CONTOH PERHITUNGAN EVAPOTRANSPIRASI METODE PENMAN TEORI Evapora Evaporasi si merupaka merupakan n faktor faktor pentin pentin !a"am !a"am stu!i stu!i tentan tentan penem# penem#ana anan n sum#er sum#er$$ sum#er !a%a air& Evaporasi sanat mempenaru'i !e#it sunai( #esarn%a kapasitas )a!uk( #esarn%a kapasitas pompa untuk iriasi( penunaan konsumtif *consumptive *consumptive use+ use+ untuk tanaman !an "ain$"ain *C&D& Soemarto( ,-./+& Evaporasi merupakan proses peru#a'an mo"eku" air !ari 0at 1air ke 0at as& 2a3u evaporasi e vaporasi #eru#a'$u#a' menurut )arna !an sifat pemantu"an permukaan (albedo)( (albedo)( permukaan %an "ansun tersinari mata'ari atau ti!ak( !an ik"im setempat&
Air !i#utu'kan o"e' semua 3enis tanaman untuk ke"ansunan 'i!upn%a& Air %an !iserap o"e' akar !an !a'an tanaman( se#aian #esar akan !itranspirasikan "e)at #aian tum#u'$tum#u'an %an #er!aun& Proses evaporasi !an transpirasi susa' !i#e!akan !a"am kon!isi "apanan& 4e!ua proses terse#ut sa"in #erkaitan se'ina !inamakan evapotranspirasi&
Evapotranspirasi merupakan a#unan antara proses penuapan !ari permukaan tana' #e#as *evaporasi+ !an penuapan %an #erasa" !ari tanaman *transpirasi+& *tr anspirasi+& 5esarn%a ni"ai evaporasi !ipenaru'i o"e' ik"im( se!ankan untuk transpirasi !ipenaru'i o"e' ik"im varietas( 3enis tanaman serta umur tanaman&
Penentua Penentuan n 'ara 'ara evapotra evapotranspi nspirasi rasi *Eto+ *Eto+ !i"akuka !i"akukan n !enan !enan menun menunakan akan Meto!e Meto!e Penman& Penman& Rumus ini mem#erikan mem#erikan 'asi" %an %an #aik !enan memasukkan memasukkan faktor$faktor faktor$faktor eneri& 5esarn%a evapotranspirasi tetapan !apat !i1ari !enan rumus6 ∆ H
Eto =
78
+ γ ⋅ Ea
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&& &&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&& &&&&&&&&&&&&&&&&&&&& *9&:+
∆ + γ
!enan6 Eto Eto ; Evapo Evapotr trans anspi piras rasii pote potensi nsia" a" < ; 4emir 4emirin ina an n tane tanen n !ari !ari "enk "enkun un tekan tekanan an uap uap 3enu' 3enu' u!ar u!araa pa!a pa!a su'u su'u u!ara u!ara o rata$rata *mmH= C+ H ; >um >um"a "a' ' ener eneri i tersi tersisa sa %an %an masi masi' ' tert tertin ina a"" !i !i #um #umii (heat budget) o ? ; 4oefisien p sychrometer ; ; 8(@- *t !a"am C !an e !a"am mmH+ Ea ; Para Parame mete terr !ari !ari a"i a"ira ran n uap uap !a"a !a"am m mm= mm='r 'r
>um"a' eneri %an masi' tertina" !i #umi (heat budget) !apat !i'itun !enan rumus se#aai #erikut6 H = RI − RB
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&& *9&@+
!enan6 RI ; Ra!iasi e"om#an pen!ek netto *1a"=1m9='r+( R5 ; Ra!iasi %an !ipantu"kan kem#a"i *1a"=1m9='r+& Ra!iasi e"om#an pen!ek netto *RI+ ini !isimpan !i tana' se#esar6
(
RI = RA ⋅ (, − r ) ⋅ a + b ⋅ n N
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&& *9&+
!enan6 RA ; Ni"ai anka untuk ra!iasi maksima" *1a"=1m9='r+( r ; 4oefisien pemantu"an( a(# ; 4onstanta %an terantun "etak suatu tempat !i atas #umi !imana untuk !aera' tropis !an su#tropis !apat !iam#i" ni"ai a ; 8(9. !an # ; 8(@.( n N
; Prosentase pen%inaran mata'ari %an !imunkinkan se1ara maksimum *3am+&
Ra!iasi %an !ipantu"kan kem#a"i *R5+ !apat !i'itun !enan 1ara se#aai #erikut6
RB
=
@
(
Ta 8(@/ − 8&8// ⋅ ed
) (8(9 ⋅
+ 8(. ⋅ n
N
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&& *9&7+
!enan6 n ; 2aman%a ke1era'an sinar mata'ari %an ti!ak ter'a"an a)an !a"am satu 'ari *'ari+( @ Ta ; Ra!iasi #en!a 'itam steen!bolt"am ; ,,.(8 B ,8$- Ta( Ta ; Su'u u!ara !a"am #elvin ; 9/: toC( e! ; Tekanan 3enu' uap air !iu!ara !a"am mm H ; ea B '( ' ; 4e"em#a#an re"atif *+& Parameter a"iran uap ini *Ea+ !apat !iformu"asikan seperti pa!a persamaan !i #a)a' ini6 Ea = 8(:A ⋅ ( ea − ed ) ⋅ ( 8(A + 8(A@ ⋅ $ 9 )
&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&&& *9&/+
!enan6 ea ; Tekanan uap 3enu' pa!a su'u u!ara rata$rata *mmH+( U9 ; 4e1epatan anin rata$rata pa!a ketinian 9 meter !i atas permukaan tana' *m=!t+& CONTOH PERHITUNGAN Per'itunan
!enan
menunakan
Meto!e Penman
!i"akukan
!enan
memasukkan parameter pen1atatan k"imato"oi !i Stasiun 4"imato"oi %an #era!a pa!a 8/9F 2S !an ,,8F 5T !enan ketinian ,8@(88 m& Data
k"imato"oi %an !iunakan me"iputi !ata ke"em#a#an u!ara( ke1epatan anin( "ama pe%inaran mata'ari( !an su'u u!ara& Conto' per'itunan Evapotranspirasi menunakan Meto!e Penman pa!a #u"an >anuari a!a"a' se#aai #erikut6
$ Temperatur *t+ $ 4e"em#a#an re"atif *'+ $ 4e1epatan anin *U9+ $ Rasio kea)anan *n=N+ $ 4oefisien pemantu"an *r+ $ Ra!iasi anot *RA+ *Ta#e" 2ampiran Per'itunan&+ $ Tekanan uap 3enu' rata rata *ea+ *Ta#e" 2ampiran Per'itunan&+ $ Tekanan uap 3enu' air !i u!ara *e!+
; 97(, C ; .:(-, ; 9(,: m=!t ; @:(, ; 8(9 ; -@(,7 1a"=1m9='ari ˚
; 97(8@ mmH
; ea B ' ; 97(8@ B .:(-, ; 9,(. mmH $ Tanen "enkun tekanan uap 3enu' *<+ ; ,(: mmH= C *Ta#e" 2ampiran per'itunan+ $ Su'u a#so"ut *Ta+ ; 9/: t C ; 9/: 97(, ; 9--(, 4 @ $ Ra!iasi #en!a 'itam *Ta + ; ,,.(8 B ,8$- Ta ; ,,.(8 B ,8$- B 9--(, ; -@-(79 1a"=1m9='ari ˚
˚
(
( − r ) ⋅ a + b ⋅ n ; RA ⋅ ,
$ RI
N ; -@(,7 *,$ 8(9+ *8(9. 8(@.&@:(,+ ; :@7(: 1a"=1m9='ari
$ R5
; Ta
@
⋅
(8(@/
− 8&8// ⋅
ed
) (8(9 ⋅
+ 8(. ⋅ n
N ; -@-(79 *8(@/8(8// 9,(.A + *8(98(.&@:(, + ; /(9. 1a"=1m9='ari $H ; RI R5 ; :@7(: /(9. ; 9.-(9 1a"=1m9='ari $ Parameter a"iran uap *Ea+ ; 8(:A ⋅ ( ea − ed ) ⋅ ( 8(A + 8(A@ ⋅ $ 9 ) ; 8(: *97(8@$9,(.+ *8(8(@& 9(,:+ ; 9(@9 mm='ari ∆ H
$ Evapotranspirasi Potensia" 'arian *Eto+ ;
78
+ γ ⋅ Ea
∆ + γ
,(A: ⋅ 9.-(9A
;
$ Evapotranspirasi Potensia" #u"anan
+ 8(@- ⋅ 9(@9 78 ,(A: + 8(@-
; @(9@ mm='ari ; Eto B n 'ari ; @(9@ B :,
; ,:,(@87 mm=#"n PERHITUNGAN SE2AN>UTNA DISA>I4A PADA TA5E2 EE2
