPIRIA O mi dilectissima (amadísima) vultu (rostro) sereníssima et mente legis (lees) sedula (atenta) ut (que) mea refert (relata) littera (carta). Vultus tuus indicat quanta sit (existe) nobilitas (nobleza), quae in tuo pectore lac (leche) miscet (mezcla) cum sanguine.
Circa (alrededor) mea pectora multa sunt (hay) suspiria de (por) tua pulchritudine (belleza), quae me laedunt (hieren) misere (cruelmente). Ah! Chorus: Mandaliet (canción de la alegría), mandaliet, mîn (mi) geselle (amado) chûmet (se lamenta) niet (no). Tui lucent (brillan) oculi sicut (como) sol radii (rayos), sicut splendor (resplandor) fulgur (relámpago) lucem (luz) donat (obsequia) tenebris. Ah! Vellet (quiera) deus, vellent dii (dioses), quod mente proposui (me propuse): ut (que) eius (sus) virginea (virginales) reserassem (cortara) vincula (ataduras). Ah!
28 Alejandro Flores B
19. AMORES sex viri Si puer (joven) cum puellula (doncella) moraretur (se queda) in cellula (habitación), felix coniunctio (unión). Amore subcrescente (creciente), periter (más hábilmente) e (de) medio propulso (arrojo) procul (lejos) taedio, fit (acontece) ludus ineffabilis (indescriptible) membris, lacertis (brazos), labiis.
20. DUPLEX CHORUS Veni (ven), veni, venias (ojalá vengas) ne (y no) me mori (morir) facias, hyrca (chiva), hyrce (chivo), nazaza (aléjense), trillirivos (al triple arroyo)! Pulchra tibi (tu) facies, ocul acies (disposición), capill series (trenzado), o quam clara species (imagen, aspecto)! Rosa rubicundior (más roja que), lilio (lirio) candidior (más blanca que) omnibus formosior (la más hermosa) semper in te glorior (tengo alegría)! 21. FLUCTUATIONES In trutina (balanza) ment dubia (dudas) fluctuant (oscilan) contraria lascivus (erótico) amor et pudicitia (pudor; recato). Sed eligo (elijo) quod video, collum iugo (yugo) prendeo (apreso) ad iugum tamen (sin embargo) suave transeo (transito; voy).
29 Alejandro Flores B
22. NOVUS AMOR Tempus est iocundum (alegre), O virgines! modo (sólo) congaudete (alegrénse), vos (ustedes) iuvenes! Chorus
O! O! O! Totus floreo (florece en mi)! Iam amore virginali totus ardeo (estoy ardiendo); novus, novus, novus amor est, quo (por el que) pereo (perezco)! [Cantat philomena (ruiseñor) sic (así) dulciter, et modulans (cantando) auditur; intus (en mi interior) caleo (me quemo) [suaviter]. Flos (flor) est puell , quam diligo (amo), et rosa ros , quam saepe (a menudo) video.] Feminarum chorus
Mea (mi) me confortat (consuela) promissio (promesa), mea me deportat (aleja) negatio (negativa). [Sile (calla), philomena, pro tempore (momento)! Surge (brota), cantilena (melodía), de (desde) pectore!] Virilis chorus
Tempore brumali (invernal) vir patiens (pasivo), animo vernali (primaveral) lasciviens (voluptuoso).
30 Alejandro Flores B Feminarum chorus
Mea mecum (conmigo) ludit (juega) virginitas, Mea me detrudit (precipita) simplicitas (naturaleza). Chorus:
Veni, domicella (doncella) cum gaudio. Veni, veni, pulchra Iam pereo. 23. DULCISSIME Dulcissime (dulcísimo / queridísimo), totam tibi (a tí) subdo (entrego) me. [ Eis (por) aiona (la eternidad), tui (tuyo) sum (soy)
CATULI CARMINA ]
ESCENA QVARTA 24. BANZIFLOR ET HELENA [Cum (como) vidissem (viera) itaque (por tanto) quod semper optavi (deseé), tunc (entonces) ineffabiliter (inefablemente) mecum exultavi (me alegré), surgens (levantándome) velociter ad (hacia) hanc (ella) properavi (me apresuré), hisque retro (y después de esto) poplite (rodilla) flexo (doblando) salutiavi.] CHORUS:
Ave (ten salud) formosissima, gemma (joya) pretiosa, ave decus (belleza/ encanto) virgin , virgo gloriosa. Ave, mund luminar (luminaria), [lumen (luz) lumin ave, mund rosa Banziflor et Helena 15 Venus generosa! 15
]
Blancaflor y Helena son dos mujeres casadas que escapando con sus amantes provocaron guerras y su fama en el amor.
31 Alejandro Flores B
AMOR CUNCTA SUPERAT Amor cuncta (todas las cosas) superat, Amor dura (las cosas duras) terebrat (taladra). Differentem omnibus (a todas) amo differenter (de modo diferente). Novus ignis (fuego) in me furit (arde), et adurit (abrasa / quema) indeficienter (sin fin). Nulla (ninguna) magis (más) nobilis, habilis (flexible) , pulchra vel (o) amabilis, nulla minus mobilis (voluble), instabilis (inestable), infronta (descarada) reperitur (se encuentra), vel fide (de confianza) mutabilis (mudable). AD AMICAM
Dulcis amica mei, valeas (que estés bien) per saecula multa: sis (que seas) semper felix, dulcis amica mei. Dulcis amica mei, superat tua forma (figura) puellas (doncellas), luna velut (como) stellas, Dulcis amica mei. Dulcis amica mei, nimiis (demasiados) fervoribus (ardores) angor (soy atormentado): igne (fuego) tu tangor (soy herido), Dulcis amica mei. Dulcis amica mei, pro te nimis (en exceso) angor amore: me tuus ardet (quema) amor, Dulcis amica mei, Dulcis amica mei, moriar (moriré), mihi (me) crede dolore, ni (si no) mihi des (das) vitam, Dulcis amica mei. Dulcis amica mei, vitam mihi si dare velles (quisieras), quod (lo que) volo (quiero) tu velles, Dulcis amica mei. Dulcis amica mei, si quaeris (buscas) quid (qué) volo, vellem (quisiera) tactum (tocar) non factum (hacer), Dulcis amica mei. Dulcis amica mei, satis (suficiente) est tractare (tocarte) papillam (pezón) oscula (besos) iungendo (sumando), Dulcis amica mei.
32 .
Sic (así) mea fata (destino) canendo (cantando) solor (consuelo) , ut (como) nece (agonía) proxima facit olor (cisne). Roseus (rojizo) effugit (huye) ore color. blandus inest (está dentro) meo corde dolor. Cura (preocupación) crescente, labore (fatiga) vigente, vigore (fuerza) labente (tambaleante) miser morior (muero). [tam male pectora (mi pecho) multat (castiga) amor.] Hei (ay) morior, hei morior, hei morior, ut (mientras) quod (que) amem (a amar) cogor (estoy forzado) et non amor (soy amado)! . Si me dignetur (apreciara) , quam desidero (deseo) , felicitate Iovem (Júpiter) supero (superaría). Nocte (en la noche) cum illa si dormiero (durmiera) , si sua labra (labios) semel (una vez) suxero (suxionara). mortem subire (soportar) , placenter obire (morir) vitamque finire (acabar) libens (palideciendo) potero (podría) , [tanta si gaudia (gozos) non rupero (hiciera pedazos).] Hei potero, hei potero, hei potero, tanta (tantos) si gaudia recepero (recibiera)! Ubera (sus pechos) cum (como) animadverterem (advirtiera) , optavi (deseé) manus ut (para) involverem (envolverlos) , simplicibus (naturales) mammis (senos) ut alluderem (jugar). Sic cogitando (pensando) sensi (sentí) Venerem. Sedit (se posa) in ore rosa cum pudore (recato) , pulsatus (impulsado) amore quod (por lo cual) os lamberem (lamería / lenguaría). [Tam bene (bien) placitum (satisfacción) me gauderem (alegraría) ] Hei (ay) lamberem, hei lamberem, hei lamberem luxuriando (ardiendo) per characterem (aspecto).
33 Alejandro Flores B
Amor simplex, callidus; rufus (enrojecido) Amor, pallidus; truculens in omnibus, Amor est placabilis (aplacable), constans et instabilis. Amor art regitur (es gobernado) imperio (poder). ludit Amor lectulo (cama) iam clanculo (a escodidas) noct in silentio: fit captus (atrapado) Amor laqueo (trampa / engaño). I O Fortuna, Velut luna Statu variabilis. Semper crescis Aut decrescis Vita detestabilis. Nunc obdurat Et tunc curat Ludo mentis aciem. Egestatem, Potestatem Disolvit ut glaciem. Sors immanis Et innanis, Rota tu volubilis. Status malus Vana salus Semper dissolubilis. Obumbrata Et velata Mihi quoque niteris. Nunc per ludum Dorsum nudum Fero tui sceleris. Sors salutis Et virtutis Mihi nunc contraria.