BAB I BUBUKA
A. Kasa Kasang ng Tukan ukangg Nagara Pajajaran, karajaan Hindu anu pangahirna di Ta Ta tar Sunda (= Jawa Barat), !urak !urak !arik dina taun "#$%. &untagna Pajajaran t'h ku aana panarajang wada!aa Bant'n dina j'r*ning n'!ark'un aga+a Isa+. Awahing ku k'uk'uh p'ut'uk'uh h**ng t't'p ngag'+ aga+a asa na 'ta aga+a Hindu, &aja sar'ng &atu Pajajaran t'h +utusk'un angkung sa' ngahiang sana*s +*a +uih d'ui tini+!ang su+'rah raga atanapi '!'t aga+a anar. Sa+'+'h 's 'ungit tan katingaan.sangg'+ saka*,&aja sasauran h'ua, di antawisna- aak*n urang ngan n'pi ka p*' i'u najan dia ka!'han ka ngaing pada satia, tapi ngaing t'u wasa +awa dia pipiu'un, +iu hirup jadi !aangsak ngiu rudin !ari apar apar.. Sa!a! Sa!a! pik'u pik'unn ngaing ngaing h'nt'u h'nt'u pant' pant'ss jadi jadi &aja &aja a+un a+un s*+ah s*+ah saka! saka!'hn 'hnaa apar apar !a' j'ung j'ung !aangsak Saparant*s &aja sar'ng &atu ngahiang(ni'+), para g'g'd'n nagara pa!ur'n/a t'u puguh anu dijugjug, asa rnu!us ka gunung atanapi ka 'uw'ung g''d'gan, supad*s !uni t'u kapanggih, +aar tiasa n'!ihan aga+a anar. 0uapuuhdua taun 0a'uh dikantun ku raja, 1atu 2igiang Sri+an Sriwa/ana, na 'ta !atu paranti ngistr'nan raja, di!**ng ku urang Bant'n. 0ugi ka a'una +asih aa di Bant'n, sarta Pajajaran h'nt'u wasa d'ui ngistr'nan raja. Ti harita da'uh Pakuan, i!uk*ta Pajajaran, anu sakitu ra+' sar'ng r'sikna t'h sak'd't n'tra 's 'ungit +aih warni jant'n 'uw'ung uwangiwung sap'rt*s anu satia ka raja,ai+ dikantun. (H'nri3u's d' '+', urang P*rtugis anu kant*s d*ngkap ka da'uh Pakuan, nari*s 'n warga da'uh t'h angkung ti #4.444 ja+i. Kangg* wakt*s harita +ah ju+ah sakitu t'h ka/ida s'u'urna ir i!arat Jakarta kiwari) Kaka*n di 'uw'ung t'h angkung ti +unding arag'ungna, pang'usina ukur sat* aas anu garaak +'*ng+aung tingharaung, ") 0ata 0ata nu+ut nu+utk'u k'unn 5U/un 5U/undu du!*n !*nd, d, didasark didasarkan an kana '!'tna '!'tna agp+a agp+a Isa+ Isa+ Aria Aria 1angsa angsa 2*parana dina taun "#6# S7 ("849 :; Saasawi*s putra Pra!u Siih 1angi anu panutup, j'n'ngan :unding Sari,ng'jatna t'h ka da'rah Taaga di suku gunung 5'r'+'. Saria*s /ak't ka pus'urna aga+a Isa+ di 5ir'!*n,nanging kangg* harita +ah Taaga t'h ka'!'t !uni. 0i Taaga aa karajaan Taaga anu t't'p nganut aga+a Hindu. Ti ngawitan taun "#6%$Taaga parant*s ka'!'t ka wiaah 5ir'!*n, raatna *g' kat'ah raat 5ir'!*n. :unding Sari kagungan putra, j'n'ngan :unding Sari 'utik, :unding Sari 'u tik, tik, puputra puputra Pu/uk U+un anu jant'n Sunan Taaga. Pu/uk U+un /aikna di'r'san Bant'ngirang. Bant'ngirang. Saaj'ngna Saaj'ngna Pu/uk U+un U+un anu kaw'ntar sakti, puputra puputra Sunan Parung 2angsa. Sunan Parung 2angsa puputra ii
Sunan 1anapri ju+'n'ng ratu di Taaga. Sunan 1anapri puputra Sunan 5i!urang. Sunan 5i!urang t'h sakti +andraguna, w'duk t'u t'
B. Rumusan Masalah Ku+aha Sajarah !a!ad 5ikundu >
C. Tujuan T'rang Ng'naan Ba!ad 5ikundu BAB II P?0A&AN
A. Sajarah &ad'n aria wangsa g*parana (&a+ana &d. Aria 1iratanu 5ikundu) Aria 1angsa 2*parana sar'ng pan'+!ahan 2iriaa a'!'t aga+a Isa+, kaaan h'nt'u kapa+'ng jant'n ua+a ag'ung, 'k't i!adah sar'ng tapa, kuru /i'uh k'nt' p'ujit sadidint'n, +aih kagungan pasantr'n ag'ung. Patiasan 'ta pasantr'n aana di Tautug (Ka/a+atan Sagarah'rang). Ku+argi Aria 1angsa 2*parana rairaka a'!'t aga+a Isa+, kapaksa k'dah ngantunk'un karat*n Taaga, aj'ng angkat sakaparanparan, +ipir gawir +apa '!ak ngaangkungan 'uw'ung g''d'gan, na anj*g di ka+pung Nangka!'urit kiwari ka'!'t ka Ka/a+atan Sagarah'rang, Ka!upat'n Su!ang. 0i dina anj'unna ngad'gk'un nagri atanapi n'gri (1d = n'g*rij, Sansk = 0'sa), anj'unna jant'n 0a'+ na'ta kapaa atanapi pa+ingpin nagri. Nu+utk'un wart*s +ah sa+'+'h ka Nangka!'urit t'h, /aik di 2unung 2'd*gan sar'ng 2unung aung h'ua. &d. Aria 1angsa 2*parana t'h panjang uswana, na+ung h'nt'u aa kat'rangan anu pasti sa!araha taunna +ah. Sakadar kangg* !ahan ngint'nngint'n tiasa di/andak saasawi*s taun anu pasti, sap'rt*s taun '!'tna Isa+ ka Taaga, "#6%. Aria 1angsa 2*parana pupus dina tauntaun a!ad k'"$, dip'nd'+ di ka+pung Nangka!'unt, Ka/a+atan Sagarah'rang, Ka!upat'n Su!ang, ngantunk'un putra s'u'urna @-". Jaasasana, anu ii
sa!ada ju+'n'ng 0a'+ ngangg* g'ar 1ira Tanu, 6. 1iiadiwangsa, 9. 5andra+anggaa, . Santaan Ku+!ang, #. udanagara, 8. Nawing 5andradirana, $. Santaan udanagara,.@. Ni :urti. Saparant*s Aria 1angsa 2*parana pupus, Sagarah'rang +ah +asih ngagaduhan aak*n +aah raatna *g' ngiring ka!aud. 0ina taun "#$% k'n'h sa!ada Pajajaran runtuh, aa !upati ag'ung +un/u, j'n'nganana Pang'ran 2'usan Uun, w'w'ngk*nna kas'!at Su+'dang arang. 2'usan Uun ngangk'n 'n ia!agian ag'ung tias wiaah nagara Pajajaran t'h ka'!'t !awahan Su+'dang arang, di antawisna Sagarah'rang. Nanging para !upati arait sa!ada Pajajaran runtag t'h ngara*s !'!as sar'ng +andiri, ringk'sna h'nt'u ka!awah ku Su+'dang arang. Kawuwuh anu ngaru!uhk'un Pajajaran t'h Bant'n. Nu+utk'un ka!iasaan wakt*s harita tias w'w'ngk*n Pajajaran t'h k'dah jant'n w'w'ngk*n Bant'n. Ku +argi kitu kapaksa 2'usan Uun ng'rahk'un wada!aa kangg* naukk'un para !upati arait nu ngara*s parant*s +andiri, nanging anu dipaunk'un di
B. Babad Cikundul (Sajarah Rd. Aria Wiratanu Cikundul) &d. Kj. Aria 1iratanudatar anu dipikawan*h +inangka Kj. 0a'+ 5ikundu Anj'unna na'ta p'n'!ar Isa+ sakaigus Bupati 5ianjur kahiji,di Kp.5ijagang 0s.:ajaaa K'/.5ika*ng Ku*n Ka!. 5ianjur Ti k'jauhan na+pak di uhur hiji pasir anu s'k'iingna +'nghijau diwuwuhan tatangkaan anu rin dang. tangtung hiji wangunan /'kap ajr'ng sarta k*k*h.1angunan anu artistik pisan kaawan nuansa Isa+ 'ta. t'u aa san's astana t'+pat di+aka+k'un na Bupati 5ianjur Kahiji,& Aria 1ira Tanu Bin ii
Aria 1angsa 2*parana p'ri*d' ("8$$"8%")anu sat'rusna kak*n/ara kaawan wasta 0a'+ 5ikundu. Ar'a astana anu 'ga na kirakira 944 +'t'r 'ta. aa di uhur tan'uh sa'ga h'ktar p'n/ut Pasir 5ijagang. '+!ur :ajaaa,0'sa 5ijagang,Ka/a+atan 5ika*ngku*n. 5ianjur,Jawa Ku*n atawa kira kira "$ K+ k'arah ka'r ti pusat da'uh 5ianjur.Astana 0a'+ 5ikundu,at*s saprak a+i dipikawan*h +inangka *!'k wisata iarah. 0a'+ 5ikundu. k*n*n t'rg**ng ka suhada sh*ihiin anu sa!*t hirup k'n'h sarta sat'rusna !ar*!ah kaaaan da'+ dipikawan*h 'ga +inangka pangag'+ ag'+an Isa+ anu taat sarta p'n'!ar ag'+an Isa+. 5at'tan sajarah sarta /ari*s anu ng'+!ang dit'ngahk'ur !aar'a,warsih "#6% karajaan Taaga dir'!ut ku 5ir'!*n ti Nagara Pajajaran dina raraga su+'!arna ag'+an Isa+,anu saprak 'ta,ka**!aan rahaat na +'+'uk ag'+an Isa+.Nanging rajaraja Taaga. akt*s Pra!u Siiwangi. :undingsari. :undingsari 'utik,Pu/uk U+u+. Sunan Parung 2angsa. Sunan 1anapri,sarta Sunan 5i!urang,ngag'+ k'n'h ag'+an a+i,akt*s ag'+an Hindu.Sunan 5i!urang nga!*gaan putra na+ina Aria 1angsa 2*parana. sarta +an'hna +angrupa ja+i kahiji anu +'+'uk ag'+an Isa+,nanging h'nt'u dir'stui ku k**tna. Ahirna Aria 1angsa 2*parana ninggak'un k'rat*n Taaga. sarta +i*s nuju Sagaah'rang. 0i Sagaah'rang,ngad'gk'un Nagara sarta p*nd*k pasantr'n kangg* n'!ark'un ag'+an Isa+ ka w'w'ngk*n sakuriingna. 0ina ahir a!ad "$. +an'hna +a*t di '+!ur Nangka!'urit,Sagaah'rang kaawan ninggak'un dua ja+i putraputri,akt*s. 0JAASASANA,5andra+anggaa,Santaan Ku+!ang. udanagara. Nawing 5andradirana,Santaan udanagara,sarta Nai ?+as :urti.Aria 1angsa 2*parana,nurunk'un para Bupati 5ianjur anu !*ga g'ar 1ira Tanu sarta 1iratanu 'ah sarta para turunan na. Putra /ika na 0jaasasana dipikawan*h ta3wa pisan ka Aah S1T. 'uk'un +'+p'ajari ag'+an Isa+ sarta k'rsaan !'rtapa. Sangg'us sawawa 0jaasasana ninggak'un Sagaah'rang. dituturk'un saju+ah rahaat na. Sat'rusna /i/ing di '+!ur 5ijagang,5ika*ngku*n. 5ianjur,sar'ng .pa+iuna kaawan /i/ing di sapanjang sisipingir waungan.0jaasasana anu !*ga g'ar Aria 1ira Tanu,!ar*!ah kaaaan Bupati 5ianjur atawa Bupati 5ianjur Kahiji p'ri*d' ("8$$"8%"). +a*t antawis warsih "$48 ninggak'un putraputri sa*!a "" ja+i ,s'wangs'wang ". 0a'+ Aria wira+anggaa. 6. 0a'+ Aria :artauda (0a'+ Sara+pad). 9. 0a'+ Aria Tirta (0i Karawang). . 0a'+ Aria nata+anggaa (0a'+ aria kidugunung jati /jr), #. &.Aria 1iradi+anggaa(0a'+ Aria 5ik*ndang) 8. 0a'+ Aria Suradiwangsa (0a'+ Pan'+!*ng), ii
$. Nai :as Kauntar . @. Nai :as B*g'+ %. Nai &. :as Karangan. "4. Ni &.+as KAra "". Nai :as 0j'ngg*t Anj'unna Dg' nga!*gaan saurang pa+ajikan ti !angsa jin Isa+,sarta nga!*gaan tiuan putra putri,akt*s ". &ad'n ?ang Surakan/ana. anu dugi a'una dip'r/aa !'rs'+aa+ di 2unung 2'd' atawa hirup di aa+ jin. 6. Ni ?+as ?ndang Kan/ana andian ?ndang Suka'sih andian Nai ?+as Kara,!'rs'+aa+ di 2unung 5'r'+ai, 9. &. Andaka 1arusajagad (nanging aa *g' anu n'!utk'un san's putra,nanging putri na+ina Nai ?+as ?ndang &adja :antri !'rs'+aa+ di Karawang). B'rtitik ta+pik ti dina,0a'+ 5ikundu +inangka karuhun na sapaih !aar'a 5ianjur,anu h'nt'u 'upas ti tangtung na p'da'+an (ka!upat'n) 5ianjur. :angka Astana 0a'+ 5ikundu dijadik'un t'+pat iarah anu sat'rusna ku P'+da 5ianjur dip'ngkuhk'un +inangka *!'k wisata iarah,ku kituna s'u'ur didatangan p'niarah ti p'!agai w'w'ngk*n.Ja!i ti w'w'ngk*nw'w'ngk*n anu aa di P Jawa,s'u'ur *g' p'niarah ti ja!i P Jawa s'p'rt*s ti Bai. Su+atra. Kai+antan,s'u'ur *g' wisatawan +an/anagara. P'niarah sa!an sasih ratarata ngah*nta 94.444 angkung nu datang,+i+iti ti g**ngan !aar'a handap,t'ngahan,dugi k'as uhur,sarta aa d'ui ti g**ngan artis. :aksad iarah 'ta s*rangan saku+aha diajark'un dina Isa+,supad*s *rang'ing !ad' tiwasna. 0isa+ping 'ta,iarah ka suhada s*ihin ja!i +and*akana *g' kangg* tawasu +'+*h*n ka Aah S1T ngaiwatan suhada s*ihin +inangka pan'ngah ka Aah S1T. :argi suhada s*ihin angkung /ak't kaawan Aah S1T. u+u+na anu !'riarah antawis san's aa anu h**ng +'unang k'an/aran dina kagiatan usaha na,dip'r/aa atasan,'ngga +'unang j*d*h,sarta ianna. Sat'ua/an +ia+pah iarah di pant* '!'t astana k'dah na di!'r' nas'hatnas'hat ku juru k*n/i,di+aksadk'un supad*s h'nt'u kasasar(tidak+'ni+pang ti akidah sarta h'nt'u tig'!rus k'na jurang ka+usrikan :aka+ 0a'+ 5ikundu. s'+ua k*ndisina sangat s'd'rhana. Tahun "%@# dip'r!aiki *'h N Hajjah uun :usi+ Tah'r pa+ajikan na Pr* 0r :usi+ Tah'r (A+) &'kt*r UniE'rsitas Jaa!aa,Jakarta. 1aragad p'r!aikanna +'akk'un kirakira &p "6# juta.A'una i'u,waragad p'rawatanna Ja!i ti para d*nat*r angg'r *g' k'nging ina3 s*dak*h ti para nu datang. Ta/an a+i i'u at*s r'ngs' dipigaw' p'r!aikan hat'up wangunan g'd*ng uta+i !'r ukuran "8<64 +'t'r,p'r!aikan +asjid kangg* wan*ja ukuranana $<$ +'t'r. Nusu !ad' diwangun ant' II t'+pat p'ristirahatan kangg* para p'iarah. 0i t'+pat !'riarah Astana 0a'+ 5ikundu i'u. s'u'ur disadiak'un asiitas kangg* para p'niarah +i+iti ti +asjid kangg* wan*ja sarta saakisaaki sarta t'+pat p'ristirahatan. Sarta sat'ua/an ngasupan ar'a t'+pat !'riarah aa d'ui p'nginapan anu dik*k*ak'un 0ip'nda Ka!upat'n ii
5ianjur.:inangka p'niarah aa anu nga!*gaan anggapan a+un !'riarah ka Astana 0a'+ 5ikundu ng'tang ju+ah tangga uu kaawan ju+ah tangga sa'r'sna,tiasa diartik'un +aksad atawa tujuan hirupna !ad' kah*nta. ?ta sa!a!na,h'nt'u h'+'ng para p'niarah sa!*t tu+pak tangga kangg* nuju hiji pasir t'+pat Astana 0a'+ 5ikundu. sa+!i ng'tang ju+ah tangga.ju+ah tangga anu nuju *kasi astana akt*s tangga !a!ak kahiji Ju+ahna "$4 tangga. Naha tangga 'ta dida+' "$4 !uah. 0iungka!k'un 'n ju+ah 'ta di/*k*t ti !iangan atawa itungan +a*s aat k*rsi anu s'ring dipigaw' ja+i,anu *g' s'ring dipigaw' 0a'+ 5ikundu. sarta ju+ah tangga !a!ak kadua sa*!a 9 !uah. Ng'unaan aa anggapan a+un ng'tang tangga sa+i Ju+ahna sa+i kaawan ju+ah tangga anu sa'r'sna , insaaah k*n*n d* L ana !aka dika!u saniskant'n +aksad atawa kahaang,gu+antung kap'r/aaan s'wangs'wang atawa ngan sug'sti wa'. +argi p'rkawis i'u gu+antung ka!'r'sihan niat ti para p'iarah. .
BAB III PANUTUP
:un saki' anu tiasa urang sa+paik'un ng'unaan +at'ri anu !ar*!ah kaaaan !ahasan dina +akaah i'u,tinangtu s'u'ur kakurangan sarta k''+ahan k'r'na kawat's na kauninga kirang na rujukan atawa r''r'nsi anu urang p'r*'h hu!unganana kaawan +akaah i'u Nu nuis s'u'ur ngahar'pk'un ka para pa+a/a anu !udi+an +ik'un kritik !*ng!**ngan anu ngawangun ka urang d'+i sa+purna na +akaah i'u. :ugi+ugi +akaah i'u tiasa +'r' +angpaat kangg* nu nuis para pa+a/a husus dina nu nuis. Aa+iin
ii
DATAR PUSTA!A
https-www.a/'!**k./*+n*t'srdariawiratanudatar/ikundupang'rannga!'hidjaasasanaraja gagangrad'nariawangsag*paranara+anardariawiratanu/ikundurdnga!'hidjaasasa
babadtanah"ikundul.!*gsp*t./*+
ii
!#CAP PAN$ANT#UR
Aha+duiah,Puji sukur k'hadirat Pang'ran Anu :aha Kawasa tina sagaa i+pahan &ah+at , Tauik sarta Hidaahna ku kituna urang tiasa nga!'r'sk'un panusunan +akaah i'u kaawan judu MBABA0 5IKUN0U dina wangun atawa 'usina anu !asajan pisan. :ugi+ugi +akaah i'u tiasa dipak' +inangka saah sahiji a/uan Har'pan urang +ugi+ugi +akaah i'u nga!antuan na+!ahan kauninga sarta pangaa+an kangg* para pa+a/a,ku kituna urang tiasa nga'r'sk'un wangun atawa 'usi +akaah i'u ku kituna k'd'panna tiasa +'nding. :akaah i'u urang angk'n s'u'ur k'n'h kakurangan +argi pangaa+an anu urang pi!*ga kirang pisan.Ku k'r'na 'ta urang har'pk'un ka para pa+a/a kangg* +ik'un asupk'unasupk'un anu !*ga sipat ngawangun kangg* kas'+purnaan +akaah i'u .
Cibitun%& ' anuari *'+,
P-nusun
ii
DATAR #USI
!-"a/ /an%ant-ur ......................................................................................................................i Da0tar #usi ...................................................................................................................................ii
BAB I BUBU!A A.
Kasang Tukang ..............................................................................................................."
B.
&u+usan :asaah .........................................................................................................."
C.
Tujuan ............................................................................................................................."
BAB II P#DARAN A.
Sajarah &ad'n aria wangsa g*parana (&a+ana &d. Aria 1iratanu 5ikundu)..............6
B.
Ba!ad 5ikundu (Sajarah &d. Aria 1iratanu 5ikundu)...................................................9
BAB III PANUTUP .......................................................................................................................1
Da0tar Pustaka ............................................................................................................................,
ii
ii