LAPORAN PRAKTIKUM KIMIA ORGANIK ANALISIS UNSUR
Oleh :
Nama
: Rudi Heriyawan
Nim
: GIC 009 030
Prodi
: KIMIA
AKULTAS MIPA UNI!"RSITAS MATARAM #0$0
23
ACARA II ANALISIS UNSUR
A. PELAKSANAAN PRAKTIKUM 1. Tujuan Praktikum
: - M emahami analii kualitati! unur-unur "en#uun uatu en#a$a %r&anik - Memahami reaki-reaki #an& 'i&unakan untuk uji kualitati! unur-unur "en#uun uatu en#a$a %r&anik
2. (ari ) Tan&&al Praktikum
: Kami 21 *kt%+er 2,1,
3. Tem"at Penelitian
: Lantai
III
La+%rat%rium
Kimia
aar
akulta MIPA Uni/erita Mataram
0. LANASAN TE*RI ulu en#a$a kar+%n ti'ak 'a"at 'i+uat 'i la+%rat%rium teta"i etelah re'ih %hler +erhail mem+uat urea melalui "emanaan "a'a tahun 1234 maka en#a$a %r&anik lain mulai 'i+uat 'i la+%rat%rium. A'an#a unur kar+%n 'an hi'r%&en 'alam am"el %r&anik4 eara le+ih "ati 'a"at 'itunjuk mealui ara kimia #aitu 'en&an uji "em+akaran. Pem+akaran am"el %r&anik akan men&u+ah kar+%n 567 menja'i kar+%n 'i%ki'a 56*7 'an hi'r%&en 5(7 menja'i (2*. 8a 6*2 'a"at 'ikenali +er'aarkan i!atn#a #an& men&erahkan air ka"ur4 e'an& air 'a"at 'ikenali 'en&an kerta k%+alt. Air men&u+ah $arna kerta k%+alt 'ari +iru menja'i merah mu'a 5"ink7. Sam"el 9 *ki'at%r 6*2 5&7 9 ( 2* 5l7 6*2 5&7 9 6a 5*(7 2 6a6%357 9 (2* 5l7 Kerta k%+alt +iru 9 (2*5l7 kerta k%+alt merah mu'a. Kar+%n 'an hi'r%&en akan ter%ki'ai menja'i 6* 2 'an (2*. Kar+%n 'i%ki'a 56*27 'ikenali 'en&an men&&unakan air ka"ur4 e'an& air 'ikenali 'en&an men&&unakan kerta k%+alt 5Ral"h42,,1 : 17. Pa'a reaki "en&aran&an4 kita men&etahui +ah$a kita melakukan "er%+aan 'en&an men&&unakan en#a$a %r&anik. Teta"i "en&&unaan 2
en#a$a %r&anik ti'ak eluruhn#a men&hailkan $arna n#ala "a'a "er%+aan #an& 'ilakukan karena a'a 'uri e+a&ian en#a$a %r&anik #an& mem+erikan hail n#ala atau"un ti'ak mem+erikan reaki #an& 'iin&inkan ama ekali karena 'iaki+atkan %leh kealhan #an& 'i+uat 'alam melakukan "en&amatan 'an ju&a itu terja'i "a'a reaki "emanaan m%n%!atik 'an hi"%!%tik 5St%nle#4 2,,3 : 21,7. Analii unur en#a$a %r&anik 'ilakukan 'en&an ara e+a&ai +erikut : ejumlah maa tertentu am"el 'i+akar 'an kar+%n 'i%ki'a 56* 37 'an air 5(2*7 #an& 'ihailkan 'ije+ak 'en&an %+%r+en #an& te"at4 'an "enin&katan maa
a+%r+an
kemu'ian
'itentukan.
Penin&katan
maa
a+%r+en
'iaki+atkan %leh 6* 2 'an (2* #an& 'iera". ari nilai ini4 jumlah kar+%n 'an hi'r%&en 'alam am"el 'a"at 'itentukan4 met%'e "em+akaran u'ah 'ikenal ejak 'ulu. Met%'e ini telah 'i&unakan %leh La/%iier 'an eara i&ni!ikan 'iem"urnakan %leh Lei+i&. Met%'e m%'ern untuk menentukan jumlah kar+%n 567 atau kar+%n 'i%ki'a 56* 27 'an air a'alah 'en&an kr%m%t%&ra!i &a +ukan 'en&an met%'e "enim+an&an. Namun4 "rini"n#a ti'ak +eru+ah ama ekali 5;%hit%4 ,, : ,<7 Nitr%&en 'itemukan %leh kimia$an 'an !iika$an aniel Ruther!%r' 'i tahun 1==2. ia memiahkan %ki&en 5* 27 'an kar+%n 'i%ki'a 56* 27 'ari u'ara 'an menunjukkan &a #an& teria %leh ti'ak menunjan& "em+akaran atau makhluk hi'u". Pa'a aat #an& +eramaan a'a +e+era"a ilmuan lainn#a #an& men&a'akan riet tentan& nitr%&en. Mereka a'alah Sheele 6a/er'ih4 Prietl#4 'an #an& lainn#a. Mereka menamakan &a ini u'ara tan"a %ki&en. Teta"i "a'a hi'r%&en telah 'i&unakan +ertahun-tahun e+elum akhirn#a 'in#atakan e+a&ai unur #an& unik %leh 6%/er'ih 'itahun 1==<. inamakan hi'r%&en %leh La/%iier4 hi'r%&en a'alah unur #an& ter+an#ak 'ari emua unur 'i alam emeta elemen-elemen #an& +erat "a'a a$aln#a 'i+entuk 'an at%m-at%m hi'r%&en atau 'ari elemen-elemen #an& mulan#a ter+uat 'ari at%mat%m hi'r%&en 5+l%&"%t7.
2>
6. Alat 'an 0ahan Praktikum 1. Alat Praktikum -
Ta+un& reaki
-
Am"ul
-
Pi"et tete
-
Penje"it
-
Pi"a U
-
0ela ukur 1,, ml
-
Pinet
-
S"atula
-
6a$an "%relin
-
K%hi ti&a 9 kaa
-
0unen
-
Rak ta+un& reaki
-
Pem+akar 5k%rek a"i7
2. 0ahan Praktikum -
Sul!ur
-
Na*( ,41 M
-
Rea&en Neiler
-
Tim+al Aetat 56a3 6**72 P+ 1 m%lar ?
-
Aam Nitrat ener 5(N*3 ener7
-
Na"htalen
-
Air ka"ur
-
(2S* "ekat
. Skema Kerja 1. I'enti!ikai Unur Kar+%n a. Reaki Pen&uran&an
2<
@at %r&anik 5na!th%lena7 - 'imaukkan kea$an "%relin - ∆ 'en&an a"i keil - ∆ 'en&an a"i +ear iamati $arna n#ala
Ter'a"at a'an#a jela&a - ∆ 'en&an a"i +ear ela&a akan hilan& - ∆ (N*3 ener 5jika "erlu7
(ail
+. Per%+aan Pen"iel' ,4> am"el 5urea7 - 9 >, m& 6u* - imaukkan keta+un& reaki #an& 'ilen&ka"i "e"et ∆ Ter+entuk &a - Alirkan keta+un& reaki #an& +erii air ka"ur
(ail
2. I'enti!ikai Unur (i'r%&en a. Per%+aan Per!iel' Se"erti #an& 'i ata : ,4> am"el 5urea7 - 9 >, m& 6u* - imaukkan keta+un& reaki #an& 'ilen&ka"i "e"et ∆ Ter+entuk &a - Alirkan keta+un& reaki #an& +erii air
2=
(ail
Pir%ki 'en&an ul!ur Se'ikit am"el 5urea7 'alam ta+un& reaki - 9 >, m& ul!ur itutu" ta+un& reaki 'en&an kerta arin& P+ aetat ∆
(ail
+. Per%+aan Laai&ne L%&am Na 'alam am"al ∆ 9 >, m& 5am"el 9 ukr%a7 ∆ Merah mem+ara 5'in&in7 - 9 1-2 ml etan%l ∆ Merah mem+ara - imaukkan ke 'alam &ela "iala #an& +erii 2, ml air am"ai am"ul "eah - ∆ 5men'i'ih7 iarin&
En'a"an
!iltrat jernih 5!eltrat laai&ne7
3. I'enti!ikai unur Nitr%&en 3 ml !iltrat Laai&ne 9 +e+era"a teta eS* 9 1-3 tete e6l3 ika "erlu aamkan 'en&an ( 2S* 5a'an#a unur N tim+an&an $arna +iru7
2B
a. Per%+aan Kjel'ahl 1, m& am"el 5urea7 'alam ta+un& reaki 9 1 tete (2S* "ekat ∆ Larutan jernih 9 air 1 ml i+aakan 'en&an Na*( 9 +e+era"a tete "ereaki Neler (ail 5a'an#a unur N
en'a"an
%klat etelah 'itam+ah reaki
Neler7
. I'enti!ikai Unur (al%&en Per%+aan 0eiltein Ka$at 6U ∆ ujun&n#a itetei 'en&an larutan 6M ∆ (ail 5$arna n#ala7
E. (ail Pen&amatan I'enti!ikai Unur Kar+%n N% 1
Perlakuan Reaki Pen&aran&an
(ail Pen&amatan
Na!talen - 'imaukkan kea$an "%relin - ∆ a"i keil
- 0elum a'a jela&a
- ∆ a"i +ear
- 6airan na!htalen men&erin& 'an ter+entuk jel%&a 5+elum
2
jela7 - iamati $arna n#ala
- Terlihat
$arna
n#alan#a
a&ak hitam Terlihat a'an#a jela&a - ∆ a"i +ear ) tin&&i 2
- ela&a terlihat jela
- 9 (N*3 ener 5jika "erlu7 Per%+aan Per"iel'
- ela&a hilan&
,4> &r 5am"el 5urea7 - 9 ,4> m& 6u* - imaukkan ke ta+un& reaki #an& 'ilen&ka"i "i"a U
Per%+aan &a&al
- ∆ Ter+entuk &a - ialirkan ke ta+un& reaki #an& +erii air ka"ur I'enti!ikai Unur (i'r%&en N% 1
Perlakuan Per%+aan Per!iel'
(ail Pen&amatan
- <4> &r am"el - 9 ,4> m& 6u*
- Ter'a"at a'an#a hi'r%&en4
- imaukkan ke ta+un& reaki #an& 'ilen&ka"i "i"a U
ter'a"at
- ∆
"a'a
+erii air ka"ur 'an terlihat
- ialirkan ke ta+un& reaki #an& 2
&elem+un&
'in'in& ta+un& reaki #an&
Ter+entuk &a
+erii air Pir%lii 'en&an
karena "a'a aat "emanaan
Sul!ur
am"el
5urea7
a'an#a tete-tete air "a'a 'in'in& ta+un& - Kerta arin& %klat
+er$arna
kehitaman
etelah
- 9 ,4> m& ul!ur
"emanaan4 maka ter+ukti
- itutu" kerta arin& 'en&an
+ah$a "a'a "emanaan4 urea
kerta arin& P+aitat
9
3,
ul!ur
ter'a"at
unur
- ∆
hi'r%&en. Pa'a ta+un& reaki ter'a"at
en'a"an
"utih
kera. I'enti!ikai Unur Nitr%&en N% 1
Perlakuan Per%+aan Kjel'ahl
(ail Pen&amatan
1, m& am"el 5urea7 - 9 1, tete (2S* "ekat
- arna larutan #an& a$aln#a hitam hitam
ke%klatan jernih
menja'i
ke%klatan
5le+ih jernih7 - ∆
- 0eraa"4 $arna teta"
- 9 air 1 ml
- Ter+entuk en'a"an +er$arna
9 Na*( 9 Reaki Neler
%klat 'an !iltrat +er$arna henin& ke%klatan
artin#a
a'an#a N I'enti!ikai Unur (al%&en N% 1
Perlakuan Per%+aan 0eilte%m Ka$at 6u
(ail Pen&amatan
- ∆ ujun&n#a
- Ti'ak a'a $arna n#ala
- itetei 'en&an larutan 6M
- Setelah terlihat
- ∆
'itetei $arna
+er$arna hijau
31
6M4 n#alan#a
. ANALISIS ATA 1. I'enti!ikai Unur Kar+%n a. Reaki Pen#arin&an *2 61,(B 1,6*2 9 (2* 26* 9 (N*3
26*2 9 (N*2 59(N*37
+. Per%+aan Per!iel' *2
6u* 9 6* 5N( 272
6*2 9 2(2* 9 2N* 9 6u
Pa'a "r%e "en&keruhan air ka"ur 6a5*(72 9 6*2
6a6*3 9 (2*
2. I'enti!ikai Unur (i'r%&en a. Per%+aan Per!iel' 6u* 9 6* 5N( 272
6*2 9 2(2* 9 2N* 9 6u
+. Pir%lii 'en&an ul"ur 6*5N(272 9 S 9 3* 2
(2S 9 26*2 9 N*
(2S 9 56(36**7 2 P+
P+S↓9 26(36**(
3. I'enti!ikai Unur Nitr%&en a. Per%+aan Kjel'ahl 6*5N(272 9 (2S*
*2
5N(72 S* 9 6*2 9 S*2 9 (2*
5N(72 S* 9 2Na*(
2N(3 9 2(2* 9 Na2S*
N( 9 25(& I 72- 9 2*(-
(&*(& N(27 I↓9 = I- 9 3(2*
. I'enti!ikai Unur (al%&en 26u 9 *2 6u* 9 6(2 U2
26u* 6u 9 U2 9 6(2*
32
8. PEM0A(ASAN Pa'a "raktikum kali ini #an& mem+aha maalah tentan& analiiunur4 #an& "a'a "er%+aann#a kita akan men&i'enti!ikai etia" unur-unur e"erti 64(4N4S4P 'an unur C unur hal%&en4 #an& emuan#a itu kita uji 'en&an ara4 e"erti : 'en&an "en&uran&an4 "er%+aan "u"iel'4 "ir%tii 'en&an ul!ur4 "er%+aan Kjel'ahl4 'an "er%+aan +eiltein. Pa'a "er%+aan "ertama #aitu i'enti!ikai unur kar+%n4 i'enti!ikai unur kar+%n ini 'ilakukan 'ne&an 'ua ara #aitu 'en&an "en&aran&an 'an "er%+aan "en!iil'. Pa'a "er%+aan 'en&an "en&aran&an kita men&&unakan am"el +eru"a na!htalen #an& meru"akan +ahan 'aar e+a&ai 'alam "em+uatan ka"ur +aru4 "a'a aat 'i"anakan 'en&an a"i keil ama ekali ti'ak a'a reaki #an& 'iin&inkan teta"i etelah 'i"anakan 'en&an a"i #an& uku" +ear airan na!htalen men&erin& 'an ter+entuk jula&a 'an $arna n#alan#a terlihat a&ak kehitaman4 ini mun&kin karena a"in#a terlalu +ear 'an ju&a menan'akan +ah$a "a'a am"el na!htalen ter'a"at unur kar+%n. Semakin a"i ) "emanaan 'en&an a"i tam+ah +ear4 &ela&an#a"un tam+ah jela terlihat4 +%leh ja'i "r%e ini 'ie+ut ju&a 'en&an "r%e "en#u+linan. Sela&a akan hilan& karena 'itam+ahkan 'en&an larutan (N*3 ener4 'ie+a+kan karena a'an#a unur kar+%n 567 #an& +ereaki 'en&an (N* 3 #an& akan men&hailkan kar+%n'i%ki'a 56* 27. Pa'a "er%+aan 'en&an "en!eel'4 #an& 'ilakukan untuk men&i'enti!ikai unur 6 'an (. Per%+aan #an& 'ilakukan untuk mem+uktikan a'an#a unur 6 terna#ta elalu &a&al 'an ti'ak men'a"at hail #an& 'iin&inkan ama ekali. Ini 'ie+a+kan karena kealahan "a'a ara kerja %leh "raktikan 'an ju&a "a'a aat "enam"uran 'en&an 6u*4 reakin#a menim+ulkan le'akan eara ti+ati+a 'ie+a+kan karena reaki "ana 'alam ta+un& #an& tertutu" 'an mun&kin ju&a 'i"anakan eara +erle+ihan ehin&&a terja'i "ele"aan ener&i #an& uku" +ear. I'enti!ikai unur ( 'en&an "er%+aan "en!eel'4 men'a"at uatu hail +eru"a a'an#a &elem+un&-&elem+un& "a'a 'in'in& ta+un& reaki #an& +eriikan air ka"ur4 &elem+un& C &elem+un& tere+ut #an& akan nantin#a menja'i uatu tetean-tetean air #an& mem+eka "a'a 'in'in& ta+un&. ari
33
tetean-tetean air "a'a 'in'in& ta+un& reaki ini kita im"ulkan +ah$a "a'a "er%+aan "en!iel' ter'a"at unur (i'r%&en. Pa'a "er%+aan 'en&an "ir%lii 'en&an ul!ur4 ju&a ter'a"atn#a unur ( #an& 'a"at 'iketahui 'ari $arna %klat kehitaman "a'a kerta arin& P+-aitat etelah "emanaan4 ini 'ie+a+kan karena reaki antara am"el 9 ul!ur 'en&an kerta arin& P+-aetat ehin&&a men&hailkan ( 2S 'an ju&a "a'a ta+un& reaki tere+ut ter'a"at en'a"an +er$arna "utih kera. Mun&kin 'ie+a+kan karena "emanaan ) hail 'ari "emanaan "a'a am"el #an& 'iam"ur 'en&an ul!ur. Pa'a "er+aan Laai&ne4 men&&unakan am"el +eru"a l%&am Na #aitu meru"akan l%&am #an& relati! #an& +ila 'ireakikan 'ne&an air akan menim+ulkan le'akan4 +%leh ja'i reaki ini 'ie+ut ju&a 'en&an reaki "ele"aan ener&i 'ari item ke lin&kun&an 5ek%term7. Pa'a "er%+aan ini kita akan mem+uktikan atau untuk men'a"atkan hail +eru"a !iltrat jernih !iltrat Laai&ne7 Pa'a i'enti!ikai unur Nitr%&en4 kita men&&unakan hail 'ari "er%+aan Laai&ne 'en&na +e+era"a tete e S* 'an 'itam+ah 'en&an 1-3 tete eU 3 #an& kemu'ian 'iaamkan 'en&an ( 2S*. tim+uln#a unur N 'iketahui 'ari tim+uln#a atau hail "enam"uran men&hailkan $arna +iru #an& 'i&unakan e+a&ai in'ikat%r "er%+aann#a. Pa'a "er%+aan Kjel'ahl4 'i&unakan am"el #an& 'itetekan 'en&an larutan (2S* "ekat etelah itu 'i"anakan #an& akan men&hailkan larutan jernih karena reaki #an& terja'i a'alah (2S* 'iu+ah menja'i 5N(72S*. kemu'ian 'en&an "enam+ahan air 1 ml4 'i+aakan 'en&an Na*( etelah itu 'i+uktikan 'en&an "ereaki Neler4 hailn#a +eru"a en'a"an #an& +er$arna %klat. A'an#a unur N 'iketahui 'ari hail "enam"uran #an& men&hailkan en'a"an #an& +er$arna %klat. I'enti!ikai unur ul!ur4 'i&unakan larutan hail !iltrat laai&ne #an& 'iaamkan 'en&an aam aetat kemu'ian 'itetei 'en&an larutan 'ilanjutkan 'en&an !iltrat Laai&ne 'iaamkan 'en&an (6l4 kemu'ian 'itetei 'en&an eS* ehin&&a a'an#a unur ul!ur 'itan'ai 'en&an tim+uln#a en'a"an hitam
3
j&a. Lain 'en&an "erlakukan #an& keti&a #iatu !iltrat Laai&ne 'itetei 'en&an Na-nitr% "r%i'a #an& a'an#a unur ul!ur 'itan'ai 'en&an tim+uln#a $arna /i%let. I'enti!ikai unur ul!ur 'ilakukan 'en&an ti&a lan&kah4 #an& main&main& 'ari "erlakuann#a 'i&unakan larutan !iltrat Laai&ne. I'enti!ikai unur !%!%r men&&unakan larutan !iltrat Laai&ne #an& 'itetei 'en&an (N*3 "ekat ehin&&a 'iu+ah menja'i P* 3- aki+at 'ari #an& 'itunjukkan 'en&an amin m%l#+'at N(. tim+uln#a en'a"an kunin& menan'akan
a'an#a
unur
!%!%r
elanjutn#a
akan
ter+entuk
anin
!%t%m%li+'et etelah 'i tetei 'en&an "ereaki ma&neium mi?ture #an& kan men&hailkan krital "ei!ik #an& 'iamati 'i+a$ah mikr%k%". I'enti!ikai terakhir a'alah unur (al%&en men&&unakan ka$at 6u e+a&ai uji +ahan n#ala. Pa'a ""erlakuann#a ka$at 6u 'i"anakan teta"i ti'ak a'a $arna n#ala #an& tim+ul4 etelah 'itetei 'en&an larutan 6M4 terlihat $arna n#ala +eru"a $arna hijau aat 'i"anakan karena euai i!atn#a +e+era"a en#a$a #an& 'en&an *2 lem+a&a mem+entuk en#a$a tem+a&a 'an men&ua" 'an +er$arna hijau 'ie+a+kan 6M.
(. PENUTUP 1.
Keim"ulan -
A'an#a unur kar+%n 57 'itan'ai 'ari ter+entukn#a
jela&a "a'a na!htalen -
(ilan&n#a jela&a 'ie+a+kan karena "enam"uran 'ari
larutan (N*3 ener -
Pa'a
"er%+aan
"er!iel'
'i&unakan
untuk
men&i'enti!ikai unur 6 'an ( 'imana "a'a "i'enti!ikai unur kar+%n 'itan'ai 'en&an a'an#a $arna keruh "a'a ka"ur 'an "a'a i'enti!ikai hi'r%&en 'itan'ai 'ari a'an#a tetean C tetean air "a'a 'in'in& ta+un& reaki -
I'enti!ikai unur hi'r%&en "a'a "ir%lii 'en&an ul!ur
'itan'ai 'en&an a'an#a $arna hitam "a'a kerta arin& P+-aetat.
3>
-
Ek%term a'alah "r%e
#an& 'itim+ulkan %leh item
kelin&kun&an atau "r%e "%la "ean ener&i kelin&kun&an. -
Per%+aan Laai&ne 'ilakukan untuk mem"er%leh hail
!iltrat Laai&ne untuk i'enti!ikai unur N4S4P4 'an hal%&en7. -
I'enti!ikai unur nitr%&en men&&unakan larutan !iltrat
Laai&ne #an& akan 'iketahui 'ari tim+uln#a $arna +iru. I'enti!ikai ini ju&a 'ilakukan 'en&an "er%+aan Kjel'ahl -
I'enti!ikai (al%&en unur hal%&en 'ilakukan 'ne&na
"er%+aan 0eilitein #an& "a'a "e%+aann#a 'i"anakan ka$at 6u lalu 'itetei larutan 6M ehin&&a men&hailkan $arna n#ala +eru"a $arna hijau. 2.
Saran -
Se+aikn#a
"raktikan
'alam
melakukan
ke&iatan
"raktikum4 ti'ak main-main -
alam "raktikum4 e+aikn#a +erhati-hati e+a+ ini
men&&unakan larutan atau +ahan-+ahan #an& +er+aha#a -
Uahakan "a'a aat men&am+il larutan aam 'ilemari
aam4 n#alakan ki"an#a4 &unakan arun& tan&an 5"en&aman tan&an74 maker4 erta kaamata a&ar le+ih aman 'an terlin'un&i.
3<
