Billy Aronson - Bilimsel Gaflar

Trusted by over 1 million members

Try Scribd FREE for 30 days to access over 125 million titles without ads or interruptions! Start Free Trial Cancel Anytime.





























TBlAK Popüe im Kitap/an  Çocuk taplığı 1 Bimsel Gar

Doğya Gide Eğri Yd Serüvee

y Aoon Scientc Goofs

Advetues Aog the Croked ai to Truth

Çevr Nermi Ak

© Türiye Biimse ve Tni Arşrm Krm, 

TÜBİTAK Ppüle Bm Ktaaı Seçim e Dee e diri mes TBİTAK Yay Kmiy arafda Yaımakadr Fr ubshed i he Unied Saes by W.H REEMAN AND COMANY New Yok, New York ad Oxrd Coyrgh  A· gh Reserve İk oarak AD'de WH REMAN AND COMANY (New York Yo rk New York ve Ord) araıda 0  - üü üü haka haka sakı oaak oaak baımış ISBN -3    ı 3 ı 4  5. ı 6    8 ı

ğ yü Kı Ock rık Ş K rık

·

   997    

 e  e  :e (2 ıctl  e  de  e  e

Yayn Koodaö Cei Koak Yayı Yayı  Yöeme Yö emei i Zaer Kaaa Yaya Hazlayan Haz layan Zeye Zey e Toza ekk Yöeme Da Aka Sa Yönetmen Öü Evre Tögür Uyguama Yımaz Öze

 rk v N  vkıerek





























iLitbL BiLi

Doğruya Qden bri Yold 6erüVenler o

/

























































Zeki, yaratıcı, yaratıcı, cesur, anlayışlı - ve esprili esprili br editör olan Nancy Laties Feensten'e. Bir yazar dha ne isteyebir k? Ve tabii, gaf/aımın esin kaynağ, esprlerimin kurbanı e yuamın ortağ eşim Lisa L isa oe/'a oe/' a



























































•

içndekler

Helvada Gaf Var!

1

Y ukarıda ukarıda Ne Var Ne Yok?

5

Altın Gibi

15

Nerede?

22

Kıpır Kıpır Yatıklar

3 2

Öğrenme Ateşi

43

























































Helvada Gaf Var!

Kendinizi birdenbire üzerinde renk renk yumrular bulunan kocaman bir kaya parça-





























Herşeyi göze alıp kırmızı yumruardan bir okma ısırıy ısırıyorsunuz Berbat birşey  tükü tükürüyorsunuz Büyük mavi yumrudan bir ısırık öff Daha da berbat! Sonra sarı yumrudan bir parça ısırıyorsunuz. Fena değil! Sonra bir başka sarı yumru. Nefis! Üç sarı yumrunu daha tadına baktıktan sonra şu sonuca varı yorsunuz Sarı yumru yumruar ar harika  haydi sof sof raya! Böylece sarı renkli olanarı seçip yum ru üstüne yumru yiyorsunuz. erken büyük bir tanesini ısırıyorsunuz; ama o da sizi geri ısırıyor ve yere deviriyor! Karnınızın üstün de tepiniyor, tüyleriyle yüzünüzü bir güze fırçaayıp hoplaya zıpaya uaklaşıyor şte gaf yaptınız! Ancak yaptığınız bu gaf özel türden: yataktan düşmek, çiklet üstüne basmak, pantalon giymeyi unutup bir partiye iç çamaşırla rınızla gitmek gibi gaflardan farklı Yumru ısırma konusunda yaptığınız bu gaf bilimse bir bi r gaftır gaftır Hangi yumruyu yiyeceğinizi seçme süreci neden bilimseldir? Çünkü bilim, doğayı anla ma veya ona egemen olma çabamızda kul





























Bilimsel kitaplar bilimsel gerçeklerle dolu dur Bilimciler bu gerçekleri bulmak için bil gilerin gilerini,i, cesaretleri cesaretlerini ni,, s abırlarını ve ve önsezileönse zilerini hepbirlikte kullanırlar. Ancak bilimsel ki taplar bilimsel gaflardan pek sözetmezler Oysa bilimciler, bu gafların bazıları için de yine bilgi, cesaret ve önsezilerini kullanmış lardı lardı.. Öyleys Öyleysee fark nerede? Fark şurada: GerGerçekler için "Hah!' derken gaflar için "Hah hah hah diyouz. Evet, bilimsel gaflar komik, ama komik oldukları kadar da önemlidirer. Sarı yumruları ısırmak kuralı iyi bir fikir gibi görünüyordu; denendi e sonuç bir süre için gerçekten de olumluydu Ama daha sonra kuralın gülünç denecek ölçüde yanlış olduğu anlaşıldı, çünkü çizgi filmlerindekine benzer durumlara neden olmuştu Yanız unutmamalı ki bu yanlış kural gelişme için de yolu hazırladı: kayanın üstünde canlı varlıklar olduğu keşfine yolaçtı yolaçtı Bizim ilke atalarımızın ateş, kürk, tarım yapma gibi önemli keşifleri, büyük olasılıkla, bu tür bilimsel gafların sonucunda ortaya































gein ktlayalım! B kitap, bize öğrenecek ve gülecek çok şey veren büyük gafarın bazılarına br teşekkür sunmaktadır B gaflara hem saygımızı snp hem de gülmek nasıl mı oyr? Basit Gaflara gülerken kendimize de güüyorz Üzerinde yaşayıp uzayda yol aldığımız b acayip kaya parçasını anlamak için gösterdiğimiz cesr, kaçınılmaz kaçın ılmaz e komik k omik çabaya çabaya gülüy gülüyorz. orz .

·:

"

\

/

)r

/

� 

-

�

J





























Yukada Ne Var e Yok? Hiç göüzüne göüzüne bakıp korkuy korkuyla la çığlık çığ lık attığı nız olur mu? Her baktığımızda başka bir yer d olan büyük, sarı bir yuvarlak var yukarı d. Bu yuvarlak birden batar, gözden kaybo lur ve ışk saçan binlerce noktacık görünmeye başlar C

/





























- 

Gökyüzüne baktığnızda paniğe kapılmıyorsunuz herhalde Bu parlak şeylerin ne olduklarını biliyorsunuz Ufak ve yakın görünmelerine karşın gerçekte Güneş, Ay ve yıldızların çok büyük ve çok uzak olduklarını da biliyorsunuz Ancak bu bilgileri kendi başınıza edinmediniz Evren hakkında şimdi biliğmiz şeyleri öğrenmek içn bilmciler binlerce yıldır çoğu kez karmaşık aygıtlar kullanarak gökyüzünü inceleyip duruyorlar ncak şimdi gökyüzündeki o şekiler hakkında bildiğinz herşey herşeyi bir an içn unutun ve sonra , .- - da sadece eski astronom _ ların kullandıkları içaygıtları' yan, gözlerinizi kullanarak onları inceleyin. Gökyüzüne bakarken kendnize \ "Yukarıdaki şu nesne-





























derseniz, böyle hisseden ilk kişi siz olmayacaksınız En eski çağlardan yak ı n d i ye ye b i l e c e ğ i m i z zamanlara kadar insa noğlu, Dünyanın evrenin merkezinde olduğunu ve herşeyin onun çevresinde döndüğünü düşünüyordu. İ nsanların böyle düşünmesinin bir nedeni gözlemlerin bu doğrultuda doğrultuda olmasıydı olmasıydı  Düşünün bir bi r kere. kere. GüGüneş doğudan doğup tepemizden geçip batıda batarken Dünya çevresinde dönüyormuş gii görünüyor Dünya ise size ayaklarınızın altında kıpırdanıp dönüyormuş gibi gelmiyor (eğer (eğer Kaliforniya'da Kaliforniya'd a yaşamıyo yaşamıyorsanız rsanız!!)  İnsanın, Dünya'nın herşeyin merkezi olduğunu düşünmesinin bir başa nedeni de kendini beğenmişliğidir Yaşadığımız yerin yaşa-





























onun için, ikinci yüzyılda ve Mısır'daki İ s kenderiye'de olmak demekti Büyük Roma İmparatorluğu'nun resm başşehri Roma ol duğu halde o dönemin bütün ünlü ilim ve bilim adamlarının çalışmak ve fikirlerini paylaşmak için geldikleri yer İs kenderiye'ydi  günümüzde New York ve Paris gibi şehirlere geldikleri gibi Kuzey Afika sahilindeki bu heyecan verici şehirde Batlamyus Dünyamerkezli evrenin nasıl çalıştığının ayrıntılı bir resmini geliştirdi liş tirdi ve ve bunu destekleyici destekleyici bazı bazı bi bilim limsel sel dü dü şünceler ortaya sürdü Batlamyu Batlamyuss 'u etkile etkileyen, yen, sizi si zin n de hemen heme n yayapabileceğiniz bir deneyin sonucuydu: bir taş bırakmak. Bir taş parçasnı elinizden bırakrsanız havada süzülerek uzaklaşmaz, Dünya'ya düşer Bu Batlamyus'a Güneş'in, Ay'ın, gezegenlerin ve yldzların da havada süzü-



























































B at l amyu s ' u n ç al ı ş m a l a r ı İ s k e n d e r i ye'den bütün Roma İmparatorluğ'na ayrca Arapçaya çevrilip bütün Ortadoğu'ya ya yıldı. Burada Batlamyus'un çalışmalarını büyük ilgiyl karşılayan Müslümanlar onun fikirlerini içeren kitabı "En Büyük olarak nitelediler. Bu sonuçlar Hıristiyanlarca <

limcinin gözlemlerine t patıp u_yan, y an, bu kadar alın bir güzelli





























mşlard. En sonunda, 1400'lü yıllarda Koprnik (Coprnicus) adında bir Poonyalı bu ilavelri yapmaksızın, gzgnlerin harktlrini açklayabicek bir yo buldu ancak bunu yapmak için Batlamyus'a ters d üşmesi üşmes i ve v e yepy yepyn nii b i r modl modl çizmsi çi zmsi gr gr kiyordu. Batamy Batamyus 'a cphe cphe ama k ok rk rküt ütücü ücü birşydi. Ancak Koprnik, Rönsans dnilen v Avrupa'nın hr yerind insanların, yüzyıllar boyu grçk olarak kabul dilmiş inançlar sorguladıkları, ypyni şaşırtıcı fikirer ortaya attıkları bir dvirde yaşıyordu. O çağda yaşayan birçok büyük düşünür gi





























çok daha basit olacaktı. a Güneş ve geze genler Dünya çevresinde dönmüyorlarsa? Ya gezegenler ve Dünya, Güneş çevresinde dönüyorlarsa? Kopernik'e göre Güneş her ne kadar hareket eder gibi görünüyorsa da, hareketsiz de olabilirdi ve belki de asıl ha reket eden Dünyaydı. Başka bir deyişle Gü neş alçalıyor gibi göründüğünde belki de Dünya yükseliyordu! Dünya'nın herşeyin merkezi olmadığı düşüncesi insanları çok öfkelendirmişti: Kopernik Dünya'nın gör kemli Güneşin çevresinde dönen, öylesine bir gezegen olduğunu nasıl s ö yleyebilirdi!?





























yıldzdan biri Samanyolu ise hiç birşeyin merkei değil. Belki de sınırsız olan bir ev rende gezip duran sayısız yıldız kümesinden biri yalnızca. Evrenin geri kalanıyla kı yaslandığında sevgili gezegenimiz minicik bir kozmik kozmi k toz parçası parçası . .. Sonuçta evre ev reni ni n gerçekten de bizim çevremizde dönmediğini söyleyebiliriz herhalde, herhalde, ne dersiniz ! Batlamyus gaf yapmış































temini kullanarak ona meydan okuyup onu bir yana bıraktıktan sonra kendi modelimize erişebildi "Muhteşem gaflar arasında Batlamyus'unki gerçekten de "En Büyük olandır.





























Altın gibi Altıbin yıl kadar önce bir gün, bir grup mğara adamna herşeyi taşlardan, sopalardan ve toprağı kazarak çıkardıkları metallerden yapmaktan gına gelmişti Tenekeden bardakarı paslanıyordu. Ucu bakırla kaplı





























M add ddele eleri ri karıştır karıştırar arak ak siz d e yaşa yaşamı mı daha güzel yapabilirsiniz Bir bardak sütün içine bir kaşık şker ve bir kaşık kakao koyup karştırın rşt ırın Büyü Büyük k olasılkla sonuçtan so nuçtan hoşnut ka lacaksınız kakaolu sütü sevmeyen var mı ki? Tarihöncesi çağlardan beri insanların bronz veya kakaolu sütten çok daha fazla istedikleri birşey vardır: altın Belki çok güzel





























nekli olanı ikinci yzylda İ skenderiyede yaşayan şayan (Batlamy (Batlamyus us ' un yıldzl yıld zlar arıı arştrdı arşt rdığ ğ aynı yerde ve aynı zamanda) aria adında bir kadınd Maria altn yapma düşünü çok ciddi olarak ele adı. Bi sr şeyi karıştırarak şansnn yaver gitmesini beklemeyecekti Böyle kusursuz bir madde yaratmak byk emek





























c . · 

Atın bulma çabası srasında Maria'nn en önemli icad kerotakis tir Maria bakır kurşun kalay gibi sı































ya uyurlar veya yürüyüp başka yere giderlr Ancak bir dişi ve bir erkek köpeği yanyana getirdiğinizde bireyler olur! Heyecanlanırlar, hoplayıp zplamaya başlarlar birbirlerine yalaşırlar vs





























yacıa· zamanarının çoğunu gerçekten atn yapmak için çalışmak yerine, diğer insanar atın yaptklarna inandırmak için harcadlar Bilimcier gibi deği sihirbazar gibi davrandar





























edemeyeceğini bilmiyordu. Maddeleri karıştrarak altn yapmaya çalşmak bir gaftı Maria atn yapamadı ama baz maddeerin birbirleriyle bağdaştğı yolundaki kuram doğ





























Nerede?



















































































































\

1



















































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































































arasnda düz, geniş çizgierden oluşmuş bir ağ vard. Daha önce üstü işareterle kapl gezegener görmüştü ama bunlar doğayapm şeylerde oduğu gibi rastgele serpişirilmişerdi. Ancak Mars'taki işaretlerde rastgee hiçbir şey yoktu. Bunlar pürüzsüz, düzgün ve eşit aralkl çizgilerdi. Hiçbirinde ne bir eğrilik ne  r bükülme, ne de bir yarm kalmşk vard; her çizgi, ku tuptaki tuptaki bir buzulu bir okyanusa okyanusa bağlyordu bağlyordu Bulduklarn açklarken Schiaparelli Mars'ta krk kanal ( gördüğünü yazmşt Kanalar doğayam dar nehirerdir. ncak bu doğayapm kanalarn İtalyaıca karşlğ olan sözcük 'dir İ ngilizce konuşan okuyucuyar bunu / olarak algladlar  ile  birbirerih e çok benzerler Aralarnda çok önemli tek bir fark vardr: Canal'lar doğayapm olmayp canllar tarafndan yaplrlar Bu düşünce Schiaparelli'nin de hoşuna gitmişti Canali'nin insanyapm' kanallar omas aka yaknd. Bunlar, Mars 'n kutplarndan ve okyanuslarndan çöllerine su taşmak için yapıl mş olsalar gerekti  devirde kanallarn insanlar için ne ölçüde önemli olduğunu anlamak için, günümüzdeki yüksek teknoloji ürünerinin bizim için anamn düşünün Gelişimimizi bilgisayarlarn, diskça larlarn, uydularn, mikrodalga frnarn ve video oyunarnn niteliği ile ölçüyoruz O devir-





























ile öçüyorlard Yüz mi uzunuğunda toprak kazarak Akdeniz'i, Kızıdeniz'e bağayan tarih Süveyş Kanal'n henüz yapışlard. Atantik ve Pasifik Okyanusarın birleştirecek Panama Kanalı'na da başamak üzereydiler O zaman New York'tan Kaliforniya'ya gitmek için bütün Gü ney Amerika sahilerini dolaşmaları gerekmeyecekti Bu inanmaz kanaları yapma yetisine sa hip omak o insanara gezegenin hakiminin kendileri olduğu dugusunu veriyordu Bilimciler aklcanar aryorard ve kanaar da bir uy garğn akl düzeyinin öçüsüydü. Mars'ta kanaların buunabileceği düşüncesi birçok bilimciye aka yakn gedi ve onarı çok heyecanandırd Özelike çok sevinen birisi vard: Ameri kaı astronom Perciva Lowe Schiapareli'nin kanaların duymadan önce de Mars'ta akıyaşam oduğuna inanmaktayd. Birçok insan kanaları görmek için gökyüzüne baktıarsa a onlar görememişerdi; ama Lowell gördü Mars'ın yüzeyini daha iyi incelemek için giderek daha büyük teeskoplar kulandı ve sonunda krk de ğil, yüzler� kanal olduğunu farketti Mars'taki kanalar Dünya'dakierden hem çok daha büyük hem de çok daha fazlaymış gibi göründüğünden Lowel, Mars'taki uygarğın bi zimkinden çok daha gelişmiş olduğu sonucuna vardı Lowel, Schiapareli'nin bu kanalların buzulardan su taşımak için yapıdığı fikrine kat-





























Marslıar çiftiklerine su getirmek için neden bu kadar sıkntıya giriyorard? Lowel bunu şöyle açıkyordu: Mars uygarlığı bizimkinden çok daha ieri olduğuna göre Marsllar orada, bizim burada varolduğumuzdan daha uzun süredir yaşamaktaar; gerçekte orada, o kadar uzun süredir yaşamaktaar ki · sularnn çoğunu tüketmiş bulunuyorar Her damla suya gereksinimleri oduğundan, eriyen buzulardan çıkan suyu taşımak için bütün gezegeni bir kanalar ağıyla kapadı kapadıar ar  Lowe Lowe'i'in n Marslar konusu konusunda nda öne öne  sürdü sürdüğü ğü tek şey bu değidi Diğer bilimciler Marsta bu kadar çok hava oamayacağn söyleyince Lowel buna karşı Marslıarn akciğerer yerine so-





























Solungaçl akıll Marslların var olabileceği düşüncesi akci ğerli akıllı Dünyalılara çok ilginç geldi! Teleskop satış ları hızla arttı. Herkes, suya susamış uzaylı komşularının yaptığı kanalları görmek istiyordu.































Bazıları owel'ın enli çizgierini gördüler Başkaarıysa daha çok örümcek ağına ben zeyen bir desen gördüler. Ama birçokları bu kanalları göremedi ve daha güçü teleskop lar yapıldkça kanaar görenlerin sayısı da giderek azald. 1 9 70' 70 ' lerde Mars 'ın 'ı n Rus Rus ve Amerikan Amerikan uza u zay y araçlarınca çekilen yakınçekim fotoğrafları kanallar konusundaki tartışmalara bir son verdi. Fotoğraflar Schiaparei'nin okyanus, Lowell' in Marsı şeh irleri sandığı ekelerin ekelerin bir tür kayalık bölge oduğunu ortaya koydu. Fotoğrafarda, astronomların kanal sandığı şeyler şeyle r yoktu! yoktu! Hatta kanalardan kanalardan en ufak bi birr iz bi e yok yoktu tu!! H ah! ah ! Bizim Biz im yıld yıldızcılar ızcılar Schiaparelli Schiaparelli ve owel da yıldızlara yaraşır birer gaf yapmşardı. Fotoğrafarda kanalar görünmese de dağınık dar çizgiler ve Mars yüzeyini sarmalayan değişken toz bulutları görünüyordu. Bu dağı nık şekileri milyonlarca mil ·öteden gören insanlar bunları kanaa benzetmişti. Belki de bilimciler, karanlıkta görmeye çalışırken şaşı atı p kırpıştı kırpı ştırdıkları rdıkları gözer göz erind inden en kayn kaynak akla la-nan bir adatıcıışık görüntüsünün kurbanlarıydı Ancak yapılan bu gaflarda aldatıcıışık görünümünden fazası vardı Aldatıcıus görü nümleri nüml eri fanteziler fanteziler.. ..































nızdan geçen insanların veya hayvanların yüzlerini gördüğünüz oldu mu hç? Schiaparelli ve Lowellin kafa sın da da Mas 'taki 'taki kanallar ve akıllı yaratıkar vardı.





























Teeskoplardan bakarken aldıkları izenimlere hayal güçleri biçim verdi. Basit bazı ışık desenleri gördüer ve kanallar yapan bir üstün yaratıklar ırkını kurguladıar. Tpkı günümüzde göüzünde ışık gören insanlarn, ileri teknoloji ürünü uzay araçları yapan üstün yaratıkarı kurguadıklar gibi. Mars'ta Mars 'ta kanallar gören bu bir çift bilimci, birer çift gaf yapmışlardı gözleriyle ve akı larıyla. Ancak Marslıları bir yana bırakırsak onları pek de gafazan' sayamayız; hatta harika oldukarın bile söyleyebiiriz. Schiapa relli daha sonraları Venüs hakkında bazı şey ler keşfetti, Lowel'in gözlemeri de Plü ton'un keşfine yol açtı Schiaparelli ve Lowel akıllı, dikkatli, çalışkan, saygın ve başarıl astronomlardı. Başka birçok bilimse gafçıdan farklı olarak bu ikisi bilimsel gözlemin önemine kesin olarak inanmıştı Ancak doğrudan gözlemlere çaıştğınızı sandığınız zaman ie görmek iste diğini diğ inizz şey ş ey,, gördüğünüzle karışabilir. karışabi lir. Günümüzde bilimciler Güneş Sistemi'nin çok ötesinde akıllıyaşam olup olmadığını





























madığını dikkatle araştıracaklarından emin olabilirsiniz Çünkü, yaşamlarını gerçeği bulmak için harcayan ama gözerinin hayal güç lerinin kontrolnde olduğunu farketmeyen yaratıklar ırkı, kanal yapan solungaçlı yaratıklardan veya ışınsilahlı robotlardan çok dah d aha a gülünçtür. gülünçtür.





























Danseden Bacaklar \

\

/

/

Gaf gaf ' l arın oturma o d a sında duran resimde bir gaf var Buabilir misiniz? Tele vizyonun anteni yok. Gaf bu deği; Gafgaf'ar kaboya bğlı. Bilgisayarları yazıcya bağlı değil Bunda da birşey yok; disketlerini alıp Gafgaf Babaanne'ye götürüyorar. Onun la





























Tarihin başlangıcndan bu yana elektrik insanlarca biliniyordu Eskiler, iki taşı birbirine sürtünce elektrik kıvılcımları çıkacağını biliyorlardı Ayrıca elektriğin bazı maddeerden, diğerlerine göre daha kolay geçtiğinin de farkındaardı Eektriğin insanardan geçtiğini siz de biliyorsunuz Buna inanmıyorsanız çarpıcı bir deney yapın: ayaklarınızı haıya sürtün, sonra da meta bir kapı tokmağına dokunun An cak elektrik hakkında eskilerin haya bile eemediği birşey daha biliyorsunuz İnsanlar eektriği ışık, fotoğraf makineleri, hareket eden oyuncaklar ve her gün kullandığmız yüzerce şeye güç sağlamak için kullanabiliyorar. Üçyüz yıl önce bie insanlar eektriğin bir şey yapmak için kullanılabileceğini bil miyorlardı Sonra birden, yaplan bir keşif onları harekete geçirdi Bir gün Luigi Galvani laboratuvar dersini verirken aklından geçen son şey elektrik hakkında tarih bir keşif yapmaktı Çünkü Galvani bir doktordu! Dersi elektrik değidi; konu, bir kurbağanın bacaklarına baskı a































' \

?

diyordu. Galvani bıça ğının kurbağanın içindeki bir elektrik kaynağını hareket getirmiş olabieceğini düşündü. Ele ktrik, Gavani Gavani ' in bilim aanı değildi ama o dikkatli bir bilimciydi. Eve gittiğinde gördükeri konusunda aklından geçenleri çenl eri fark farklı lı koşula koşul arda sınama sı namaya ya girişti giriş ti.. Kurbağanın Kurbağanın bac b acağını ağını bakır bir çengele de de mir bahçe parmakığına b<ğadı Gizemli elektrik kynağı yine harekete geçti: bacak parmakığa her değdiğinde seğiriyordu. Eektrik gökyüzünden geliyor olabiir miydi? Galvai düşündü. Benjamin Franki eektriğin yıldırım oarak gökyüzünde dolaşabildğini göstermişti. Gavani kurbağayı içeriye





























Bu deneylerden yalnızca bir tanesinde kurbağanın bacağı titremedi: Galvaninin bacağı metal yerine cama dokundurduğu deneyde. Öyleyse metal çk önemliydi, çünkü elektriğin kurbağadan dışarı akmasına izin veriyordu. Galvaniye göre bütün bu deneylerin sonuçları çok tutarlıydı. Bu nedenle havansal elektrik konusundaki kuramını açıklayabilir di: Elektrik, hayvanların kaslarndan ve sinirlerinden lerin den geliyordu geliyordu.. Size tuhaf gelebilir ama Galvani'nin kura mı birçok insana akla yakn geldi. Kendileri de hayvandaki elektrik konusunda deneyim sahibiydiler, hem de ilk elden (veya ayaktan): İ çlerinde yılanbalığının üstüne basıp elektrikle çarpılanlar olmutu Başka bilimci ler de Galvani'nin deneylerini tekrarlayp ay ı sonuçları bulunca onlar da ikna oldular oldular





























sandro Volta'ya göre eğr Galvani hakıysa kurbağanın bacağının bacağını n iki farklı metale Ga Ga-vani 'nin 'ni n demir dem ir parmak parmak ve bakır ç engei gibi veya tek bir metal metal parçasna değmesi değmesi birşey farkettirmezdi. Nasıl olsa metaler yalnzca kurbağadan gelen elektriği taşımak için iç in konumuşlar konumuşlardı dı Volta kurbağanın bir bacağına bir bakr, bir d çinko parçası tutturdu; bacak daha önce Galvani için yaptığı çılın dansı tekrarladı lad ı  An Anca cak k Vot Vota a kurbağanın bacağına baca ğına bir b ir tetelin iki ucunu bağayınca bacak pek oynamad "Hah! Bu çılgn hareetlein nedeni kur bağa değil, metaller olsa gerek, diye düşündü Volt Volta a Böylelikle Volta kurbağay deneyden tümüyle çıkardı Bakır ve çinkoyu tuzlu suya koydu ve onları bir tele birleştirdi Aralarında üçü bir elektrik akımı ouştu Galvani





























Pl lambaıza bağlayn, bağlayn, telden geçen elektrik, odanzı aydnlaacakt.

Elekonla Elekonla b metalden başka başka metale geçele. Pl

birden fazla metal kulanılıyorsa da önemlidir çünkü özellikle kolay elektron veren bir metal, elektronlarını eektron çeken bir metale verdiğinde daha hızlı bir elektron akımı ve daha güçü bir elektrik oluşur Pillerde kulanılan metaller, çok eektrik verecek ve eektronların bir metalden öbürüne uzun sü rede akmas sağlayacak biçimde özenle





























yine de elektrik iç kasardan veya sinirlerden gelmemektedir Evet, Galvani gaflamıştı Ancak hayvansal elektriği almak için metalleri kullanması, Vol ta'ya metalleri telle birleştirerek ilk pili yap ma düşüncesini vermişti Galvani'nin ameli yat bıçağı, bir kurbağa bacağını titretmekten fazlasını gerçekleştirmiş; dünyaya elektrik enerjisin enerji sinin in aydın aydınlık lık ufuklarını ufuklarını açmşt açmş t.. Galv Galva ni'nin adı bu nedenle "harekete getirmek anlamındaki "galvanize etmek sözcüğünü dilimize katmıştır. Galvani'nin gafı dünyayı galvanize galvanize etmiştir! etmişt ir!































Maymun Adam İ aılmaz bir keşif yaptıız Tarihöcesi bir hayvaı kaıtılarıı sizi yöreizde olabileceğii duyuca arka bahçeizdeki tarlaları kazdıız ve tuhaf, yeşil bir ese buldu uz Bu parçaı ait olduğu yaratığı asıl bir şey olduğuu bimeye can atıyorsuuz Bu tek hayva parçasıa dayaarak resmi bü





























uç isa baze utadabilir. Parça, buzu çözülüce yaydğ sarmsak kokusuda, tarihöcesi bir buru değl, çağdaş bir turşu olduğuu da farke farkedeblirs deblirsii iizz . 1 800'er 800'er souda bimciler bimciler hepimiz hepimiz  br akrabas olablecek birisi, e esk insa modelii yapmaya çalşyorardı. Darwi' yei evrim kurama göre isalar düyada brdebire, şimdi bizim görüdüğümüz şeklde ortaya çkmamşar, tarihöces br tür ya ratkta gelişmişlerdr. Bu edele bilimciler her yerde tarihöcesi atalarımza ait olabiecek kemikler aramaktaydlar. Bütü düya ilk isaları eye bezediği-





























İgiliz soyuda gelmiş olmaları gerçeğiydi. Bu edele atalarını ikici sııf aşka ülkelerde geleileceği düşücesi olara korku tucu geliyordu. İ giliz ili�ciler ülkeleride şimdiye dek ulualarda daha eski ve mümküse yakışıkl kışıklı ı ir tarihöcesi tarihöcesi ata ararl ararlark arke, e, aradıkları kaıt deri ir çamur çukuruda ekliyordu İgiliz Charles Dawso profesyoel ir ilimci değildi ; ir hoi olarak taşlar taşlar icelerdi icelerdi Bi r gü Piltdo Piltdow'da w'da i r çftlikten çftlikten geçerk geçerke e Dawso, yol kearıdaki ir çukurda, o kdar kuzeyde pek rastlamaya türde ir çak

























































Bu çene kemiğinde bir acayiplik vardı. Bir maymunun çene kemiğine çok benzemekle beraber dişler insanlarınki gibi düzdü. Tari höncesi hönc esi çağa ait kemiker kemiker tüm dünya dünyada da o kadarr ender da en der bulunuyord bulunuyordu u ki birbi b irbirer reriye iye ilintili ili ntili omayan fosilerin birbirlerine bu kadar yakın olma olasılığı çok küçüktü. Bütün parçaları rengi ayıydı ve ayn yaşta gibi görünü yorlardı! Bu edenle çene kemiği, kafatasının diğer parçalarından çok maymun kemiği ne benzediği halde bu ikilinin, bu parçaarın aynı kökenli olduğundan kuşkuları yoktu. Hemen bir model yapma işine giriştiler. Böyle bir modei birleştirmek kutuda satın































Sonunda ortaya çıkan yaratık iraz maymunsu olmaka eraer Neanderta ve Kro M ag agnon non ins i nsan anlarından larından daha yak yakışıklıydı ışıklıydı Bu yaş yaratık daha akılı, daha kiar, daha s aygın ygın . . . v e d a ha İ ngi iz' görünüyordu. Piltdown adamı ir grup İngliz uzmana tak-





























paratorluğu günleri arkada kalmışt. İngiliz bilimciler de artık, ilk İngilizi bulmaktan çok diğer bilimcilerle birlikte çalışarak ilk insanı bulakla ilgileniyorlardı. Ve Piltdown adamının bu hikayedeki rolü konusunda akılları gi derek biraz daha karışıyordu. Piltdown Piltdown ad adamı, amı, bulunmuş bulunmuş olan ol an qiğer qiğe r tari tari höncesi insanlardan farklıydı. Diğerleri may munsu görünümlü ancak zamanla insana





























ve çene kemiğinin birbirine uyacak biçimde boyandığını anladılar. Daha sonra, uygulanan yeni keşfedilmiş bazı yöntemler kafata sının tarihöncesi çağdan olmadığını ortaya koydu Yalnızca birkaç yüzyıllıktı. Çene ke miği ise bu kadar bile eski değildi; dahası in san kemiği de değildi. Dişleri törpülenerek insan dişne benzetilmiş bir günümüz orangotanın gotanına a ait aitti ti Dawson gaf yapm yapmışt ıştıı . .





























nı daha iyi saptanasını sağlayan yen yön temler geliştirmelerine önayak oldu Ayrıca bilimin bütün dallarında çalışanların yalnız ca rastlantısal hatalar için değil, olası sahte karlıklar konusunda da uyanık olaları gere ğine dikkat çekti Hiç yaşamamış birisi için bu kadarı kadarı hiç hi ç de fena fe na sa s ayılmaz! Dawson'un bir orangotan çene kemiğini çamur çukurundan çıkarıp atasını bulduğu





























ne yemekten hoşlandıklarını öğrenmek için fosillere bakıp, gördüklerini günümüz hay vanlarıyla vanla rıyla kıyaslarlar kıyas larlar Ancak bu sonuçarı çıkarırken bilimciler bunları sınamayı dikkatle incelemeyi ihmal etmezler ve başkalarını da aynı şeyi yapmya çağırırlar çağırırlar ki  . fosiller fosi ller onlar onl arıı ma maym ymun un yeriyerine koymasın!































Gaflara Koş Başarıya Ulaş!





























Yılardır acemice işer apıyorlar ve gafıyorlar, lar, ama ama bu gaflar onlar onl ara a çok ço k şe şe kattı kattı.. Yumruarın besin, ısıtma, uaşım ve iaç olarak nasıl kuanıldığını öğrendier. Şu an





























yantlar bulmak için yeni bir yaklaşım gerekiyor. Yeni bir düşünce. Yeni bir akı. Size gereks reks i nim ni meri eri va var. r. Bu kaya üstündeki yaşamın sırlarını çöz-





























yanıtlarn başaşağı naıl göründükerini anlamak için başınzın ba şınzın üstünde amuda kak kakın ın Bu çok saygın yanıtlar düşünebildiğiniz bütün yönlerden sorguayın Bunlar Batlam











































































































































































Billy Aronson - Bilimsel Gaflar

Recommend Documents