nola atera
EGA (euskara jakin gabe)
1
SARBIDEA
[F]rantsesak atzerrira doazenean eta komunikatzeko premia dutenean, besterik jakin ezean, "parlez vous franyais?" galdetzen dute. Ingelesek ere modu berean jokatzen dute: "do you speak English?". Euskaldunok, berriz, Euskal Herrian gaudela, sarri galdetu behar diogu geure solaskideari ea euskaraz dakien: "Euskaraz badakizu?". legia, frantsesek eta ingelesek ez bezala, ez diogu galdetzen ea euskaraz !hitz egiten duen, baizik eta euskaraz jakin dakien. dakien. Eta gure jakin#mina jakin#mina ase izanik, izanik, sarri erdarara jotzen jotzen dugu, ez baita baita gauza bera jakitea eta eta egitea. halegin handiz halako euskara maila lortu dutenei zenbaitek leporatzen diete behin ikasiz gero ez dutela erabiltzen. Eta egia da, askot$ok dakite euskaraz, baina oso gut$ik erabiltze erabiltzen n dute. dute. Hain Hain da gaitza gaitza erabiltz erabiltzea% ea% &iroak, tokiak, tokiak, ohiturek, ohiturek, lagunek... lagunek... ez dute batere laguntzen eta, ondorioz, ez da inoiz abagunerik aurkitzen t$ikitan zein nagusitan ikasitako euskara apur hori erabiltzeko. Eta... hain da erraza erdara% la pentsatu barik hitz egiten dugu erdaraz eta, askotan batere pentsatu barik. Erdarazko hitzak, barra#barra, bata bestearen atzetik datozkigu burura: 'izeron t$ikiak omen gara... erdaraz. "Habla la lengua del imperio" egoeratik "todos los espa(oles. tienen) el deber de *ono*er el espa(ol" egoerara pasatu garen garai onetan Euskal Herriko erdarek dena daukate bere alde. dibide bi: bertako zein kanpoko hamaika telebista kate erdaraz eta bat euskaraz, hamaika egunkari erdaraz eta #i$ten ez dutenean# bat euskaraz. Eta hori ez da Euskal Herrian euskaldunik ez dagoelako. +erriki, Eusko aurlaritzak euskaldunen errolda egin du: zenbat garen, nondik gatozen, non mintzatzen garen, nork norekin hitz egiten duen eta abar. +aina ez goaz horretara- ez zaigu interesatzen: bakoitzak nahi duen hizkuntza erabil dezala. Harritzen gaituena hau$e da: zertarako ikasi euskara, gero erdara erabiltzeko. Hori dohainik da- erdaraz hitz egiteko ez da inolako ahaleginik ahaleginik egin behar: guztion eskubidea da erdaraz hitz egitea. Euskaraz hitz egiteko, berriz, ondot$o ordaindu behar izan da eta ordaindu behar da #zenbaitek larrutik ordaindu ere#. olanahi ere, gaur egun jende askok ordu mordo bat eskaintzen dio euskara ikasteari titulu bat baino ez lortzearren. +este batzuek, berriz, behin titulua eskuratzeko pressinga alde batera utzita, gogoz ekiten diote euskara ikasteari eta erabiltzeari. /ituluen sukarraldian sukarraldian bizi gara: zenbat titulu, hainbateko balioa. +aina, E& lortu dutenek ba omen dute zenbait aje, hutsune eta gabezia: titulua lortu eta handik gut$ira sakontze, bizkaiera eta bertziklatzeko ikastaroak egin behar baitituzte. +ietako bat: edo titu titulu luak ak erak erakus uste ten n duen duen mail maila a ez da nahi nahiko koa a edo edo E& E& esku eskura ratz tzek eko o proz prozes esu u osoa osoa !euskararen irakaskuntza irakaskuntza barne t$arto bideratuta dago.
2
SARBIDEA
[F]rantsesak atzerrira doazenean eta komunikatzeko premia dutenean, besterik jakin ezean, "parlez vous franyais?" galdetzen dute. Ingelesek ere modu berean jokatzen dute: "do you speak English?". Euskaldunok, berriz, Euskal Herrian gaudela, sarri galdetu behar diogu geure solaskideari ea euskaraz dakien: "Euskaraz badakizu?". legia, frantsesek eta ingelesek ez bezala, ez diogu galdetzen ea euskaraz !hitz egiten duen, baizik eta euskaraz jakin dakien. dakien. Eta gure jakin#mina jakin#mina ase izanik, izanik, sarri erdarara jotzen jotzen dugu, ez baita baita gauza bera jakitea eta eta egitea. halegin handiz halako euskara maila lortu dutenei zenbaitek leporatzen diete behin ikasiz gero ez dutela erabiltzen. Eta egia da, askot$ok dakite euskaraz, baina oso gut$ik erabiltze erabiltzen n dute. dute. Hain Hain da gaitza gaitza erabiltz erabiltzea% ea% &iroak, tokiak, tokiak, ohiturek, ohiturek, lagunek... lagunek... ez dute batere laguntzen eta, ondorioz, ez da inoiz abagunerik aurkitzen t$ikitan zein nagusitan ikasitako euskara apur hori erabiltzeko. Eta... hain da erraza erdara% la pentsatu barik hitz egiten dugu erdaraz eta, askotan batere pentsatu barik. Erdarazko hitzak, barra#barra, bata bestearen atzetik datozkigu burura: 'izeron t$ikiak omen gara... erdaraz. "Habla la lengua del imperio" egoeratik "todos los espa(oles. tienen) el deber de *ono*er el espa(ol" egoerara pasatu garen garai onetan Euskal Herriko erdarek dena daukate bere alde. dibide bi: bertako zein kanpoko hamaika telebista kate erdaraz eta bat euskaraz, hamaika egunkari erdaraz eta #i$ten ez dutenean# bat euskaraz. Eta hori ez da Euskal Herrian euskaldunik ez dagoelako. +erriki, Eusko aurlaritzak euskaldunen errolda egin du: zenbat garen, nondik gatozen, non mintzatzen garen, nork norekin hitz egiten duen eta abar. +aina ez goaz horretara- ez zaigu interesatzen: bakoitzak nahi duen hizkuntza erabil dezala. Harritzen gaituena hau$e da: zertarako ikasi euskara, gero erdara erabiltzeko. Hori dohainik da- erdaraz hitz egiteko ez da inolako ahaleginik ahaleginik egin behar: guztion eskubidea da erdaraz hitz egitea. Euskaraz hitz egiteko, berriz, ondot$o ordaindu behar izan da eta ordaindu behar da #zenbaitek larrutik ordaindu ere#. olanahi ere, gaur egun jende askok ordu mordo bat eskaintzen dio euskara ikasteari titulu bat baino ez lortzearren. +este batzuek, berriz, behin titulua eskuratzeko pressinga alde batera utzita, gogoz ekiten diote euskara ikasteari eta erabiltzeari. /ituluen sukarraldian sukarraldian bizi gara: zenbat titulu, hainbateko balioa. +aina, E& lortu dutenek ba omen dute zenbait aje, hutsune eta gabezia: titulua lortu eta handik gut$ira sakontze, bizkaiera eta bertziklatzeko ikastaroak egin behar baitituzte. +ietako bat: edo titu titulu luak ak erak erakus uste ten n duen duen mail maila a ez da nahi nahiko koa a edo edo E& E& esku eskura ratz tzek eko o proz prozes esu u osoa osoa !euskararen irakaskuntza irakaskuntza barne t$arto bideratuta dago.
2
0iburu$ka hau ez da euskara ikasteko metodoa eta, ondorioz, nahiz eta ikasleak handik eta hemendik zerbait aprobet$agarri aurkitu, ez du euskara ikasteko balio. 0an hau euskara azterketariei begira dago: titulu bat lortu behar gorria dutenei, euskara ikasteari orduak, hilabeteak eta urteak eskaini dizkioten horiei, ezein titulu nahi ez, baina behar duten euskaldun zaharrei... +eti ere, kontuah izanik, titulua izan zein# izan ez, nahi izanez gero euskaraz dakienak baino ezin erabillezakeela, ez dakienak, ordea, nahita ere, inolaz ez.
EGA ZER DEN
Euska Euskarar raren en &aita &aitasun sun giri giria a Euskal Euskaltza tzaind india iak k Iparra Iparralde ldean an eta Eusko aurl aurlari aritza tzak k eta afar afarroa roako ko &ober &obernu nuak ak Hegoal Hegoaldea dean n izen izen berarek berarekin in sortu sortu duten duten euskar euskara a titulu titulua a da, hirutasuna osaturik: hirurak ezberdinak, baina balio bera dutenak. gir girii horre horren n jabe jabeak ak gano ganora razz eta eta fund fundam amen entu tuzz ba omen omen daki daki euska euskara razz idaz idazte ten, n, mintzatzen eta irakurtzen edo entzuten duena ulertzen, bai eta euskara batuaren hainbat arau eta buruhauste ere. H+Eren mailaketan hirugarren maila bukatzen duenak E& agiriak eskatzen duenaren parekoa izango duo Ez dut hona aldatuko hirugarren maila horren helburuei buruz esaten duen guztia, E& azterketak ez baititu bertan zedarrituriko $ehetasun guztiak neurtzen, baina laburbilduz h1nela$e h1nela$e jaso daiteke: E&duna gai izango da kultura orokorraren mailan edozein euskal hizketa ulertzeko, bai eta zuzentasunez, egokitasunez eta aberastasunez komunikatzeko komunikatzeko ere.
ZERTARAKO EGA?
Ez gaitezen engaina, E&ren balioa murritza da oso, lanbide gehienetan ez baitute E& eskatzen. E&ren inguruan hainbat bit$ikeria sortzen dira. lde lde bate bateti tik, k, E&k E&k ez gait gaitu u eusk euskal aldu dun n egit egiten en.. Ez gara gara eusk euskal aldun dunag agoa oak k E& E& eskuratzeagatik. eskuratzeagatik. Izatez, euskaldun gehienek ez dute E&rik ezta antzeko titulurik ere. Egia esan, esan, euskaldunek euskaldunek ez dute ez titulurik titulurik ez agiririk agiririk ez carte d'ident d'identíterik íterik behar euskaldun izateko. izateko. Eta hori, ezbairik ezbairik gabe, gabe, abantai abantaila la da. Ez dugu besteren besteren zigilurik zigilurik,, ez erregeren ez komisarioren sinadurarik euskaldunak izateko. itzitik, nork bere burua euskaldun izenda dezake. ahikoa dugu geure hitza eta euskaldunak garela esatea euskaldunak euskaldunak izateko. Izan ere, euskaldun bati baino ez litzaioke bururatuko euskalduna del a aitortzea: nork, bestela, esango luke euskalduna dela, euskaldun izan barik? Euskalduna izateak, gainera, badu bestelako abantailarik. ahi duzun bezalakoa izan zaitezke: t$apelduna zein t$apelbakoa, fededuna zein fede gabea, konstituzionalista zein inter# inter#na nazio ziona nalis lista, ta, ezerk ezerk ez baitu baitu aldez aldez aurre aurretik tik esaten esaten nolak nolakoa oa izan izan behar behar duzun duzun eta 3
Historiak era guztietako adibideak eskaintzen dizkigu: Inazio 0oiolakoa, 2rantzisko 3abier, 4edro de 5rtsua, 0ope de girre, 'umalakarregi, 5rki$o, 6abino rana, resti, uaristi... Eta beste aldetik, askot$ok diotenez, euskara barik ez dago lanik aurkitzerik. Ez da egia. Erda Erdara rari rik k gabe gabe ez dago dago lani lanik k aurk aurkit itze zeri rik. k. re re gehi gehiag ago, o, eusk euskar ara a beha beharr rrez ezko ko duen duen lanpo lanpostu sturik rik,, ez itzult itzultza zaile ilerik rik ez euska euskara ra irakas irakasler lerik, ik, inort$ inort$ok ok ere ez luke luke esk eskura uratuk tuko o erdararik erdararik jakin jakin barik: barik: frantses frantsesarik arik zein gaztelerarik gaztelerarik.. +aiezta +aieztapen pen honen balizko balizko egoera: egoera: gizaseme bat, euskaraz jakin barik ere, zenbait euskaldunen euskaldunen erregea erre gea zein lehendakaria izan daiteke. +ada kontrakoa esaten duenik ere: euskara jakin barik ere teknikoa edo langile hobea izan daitekeela. +aiki, baita... okerragoa ere. Euskal Herrian eta mundu osoan, tekniko edo langile euskaldunak hobeto erantzungo lieke bezero euskaldunei erdaldunak baino #be# zeroa !hots, beti arrazoia duen hori zentsu zabalean hartu dugu: administratua, ikaslea, ospitalera doan gai$oa, et$ekoandrea, et$ekoandrea, umea, jubilatua, eroslea...#. Hala Hala ere, ere, galde galdera ra erantz erantzun un barik barik utzi utzi dugu: dugu: baina baina... ... zerta zertarak rako o E&? E&? zken zken batea batean, n, E&rekin E&rekin gertatzen gertatzen da ikaskete ikasketekin kin gertatzen gertatzen dena: dena: ikasleek ikasleek aitortzen aitortzen dutenez, dutenez, behin behin ikask ikasketa etak k amaitu amaitutak takoan oan ikasta ikastaldi ldian an baino baino gehiag gehiago o ikasi ikasi dute. dute. Eta gainer gainera, a, bestel bestelako ako titulueki tituluekin n gertatu gertatu bezala, bezala, horman horman itsastek itsasteko o apainga apaingarria rria izateaz izateaz gain, gain, euskara euskara ikasten ikasten egindako egindako ahalegin ahaleginaren aren emaitza emaitza pozgarria pozgarria da. Horrengat Horrengatik ik guztiaren guztiarengati gatik k esa n daiteke daiteke E&ren balioa erlatiboa dela eta tituluak berak ziurta dezakeena baino gehiago norberak eman diezaiokeena dela.
EGAREN BALIOKIDEAK
Esanak esan, E&k badu abantaila bat gainerako euskara tituluen gainean: E& lortzen duen duenak ak ez du best bestel elak ako o titu titulu luri rik k erak erakut utsi si beha behar, r, ez bada bada euskar euskara a esk eskat atzen zen duten duten uniber unibertsi tsitat tateko eko zenbai zenbaitt iraka irakasle sle#la #lanpo npostu stutar tarak ako o edo EEko EEko admini administr straz aziok ioko o zenbai zenbaitt lanpostutarako. zken hauei, eskuarki, 7. Hizkuntza#Eskakiz8na eskatzen zaie, baina usu hizkun hizkuntza tza#es #eskak kakizu izuna na hori hori bete bete behar behar izatea izatea barkat barkatu u edo ahaz ahaztu tu egite egiten n zaie. zaie. +eraz, +eraz, erreal errealita itatea tean n euska euskara ra titulu tituluak ak erdi erdi eta behe behe maila mailako ko lanpo lanpostu stueta etarak rako o baino baino ez daude diseinaturik. Eusko Eusko aurlaritz aurlaritzak ak aitortzen aitortzen duenez, duenez, E& ez da ezein jakintza arIo berezitarako agiriaalegia, ez da bereziki irakaskuntzarako, edo kazetaritzarako edo itzulpengintzarako agiria. +aina +aina,, Eusko Eusko aurla aurlarit ritzar zaren en edo afar afarroa roako ko &obern &obernuar uaren en edo Euska Euskaltz ltzain aindia diaren ren E& E& eskuratuz eskuratuz gero gero ez duzu ondoko zerrendako titulurik "berriro" atera behar izango, horien guztien parekoa edo gainetik baitago:
9
Euskal Euskal Herriko Herriko !+arakald !+arakaldo, o, 6ilbo, 6ilbo, onostia, onostia, urango, urango, Eibar, Eibar, &asteiz, &asteiz, &et$o, Iru(a eta /utera eta Euskal Herritik kanpoko !+artzelona, ;adril eta 'aragoza hizkuntza#eskoletako hizkuntza#eskoletako gaitasun#agiria !<. maila.
9
0abayru ikastet$earen ziurtagiria !=. maila. 4
9 9
Hezkuntzako >. HE. Herri#administrazioetako =. HE.
Eta alderantziz ere bai, honelako tituluren bat edukiz gero ez da E& "berriro" atera beharrik:
9 9
Euskal 2ilologiako lizentziatura. Irakasle eskolako diplomatura euskaraz egina.
AZTERKETARIA
Izen ezberdinak izan ditu: etsaminagaia, ikaslea, dizipulua, jarraitzailea, epaitua, l)h@ve, estudiante tunante. Honat$:
9 9 9 9 9
+ere ahaleginaren neurria jakin nahi duena. Euslkaltegiz euskaltegi desesperaturik aukeran#maukeran dabilena. Irakasleari arbela garbitzen diana, irakasleak berriro zikin dezan. punteen merkatu beltzean formula#magistralak merke erosten dituena. kats bera berriz egingo ez duela zin egiten duena- eta akats bera, berriz, egiten duena.
9
Eskolako musugorriko lagunari apunteak musu truk eskaintzen dizkiona eta musu#huts gelditzen dena.
9 9 9
zterketara, aprobatzearren esan beharrean, probatzearren doala dioena. +ere galderak nork erantzun ez, eta inoren galderak erantzun behar dituena. haleginaren ahaleginez euskara ikasi du, zenbat urtez, ordea, ez ditu zenbatu.
zterketaria nor den, irakurle, oraindik ez badakizu: zeu zara.
AZTERTZAILEA
ztertzailea, berriz, bestea da: aliena. ztertzailea bizibidez euskara irakaslea izan ohi da, eta irakaslea den aldetik berorren bertute eta akats guztiak ditu. E& aztertzailea, dena den, badu berezitasunik. Euskara irakaslea izateko ez dago ikasketa berezirik. re gehiago, ez dago ikasketarik: nahikoa da unibertsitate mailako edozein ikasketatako =. maila gazteleraz zein euskaraz egitea eta E& eskuratzea euskaltegi bateko euskara irakaslea izateko. 'er esanik ez, hizkuntzaren didaktikaz ez da inolako prestakuntzarik behar euskara irakaslea izateko. +este askotan bezala, euskara irakasleak jasotzen duen soldata onarpen sozialaren parekoa da: t$ikia. Horrez gain, euren lanbidea, susmagarri da oso eta politikariak zein 5
epaileak sarri dituzte atzetik, irakasleen jarduera salatzeko beti presto +aliteke irakaskuntza arloan katedra askatasun "surveille" daukan lanbide bakarra izatea. 0anbidearen ajeagatik edo, euskara irakaslea lanorduetan zein lanorduz kanpo beti prest dago ikaslearen akatsik t$ikiena zuzentzeko. Hala ere, #azterketa egunean, ikasleak beraren laguntza behar duen unean, ez dio fitsik ere esango. zaldutako guztia gorabehera, azterketa egunean ez badakizu aztertzailea nor den, erraz asma dezakezu: zure aurrean duzun hori eta hitz egiten duen bakarra.
EGA AZTERKETA
5rtero zu bezalako beste A=.@@@ ikasle inguru aurkezten dira E& azterketara- horien herenek baino ez dute E& eskuratuko. +estela esanda, hamar azterketaritarik hiruk lortuko dute E& eta zazpik handik urte erdira berriro saiatzeko beste aukera bat izango dute. Horrek esa n nahi du E& azterketa gainditu aurretik batez beste hiru bat bider aurkeztu behar dela. E& azterketa oso ibilbide luzea da, hilabete batzuk irauten duena: E& egiteko matrikula ordaintzen denetik azken emaitza jaso arte lau bat hilabete igaro ahal dira, eta agiria eskuratu baino lehen urte erdia. +eraz, pazientzia handiz hartu beharra dago. 5rtean bitan antolatzen dira E& azterketak, eta ikasleek nahi beste aldiz aurkeztu ahal dira baldin eta azterketaldi bakoitzerako aldez aurretik dagokion tasa ordaintzen badute: EEn A> euro eta afarroan >B euro inguru !afarroan familia ugariko ki1eek badute des# konturik eta funtzionarioek, dohainik- lurralde honetan, gainera, iraileko azterketaldira arte gordetzen dute matrikula. EEn azterketaldi bakoitzak deialdi bi ditu: irekia eta it$ia. 0ehenengoan E& azterketa egiteko baldintzak betetzen dituen edonor aurkez daiteke eta bigarrenean, berriz, euskaltegi jakin batzuen bidez baino ez. ena den, ezin da aldi berean deialdi irekian eta it$ian aurkeztu legea urratu gabe. Crobat, afarroako deialdian, EEkoan eta 0abayrukoan ez dago aldi berean aurkezterik lege hauslea izan gabe. Hizkuntza eskoletako azterketetara aurkezteko, aldiz, ez dago era honetako oztoporik. +eraz, E& azterketa leku ezberdinetan egin badaiteke ere, egiatan deialdi bakoitzean egiteko aukerak murritzak dira: normalean, deialdi bakoitzean behin baino ez. restian esandakoarekin erraz kontura gaitezke lurralde ezberdineko legeek orain argituko ez ditudan hainbat hutsune eta kontraesan dituztela eta horietaz baliatuz #eta, zer esanik ez, EEko eta afarroako gobernuen arteko harremanik ezari esker# lege oztopo ho# riek nola edo hala gaindi daitezkeela. Hainbat ikaslek uste dute E& azterketa egin aurretik nahikoa dela hilabeteko ikastaroa. 5steak erdi ustel. orberaren euskara mailaren arabera, normalean hilabete batzuen 6
prestakuntza beharrezkoa izaten da. +ai, beti entzun dugu batzuk azterketa "probatzera" joan direla eta gainditu ere egin dutela. +ai, egia da. +aina, "probatzera" joan diren guztiek ez dute gero "aprobatu". razoa da azterketa egin dakoan zein multzotan egon nahi dugun: gainditu duten hiruko multzo horretan ala berriro aurkeztuko diren zazpikoan.
AZTERKETAREN ZAILTASUNAK
E& azterketak bestelako azterketetan agertzen ez diren berezko zailtasunak ditu. +atetik, E& azterketa Hezkuntza 6ailak birkontratatzen duen enpresa baten bidez jartzen du eta azterketa egunean bertan irekitzen da. Horrek esan nahi du, azterketa eredua onartuz gero, gorde, zaindu eta aztertokietara eraman behar dela eta, ondorioz, azterketaren mamia aldez aurretik oso pertsona gut$ik ezagutzen dutela. Egoera horretan filtrazioez mintzatzea amets egitea da: agian, ha*ker gut$i batzuen esku legokeen zeregina. Euskal Herria hain t$ikia denez, ikasle baten azterketa irakasle ezagun batek zuzentzea beste amets bat da. Inoiz horrela gertatuko balitz ere,# ez legoke batere garbi zein izan litekeen irakasle horren jokabidea, eta, gainera, eskuzabaltasunez jokatuta ere, zenbait E& azterketak badaukate kontrolezko bigarren zuzenketa. +eraz, bazter ditzagun uste ustel horiek. urrekoez gain, hizkuntza azterketa guztiek bezala, E& azterketak badu beste eragozpen bat: kopiatzeko zailtasuna, Izan ere, euskarari buruzko jakintza orokorra neurtu nahi denez,. ohiko trikimailu eta baliabideak erabiliz zail da kopiatzen, ezin baita, kasurako, hiztegi oso bat t$uleta t$iki batean aldatu. gian, baten batek teknologia berrietan jar litzake azterketa gainditzeko esperantza guztiak !hiztegi elektronikoak, telefono eramangarriak, mikroordenadoreak, radiotransmisoreak.. ., baina bere kostuagatik eta azterketan bertan erabiltzeko zailtasunagatik ez dira batere gomendagarriak. &ainera, az# terketaren atal guztiak egiteko C6C denbora murritza ematen dutenez, ia ez dago kopiatzeko betarik. Cndoko lagunak norberak baino gehiago dakielakoan #beti ez baita horrela izaten# aukera anitzeko probetan ondokoaren erantzunak, beraren kontsentimenduarekin zein kontsentimendu gabe, zenbait azterketari kopiatzen saiatzen dira. +aina aztertzaileek ikasleen jokabideaz eta)ahuleziez jabeturik, tentazioak usatzearren, azterketa beraren eredu bi tartekatzen dituzte: eta + ereduak. Eredu ezberdin horietan galdera berberak jartzen badituzte ere, erantzunen ordena bestelakoa izaten da. /ristea da onartzea, baina horrelako$ea da: oso teknologia aurreratua erabili beharko litzateke azterketan kopiatuko balitz. ena den, baten baten kontzientzia lasaitzearren kopiatzea azterketa#sistemaren ondorio zuzena da, nahi ez den ondorioa, nahi bada, baina azterketaren ondorioa azken batean. Ez legoke t$arto gogoratzea azterketa egin aurretik kontuan hartzeko zenbait aholku: 7
A. zterketan bertan erreferentzia denbora batzuk ematen dituzte eta atalen batetik gehiegi aldenduz gero, besteren batetik halabeharrez murriztu beharra dago, beti ere entzutezko ulermena egin ondoren denbora neurtzen hasten delarik. >. Egizu azterketa osoaren behaketa orokorra. =. 0ehenik sinonimoak, berridazketak eta irakurmena egin. Horrela, beti gogora daitezke hitz edo egitura berriak, idazlanean erabil litezkeenak. 7. &ogoratu aukera anitzeko galderetan, t$arto erantzunez gero, ez dutela punturik kentzen. +eraz, ezer jakin ezean ere beti zerbait erantzun behar da. <. zterketa eman aurretik errepasatu azterketa. D. Ez badakizu erantzun egokia zein den, eutsi lehenengo intuizioari.
EGA AZTERKETAREN ATALAK
E& azterketa diogu, baina ez da azterketa bat bakarra, hiru baizik, eta hirurak gainditu beharra dago: atariko proba,azterketa idatzia eta ahozko azterketa. Eta gainera azterketa bakoitzaren atal guztiak ere gainditu behar dira.
AZTERKETAREN EMAITZAK
zterketa guztiak kanporatzaileak dira: ez dago azterketa bat egiterik aurrekoa gainditu barik. zterketaren atal bakoitza zuzendutakoan interneten bidez notak kontsultatu ahal dira. eurri batean, bederen, E& gainditzea "teknika" batzuk menperatzea da: trebatu beharreko teknikak, eta ez artea edo zortea. re gehiago, teknika horietan trebatuta euskara "gut$i" akinda ere, azterketa gaindi daiteke eta, aitzitik, euskaldun peto#petoek teknikak menperatu ezean, azterketak behin eta berriz errepikatzera kondenatuta egon daitezke.
GORA JOTZEA
&ora#jotzea, helegitea, erreklamazioa, errekurtsoa edo apelazioa ikasle porrokatuek ezagutu beharreko sinonimoak dira. &ainditu ezean ez da ezer gertatzen: aurkeztutako ikasle gehienak egoera berean daude eta. Ikasle askok gainditu ezean nahigabe ederra hartzen dute- haientzat lehenengo azterketa lehenengo neska edo mutil#laguna bezalakoa da: maitekiro prestatu eta amets guztiak berarengan jarri baitituzte. Etorriko dira beste batzuk !beste azterketa batzuk , denak oso antzekoak eta, aldi berean, desberdinak: mardulagoak, sinpleagoak, arinagoak, bihurriagoak... 8
+aina, har dezagun eskarmentua #adiera bietan# eta izan gaitezen positiboak. &uk ere, gizon#emakume jakintsuek bezala, geure okerretatik ikasi ahal dugu, eta asko gainera. Horretarako legeak ematen duen aukeraz baliatuz, azterketa berriro zuzentzeko eta, garrantzitsuena, ikusteko eskatu ahal dute azterketari guztiek. +ertan egindako okerrez ohartu ahal dira. Ez nuke pentsatu nahi zer gerta litekeen gainditzen ez duten azterketari guztiek administrazioaren bide ezberdinetatik !gora jotzea, auzi#errekurtsoa, berrezartzeko errekurtsoa... azterketa erreklamatuko balute.
EGG 5/, EGGE E/ EGG&C
EUSKERA-ERDERA-EUSKERA-ERDERA-EUSKERA
etabar
erdieu!a"du#berri
bate# DIZKIONARIA AF
Euskera hobeagotua ikasteko esaera berri batzuk ta iadizkera berri bat% Inkluding >F.
9
I'E;5&I&I05 +entiladore. 02+EG/'0E lfabetatzen ari den abertzalea. Ere 0ehenbiziko abertzale. C;E&+EG/'0E +ere kontrakoa. zkenabertzale. 45G&GGI !'uk zeuk /I0 4uertilla, "0eihatila" bezela. Ere +atehen Errege !Gey de los Hunos. 6;/65 "smatasuna jabetasunan". +GGIG/5 +arrikadetarantz joan. +GGEG/5 +erdina, baina barre egiten. J 6EG5 Euskera ezinikasbidean lehen saialdia. ...
AF Ez hiztegi, dizkionaria baizik. rgi ta garbi. +era euskera berritzaileei dedikatua. >F &arbizaleentzat "Inkludizking".
GIRU
Singularra Plurala #ere et$etik ateratzean pezeta bat aurkitu eta jan dut. #ere et$eetatik ateratzean mila pezeta aurkitu eta jan ditut. Baiezkoa Ezezkoa #'ure begie%% aintziretan neure burua ikusi dut. #'ure begien aintziretan ez dut neure bururik ikusi. Galdera Erantzuna ... Ondorea #Irrintzi bat entzun ahal da mendi tontorrean? #Ezetz uste dut, hemen mendirik ez baitago? 10
#Cstias% ardoak kalte egiten dit benetan. er Ni#$% &$tt tr$'i!a"a ()*+,-e!ai#a
ende asko dabil E&ren inguruan. Ez dut esango t$arra denik. olaz ba% Ikasteak ez du kalterik. +aina ikasi gauza asko ikasi behar dira, ez bakarrik eskolan ematen direnak, baita bizitzako eskolan irakasten direnak. Eta berriro hizkuntzaz ari gara hemen, euskaraz. +adirudi jende asko ez dela konturatzen gauza bat dela eskolako eta gramatikako euskara, eta beste bat kalekoa eta baserrikoa. akina, bata ez dago bestearen kontra, baina bi mundu dira. Eskolan eta gramatikan euskara eskema egina ikusten duzu, euskararen tri# pak ikusten ariko bazina bezala. alean eta jendartean, berriz, euskara bere saltsan ikusten duzu, inolako loturarik gabe. J$.e Li/arra"de% 0EGA eta 1e2a#3% 4ABE-*+ /!5% )*+6
E&, Euskararen &aitasunaren giria, lortzea ez da t$ant$etako kontua, hizkuntza bat ez bait da nolanahi ikasten. +adira lehenengoan atera dutenak, baina badira ere bederatzi aldiz aurkeztu eta porrot egin dutenak. zken urteotan E& edukitzea ezinbesteko bihurtu da zenbait lanpostu erdiesteko, eta egoera honek areagotu egin ditu titulu hau eskuratzeko presak eta premiak. Eta titulu bat lana eskuratzeko ezinbesteko baldintza bihurtzen denean, ezinegonak eta urduritasunak ugaldu egiten dira, batez ere gainditu ez dutenen artean, eta joera kritikoak azaltzen dira, eta zenbaitek e$istitzen ez diren mamuak ere ikusten ditu. Eta askorentzat, zorit$arrez, titulua bilakatzen da garrantzizko, ez hizkuntza... +aina tristeena da ikasle zenbaitek uste duela, Knongo frogarik gabe noski, aldez aurretik E& gainditu behar dutenen portzentaia ezarria dagoela, eta behin portzentaia hori betez gero, ez zaiola ikasleari E& lortzen uzten... Hezkuntza 6aileko ;ikel 'albideri ez zaio gehiegi gustatu susmo horrekin berarengana joatea: LEuskara ez da hizkuntza arraro bat, eta galdera horiek ez dira planteatzen hizkuntza ingelesa denean. 'ergatik euskara denean? 'ergatik hasi behar dugu beste hizkuntzen aurrean egiten ez diren galderak euskararen aurrean egiten? 'ergatik hasi behar dugu gauzak normal egin eta anormal ez ditugula egiten justifikatzen?L 0EGA de"a eta% 7i"a !$7eria3% 4ABE-)*8 /b!5% )**)
enak behar du denbora eta ikusiko dugu Ibarret$eren lanak ze irudi hartzera daraman. 6asoi onean iritsi da dujia Eneara. 0izarra &arazikoak mirariak lortu ditu, eta uda aurretik E& azterketa gainditu ezean 0ehendakaritzatik kanpo uzteko prest zegoen askoren aba# rrotsa militanteki isildu egin da. E2u#!aria% )***-,)-),
11
Hala ere, gehienok guztiok ez bagara, euskara ikasten ari gara beharragatik, hau da, sarritan tituluren bat behar dugulako lanpostua burutzeko edo mantentzeko... ahiz eta helburu hori garrantzitsuena izan, ikasle batzuk beste helburuak ere bilatu nahi ditugu euskaltegietan. +atzuok euskara ezagutzeko gogoa aldez aurretik genuen, baita inguruan dagoen mundua ere. +aina hilabeteak joanda, azterketa gainditzea nire betebeharrik garrantzitsuena bilakatu zen. zterketaren hurbiltasunagatik, bai irakasleek bai ikasleok klasean azterketa baino ez dugu prestatzen. Hori dela eta, azterketarako prestaketaren munduan murgildu nintzen beste ikasleak bezala. zterketaren eguna azkenean heldu zen, eta etsamina egin nuen. +aina honelako probetako porrota ikaragarria da- gehien jota aurkeztutakoen laurdenak baino ez du gainditzen. +esteok han jarraitzen dugu mundu artifizial eta it$i hartan, lanpeturik azterketa prestatzen. sko gara sorgin gurpil itogarri honetan gaudenok, handik irteteko irrikitan hurrengo azterketen zain. Hastapeneko ilusioa galduta, prozesu luzeegi hori nekez nozitzen da, aspertuta, nazkatuta, asko eta asko gara euskaltegiz euskaltegi eta azterketaz azterketa ibiltzen garenok. Te$9i"$ M$ra"% Arri2$rria2a% E2u#!aria% )***-),-:;
...hirukoteko mutil gazte batek E&ko etsamina bat egina zuen, eta beste biek hurrengoa zelan gainditu azaltzen zioten. ;etodoa hutsezinezkoa omen zen, haiek beraiek erabilita, noski. #Imajinatu itzazue nire belarriak handitzen#. irudienez, idazlana etsamina idatziaren atal baloratuena da, eta, normalean, aukeratutako gaiak pil#pilean egoten dira. +ada, irtenbidea da horrelako hamabost bat gai aukeratzea, haiei buruzko idazlanak komunikabideetan bilatzea, eta, letra t$ikiz ordenadorez inprimatu ondoren, azterketa egunean, aztertzaileak EkM kontrolatzen dituzten bitartean, atera eta kopiatzea. Hau huskeria%... nire ustez E& tituluduna izateak ez du bermatzen eskola euskaraz emateko gaitasuna. J$< A5 G=i"e% 0EGA eta e#'araua!3 >1tt'@@2r$u'5a1$$5$7@5 :,,,-,;-:8
zterketetan kopiatzea. 5ste dut badirela gure munduan ekintza )naturalak) !arrunt, ohiko eta analisi berezirik merezi ez dutenak: ikasle )batzuk) azterketetan kopiatzen saiatzea izan daiteke horietako bat, inoiz semaforo gorrian aurrera egitea bezala$e. Ez dut uste burua berotzea merezi duenik kontu horrekin, ezta arazoa bere neurritik ateratzea ere !batzuentzat pekatu mortalaren parekoa da jardun hori, eta besteentzat artea eta aparteko adimen instrumentala erakusten duen abilezia. Ez gaitezen, bada, pentsatzen hasi ikasle )batzuk) azterketan kopiatu dutelako E&k balio ez duenik- izan ere, berdin pentsatu beharko genuke medikuez, filologoez !horiek ere kopiatzen dute... 5ste dut irakasleek, oro 12
har, badakigula hori eta polizia#lana barik prebentzio#lana egiten saiatzen garela !utzikeriak nahiz tragediak alde batera utzita... E& ez da inolako gaitasun profesionala adierazten duen )titulua) eta E&rekin ezertarako eskubidea eskuratzen bada, euskaraz t$ukun jarduteko eskubidea eskuratzen da !l. akina, horrekin batera !euskaraz jarduteko eskubide hori badugu, E& izan edo ez ikasleak bere burua neurtzeko, urtetan egindako ahalegina aitortzen zaiola ikusteko eta ahalegin horren emaitza edonori erakusteko ere balio du agiriak. +este kontu bat da zertarako baliatu nahi dugun E& hori. emagun gure gizarteak !administrazioak gut$ieneko hizkuntza gaitasuna !gaztelania, euskara, ingelesa eskatu nahi diela udaltzainei, medikuei... !ez bakarrik irakasleei eta maila hori duen hiritarrik ez dagoela !edo prestakuntzaren kostua ordaintzeko prest ez gaudela, zer egingo da orduan? Erantzuna, jakina, politikoa da !hizkuntza politika arlokoa, hain zuzen, zeuk iradoki bezala. Ez dakit seme#alabak dituzuen zerrendakideek haiek ikastoletan edo non dituzuen, baina eskola publikoan ditugunok !inguru erdaldunean ongi ezagutzen dugu arazoa, bereziki gure ume horren ereduko tutoreak bisitan joanda erdaraz egiteko eskatzen digunean !bestela ez dela ongi konpontzen eta, hortik atera kontuak% "Ca!i U2arteburu% 0EGA eta e#'araua!3 >1tt'@@2r$u'5a1$$5$7@5 :,,,-,8-,;
LEta haiek zu? AA, galdetzen zien 5$uek besoak, hankak eta lepoa ezinago bihurrituak zituen l(igori. L'intuztenN. udarik ez, antza, l(igok, nahiz eta jokoak Enredos izena eduki. ahas#mahas, alegia, nahaspil. 0urrean zeuden borobilt$o gorri, hori, eta berdeetan hankak eta eskuak jarrita, irakaslearen galderaren zain. LEta guk zu?N. or#nori#nork eta nor#nork aditz sistema gorrotagarriekin ari ziren Iru(ezar euskaltegiko E& taldeko lau ikasleak goizean goizetik. A"bert$ Bara#diara#% E2u#!aria% :,,,-))-:8
Euskal utonomia Erkidegoko 2untzio 4ublikoan sartu diren O
I7a#$" Murua% E2u#!aria% :,,,-))-:*
&uraso askok espero dute ereduan eskolatu ezkero E& lortuko dutela bere seme# alabek edota hori lortzen ez baldin badute eskolari nolabaiteko kritika egiteko prest agertuko dira. It/iar Idia/aba"% U& - E4U% 0Eu!a" ira!ateredu e"ebidu#a!% et$r!i/u#ari be2ira3 % Sabi#$ Ara#a Ku"tur E"!ar2$a Eu!ara 7i"aurte!$ berria#% :,,)
ontua da azkenean azterketa egiteko unea iristen dela eta hara non elkartzen diren aurrez aurre azterketaria eta aztertzaileaJ Euskalduntze prozesuan lortutako mailak egiaztatzeko orduan, euskaltegien eskumena oso#oso eskasa da. Hizkuntza Eskolek bi agiri ematen dituzte, Hezkuntza sailak E& ematen du, HEEk Hizkuntza Eskakizunak egiaztatzen ditu eta aspaldi dago erabakita ho# rien guztien arteko baliokidetasuna. Euskaltegiek ezin dute ordea, inongo mailarik egiaztatu eta oraindik aztertzeko dago ustezko baliokidetasuna. uela urte batzuk izan zen saiakera bat E& titulua emateko orduan euskaltegien parte#hartzea bultzatzeko eta horren arabera euskaltegi bakoitzak egiten zuen E& azterketaren lehen troga. Emaitzak ikusita bertan behera utzi zuten prozesua. Ait/iber Sa# R$7a#% &aaia!$ Uda" Eu!a"te2ia% Ira!a"e$# A"di/!aria-); /b!5% (Sa#turt/i!$ Uda" Eu!a"te2ia% :,,;-,;
pa, ez dakit irakurriko dezun baino.... elenadelhoyPBBQhotmail.*om, alberdiA RQhotmail.*om zterketak oaingoz ondo, ya te *ontare. /a E& aprobatu det, uo%%% &ero bazatoz? 'urekin hitzein ber det. an azkenen jabi dijoa bihar no? 52i'u/!$aeb5$7@'@i#urri ta1iri/er% :,,;-,H-)6
zkenian kaso indigue%%%% one ostiralen ezingo det jun, ega ahozkoa dakat eta, saiatuko naiz pero no *reo, beraz zure esku, y meteles ka(a 52i'u/!$aeb5$7@'@i#urri ta1iri/er% :,,;-,H-:, 14
S / I&C%%%%% C6/5 'I&5%%%% 06I, C6/IG0E I 5&C I', C???0C C T S UEGE;C6...6E&5 VC;C 00E&5E 'G5/', U0E???? 'E;5' '/EGE/? &5G +55 I/5'5,E'/??? EI CII 4I005 20/ 'I/ H6/EC 6IR 0 6l +I0 HI' / 'E0I 0 +/ I/E +I0E / I45G/'50CIC C, 4EGC +5EC +5EC, CC#CC I '/EGE/ !E& / I56I G/E%%%% /3IISI +'I I/EC HI/' EI +EG E5 / EI4CC 2I GE I+EGC E5, E'/?? &IE +ISC 6&GC/E&I 2S 4EIE/E 5, C?? ;5353, CE 52i'u/!$aeb5$7@'@i#urri $#et.u)H% :,,;-,H-:)
"Erretiratua naizenez pentsio t$ikia daukat, eta euskara ikasteko poltsetik atera behar dut dirua. laz, E& egiteko beka bat lortu nuen. zterketa ez nuen gainditu, eta beste kurtso bat egiteko eskatu nuen berriro. Hizkuntza Crdezkaritzak, ordea, ukatu egin zidan dagoeneko urte batean eman zidala, eta nahikoa zeAa adierazi eta gero. i euskalduna naiz, baina =Dko gerraren ondorioak zirela#eta ezin izan nuen euskara ikasi, debekatua baitzegoen, eta kontziente naiz nire herriaren hizkuntza ikasi behar dudala. Eskubidea dut, eta euskal &obernuak erantzukizuna du, hiritarroi, euskaldunoi baliabideak emateko garaian. J$e Ma#ue" Ba"e#ia2a% Erretiratua% GARA% :,,;-,6-,*
15
/GIC 4GC+ /est erako ehun galderak !aukera anitzeko galdetegia: a, b, *... aukeratzekoak osatzen dute atal hau eta, E& azterketaren lehenengo zatia denez, ikasle askok horri ematen diote lehentasuna. 0ehenik atarikoa gainditu eta gero gerokoa. Ez da, ordea, jokabide zuzena. tariko azterketa egin eta handik bi astera idatzia izaten denez, ez dago behar besteko denborarik bigarren azterketa prestatzeko. skok bestela pentsatu arren, atariko proba zatirik errazena da. Ikus dezagun no la banatzen diren APP galdera horiek eta gainditzeko aukerak:
Ga"dera K$'urua
A< aukera
E#t/u7e#a elkarrizketa grabatu bat behin entzuten da eta galderek hiru
dituzte.
=P
A1$/!$ 1i/!era esamoldeak, esaerak, agurrak, elkarrizketa zatiak,
egoerak, galde#erantzunak.
AP
Le.i!$a hiztegia, sinonimoak, antonimoak, hitz multzoak, definizioak.
>7
M$r9$i#ta.ia deklinabidea, posposizioak, aditza, esaldi motak,
juntagailuak, partikulak.
B
6,
Eu!ara batua ortografia, idazkera, euskalkietatik baturako aldaketak.
B
Ira!ur7e#a esaldien esanahia aukeratu edo baztertu, esaldi bat 16
beste era batean adierazi.
<
N$/i$a! ordua, data, eguraldia, neurriak, eragiketa matematikoak,
puntuazio#ikurrak.
9
Entzumenean izan ezik, galderak ez dira goiko multzo horietan sailkaturik agertzen, nahasian baizik.
9
Entzuteko ulermena egiteko ez dago denbora zehatzik, baina gainerako B
9
tariko azterketa gainditzeko nahikoa da galdera guztietatik O< galderari zuzen erantzutearekin. +aina aurkeztutakoen erdiek gainditzen ez badute, portzentaje hori jaitsi ahal da.
9
Entzutezko atala hiru zatitan banatuta dagoen elkarrizketa grabatu bati dagokio. Entzungaiaren zati bakoitza behin baino ez dute entzuten jarriko eta zati bakoitzari galdera multzo bat dagokio. tal honetan prestakuntza handirik gabe baina adi ego# nez oso normala da A P#A> galderari zuzen erantzutea.
9
4robabilitatearen legeen arabera, ezer jakin gabe ere, >P bat aukera zuzenak izan daitezke ausaz.
CCGIC': urreko guztia kontuan harturik eta erantzun okerrengatik punturik kentzen ez dutenez, azterketa gainditzeko behar den O< puntuko gainditze#mugara heltzeko, gut$ienez entzumenaz besteko DP galdera ondo erantzun behar dira.
NOLA ERANTZUN
Entzumena alde batera utzita !geroago ikusiko dugu L
ARAU OROORRA!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
9
&aldera hitza baino item#a erabiltzea egokiagoa da, galdera hutsa baino gehiago azterketariak erantzun edo askatu behar duen problema bat aurkezten duelako. Item hauek atal bi dituzte:
17
a 0ehen zatia edo planteamendua: enuntziatua, galdera, baieztapena, esaldia, hitz zerrenda, egoera baten azalpena... Itemaren planteamendu hau osorik irakurtzeak #eta ez gainetiko irakurketa# erantzun egokia aurkitzen lagunduko dizu. b +igarren zatia edo aukerako lau erantzunak !a, b, *, d, hots, hautatu behar dituen aukerak: bat zuzena eta hiru okerrak edo distraigarriak !inoiz aukera bat baino gehiago zuzena izan da edo laurak, okerrak.
9 9
Irakur itzazu arreta handiz argibideak, oharrak eta galderak. Identifika itzazu galdera bakoitzeko hitz gakoak, berauek adierazten baitituzte erantzun zuzena edo okerren baldintzak. Bai@e/ eta /u/e#@$!er (2ai/!i bezalako bikoteak funtsezkoak izaten dira itemek zer eskatzen duten ulertu ahal izateko. +este hitz gako batzuk hauek izan ahal dira:
9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9 9
ukeratu jarraipena erantzuna 'ein galderari erantzuten dio? 'einek !ez du zerikusia Jrekin? 'ein !ez dago ondo euskara batuan? ori noiz esaten da? Egokia desegokia +estela esanda Hortaz beraz . Csatu /okiz kanpo Esaera 'er esan nahi du?
Item guztiek berdin balio dutenez, egitzazu lehMnengo errazenak, galdera zailetan denbora galdu barik. Horietan egizu marka bat eta gero, denborarik izanez gero, errepasa itzazu erantzun gabe utzitakoak.
9
Erantzun zuzena zein den ez badakizu, hasi ezabatzen okerren daudenak- horrela eginez, eliminazioz, erantzun zuzena asma daiteke.
9
Erantzun bi ontzat ematen badituzu, gogora ezazu erantzun zuzena bat bakarra del a #azterketa ondo egina badago#. Eta arrazoi berberagatik ezinezkoa da laurak t$arto egotea.
9
6arri askotan aukeretako esaldiek nolabaiteko paralelismoa gordetzen dute, hitzak errepikatzen dituztelako #inoiz koma !, bateko aldea baino ez da egon# edo esaldiek egitura bera dutelako. zterketaria are gehiago nahasteko aukerak ez dira elkarren artean gehiegi nabarmentzen.
9
ahasmenduak eta distraigarriak aukeren esanahiari, idazkerari edota zuzentasunari dagozkieke. Hau da, sarri esaldia gramatika aldetik zuzena izan daiteke baina, egoeraren arabera, desegokia. 18
9
skotan aukeretan ez da galdera baten erantzuna eskatzen, enuntziatu baten ondorio logikoa baizik.
9
ormalean letra kurtsiba, beltza edota komat$oak eta eten puntuak erabiltzen dituzte hitzez hitzeko aipu, esamolde eta zati adierazkorrenetan.
9
rreta berezia behar dute ezezko esaldiek, batez ere ezezko bi dituzten enuntziatuek eta aukerek.
9
ormalean hitzez hitz itzuli ahal diren esamoldeak #itzulpen literalak# okerrak izaten dira.
9
Erantzunetako esamolde okerretan inoiz erdarazko hitzen bat tartekatzen dute esaldi oker horri jator#it$ura emateko. Honek ez du esan nahi, inondik ere, erdal kutsua duten hitz guztiak erantzun okertzat eman behar direnik.
9
+adira erdaratik hartutako hitz batzuk erdarazkoekin it$uraz antz handia dutenak !adiskide gaiztoak baina bestelako esanahia !gobernatu, mejoratu, aparta, propio, seinale... . Hitz horiek euskaraz esanahi berezia dutenez, sarri erabiltzen dituzte aukerak nahasteko.
9
zterketa birpasatzean, alda itzazu erantzunak baldin eta t$arto erantzun dituzula ziur bazaude. Horrela izan ezean, hasierako iritziak, intuizioak, balio du.
A"O#O "I#ERA!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! Berrítsua da horí, gero! Au!eratu arrai'e# e2$!ie#a
a +ai, ez da isiltzerik. b +ai, laster batean isilduko da. Bai% e/ da bere1a"a ii"du!$5
d +ai, ez dauka isiltze onik. CHGG: Enuntziatuko esaera kurtsibaz adierazita dago. a: "Ez dagodauka isiltzerik" zuzenagoa da. b: ontrako ideia adierazten du. *: 'uzena. rrazoia ematen dio enuntziatuari. d: LEz daukadu...onik" egitura oso arrunta da, baina kasu honetan. $isiltze on% t$arto daga. Ez daukadu...onikN erako bestelako esamolde zuzenak: ez du osasun&usain&gauza&deus onik. ukerek paralelismo t$iki bat gordetzen dute, baina hiru ezezkoak dira eta bat baiezkoa. +aiezko hori !b nabarmenegi geratzen da erantzun zuzena izateko. +estalde, !a eta !d aukerek -i! atzizkia daramate, eta esapideetan sarri erabiltzen denez egiazkoak direla ematen dute. It$ura baino ez dute egiten- beraz, okerrak dira. 19
Zuek garagardoa edango duzue, baina nik nahiago dut ur garbia izotzarekin.
Era#t/u# e2$!ie#a
a Ene bada bestea% b Hau da bestea% 4ara betea
d olako fina bestea% CHGG: Enuntziatuko esapidea kurtsibaz adierazita dago. Erantzunen paralelismoa: LbesteN hitza eta harridura adierazten duten egiturak erabiltzen ditu. a: LEneN: 5stekabea edo larritasuna adierazteko. Li ene bada%N (A) de *í+, (A), *i *adre+- LEne bada eta bada%N (Santo cielo+, (/ios *io+-. b: LHau da hau%N zuzena litzateke. *: (0ira al otro+ (1od2 con el ca3ullo este+ LHara han gure lagunak%N ("e allí a nuestras a*igas+- LHara zer ergelkeria%N (4a)a choorrada+-. d: Itzulpen literala: (5u2 6ino 7ue es el otro+ !%? LolakoN: &alderak eta harridurak adierazteko erabiltzen da. L2inWN: ormalean ez du zentzu t$arrik, kontrakoa baizik !zorrotza, bikaina, ona. +aina, ironiaz erabil daiteke: Lhara mokofina%N(*ira al sibarita+-. ontuz ibili behar da adiskide gaiztoekin !adiskideetatik begira nazazu- etsaietatik neu begiratuko naiz. Hau da, it$uraz erdarazko hitzak bezalakoak direnak, baina besterik adierazten dutenak. &azteleraz hitz bi daude !fin, fino euskaraz modu ezberdinez .itzultzen direnak eta, gainera, euskarazko LfinN hitzak adiera ezberdinak ditu gazteleraz: FIN: final @ objetibo (2a/te"era/
6in de cuentas8 azken fineanbateanburuan. /ías sin 6in8 amaigabeko egunak. Por 6in8 azkenean, halako batean. 9in de se*ana8 asteburua. 9in lucrati:o8 irabazteko $ede. ;lti*o8 azken helburua. El 6in del ho*bre !A: &izakiaren amaieraazkena. 20
El 6in del ho*bre !>: &izakiaren helburua. FINO, - (2a/te"era/
Arena 6ina8 hare mehea. Escritor 6ino8 idazle maratzafina. Piel 6ina8 azalleuna. Oído 6ino&agudo8 belarri finazorrotza. FIN (eu!ara/
0angile fina: traba?ador diligente, h@bil. oan#etorri guztien finean !amaieran. 5rre fina: oro 3uro. EIOA!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! Zure erruz geratu naiz 555 jende guztiaren aurrean.
a otsakor b lotsaldi e lotsati d "$ta2arri
CHGG: Enuntziatuak Lnola geratuN eskatzen du. a: 0otsati: :ergonzoso&*iedoso. olakoa? b: Rato de :ergCenza&*iedo. *: 4ergonzoso&*iedoso. olakoa? d: En :ergCenza&ridículo. ola? L0otsaN hitzarekin jokatzen dute azterketaria nahasteko. ukera guztiek hasiera bera dutenez, gakoa atzizkien erabileran datza. LolalN eta "olakoa" bereiztu beharra dago: "0otsagarri utzigelditu" baina Llotsagarria izan". 4urre#2$ 7u"t/$eta# 1it/ bat "e!u/ !a#'$ da2$5 Zei# da 7u"t/$ 1$ri?
a lbaitaria, erizaina, artzaina. b A'arra% bita% 1ita5
e Eperra, usoa, oilagorra. d 'umarra, pagXa, lizarra. CHGG: zpimarratuta dagoen enuntziatu zatiak arreta berezia behar duo a: 0anbideak: :eterinario, en6er*ero, 3astor. b: 6inonimo bi: es3u*a 0ekuz kanpokoa: "hitsa", triste. 21
*: /$oriak: 3erdiz, 3alo*a, sorda becada-. d: 'uhaitzak: ol*o, ha)a, 6resno. ukera bakoitzak amaiera bereko hitz bi ditu. +aina (b aukerak dituen hitzetan !bitsa :f. hitsa letra bateko aldea baino ez badago ere, ez dira ez sinonimoak ez familia berekoak.
0OR9OSIDAIA!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! 4urre#2$ ea"dietati!% /ei# da /u/e#a?
a Hainbat pertsonek hitz egin dute minbiziaz. b Hainbat pertsonek mintzatu dira minbiziaz. * Hainbat pertsonak mintzatu dira minbiziaz. d 4ai#bat 'ert$#a! 1it/ e2i# dute 7i#bi/ia/
CHGG: Enuntziatuak dioenez, hiru esaldi oker daude. a: Hitz egin ukan !#k: ork hitz egin du? b: ;intzatu izan !, #i: or mintzatu dazaio? *: Hainbat pertsona mintzatu dira !zuzena litzateke. d: 4ertsona: 3ersona. -a Y berezkoa, hitzarena. Esaldi bakoitzak oker bat baino gehiago eduki dezake, baina nahikoa da esaldi bakoitzeko akats bat aurkitzea besterik gabe baztertzeko. ukera guztiak oso antzekoak direnez, lehenengoz elkarren arteko aldeak aurkitu behar dira. LHainbatN: mugagabearen erabilerari eta deklinabideari erreparatu behar zaie.
Zei# da /u/e#a?
a /a$iz itzuliko direla jakiteak asko lasaitzen dit. b ire semea hain garaiz itzultzeak zeharo harritu zidan. Mi!e"e! ari!eta 2$2$rra! e2itera be1art/e# 2aitu5
d &azteei gehien kezkatzen diena langabezia da. CHGG: a: ... nau b: ... ninduen d: &azteak gehien kezkatzen dituena... 0au aukerak it$uraz zeharo ezberdinak badira ere, gakoa aditzean datza: #k '#i#k.
22
EUSARA BAUA!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! Eu!ara batua#% 1urre#2$ /erre#detati! ba!arra da /u/e#a5 Zei#? a Erra/% u7i"% 1aiera5
b Hasarre, bezela, igerri. * Horregaitik, bildur, eskeintza. d Ihaz, zihur, hospital. CHGG: Enuntziatuak dioenez, hiru t$arto daude. a: &aztelerazko hu*ilde hitzak "h" darama. b: Haserre, bezala, igarri. *: Horregatik, beldur, eskaintza. d: Iaz, ziur, ospitale !euskaraz "h" barik. ontuz ibili behar da erdarazko ortografiarekin, beti ez baitator bat.
O#d$!$ /erre#da bat e/ da /u/e#a eu!ara batua#5 Zei#? a Erre/a% 9arrea% "e1i$a% 7i"$i bat$
b tzamarra, gustura, urrun, eskaintza. * ndere(oa, batez beste, mendi$ka, boterea. d esarri, mespret$atu, hamahiru, arrautza. CHGG: Enuntziatuak dioenez, hiru ondo daude. a: Erraza, barrea, leihoa, milioi bat. b: tzamarra Y hatza. *: 5rrun Y urruti- baina, hurren Y hurbilen. d: esarri Y eseri, ezarri. onturatuko zarenez, itemetako hitz zerrendetan hitz batzuk behin eta berriz agertzen dira.
IRAUR0EDA!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
aien "rentsa t#arra $uro"an %ar#is%oak izandako gainbeherari egotzi zioten. Bete"a ea#da
a Haien gainbehera eragin zuen Europan mar$ismoak izandako prentsa t$arra. b 4rentsa t$arrak Europako mar$ismoari bota zion haien beherapenaren errua. 23
* Hain t$arra zen prentsa, non Europan mar$ismoari leporatu zioten haiek izandako beherapena. d 4aie# $'e t.arra Eur$'a# 7ar.i7$a! i/a#da!$ 2ai#be1erati! /et$rre"a ute /ute#5
CHGG: Enuntziatua: oren prentsa t$arra? Haiena. ork izan zuen gainbehera? ;ar$ismoak. ork nori zer leporatu zion? !Haiek mar$ismoaren gainbeherari !haien prentsa t$arra leporatu zioten. a: Egotzi Y bota Y leporatu. b: &ainbehera decli:e- Z beherapen reba?a-. *: ...!zeri egotzi zioten
...!nondik
zetorrela uste zuten berridatzitaF.
Horrelako itemetan enuntziatu osoaren esanahia duen erantzuna bilatu behar da. Ckerreko aukeretan enuntziatuko hitz berberak erabiltzen ditu bestelako mezuak emateko. +eraz, enuntziatuko hitz berberak erabiltzen dituen erantzuna gut$itan izaten da zuzena. ntzeko it$ura baina esanahi ezberdineko hitzak erabiltzen dituzte okerreko erantzunetan, sinonimoak edo bata bestearen ordezkoak balira bezala.
orrela lan egin eta aberastuko e/ den gizonik e/ dago. 4$rta/
a 4$rre"a "a# e2i#da ed$#$r aberate# da5
b 0ana eginda ere, bada aberastu ez den gizonik. * Horrela lan eginda kostako zaizu aberastea. d Horrela lan eginda inor ez da aberasten. CHGG: Enuntziatua: ontuz% Esaldi berean ezezko bi daude. berastuko zara, bai ala ez? a: Hots, aberastuko zara. b: Hots, baliteke ez aberastea. 0ana egin Z lan egin. *: Hots, ziur aski ez zara aberastuko. d: Hots, ez zara aberastuko.
24
Hiru aukerak hasiera bera dute: AA horrela lan eginda AA. +eraz, hauetako batean egongo da erantzun zuzena. Cndorioz, !b aukera da besteetatik gehien aldentzen den erantzuna. +eraz, baztergarria. (a aukerak enuntziatuaren ideia bera dauka, baina baiezkoan.
DO#IOA!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
Zei# da /u/e#a?
a A@@geko urriaren Oa. b A@@geko urriak Oa. )***!$ urriare# a5
d A@@@.ko urriak O. CHGG: a: kats bat. b: kats bi. *: 'uzena. Hauek ere bai: A@@@ko urriaren Oan- A@@@ko urriak O. d: kats bat.
N$"a ira!urri be1ar da 1urre#2$ era2i!eta 1au? :@; . :@ P 8@:)
a +i heren bider zazpiren bi berdin lau hogeita baten. b +i hiruren bider bi zazpiren berdin lau hogeita baten. Bi 1ere# bider bi /a/'ire# berdi# "au 1$2eita bate#5
d +i heren bider bi zazpien berdin lau hogeita baten. CHGG: 0etretakoa bazara jai duzu, baina ez etsi. ukera guztiak oso antzekoak direnez, lehenengoz elkarren arteko aldeak aurkitu beharra dago, akatsak horietan egongo baitira. &ero, esaldietariko bat gehiegi nabarmentzen bada, baztertu egin behar da, nekez hartzen baitute ontzat beste aukeretatik gehiegi aldentzen den esaldia. asu honetan !b aukera !"bi hiruren" nabarmenegia zen, beste guztiek "bi heren" zekarten eta.
25
C/5 E/ 46I'C IKASTALDIA 4ASI AURRETIK 26
Ez dago zehatz jakiterik E& lortu nahi duen ikaslea noiz hasten den E& prestatzen. 'iurrenik, ikasleak berak ez daki noiz hasi zaion hozitzen une hori, askok eta askok, goi mailetan ari direla, E& atera nahi ez dutela aitortzen baitute. "4robat$oren bat egitea baino ez" eta antzeko gezurt$oak asmatzen dituzte euren barnea erretzen dien ezkutuko egia desesperaturik konfesatu aurretik: "+ai% Egia da% euk ere E& nahi dut%" skotan ikasleek baino ikasle gazteak matrikulatzera joaten direngurasoek argiago daukate: #iEgunon% Ruer[a apuntar a mi hija en eso del E& y a ver 1u ha*e falta. #+ueno, primero tendr[amos 1ue ha*er una prueba para saber el nivel de euskera #erantzuten dio irakasleak. #Kh% o ha*e falta, mi 0urditas sabe muy bien vas*uen*e. En *asa sXlo hablamos en euskera. ana euskeraz, eh% iy%, hija. 4are*es tonta. /odo lo tengo 1ue de*ir yo. ile a este se(or todo lo 1ue sabes de euskera. Eta, orduan, isil#isilik amaren atzean ezkutuan egon den neskatilak, ba$u#ba$u amari: #Rue no ama, 1ue no s. #% Euskaldunak zarie? #esaten du irakasleak, barruntatzen duen ama eta alabaren arteko ulertezin hori saihestearren. #+ai% #amak. #Ez% #alabak. Eta orduan, zelan azaldu bere alabari dena eman dion ama bati hizkuntza bat ez dela geneen bidez transmititzen, ez dagoela an idatzita agertzen. +ai, matrikula garaia, hori$e izaten da lehen une erabakigarria. +aina ikasle guztiak ez dira euren mugen jabe eta, ezjWkinak bezain ausartak, euren asmoak agerian uzten dituzte: #KHola% \Es a1u[ donde el E&? #galdetu zuen behin ikaslegai izan zitekeen gizon t$iki beltzaran batek. #'er? E& atera nahi duzu? #irakasle zabarrak, galdera bati beste galdera bat eginez. #+ueno, yo algo de vas*o ya s. #% Euskalduna zara? #irakasle zuhurrak. #Es 1ue no te entiendo bien. So s el vas*o de la *alle. #% Euskaldun zaharra, orduan% #irakasle galduak. #Sa te digo, yo sXlo s el vas*o 1ue se habla en la *alle: presoak kalera, amnistia osoa, gora Euskadi askatuta... Eta besterik esan gabe, ile beltza orrazten ari zela koartelillorako bidea hartu zuen balizko ikaslegai hark. +este ikasle batzuek ere jakin badakite zer nahi duten, baina ez dira hain handinahiak eta laugarren urrats apala baino ez dute eskatzen, euskaraz tutik ere ez badakite ere. 'ergatik hori? &arai batean ertzainei eskatzen zitzaien urratsa zen eta. 27
skotan urduritasuna, ezinegona eta euskara ikasteko premia larria erakusten dute matrikula egitera doazen hainbatek. #Ruiero un *urso de esos 1ue se estudia a toda le*he y se aprende la hostia #eskatu zuen behin apaiz batek. ork, bestela?
IKASTALDIAN
;atrikula fit$a behar bezala#edo bete ondoren, ikasleak ikastaldi labur bati #zenbait hilabetetakoari# ekingo dio, beti ere matrikulatzeko frogetan hala#holako euskara duin baten jabe dela irakasleei erakutsi errepikatu behar badie, eta, noski, E& azterketa sarri ez badu. /arte horretan gauza asko ikasiko ditu, hala nola irakasleak ez dakiela dena, gainerako ikasleek berak bezain gut$i dakite%a #baten batek azkar ustelarena egiten badu ere#. zken batean, azterketaren aurrean ikaslea bera bakarrik egongo dela ikasiko du. 6inonimoen lanketak ez du buruko min gut$i ematen. akina da Euskal Herrian jaiotzez denak filologoak garela, euskal filologoak, hain zuzen, euskaraz jakin ez arren. 6ena horrek gidatuta, behin batean, lehenengo urratseko ikasle bat, grina handiz, hegazkin eta abioiaren arteko aldea zein zen saiatu zen demostratzen: lehengoa bi*otorea !% izango zen eta bigarrena, erreakziozkoa !l. +aina, ausardia hori ezin zaie ikasleei bakarrik leporatu- irakasleek ere ez dute askotan hobeto asmatzen. Ea inguruko ikasle batek bildotsaren sinonimoa eman behar izan zuen batean, ez zitzaion, bada, bekerekea esatea bururatu, kati$ima guztiek agindutakoa esan beharrean, hots, arku*ea, artFoa edo aFuria. Horiek izan ziren horiek, irakaslearen barreak% #Eta orduan, t$oriari, pio#pio #esan zion irakasleak bere burua are ageriago utziaz. Ez, ikaslea ezin da beti irakasleaz fido izan. Bekerekea da, beste askoren artean, &ernika inguruan ardiari eman dioten izena. Eta t$oriek ez dute 3io3io egiten, t$io#t$ioka baizik. 'enbaitek arazo horiek saihestearren hiztegietara jotzen dute: hutsegite larria. Hiztegia oso arma arriskutsua da eta ikasleari edonoiz egin liezaioke eztanda eskuak ondo trebaturik eduki ezean. Hasiera batean badirudi hiztegiak nolabaiteko segurtasuna ematen duela: edozein zalantzaren aurrean hiztegira jo eta, di#da, erantzun zuzena. +ai zera% Una y otra :ez ez da bat eta beste bat, behin eta berriz, baizik- beranduago eta geroago ez dira sinonimoak, eta komunak ez daude lan3etuta !o*upados #norbait egongo da bertan, beti bezala#. Ikasle askok, halere, abilezia handia lortu dute eta automatak balira bezala, hitz baten sinonimoa berehala botatzen dute. Erandioko +erbardo horretan espezializatu zen eta "iztegi >PPPko hitz guzti#guztiak buruz zekizkien. 'oritzarrez ez zekien besterik, ezta hitzekin zer egin ere. 28
+ada euskaltegi guztietan osagarriak diren ikasle mota bi: ikasle sinesgogorra eta ikasle sineskorra. 0ehenak, eskolan dagoen bitartean, irakasleak, zorionez edo zorigaitzez, azaltzen duen guztia eten gabe egiaztatu nahi du lotsagabeki hiztegiari begira. +igarrena, berriz, lehendik beste euskaltegi batzuetan ibilia da eta azalpenik makurrena ere irakasleari sinisten dio, baldin eta aurretiaz beste irakasle batek esandakoarekin bat badator. Horrela izan ezean eta oso dogmatikoak direnez, zalantzarik ez izateko irakaslea galderaz josten du, Egiako ;ariament$uk egin bezala: #+a, aurreko irakasleak esan zidan 7ue )lagundu dizut) era Ha)udarH eta )lagundu zaitut) era Haco*3aarH. Edo alderantziz, edo ya no me acuerdo. zal zeniezadakezu !si* diferentzia, mesedez? Edo, bihurriagoa oraindik: #'ergatik diozu "berdin zait"? Ez da "berdin dit" esan behar? 'ergatik irakasle batzuek esaten duzue "berdin zait" eta besteek, "berdin dit"? +erdinak dira "berdin zait" eta "berdin dit"? Eta berdinak ez badira lagunduko didazu #ala da nauzu= "berdin dit" eta "berdin zait" desberdintzen? zkenik, ba omen da bere burua aski duen ikasle orojakilerik. Ikastegietako Handiustegigoita harro$ko horietakoa zen. +erak zioenez, nahikoa zituen "iztegiaJKKK eta aditz taula famatua euskaraz edozer esateko, bai eta astakeria galantak bota ere.
IDATZIZKOAN
Ikasleak, oro har, azterketara lehenengoz doazenean ilusioz eta kuraiez beterik joaten dira, gizajoek ez dakite#eta errealitatea bestelakoa dela. +ai, sarri entzun dute oso azterketari gut$ik gainditzen dutela, baina kontu hori besteei dagokie- ez doa haiekin. Hamaikagarrenean, berriz, hasierako ilusio hura etsipen bihurtu da, eta kuraia otsagabekeria: nola maitasunean hala gerran, dena zilegi da E& eskuratuko bada. zterketa egunean ikasleak lehenengo metamorfosia izango du: ikaslea izatetik azterketaria izatera igaroko da. Eta azterketari bakoitza mundu bat da. +atzuk hainbestetan aurkeztu dira ezen et$ean bezala aurkitzen baitira, batetik bestera gelditu barik. +ateko, azterketari berriak lasaitzen ditu azken orduko aholkuak emanez- besteko, aurreko saiakeretatik sortutako hartu#emanen ondorioz aspaldiko lagunak dituen aztertzaileei laguntza ederra ematen die taldeak antolatzen eta orriak banatzen. zterketari nekaezin eta porrokatu horiek gabe azterketak ez lirateke berdinak izango. +adira azterketak zaletasunez egiten dituztenak, titulurik behar izan ez edo tituluen bildumak egiten dituztenak. +adakizu, beti erronka berrien bila dabiltzan horietakoak. Ct$andioko metsek, kasurako, ia euskara titulu guztiak eskuratu zituen: 0abayrukoa, Euskaltzaindikoa, Hizkuntza Eskolakoa, 40>, =. Hizkuntza Eskakizuna eta, jakina, E&. +akarrik afarroako eta ;adrilgo hizkuntza eskoletakoak falta zituen, baina, berak zioenez, "oraindik jaso gabeko transferentziak omen ziren". 29
0ehenengo E& azterketa lehenengo maitasuna bezalakoa da, inoiz ahazten ez dena. &ero, beste batzuk etorriko dira: trinkoagoak, hobeak, ia perfektuak, baina... ez dira berdinak izango. 0ehenengo azterketa horren aurrean ikasleak inoiz izan ez dituen sentsazio berriak ezagutuko ditu eta, egoera horretan, normala da beldurtuta samar ibiltzea. +aina beldurra, benetako beldurra #beldurtu$ea diot? ikara, izua bera# rrigorriagako Inozentziok azterketa idatzian bere irakasle "orojakilea" ikusi zuenean. Hasiera batean, aztertzaileetariko bat zelakoan, poztu egin zen eta ezjakinak ematen duen zoriontasunez beterik hurbildu zitzaion. Ezin zuen sinetsi entzuten ziona: irakasleak ez zuen E&rik- irakaslea ere bera bezalako azterketaria. Ezinezkoa% Crduan... bere irakasleak ere azterketa egin behar bazuen, zer egin behar ote zuen ikasleak? 2idagarriak ote zitzaizkion E& ikastaroan ikasitako adizki eta sinonimo guztiak? 5ne batean abailduta sentitu zen. "ireak egin du" pentsatu zuen azken egunetan ikasitako esamoldea nahi gabe gogoratuz. Ez, bereak ez, irakaslearenak baizik. Inozentzio onik irten zen bitartean, azterketa guztiek bere baitan gordetzen dituzten lege ezkutuen arabera irakasle horri beste aukera bat eman zioten... hurrengo deialdian. zterketetan ez da komeni harro jokatzea. ztertzaileak oso minberak izaten dira eta nekez ulertuko lituzkete zenbait jokabide, Irakasle#konple$ua zuen ikasle hura bezala, azterketaren ustezko akatsak, zirenak eta ez zirenak, zuzendu zituena. itzitik, azterketetan zentzuz jokatu beharra dago edo, bestela, Et$arriko /$ano# &orrit$ok aitortu zuenez, zentzumenez: ikusmena, aldamenekoaren azterketa ikustekomintzamena, ez dakizuna galdetzeko- entzumena, erantzunak aditzeko, eta usaimena, jagolea hurbil dagoen igartzeko ukimenaren bidez mahai azpiko hiztegiari eragiten diozun bitartean.
A4OZKOAN
hozkoan izaten dira komeriak, bai. Ezin da bat#batean kareletik bota horraino heltzeko egindako ahalegin guztiak. Ez hori$e% +ehin batean, Irungo neska gazte bat ahozko azterketa egiteko t$andaren zain zegoela, askeago eta presiorik gabe edo hitz egiteko, plist#plast batean estutzen zuen bularretakoa kendu egin zuen. Epaimahaiko edadeko gizonezko bien beg.iak jira eta bira, gora eta behera, begiezkelak jota, ikusi, ez zuten gauza handirik ikusi- baina, eman zioten notarengatik, aingeruen ahotsa euskaraz eginez entzun omen zioten neskari. Egia da ahozko azterketetan urduritasuna, ezinegona, kakalarria eta bestelako sentsazio desatseginak ikasle askok jasan dituztela. &aitzerdia #zehar kalteak#, azterketa gaindituz gero. zterketek alde onik ere badute: pasilloetan lagun berriak egiten dituzu edo aspaldi# koak, alegia, aurreko deialditik ikusi gabeko lagunak, berriro ikusteko aukera ematen dute. &ainera, Euskal Herria hain da t$ikia ezen edonon eta edonoiz ezagunen bat topa baitaiteke. Horregatik 6antut$uko Ibani gertatu zitzaiona ez da inondik ere salbuespena, 30
ahozkoa egin ondoren aztertzaileetariko batek bere aitari goraintziak emateko esan zionean. ena den, ahozko azterketek badute, behinik behin, ondorio kaltegarri bat: alkoholeria. Crdu luzeetan ikasleak deiaren zain egoten dira pasilloan gora eta behera, gero eta urduriago: kalera irten, bueltatu, erlojuari begiratu, ondokoari t$andaz galdetu... Horregatik oinaze hori arintzearren tarteka#marteka tabernara jaisten dira !tabernak beti behean egoten dira. zkenean, egoera hori matematika hutsezko buruketa bihurtzen da: zenbat eta denbora gehiago it$aron, hainbat eta tabernaratuago, eta zenbat eta tabernaratuago, hainbat eta mozkortuago. Eragiketa horren emaitza begi bistakoa izaten da eta, kasurako, Eltziegoko Edoardori gertatutakoa baino ez da gogoratu behar, epaimahaikideei erraztasun handiz baina zuzentasun gut$iz hitz egin baitzien. Ckerrago, okerragorik balego, ;aribeluri gertatu zitzaion, gora eta behera ibiliaren ibiliaz, t$anda galdurik desorduetan eta berandu ailegatu baitzen. Esanak esan, ahozkoan mota guztietako jendea agertzen da. +ehin batean, lagunek eskaini zioten ezkondu aurreko agur#afaritik zuzen#zuzen azterketara joan zen ezkongaia. nartean arropa aldatzeko betarik ez eta #zer#nolako lagunak%# gorulariz azaldu zen. Epaimahaikideak egoeraz berehala jabetu ziren eta, elkarrizketa lasai eta pat$adatsuaren ondoren, "aske" uztea deliberatu zuten. Cndo irabazita zuen gainditua. +este batean, politikari ezagun bat agertu zen azterketara bizkartzain eta guzti. hozkoa egiteko t$anda heldu zitzaionean, aztertzaileak konturatu ziren politikariak ez zuela azterketarik egin behar, bizkartzainak baizik. +izkartzain honek politikaria bakarrik ezin utzi zuenez, epaimahaikideekin hitz gut$i batzuk egin ondoren, biak pasatu ziren ikasgelara. Egoera hartan zail zen asmatzen nork zaintzen zuen nor. +aina, azkenik, bada egoera bat, denok inoiz entzun duguna: euskaraz ondo jakin arren, urduritasunak jota azterketan bertan negarrari ematen dion ikaslearena. ;alkobitzek #nolabait deitzearren egoera hori bizi behar izan zuen, baina ez behin, birritan baizik. Ekai# neko deialdian aztertzaileen aurrean zegoela, mundua jausi zitzaion, bat#batean itsu, gor eta mutu geratu baitzen. Hilotza bezain zurbil, ez zuen ezer ikusten, ez zuen ezer entzuten, ez zuen ezer esaten: burua hutsik. ztertzaileak ere, elkarri begiratuta, urduritzen hasiak ziren eta, "zer duzu?" esan orduko, gizajoa negarrez hasi zen. tzera begiratu barik aterako bidea hartu zuen. Irailean, bere mugen jakitun, sartu aurretik pattar trago bi hartzea erabaki zuen. Ez zen nahikoa izan. ztertzaileen aurrean zegoela, mundua berriro jausi zitzaion, baina ez zen ez itsu, ez gor, ez mutu geratu: #ik..., nik..., nik zu... 'uk ni...
.
#+ai, guk...? #maitekiro lagundu nahi izan zion aztertzaileak. #ik zu... ezagutzen dizut, digo zaitut. Eta besterik esan barik negar#zotinka eta atzera begiratu barik aterako bidea berriro hartu zuen. ztertzaileari ere malko horiek ezagun egin zitzaizkion, nonbait.
31
Ez etsi% ena galduta dagoela uste duzunean, gogora ezazu bere bizitzaren urterik onenak barnetegi batean eman zituzten ikasle eta irakaslearen arteko elkarrizketa mamitsu hura: #;ai$u, zer egin behar dut, bada, ahozko azterketan? #Ene mat$insalto ttipia, #hilobiaz haraindiko ahotsez# ezer esan aurretik pentsa ezazu zer esan nahi duzun. #Ene mai$u maitea, eske pentsatuz gero, edonork hitz egin dezake%
ETA GERO555?
E& !edo parekoa eskuratu ondoren, denetarik dago. +atzuk, larrialdi eta urduritasun guztiak atzean utzita, orduan hasten dira benetan eta gogoz euskara ikasten. +este batzuek, berriz, kontrako bideari ekiten diote, E& atera berria zuen ikasle baten emazteak egin zuen bezala: senarra ibilitako euskaltegira suminduta deitu baitzuen esateko bere gizonak E& atera zuela eta harrezkero bizitza osoan ez zuela hitz bat bera ere euskaraz egingo. +ejondeiola% +aina, bada besterik, titulua eskuan daraman ikaslea eta, bat#batean, euskaldun zahar batekin topo egiten duena. Hura bai larrialdia% Ezker#eskuin begiratu eta ez du ihesbiderikez du laguntzarik: bakarrik dago. Eskuak dar#dar, izerdi hotza paparretik isurtzen zaio. +aina ez du a$olarik- sakon arnastu eta tituluak ematen dion adoreaz jantzirik hurbildu eta... Hori da euskaldun berri askoren amesgaiztoa: elkarri ulertuko ote dioten. Ez larritu% akizu, zenbait kasutan bederen, dimentsio ezberdineko #eta ez gara bakarrik tamainaz ari# izaki bi horien arteko komunikazioa gauzatu egin dela.
32
'/EGE/ I/'I ENTZUTEZKO ULERMENA
E& azterketek entzumen ariketa bi dituzte: bata atariko proban eta bestea azterketa idatzian, bigarren hau ahozko notaren osagaia delarik. Entzunaldiak azterketa bakoitzaren hasieran egiten dira. tariko probaren ariketa hiru zatitan banatuta dago eta azterketa idatziarena bitan, baina azterketa bietan modu berean egiten dira. 0ehenik hiru minutu izango dituzte azterketariek, informazio gisa, lehen bost galderak irakurtzeko. &ero, kasuan kasuko testu# zatia behin entzungo dute, eta entzundako pasarte horri dagozkion aukera anitzeko bost galderei erantzun beharko diete aztertzaileek. &ainerako testu#zatiekin berdin jokatzen da. zterketa idatzian entzutezko ulermena egindakoan gainerako atalei ekingo zaie, besterik gabe. riketa honetan ez da beharrezkoa galdera guztiei ondo erantzutea, erdiak ondo izatea nahikoa da. ukera anitzeko galderak direnez, atarikoan azaldutakoak hemen ere balio du. +aina, atariko entzumenean, normalean, zuzenean grabaturiko elkarrizketa jartzen dute eta, azterketa idatzian, berriz, irakurketa baten grabazioa.
A/IBI/EA! MMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMM )5 &u bizi ginen auzoan denak ziren artistak, edo denek esaten zuten artistak zirela-
baina lan egin behar zuten egunero, et$eak garbitzen eta beste hainbat zereginetan. #er dio "arkaitz
a La# e2iteari e!er bi/i /ire# artita! ed$ artita i/e#e!$a! /ire"a5
b Inolako lanik egiten ez zuten artistak zirela. * 0angile arruntak besterik ez zirela. d +izi ahal izateko lan kaskarrak egiten zituzten handiusteko sasi artistak zirela. CHGG a 'uzena. Entzundako pasartean bezala, erantzunak ezaugarri bi ditu: A artistak ziren-
> lan egiten zuten. b: Erantzun honen zati bat egiazkoa da eta bestea gezurrezkoa. *: +aieztapen hau erabatekoa, biribilegia, da egia izateko moduan. gian, batzuk langileak ziren, baina denek ez zuten zertan izan. L+esterik ezN hori erabakigarria da t$artzat emateko. d: Hau egokia izan zitekeen baldin eta Lhandiusteko sasi artistakN okerreko informazioa izan ez balu. Izan ere, euren ustez artistak ziren.
:5 4isu bat alokatu nahi izanez gero itaunketa latza jasan behar da. lokatzeko dagoen
edozein et$etan izugarrizko ilara egoten da zain, eta et$earen jabeak banan#banan galdeketa egiten dio jende guztiari. 2ormulario antzekoa izaten du, eta galdera bakoitzari gurutze bat jartzen dio. Erretzailea zara? 'enbat irabazten duzu hilean? 'ertan egiten duzu lan? 0arunbat gauetan ateratzen zara? #er esaten du etFebizitzak alokatzeari dagokionez= a lokatu nahi duena ezin dela homose$ual edo erretzaile izan. b A"$!atu #a1i due#a! /e1at/ adiera/i be1ar ditue"a bere e/au2arria!5
* lokatu nahi duenak poliziak duen galdeketa#orria bete behar duela. d ilaran aurrena dagoenak duela alokatzeko aukerarik handiena. CHGG a: Entzumenean hitz deigarriak agertzen dira !Lhomose$ualaN, LerretzaileaN- eta erantzunetan entzundako hitz berberak agertzeak nahastu ahal ditu ikasleak. +aina, aukera honek ez du zerikusirik entzundakoarekin. +estalde, LezinN horrek zer adierazten du? ebekua, eragozpena, gaitasunik eza, zailtasuna? Eta testuan ez da horrelakorik agertzen. b 'uzena. 2ormularioaren galderek jasotzen dituzte pertsonaren "ezaugarriak" .
*: Erantzun honetan "polizia" hitza distraigarria da. Hitz hori gabe erantzun zuzena izan zitekeen. Egia da galdeketa bat !Lformularioa" bete edo erantzun behar dutela, baina ez poliziarena. d: Erantzun guztiak zehatz#mehatz ulertu barik, argi dago aukera honen egitura besteengandik urruntzen dela. +eraz, baztertu beharra dago. urreko hiru erantzunek 34
egituran paralelismoa gordetzen dutenez !"alokatu nahi duena", horietako batean egon behar du erantzun zuzena.
;5 'abalik: orapiloak Igartza bekari esker kaleratu zenuen. Gazteen lana sustatzen al
da nahiko= .C.: &aztet$oentzat 5rruzuno eta nagusientzat Igartza bekak daude. Horiez gain, udalek sari dezente ematen dituzte, eta oso ondo daude. 'era gertatzen da, ordea: lehiaketak garatzen dira eta liburu$ka bat ateratzen dute idazlanekin, baina ez dakit norainoko za# balkundea ematen zaion. ire ustez, katea promozioan eteten da. rgitalet$eek, ostera, apustu serioa egin dute azkenaldian jende berria ateratzeko, nahitaez gauza interesgarriak ekartzen dituztelako: Harkaitz Vano, 5nai Elorriaga, irmen 5ribe... Gazteen lana sustatzearen inguruan, zer iritzi du= a rgitalet$eek ez dute inoiz apustu seriorik egin jende berria ateratzeko. b Bateti!% badira be!a!Q eta% beteti!% uda"e# aria!-eta $$ $#d$ daude"a ute du5
* 0ehiaketak egon badaude, eta hauei ematen zaien zabalkun dea ere lagungarria da. d &azteek ez dute gauza interesgarririk idazten. CHGG a: Esaldi hau biribilegia, gogorregia, da egia izateko moduan !Linoiz ezN%. Eta, gainera, elkarrizketatuak kontrako ideia bota du !Lrgitalet$eek, ostera, apustu serioa egin dute azkenaldianN. b 'uzena. Entzundako pasartearen lehenengo hiru esaldiak horrela laburtzen ditu.
6ariak eta bekak egon badaude, bestelako (abardurarik gabe. *: L0ehiaketaN eta LzabalkundeN hitzak grabazioan entzuten badira ere ez gaituzte itsutu behar. &ainera, egiazko it$ura dauka- baina esaldiaren erdia bakarrik da egiazkoa !LIehiaketak daudeN, bigarren zatia zalantzan jartzen du elkarrizketatuak !Lez dakit norainoko zabalkundeaN. d: Erantzun hau ere oso ausarta eta biribila da erabateko egia izateko. &azteren batek zerbait interesgarri idatziko zuen, ezta? re gehiago, pasartearen amaiera idazle gazteen izen andana bat aipatzen du eta.
8. Hona hemen bi datu: A@D7an >P atzerritarrek bisitatu zuten 6agarmathako 4arke
azionala. =P urte geroago, A@@7an, A>.PPP izan ziren bisitariak, eta azken urteotan gora egin du kopuru horrek. #er gertatzen da Sagar*athako Parke Dazionalean= a +isitarien kopurua mugatu beharra izan dutela. b ;, urtere# burua# :,ti! ):5,,,ra 2e1itu dire"a biitaria!5 35
* =P urteren buruan bisitarien kopuruak gora. egin duela, azken urteotan salbu. d +isitarientzat salneurriak >Ptik A>.PPPra gehitu direla. CHGG a: Hau da lau aukeren artean kopururik aipatzen ez duen bakarra. &ainerako aukerek hiru zenbakirekin jokatzen dute: =P, >P, A>.PPP. +eraz, besterik gabe !a aukera baztertu beharra da go, besteen egituretatik gehiegi urrundu da eta. b 'uzena.
*: Erantzun honen lehenengo zatia egiazkoa da, baina bigarrena faltsua. Eta ontzat emateko esaldi osoak zuzena izan behar du. d: Erantzun hau aukeratu baduzu, ezer ulertu ez duzulako seinalea da. +aina, ez etsi, gainerako bederatzi galderak ondo izan ditzakezu. +eno, bederatzi ez badira, bostekin nahiko duzu.
IRAKURRIAREN ULERMENA
Emandako testu bati buruzko hamar galderei erantzun behar die azterketariak. Entzumenetan eta atarikoan egin bezala, hemen ere aukera anitzeko galderak dira. urreko ataletan bezala erantzun okerrengatik punturik kentzen ez dutenez, denak erantzun beharra dago. tal hau gainditzeko ez dira denak ondo erantzun behar- nahikoa da APetatik bost erantzun zuzen izatearekin.
ODUAD "AR#EOA!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! )5 /estuak egunkari edo aldizkarietako dibulgazio mailakoak izaten dira: Argia,
Unescoren Albistaria, Elhu)ar, Egunkaria Berria-, 'abalik, edo liburuetako hitzaurreak iteratura Unibertsala-. Crrialde biko luzera izaten dute eta jarraian aukera anitzeko AP galderei erantzun beharra dago. :5 riketa mota honi ikasleek modu ezberdinez ekiten badiote ere, guk azterketan
gelditzen den denboraren arabera bide bi proposatuko ditugu: a Erantzun aurretik eta galderak gainbegiratu ondoren irakurketa bi egin. 0ehenengoa azalekoa eta arina, testuaren nondik norakoaz jabetzeko. Eta jarraian galderak irakurri hitz gakoak eta deigarriak azpimarratuz. +igarren irakurketa sakonagoa izango da eta galderen erantzunak non dauden aurkitzen saiatuko da lerrokaden ondoan markak eta zenbakiak jarriaz. zkenik, galderen ondoan eta testuan bertan hartutako ohar guztiak kontuan hartuz galdera guztiei erantzun beharra dago. b enbora aurrera badoa, berriz, lehenengo galderak irakurri eta gero testuan murgildu.
36
;5 riketa honetan, normalean, zailtasunak ez daude testuan bertan, galderetan baizik:
galderak galderak nola erredaktatu erredaktatu dituzten dituzten.. ukera ukera anitzeko anitzeko galderez galderez osaturiko osaturiko proba denez, atariko azterketarako azaldutakoak azaldutakoak hemen ere balio du. 85 &alderek mota biko informazioa eskatu ahal dute: zehatza !lerrokada edo esaldi bati
dagokiona eta orokorra !testua ulertu ondoren ondorioztatu ahal diren ideiak. 0ehenengo kasuan, normalean, testuko ideia bat beste hitz batzuk erabilita adierazita dago. Hori dela eta, ez dugu testuko hitz berberak errepikatzen dituzten erantzunetan fidat fidatu u behar. behar. Horrel Horrelako ako erantz erantzune unek k ez ohi dute dute zeriku zerikusir sirik ik galde galderar rareki ekin n edo, edo, beste bestela, la, testutik literalki aldatutako hitzen artean aldaketa t$iki bat sartzen dute esanahia zeharo aldatzeko. la literalki edo (abardura t$iki batzuekin kopiatutako esaldi zatiek itsutu ahal gaituztenez, gaituztenez, arreta handiz irakurri behar ditugu horrelako erantzunak. +igarren kasuan, testu osotik edo pasarte batzuetatik zenbait ondorio atera dituzte, nahiz eta bertan hitzez hitz idatzirik agertu ez. Horrelakoetan, erantzun okerretan $beti ", $inoiz ezH, $inon ezH, $inor ezH $guztiakH $bakarraH $guztizH $erabat% eta orokorrean ideia absolutuak adierazten dituzten elementuak tartekatzen dituzte. Esan bezala, aurrekoak beza bezala lako ko hitz hitzak ak ager agertu tuzz gero, gero, eran erantz tzun un hori hori,, ziur ziurre reni nik, k, oker okerra ra izan izango go da. da. itz itzit itik ik,, erantzunen batetan Hnor*aleanH, $gehienetanH, HbatzuetanH, HzenbaitH, HbatzukH, HaskoriH, HgutFiriH eta orokorrean baieztapen edo ezeztapen biribila adierazten dituzten elementuak agertzen ez badira erantzun zuzena I' I/EE: batetik, idazleek zuhurtasun handiz jokatuz, baieztapen zehatz eta biribilak oso gut$itan egiten baitituzte eta, bestetik, baieztap baieztapen en horiek horiek erantzune erantzunetan tan erraz erraz identifi identifika ka baitaite baitaitezke. zke. +estela +estela esanda, esanda, erantzun erantzun zuzenek, maiz, ziurtapen maila erlatiboa edo baldintzatua aurkezten dute. H5 Esan gabe doa erantzun guztiak testuari begira aukeratu behar direla, nahiz eta
logikaz, jakintzaz edo esperientziaz erantzun zuzenarekin ados ez gauden. Izan ere, ariketa honen honen bidez bidez testuare testuaren n ulermena ulermena neurtu nahi nahi dute eta ez aurkeztutako aurkeztutako gaiari buruzko ikaslearen jakintza.
A/IBI/EA!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! A/IBI/EA!!!!!!!!!!!!!!!!!!! !!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! !!!!!!!!!!!!!! )5 E560 E6/I0C#0l+5G5G/' E6/I0C#0l+5G5G/'
"Horre "Horrek k ez du esan esan nahi, nahi, hala hala ere, ere, liburu liburua a uniber unibertsi tsitat tateko eko jendeare jendearentz ntzat at bakar bakarrik rik pentsatua pentsatua dagoenik. dagoenik. Izan ere, liburu liburu hau nonahiko nonahiko euskaldu euskaldun n eskolatu eskolatuaren aren euskara euskara hobetzeko tresna ere bada, haren hizkuntza#beharrak unibertsitateko pertsonarenak ez badira ere: azken batean, estilo#liburu honek gaur eguneko euskaldun ikasi "arruntaren" akats eta zalantza ohikoenak argitzea du helburu. &ainera, bi eratara erabil daiteke liburua... Hutsuneak hutsune, Euskal Estiloibururantz hau #aldi batean, bederen# eu!ara idatzi 1$bea erabi erabi"i "i #a1i #a1i dute# dute# 2u/tie 2u/tie#t #t/at /at tre# tre#a a ba"ia2 ba"ia2arr arrii eta eta !eta !eta mint mintza zatu tu 1$bea ar2i2arri i/a#2$ de"a!$a# 2aude5 Hala izango ahal da%" iburuaren erabileraz, zer dio testuak= 37
a Euskaldun ikasi "arruntak" erabili behar duela, ez beste inork. b Eu!ara 1$betu #a1i due# $r$re#t/at tre#a ba"ia2arria eta ar2i2arria i/a# daite!ee"a5
* Erabili nahi duten guztiek nahi bezala erabil dezaketela. d +i eratar eratara a erabil erabilii behar behar deladela- ostera osterantz ntzea ean, n, liburu liburua a ez del a bere osotas osotasune unean an ulertuko. CHGG a: /estuak "euskaldun ikasi arruntak" aipatzen badu ere, ez du esaten beraiek bakarrik erabili behar dutenik. !a aukerak baieztapen gordinegia aurkezten du egia izateko. b: /estua /estuan n berta bertan n beltze beltzezz markat markatu u dugu dugu auker aukera a honen honen kidea. kidea. rgi dago, dago, beraz beraz,, erantzun zuzena dena. *: /estuak ez du horrelakorik esaten, baizik eta bi eratan erabil daitekeela. d: /estuak ez du esaten bi eratara erabili behar direnik, baizik eta bi eratara erabil daitekeela.
:5 +EG/6C0GI/' 'E >P 5G/EE/
Lomunikabideetan Lomunikabideetan presentzia gehiegi izatearen arrazoia askotan entzun dut baina inoiz ez sinestu. Egia izan daitekeena da komunikabideek behar bezala ez lantzea, baina leku emateak onura ekarri behar dio berez. 2ormula egokiak bilatu egin behar dira eta horretarako formula desberdinak landu, zer lortu nahi den jakinda". Artikulugilearen ustez... a bert$"arit/a! !$7u#i!abideeta# 'ree#t/ia i/atea e/ da !a"te2arria5
b komunikabideek ez dute asmatu bertsolaritza behar bezala lantzen. * komunikabideek kalte baino ez diote egin bertsolaritzari. d ez dago formula egokirik bilatzerik bertsolaritza lantzeko. CHGG a /estuan "onura ekarri" eta galdera galdera honetan "ez da kaltegarria" kaltegarria" dio. Esapide Esapide bi horiek
esangura bera ez badute ere, antzeko ideia adierazten dute. b: +aieztapen hau, horrela adierazita, gordinegia da eta, ondorioz, ez dator bat testuan adierazitakoarekin. /estuak hau$e dio: "Egia izan daitekeena da...". +eraz, esaldi hau ontzat emateko horrelako hitzen bat beharko zukeen: agian, beharbada, baliteke, omen, bide... *: Hau Hau ere baiez baieztap tapen en biribi biribileg legia ia da egia egia izatek izateko o moduko modukoa, a, testuak testuak ez baitak baitakar ar horrelakori horrelakorik. k. Egia da komunikab komunikabidee ideen n jokabidea jokabidea zalantza zalantzan n jartzen jartzen duela duela eta hobetu hobetu beharra dagoela- baina, alde onak ere aitortzen dizkio.
38
e/i# # da formul bi"atu5 5 +aina, testuak hau$e dakar: d: +este +estela la esanda esanda,, e/i formula a egokir egokirik ik bi"atu "2ormula egokiak bi"atu e2i# be1ar dira". lde handiegia dago formulazio bien artean.
;5 Laialdietako formula zaharkituarena izan daiteke egia agian, baina jaialdiak saltzen
asmatu beharra ere ez da gut$iago. Craindik jaialdia egoki saltzen bada, jendea biltzen da, bertsolaria animatzen da eta jendeak ongi pasatzen duo +urua nekatu beharra dago bai antolatzaile eta baita bertsolarien aldetik ere, hauek ere protagonismoa ezin baitute a2ia#% beraie! beraie! 'r$'$at 'r$'$atu u be1ar!$ be1ar!$ "itu/!e "itu/!ete te 9$r7u"a 9$r7u"a jaialdi hutsera mugatu- a2ia#% berrit/ai"ea!5 berrit/ai"ea!5 A/ken batean gauza beretsua egiteko jantzi berriak asmatzea baino ez da. Erraza dirudi, baina ez da hain erraza. ontuan izan beharrekoa da, ordeaN. estuan esaten denaren arabera,... a ez dago zalantzarik zalantzarik jaialdien formula zaharkituta geratu dela. b a2ia#% bert$"arie! ere eraberritu be1ar!$ "u!ete eure# "a#2i#t/a5
* antolatzaileen arteko elkarlana ezinbestekoa da jaialdiak saltzeko. d jaialdiak ez dira ondo saltzen jendea animatuta ez dagoelako. CHGG a: uker ukera a honek honek pasa pasarte rteko ko hitz hitz batzuk batzuk errepi errepikat katzen zen badit baditu u ere, ere, bestelak bestelako o ideia adiera adierazte zten n duo "Ez dago dago zalan zalantza tzarik rik"" baiezt baieztape apena na gordin gordinegi egia a da eta testua testuak k ez du horrelakorik esaten, baizik eta zuhurtasun handiz: "izan daiteke egia agian". b: +este +este modu modu batez batez gauza gauza bera bera esaten esaten duo ontu ontura ra gaite gaitezen zen testuk testuko o "berai "beraiek" ek" lehenago aipaturiko "bertsolariak" direla. &ainera, baieztapen biak, testukoa eta aukera honetakoa, hasierako "agian" horrek biguntzen ditu. *: Irakur Irakurga gaiti itik k ezin ezin ondori ondoriozt ozta a daite daiteke ke horrel horrelako akorik rik,, baizik baizik eta antolatz antolatzail aileen een eta bertsolarien lana beharrezkoa dela formula berritzaileak asmatzeko. d: Ez du horrelakorik esaten. Egia da testuko hitzak nola edo hala aipatzen dituela baina esanahia zeharo aldatuz. 4asartearen arabera animatzen dena bertsolaria da eta ez jendea. ukera ukera honetan, berriz, kausa#ondorio sekuentzia sekuentzia atzekoz aurrera aurrera jarri du: kausa kausa ondorio bihurtuz eta ondorioa, kausa.
Ikus dezagun: 56
CCGIC
MMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMM MMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMM MMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMM MMMM /E6/5:
?aialdia saldu
d EG/'5:
endea ez ani*atu
→
?endeak ongi 3asatu
→
?aialdia ez saldu +-
85 0Et$r!i/u#a $rai# dara7a2u# bideti! i7ai#at/e# dut #i!% 'r$ie!tu 1$#eta# a1a" a1a" de# bert bert$"a $"ari ri eta bert$ bert$/a" /a"e e 2e1ie 2e1ie# # i#'"i i#'"i!at !atu/% u/% 'r$ta 'r$ta2$# 2$#it ita a i/a#i i/a#i! ! ba!$it ba!$it/a /a bere bere a1a"e a1a"ea#% a#% bat/u! bat/u! bert$ bert$ta# ta#%% bete betea! a! ira!a ira!ate te#% #% a#t$"a a#t$"at/e t/e#% #% 39
!$7u#i!abideeta#% !$7u#i!abideeta#% E"!arteare# E"!arteare# /ere2i#eta#555 /ere2i#eta#555 +ertsolari batek baino gehiagok EI#
karteari eskatzetik Elkartearen proiektuetan bustitzeko urratsa ematera pasatu behar du. Hau Hau izan izan litek liteke e Euskal Euskal Herria Herriari ri alor alor honeta honetatik tik egin egin dieza diezaiok iokegu egun n aport aportaz azior iorik ik aberat aberatsen sena. a. &ure &ure herria herriaren ren partai partaide, de, euska euskarar raren en biziga bizigarri rri eta bizitz bizitzare aren n ederga edergarri rri izanezN. Etorkizunari begira, zer 3entsatzen du egil!ak= a 4ai#bat 4ai#bat ar"$ta# ar"$ta# e2i#da!$ e2i#da!$ "a#e! "a#e! bert$" bert$"ari arit/ar t/are# e# 'r$ie!tuar 'r$ie!tuare# e# a"de bat e2i#2$ dute"a aurrei!ute# du5
b +ertsolaritzaren egitasmoari funtsik gabea irizten dio. * Ezkor azaltzen da. d Elkartearen lanetan gero eta bertsozale gut$iago izango dela uste du. CHGG a Ikus dezagun zelan laburtu duen lerrokada horren ideia nagusia atalez atal:
a EG/'5 Hainbat arlotan
/E6/5 orain daramagun bidetik !bertsotan, antolatzen, antolatzen,
→
egindako lanek bertsolaritzaren
Elkartearen zereginetan... zereginetan... proiektu honetan ahal den
→
proiektuaren alde
bertsolari eta bertsozale
bat] egingo
dutela gehien inplikatuz
aurreikusten du
Etorkizuna ... imajinatzen dut
→
!] "alde bat" horrek hemen ez du "atal bat" edo "alderdi bat" esan nahi, baizik eta "proiektuaren aldefabore" elkarrekin iokatu. +eraz, lau aukeretatik hau$e da ondorioztatu ahal den bakarra. Egileak arazoak eta zer hobetu ikusten badu ere, ez da ezkor agertzen. itzitik, etorkizunari begira, orain arteko bidea ondo ikusten du eta Elkartearen egitasmoetan inplikazio handiagoa eskatzen die bertsolari eta bertsozaleei.
IDAZLANA
Idatzizko azterketan ordu baten buruan =PP bat hitz 2ut.ie#e/ bete beharra dago, hots, letraren tamainaren arabera, =<#7< lerro !bi orrialde eta erdi gut$i gora behera, sei edo zazpi paragrafotan banaturik. +estela esanda, batez beste <#D hitz minutuko idazteko gai izan beharko genuke. 4roba objektiboek !atariko proba, sinonimoak... sinonimoak... itsututa idazlanari behar baino garrantzi gut$ia gut$iago go eman eman ohi zaio. zaio. zken zken batean batean,, nork nork ez daki daki idazte idazten? n? Eskol Eskolan an hasi hasi ginene ginenetik tik 40
besterik ez dugu egin eta. +aina, idazlanaren garrantziaz eta zailtasunaz ohartzeko datu bakar bat baino ez dugu aipatu behar: azterketa idatzia gainditzen ez duten gehien# gehienek idazlanean egiten dute huts, eta askot$ok, idazlanaz gain, beste atalen batean ere bai !esaldiak berridaztean, sinonimoetan.. ..
ODUAD "AR#EOA!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! )5 Irudiz eta testuz hornituriko gai bi eskaintzen dira azterketariak bat aukera dezan.
+ertan dagoen informazioa lagungarri baino ez da eta, nahi ez bada, ez dago zertan erabili. +aina informazio hori erabiliz gero, ezin dira bertako esaldiak hitzez hitz kopiatu. :5 ukeratutako gaiaz idatzi behar da, eta ez bestelako gaiez. ;5 Idazlana ez da aukeraturiko gaiari buruzko ikaslearen esperientziaren edo pasadizo
baten kontaketa, baizik eta egunkarietan edo aldizkarietan agertzen diren iritzi artikuluak bezalakoa. 85 Idazlanak oso ondo eginda ere, ez du 4laneta edo 4ulitzer saria irabaziko. +eraz, E&
gainditzeko ez da nahitaez goi mailako euskara erakutsi behar. Izan ere, idazlana gainditzen duten gehienek >< puntutatik A<#AO puntu ateratzen dituzte eta gainditzen ez duten gehienek, berriz, A>#A= puntu !A7 ez ohi dute jarri. Horrek esan nahi du oso tarte t$ikia dagoela gaindituen eta ez#gaindituen artean. Eta, ondorioz, A>tik AOrako tarte t$iki horretako idazlanetan askotan ez dago iritzi garbirik azterketa bera gainditzeko edo suspenditzeko. +eraz, erdi mailako epeltasun horretan murgiltzen dira idazlan gehienak eta, edozein puntuazio aterata ere, behin E& lortuz gero, agiri horrek balio bera du beti. H5 rgi eta garbi idatzi behar da, ulertzen ez dena t$artzat emateko joera baitago. 65 Idazten hasi aurretik komeni da < minutu LgaltzeaN eskemat$o bat egiten: 'er idatzi?
ola idatzi? 5 ormalean iritzi artikulua idatzi beharra dagoenez, hiru atal hauek bete behar dira: •
Hasiera: gaiaren aurkezpena !lerrokada bat: bospasei lerro.
•
&arapena: argudioak, arrazoiak, iritziak !zatirik luzeena: =P=< lerro bospasei
lerrokadatan banaturik. •
maiera: ondorioa, aurrekoaren laburpena, idazlearen iritzia !lerrokada bat.
+5 arri idazlanaren izenburua: eskainitako gaietariko bat izango da. *5 Ez da komenigarria idazten hastea zein gai aukeratu duzun esanez. +eraz, baztertu
honelako hasierak: L... gaiaz idatziko dutN, L ...gaia aukeratu dutN. ),5 Idazlanak erantzun orririk ez daukanez, atalik zailena da zuzentzen. 4untuazioa
bitan banatzen dute: •
Crtografia: Cinarri#oinarrizko akats ugari egin ezean ez du arazo larririk ematen !<
puntu gehienez. 41
•
Idazkiaren gainerako alderdiak !>< puntu gehienez: a 'er idatzi: gaiaren garapena. b ola idatzi: egiturak, le$iko zehatza eta aberatsa, ideien arteko loturak, idazlanaren egitura eta antolamendua.
* Euskara zuzena !gehien baloratzen duten alderdia: deklinabidea, aditzak, joskera, erdarakada nabarmenak. ))5 &ogora ezazu aztertzaileak idatzita dagoena baino ezin duela zuzendu eta ez
ikasleak buruan zerabilena edo idatzi nahi zuena. ):5 Hona azken urteetako azterketetan proposaturiko gai batzuk atal ka bildurik:
I6/GI45:
HE'5/':
A. 0an istripuak
A7. Ikasleen oporrak
>. +ide istripuak
A<. Erreforma hezkuntzan
I;0l:
AD. iziplina eskoletan
=. nimaliak et$ean
&I'I:
7. /$akurren erasoak
AO. bortua
I2CG;/I:
AB. Haur gut$i jaiotzen da
<. Informatikaren aroa
A@. &izakien klonazioa
D. Internet
E65+IE:
50/5G:
>P. Etorkinak gure herrian
O. 0iburuak
>A. &iza eskubideak
B. ;useoak
ECC;I:
'0E/65, I6I0I:
>>. ;erkataritza#gune handiak
@. 'aletasunak menpekotasun
>=. Euroa
AP. /abakozaletasuna
+E6/EGI:
AA. 2utbolmania
>7. Herriko jaiak
A>. &orpuz perfektuaren bila
><. lima aldaketa
A=. +idaiak
>D. an bai, baina zer?
Ikusten denez, gai topikoak dira eta multzoka sailka daitezke, antzeko gaiak behin baino gehiagotan jartzeko joera baitago. );5 Idazlanean jartzen dituzten gaien artean bada bat ikasle gehienek aukeratzen
dutena: "maria" nolabait esateko. Hori dela eta irakasleak aspertu egiten dira beti "lelo" bera irakurtzen eta, idazlanaren aldeko jarrera bereganatzearren, beste gaia hautatzea garrantzitsua litzateke.
42
ESALDIAK BERRIDATZI
riketa honetan jarritako AP esaldiak beste era batez idatzi beharra dago ondoko baldintzak beteaz: A. Esaldi bakoitzaren azpian agertzen diren esaldi zatiak osatu behar dira. >. Esaldi zati horiek joan daitezke esaldiaren hasieran, erdian edo amaieran, beti ere toki horiek gorde egin behar direlarik. =. Esaldi zatit$oa osatu gabeko hitza bada, aurretik edo atzetik puntut$oak eramango ditu eta, ondorioz, zerbait at$iki beharko zaio zati horri, esanahia izango badu. 4untut$orik agertu ezean, bereizi idatzi beharreko hitza da eta, ondorioz, ezin dakioke ezer erants. 7. Esaldi eredua ahalik eta gut$ien aldatu behar da. ena den, aldaketa batzuk aditzak horrela eskatuta edo hitzaren deklinabideak eraginda nahitaezkoak dira. <. &oian esaldi bi agertzen badira ere, behean beti bakarra idatziko da. D. Esaldi berriak aurrekoaren zentzu osoa jaso behar du. O. Esaldi berriak oso#osorik izan behar du zuzena. B. &uztira hamar esaldi izaten dira eta ondo egindako esaldi bakoitzeko puntu erdia emango zaio azterketariari eta erantzun okerrengatik ez da punturik kenduko.
ODUAD "AR#EOA8!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! ). &ehienetan ez dago erantzun zuzen bakarra, gehienetan berridazketak era
ezberdinez osa baitaitezke. +eraz, erantzun bat baino gehiago zuzena izan daiteke, ikasleak beste modu batez burutu duelako edo hitzen ordena bestela jarri duelako: # Gura$ei da2$!ie e7e-a"abe# 1e/i!eta/ ardurat/ea eta e/ beteri5 4$ri aur'e2iratu /i$#5
# Se*ealaben heziketa gurasoen ardura dela eta ez besterena beste iriorena aur3egiratu zion. !Erantzun orrian proposaturikoa. # Se*ealaben heziketa gurasoen ardura baino ez dela aur3egiratu zion. !+este aukera bat. :. +erridazketetan oso normala da esaldiaren barruko osagai bat baino gehiago aldatu
behar izatea, berridazketa egiteko hitz#zati edo "seinale" ezberdin bi utzi dituztelako. Horrelakoetan eta, batez ere, esaldi bi elkartu behar badira, kontuan izan aldatu beharreko elementuak beti ez dituztela agerian uzten: a # ;eskitan sartzen dira, oinetakoak eranzten dituzte eta ahuspez jartzen dira. Crduan hasten dira otoitzean, ez lehenago. # 0eskitan sartu ahala oinetakoak erantzi eta ahus3ez ?arri arte ez dira otoitzean hasten. b # Hegazkina hartu behar zuen une berean damutu zitzaion bertara igo tzea. Hala diote. 43
# "egazkina hartzeko zorian zegoela zegoenean da*utu o*en zitzaion bertara igotzea. ;. ldaketa batzuk automatikoak dira. legia, gramatika kategoria berari dagozkio eta,
ondorioz, (abardura batzuk gora behera, antzeko esanahia duten egitura batzuk erraz ordezka daitezke. +aina, kontuan izan egitura berak funtzio ezberdinak bete ahal dituela. Hona hauetako batzuk: Zertara!$? (4e"burua
Zer2ati!? (Kaua
# tzeko
#!elako
#tzekotan Y #tzeko asmotan
#tzeagatikZ #tzearren
#tzearren Z# !egin arren
#nez !gero
#tzez gero Y #tzeraZ #ez gero #ko ba# J !^ behar edo #tzea 6ubjuntiboa !#n un&ue, a "esar de (K$#t/eib$a!
arren !ereY #n arren Z #tzearren
#ta#!rik ere
nahiz eta Y nahiz eta ... _n
#!elarik ere
#ez gero ere Y ba# J ere
gabe ere Y barik ere
ezik ere Z ez ezik... ere Z izan ezik
!izena ^ gorabehera
#agatik !ere Z #tzeagatik
baina
Ba"di# ba- (Ba"di#t/a
N$i/? (De#b$ra
!+aldin ba#
#takoan Y #neko
#!ez gero Z #tzez gero Y #tzekotan
#!ez gero Y #nez gero
ezik Y ezean
#nean Y #t!zean Z #tzerakoan #!ela!rik
# +ehin eta berriro saiatuagatik, ez du sekula ere ondo egiterik lortu. # Behin eta berriro saiatu bada ere, ez du sekula ere ondo egiterik lortu. # Behin eta berriro saiaturik ere, ez du sekula ondo egiterik lortu. # Behin eta berriro saiatu den arren. ez du sekula ere ondo egiterik lortu. # Dahiz eta behin eta berriro saiatu, ez du sekula ere ondo egiterik lortu. 8. skotan nahikoa da esaldi ereduari buelta ematea, hots, esaldiaren bigarren
elementua lehenean jartzea, esaldia burutzeko bidean jartzeko: a # sko da orain arte egindakoa, baina askoz gehiago egiteko dagoena. # Askoz gehiago da egiteke dagoena orain arte egindakoa baino. b # 'uek ere zerbait gehiago egin zenezaketen eta ez ahoko zulora begira egon. # Ahoko zulora begira egon gabe zuek ere zerbait gehiago egin zenezaketen. 44
H. Hitzen ordenari erreparatu behar zaio, batez ere baiezko esaldiak ezezko bihurtzean
!edo alderantziz eta erlatibozkoak, konpletiboak eta zehar galderak osatzean: a # "'er egin dezaket nik zuen alde?". &aldetu zuen misiolariak. # "aien alde zer egin zezakeen galdetu zuen *isiolariak. b # alera irten eta ez dut, ba, diru eske ikusi aldameneko mutikoa% # alera irten eta hara non ikusi dudan alda*eneko *utikoa diru eske+ 6. &ogora ezazu ideia bera baiezko esaldi zein ezezko esaldi baten bidez azal daitekeela:
# 'uk aurkeztutako lana da oraingoz onena. !+aiezko superlatiboa. # Ez dago oraingoz zuk aurkeztutako lana baino hoberik bezain onik. !Ezezko konparatiboa. . Crobat, (abardurak gorabehera, menpeko esaldi !erlatibozkoak, denborazkoak,
kontzesiboak, helburuzkoak... gehienen ideia bera aditza jokatuaz zein jokatu gabe azal daiteke. dibidez: Zer? (Er"atib$/!$a! #!en... #tako #riko...
N$i/? (De#b$ra #!enean #t!zean
Zer2ati!? (Kaua #!elako #t!zeagatik
N$"a? (M$dua #!en bezala
bezala a # &ertatutakoa jakin nuenean ezin izan nintzen zutik egon. # Gertatutakoa ?akindakoan ez nintzen zutik egoteko gauza izan. b # ;usika eskola hartan kantuak nork irakatsi ez geneukanez, herriko abesbatzako zuzendariarengana jo genuen laguntza eske. # 0usika eskola hartan kantuan irakatsiko zigunik irakats ziezagukee nik ez geneukanez, herriko abesbatzako zuzendariarengana ?o genuen laguntza eske. +.
'enbaitetan aditzaren modua !indikatiboa, baldintza, ahalera edota denbora
!orainaldia, lehenaldia aldatu behar dira: a # okumentuak zuzenean zuk zeuk ekartzen badizkidazu, hobe% # ahiago nuke dokumentuak zuzenean zuk zeuk ekarriko bazenizkit ekartzea% b # Han bakarrik utziz gero, edozer gertatuko zitzaion. # Han bakarrik utziz gero, edozer gerta zekiakeen. *. zkenik, osatutako esaldi berriak gramatika, puntuazioa eta ortografiaren aldetik
zuzena behar du izan. Ikus ditzagun beste adibide batzuk: a # zterketari guztiek gainditu zuten azterketa. Horregatik pentsatu genuen errazegia izan zela. 45
# zterketari guztiek azterketa gainditu izanak errazegia zela pentsarazi zigun. !"4entsarazi" aditzak 'er#ori#ork behar duenez, 'EG&/I galdetzaileak CG bihurtu dugu: gainditzeagatik gainditzeak.b # Hasieran errua berari egotzi nion eta honek lotsa eman zidan gero. # "asieran bera erruduntzat ?o izanak lotsatu egin ninduen gero. !&oiko esaldian zati bi agertzen direnean, maiz bigarren zatian erakusle deklinatuak !honek, hori, horri, hauetan... edo adberbioak !han, hortik... elementuren bati
agertzen dira,
erreferentzia eginez. Eta erakusle edo adberbio horiek esaldia ematen digute,
aurreko zatiko berridazteko oina
deklinabidearen marka berbera hartu behar delako. &oiko kasuan, adibidez, CG marka daukagu "honek" "jo izanak" * # 0angilea lanetik ezin aberastu daiteke. itonak behin baino gehiagotan gogoratu zigun hori. angileak lanetik aberasterik ez duela ez daukala behin baino gehiagotan gogoratu zigun aitonak. !"#tzerik" ere beste nahasbide bat da. +adira esanahi ezberdineko baina antzeko it$ura duten egiturak eta ikasleek erraz nahasten dituzte. &oiko esaldia erabiliz hau$e daukagu: E/i#tau#a
Gabe/ia
0angileek e/ dute aberasteri! .
0angileek e/ dute aberastasun i! .
0angileak ezin dira daitezke aberastu.
os traba?adores no tienen ri7uezas.
0angileak ez dira aberasten ahal. os traba?adores no se 3ueden enri7uecer.
0angileek ez dute i#$#di! (ere aberasteri! . aberas tu(ri! .
0angileek
os traba?adores no se 3ueden enri7uecer de 7$duri! .
0angileek ez dute aberas te!$
ninguna *anera.
ez
dute
#$#di!
0angileek ez dute aberaste!$ri! . os traba?adores no tienen *odo de enri7uecerse. 46
+ide beretik: Ez dugu i#$ra joateri! no 3ode*os ir a ning>n sitio-. Ez dugu #$ra joan(i! Y Ez dugu joa te!$ t$!iri! Y Ez dugu joa te!$ri! no tene*os a dLnde ir-.
d # 33. mendearen hasieran autoa zuenik aurkitzea ia ezinezkoa zen. # 33. *endearen hasieran nekez aurki zitekeen autoa zuenik zuena. !Era honetako erlatiboak nahasgarriak izan daitezke, L#nikN horrek gauza askotarako balio baitu. &oiko kasuan hau$e esan nahi du: Lnekez aurki zitekeen autoa zuen lagun- ik'. +atzuetan, L#nikN ezezko esaldi konpletiboetan ere ager daiteke #ela #nikF- eta besteetan zehar galderetan ere agertzen da. +aina, oraingoz berridazketa bat zer den ez ba# dakizu, ez 3entsa horren zaila denik, ez baitago ikasten ez duenik-. SINONIMOAK
riketa honetan beltzez markatutako AP hitzen sinonimo bana idatzi beharra dago ondoko baldintzak beteaz: A. ;arkatutako hitz bakoitzaren sinonimo bat baino ez da jarri behar. Hitz bakoitzaren sinonimo bat baino gehiago idazteak badakar eragozpenik: batetik, denek zuzenak izan behar dute eta, bestetik, hitz beraren sinonimo gehiago idazteagatik ez dute puntu gehiagorik ematen. >. 6inonimoa testuinguruko esanahiaren arabera aukeratu beha =. Hitz soilak ez du balio, sinonimoak ordezkatutako hitzaren marka eraman behar du.
rra dago.
atzizkia edo deklinabide
7. Cndo erantzuniko sinonimo bakoitzeko puntu erdia emango zaio azterketariari eta erantzun okerrengatik ez da punturik kenduko.
ODUAD "AR#EOA!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! A. 6inonimoak deitu arren, batzuetan euskalkien aldakiak edo hizkuntza erregistro ezberdinetan erabilitako hitzak baino ez dira:
+I'IEG
&I45'EG
045G/EG
2GGEG
'5+EGEG
amatatu
itzali
iraungi
iraungi
itzali
berba
hitz
solas
solas
ele
47
oratu
heldu
at$iki
at$iki
et$eki
>. Hitz askok euskalkietan eta testuinguru ezberdinetan esanahi
ugari
hartzen
dituzte: EG5'I: A errotik atera- > kanporatu- = bere senetik atera7 aldendu- desegin- < jaurti. &C&CG: A sendo- > anker- = latz. =. Hitz batzuk sinonimotzat hartuta ere, ez ohi dute beti ordezkaturiko hitzaren balio bera, baizik eta (abardura batzuk dakartzate: 0&5: habitante, 3ersona, co*3aero, a*igo. I6IE: a*igo !lagun mota bat, lagunak ez baitira nahita ez adiskideak. /C4/5: bila ibili gabe edo ibili ondoren bilatzen dena ikusi edo atzeman- aurkitu. /C4C E&I: ustekabean, bila ibili gabe ikusi edo atzeman. 7. +atzuetan sinonimoak ordezkaturiko hitzaren adiera zabalagoa edo orokorragoa dauka eta, besteetan, murritzagoa- baina, askotan ezin da bata bestearen ordez erabili: CGCCGG
;5GGI/'&C
&izaki:
gizon, emakume, gizaseme, haur, neska, mutil...
5me:
haur, sein- t$orikume, t$akurkume...
<. &auza bera gertatzen da izen kolektiboekin. Izan ere, testuinguruaren arabera eta, bereziki, aditz laguntzaileak horrela eskatzen duelako beti ezin da izen kolektiboa bakunaren ordez erabili, ezta alderantziz ere: I'E C0E/I+C
I'E +5
endea !da
4ertsona !da, pertsonak !dira
rtaldea !da
rdia !da, ardiak !dira
D. ormalean aditzek eskatzen dute bere inguruko hitzen atzizkia eta sinonimoetan, esaldiaren beste elementurik ezin alda daitekeenez, atzizki hori bera errespetatu beharra dago sinonimo egokia aukeratuz: Egoera! arduratzen nau #i.
Egoera! kezkatzen
Egoera/ arduratuta nago #i.
Egoera/
nau #i.
kezkatuta nago #i
Egoera kezkagarria iruditzen zait niri Egoera kezkagarria begitandu zait niri +aina: Egoera kezkagarria de "a uste dut ni! okerra
Egoerari kezkagarri
deritzot ni! !sinonimo
O. rreta berezia jarri behar zaie erdarazko hitz homofonoei !berdin idazten diren hitzak euskaraz ez baitira homofonoak: PADA8 A 3lanta del 3ie8 oinazpi. 48
> 3lanta :egetal8 landare. = 3iso8 solairu. 7 instalaciLn8 planta. RA1A8 A hendidura8 pitzadura, arraila, zartadura. > rebanada8 $erra, zati, ata%. B. "diskide gaiztoez", erdaraz eta euskaraz berdintsu ahoskatzen di ren zaitez fidatu, askotan, esanahi ezberdinak baitituzte: EUSKARAZ
hitzez,
ez
(Z)$*$+Z
APARAR8 A 5rrundu
4G/: A Izugarria, berezia. > Egokia.
> +ereiztu. /E
E'E/E: A It$urakoa, egokia. > ski, nahiko.
> Cndradu, zintzo
E+G'5: /raba, oztopo.
E0BARA#O8 Haurdunaldia.
;ECG/5: &izendu.
0E1ORAR8 Hobetu.
6E6IC: 0iskarra, eztabaida.
SESIMD8 A +ilkura. > Ekitaldia.
@. Eta inportanteena, ahal dela, aukeratu testuinguruaren araberako sinonimorik egokiena. Horrela, bada:
4ariseko $r$i2arria ez da LoroimenaN , 2$7uta2arria baizik.
3U. mendearen 1$#darrea# ez daNhondartzanN, a7aiera# baizik.
G$7uta tritea! ez dira Loroimen tristeakN, $r$i'e# edo $r$it/a'e# tristeak
baizik.
Eskolako "e1e#e#2$ eguna ez da LlehengoN eguna, "e1e#a edo aurre#a baizik.
Eta bikoteak ez dira bere/it/e# !bueno, batzuk bai, zerbaitetan espezializatzen dira. +ikoteak, normalean, berei/te# edo ba#at/e# dira.
49
J E/ 'EG IC ;5G4HS? EGA AZTERKETARIEN ESKOLEI EGOKITURIKO MUR&4REN LEGEA I!a!etare# "e2ea
zterketa aurreko unean apunteak berrikusten dituzunean, garrantzitsuena ulertzen ez duzula edota irakurgaitz bihurtu dela konturatuko zara. I!a"eare# "e2ea (I
/$arto#ulerturik saihesteko, zerbait ondo, argi eta astiro azaltzen saiatzen bazara, ikaskideek bai, baina irakasleak ez dizu ulertuko. I!a"eare# "e2ea (II
'alantzaren aurrean, azalpena behinik behin sinesgarri izan dadila. Ira!a"eare# "e2ea (I
Euskara irakasle orok uste du euskara ikasi baino ez duzula egiten. Ira!a"eare# "e2ea (II
Irakaslea ikasle guztien galderei erantzuteko gai da, zureari izan ezik, noski. 50
Ira!a"ea! a2i#duta!$ "a#are# "e2ea
Egin beharreko lana amaitu ahal izateko guztiz beharrezko duzun liburua edo aldizkaria liburutegian falta den bakarra da. Eranskina: +aina, baldin eta bertan balego, orri garrantzitsuenak erauziak izango lituzke. Le de F"a#a2a# ed$ F"a#a2a#e# "e2ea
Eskolara berandu sartzean aulki batekin behaztopa egiteko probabilitatea une horretan zuri begira dagokizun ikaskide kopuruarekiko zuzenki proportzional izango da. Ta"deare# araua
/alde lanetan zerbait t$arto egongo da beti eta, jakina, errua beti zurea izango da. Ta"deare# arau 1$betua
/aldean inork ez dizu kasurik egingo astakeriaren bat esan edo okerren bat egin arte. A"e2ia/!$ !$#traea#a
skozaz errazagoa da ariketa erarik zailenean egitea. Eranskina8 lta, ariketa t$arto irten baledi, beti saia liteke irakasleak agindu bezala egiten. G$rr$t.ate2ire# a.i$7a
Idazlanek ez dute akatsik irakasleari erakutsi arte. AFio*aren ondorioa8 Irakasleak idazlana irakurri bitartean dagozkion akatsak sortuko dira banan banan. G$rr$t.ate2ire# a.i$7a 1a#'atua
+aldin eta zuk eskatu gabe ikaskideren batek zure idazlana gainbegiratuko balu, bertako akatsez berehala konturatuko litzateke- alabaina, ulertezina bada ere, eginkizun bera egiteko zerorrek eskatuko bazenio ez luke akatsik ikusiko. G$rr$t.ate2ire# "e2ea a!at $rt$2ra9i!$etara!$
'ure testu#prozesadorearen zuzentzaile ortografikoak akatsik larrienak zuzendu gabe utziko ditu halabeharrez. G$re#e!$ 2ut.ia2$tau#are# 2$7e#di$a
Ez utzi irakasleari konturatzen berak baino gehiago dakizula. Zu1urt/iare# 1ata'e#a
Ez sinetsi irakasleak esaten duen guztia. Crobat, ez sinetsi zuk zeuk esaten duzun guztia. Eti'e#are# "e2ea
Idazlanen bat okertu bazaizu, zuzentzeko egiten duzun guztiak gehiago zapuztuko dizu.
51
E5G5A5 AZTERKETEI EGOKITURIKO MUR&4REN LEGEA A/ter!ete# aurre!$ erabate!$ bai!$rtau#are# "e2ea
Ez zaitez larritu, hurrengo azterketa okerrago egingo duzu eta. Ne!eare# "e2ea
zterketa aurreko gauean ikasten gelditzen bazara, azterketa unean lotan geratuko zara. Atari!$ 'r$bare# "e1e#e#2$ "e2ea
zterketan galdera guztiei erantzuteko astirik izan baduzu, ziur egon, zerbait t$arto egin duzula edota galderaren bat erantzun gabe utzi duzula. Atari!$ 'r$bare# bi2arre# "e2ea
+aztertu duzun lehenengo erantzuna beti zuzena izango da. It/u"'e#are# "e2ea
Euskal hitz batek elkarren artean antonimoak diren esanahi ezberdin bi ditu erdaraz. Iturrire# "e2ea
zterketan jarriko duten guztia !hots, ;it$elenaren hiztegia t$uletan sartzen ez bazaizu, jarri ez zenuen hango hura, IIziur ez dutela jarrikoll pentsatzen zenuelako, ziur egon, jarriko dizute. 4ut e2i# 2abe betet/e# de# "e2e $r$!$rra (I
zterketarako zenbat eta gehiago ikasi hainbat eta zalantza handiagoak izango dituzu. 4ut e2i# 2abe betet/e# de# "e2e $r$!$rra (II
zterketaren ` BP eskolara joan ez zinen egunean azaldu zuten edota irakurri ez zenuen liburu bakarrean zegoen. Fra Bart$"$7ere# te$re7a
+erridazketetan mota bateko esaldiak duen zailtasunarekiko zuzenki proportzional izango da.
agertzeko
probabilitatea
bere
K$#'e#ta/i$are# te$re7a
Entzumena edo irakurmena erraza bada, galderak zailak izango dira. Eranskina8 lderantzizko jokabidea !hots, entzumena edo irakurmena zaila izan eta galderak errazak ez da zertan bete. $2#a-e# "e2ea
'ure alboan dagoen ikasleak beti ez daki zuk baino gehiago, baina nota hobea beti aterako duo $2#a-e# "e2ea $at/e# due# Ar7a2#a-e# "e2ea
0ege hori beteko da nahiz eta ondoko ikasle horrek zuk baino azterketa kaskarragoa egin. A/ter!etare# a.i$7a (I 52
zterketaren aurrean beste guztiak larri dauden bitartean zu lasai bazaude, ezer ez dakizulako seinalea da. Eranskina8 ena den, azterketan ondo zaudela nabaritzen badu zu, lasai egon, laster pasatuko zaizu. A/ter!etare# a.i$7a (II
Cndo hasten den azterketa t$arto amaitu daiteke, baina t$arto hasten den azterketa are okerrago amaituko da. A/ter!eta $#are# a.i$7a
zterketa oro okerrago egin liteke. A/ter!eta t.arrare# a.i$7a
Cndoen prestaturiko azterketa ezinbestez suspendituko da. Iba#e# 1erri-eaera
Errare humanum est edo okerrak egiteak ikaslea gizaki bihurtzen duo +aina okerren erru guztia irakasleari botatzeak gizaki osoago egiten duo Z$ri2ai/t$!$ "e2ea
zterketa egunetan irakaslea bertan egoten da beti. Etaiare#2a#di!$ a1$"!ua
Ez sinistu mirarietan, baina at$iki zakizkie azterketan.
HC'C '/EGE/ AP minututan jarduera bi bete beharra dago. 0ehenengoa test u baten ahozko laburpena egitea da eta bigarrena, gai biren artean bat aukeratu eta horretaz mintzatzea. arduera bi horiek prestatu ahal izateko azterketariak ordu erdia izango du aldez aurretik.
!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! ODUAD "AR#EOA
53
)5 0ehenengo mintzaldia testu baten ahozko "0aburpena" deitu arren, bost minutu luzez
hitz egin behar denez, laburpena baino testuaren berkontaketa da askotan. :5 /estuan datu asko !kopuruak, ehunekoak, datak... agertzen badira, garrantzitsuena
ez da datu horien berri ematea, baizik eta zer adierazten duten esatea. aturen bat edo beste eman ahal da, baina helburua ez da memoria ariketa, testuaren kontaketa baizik. ;5 ;intzamen biak egiteko gidoit$o edo eskema bat presta daiteke, baina ez dute
onartzen luzeegia izatea ez eta esaldi osoak idaztea ere. 85 zterketariek hitz egin behar dutenez, aztertzaileen galderen zain egon beharrean,
hobe da aurrea hartzea. zterketariek berek ekimena dutenean azterketa#egoera askoz hobeto kontrolatzen dute. H5 ukeratutako gaitik gehiegi aldendu barik hitz egin beharra dago. 65 skoz garrantzitsuagoa da nola esaten den zer esaten den baino. zterketaren
helburua ez da zenbat dakizun neurtzea, dakizuna no la esaten duzun baizik. 5 0aburpena "zurea" balitz bezala kontatu behar da, "testuak dio" eta horrelakoak
baztertuz. +estela, #!e0 behin eta berriz esan beharko zenuke, eta hanka erraz sar daiteke. +5 orberaren iritzia emateko askoz hobe da "nire ustean", nire iritziz" eta horrelako
esapideak erabiltzea "nik uste dut J!e0" baino. zken hau hautatuz gero, gogoratu #!e0 erabili beharra dagoela eta oso normala da esaldiaren erdian ahaztea amaieran esan behar dena. *5 Hanka sartu duzula konturatuz gero, ez da komenigarria Lbarkatu" esatea eta aditza !normalean aditza izaten da eta edo t$arto esan duzuna behin eta berriz aldatzen ibiltzea. Crduan bai konturatuko direla okerren bat egin duzula. ),5 ;intzaldiaren erdian trabatuz gero, azken hitza aldatu beharrean hobe da ezer
gertatu ez balitz bezala jarraitzea edo ideia bera bestelako hitzak erabiliz berriro eraikitzea.
O"IO ARA#OA!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! )5 hozko hizkeran idatzian baino esaldi laburrago eta errazagoak erabiltzen dira.
+aztertu, beraz, "non etaN, "ezen... bait#" eta horrelakoak. ena den, lagunartean, et$ean edo tabernan hitz egiteko moldea ez da nahikoa gainditzeko. 54
:5 Ergatiboaren # !CG esatea ahaztu zaizula konturatu bazara, ez larritu, euskaltzale
onenari ere inoiz ahaztu ahal zaio eta. &ainera, gehienetan, jarraian beti erabili ahal duzu # behar ez duen aditzen bat, aztertzaileek ez baitakite aldez aurretik zer esan nahi duzun. ;5 Erdarak ez ditu CG eta CG bereizten, ez dauka # K rik eta. +eraz, argi ibili: oso
akats arrunta da # hori euskaraz ez jartzea. Ez da legea, baina ahozko azalpenetan =. pertsonako adizkiak askotan erabiltzen direnez, esaten duzun aditz laguntzailea d batez hasten bada, pentsa CG bat ondoan eduki ahal duela. Si#2u"arra
#
N$r IZAN 9a7i" N$r! UKAN 9a7i"
&"ura"a
#
Mu2a2abe
# #E
# #!e
85 Hitzak pluralean erabiltzen badituzu, gogoratu aditzean eragina dutela !#zki#, #it#, #z#. H5 hozkoan normalean ez da aditz arrarorik erabiltzen, eta nola edo hala, zenbat
dakigun erakustearren, lau silabatik gorako subjuntibo edo potentzial baten erabilerak azterketa nahasteko arriskua dakar. 65 &ogoratu ez dela ahoskatzen idazten den moduan. +eraz, euskal kutsua emateko ez da beharrezkoa ahalegin handiak egitea s eta z bereizten, baina, hitz ezberdinak elkartzen direnean sortzen diren aldaketa fonetikoak komeni da errespetatzea: L ez naizN.JJJJJJJJJJJJJJ.JJJJ..JJJJJJJJJJJJ...enaiz L ez garaNJJJJJJJJJJJJJJJ.JJJJJJJJJJJJJJJJ.ezkara L ez dakitNJJJJJJJJJJJJJJ.JJJJJJJJJJJJJJJJJ.eztakit L ez zionNJJJJJJJJJJJJJ.JJJJJJJJJJJJ,JJJ...JJ.etzion L ez baduNJJJJJJJJJJJJJ..JJJJJJJJJJJJJJJJJ.ezpadu L ez luke"JJJJJJJJJJJJJJ.J.JJJJJJJJJJJJJJJJJeluke L hil zenNJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJ.hiltzen L izan zenNJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJJ.izantzen L etor zaitezNJJJJJJJJJJJJJ.........................................etortzaitez L hartuz geroN.........................................................................hartuezkero L bainaN............................................................................................ba(a L oiloN.................................................................................................oilo 5 &azteleraz rlatibozko esaldiak !Jn... atzekoz aurrera egiten direnez, nahasteko
arriskua dago erlatibozko esaldi luze samarra botaz gero. +5 +estelako akats nabarmenak idatzizkoan egiten diren berberak dira, baina ahozkoan pentsatzeko astirik gabe ia dena bat#batean bota behar denez, hanka sartzeak sarriago gertatu ahal dira.
55
I6/E I6I' Hizkuntza bat beste gauza askoren artean hitz multzoa da, izen ezberdineko hitz pilo bat !aditzak, izenlagunak, erakusleak..., baina hitzak azken batean. Eta hizkuntza 56
batez mintzatzea edo idaztea hitz mordo horiek ordenan, hurrenkera zehatzean, ematea da. 4ITZAK
BERBA!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! )5 Hiztegi#liburuetan ez daude erantzun guztiak. re gehiago, zenbaitetan arriskutsu
bihur daitezke, beti hitzak zer#nolako testuinguruan erabili behar diren azaltzen ez dutelako. +eraz, ikas itzazu hitzak dagokien testuinguruan, horretarako testuak, kantak, errefrauak eta irudiak lagungarri izan daitezkeelarik. &CGGI 4iper gorriak jan ditugu. ;usu gorriko neskatila &oiz gorri arrats euri. &urutze &orria. belgorri: Ganado :acuno. &orriak bota zizkion: e insultL. &orriak ikusi: Pasar las *oradas. rdo gorria: 4ino claro. ale gorrian dagC: Est@ en la 3uta calle. ;endi gorria: 0onte 3elado, sin @rboles. EGGC Erronka handia, egile t$ikia rrantza handia, egikera t$iki: 0ucho ruido y 3ocas nueces. &izon t$iki, erronka handi Izena handi, izana t$iki: "o*bre 3e7ueo y arrogante. :5 HI'/E&I E0E+I5: Hiztegiak oso tresna arriskutsuak dira. Ikasle askok itsu#itsuan
jarraitzen diete bertan erantzun guztiak aurkituko dituztelakoan. +aina errealitatea bestelakoa da eta hiztegiak kontuz eta tentuz erabili ezean astakeria iturburu bihur daitezke. a Hitz guztiak ez dira hiztegian agertzen. dibidez: dizkiak: Hdis3@rateH !M Hdis3ararH aditzetik AY Hdis3arateH !astakeria. &aztelerazko gerundioak HescarbandoH Y aztarrika, aztarrika eginez eta aditz partizipio asko Hencogido, aH Y uzkurtu #rik, kikildu #rik. Hauek askotan atzizkien edo aitz partizipioen bidez konpondu ahal dira. urrizkiz edo atzizkiz sortutako hainbat hitz: H6eroz*ente !Y anker #ki, *ala*ente !Y nekez- modu t$arrean". b zaldutako hitzek, normalean, itzulpen edo adiera batzuk erakusten dituzte eta guztiak egoera eta testuinguru berean erabili ezin direnez, adierak ondo bereiztu ezean, hitz desegokiena aukeratzeko joera dago. +eraz, ez fidatu hiztegiak eskaintzen duen lehenengo adieraz. dibidez: /eber8 A +etebehar. > Et$eko lan. = 'or. 7 +ehar izan. < 'or izan 4ie?a8 A 'ahar. > tso. = ma. 57
* Hiztegi t$ikiak erabilgarriak dira, baina ez ohi dira onak adiera eta adibide gut$i dakartzatelako. +eraz, aukeratu adibide ugari dakartzan hiztegi bat. d skotan bilatutako hitzaren adierak beste hiztegi batean egiaztatu beharra dago. +este batzuetan, berriz, bilatu nahi dugun hitzaren sinonimoren bat ere begiratzea komeni da- edota aurkitutako hitzaren adiera, hots, itzulpena alderantzizko hiztegian begiratzea: Ga/t5 Eu!5
Gastar8
A 3ahutu.
> &astatu.
= Higatu.
7. hitu.
Eu!5 Ga/t5
3ahutu: &astatu: Higatu: hitu:
A i*3iar. > /es3il6arrar. = /estruir. A Gastar. > /eteriorarse. = Acabarse. A /esgastarse-. >
e &ogoratu, azkenik, ikaslearen akatsik handienetariko bat: erdaraz esaten dena erdaraz esaten den modu berean euskaraz esan nahi izatea. dibidez: 0angileek ez dute "urpekaria" edo "itsaspekaria" buzo- lantegira eramaten, lan#jantzia baizik. ";aiatzean" hitzak ez du zerikusirik "maiatu" !si* aditzarekin. re gehiago, "maiatu" ez da euskaraz. ;aiatz#ean Y En *a)o !oiz?. rtzainak hiztunak edo i$ilak callados- izan daitezke, baina eskuan makila ca)adodaramate. Estar hasta las ce?as ez da "bekainetaraino egon", kokoteraino baizik. ;5 Hitzak multzoka sarlkatuz gero nork bere hiztegia sor dezake. 6ailkapen horretarako
badira hainbat irizpide: a &aika: Kir$"a
ldaketa: SustituciLn, ca*bio. tezain: Portero. Erresto, Errefera: Resto, de:ol:er el sa7ue. Erdiraketa: AcciLn de centrar. &ako:. Gancho !saski#baloian Huts: 9allo, tanto 3erdido. /aldekide: Gregario, co*3aero de e7ui3o. 'utoin: Poste. b atorri bereko hitzak: Haragi, okela:
Haragizko: /e carne, carnal, !haragizko gaiak: 3roductos c@rnicos-, !haragizko bekatuak: 3ecados carnales-. 6ailkapen hauetan hitz elkarketei, hitz eratorriei eta atzizkiei erreparatu behar zaie: BEGI
+egibakar tuerto+egietsi conte*3lar+egigorri de o?os ro?os, bru?o+egiko 6a:orito+egira *irando, es3erando, cuidando+egiluze curioso+egirale *onitor+egiramen res3eto+egiratu *irar, obser:ar, cuidar, conser:ar* 6inonimo eta antonimoak !kontrako esanahia: LO Sueo, dor*ido. LOTSAQ A. 4ergCenza >. Res3eto =. 0iedo. 0o eragin Iratzarri halke usarkeria 0oak hartu Itzartu +egirune 0otsagabekeria 0o egin Esnatu +eldur usardia 0o egon Esnarazi Hitz batzuek esanahi zabala daukate eta testuinguru askotan erabil daitezke: I/a# Eduki, ukan- gertatu, jazo, agitu, pasatu- egon- ohi... J$ 'artatu- talka egin- astindu, berotu, umatu, erauntsi, ederrak eman, egurtu, jipoitu, makilatu, zigorkatu, zigortu, zafratu, zehatu, zaflatu, ukaldikatu- zuzendu, joan, abiatu- egin, eman, kontu egin- eraso, zehatu, zanpatu... d Homonimoak !it$ura bera baina esanahi ezberdineko hitzak: AR
BETA
GARAI
0acho.
etra griega.
0o*ento, 23oca. Alto, su3erior. "Lrreo, granero.
4AR
Gusano. 4AR(TU
BERBOA!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! Izenak berak dioenez, berboak ere berbak dira edo, nahiago bada, aditzak hitzak dira: it$uraz aldatzen diren hitzak, baina, hitzak azken batean. ditz laguntzaileen eskema !A
59
N$r
N-Ni
N-N!
I#di!atib$a
N-Ni-N!
VEDUN
Ba"di#t/a
IZAN
VIN
(u !a#
O#d$ri$a Subu#tib$a A1a"era
VEDIN
EKIN
VEZAN
A2i#tera
ADITZ TAULA -K$.e Mari(V
ERROA
N$r-#$r! Subu#t i5 I#di!at A1a"era A2i#ter a u
/a
&REDATIBOA
-
&LURALGILEA
it
N$r-#$ri Subu#ti I#di!at 5 A1a"era A2i#ter a t/a
-
i
!i /!i
(V J5M5L5M5
60
N$r-#$ri-#$r! Subu#ti I#di!atib 5 A1a"era $ A2i#tera
-
e/a i /!i
ditz laguntzaileen eskema !> ORAINA N$r
N-Ni
da
zaio
IRAGANA
N-N ! N-Ni-N!
du
dio
duke
dioke
N$r
N-Ni
zen
'itzaion
N-N !
ALEGIAZKOA N-Ni-N!
N$r
N-Ni
zion
balitz
balitzaio
balu
balio
zukeen
ziokeen litzateke litzaioke
luke
lioke
zezan
ziezalon
baledi
balekio
baleza baliezaio
ziezaiokee n
liteke
lekioke
lezake liezaioke
zuen
N-N! N-Ni-N!
I#di!atib$a
dateke zaioke Subu#tib$ a A1a"era A2i#tera
dadin
dakion dezan
diezaion
zatekeen zitzaiokeen zedin
'ekion
daiteke dakioke dezake diezaioke zitekeen 'ekiokeen zezakeen zaitez
zaizkio
ezazu
iezaiozu
A/IBI/EA!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! I#di!atib$a adit/ "$!u/i$a! (be1ar% #a1i% a1a"% e/i#555 •
oan behar izan du
!ha tenido 1ue ir
•
oan behar du
!tiene 1ue ir
•
oan behar izaten du
!suele tener 1ue ir
•
oan beharko du
!tendrW 1ue ir
•
oan behar izan zuen
!tuvo 1ue ir
•
oan behar zuen
!ten[a 1ue ir
•
oan behar izaten zuen
!sol[a tener 1ue ir
•
oan beharko zuen
!tendr[a 1ue ir
I#di!atib$a utea • •
/aloak egiteko behintzat balio duke !Y balio izango du, nik uste. Hego haizea da eta laster euria dateke !Y laster euria izango da, nik uste.
A/IBI/EA!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! I#di!atib$a adit/ "$!u/i$a! (be1ar% #a1i% a1a"% e/i#555 •
oan behar izan du
!ha tenido 1ue ir
•
oan behar du
!tiene 1ue ir
•
oan behar izaten du
!suele tener 1ue ir
•
oan beharko du
!tendrW 1ue ir
•
oan behar izan zuen
!tuvo 1ue ir
•
oan behar zuen
!ten[a 1ue ir
•
oan behar izaten zuen
!sol[a tener 1ue ir
•
oan beharko zuen
!tendr[a 1ue ir
I#di!atib$a utea •
/aloak egiteko behintzat balio duke !Y balio izango du, nik uste.
•
Hego haizea da eta laster euria dateke !Y laster euria izango da, nik uste.
•
+ihar, ordu honetarako, etorri dateke !Y etorria izango da, nik uste Sa habrW
•
venido. +ihar, ordu honetarako, etorriko dateke !Y etorriko bide du Z etor daiteke.
•
Ikasle horrek ondo lan egiten duke !Y ondo lan egiten du, nik uste.
Ba"di#t/a
EGGE0 ;endira joan&C +naiz, goiz jaiki +EHG dut !lt$uraz baldintza- esanahiaz •
•
helburuzkoa: ;endira joatekotan *on el fin de..., a fin de... ;endira joa/E +naiz +noa, artzain#t$abola
•
ikus dezaket Ez dakit lana egin duzun, baina egin +duzu, saria jasoC duzu
•
jaso dezakezu Etorri bada, etorri da. amutuko zaio !Y egiaz etorri da, eta damutu ere,
•
damutuko zaio meriketara joan bazen, joan zen eta han galdu zuen bizia.!Y meriketara
ikusiC dut
joan zen, bai- eta burua galdu ere han IGGE0 • tzo loter[a erosi !izan banu,... !6i hubiera *omprado,... ...atzo tokatuko zitzaidakeen zitzaidan !...me habr[a to*ado ...atzo toka zekidakeen !...me podr[a haber to*ado me habr[a podido to*ar ...gaur edo bihar tokatuko litzaidake !...me to*ar[a
•
...gaur edo bihar toka lekidake !...me podr[a to*ar &aur edo bihar loteria erosiko banu,... !6i *omprara..., ...gaur edo bihar tokatuko litzaidake !...me to*ar[a ...gaur edo bihar toka lekidake !...me podr[a to*ar
A1a"era •
Egin dezake !4uede, podrW ha*er
•
Egin zezakeen !4od[a, pudo, hab[a podido, hubo podido, habr[a podido ha*erlo
•
Egin lezake !4odr[a ha*er
•
Egin ahal du !4uede ha*er
•
Egin ahal zuen !4od[a ha*er
•
Egin ahal izan du !Ha podido ha*er
•
Egin ahal izan zuen !4udo ha*er
•
Egin ahal izaten du !6uele poder ha*er
•
Egin ahal izaten zuen !6ol[a poder ha*er
•
Egin ahal izango du !4odrW ha*er
•
Egin ahal izango zuen !Habr[a podido ha*er
•
Egin ahal izango luke !4odr[a ha*er
•
Egin ahal izango zukeen !Habr[a podido ha*er
Subu#tib$a •
;endira joan banadi...
...zuhaitzak ikus ditzaket
•
;endira joaten banaiz... ...zuhaitzak ikusiko ditut ikus ditzaket Ez dakit baimena izan zuen, baina baimena eman baziezaioten,... ...seguru,
ondo erabil zezakeen Ez dakit baimena izan zuen, baina baimena eman bazioten,... ...seguru, ondo erabili zuen zezakeen alera irten banendi,......dendara joan ninteke • alera irtengo banintz,... ...dendara joango nintzateke joan ninteke CHGG oan dadin nahi dut oan zedin nahi nuen oan ledin nahi nuke
Ikus dezan nahi dut Ikus zezan nahi nuen Ikus lezan nahi nuke
Adit/ tri#!$a! •
0ekarke Y ekarriko luke !l traer[a una *osa
•
0ekarke Y ekar lezake !podr[a traer una *osa
•
0egoke Y egongo litzateke !l estar[a
•
0egoke Y egon liteke !podr[a estar
Adítzak íkasteko *oduak!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! ditzen ezaugarriak kontuan harturik hiru modutan ikas daitezke: )5 Era gordinean: tauletako adizki guztiak banan bana buruz ikasi. or#ork !Indikatiboa: 0ehen aldia HteníaH-
NI NIK
4I
#
induanna n 4ARK induen 4IK
GUK
#
ZUK
ninduzun
ZUEK ninduzuen 4AIE
ninduten
4URA
hinduda n
nuen
#
huen
hinduen hindugu n
zuen genue n zenue n zenute n zuten
# # hinduten
GU
#
ZU
ZUEK
4AIEK
zintudan
zintuzted an
nituen
gintuann an gintuen
#
#
hituen
zintuen
zituen
#
zintugun
zintuzten zintuzteg un
gintuzun
#
#
zenituen
gintuzuen
#
#
gintuzten
zintuzte n
K
genituen
zenituzt en zintuztete zituzten n
:5 Era laburrean: adizkien ezaugarriak !pertsona, singularra, plurala... behin
ikasitakoan, behar diren konbinaketak eginez. or#ori !+aldintzaren ondorioa: HseríaHor 6ig4l ori Cndorioa nintzai ke hintzai ke litzai C ke gintzai zki &5 ke zintzai zki '5 ke zintzai zki '5E ke te litzai zki E ke i Hari Y nintzai # C # ke !yo a l le ser[a... Haiek iri Y litzai # zki # # ke !ellas a m[ me serian... ;5 Era logikoan: adizki klabe batzuk ikasita, aldaketa t$iki batzuk eginez, adizki berriak sortzeko. 'er#ori#ork !halera hipotetika: "podr[a" +aina... 0iezaioke !Hark#Hari
Hark#iri#!sing. Hark#Haiei#!plural
liezadake liezazkieke
&uk#Hari#!sin. geniezaioke 'uek#Hari#!plural zeniezazkiokete
IDAZLANAK
Idatzi aurretik gauza bi argi eduki behar ditugu: A. 'er esan nahi dugun, hots, buruan darabilgun ideia hori. >. ola esango dugun esan nahi dugun hori, gauza bera era askotan esan ahal baita. Helburu horri begira idazlanetan trebatzeko aukera bi eskaintzen ditugu, biak elkarren osagarriak izan daitezkeelarik:
BE#AREDA!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! Idaztea ariketa kontua da. Idatzi barik ezin da idazten ikasi. Eta lanbide gehienetan bezala, beste batek idatzi duena kopiatzea, manipulatzea eta eraldatzea idazten ikasteko bide bat baino ez da. zken batean, hori bera egiten dute arte ederretako ikasleek: !artista batek egindako ereduak kopiatu. Idazleen kasuan, be&tza izen t$arreko idazlea da eta ezkutuan eraman behar du bere izena lanbideari eustearren. +idegabekeria handi baten ondorioa da hori, idazle on zein t$ar, errege zein alkate asko eta asko +iblia bezain zaharra den lanbide horretaz baliatu baitira. ork, bestela, idatzi zuen Itun 'aharreko &enesi edo Itun +erriko Ebanjelioa? or egon ote da, ;.0.Estefaniak, . G. Rintanak, 0. Ga*ionerok edo Velak berak sinaturiko hainbat pasarteren atzean? 'ein eskuk gidatzen ditu uan Varlosek edo &. +ushek irakurritako &abonetako agurrak? Ikasleak ez ote dira inoiz ke$u beraiek egindako lanak irakasleek sinatu eta argitaratu dituztelako? Ez% itor diezaiogun idazle beltzari literaturan eta historian berez irabazi eta dagokion tokia. &uk, geure aldetik, azterketa idatzia egiteko lanbide zahar honen teknikak aldarrikatu nahi ditugu, hots, kopiatzearena, ordezkatzearena, fusilatzearena, eta inoiz ideia bikainen bat bota ere bai. opiaketaren printzipioa hau$e da: beste batek idatzi duena norberaren onurako erabiltzea. biapuntu horretatik, testu gehienetatik hainbat esaldi eta pasarte, behar bezala birziklaturik, erabili ahal dira. E& azterketan iritzi edo azalpen artikuluren bat idaztea eskatzen dutenez, era horretako idazkiak hartuko ditugu kontuan. Egin dezagun froga bat: E& azterketan gainditutzat eman zuten idazlan batetik harturiko hainbat pasarte erabiliko ditugu beste idazlan berri bat sortzeko: HC;EI EC0C&IC !H+E, =>A 33I. mendean sartzear gauden arren, bizi garen gizarte honetan oraindik
+II !E&,>PPA#P@#PD 33I. mendean sartzear gauden arren, bizi garen gizarte honetan oraindik
geratzen dira momentuz konponbiderik ez daukaten hainbat arazo, haien artean langabezia, terrorismoa eta sendaezinak diren gai$otasun batzuk !esate baterako HIE6a eta minbizia nabarienak direlarik. skoren ustez, maila berean hondamendi ekologikoak jarri beharko lirateke, oso arazo larri bihurtzen ari baitira. 0ehenengo hondamendi ekologikoa noiz izan zen zehaztea aski zaila da. Estatu Espainolari
dagokionez,
adituen
esanetan estreinakoa duela hiru mende burutu
zen,
penintsulako
itsasontziak baso
gehienak
egiteko moztu
zirenean. enok entzun dugu behin
geratzen dira momentuz konponbiderik ez daukaten hainbat be1arri/a#% eta haien artean atia betet/eare#a e/ da t.i!ie#eta!$a5 E!u "a#a! e2itea eta i!u!i/u#etara $atea ara/$ 1$rri aurre e2ite!$ bideri! erabi"ie#a! i/a# dira5 4a"a ere, askoren ustez, maila
berean bidaia turiti!$a! jarri beharko lirateke, e#de akorentzat oso au!era e2$!i bihurtzen ari baitira. 0ehenengo bidaia turiti!$a noiz izan zen zehaztea aski zaila da 5 Eu!a" 4erri ari dagokionez, adituen esanetan estrainekoa duela bi mende egin zen, 4u7b$"dt 1$#a 1e"du /enean. enok entzun dugu behin baino gehiagotan bidaia
baino gehiagotan animali bat Espainiako
$$a!
punta batetik bestera lurra ikutu gabe
/e/a#5
1$rie# 2ure
2arra#t/ia
1erriare#
Eur$'a
berri
i/a#
zuhaitzetatik joan zitekeelako istorioa.
Ikusten denez, hainbat egitura eta esapide ia hitzez hitz erabili ahal dira idazlan berri bat egiteko. ontuan izan E& azterketan ez digutela sormen handiko lan bat eskatzen, baizik eta, oinarrizko teknika batzuk menperaturik, nola edo hala euskaraz idazteko gai izatea. Ezin da sortzaile handia izan: azterketa berean ehunka azterketarik gai beraz idazten dute, antzeko ideiak eta antzeko egiturak erabiliz. Eta aztertzaile berak antzeko egiturak dituzten antzeko idazlanak zuzentzen ditu. Cndoko egiturak, adibidez, egoera eta gai ezberdinetan erabil daitezke:
zken urteotan gizarteak izugarrizko aurrera pausoa eman duela ukaezina da. Crain arte gauza askotarako erantzunik !aukerarikkonponbiderikirtenbiderik ez zegoen...
ormalean gizabanakoak bere kontsumoak !jarrerak, jokabideak, ideiak justifikatu egiten ditu eta besteen kontsumoak !jarrerak, jokabideak, ideiak arazo bihurtzen ditu.
Cndorioz, A#ren eta B#ren arteko elkarlana funtsezkoa da. Ez da posible gaur egun sarritan gertatzen den bezala, A#k ildo batetik jotzea eta B#k beste batetik, elkarrekin egin behar dugu lan hori eta horretarako B#ok behar ditugun
baldintzak, batez ere lan !gizarte, eskola, herri, administrazio... mailan, errebindikatzen hasi behar dugu. !/hat is the 1uestion: 'eror ote dira eta +? I#U#AIEAREDA Ez gaitezen engaina, hizkuntzak ikasteko itzultzea izen t$arreko jarduera da. Hala ere, ikasleek euskarazko testu bat ulertu nahi dutenean gehien erabiltzen den tekniketariko bat da. re gehiago, askotan konturatzen ez bagara ere, eguneroko bizitzan erruz erabiltzen da: dena eta denetarik itzultzen da !eskola liburuak, entziklopediak, informatiboetako berriak, iragarkiak, filmak, administrazioko inpresoak eta aktak. Eta gehienetan gazteleratik euskarara.
Idazten ikasteko tekniken artean itzulpenari normalean onartzen ez zaizkion onurak aldarrikatu nahi ditugu. 0aguntza handirik gabe ikasleak berak erabil dezake teknika hau.
Esan bezala, E& azterketan iritzi artikulua idatzi beharra dagoenez, horri erreparatuko diogu eta jakia balitz bezala maneatuko dugu. )5 0ehenengo eta behin azokan euskarazko iritzi artikulu bat bilatu behar da. Ez
edonolako iritzi artikulua: freskua, mamitsua, atseginez dastatzen diren horietako bat. ormalean, euskarazko egunkari eta aldizkarietako orrien artean horrelako artikuluak aurki daitezke. Ez du merezi erdarazko komunikabideetan alferrik denbora galtzea, inoiz bakanen bat agertu bada ere. ena den, aukeratu baino lehen arretaz aztertu behar dugu jeneroa, zenbaitek produktu lataratuak eta seriean egindako artikulu#sailak eskaintzen baitituzte. rtikulugile profesionalenak dira hauek. :5 +ehin aukeratutakoan eta gaia gustukoa izanez gero, komeni da gainbegiratu bat
ematea ea hautaketa ona izan den ziurtatzeko. Horretarako nahikoa da gainetik irakurtzea eta pasarte interesgarrienetan markat$oren bat jartzea, geroago, nahi izanez gero, atal horiek sakonkiago lantzeko. Idazkia luzeegia balitz, osorik atondu beharrean, pasarte go$oenak baino ez dira jorratuko. ;5 arraian barrenak atera behar zaizkio artikuluWri. 'abaldu mahai gainean eta H+
gogortasuneko arkatzarekin esaldi eta esaldi zatiak mozten eta bereizten joango gara. 85 'edarrituriko pasarte horiek ondoen dakigun hizkuntzara itzuliko ditugu banan banan.
Itzulpena nahi duguna bezalakoa izan daiteke: librea zein literala. Honetan artistaren eskua igartzen da. Itzulpen libreak askatasun osoz gauzak eta ideia korapilatsuak hobeto aurkezten ditu- itzulpen literalak, berriz, hurrengo pausua, hots, alderantziko itzulpena, errazten du. H5 +ehin itzulitakoan, euskarazko testu originala begi#bistatik ostenduko dugu eta,
prestatu dugun itzulpena saiatuko gara euskaratzen.
6. Euskararako itzulpen hori egin ondoren, originalarekin konparatu behar da testu bien
arteko aldeak eta antzekotasunak agerian uzteko. 5 ontura gaitezen nekez ateratzen dela hasierako produktua bezalakoa, beti aldeak
eta (abardurak egoten baitira eta, itzulpenek, oro har, aukera bat baino gehiago onartzen baitute. Adibideak!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!
Te"e9$#$a! (Ara#t/a Iturbe
Hondartzan poltsikoko telefonoaren deia bat#batean iristen den galerna bezain eraginkorra izaten da. Ingu# ruko guztiak alt$atzen dira, muellea askatutako t$ot$ongiloak bezala. Inork ez du asmatzen lehendabizikoan non utzi duen telefonoa. Eta hori, denek, badaezpada, leku jakinean utzi dutela. +aina sorpresak, eguzkitan etzanda egoteak eta jotzen segitzen duela ikusteak eransten duten urduritasunarekin, nekez aurkitzen da telefonoa, poltsan dauden gauza guztiak toalla gainera hustu ezean.
0a llamada del telfono mXvil en la playa suele ser tan efe*tiva *omo la galerna 1ue llega de repente. /odos los de alrededor se levantan *omo las marionetas 1ue han liberado el muelle. adie a*ierta a la primera dXnde ha dejado el telfono. S eso 1ue todos lo han dejado en un sitio *on*reto por si a*aso. 4ero, *on el nerviosismo 1ue a(aden la sorpresa, el estar tumbado al sol y el ver 1ue sigue sonando, dif[*ilmente se en *uentra el telfono, si no se va*[an en*ima de la toalla todas las *osas 1ue estWn en la bolsa.
lferrik gehienetan, ze deia inoiz ez da izaten antzemateko moduan da# bilenarentzat. ozena erdi bat aldiz jo arren, mugitzeko imintziorik egin ez duenak isiltzen du normalean.
Vasi siempre en balde, ya 1ue la llamada no es nun*a para 1uien lo anda bus*ando. un1ue suene una do*ena de ve*es, normalmente lo silen*ia el 1ue no ha he*ho ningcn gesto de moverse.
Ikuskizunik politena hondartzan etzateko kit osoa behar izaten dute# nena da: begietarako plastikozko antiojoak, burko berezia zerbikale# tarako, ilea babesteko painuelo erraldoia eta bikiniaren goiko zatia ken eta jar modelokoa !alegia, etza# terakoan ken, zutitzerakoan, jar. it
El espe*tW*ulo mWs bonito es el de los 1ue ne*esitan el kit *ompleto para tumbarse en la playa: gafas de plWsti*o para los ojos, almohada es# pe*ial para las *ervi*ales, pa(uelo gigante para proteger el *abello y la parte superior del bi1uini modelo
guztia hankaz gora joaten zaie tele# fonoak jotzen duen bakoitzeko. /ira, esan dezagun hondartzan ez dagoela zereginik berriro gauza guztiak bere tokian jartzea baino. Eskerrak.
5lertu ezin dudana da nola bizi ginen orain arte orduro norbaiti gu gauden tokian ze eguraldi egiten duen kontatu gabe. 'e, horretarako izaten dira dei gehienak. Hondartzan gaude, eguraldi zoragarria dago, beno, ez atzo bezain bero, baina herenegun baino gehiago bai, laino izpirik ez, eta itsasoa bare.
+este zereginik ez daukagunontzat eta ingu rura begira disfrutatzen du gunontzat eskertzekoa da telefono# arena. Haiei esker jakiten dut ondoan etzanda dagoen bikoteari bi egun geratzen zaizkiola, pareko familiak beste astebete egingo duela, atzeko emakumeak hilabete osoa geratzeko asmoa duela eta ezkerretara dagoen gizonezkoa gaur bertan abiatzekoa dela.
&arai batean informazio hor[ dena eskuratzeko, banaka hitz egin beharko nuen denekin. &aur egun, inorekin hitz egin gabe, denei buruz jakin dezaket asko.
Estimatzekoa da benetan telefonoak
1uita#y#pon !es de*ir, 1uita al tum# barse, pon al levantarse. /odo el kit se les va patas arriba *ada vez 1ue suena el telfono. En definitiva, diga# mos 1ue en la playa no hay nada 1ue ha*er sino poner de nuevo todas las *osas en su sitio. &ra*ias a ios.
0o 1ue no puedo entender es *Xmo viv[amos hasta ahora sin *ontar a al# guien a *ada hora 1u tiempo ha*e en el sitio en el 1ue nos en*ontramosV. Sa 1ue para eso suelen ser la mayor[a de las llamadas. Estamos en la playa, ha*e un tiempo esplndido, bueno, no tan *aluroso *omo ayer, pero s[ mWs 1ue anteayer, ni una piz*a de nubes y el mar tran1uilo.
4ara los 1ue no tenemos otro 1ueha*er y disfrutamos mirando alrededor es de agrade*er lo del telfono. &ra*ias a las llamadas suelo saber 1ue a la pareja 1ue estW tumbada a mi lado le 1uedan dos d[as, 1ue la familia de delante va a ha*er otra semana, 1ue la mujer de atrWs tiene inten*iXn de 1uedarse todo el mes y 1ue el hombre 1ue estW a la iz1uierda ha de partir hoy mismo.
En una po*a para *onseguir toda esa informa*iXn, habr[a tenido 1ue haber hablado de uno en uno *on todos. Hoy en d[a, sin hablar *on nadie, puedo saber mu*ho a*er*a de todos.
6in*eramente, es de agrade*er el servi*io 1ue presta VV el telfono. 5n
egiten duen zerbitzua. +erez be# giratzea gustatzen zaionarentzat ere faborea: ez da hain lotsagabe geratzen telefonoa joka ari denean. Halere, hondartzan momenturo telefonoa entzutea baino askoz ere ikuskizun harrigarriagoa da, iluntzero, lasai, pat$adan paseatzeko asmoarekin irten eta kilometrotako paseoan zehar, barandillan eserita, eguneko berri ematen ari diren ehunka lagun ikustea. enak hizketan eta denak hain bakarrik.
favor in*luso para el 1ue le gusta mirar de por s[: no 1ueda tan en eviden*ia *uando suena el telfono. 6in embargo, un espe*tW*ulo mu*ho mWs e$tra(o 1ue o[r el telfono en la playa en todo momento es ver al atarde*er, relajados, a lo largo del paseo de kilXmetros, a *ientos de amigos 1ue han salido *on la inten*iXn de pasear tran1uilamente y sentados en la barandilla estWn dando las noti*ias del d[a.
]Hemen "en*ontrar" ez da "aurkitu", "egon" baizik. ]] +erton "prestar" ez da "dirua mailegatu", "egin" baizik ODUAD "AR#EOA!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! )5 &u#tua/i$a
'enbaitek uste ez bezala, puntuazio ikurrak ez dira idatzi ondoren handik eta hemendik ereiten diren ikurt$o horiek. &uk, puntuak eta komak bere tokian jartzen irakasteko orain arte egindako ahalegin guztiak hutsalak izan direla oharturik, kontrako bidea proposatzen dugu, hots, lehenengo puntuazio ikurrak jarri eta gero euren arteko tarteak hitzez eta aditzez bete. Ikus dezagun adibide bat: a 45/5 4untu bat
Y
Ideia bat
4untu bi Y Ideia bi !Edo puntu eta koma ^ puntu bat
Y
Esaldi bat. Y
Esaldi bi.
*okarria , (3A3 IDEIA Q (3B3 IDEIA 5
L$!arria W !$7a (%5 urreko esaldiarekin lotzeko hitza!k: Hala ere, +estalde, +eraz,
Cndorioz, Horrez gain, &ainera, Izan ere, Horregatik... b C; oma bat
Y
Esaldi beraren atalak bereizteko.
!tal bakoitzak galdera bati erantzuten dio: nola, zergatik, noiz... oma bi Y arteki bat esaldia apurtzeko.
!oma bien artean esaldia apurtzen duen tartekia jartzen da: ordea, berriz, aldiz, bada, orduan, esaterako, hain zuzen ere, nik uste, mesedez, besteak beste.... oma!k ^ etaY
Hitzen zerrendak egiteko.
*okarria , (3A3 IDEIA Q (3B3 IDEIA 5 Bestalde , ( % , eta Q (3B3 % berri/% 3B3 5
* zkenik, hutsarteak hitzez eta aditzez baino ez ditugu bete behar: Bestalde, antzina ?ainkoek, deabruek, la*iek eta abarrek eguraldiaren aldaketaren
errua ba o*en zeukaten, gaur egun, berriz, ikus3untu zienti6ikotik aztertzen ditugu eguraldiaren gora beherak.H ntzeko egiturak: "ori, hain zuzen, berdinaren berdinez gertatu o*en zitzaien honen ondoren, ordea, heleniarrak izan o*en ziren bigarren bidegabekeriaren eragile. !Herodoto "orrelako zentsuraahal*enak herria altFaraziko luke *onarkiarik absolutuenean han, ordea, eragoz3enik gabe onartzen da. !/o*1ueville Edonola ere, oso komenigarria da idatzi aurretik zer esan nahi dugun pentsatzea, gero ikusiko dugu hasierako ideia hori nola emango dugun.
:5 Erdara!ada!
Erdarakada beldurgarria edonon ager daiteke.) Ez dago bere gaitzetatik libro dagoen euskaldunik. &ut$ien espero denean, hor nonbait agertuko da, eta norberak ikusi ez badu, beti egongo da besteren bat, agerian utziko duena. 0iburu honetan bertan hainbat topa ditzakezu.
+eti ez dago garbi erdarakada nabarmena den edo gramatika akats hutsa. Izan ere, zenbaitek ustezko gramatika legeak erabilian esaldi bit$iak osatzen dituzte. +adira zenbait liburu eta kati$ima gaitz horretaz ohartarazi nahi gaituztenak. +aina, askotan erdararen mendekotasunetik urrundu nahian kontrako muturretik amiltzen dira: hiperjatorrada euskerikoa. dibidez, ondoko bi erdarakadak jator!radatzat hartu ohi ditugu:
&au beranduan: 9r.- res tard dans la nuit.
&auekogoizeko ordu t$ikietan: Ing.- In the s*all hours.
Crduan, erdarakada zer den: erdarara itzuli barik ulertzen ez den esaldia. +aina ez gaitezen engaina eta zuzen joka dezagun, horrelako esaldi batzuek euskara aberastu egin baitute, baina horrek ez du esan nahi edonon eta edonola erabil daitekeenik. Ildo horretatik esan daiteke hiztegiak idazle eta itzultzaileen tresnarik arriskutsuenak bihurtu direla. &ogora ditzagun adibiderik gogoangarrienak: Le.i!$a Hitzen esanahiari erreparatu behar zaio, hitz berak esanahi ezberdinak eduki
ahal baititu. dibidez:
er/a !gazteleraz: A Hurbil, gertu- ondoan. > Hesi, hespil.
Hurbil: A A3roFi*ada*ente !Y gut$i gorabehera, inguru &ertu: A /is3uesto, 3re3arado. > corta distancia, cerca. = Seguro, cierto. Hesi: A 4alla. > Seto. = Obst@culo. Cndo: A Bien. > 1unto a. > /es3u2s. = /etr@s de. 7 En 3alabras co*3uestas indica $3lanta ".
&"a#ta !gazteleraz: A oinazpi, > landare, = solairu, 7 it$ura, < planta.
Eta horrela, hitzez hitz, luze jo daiteke. +estelako adibideak:
LEgoerakN ez dira ematen.
lfonbrak eta oihalak bildurik egon daitezke, baina estar reunido, yogi bat izan ezean, bilera batean egotea da.
Iru(ako Csasunak derbyan un nue:o gol sartzen badu, ez du Lgol berri batN sartzen, besteak zahar gelditu zaizkiolako. 6artzekotan, beste gol bat sartu du eta: upa Csasuna%
Eztabaidak eta gatazkak ez dira lehergailuak, askotan lehergailuak tartean badira ere. +eraz, si estalla un con6licto,% gatazka piztu edo hasi daN.
Una y otra :ez ez da Lbat eta beste batN, Lbehin eta berrizN baizik.
mak, arrazoi osoz, jakina, si te *onta un nu*erito, baliteke "errieta egitea edo agerian uzteaN, baina, zenbakiek zer ikusirik ez dutela ziur egon.
maitzeko, galtzerdietan ez dago lasterketarik- Klea ez da hartzen- prezioak ez dira mantentzen- ipuinak ez dira zenbatzen, Lnoski"#ak ez dira edaten eta autobusak goizez eta arratsaldez irteten dira, ez bihar eta berandu.
Si#ta.ia Esaldiaren barruko hitzen ordenak buruhauste galantak ekartzen ditu.
Euskaraz esaldia aditzaren inguruan antolatzen da. +aina- non kokatu aditza? &arai batean gramatikalariek esaten zuten esaldiaren amaierantz eraman behar zeta aditza. &aur egun, berriz, aditza aurreratzeko joera dago, eta aditzaren inguruan esaldiaren gainerako
elementuak, hots, informazioa. ormalean, aditzaren aurrean informazio berria edo nabarmendu nahi duguna jarriko dugu. &azteleraz oso normala da aditz batekin esaldia hastea- euskaraz, berriz, hankarik sartu nahi ez bada, ez da komenigarria aditz nagusi batekin hastea. Tabardurak gorabehera, arau honen salbuespenak agintera eta +#z hasten diren aditz trinkoak izan ohi dira. Hona hemen erdarakada klasiko batzuk:
'ugatik idatzitako eskutitza irakurri dugu dago.
(N$re#2ati! @ N$r! bereiztu beharra
a 'ugatik Y 'ure erruagatik. orengatik? b 'uk idatzitako eskutitza irakurri dugu !ork idatzi du?
Ez dabil ondo erosi duzula telebista] telebista erosi duzula] telebista ez dabil ondo.
6emea aita bezala da V 6emea aita bezalakoa da.
'ein astakiloa da% V 'ein astakiloa den%
Craindik ez dakit joango banaiz V Craindik ez dakit joango naizen.
Ere bai esan du jende batzuk berdin jokatzen dutela V
Esan ere egin du jendeak berdin jokatzen duela.
Erosi
duzun
a endeak berdin jokatzen duela ere esan du. b Horrez gain, jendeak zenbaitek berdin jokatzen duela esan duo * ldaketarik aa# ezean datorren ostirala eskolan $'atu!$ den bilera eta 2er$ aite# elkarrizketa 7a#te#du!$ daV
ldaketarik i/a# ezean datorren ostiralean eskolan e2i#2$ den bileraren $tea# bilera a7aitu eta 2er$ 2ura$e# elkarrizketa i/a#2$ da.
Adit/a Euskal aditzak ez gaitu ikaratu behar. Egia da euskarak bere#berean duen
bereizgarrienetariko bat dela- egia da inguruko erdaretatik gehien aldentzen den ezaugarria dela, eta egia da itzulpenetan arazo galantak sortarazten dituela. +aina, lasai, dena kontrolpean dago. ;aila honetan oso arau gut$i eta zehatzak hartu behar dira kontuan: )5 Hitz egitea "berba" egitea da. :5 Euskarak bi aditz mota baino ez ditu:
# trinkoak etorri, ibili, eroan...# trinkoak ez direnak hots, beste guztiak: hartu, igo, he&du...!ditz lokuzioak multzo honetakoak dira, azken batean, izen bat eta aditz trinko bat baino ez dira: i/e#a W i/a#@u!a# #O behar izan, bizi izan, es3ero izan, 6alta izan...-
;5 ditzak esaldian ager daitezkeen hiru galdera hauek aintzat hartzen ditu: #$r@/er?% #$ri@/eri? eta #$r!@/er!? Eta horiek bakarrik hartuko ditu kontuan adizkiak osatzerakoan,
nahiz eta kasu gut$i batzuetan horrelako galderarik agertu ez: eraso !' #i#k- begiratu !#k Y zaindu '#i#k Y so egin-. 85 Erdarazko adizki batzuek ez dute itzulpen zuzenik eta, ondorioz, alferrik da baliokide
bakarra bilatzen ibiltzea. ahasmendurik handienak lehen aldian sortzen dira hube :enido, había tenido-, eta test u inguruaren arabera itzulpen ezberdinak onartzen dituzte. H5 Crobat, euskarazko adizki batzuek itzulpen ugari onartzen dituzte: Lzekarkeen AA
3udo traer&o, había 3odido traer&o, 3odía traer&o, habría 3odio...-. ahasmendurik ohikoenak:
Et$era joango garenean ikusiko dugu V Et$era goazenean ikusiko dugu.
Ematen didazu sua? V 6urik emango didazu?
Ez baduzu jan nahi, ez jan V an nahi ez baduzu, ez jan%
Hari hori ez zaio balio V Hari horrek ez dio balio.
Ederto pasa gara V Ederto pasa dugu.
oaten ari daV +adoa.
rrautzak frijitzen dakizki V rrautzak frijitzen daki.
Ez ditut giltzarik ekarri V Ez dut giltzarik ekarri.
+etaurrekoak apurtutak dauzkatV +etaurrekoak apurtutaapurturik dauzkat.
Haserretuta etorri dira V Haserre etorri dira.
I/e# i#ta27a eklinabidea da euskara inguruko hizkuntzetatik aldentzen duen beste
ezaugarri bat, eta horregatik akatsak era askotakoak izan daitezke: )5 -K famatua #ak, #ek, #!ekF: +ehar denetan ez jartzea eta behar ez denetan jartzea ez
da loteria kontua. # hori bakarrik erabiltzen da aditz trantsitibo !#k: ukan, ekarri, jakin, hartu... baten subjektua zein den bereizteko. Ez gara hasiko orain azaltzen zer den aditz trantsitiboa, ezta? +estela esanda, zerbait ikasi, eraman, jaso, piztu edo egiten duenak beti eramango du # hori: Hori ez du balio Horrek ez du balio 'enbat irauten du filma V? 'enbat irauten du filmak? :. ;ugagabe noiz? ;ugagabea ezin da norberak nahi duenean erabili. +eraz, bakarrik
erabiliko da baldin eta horretarako arrazoiren bat badago, bestelakoetan ez. +irpasa ditzagun oinarrizko arrazoi horiek: a 'er, zein, zenbat galdetzaileekin: zein et$etan, zenbat liburu!k... b sko, hainbat, zenbait eta horrelako indefinituekin: mutil askori ez zaizkie gustatzen hainbat neskaren ohiturak.
* 'enbakiekin kontuz ibili behar da: ezezagunak direnean mugagabean deklinatu behar dira eta ezagunak edo jakinak direnean, mugatuan !singularrean edo pluralean. Hankarik ez sartzeko, oso komenigarria da zenbakiekin aditza pluralean jartzea, "bat" kasuan izan ezik, jakina: lau ogi erosi ditut V !zuk eskatu tako lau ogiak erosi ditut. d 'enbait aditzek eta aditz lokuzioek mugagabea eskatzen dute berez edo egoera jakinetan: bihurtu, bilakatu, aukeratu, joan, su eman, hitz egin, bizi izan... !kontsultatu zerrenda gramatika edo hiztegiren batean. e 'enbait esamoldetan mugagabea erabili beharra dago: izerditan egon, sutara bota, eguzkitara joan, ezkerretara jo... ;5 # edo #E amaieran duten hitzak kontuz deklinatu behar dira. Hitz horiek zeintzuk
diren buruz ikasi beharra dago edo hiztegian kontsultatu, ez dago beste aukerarik:
+izkaian bizi naiz +izkaiko t$akolina.
onostian izan gara onostiako hiru damat$o.
4ertsonaia, aitzakia, balea.. .!berezko #a daramate.
6emeetatik semeetara I zein semeri eman diozu?
eskaren asmoa nesken interesak hainbat neskaren iritzian. Honi lotuta bada beste arazo bat: -A !artikulua behar ez denetan jartzea eta,
alderantziz, behar denetan ez jartzea: 'urito nahi dut V zuritoa nahi dut rtzaina joan da Z:# artzain joan da 85 CGE C&C: Erdarazko "de" preposizioa euskarara era askotan itzul daitekeenez, nahasmendu askoren sorburua da: nongo, n oren, nondik, noiztik, zerik, norengandik, tz-eko, P... baina, CGE eta C&C galdetzaileak egoten dira, ezbairik gabe, oker askoren oinarrian. skotan biak zuzenak izan ahal dira, baina esanahia ezberdina dutelarik. +estela esanda, segun eta zer esan nahi dugun, bata edo bestea aukeratu beharra dago. Hona labur bildurik bien arteko aldea: a CGE eta C&C#ren azpian erlatibozko esaldiak aurki daitezke: . # aleko giroa Y kalean dagoen giroa # itaren et$ea Y aitak duen et$ea b CGE galdetzaileak edukia eta jabegoa adierazten ditu eta, bere baitan, CG galdetzailea eta 5 aditza daramatza: # Hirien izenak Y hiriek dituzten izenak * C&C galdetzailea toki eta denborarekin loturik dago eta, bere baitan, CCI' galdetzaileak eta I'E&C aditzak daramatza: # +ilboko lagunak Y +ilbon bizi direndauden lagunak. d skotan berdin da bata zein bestea erabiltzea:
# 6estaoren arazoak Y 6estaok dituen arazoak # 6estaoko arazoak Y 6estaon diren arazoak. +esteetan galdetzaile biak bereiztu beharra dago: # 0iburuaren argazkia !liburuari egindakoa N 0iburuko argazkia !liburuan dagoena. e zkenik, erdarazko "de" guztiak ez dira itzuli behar: # ;atematika liburua, kimika eskolak, patata tortilla... !baina... 'ein liburu? #;atematikakoa, 'ein eskolatan? #imikakoan. Eta beteri!555
# # # # # # # #
Igandea mendira joango garaV Igandean mendira joango gara. &ela honek hiru metro neurtzen duV &ela honek hiru metroko luzera du. 'arata egin duV 'arata atera du. 0aguntza luzatu zionV 0agundu zion. Egingo duela suposatzen dutV Egingo duelakoan nago. Emaitzak ezagutuko dituguV Emaitzak jakingo ditugu. Ikuslegoaren erdiak alde egin zuenV Ikusleen erdiek alde egin zuten. &aztelera ondo menperatzen duguV &azteleraz ederto dakigu.
GALDERA SORTA Ira!a"e $r$! i#$i/ bere buruari e2i#da!$ 2a"dera $rta
'ergatik ez dute ulertuko hain argi dagoena?
urpegi hori duela, ulertuko ote dit?
ditza% on jarri du aditza?
+aina, nola izan daiteke hain burugogorra?
Ea zer egiten dudan gaurko eskolan.
'er ote du buruan ikasle horrek?
'enbat bider errepikatu beharko dut gauza bera?
'ilegi ote da ikasleekin ligatzea?
+aina, zer egin diet nik?
on irakurri dut erantzun bera? .
Inoiz ikasiko ote du euskaraz?
I!a"e $r$! i#$i/ bere buruari e2i#da!$ 2a"dera $rta
Euskaldunek zergatik hitz egiten dute alderantziz?
'er arraio dio irakasleak?
ditza% on jarriko dut aditza?
0eloak garela uste du irakasleak?
Ea zer bururatuko zaion gaurkoan.
Irakasleak ba ote du buruan euskaraz besterik?
ena dakigula uste du horrek?
'ergatik begiratzen dit horrela?
+egitan hartu ote nau?
on ikusi dut galdera bera?
Inoiz ikasiko ote dut euskaraz?
BAI IKASI ERE
Hitz ezezagun eta berrien zerrendak egin eta ikasten ditut?
+irpasatzen dut aurreko egunetan ikasitakoa?
Egunero gauza berriren bat ikasten saiatzen naiz?
+adut ordutegirik euskara ikasteko?
Eskolako ekintza eta elkarrizketetan parte hartzen dut?
Irakasleari galdetzen diot ulertzen ez dudana?
Ikaskideekin alderatzen ditut oharrak eta apunteak?
Ikusten dut E/+#A?
Entzuten ditut euskarazko irratiak !Erri#irratia, Euskadi &aztea, Euskadi Irratia...?
Euskarazko filmak ikusten ditut?
Euskal kantak ikasten ditut?
Euskarazko liburuak irakurtzen ditut?
+a ote dut euskarazko aldizkari edo egunkari baten harpidetzarik? . Euskaldunekin euskaraz hitz egiten dut?
6olaskideari ulertu ezean, galdetu egiten diot errepika dezan?
eure buruarekin euskaraz hitz egiten dut?
Cporraldiak herri euskaldunetan pasatzen ditut?
Euskaraz *hateatzen dut?
0agunei euskaraz idazten diet?
0ehengo hitza euskaraz esaten dut lagunak agurtzean?
CHGG: 'enbat eta "+I" gehiago erantzun hainbat eta ikastun hobea izango zara.
4ONDARREKO INSTRUKZIOAK 4it/a!
Ez erabili gehiegi hiztegia.
Ez ibili hitz guzti#guztiak ulertu nahian, erdaraz ere den#dena ez dugu ulertzen eta.
6aia zaitez hitzak testuinguruan kokatzen eta ulertzen.
Erreparatu hitzen arteko erlazioari: aurkakoak, sinonimoak, eratorriak, hitz bikoteak.
Hitzak multzoka ikasi: lanbideak, urtaroak, ekintzak, pertsonen ezaugarriak, tresnak...
It$ura bereko hitzak ikasi eta bereiztu.
ategoria gramatikalaren araberako hitzak ikasi: aditzak, adjektiboak...
Hitz berriak lehendik ezagututakoekin erlazionatu.
Irudikatu hitzen esanahia.
I!a!eta
ntolatu zure lana: ordutegi bat jarri eta erritmo eta jarraibidea es ! atu zeure buruari !presarik ez, gelditu ere ez.
Eskolako lanez gain, egizu zerbait zeure aldetik.
Egindako okerren argibideaz galdetu.Ikasi egindako okerretatik.
ormalena da hasiera batean okerrak egitea- arraroena, berriz, lehenengoan ondo egitea.
Eraiki itzazu zeure gramatika eta esaldien "arauak".
Ikasi ikaskideetatik.
urkitu itzazu euskararen eta ezagutzen dituzun hizkuntzen arteko aldeak eta antzekotasunak.
Hitzez gain esamoldeei erreparatu, hitzez hitz oso gauza gut$i itzuli ahal baitira.
E#t/utea
Ikusi eta entzun euskal irrati eta telebistak.
Ikus itzazu euskarazko antzerkiak eta entzun iezaiezu ipuin kontalariei.
Imitatu solaskideari entzun diozuna: intonazioa, erritmoa, etenak, ahoskera...
Ikas itzazu euskal kantak.
Ira!urt/ea
Irakurri euskarazko egunkari eta aldizkariak.
+eti ez dugu modu berean irakurri behar: batzuetan nahikoa da hariari jarraitzea, besteetan, berriz, ulermen sakonagoa behar izango duzu.
5lermen sakona behar izanez gero, irakurri testuak behin baino gehiagotan hiztegietara jo aurretik.
Ez jo hiztegietara hitzen bat ulertzen ez duzun bakoitzean.
/estu eta pasarte batzuk buruz ikasi, egitura berriak sortzeko euskarri izan daitezke eta. Egizu hausnarketa bat irakurriko duzunaz testua irakurri aurretik.
Ida/tea
Idatzitakoa eman lagun euskaldun bati zuzendu dezan.
6aiatu okerrak aurkitzen eta zuzentzen.
6aia zaitez idatzi duzuna beste modu batez adierazten eta aukeratu erarik egokiena.
ztertu irakaslearen zuzenketak eta ulertu zergatik egin dituen.
Irakasleak egindako zuzenketarekin ados egon ezean, adieraz iezaiozu eta azalpenak eskatu.
Huts egite guztiek ez dute garrantzi bera.
4it/ e2itea
Hizkuntza erabiltzeko aukerak bilatu eta sortu.
Hobe da t$arto esatea ezer ez esatea baino !geroago ikasiko duzu ondo esaten.
Esan dizutena ulertu ezean, eskatu berriro azaltzeko edo beste era batean esateko.
Ez badakizu zer esan, galde egin.
Huts eginda ere, segi hizketan.
+ilatu gauza bera esateko modu ezberdinak.
Ez egon zain dena zuzen esateko gai izan arte.
CC#6C06
Hogeita hamaika, hogeita hamabi urtetsu dira euskararen irakaskuntza plazara eta obratzeko ahaleginetan hiru maila, hiru irakasketa moeta, hiru titulu aipatzen zirela, +ilboko "naitasuna" agerkarian, hain zuzen. Inungo euskal aginterik gabe, eta besterik ezean, Euskaltzaindiak #hozta hozta bizirik# babestu behar zituen "", "+" eta "" mailako ikasketa haiek. ""zelako, Euskal 2ilologia baten antzerakoa zitekeena ez zen inoiz burutu. "+" izenekoa, gutti edatua, halako "sakontze maila" bat gertatu zen. Cspe haundikoena eta zabalduena "" mailako titulua izan zen. Euskal mintzaira, eskoletan orduz kanpo eta, orduko, elizpe, t$oko, mendizale taldeetan gero eta maizago jalgitzen zen neurrian, "" izaten zen irakasleei eskatzen zitzaien titulua. &uzti hau Espa(ako onstituziotik !A@OBan sortutako Euskal Estatutupeko gobernua !A@O@#BPan gauzatu zen arte. Honen ondoren eta ondorioz, aipatu euskal gobernuak, "Eusko aurlaritzak" beste izenez, bere gain titulu haien izendapena, abarran, beranduago, bertako gobernuak egin zuen
bezala. II+" sakontze mailako titulua, laster kendu zuten, "C" mailakoa, aldiz, E& izene koa bilakatu. E& !Euskal &aitasun giri hortan, oinarrizko kontenitu kulturalak, euskal geografia, historia eta literatura, bazter uzten ziren, hizkuntzari buruzko azterkamoldeak zehatzago egin gogo zituzten !diktaketa, burutze proba, aukera anitzeko galderak, eskutitza, hitzak asmatu, hitzak aukeratu.... Horietako ariketa batzuk, Eusko aurlaritzaren bidez +ilbora etorritako ingeles batek ekarri zituen. ;etodologia aldetik munta handikoena ez dakit, baina sonatuena, bederen, E& aztertzaile bilkuramoduari zegokion, non#eta aipatu "adituak", munduko ofizio zaharre# nean bezala, bilkura hasi aintzin ordulari#iratzargailu potente bat jartzen baitzuen mahain gainean, ororen begirada aluzinatuen aintzinean. Iparraldean eta abarran ez bezala, +izkaian, raban eta &ipuzkoan, Estatutuaren Euskadi hortan, euskara, irakaskuntzatik batipat, sozializatu den neurrian, euskal hiztun, irakasle eta tituludun gehiago direlarik gogor eta zailduz joan dira, bai E& azterketak, baita irakasleen erizpideak ere. &auzak horrela, loria gaitezen testu honen plazaratzeaz eta autoreak erakutsi duen kalipuaz gidaliburu hau bururatzean. Helburua, euskara guti eta gaizki dakitenei E&rako bidea erraztea izan da, ustez#eta gidatzeko karnetetan bezala, egiazko Ikasketa, titulua eskuratu eta gero hasten dela.
6inforino +arbarin eta na Isabel 0arrabeiti
+0I+IE
EUSKARA IKASTEKOAK
/3&, +ernardo- A@@A: Behi euskaldun baten *e*oriak, 4amiela, Iru(a. E40', ingeru- A@@B: Ur uherrak, 4amiela, Iru(a. ;5466/, &uy de- >PPP: 9antasiazko i3uinak, Ibaizabal. ;I/3E0E, 6albatore Ll(urritzaN- A@
5GGE6/G'5, II5mandill- A@<<: &ramati*a vas*a, It$aropena. EGA &RESTATZEKOAK
..- >PP>: EGA. JKKeko eta JKKJko azterketak, Eusko aurlaritza, &asteiz. +C6/ +/ /0E- A@@D: "iztegia hiru *ila, euskaragaztelania&gaztelaniaeuskara, dorez. E0H5SG .E.- >PPP: Elhu)ar hiztegia8 euskaragaztelania&castellano :asco, 5surbil. C0'G, 0. ;.- A@B=: E.G.A. titulurako ariketak eta euskal esa*oldeak-. 6G6C0, Ibon- A@@D: Euskal hiztegia, ut$a, onostia. 5GG550E&I, on, A@@@: Sinoni*oen kutFa8 sinoni*o eta antoni*oen hiztegia, Elhuyar. '5+I;EI, .G.- E60, 4.- A@@=: Idazkeraliburua, Eusko aurlaritza, &asteiz. '5+IGI, l.- '5+IGI, E.- >PPP: Euskal gra*atika osoa, idaktiker, +ilbao.
AURKIBIDEA SARBIDEA
E& zer den 'ertarako E&? E&ren baliokideak zterketaria ztertzailea E& azterketa zterketaren zailtasunak E& azterketaren atalak zterketaren emaitzak &ora jotzea ERRAN DUT% ERRANEN ETA ERRANGO ATARIKO &ROBA
ola erantzun G5 CGCCGG HC'C HI'EG
: ; ; 8 8 H H 6 + * )H )6 )6 )*
0E3IC ;CG2C6I/3I E56G +/5 IG5G;E C'IC KONTUAK ETA &ASADIZOAK
Ikastaldia hasi aurretik Ikastaldian Idatzizkoan hozkoan Eta gero...? AZTERKETA IDATZIA
Entzutezko ulermena I+IE Irakurriaren ulermena ODUAD "AR#EOA A/IBI/EA Idazlana ODUAD "AR#EOA Esaldiak berridatzi ODUAD "AR#EOA 6inonimoak ODUAD "AR#EOA 555ETA ZER DIO MUR&4K? A4OZKO AZTERKETA
ODUAD "AR#EOA O"IO ARA#OA IKASTEN IKASIZ
Hitzak BERBA BERBOA Aditzen eske*a Adibideak Indikatiboa8 aditz lokuzioak Indikatiboa8 ustea Baldintza ERREAA IRREAA Ahalera Sub?untiboa Aditz trinkoak Aditzak ikasteko *oduak Idazlanak BE#AREDA I#U#AIEAREDA Adibideak ODUAD "AR#EOA Puntuazioa
)* :, :) :: :; :H :H :6 : :+ ;, ;) ;) ;) ;; ;8 ;H ;+ ;+ 8, 8, 88 88 8 H, H, H) H; H; H; H6 H6 H H H H H H+ H+ H+ H+ H* 6, 6) 6: 68 68
