I.E.S. URIBE KOSTA B.H.I. NATURAREN ZIENTZIAK- 1go MAILA IZEN-DEITURAK: TALDEA: DATA:
. .
5. GAIA: ANIMALIA ORNOGABEAK
Ornogabeak bizkarrezrra ez !"en ani#a$iak !ira% &a !a% barne e'ke$e"orik ez !"enak. Dena !en% o'o arraka'"a"'ak !ira ani#a$ia e'(ezien ) *+ ornogabeak orno gabeak bai"ira% e"a e!erki #o$!a" izan !ira arrera egi"eko ($ane"aren era$!ake"en arrean. T,ikiak izan arren egi"ra e"a bizi#o! kon($e,ak gara" !i"z"e. Ani#a$ia ornogabeak ",ikiak bai% baina on!orio &an!iak 'orraraz"en !i"z"e.
Gogoratzen duzu … -
zer eza ezaga garri rriak ak bere bereiz" iz"en en !i" !i" orno!n orno!nak ak ornogab ornogabee" ee"a"i a"ik k orno ornoga gabe beek ek e'ke e'ke$e $e"o "ori rik k !"e !"en n
5. GAIA: ANIMALIA ORNOGABEAK +.1. +.0. +.. +.2. +.+.
ori/eroak e"a ze$en"era"ak Harrak. Mo$'kak. Ar"ro(o!oak. Ekino!er#oak
1
5.1. Poriferoak eta zeenteratuak An"zina% (ori/eroak e"a ze$en"era"ak $an!areak zire$a '"e !"% 'b'"ra" &arri"' e!o &area"' ba"ean /inko ego"en !ire$ako be"i. Haie"ako ba"zen i",ra ere eragina izan zen '"e &orre"an Poriferoak eta …
Poriferoak Be$aki na"ra$ak !oriferoen "a$!ekoak !ira. I"'a'"arrak !ira ge&ienak% baina ba!ira r geza"an bizi !iren ba"zk ere. Ezaugarriak: " I"'a'"arrak ge&ienak% ba"zk r geza"an. " " " #eenteratuak Ezaugarriak " Ani#a$ia r"arrak% i"'a'"arrak ia gz"iak. " " "
3or("zaren an"o$akn"za no$akoa bi "a$!e &aek bereiz"en !ira:
Poi!oak
Mar$okak
2
5.%. &arrak. Lr-zizareak% "eniak e"a izainak% a!ibi!ez% &arrak !ira.
Harrek gor("z bigna !"e% e"a ade(iko )i$etria. Ez !"e e'ke$e"orik.
Pati'e$inteak Ezaugarriak: " Harrik 'oi$enak !ira. " " " Ne$atodoak Ne#a"o!oen ar"ean% "rikinak e"a &e'"e-zizareak !a!e. Ezaugarriak: " 3or("z bigna e"a zi$in!rikoa. " "
Aneidoak Lr-zizareak e"a izainak% be'"eak be'"e% .ane$i!oak !ira
3
Ezaugarriak:
5.*. Mou)kuak
" 3or("z bigna% zi$in!rikoa e"a eraz"ne"an bana"a. 5Meta$eria " " "
Mo$'ken ar"ean% ",i(iroiak% #'ki$ak% o'"rak e"a bareak !a!e% be'"eak be'"e. +rtarrak !ira ge'ienak 4 ba"zk it)a)tarrak !ira% e"a be'"e zenbai" ur gezatan bizi !ira. Baina ba!ira ingrne e'ortar 'eze,'ezeetan bizi !irenak ere4 a!ibi!ez% bara"ze-barra'ki$oa.
Noako gor!utza duteHona &e#en #o$'ken ezagarriak:
" Ade(iko )i$etria !"e. "
"
"
Noako funtzioak egiten dituzte-
" Arna)a: Ur"arrek zakatzen bi!ez e"a $e&or"arrek (irikak. " Eikadura:
"
"
4
"
Hir "a$!e bereiz"en !ira: ga)tero!odoak/ (i(a(ioak e"a zefao!odoak. " Ga)tero!odoak Barra'ki$o arrn"ak% bareak e"a $a(ak ga'"ero(o!oak !ira. Ba"zk $e&or"arrak 5barra'ki$oa67 e"a be'"e zenbai"% r"arrak 5$a(ak 67 Ezaugarriak: -
Bra o'o gara""a.
" Bi(a(ioak M'ki$ak% ",ir$ak e"a berbere",oak% a!ibi!ez% biba$bioak !ira. Ezaugarriak: , Ma'korra (i ku)kuz o'a""a.
" #efao!odoak O$agarroak% ",ibiak e"a ",i(iroiak ze/a$o(o!oak !ira. 5
Ezaugarriak: - I"'a'"arrak. Bra o'o gara"a.
5.0. Artro!odoak E'kor(ioiak% karra#arroak% #i$azangoak e"a kaka$ar!oak% e'a"erako% ar"ro(o!oak !ira. Ani#a$ia "a$!e gariena !a. Egn% #i$ioi ba" e'(ezie"ik gora ezag"zen !ira. Ingrne gz"ie"an bizi !ira: $e&orrean% i"'a'oan e"a r geza"an.
Noako gor!utza dute-
" Ade(iko )i$etria. " 3or("za: (urua% toraa e"a )a(eadea.
"
"
Noako funtzioak egiten dituzte-
" Eikadura: era a)kotakoa/ 'aragi2aeak/ Bear2aeak/ )arra)ki2aeak … " " " "
La "a$!e !a!e: int)ektuak/ araknidoak/ kru)tazeoak e"a $iria!odoak. " Int)ektuak Ma",in'a$"oak% kaka$ar!oak% ",i#e$e"ak e"a e$iak 6 in"'ek"ak !ira. Artro!odo taderik ugariena. Ezaugarriak: , Bran: bi (egi kon!o)atu 3ozeoak e"a (i antena 5'ai#ena e"a ki#ena7. , 6
In"'ek"en e$ika!ra no$akoa% &a$akoa iza"en !"e a&oa.
Hona &e#en ",i#e$e"aren #e"a#or/o'ia.
" Araknidoak Ar#iar#ak% e'kor(ioiak e"a akaroak arakni!oen "a$!ekoak !ira. Ia !enak $e&or"arrak e"a ingr beroe"an bizi o&i !ira.
Ezaugarriak: , Gor!utza bi a"a$e"an: #efaotoraa: (i keizero 58a"eko7 (i !edi!a!o 5babe'- ki#ena7 au 'anka !are e"a )a(eadea. , Arna'a:
, E$ika!ra:
, 4eu(akarrak . O(i!aroak e!o (i(i!aroak e"a $eta$orfo)irik ez.
7
" Kru)tazeoak Abakan!oa% ",angrrak% $an(ernak 6 kr'"azeoak !ira. I"'a'"arrak ia gz"iak. Ba !ira r geza"an e"a $e&orrean bizi !irenak. Ezaugarriak: , Gor!utza &ir a"a$e"an: Burua: (i antena !are/ (i (egi !are/ (araia $a)tekatzaieak 5ba"zk zefaotoraa7 oraa: (o)t 'anka !are. 4a(ea: )eg$entatuta , E$ika!ra: - Arna'a: - 4eu(akarrak . 3e&ienak $eta$orfo)ia !"e.
" Miria!odoak
E&nzangoak e"a #i$azangoak 6 #iria(o!oak !ira. Le&or"arrak% $ek i$n e"a &ezee"an bizi !ira.
Ezaugarriak: , Gor!utza: Lzanga !"e. Burua: (i antena/ (i (egi baknak% a&oan (araia $a)tekatzaieak. En(orra: )eg$entu (erdinetan (anatuta/ 5bakoi"zean 'anka !are (at% ba"zek (i !are7
- E$ika!ra: - Arna'a: - 4eu(akarrak . Meta$orfo)irik ez.
5.5. Ekinoder$oak
8
I"'a' "rikak% i"'a' izarrak% &o$o"riak 6 ekino!er#oak !ira. I"'a' &on!oan bizi !ira4 ba"zk /inko ego"en !ira% e"a be'"e zenbai"% (o$iki-(o$iki $eka$!a"zen !ira. Noako gor!utza dute-
" 4i$etria erradiaa 5$arbek a$!ebikoa7 " Ba"zek gor("za 6
" Barne e)keetoa …
" Bra ez zaie an"ze#a"en% e"a a&oa be&ea$!ean ego"en !a. Noako funtzioak egiten dituzte-
" A!aratu an(uakraaren bi!ez $eka$!a"zen !ira 6
" Arna'a: " E$ika!ra: " 3e&ienak )eu(akarrak. Ba"zk 'er$afroditak. " Kan!o,ernaketa. Meta$orfo)ia !"e " Ba"zk (ir)ortzeko gai"a'n &an!ia. Bereiz"en !ira6
9
10
