ΑΓΙΟΣ ΣΕΡΑΦΕΙΜ IOYΛΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2011 – ΤΕYΧΟΣ 24

IOYΛΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2011 – ΤΕυΧΟΣ 24

ΤΡΙΜΗΝΙΑΙΑ ΕΚΔΟΣΗ ΙΕΡΑΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΕΩΣ ΘΕΣΣΑΛΙΩΤΙΔΟΣ & ΦΑΝΑΡΙΟΦΕΡΣΑΛΩΝ

ΠΕΡΙΟΔΟΣ Β - ΕΤΟΣ 6Ο - ΙΟΥΛΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2011 Περιεχόµενα

ΜΗΝΥΜΑ ΤΟΥ ΣΕΒΑΣΜΙΩΤΑΤΟΥ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΕΠΙΤΥΧΟΝΤΕΣ ΣΤΑ ΑΝΩΤΕΡΑ ΚΑΙ ΑΝΩΤΑΤΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ ΙΔΡΥΜΑΤΑ

Σεβ. Μητροπολίτου κ. Κυρίλλου, Μήνυμα τοῦ Σεβασμιωτάτου γιά τούς ἐπιτυχόντες στά ἀνώτερα καί ἀνώτατα ἐκπαιδευτικά ἱδρύματα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .3

Αὔγουστος 2011

Σεβ. Μητροπολίτου κ. Κυρίλλου, Μήνυμα τοῦ Σεβασμιωτάτου ἐπί τῇ ἐνάρξει τῆς νέας σχολικῆς χρονιᾶς 2011-12 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .5 Ζαχαρούλας Καλλιαντζῆ, Σύγχρονα προβλήματα βιοηθικῆς: ἀνθρωπολογική θεολογική προσέγγιση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .7 Ἐπιμέλεια: Λάμπρου Καρκαλέτση, Μιλοῦν οἱ Πατέρες . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .12 Ἀνατροπή ἐξουσίας . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .14 Νίκου Νικολαΐδη, Στά ἀζήτητα ἤ στόν κάλαθο τῶν ἀχρήστων . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .18 Σεβ. Μητροπολίτου Χριστοδούλου, Παναγία ἡ Σπηλαιώτισσα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20 Πρωτοπρ. Δημητρίου Ν. Θεοδωροπούλου, Δογματικά-Ἀντιαιρετικά . . . . . . . . . . . . . . . . .24 Διακονία - Γεγονότα - Πληροφόρηση . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .28 ΠEPIO∆IKO «AΓIOΣ ΣEPAΦEIM» TPIMHNIAIA EK∆OΣH I.M. ΘEΣ/∆OΣ KAI ΦANAPIOΦEPΣAΛΩN ΚΩ∆.: 7918 I∆IOKTHTHΣ: Ἱ.M. Θεσσαλιώτιδος καί Φαναριοφερσάλων EK∆OTHΣ: Ὁ Σεβασµιώτατος Mητροπολίτης Θεσ/δος καί Φαναριοφερσάλων κ. Kύριλλος ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΕΚΔΟΣΕΩΣ: Πανοσιολ. Ἀρχιμ. Ἀμφιλόχιος Παπανδρέου ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ: Πρωτοπρ. Παναγιώτης Κατσιμίχας, Ἰωάννης Σελλοῦντος, φιλόλογος, Ἰωάννης Παπακώστας, φιλόλογος, τέως Λυκειάρχης, Πρέσβ. Παναγιώτης Καλλιώρας ∆ιανέµεται δωρεάν. ∆εκτές προαιρετικές προσφορές ὑπέρ τῶν εὐαγῶν ἱδρυμάτων τῆς Ἱ. Mητροπόλεως Ἀριθµός Λογαριασµοῦ Ἐθνικῆς Τραπέζης: 368/545417-49 ∆ιεύθυνση: Ἱ. Mητρόπολη Θεσσαλιώτιδος καί Φαναριοφερσάλων, Mητροπολίτου Ἰεζεκιήλ 30 T.K. 43100 Kαρδίτσα Tηλ. 24410 72263, Fax: 24410 22968. Ἠλεκτρονική ∆/νση: www.imthf.gr E-mail: [email protected] EKTYΠΩΣH: Tυπογραφεῖο «Mέλισσα», Ἀσπροβάλτα Θεσσαλονίκης, τηλ. 23970 23313

Ἀγαπητά μου παιδιά· Ἡ ἀνακοίνωση τῶν τελικῶν ἀποτελεσμάτων τῶν ἐξετάσεων γιὰ τὴν εἰσαγωγή σας στὰ Ἀνώτατα Ἐκπαιδευτικὰ καὶ Τεχνολογικὰ Ἱδρύματα τῆς χώρας μας σηματοδοτεῖ γιὰ ὅλους σας μία καινούρια ἀρχή, ἕνα νέο ξεκίνημα στὴ ζωή σας. Στὴν πραγματικότητα πρόκειται γιὰ ἕνα νέο κύκλο ζωῆς, ὁ ὁποῖος βασίζεται στὸν προηγούμενο, καὶ ὁ ὁποῖος κλείνει μέσα του ὅλες τὶς ἐλπίδες σας, τὶς προσδοκίες, τὰ πιὸ αἰσιόδοξα καὶ φιλόδοξα ὁράματά σας, γιὰ τὸ πιὸ λαμπρὸν μέλλον ποὺ πρόκειται νὰ ἔρθει. Στὴν πορεία αὐτή, περιδιαβαίνοντας τὸ ξεχωριστό, ἀπέραντο -τὸ γεμάτο εὐχάριστες ἐκπλήξεις καὶ συγκινήσεις- μονοπάτι τῆς γνώσης, μὴ λησμονήσετε τὴν Πηγὴ τῆς Σοφίας, τῆς Γνώσης καὶ τῆς μόνης Ἀλήθειας, ποὺ εἶναι ὁ Ἰησοῦς Χριστός. Ἂς φωτίζει, λοιπόν, τὸ ἀνέσπερο φῶς Του ὄχι μόνο τὸ μονοπάτι τῆς γνώσης, ἀλλὰ καὶ τὸ δύσβατο μονοπάτι τῆς ζωῆς σας. Ἂς φωτίζει «τὰ ὅμματα τῆς διανοίας» σας, ἔτσι ὥστε νὰ κάνετε Ἅγιος Σεραφείμ Ἰούλιος - Σεπτέμβριος 2011 ● 3

τὴν πιὸ κατάλληλη ἐπιλογή γιὰ σᾶς. Μέσα ἀπὸ τὰ βάθη τῆς καρδιᾶς μου ἐκφράζω πρὸς ἐσᾶς, τοὺς γονεῖς καὶ τοὺς δασκάλους σας, ὁλόθερμα συγχαρητήρια. Δεχθεῖτε καὶ τὴ δική μου χαρὰ προστιθέμενη στὴ δική σας χαρά, γιὰ ἕνα ἀπὸ τὰ σημαντικότερα γεγονότα στὴ ζωή σας. Τὸ συναίσθημα αὐτὸ τῆς χαρᾶς ἐνισχύεται καὶ ἀπὸ τὸ συναίσθημα τῆς ὑγιοῦς ὑπερηφάνειας, ἀφοῦ τὸ ποσοστὸ ἐπιτυχίας τῶν ἐξεταζομένων μαθητῶν τῆς ἐπαρχίας μας ἦταν πολὺ ὑψηλό. Ὥστόσο, ὅσοι δὲν κατάφεραν νὰ ὁλοκληρώσουν μὲ ἐπιτυχία τὴ δοκιμασία αὐτὴ καί, ἴσως, νιώθουν πικρία καὶ ἀπογοήτευση, ἐπειδὴ δὲν δικαιώθηκαν οἱ κόποι τους, ὀφείλουν νὰ φανοῦν πιὸ δυνατοί. Νὰ τὸ θεωρήσουν ὡς ἀφορμὴ γιὰ μία νέα προσπάθεια. Ἂς ἔχουν ὑπομονή, ἐπιμονή, ἀγάπη, θάρρος, πίστη στὸ Θεό, καὶ ὅλα μποροῦν νὰ συμβοῦν! Ἄλλωστε, σὲ καμία περίπτωση δὲν ἐξαρτᾶται ἡ εὐτυχία στὴ ζωή μόνο ἀπὸ τὴν ἐπιτυχία στὶς ἐξετάσεις. Εὐτυχής, ἐπιτυχημένος καὶ ὁλοκληρωμένος εἶναι ὁ ἄνθρωπος ἐκεῖνος ποὺ ἔχει καλλιέργεια ψυχῆς. Νὰ ἔχετε, πάντα, κατὰ νοῦ τὰ λόγια ἑνὸς σοφοῦ: «Ἐπιτυχία στὴ ζωὴ δὲν εἶναι ὅσα μπορεῖς νὰ κερδίσεις, ἀλλὰ ὅσα περισσότερα μπορεῖς νὰ προσφέρεις!». Μὲ τὶς θερμότερες εὐχές μας, ὅπως ὁ Δωρεοδότης Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστὸς χαρίζῃ, ἀπαύστως καὶ πλουσιοπαρόχως, τὶς εὐλογίες Του σὲ ὅλους σας, διατελῶ. Μὲ πατρικὴ ἀγάπη † Ο ΘΕΣΣΑΛΙΩΤΙΔΟΣ ΚΑΙ ΦΑΝΑΡΙΟΦΕΡΣΑΛΩΝ ΚΥΡΙΛΛΟΣ

4 ● Ἰούλιος - Σεπτέμβριος 2011 Ἅγιος Σεραφείμ

ΜΗΝΥΜΑ ΤΟΥ ΣΕΒΑΣΜΙΩΤΑΤΟΥ ΕΠΙ ΤΗ ΕΝΑΡΞΕΙ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΧΡΟΝΙΑΣ 2011-2012 Πρὸς Τοὺς μαθητὲς καὶ τὶς μαθήτριες τῶν σχολείων ὅλων τῶν βαθμίδων τῆς Θεοσώστου Ἐπαρχίας μας

Ἀγαπητά μου παιδιά· Τὸ σχολεῖο ἄνοιξε καὶ πάλι τὶς πόρτες του σ’ ἐσᾶς, γιὰ ἕνα γόνιμο, μοναδικό, εὐχάριστο καὶ ἐργώδες ταξίδι γνώσεων, πολιτισμοῦ, ἐμπειριῶν, συναισθημάτων, ψυχαγωγίας. Μία νέα σχολικὴ χρονιὰ ἀρχίζει μὲ τὴ χάρη τοῦ Θεοῦ, γεμάτη χαμόγελα, αἰσιοδοξία, ἐνθουσιασμό, ὄνειρα, δῖψα γιὰ σπουδὴ καὶ προσμονὴ γιὰ καινούργια πράγματα. Ὀφείλετε νὰ ἀντιμετωπίσετε τὸ σχολεῖο σὰν ἐργαστήρι γνώσης, χαρᾶς, κοινωνικότητας, ἀνεκτικότητας, ἀλληλεγγύης καὶ ὄχι σὰν μέρος καταπίεσης καὶ ἀγγαρείας. Σᾶς δίδετε ἡ εὐκαιρία νὰ ἀνακαλύψετε τὶς ἰδιαίτερες κλίσεις καὶ ἰκανότητές σας· νὰ κατακτήσετε τὴν ἀρετὴ τῆς γνώσης, ὡς πηγὴ δύναμης καὶ νὰ καλλιεργήσετε τὸ ἦθος καὶ τὰ ψυχικά σας χαρίσματα. Εἰδικότερα, ὀφείλετε νὰ φωτίσετε τὸ νοῦ, συγχρόνως ὅμως καὶ τὴν καρδιά σας. Τώρα ποὺ βάζετε θεμέλια στὴ ζωή σας, πρέπει νὰ θεμελειώσετε γερὰ καὶ σταθερὰ τὸ οἰκοδόμημα τοῦ ψυχικοῦ σας κόσμου, τῆς πνευματικῆς καὶ γνωστικῆς κατάρτισης. Ὁ Ἀπόστολος τῶν Ἐθνῶν Παῦλος σὲ μία ἐπιστολή του πρὸς Ἐφεσίους ὑπογραμμίζει χαἍγιος Σεραφείμ Ἰούλιος - Σεπτέμβριος 2011 ● 5

ρακτηριστικά: «…ὡς τέκνα φωτὸς περιπατεῖτε … μὴ ὡς ἄσοφοι, ἀλλ’ ὡς σοφοί, ἐξαγοραζόμενοι τὸν καιρόν, ὅτι αἱ ἡμέραι πονηραὶ εἰσί». Ὁ δὲ Ἀπόστολος Ἰάκωβος ἐπισημαίνει τὴν ἀνάγκη διάκρισης τῆς σοφίας λέγοντας: «Τίς σοφὸς καὶ ἐπιστήμων ἐν ὑμῖν; Δειξάτω ἐκ τῆς καλῆς ἀναστροφῆς τὰ ἔργα αὐτοῦ ἐν πραότητι σοφίας» (Ἰάκ. 3:13). Ἐξάλλου, τὸ νὰ εἶναι κάποιος σοφός -κατὰ Θεόν- δὲν χρειάζεται, μόνο, νὰ συσσωρεύει γνώσεις μέσα στὸ μυαλό του, ἀλλὰ νὰ γνωρίζει τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ καὶ νὰ τὸ κάνει πράξη. Στὴν προσπάθειά σας αὐτή, ἔχετε βοηθοὺς καὶ συμπαραστάτες τοὺς γονεῖς σας καὶ τοὺς διδασκάλους σας, οἱ ὁποῖοι σᾶς ἀγαποῦν καὶ ἐπιθυμοῦν τὴν πνευματικὴ καὶ ἠθική σας κατάρτιση προκειμένου, νὰ γίνετε ὁλοκληρωμένοι ἄνθρωποι γιὰ τὴν κοινωνία ποὺ ζοῦμε. Μὴ διστάσετε στιγμὴ νὰ μοιραστεῖτε τυχὸν προβλήματά σας μὲ αὐτούς · μὴ διστάσετε νὰ στρέψετε τὸ βλέμμα τῆς καρδιᾶς σας πρὸς τὸν Παντογνώστη καὶ Καρδιογνώστη, Φιλεύσπλαχνο Κύριό μας. Μόνον Ἐκεῖνος γνωρίζει, φροντίζει, ἀγαπᾶ καὶ προνοεῖ γιὰ ὅλους τοὺς ἀνθρώπους καὶ εἰδικὰ γιὰ σᾶς τὰ νειάτα, τὴν ἐλπίδα τοῦ κόσμου τούτου. Καὶ μὴν ξεχνᾶτε: «Πᾶσα ἐπιστήμη χωριζομένη δικαιοσύνης καὶ πάσης ἄλλης ἀρετῆς, πανουργία, οὐ σοφία φαίνεται» (Πλάτων, Μενέξενος, 247a). Ἡ τοπικὴ Ἐκκλησία εἶναι στὸ πλευρό σας μὲ ὁποιονδήποτε τρόπο καὶ προσεύχεται στὸ Δωρεοδότη Κύριο, νὰ χαρίζει, πλουσιοπαρόχως, σὲ σᾶς, στοὺς γονεῖς καὶ τοὺς δασκάλους σας, ὑγεία, δύναμη, ὑπομονή, θεῖο φωτισμό καὶ πρόοδο. Καλὴ χρονιά, δημιουργικὴ καὶ καρποφόρα! Μὲ ἐγκάρδιες εὐχές καὶ πατρικὴ ἀγάπη

ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΒΙΟΗΘΙΚΗΣ: ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΚΗ ΘΕΟΛΟΓΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ Τῆς Ζαχαρούλας Καλλιαντζῆ Ὑπαλλήλου Ἱερᾶς Μητροπόλεως-ἀρχαιολόγου να ἀκόμη σύνθετο ἐρώτημα, τὸ ὁποῖο ἐπαναλαμβάνεται σχεδὸν καθημερινὰ στὴν ἐποχή μας, σχετίζεται μὲ τὸ ἂν ὑπάρχει κάποιο ὅριο στὶς βιοϊατρικὲς ἔρευνες καὶ μὲ ποιὰ κριτήρια προσδιορίζεται αὐτό. Γιὰ νὰ δώσουμε μία σοβαρὴ ἀπάντηση στὸ ἐρώτημα, ὀφείλουμε πρώτα νὰ διατυπώσουμε τὴν ἑξῆς ἄποψη: ὅτι δηλαδὴ τὸ σῶμα δὲν θεωρεῖται ποτὲ καθεαυτό, ἀλλὰ μέσα ἀπὸ τὸ πρόσωπο. Τὸ πρόσωπο εἶναι αὐτὸ ποὺ δίνει ὑπόσταση στὴ φθαρτή ὕπαρξη τοῦ ἀνθρώπου. Ἐπιπλέον, ἡ ζωὴ -ἀπὸ μόνη της- δὲν ἀποτελεῖ τὴν ὑπέρτατη ἀξία, οὔτε ἡ ὅποια ἱερότητα τῆς προσδοθεῖ θὰ μποροῦσε ποτὲ νὰ στοιχειοθετήσει τὸ ἔσχατο κριτήριο ὀρθόδοξης βιοηθικῆς. Μία τέτοια θεώρηση τῆς ζωῆς καθαυτῆς σημαίνει ἐγκλωβισμὸ στὴ μεταπτωτικὴ λογικὴ τῆς κατοχῆς τοῦ «εἶναι», τῆς ὕπαρξης καὶ τῆς ἱεροποίησης τῶν ἀξιῶν της1.

Ἕ

Ἑπομένως, οἱ παρεμβάσεις στὴ βιοψυχικὴ σωματικότητα τοῦ ἀνθρώπου ἐξαρτῶνται ἀπὸ τὸ σημεῖο, μέχρι τὸ ὁποῖο αὐτὲς προωθοῦν ἢ παραβιάζουν τὸ πρόσωπό του καὶ τὸ σκοπό του, τὴ χριστοποίηση καὶ ἀφθαρτοποίησή του, μὲ ἄλλα λόγια, τὴν τελικὴ προσωποποίηση του φθαρτοῦ ἀνθρώπου. Οὔτε ἡ συλλήβδην ἀπαγόρευση οὔτε ἡ συλλήβδην ἀποδοχὴ τῶν ἐπεμβάσεων πάνω στὸ ἀνθρώπινο σῶμα, γενικά, δικαιώνεται2. Πρέπει νὰ τίθενται σαφὴ ὅρια στὴ σύγχρονη ἔρευνα, ὥστε αὐτὴ νὰ μὴν γίνεται ἀνεξέλεγκτα καὶ νὰ ὠφελεῖ τὸν ἄνθρωπο. Σὲ καμία περίπτωση δὲν ἐνθαρρύνουμε τὶς ἔρευνες καὶ τὰ πειράματα, τὰ ὁποῖα σχετίζονται μὲ τὴν κλωνοποίηση τοῦ ἀνθρώπου. Εἶναι ὁλωσδιόλου ἀπαράδεκτη ἡ ἐπιλεκτικὴ ἀναπαραγωγὴ ἀνθρώπωνἀντιγράφων, καθὼς πρόκειται γιὰ ἰατρικὴ πράξη, ἡ ὁποία ἀναιρεῖ τὸ Δημιουργό, ὑπο-

† Ὁ Θεσσαλιώτιδος καὶ Φαναριοφερσάλων ΚΥΡΙΛΛΟΣ 1. Ἀγόρας, Κ., «Ἠθικὴ καὶ Βιοηθική», στὸ Δόγμα, Πνευματικότητα καὶ Ἦθος τῆς Ὀρθοδοξίας, τόμος Α΄, ἐκδ. ΕΑΠ, Πάτρα 2010, σελ. 332. 2. Ἀγόρας, Κ., ὅπ. παρ., σελ. 349, 352. 6 ● Ἰούλιος - Σεπτέμβριος 2011 Ἅγιος Σεραφείμ

Ἅγιος Σεραφείμ Ἰούλιος - Σεπτέμβριος 2011 ● 7

βιβάζει τὸν ἴδιο τὸν ἄνθρωπο σὲ ἀναλώσιμο προϊὸν-ὑλικὸ καὶ καταργεῖ τὴ μοναδικότητα τοῦ ἀνθρώπινου προσώπουεἰκόνας τοῦ ζῶντος Θεοῦ. Ἀναφορικὰ τώρα μὲ τὸ κρίσιμο θέμα τῶν μεταμοσχεύσεων καὶ τῶν δωρεῶν ὀργάνων, καθὼς αὐτὸ δὲν συνιστᾶ ἕνα καθαρὰ ἰατρικὸ θέμα, ἀλλὰ ἔχει μία ἔντονα ἠθικὴ καὶ πνευματικὴ διάσταση, ὑποστηρίζουμε, ὅτι ἡ μεταμόσχευση ἀποτελεῖ πολύτιμο δῶρο ζωῆς· μήνυμα ἐλπίδας, ἀνθρωπιᾶς καὶ ἀλληλεγγύης, ἡ ὁποία ἐνισχύει τὸ αὐτοθυσιαστικὸ φρόνημα. Μόνο ἡ ἀληθινὴ καὶ ἀνιδιοτελὴς ἀγάπη πρὸς τὸν πάσχοντα συνάνθρωπό μας πρέπει νὰ ἀποτελεῖ τὴν κινητήρια δύναμη, αὐτὴ ποὺ μᾶς ὠθεῖ στὴν προσφορὰ ὀργάνων, μὲ σκοπὸ τὴ σωτηρία μιᾶς ἀνθρώπινης ζωῆς ποὺ κινδυνεύει. Σ’ αὐτὴν τὴν προοπτικὴ τῆς χαριστικῆς διάθεσης τοῦ δωρητῆ ἐπιβάλλεται ὁ καθορισμὸς τοῦ σκοποῦ τῆς ἀφαίρεσης ἱστοῦ καὶ ὀργάνων νὰ εἶναι θεραπευτικὸς καὶ ὄχι ἐμπορικός, γιατὶ ἔτσι ὑποβαθμίζεται ἡ ἀξία τῆς προσωπικότητας τοῦ ἀνθρώπου καὶ παράλληλα αὐξάνει τὸν ἐγωισμό του3. Ἑπομένως, ἐφόσον ὁ σκοπὸς τῆς ὁμοπλαστικῆς με-

ταμόσχευσης (ὁ δότης καὶ ὁ λήπτης εἶναι ξεχωριστὰ πρόσωπα) «inter vivos» (ἀπὸ σῶμα ζωντανοῦ δότη) εἶναι ἡ θεραπεία, τότε αὐτοῦ τοῦ εἴδους ἡ μεταμόσχευση ἐπιτρέπεται4. Στὶς περιπτώσεις ὅμως τῶν μεταμοσχεύσεων «ex cadavera» (ἀπὸ σῶμα νεκροῦ δότη) προκύπτουν ὁρισμένα ἐρωτήματα ζωτικῆς σημασίας καὶ ἠθικὰ διλήμματα, τὰ ὁποῖα σχετίζονται μὲ τὴν πολυσυζητημένη ἔννοια τοῦ ἐγκεφαλικοῦ θανάτου. Κατὰ πόσο, λοιπόν, ταυτίζεται πάντοτε ἡ ἀπώλεια τῆς συνείδησης ἑνὸς ἀσθενῆ ἐγκεφαλικὰ νεκροῦ μὲ τὴ μὴ ἀναστρέψιμη πορεία του καὶ μὲ τὴν ἀδυναμία ἐκδήλωσης ἑνὸς θαύματος; Ἡ νέκρωση τοῦ ἀνθρώπινου ἐγκεφάλου σημαίνει, πράγματι, τὴν παύση μιᾶς ἐνεργοῦς ἐκδήλωσης τῆς ψυχῆς, ἀλλὰ ὄχι ἀπαραίτητα τὴν ἔξοδό της ἀπὸ τὸ σῶμα5. Δὲν συμφωνοῦμε μὲ τὴν ἄποψη ποὺ θέλει τὸ κριτήριο τοῦ ἐγκεφαλικοῦ θανάτου νὰ ἁπλουστεύει τὴν ἠθικὴ προβληματική, ὡς πρὸς τὴ δωρεὰ ὀργάνων ἀπὸ τὸ σῶμα ἑνὸς «νεκροῦ» δωρητῆ. Ἐνισχύοντας τὴ θέση μας αὐτή, παραθέτουμε ἕνα παράδειγμα ἀπὸ τὰ ἰατρικὰ χρονικὰ τῆς Ἀμε-

3. Μαράς, Ἀν., «Σύγχρονα ζητήματα οἰκολογίας καὶ βιοηθικῆς» στὸ Δρ. Σπυριδούλα ἈθανασοπούλουΚυπρίου κ.ἄ., Ὀρθοδοξία καὶ [Μετα-] Νεωτερικότητα, τόμος Γ΄, ἐκδ. ΕΑΠ, Πάτρα 2008, σελ. 180. 4. Οἱ ἑτεροπλαστικὲς μεταμοσχεύσεις (ὁ δότης καὶ ὁ λήπτης εἶναι ὄντα διαφορετικοῦ εἴδους) θεωροῦνται ἐκ προοιμίου ἀπαγορευμένες. 5. Μαράς, Ἀν., ὅπ. παρ., σελ. 178. 8 ● Ἰούλιος - Σεπτέμβριος 2011 Ἅγιος Σεραφείμ

ρικῆς, τὸ ὁποῖο εὐαισθητοποίησε τὴν κοινὴ γνώμη. Ἡ Susan Torres, μία 26χρονη ἐρευνήτρια τοῦ ΝΙΗ, ἔμεινε ἐγκεφαλικὰ νεκρὴ (brain death) μετὰ ἀπὸ ἐγκεφαλικὴ αἱμορραγία ἀπὸ μεταστατικὸ ὄγκο στὸν ἐγκέφαλο (μελάνωμα), ἐνῶ ἦταν ἔγκυος στὸ δεύτερο παιδί της. Κρατήθηκε στὴ ζωὴ μὲ μηχανικὴ καὶ ἄλλη ὑποστήριξη, γιὰ περίπου τρεῖς μῆνες, μέχρι ποὺ «γέννησε» (καισαρικὴ τομὴ στὶς 2/8/2005) τὸ κοριτσάκι της! Ἀκόμη, σὲ ἐπίσημο ἰατρικὸ περιοδικὸ ἔχει δημοσιευθεῖ ἄρθρο ἀνασκόπησης, τὸ ὁποῖο ἀναφέρει ὅτι στὴν ἀγγλικὴ βιβλιογραφία ἀπὸ τὸ 1980 ἕως τὸ 2002 ἔχουν ἀναφερθεῖ δέκα ἐγκεφαλικὰ νεκρὲς γυναῖκες, ποὺ κρατήθηκαν στὴ ζωὴ καὶ τελικὰ «γέννησαν» τὰ παιδιά τους, τὰ ὁποῖα ὅλα ἐπιβίωσαν. Ἡ μακροβιότερη ὑποστήριξη ἦταν γιὰ ἑκατὸν ἑπτὰ ἡμέρες. Τὸ γεγονὸς ὅτι οἱ γυναῖκες αὐτές, οἱ ὁποῖες χαρακτηρίστηκαν ὡς ἐγκεφαλικὰ νεκρές, κυοφοροῦσαν, θεωρεῖται «πῶς εἶναι ἀσύμβατο μὲ τὸν θάνατο»6. Πρόσφατα, ἡ νομοθετικὴ πρωτοβουλία τῆς ἑλληνικῆς κυβέρνησης γιὰ τὶς μεταμοσχεύσεις (Ν. 3984/27-06-2011 ΦΕΚ 150) ἔφερε στὸ προσκήνιο τὴν περίπτωση τῆς «εἰκαζόμενης συναίνεσης». Σύμφωνα μ’ αὐτὴν τὴν ἰατρικὴ πρακτική, δίνεται τὸ δικαίωμα στοὺς ὑπεύθυνους

ἰατροὺς νὰ λαμβάνουν ὄργανα ἀπὸ τὸ ἀνθρώπινο σῶμα, δίχως τὴν πολύτιμη συγκατάθεση τοῦ ἴδιου τοῦ δότη, προτοῦ ἐξέλθει ἡ ψυχή του ἀπὸ τὸ σῶμα. Τὸ πρόβλημα ποὺ προκύπτει στὴν οὐσία εἶναι πρακτικό: εἶναι ἄραγε θεμιτὸ νὰ προσπαθήσουμε νὰ σκεφτοῦμε σύμφωνα μὲ τὶς ἐπιθυμίες καὶ τὶς ἰδέες τοῦ ὑποψήφιου δωρητῆ; Κάτι τέτοιο, ἂν συνέβαινε, φυσικά, θὰ καταστρατηγοῦσε τὴν ἔννοια τοῦ δότη καὶ θὰ στεροῦσε τὸ δικαίωμα τῆς ἐλεύθερης βούλησης, τῆς ἀνυστερόβουλης καὶ ἀπρόσκοπτης προσφορᾶς στὸ συνάνθρωπο. Ἐξάλλου, ὁ νεκρὸς ἔστω κὶ ἂν δὲν μπορεῖ νὰ θεωρεῖται πρόσωπο, δὲν μπορεῖ νὰ θεωρεῖται «πράγμα» διαθέσιμο κατὰ τὸ δοκοῦν. Ἡ προσέγγιση ἑνὸς ἀκόμη σύγχρονου ἀνθρώπινου προβλήματος, ἐκείνου τῆς εὐθανασίας, στὰ πλαίσια τοῦ πολιτισμοῦ τῆς νεωτερικότητας ἔχει προκαλέσει, ἐξίσου, πολλοὺς καὶ ποικίλους προβληματισμούς. Ἡ βασικὴ ἔννοια τοῦ ὅρου τῆς εὐθανασίας περικλείει ἀκριβῶς τὴν ἐπιλογὴ τῆς στιγμῆς τοῦ θανάτου, μὲ σκοπὸ τὴ λύτρωση καὶ ἀνακούφιση τοῦ ἀσθενῆ ἀπὸ τὸ αἴσθημα τοῦ πόνου. Ἐτυμολογικὰ σημαίνει τὸν καλὸ θάνατο. Ὡστόσο, ἡ ἰατρικὴ εὐθανασία δὲν ταυτίζεται μὲ τὶς ἀπόψεις τῆς ὀρθόδοξης θεο-

6. Ἱερόθεος, Μητροπολίτης Ναυπάκτου καὶ Ἁγίου Βλασίου, Βιοηθικὴ καὶ Βιοθεολογία, ἐκδ. Ἱερᾶς Μονῆς Γενεθλίου τῆς Θεοτόκου (Πελαγίας), Ἀθήνα 2005α, σελ. 159. Ἅγιος Σεραφείμ Ἰούλιος - Σεπτέμβριος 2011 ● 9

λογίας, γιὰ τὴν ὁποία ὁ καλὸς θάνατος δὲν ἔγκειται στὴ σημασία τοῦ ἀνώδυνου καὶ ἀξιοπρεποῦς θανάτου, ἀλλὰ εἶναι ἐκεῖνος, ὁ ὁποῖος ἔρχεται ὕστερα ἀπὸ τὴν κατάλληλη πνευματικὴ προετοιμασία καὶ τὴν εἰλικρινῆ μετάνοια τοῦ ἀνθρώπου «χριστιανὰ τὰ τέλη τῆς ζωῆς ἡμῶν, ἀνώδυνα, ἀνεπαίσχυντα, εἰρηνικὰ καὶ καλὴν ἀπολογίαν, τὴν ἐπὶ τοῦ φοβεροῦ βήματος τοῦ Χριστοῦ αἰτησώμεθα…» (πληρωτικὰ Θείας Λειτουργίας). Ἡ ἀνθρώπινη ζωὴ καὶ ἡ διαχείρισή της δὲν ἀποτελοῦν μέρος τῶν ἀνθρώπινων δικαιωμάτων, ἀφοὺ δόθηκαν ἀπὸ τὸ Δημιουργὸ καὶ ἐντάσσονται στὸ πλαίσιο τῆς κοινωνίας τοῦ ἀνθρώπου μὲ τὸ Θεὸ καὶ μὲ τὸν πλησίον7. Συγκεκριμένα, ἡ εὐθανασία στὴ συμπτωματική της μορφὴ -δηλαδὴ ὅταν τὸ ὑποκείμενο ἐπιθυμεῖ γιὰ τὸν ἴδιο τὸν ἑαυτό του αὐτὴν τὴν ἐπέμβαση- σχετίζεται μὲ τὴν αὐτοκτονία, ἠ ὁποία ἀποκαλεῖται, μάλιστα, «αὐτοκτονία μὲ ἰατρική ὑποστήριξη». Στὴν περίπτωση αὐτή, τὰ ἐρωτήματα περὶ εὐθανασίας καὶ αὐτοκτονίας δὲν ἐγγράφονται στὸν προβληματισμὸ περὶ «δικαιώματος» φύσης (στὴ ζωὴ ἢ στὸ θάνατο), ἀλλὰ στὸν προβληματισμὸ περὶ ἐλευθερίας τοῦ προσώπου (πρὸς τὴν ἐν τέλει φθορὰ ἢ ἀφθαρσία). Ὅσο καταδικαστέα κὶ ἂν εἶναι μία τέτοια

πράξη, σεβόμενοι τὴν τραγικὴ μέν, ἀλλὰ πραγματικὴ ἐλευθερία τοῦ προσώπου, ὀφείλουμε νὰ σιωποῦμε ἐνώπιον τοῦ ἐν ἐλευθερίᾳ τραγικοῦ τρόπου τοῦ ἀνθρώπινου προσώπου καὶ νὰ ἐλπίζουμε καὶ νὰ εὐχόμαστε ὡς πρὸς τὸ τελικὸ ὀντολογικὸ περιεχόμενο τῆς συγκεκριμένης ὕπαρξης, κατὰ τὴν ἀπὸ κοινοῦ ἀνάσταση ἐν Χριστῷ8. Ἀντίθετα, στὴν περίπτωση τῆς μὴ συμπτωματικῆς εὐθανασίας -ὅταν δηλαδὴ ὁ ἐπιθυμὼν καὶ ὁ ὑφιστάμενος τὴν εὐθανασία δὲν ταυτίζονται- ἀκόμη καὶ ὅταν ἡ εὐθανασία ἐφαρμόζεται γιὰ λόγους οἴκτου καὶ μὲ συνείδηση εὐθύνης πρὸς τὸν πάσχοντα, προσδίδουμε ἀπαγορευτικὸ χαρακτῆρα. Ἐπίσης, ὡς ἠθικὰ ἀπαράδεκτη κρίνουμε καὶ τὴ λεγόμενη εὐγονικὴ ἢ «θεραπευτικὴ» εὐθανασία, ἡ οποία ἐφαρμόζεται γιὰ τὴν ἀπαλλαγὴ τῆς κοινωνίας ἀπὸ σωματικὰ ἢ διανοητικὰ ἀνάπηρα πρόσωπα, μὲ καθαρὰ ρατσιστικὲς προεκτάσεις πρὸς τὸ συνάνθρωπο. Συμπερασματικὰ μποροῦμε νὰ ὑποστηρίξουμε, ὅτι ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία σέβεται τὴ θεόσδοτη ἐλευθερία τοῦ ἀνθρώπου, ὁ οποῖος ἔχει τὴ δυνατότητα νὰ κινεῖται πρὸς τὴν κατεύθυνση ποὺ ἐπιθυμεῖ, λόγῳ τοῦ αὐτεξούσιου, ἀλλὰ ἀφενὸς μὲν τοῦ ἀποκαλύπτει τὸν ὀρθόδοξο τρόπο ζωῆς, ἀφετέρου δὲ τὸν περιβάλλει μὲ

7. Μαρὰς Ἀν., «Σύγχρονα ζητήματα οἰκολογίας καὶ βιοηθικῆς» στὸ Δρ. Σπυριδούλα ἈθανασοπούλουΚυπρίου κ.ἄ., Ὀρθοδοξία καὶ [Μετα-] Νεωτερικότητα, τόμος Γ΄, ἐκδ. ΕΑΠ, Πάτρα 2008, σελ. 183. 8. Ἀγόρας, Κ., «Ἠθικὴ καὶ Βιοηθική», στὸ Δόγμα, Πνευματικότητα καὶ Ἦθος τῆς Ὀρθοδοξίας, τόμος Α΄, ἐκδ. ΕΑΠ, Πάτρα 2010, σελ. 334-335. 10 ● Ἰούλιος - Σεπτέμβριος 2011 Ἅγιος Σεραφείμ

τὴν ἀγάπη της, ὅταν ὁ ἄνθρωπος μὲ τὴν ἐλεύθερη ἐπιλογή του ἀπομακρύνεται ἀπὸ τὴν προοπτικὴ τῆς ὀρθόδοξης θεολογίας9. Σκοπὸς τῆς Ἐκκλησίας εἶναι νὰ βοηθήσει τὸν ἄνθρωπο νὰ λύσει τὰ ὑπαρξιακά του ἐρωτήματα, ἔτσι ὥστε νὰ τοποθετεῖται κριτικὰ πάνω στὰ διάφορα προβλήματα βιοηθικῆς ποὺ προκύπτουν. Οἱ προϋποθέσεις μιᾶς ὀρθῆς τοποθέτησης ἀφοροῦν: α) στὸ σεβασμὸ τῆς ἀνθρώπινης ζωῆς ἀπὸ τὴν πρώτη στιγμὴ τῆς σύλληψής του, ἕως καὶ τὴν τελευταῖα του πνοή, β) στὴν ἀρχὴ ὅτι όσο ευγενής κι αν είναι ένας σκοπός, δεν μπορεί να δικαιώσει ανήθικα μέσα (ὁ σκοπὸς ἁγιάζει τὰ μέσα;) και γ) στο σκοπό του ανθρώπου για αγιότητα και θέωση, ποὺ εἶναι τὸ ζη-

τούμενο. Ἐμεῖς ἀπὸ τὴ θέση μας συμφωνοῦμε μὲ τὴν ὁμόλογη σπερματέγχυση καὶ τὴν ὁμόλογη γονιμοποίηση, μὲ τὴν προϋπόθεση νὰ μὴν δημιουργοῦνται πλεονάζοντα ἔμβρυα. Καταδικάζουμε τὶς ἐκτρώσεις, θεωρούμενες ὡς ἀνθρωποκτονίες, ἐκτός κὶ ἂν συντρέχουν σοβαροὶ λόγοι ὑγείας γιὰ τὴ μητέρα. Συμφωνοῦμε μὲ τὴ λήψη βλαστοκυττάρων μόνο ἀπὸ τὸν ὀμφάλιο λῶρο τῆς κυοφορούσας μητέρας καὶ ὄχι καταστρέφοντας τὴ βλαστοκύστη. Λέμε ὄχι στὴ δημιουργία εὐγονικῆς κοινωνίας, ὄχι στὸ ρατσισμό, ὄχι στὴ δημιουργία ἀνθρώπων κατὰ παραγγελία. Καὶ τέλος, ἀποδεχόμαστε τὶς μεταμοσχεύσεις μὲ σκοπὸ θεραπευτικὸ καὶ μόνο, διατηρώντας σοβαρὲς ἐπιφυλάξεις ὡς πρὸς τὸν ἐγκεφαλικὸ θάνατο.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΑΓΟΡΑΣ, Κ., «Ἠθικὴ καὶ Βιοηθικὴ» στὸ Δόγμα, Πνευματικότητα καὶ Ἦθος τῆς Ὀρθοδοξίας, τόμος Α΄, ἐκδ. ΕΑΠ, Πάτρα 2010. ΙΕΡΟΘΕΟΣ, Μητροπολίτης Ναυπάκτου καὶ Ἁγίου Βλασίου, Βιοηθικὴ καὶ Βιοθεολογία, ἐκδ. Ἱερᾶς Μονῆς Γενεθλίου τῆς Θεοτόκου (Πελαγίας), Ἀθήνα 2005α. ΜΑΡΑΣ, ΑΝ., «Σύγχρονα ζητήματα οἰκολογίας καὶ βιοηθικῆς» στὸ Δρ. Σπ. ἈθανασοπούλουΚυπρίου κ.ἄ., Ὀρθοδοξία καὶ [Μετα-] Νεωτερικότητα, τόμος Γ΄, ἐκδ. ΕΑΠ, Πάτρα 2008, σελ. 160-204. ΜΠΡΕΚ. Ι., «Βιοηθικὰ διλήμματα καὶ Ὀρθοδοξία», Σύναξη 68 (τεῦχος 1998), σελ. 5-20. ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ, ΑΘ., «Ἀνάμεσα στὴ σφύρα τοῦ Βίου καὶ στὸν ἄκμονα τῆς Ἠθικῆς» (προλογικό), Σύναξη 68 (1998), σελ. 3-4.

9. Ἱερόθεος, Μητροπολίτης Ναυπάκτου καὶ Ἁγίου Βλασίου, Βιοηθικὴ καὶ Βιοθεολογία, ἐκδ. Ἱερᾶς Μονῆς Γενεθλίου τῆς Θεοτόκου (Πελαγίας), Ἀθήνα 2005α, σελ. 14. Ἅγιος Σεραφείμ Ἰούλιος - Σεπτέμβριος 2011 ● 11

καί κανένα κακό, ἄν μέσα ἀπ’ αὐτά δέν βγεῖ κάτι καλύτερο ἀπό αὐτό πού ἐμεῖς ἀνθρώπινα θεωρούσαμε ὅτι εἶναι τό πάν!».

γική κλόνισε τήν πίστη καί γέμισε τίς ψυχές μέ ἀμφιβολίες. Ἔτσι, ἑπόμενο «Στόν οὐρανό δέν ἀνεβαίνει κανείς εἶναι νά στερούμαστε τά θαύματα, μέ τό κοσμικό ἀνέβασμα, ἀλλά μέ τό γιατί τό θαῦμα ζεῖται καί δέν ἐξηπνευματικό κατέβασμα. Μόνο ἔτσι, γεῖται». βαδίζοντας “χαμηλά”, χωράει ἀπό «Μήν ἔχουμε ἐμπιστοσύνη στόν τήν στενή πύλη τοῦ παραδείσου». ἑαυτό μας. Ἡ αὐτοπεποίθηση εἶναι «Δέν μποροῦν νά μᾶς συμφιλιώ- ἐμπόδιο στή Θεία Χάρη. Ὅταν ἀνασουν μέ τόν Θεό τόσο οἱ σωματικοί θέτουμε τά πάντα στόν Θεό, αὐτός ἀγῶνες καί οἱ κόποι, ὅσο ἡ συμπάθεια “ὑποχρεώνεται” νά μᾶς βοηθήσει». τῆς ψυχῆς καί ἡ φιλανθρωπία καί ἡ «Ἐλέγχοντας τό κακό, δέ βγαίνει τίπρός τόν πλησίον ἀγάπη». ποτε. Παρουσιάζοντας ὅμως τό καλό, «Ἡ ἀγάπη μας πρέπει νά εἶναι ἴδια ἐλέγχεται ἀπό μόνο του τό κακό. πρός ὅλους. Μόνον τότε εἶναι ἀγάπη Μόνο μέ καλά παραδείγματα ἐλέγΘεοῦ. Κάτω ἀπό αὐτήν τά πάντα λυ- χονται ὅσοι ἔκαναν μόδα τήν ἁμαρτία». γίζουν. Δίπλα της ὅλα λειώνουν». «Λόγοι Γέροντος Παϊσίου»

«Ὅταν ἔχουμε αὐτογνωσία, τότε γίνεται ἡ “πνευματική διάσπαση” τοῦ ἀτόμου μας. Ἔτσι ἀπελευθερώνεται ἡ ἐνέργεια καί ξεπερνάμε τήν βαρύτητα τῆς φύσεώς μας καί διαγράφουμε πνευματική τροχιά».

«Πνευματική ὠριμότητα εἶναι νά πιστέψουμε ὅτι δέν κάνουμε τίποτε! Μόνο μέσα στήν ταπεινή κατάσταση τῆς ἀπογοητεύσεως ἀπό τόν ἑαυτό μας κρύβεται ἡ καλή πνευματική κατάσταση».

«Στήν ἐποχή μας, δυστυχώς ἡ λο-

«Ὁ Θεός δέν ἐπιτρέπει καμία θλίψη


«῾Η μεγαλύτερη ἀρρώστια εἶναι ἡ ὑπερηφάνεια, ἡ ὁποία μᾶς μετέφερε ἀπό τόν παράδεισο στή γῆ καί ἀπό τή γῆ προσπαθεῖ νά μᾶς πάει στήν κόλαση». «Ἐάν θέλεις νά “πιάσεις” τόν Θεό, γιά νά σέ ἀκούσει, ὅταν προσευχηθεῖς, γύρισε τό κουμπί στήν ταπείνωση, γιατί σ’ αὐτήν τήν συχνότητα ἐργάζεται ὁ Θεός». «Δέν πρέπει νά ἀποφεύγουμε τήν ἁμαρτία γιά νά μήν πᾶμε στήν κόλαση, ἀλλά ἀπό ἀγάπη καί φιλότιμο γιά νά μήν λυπήσουμε τόν εὐεργέτη μας Χριστό». «Ἐκεῖνος πού γιά νά πιστέψει στόν Θεό ζητᾶ θαύματα, δέν ἔχει ἀρχοντιά. Γιά τόν Θεό αὐτό ἔχει ἀξία... Νά ἀγαπήσουμε τόν Θεό μόνο καί μόνο ἐπειδή εἶναι ἀγαθός». «Οἱ ἁγνοί λογισμοί ἐξαγνίζουν τήν ψυχή μας καί ἀχρηστεύουν τά ὅπλα τοῦ δαίμονος τῆς πορνείας, διότι μέσα στό ἁγνό σῶμα διατηρεῖται ἡ ἁγνή ψυχή καί στήν ὁποία παραμένει ἡ Θεία Χάρις».

«Τίποτα δέν γίνεται χωρίς τήν πρόνοια τοῦ Θεοῦ, καί ὅπου ὑπάρχει ἡ πρόνοια τοῦ Θεοῦ, σίγουρα αὐτό πού συμβαίνει, ὅσο πικρό κι ἄν εἶναι, θά φέρει ὠφέλεια στήν ψυχή». «Φροντίστε νά γεμίσετε τήν κασέτα τῆς καρδιᾶς σας τώρα πού εἶστε νέοι. Γιατί ἀλλιῶς, ὅταν γεράσετε, ἀνάμεσα ἀπό Βυζαντινή μουσική θ’ ἀκούγονται καί μπουζούκια». «Ὁ Θεός βοηθάει καί δέν ἀδικεῖ! Βλέπει πιό πέρα καί τόν ἐνδιαφέρει, σάν καλός πατέρας, νά μᾶς ἔχει κοντά του στόν παράδεισο. Γι’ αὐτό δίνει δοκιμασίες σ’ αὐτή τή ζωή». Ἅγιος Σεραφείμ Ἰούλιος - Σεπτέμβριος 2011 ● 13

ΑΝΑΤΡΟΠΗ ΕΞΟΥΣΙΑΣ Ματθ. ιη΄ 23-35 Ὁ Κύριος φιλοξενούμενος «Μάρθα Μάρθα, μεριμνᾷς καί τυρβάζῃ περί πολλά· ἑνός δέ ἐστι χρεία· Μαρία δέ τήν ἀγαθήν μερίδα ἐξελέξατο, ἥτις οὐκ ἀφαιρεθήσεται ἀπ’ αὐτῆς» (Λουκ. ι΄, 4142). Αὐτά εἶναι, ἀδελφοί μου, λόγια τοῦ Κυρίου μας, τά ὁποῖα εἶπε στό σπίτι τοῦ Λαζάρου καί ἄκουσαν οἱ δύο ἀδελφές του, πού φιλοξενοῦσαν τόν Χριστό στό σπίτι τους. Τόσο ἡ Μάρθα ὅσο καί ἡ Μαρία ἀγαποῦσαν τόν Κύριο, ἡ κάθε μιά, ἀσφαλῶς, μέ τόν δικό της τρόπο. Μεγάλη ἡ τιμή νά φιλοξενοῦν στό σπίτι τους τόν Διδάσκαλο. Καί κάθε μιά τοῦ ἔδειξε τήν ἀγάπη καί τήν ἀφοσίωσί της μέ τόν δικό της τρόπο. Ἡ μέν Μάρθα ἔτρεξε στήν κουζίνα νά ἑτοιμάση τά φαγητά, νά στρώση τό τραπέζι, ἐπιθυμώντας νά εὐχαριστήση τόν Κύριο. Μάλιστα, σέ μιά στιγμή ἐξέφρασε καί ἕνα ἔντονο παράπονο. Ποιό ἦταν τό παράπονο; Ἡ ἀδελφή της, ἀντί νά τήν βοηθήση, νά τῆς συμπαρα-

σταθῆ, ὥστε τό τραπέζι νά εἶναι ἐντυπωσιακό καί ὅσο τό δυνατόν καλύτερα προετοιμασμένο, προτίμησε μέ ἄλλον τρόπο νά δείξη τήν ἀγάπη καί τήν ἀφοσίωσί της στόν Κύριο. Ἡ Μαρία «παρακαθίσασα παρά τούς πόδας τοῦ Ἰησοῦ ἤκουε τόν λόγον αὐτοῦ» (Λουκ. ι΄, 39). Ἡ Μαρία κάθισε στά πόδια τοῦ Ἰησοῦ καί ὅλη της ἡ προσοχή ἦταν στραμμένη στά λόγια τοῦ Κυρίου μας. Τότε ἐμφανίζεται ἡ Μάρθα καί ἐκφράζει τό παράπονό της: «Κύριε, ἡ ἀδελφή μου μέ ἐγκατέλειψε μόνη στήν κουζίνα. Πές της νἄρθη νά μέ βοηθήση, γιατί κουράσθηκα». Καί τότε ὁ Κύριος τῆς εἶπε: «Μάρθα Μάρθα, μεριμνᾷς καί τυρβάζῃ περί πολλά· ἑνός δέ ἐστι χρεία· Μαρία δέ τήν ἀγαθήν μερίδα ἐξελέξατο, ἥτις οὐκ ἀφαιρεθήσεται ἀπ’ αὐτῆς» (αὐτ. 42). Μάρθα, φροντίζεις γιά τά βιοτικά πράγματα. Ὅμως, ἡ Μαρία ἀντί τῶν βιοτικῶν προτίμησε τά πνευματικά. «Ἑνός δέ ἐστι χρεία». Ἕνα εἶναι τό ἀναγκαιότερο. Ἄφησε τά ὑλικά καί ἔλα ν’ ἀκούσης κι

Ἀπό τό Ὀρθόδοξον Χριστιανικόν Περιοδικόν «Ἁγία Λυδία», τεῦχος 451, σελ. 262-264. Ὁμιλία πού ἐξεφωνήθη εἰς τόν Ἱ. Ναόν τῆς Ἁγίας Λυδίας, στό Κέντρο Ἐσωτερικῆς καί Ἐξωτερικῆς ἱεραποστολῆς, στήν Ἀσπροβάλτα. 14 ● Ἰούλιος - Σεπτέμβριος 2011 Ἅγιος Σεραφείμ

θρέφτη τῆς σημερινῆς ἁγιογραφικῆς περικοπῆς ὁ καθένας μας βλέπει τόν ἑαυτό του. Φοβᾶμαι, ὅμως, ὅτι οἱ περισσότεροι ἀπό ἐμᾶς, ποιός λίγο καί ποιός πολύ, ὁμοιάζουμε μέ τήν Μάρθα. Φροντίζουμε γιά τά βιοτικά πράγματα. Ἀγώνας γιά νά λύσουμε τό οἰκονομικό πρόβλημα, ἀγώνας νά ἐπιβιώσουμε βιολογικά, ἀγώνας νά φτιάξουμε ἕνα σπίτι, ἀγώνας νά μεγαλώσουμε τά παιδιά, νά τά σπουδάσουμε, νά τά ἀποκαταστήσουμε. Ἀγώνας γιά νά ἀποΜάρθα ἤ Μαρία; κτήσουμε οἰκονομική ἐπιφάνεια. Ἀδελφοί μου, αὐτόν τόν ἀγῶνα Ὅλοι μας, ποιός λίγο καί ποι- δέν μποροῦμε, βεβαίως, νά τόν καός πολύ, ὅλοι μας καταδικάζουμε τηγορήσουμε, ἀλλά ὁ ἀγώνας τήν συμπεριφορά τῆς Μάρθας. αὐτός δέν πρέπει σέ καμμιά πεΓιατί ὁ Χριστός δέν εὐχαριστεῖτο ρίπτωσι νά γίνεται εἰς βάρος τῶν μέ τό τραπέζι. Δέν ἦταν φάγος καί πνευματικῶν ἀναγκῶν τοῦ ἀνθρώοἰνοπότης, ὅπως θέλησαν νά τόν που. Διότι ὁ ἄνθρωπος δέν ἀποκατηγορήσουν οἱ γραμματεῖς καί τελεῖται μόνον ἀπό σῶμα, ἀλλά οἱ φαρισαῖοι, γιατί συνανεστρέ- καί ἀπό ψυχή, ἔχει καί μιά ψυχή φετο μέ τούς ἁμαρτωλούς. Μά, ὁ ἀθάνατη. Χριστός ἦρθε γιά τούς ἁμαρτωΜιά βασίλισσα ὑπηρέτρια λούς, ἀδέλφια μου, καί γι’ αὐτό ἑνός δούλου συναναστράφηκε τούς ἁμαρτωλούς καί γι’ αὐτό πλησίασε τούς Βλέπετε, τό σῶμα τό φροντίπλανεμένους. Ὁ Ἰησοῦς Χριστός ζουμε. Ὅταν πεινάη τό τρέφουμε, ἦλθε νά σώση τό ἀπολωλός πρόβατο. Ἑπομένως, ὁ Χριστός μας ὅταν διψάη τό ποτίζουμε, ὅταν λεξεκουράζεται καί ἀναπαύεται στίς ρώνεται τό καθαρίζουμε, ὅταν ψυχές ἐκεῖνες, πού προσέχουν τό κουράζεται τό ἀναπαύουμε, ὅταν ἕνα, τό ὕψιστον. ἀσθενῆ τό θεραπεύουμε, πηγαίΚι ἐμεῖς, ἀδελφοί μου, σ’ αὐτήν νουμε στόν γιατρό. Καί ἔχουμε πετήν φωτογραφία, σ’ αὐτόν τόν κα- ρισσότερες ἀπό δεκαπέντε εἰδιἐσύ τήν θεία διδασκαλία, νά ὠφελήσης τήν ψυχή σου. Ἀδελφοί μου, ἐάν ἤμουν ἁγιογράφος, θά ἁγιογραφοῦσα τήν εἰκόνα αὐτή τῶν δύο ἀδελφῶν τοῦ Λαζάρου, τῆς Μάρθας καί τῆς Μαρίας, τήν μιά νά ἑτοιμάζη τά φαγητά νά στρώση τό τραπέζι καί τήν ἄλλη νά κάθεται παρά τούς πόδας τοῦ Ἰησοῦ, ν’ ἀκούη τόν λόγο, νά οἰκοδομῆται, νά εὐφραίνεται ἡ ψυχή της καί νά ἀνυψώνεται σέ αἰθέριους κόσμους.


κότητες ἰατρῶν, πού φροντίζουν γιά τήν θεραπεία τοῦ σώματος. Νά κατηγορήσουμε κανέναν; Ὄχι! Διότι πρέπει νά φροντίζουμε τό σῶμα μας. Τό σῶμα εἶναι ὁ ναός τῆς ψυχῆς. Τό σῶμα, ὅμως, πρέπει νά εἶναι ὁ ὑπηρέτης τῆς ψυχῆς. Ἡ βασίλισσα εἶναι ἡ ψυχή. Ἀλλά ὅμως, βλέπετε; Τό σῶμα ἔχει πάρα πολλά δικαιώματα καί ἡ ψυχή ἔχει ἐλάχιστα. Ἀνατρέψαμε τήν ἐξουσία. Τό σῶμα, πού ἔπρεπε νά ὑπηρετῆ τήν ψυχή, κατέχει τά σκῆπτρα καί ἡ ψυχή εἶναι ὑπηρέτρια καί παραγκωνισμένη. «Ἑνός δέ ἐστι χρεία» Καί ἡ ψυχή μας, ἀδέλφια μου, ἔχει ἀνάγκη. Ὅταν πεινάη ἡ ψυχή μας, πρέπει νά τήν τρέφουμε. Ὅταν διψάη, πρέπει νά τήν δροσίζουμε. Ὅταν τραυματίζεται ἡ ψυχή μας, πρέπει νά τήν θεραπεύουμε. Ὅταν λερώνεται ἡ ψυχή μας, πρέπει νά τήν καθαρίζουμε. Καί ὅταν ἡ ψυχή μας χάση τόν Θεό της, τότε πρέπει νά τῆς Τόν δίνουμε. Νά, λοιπόν. «Ἑνός δέ ἐστι χρεία». Τό σπουδαιότερο πρᾶγμα εἶναι ἡ φροντίδα γιά τήν σωτηρία τῆς ψυχῆς μας. «Χριστός Ἰησοῦς ἦλθεν εἰς τόν κόσμον ἁμαρτωλούς σῶσαι, ὧν πρῶτός εἰμι ἐγώ» (Α΄ Τιμ. δ΄, 15), ἔλεγε ὁ ἀπ. Παῦλος. Ὁ Ἰησοῦς Χριστός ἦλθε εἰς τόν 16 ● Ἰούλιος - Σεπτέμβριος 2011 Ἅγιος Σεραφείμ

κόσμον νά σώση τούς ἁμαρτωλούς, καί ἕνας ἀπό τούς ἁμαρτωλούς εἶμαι κι ἐγώ. Ὅλοι μας, ἀδελφοί μου, εἴμαστε ἁμαρτωλοί καί ὅλοι μας πρέπει νά φροντίζουμε γιά τήν ψυχή μας. Καί αὐτός πού σώζει τήν ψυχή μας εἶναι μόνον ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός. Ὁ Σωτήρας μας Ἡ λέξις Ἰησοῦς εἶναι ἑβραϊκή καί μεταφράζεται στήν ἑλληνική Σωτήρας. Ὁ Χριστός εἶναι ὁ δάσκαλός μας, ἐμεῖς εἴμαστε οἱ μαθηταί Του. Ὁ Χριστός εἶναι ὁ ὁδηγός μας, ἐμεῖς εἴμαστε οἱ ἀκόλουθοί Του. Ὁ Χριστός εἶναι ὁ βασιλιάς μας, ἐμεῖς εἴμαστε οἱ ὑπήκοοί Του. Ὁ Χριστός εἶναι ὁ κυβερνήτης μας, ἐμεῖς εἴμαστε οἱ πολίτες τοῦ κράτους Του. Ὁ Χριστός εἶναι ὁ πατέρας μας, ἐμεῖς εἴμαστε τά παιδιά Του. Ὁ Χριστός εἶναι ὁ Θεός μας, ὁ Κύριός μας, ὁ Σωτήρας μας, ὁ Λυτρωτής μας. Ἀδελφοί μου, ἄν λύσουμε ὅλα τά ἄλλα προβλήματά μας καί δέν λύσουμε τό πρόβλημα τῆς σωτηρίας τῆς ψυχῆς μας, δέν κάναμε τίποτε. Θά εἴμαστε ἀποτυχημένοι. Μέ χαρά βλέπω τήν παρουσία σας ἐδῶ στήν σημερινή πανηγυρική ἑορτή, γιά νά τιμήσουμε ὅλοι μας τήν γλυκειά μας Μητέρα, τήν πρέσβειρα τῶν οὐρανῶν,

τήν Βασίλισσα τῶν Ἀγγέλων, τήν προστάτρια τῶν ὀρφανῶν, τήν βοήθεια τῶν ἀδυνάτων, τῶν κατατρεγμένων, τήν προστάτρια τοῦ Ἔθνους μας. Τιμοῦμε τήν γλυκειά μας Παναγία καί παρακαλοῦμε καί δεόμεθα καί ἱκετεύομε νά μᾶς προστατεύη. «Ταῖς πρεσβεῖαις τῆς Θεοτόκου, Σῶτερ, σῶσον ἡμᾶς», λέμε. Νά σωθῆ ἡ ψυχή μας, νά ἐπιτύχουμε τήν σωτηρία τῆς ψυχῆς μας. Πῶς θά σωθοῦμε; Οἱ δυό δρόμοι Πῶς θά σωθοῦμε; Δύο εἶναι οἱ δρόμοι. Ὁ ἕνας δρόμος γιά τήν σωτηρία τῆς ψυχῆς εἶναι, νά μήν ἔχουμε διαπράξει καμμία ἁμαρτία. Καί αὐτόν τόν δρόμο τόν ἀκολουθοῦν μόνον τά μικρά παιδιά, αὐτά πού δέν πρόλαβαν νά ἁμαρτήσουν, νά μεγαλώσουν καί αὐτά πᾶνε στήν Βασιλεία τῶν Οὐρανῶν, ὅταν φύγουν ἀπό τόν κόσμο αὐτό. Καί ὁ ἄλλος δρόμος, ποιός εἶναι; Εἶναι ὁ δρόμος τῆς μετανοίας. Ἐμεῖς ὅλοι μας λερώσαμε τήν χιονοφεγγόφωτον στολήν τῆς ψυχῆς μας. Ὅλοι μας ἁμαρτήσαμε, ὅλοι μας πέσαμε, ὅλοι μας σκοντάψαμε, ὅλοι μας λασπωθήκαμε. Λερώσαμε τήν σκέψι μας, τόν νοῦ μας, τήν διάνοιά μας, τά βλέμματά μας, τήν γλῶσσα μας, τήν καρδιά μας. Ἕνας δρόμος

ὑπάρχει· νά μετανοήσουμε εἰλικρινά καί νά χύσουμε ἕνα δάκρυ γιά τίς ἁμαρτίες πού διαπράττουμε καθημερινῶς. Ἕνα δάκρυ δικό μας, ἕνα δάκρυ μετανοίας! Νά χτυπήσουμε τά στήθη καί νά ποῦμε: Θεέ μου, ἁμάρτησα. Δέν θά μᾶς δικάση ὁ Θεός γιατί ἁμαρτήσαμε, ἀλλά γιατί ἁμαρτήσαντες δέν μετανοήσαμε. Καί ὅταν τό δάκρυ τό δικό μας τό πάρη ὁ ἄγγελός μας καί ἐμεῖς δεχθοῦμε στήν καρδιά μας ἕνα ἠλεκτρόνιο ἀπό τό αἷμα τοῦ Χριστοῦ, τότε θά γευθοῦμε τήν λύτρωσι ἀπό τήν ἁμαρτία. «Τό αἷμα Ἰησοῦ Χριστοῦ τοῦ υἱοῦ αὐτοῦ καθαρίζει ἡμᾶς ἀπό πάσης ἁμαρτίας» (Α΄ Ἰωάν. α΄, 7). Ναί, τότε θά σωθοῦμε. Ὅταν κοινωνοῦμε τῶν Ἀχράντων Μυστηρίων, ὅταν ἔχουμε λατρευτική ζωή, ὅταν βαδίζουμε τήν ὁδόν τῆς μετανοίας, ὅταν ὑμνοῦμε καί δοξολογοῦμε τόν Κύριο, ὅταν ζοῦμε σύμφωνα μέ τό θέλημα τοῦ Θεοῦ, ναί, τότε θά ἐλπίζουμε στήν σωτηρία, γιά τήν ὁποία ἡ Ὑπεραγία Θεοτόκος δέεται καί πρεσβεύει, ὥστε ὅλοι νά ζοῦμε ἐδῶ ἀγαπημένοι καί ἑνωμένοι, εἰρηνικά, ἀλλά καί στήν ἄνω Ἰερουσαλήμ, στήν Βασιλεία τῶν Οὐρανῶν, νά εἴμαστε οἱ πολίτες τοῦ κράτους τοῦ Θεοῦ. Ἀμήν.


Στά ἀζήτητα ἤ στόν κάλαθο τῶν ἀχρήστων ναμφίβολα αὐτή θά εἶναι ἡ τύχη της. Ὅπως συνέβηκε καί σέ ἄλλες ἀνάλογες περιπτώσεις, ἔτσι καί αὐτή τή φορά αὐτό θά συμβεῖ καί μέ τίς δηλώσεις καί τίς διαδόσεις γιά τό θέμα, στό ὁποῖο θά ἀναφερθοῦμε στή συνέχεια, καί τό ὁποῖο διέσπειραν γιά ἀρκετές μέρες οἱ εἰδήσεις τῶν Μέσων Ἐνημέρωσης. «Ἰσχυροί ἄνεμοι, οἱ ὁποῖοι ἔτρεχαν μέ ταχύτητα πάνω ἀπό ἑκατό χιλιόμετρα τήν ὥρα καί πού φυσοῦσαν ὅλη τή νύκτα, ἀπώθησαν τά νερά τῆς Ἐρυθρᾶς θάλασσας καί ἄνοιξαν δίοδο, ὥστε γιά τέσσερις ὧρες νά δοθεῖ χρόνος στούς Ἑβραίους νά διαβοῦν τή θάλασσα αὐτή. Τό φαινόμενο τοῦτο μπορεῖ νά ἐξηγηθεῖ μέσω τῆς δυναμικῆς τῶν ὑγρῶν. Δηλαδή ὁ ἄνεμος μπορεῖ νά μετακινήσει τό νερό, νά δημιουργήσει ἕνα ἐνδιάμεσο κενό –ἀσφαλές πέρασμα– καί στή συνέχεια πάλι, μέ τήν παύση τῶν φυσικῶν αὐτῶν στοιχείων, νά ἐπανέλθουν τά νερά στήν προηγούμενή τους θέση»! Αὐτή εἶναι ἡ πρόσφατη δήλωση τοῦ Ἐθνικοῦ Κέντρου Ἀτμοσφαιρικῶν Ἐρευνῶν (NCAR), τό ὁποῖο ὕστερα ἀπό πολλές μελέτες, ὅπως ὑποστηρίζει, κατόρθωσε νά ἀνακαλύψει ἐπιστημονικά τό φαινόμενο τῆς διάβασης τῆς Ἐρυθρᾶς θάλασσας ἀπό τούς Ἑβραίους. Ὁ ἐπικεφαλῆς τοῦ ἐρευνητικοῦ αὐτοῦ Κέντρου Κάρλ Ντρίους ὑποστήριξε μέ ἐπιχειρήματα τήν ἀνακοίνωση αὐτή, τήν ὁποία καί ἀνέλαβε νά δημοσιεύσει τό περιοδικό Plos One καί τή μετέδωσε τό πρακτορεῖο Ρώυτερ, γιά νά τήν ἀναμετα-

Ἀ

δώσουν ἀμέσως(!) τά πολυμέσα ἀνά τό παγκόσμιο. Σπουδαία, λοιπόν, ἡ ἀνακάλυψη αὐτή, ἡ ὁποία συνιστᾶ, γιά τούς ἐφευρέτες της καί ἰσχυρή ἀποκάλυψη καί ἄρα διάψευση τῶν ὅσων ἀναφέρονται στό βιβλίο τῆς Ἐξόδου, στήν Παλαιά Διαθήκη. Μᾶς καλοῦν, δηλαδή, οἱ ἐν λόγω ἐπιστήμονες νά θεωρήσομε μύθο καί πλάνη, ὅτι ὁ Μωυσῆς, βλέποντας «τήν φαραωνίτιδα πανστρατιάν» καί τούς ὁμοεθνεῖς του νά κινδυνεύουν ἄμεσα, ὕψωσε τά χέρια πρός τόν οὐρανό ζητώντας καί ἀναμένοντας τή θεία λύτρωση. Καί τότε ὁ Θεός κάλεσε τό Μωυσῆ νά κτυπήσει μέ τή ράβδο του τά θαλάσσια νερά καί, κατά τή σχετική διήγηση, τά νερά ἄνοιξαν καί ἡ ἄβυσσος τοῦ ὕδατος γιά πρώτη φορά ἐρχόταν σέ ἐπαφή μέ τό φῶς τοῦ ἥλιου. Ἔτσι, οἱ Ἑβραῖοι ἔτρεξαν μέσα ἀπό τή διάβαση καί μπόρεσαν νά διανύσουν τήν ἀπόσταση τῶν τριῶν μέ τεσσάρων χιλιομέτρων καί νά μεταφερθοῦν ἀσφαλεῖς στήν ἀπέναντι τῆς θάλασσας ὄχθη. Τήν ἴδια ἀπόπειρα ἐπιχείρησαν καί οἱ πάνοπλοι στρατιῶτες τοῦ Φαραώ, πλήν, ὅμως, ὁ Μωυσῆς, ἀφοῦ ἐπανέστρεψε τή ράβδο καί κτύπησε τό ὑγρό στοιχεῖο, αὐτό ἐπανῆλθε στήν κανονική του ροή, μέ ἀποτέλεσμα νά καταποντιστοῦν οἱ ἐπιτιθέμενοι (Ἔξοδος 14, 15 κ.ἑ.). Αὐτό, λοιπόν, τό γεγονός, μετά ἀπό τρεῖς καί πλέον χιλιάδες χρόνια ὁ Κάρλ Ντρίους μέ τήν ἐπιστημονική του ὁμάδα τό ἐπεξηγεῖ ὡς φυσικό φαινόμενο, ἐρχόμενος, ἀσφαλῶς, σέ ἀντίθεση καί μέ τή βιβλική διή-

Ἀπό τό Ὀρθόδοξον Χριστιανικόν Περιοδικόν «Ἁγία Λυδία», τεῦχος 451, σελ. 259-260, τοῦ Nίκου Νικολαΐδη Καθηγητῆ τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ Παν/μίου Ἀθηνῶν. 18 ● Ἰούλιος - Σεπτέμβριος 2011 Ἅγιος Σεραφείμ

γηση ἀλλά καί μέ τήν ἐκκλησιαστική καί πατερική παράδοση. Γιατί σ’ αὐτό ἀκριβῶς τό δεδομένο ἡ Ἐκκλησία, μέ τό στόμα τῶν Πατέρων της, ἔχει ἐμπλουτίσει τό μέγεθος τῆς τυπολογίας, γιά νά διδάξει, ἀλλά καί νά ὑμνήσει θεοπρεπῆ γεγονότα. Ἡ σκιά τοῦ Μωυσῆ καί ἡ κατεύθυνση τῆς ράβδου πάνω στά νερά τῆς Ἐρυθρᾶς θάλασσας εἰκονίζουν καί προτυπώνουν, κατά τούς Πατέρες, τό σχῆμα τοῦ σταυροῦ: «Σταυρόν χαράξας Μωσῆς ἐπ’ εὐθείας ράβδου τήν Ἐρυθράν διέτεμε τῷ Ἰσραήλ πεζεύσαντι. Τήν δέ ἐπιστρεπτικῶς Φαραώ τοῖς ἅρμασι κροτήσας ἥνωσεν· ἔπ’ εὔρους διαγράψας τό ἀήττητον ὅπλον (τοῦ σταυροῦ)», μελωδεῖ ὁ ἱερός Κοσμᾶς. Καί ἀκόμη, ὁ ἱερός Δαμασκηνός διατυπώνει: «ἀρματηλάτην Φαραώ ἐβύθισε τερατουργοῦσά ποτε μωσαϊκή ράβδος, σταυροτύπως πλήξασα καί διελοῦσα θάλασσαν, Ἰσραήλ δέ φυγάδα πεζόν ὁδίτην διώδευσε…». Περιοριζόμαστε, λοιπόν, σ’ αὐτή τήν τυπολογία, πού δέν εἶναι ἡ μόνη, γιά νά ποῦμε ὅτι ἡ Ἐκκλησία καί ἐπιβεβαιώνει τό θαῦμα τῆς διάβασης τῆς Ἐρυθρᾶς θάλασσας, ἀλλά καί μᾶς παρακινεῖ νά δοῦμε μέσα ἀπό τούς τύπους καί τίς σκιές καί τίς εἰκόνες τῶν γεγονότων τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης τά προαγγέλματα τῶν μελλοντικῶν σωτήριων γεγονότων τῆς οἰκονομίας τοῦ Θεοῦ γιά τόν ἄνθρωπο καί τήν κτίση. Αὐτό ἑρμηνεύει ὁ πρύτανης τῶν θεολόγων πατέρων τῆς Ἐκκλησίας μας Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνός. Καί τό θαῦμα, δέν εἶναι ἕνα ὑπερφυσικό γεγονός, ὅπως ἀρκετοί, εἰδήμονες καί μή ὑποστηρίζουν, ἀλλά ἕνα φυσικό φαινόμενο, πού ἀποσκοπεῖ, μέ τήν παρέμβαση τοῦ Θεοῦ, νά ἀποκατασταθεῖ ἡ φυσική τάξη στήν κτίση καί στήν ἱστορία. Οἱ Ἑβραῖοι, λοιπόν, διάβηκαν τήν Ἐρυθρά θάλασσα, ἀσφαλῶς, μέ τήν ἐπέμβαση τῆς θείας δύναμης. Ἀλλά ὁ Θεός ἐπεμβαίνοντας ἐπιδει-

κνύει καί ἀποκαθιστᾶ μέσα ἀπό φυσικά γεγονότα, ἔστω καί προσωρινά, τόν ἄνθρωπο ὡς κυρίαρχο καί κυβερνήτη τῆς κτίσης. Ἄν ὁ ἄνθρωπος, δηλαδή, δέν διέπραττε τήν προπατορική ἀστοχία, θά κυβερνοῦσε τό φυσικό κόσμο καί δέν θά ἀντιμετώπιζε ποτέ καί πουθενά κανένα ἐμπόδιο στό ἔργο πού ὁ Θεός τόν ἔταξε ὡς βασιλιά τῆς φύσης. Ἑπομένως, ὁ Θεός, ἀσφαλῶς καί ἔθεσε κάτω ἀπό τήν ἐποπτεία του τούς νόμους τῆς φύσης, ὥστε νά ὑπηρετήσουν, στήν προκειμένη περίπτωση τό λαό του καί ὄχι ἡ φύση ἀπό μόνη της «βοήθησε» περιστασιακά καί συμπτωματικά τή διάβαση τῶν Ἑβραίων. Γιατί, ἔστω καί ἄν ἀποδεχθοῦμε ὅτι ἡ «ἐπιστημονική ἔρευνα» τῆς ὁμάδας τοῦ Κάρλ Ντρίους «ἀνακάλυψε» τόν τρόπο διαφυγῆς τῶν Ἑβραίων μέ ἕνα εὐκαιριακό φυσικό τρόπο, θέλοντας ἔτσι νά χλευάσει τήν Ἁγία Γραφή, τότε αὐτή ἡ ὁμάδα παραμένει στά ἐπιχειρήματά της μετέωρη καί ἀστήρικτη καί ἄρα ἀνεπιστημονική, γιά ἕνα καίριο καί βασικό λόγο, τόν ἑξῆς: Πῶς οἱ ἄνεμοι πού προκλήθηκαν καί φυσοῦσαν μέ τέτοια δυνατή ταχύτητα, ὥστε νά μπορέσουν νά ἀνοίξουν δίοδο καί νά συγκρατήσουν γιά ἀρκετές ὧρες τό τεῖχος τῶν θαλάσσιων νερῶν, γιατί μετακινήθηκαν ἑκατομμύρια κυβικά μέτρα νεροῦ, αὐτοί οἱ ἄνεμοι δέν παρέσυραν στό πέρασμά τους καί τούς ἀνθρώπους, δηλαδή τούς Ἑβραίους, πού ὁ ὄγκος τους ἦταν ἀσυγκρίτως δυσανάλογος μέ τό μέγεθος τῶν νερῶν; Αὐτό, πῶς μποροῦν ἐπιστημονικά νά μᾶς τό ἐξηγήσουν; Ὄχι, λοιπόν, στά ἀζήτητα, ἀλλά στόν κάλαθο τῶν ἀχρήστων θά ἔχει τήν κατάληξη καί ἡ ἐν λόγω ἐπιστημονική ἀνακοίνωση, ὅπως τήν ἴδια τύχη εἶχαν καί ἄλλες παρόμοιές της. Ἅγιος Σεραφείμ Ἰούλιος - Σεπτέμβριος 2011 ● 19

ΠΑΝΑΓΙΑ Η ΣΠΗΛΑΙΩΤΙΣΣΑ1 (Τῶν Ἀγράφων ἡ χαρά, τῆς Ἀργιθέας φρουρός καί δόξα) Σεβ/του Μητροπολίτου ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ (ΜΟΥΣΤΑΚΑ) οιός εἶναι αὐτός ὁ ἀκαταγώνιστος πνευματικός μαγνήτης, πού εἵλκυσε τήν ὁμήγυρη τῶν χριστιανῶν σ’ αὐτό τό ἱερό Παλλάδιο τῆς ἁγίας μας Ὀρθοδοξίας; Ποιός εἶναι αὐτός ὁ πνευματικός καθρέφτης μέσα στόν ὁποῖο ὁ κάθε πιστός μπορεῖ νά ἀντικρύζει τά κάλλη τῆς Βασιλείας τῶν Οὐρανῶν; Εἶναι ἡ Παναγία Μητέρα τοῦ Κυρίου μας κατά σάρκα καί πνευματική Μάννα ὅλων μας. Εἶναι ἡ Κυρία Θεοτόκος2, ἡ «μεγαλοπρεπής τε καί μεγαλόφωνος εὔκλεια» τῶν ἀΰλων πνευματικῶν δυνάμεων, «ἡ δοξαστή καί ἐπαινετή εἰς τούς ἀπεράντους αἰῶνας»3 κατά τόν μέγα δογματικό πατέρα καί ὑμνογράφο, Ἅγιο Ἰωάννη τόν Δαμασκηνό.

Π

Εἶναι ἡ Παναγία μας, τῆς Ὁποίας ἡ θαυματουργή εἰκόνα σ’ αὐτό τῶν Ἀγράφων καί τῆς Ἀργιθέας ἱερό μοναστήρι ἀποκαλεῖται Σπηλαιώτισσα. Καί ὅλοι ἐμεῖς ἤρθαμε ἐδῶ στή Χάρη της, γιά νά ἀναπέμψουμε σ’ Ἐκείνη πού κατέχει «τό σκῆπτρον τῆς ὀρθοδοξίας»4 ψαλμούς καί ὕμνους καί ὠδές πνευματικές5. Χαριστήριους ὕμνους πού ἁρμόζουν σ’ ᾽ἔκφραση εὐχαριστίας καί προσευχές μέ πάμπολλα καρδιακά αἰτήματα. Ὅλα αὐτά ἔχουν δοξολογικό χαρακτήρα, γιατί καί τά μυστήριά της εἶναι «πάντα ὑπέρ ἔννοιαν, πάντα ὑπερένδοξα»6 καί «ὕμνος ἅπας ἡττᾶται»7 μπροστά στά μεγαλεῖα της, τά ὁποῖα «ἐποίησεν αὐτῇ ὁ Δυνατός»8. Ἡ χάρη τῆς Παναγίας ἔχει πλούσια

1. Ἐκφωνήθηκε στίς 15 Αὐγούστου 2011 στήν ἑορτάζουσα Ἱερά Μονή Κοιμήσεως Θεοτόκου Σπηλιᾶς τῶν Ἀγράφων. 2. Βλ. τήν προσωνυμία αὐτή στόν ἅγιο Ἰωάννη τόν Δαμασκηνό, Λόγος εἰς τόν Εὐαγγελισμόν τῆς ὑπεραγίας Δεσποίνης ἡμῶν Θεοτόκου, PG 96, 653AB. 3. ὅ.π. PG96, 653D. 4. Κυρίλλου Ἀλεξανδρείας, ὁμιλία εἰς τήν Γ΄ Οἰκουμενικήν Σύνοδον, Mansi 4, 1253. 5. Ἰωάννου Δαμασκηνοῦ, Ἐγκώμιον εἰς τήν Κοίμησιν τῆς Θεοτόκου, Λόγος Α΄, 14, PG 96, 720D. 6. Θεοτοκίον ἀναστάσιμον, ἦχος β΄, ΠΑΡΑΚΛΗΤΙΚΗ, ἔκδοσις τῆς ΑΠΟΣΤΟΛΙΚΗΣ ΔΙΑΚΟΝΙΑΣ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ, Ἀθῆναι, ἄ.χ., σ. 141. 7. Ἀκάθιστος Ὕμνος, οἶκος Υ. 8. Λουκ. 1, 49. 20 ● Ἰούλιος - Σεπτέμβριος 2011 Ἅγιος Σεραφείμ

σκεπάσει αὐτή τή θαυματουργή της εἰκόνα καί ὁ τόπος στόν ὁποῖο εἶναι κτισμένο τό ἱερό της μοναστήρι εἶναι Ἅγιος. Τόν ἁγίασε ἡ Παναγία μας μέ τήν παρουσία της καί τά πολυποίκιλα θαύματά της. Καί οἱ προσκυνητές ἁγιαζόμαστε ἀπό τόν τόπο καί τή θαυματουργή της εἰκόνα9. Αὐτός ὁ τόπος εἶναι κατά τό ἀδιάψευστο θεομητορικό στόμα, τά Ἱεροσόλυμα τῆς Ἑλλάδος9α! Γιατί, ὅταν οἱ μοναχοί Ἀθανάσιος καί Παρθένιος ἀπ’ τό γειτονικό μοναστήρι τοῦ ἁγίου Χαραλάμπους τῆς Στεφανιάδας, μέ τήν εὐλογία τοῦ Γέροντά τους, ἀποφάσισαν νά ἐγκαταβιώσουν στήν Ἱερή Ἁγιοταφική Ἀδελφότητα, ἡ ἴδια ἡ Παναγία τούς ἐμπόδισε, λέγοντάς τους πώς τά Ἱεροσόλυμα εἶναι ἐδῶ καί συγχρόνως τούς ὑπέδειξε τόν χῶρο τῆς εὕρεσης τῆς θαυματουργῆς της εἰκόνας. Αὐτή ἡ θαυματουργή εἰκόνα τῆς Παναγίας μας τῆς Σπηλαιώτισσας εἶναι τῶν Ἀγγράφων ἡ χαρά10, γιατί τά βουνά αὐτά ἁγιάσθηκαν11 αἰῶνες τώρα μέ τήν παρουσία τῆς ἁγίας εἰκόνας ἐδῶ καί στά χείλη τῶν προσκυνητῶν της μυριάδες φορές ἄνθισε ἡ χαρά, ἐξαιτίας τῆς παντοχαρᾶς τῶν Ἀγράφων! Ἀκόμη ἡ Σπηλαιώτισσα εἶναι τῆς Ἀργιθέας φρου-

ρός ἀκοίμητος, στηριγμός καί δόξα12. Ἡ χαριτόβρυτη εἰκόνα της εἶναι τό καταφύγιο τοῦ πιστοῦ λαοῦ ὄχι μόνον τῆς Δυτικῆς Θεσσαλίας, ἀλλά καί τῆς εὐρύτερης περιοχῆς πέραν τοῦ Ἀχελώου ποταμοῦ, δηλονότι τῆς Ἄρτας, τῆς Αἰτωλοακαρνανίας, τῶν εὐρυτανικῶν Ἀγράφων καί ἀπό ἄλλα μέρη. Ναί! Πανάχραντος καί πανύμνητος, καθώς εἶναι ἡ Παναγία μας «λαοῦ πιστοῦ καταφύγιον ἔνθα ἀναψυχήν ἐφευρίσκει, ἐκ μεριμνῶν ποικίλων καί περιστάσεων»13. Αὐτή ἡ θαυματουργή εἰκόνα, πού εἶναι τῶν Ἀγράφων ἡ χαρά, εἶναι ταυτόχρονα τῶν Θεσσαλῶν ἡ παρηγοριά καί ὅλων γενικά τῶν προσκυνητῶν ὁ δροσισμός τῶν ψυχῶν τους14. Αὐτό τό μοναστήρι εἶναι ἡ σκηνή πού ἔστησε ἡ Ἄνασσα στήν Ἀργιθέα καί σ’ αὐτήν σκηνώνουν αἰῶνες τώρα, ἀπό τό 1064 μ.Χ., οἱ πιστοί15. Ἐδῶ ἀνοίγουν οἱ κλεισμένες καρδιές καί θρονιάζονται16 σ’ αὐτές στή συνέχεια ὁ Ἰησοῦς Χριστός καί ἡ Παναγία Μητέρα Του πού ὡς Ὁδηγήτρια ὁδηγεῖ τούς προσκυνητές πρός τόν Υἱό καί Θεό της. Ἡ Σπηλαιώτισσα βασιλεύει στίς καρδιές τῶν πιστῶν, γιατί Ἐκείνη εἶναι ἡ ἁγία τους Σκέπη! Αὐτό τό μοναστήρι, μέσα στά ἀπόκρημνα βουνά, μοιάζει νἄναι ἡ πύλη

9. Κάθισμα μετά τόν Πολυέλαιον, Ἀκολουθία τῆς Ὑεραγίας Δεσποίνης ἡμῶν Θεοτόκου καί ἀειπαρθένου Μαρίας τῆς Σπηλαιωτίσσης, σ. 34. 9α. Τροπάριο Ὠδῆς γ΄, ὅ.π. σ. 39. 10. Ἀπολυτίκιο, ὅ.π. σ. 28. 11. Τροπάριο Ὠδῆς Στ΄, ὅ.π. σ. 45. 12. Ἀπολυτίκιο, ὅ.π. σ. 28. Βλ. καί ἕτερο σ. 29. 13. Τροπάριο Ὠδῆς Στ΄, ὅ.π. σ. 45. 14. Τροπάριο Ἀποστίχων Ἑσπερινοῦ, ὅ.π. σ. 27. 15. Τροπάριο Ὠδῆς Δ΄, ὅ.π. σ. 42. Ἅγιος Σεραφείμ Ἰούλιος - Σεπτέμβριος 2011 ● 21

τοῦ οὐρανοῦ17, πού ὁδηγεῖ μέ ἀσφάλεια στό Θρόνο τοῦ Θεοῦ. Καί ἡ Παναγία μας ἡ Σπηλαιώτισσα καί σήμερα στή γιορτή της , ἀλλά καί πάντοτε μᾶς μαζεύει, σύμφωνα μέ μιάν ὡραία εἰκόνα τοῦ ὑμνογράφου, ὅπως ἡ κλῶσσα τά φοβισμένα κλωσσόπουλα κάτω ἀπό τίς φτεροῦγες της18. Μέ πολλή χαρά καί τιμή δεχόμαστε τή θεομητορική φιλοξενία καί προσκυνώντας τήν ἁγία εἰκόνα της, ζητάμε τή Χάρη της. Καί τή δίνει αὐτή τή χάρη ἡ Σπηλαιώτισσα ἀφειδώλευτα σέ ὅλους ὅσοι τήν ἀντικρύζουν, μέ καθαρά μάτια, κατάματα! Ὁ κάθε προσκυνητής μέ τά μάτια τῆς ψυχῆς του βλέπει ὁλοζώντανη τήν Παναγία μας νά ἀκούει τίς προσευχές του καί νά τίς μεταφέρει στόν Υἱό καί Θεό της Ἰησοῦ Χριστό. Ἐκείνη χαροποιεῖ τίς ψυχές μας. Ἀλλιῶς ἔρχεται κι ἀλλιῶς, ἀνάλαφρος ψυχικά φεύγει ὁ προσκυνητής ἀπό τόν ἱερό ἐτοῦτο χῶρο. Νά, γιατί οἱ προσκυνητές συναθροίζονται στό μοναστήρι τῆς Σπηλιᾶς σάν τά σμήνη τῶν μελισσῶν πού τρέχουν στά λουλούδια, γιά νά ἀπολαύσουν ἐδῶ ὅμως ὄχι κάποια γύρι, ἀλλά τό πνευματικό μέλι τῆς ἁγίας

μορφῆς τῆς θαυματουργῆς της εἰκόνας καί τή θεία χάρη πού πηγάζει ἀπ’ αὐτήν19. Νά, γιατί κανένας δέν φεύγει ἀπό τή Σπηλαιώτισσα ἐσωτερικά κενός. Γιατί ἡ Σπηλαιώτισσα θαυματουργεῖ. Καταργεῖ δηλαδή τούς φυσικούς νόμους. Δίνει ὑγεία στά σώματα. Χαροποιεῖ τίς ψυχές20. Καί ὡς Βασίλισσα τοῦ Παραδείσου ὁδηγεῖ τούς πιστούς στόν Παράδεισο! Παράδεισος ἐπίγειος εἶναι καί τό μοναστήρι της. Ὁ προσκυνητής ἔρχεται στή Σπηλαιώτισσα ἤ νά τήν παρακαλέσει γιά κάτι ἤ νά τήν εὐχαριστήσει γιά κάποια της πρός ἐκεῖνον εὐεργεσία21. Γι’ αὐτό κι ὁ λόγος μας εἶναι χλωμός κι ἀδύνατος, γιά νά ἐξιστορήσει τά ἀνά τούς αἰῶνες θαύματά της. «Σιγᾶ νοῦς ἀνθρώπειος καί λόγος ἐξανίσταται, ἐπί τῷ πληθύι σῶν θαυμάτων» μητέρα μας γλυκειά Σπηλαιώτισσα22! Τί ζητάει ὁ προσκυνητής; «Ἴασιν ψυχῆς καί τοῦ σώματος, τῶν προβλημάτων ποθουμένην ἐπίλυσιν, καί τῶν θλίψεων, τήν ταχεῖαν διάλυσιν»23. Ζητάει ὁ προσκυνητής, γιατί γνωρίζει πώς ἡ Σπηλαιώτισσα μπορεῖ: «Πάντα γάρ δύνασαι ὡς

16. ὅ.π. 17. Κάθισμα μετά τήν α΄ στιχολογίαν, ὅ.π. σ. 33. 18. ὅ.π. 19. Τροπάριο Ὠδῆς Ε΄, ὅ.π. σ. 43. 20. Τροπάριο Ὠδῆς Ε΄, ὅ.π. σ. 43. 21. Τροπάριο Ὠδῆς θ΄, ὅ.π. σ. 53: «...καί ἕκαστος τό αἴτημα δηλοποιῆσαι αὐτοῦ ἤ ἐκφράσαι τήν εὐχαριστίαν σοι, Σπηλαιώτισσα...». 22. Τροπάριο Ὠδῆς Ε΄, ὅ.π. σ. 43. Βλ. καί τροπάριο Ὠδῆς Δ΄, ὅ.π. σ. 41: «Ρήματα οὐκ ἔχομεν ἱκανά, ἵνα τῶν θαυμάτων σου μέγεθος ἐξιστορῆσαι, Σπηλαιώτισσα ἁγνή, ἅπερ πάλαι ἐτέλεσας, καί νῦν ἐκτελεῖς τοῖς προστρέχουσιν». 23. Στιχηρό προσόμοιο Ἑσπερινοῦ, ὅ.π. σ. 26. 22 ● Ἰούλιος - Σεπτέμβριος 2011 Ἅγιος Σεραφείμ

Λόγου γεννήτρια»24 ὑπογραμμίζει ὁ ἱερός ὑμνωδός. Ἔχει παρρησία στόν Υἱό της ἡ Θεομήτωρ. Γι’ αὐτό κι ἐμεῖς τήν ἱκετεύουμε: Ὕψωσε τά χέρια σου τώρα καί παρακάλεσε γιά ὅλους ἐμᾶς τούς δούλους σου25 καί κατά τό μέτρο τῆς πίστης μας, δώσε μας τήν εὐλογία σου, Σπηλαιώτισσα26. Ὁ ἄνθρωπος, ὅταν ἁμαρτάνει, γίνεται σπήλαιο παθῶν. Φεύγει ἡ χάρη τοῦ Θεοῦ ἀπό πάνω του. Σκοτεινή εἶναι τότε ἡ ψυχή του. Ὅποιος, παρά τήν ἁμαρτωλότητά του, εὑρισκόμενος στό ἔσχατο στάδιο τῆς ἀπογνώσεως, ἐπικαλεσθεῖ τήν Σπηλαιώτισσα, ἐκείνη σπεύδει. Διώχνει τό σκοτάδι ἀπ’ τό ἀραχνιασμένο ἀνθρώπινο σπήλαιο τῶν παθῶν τῆς ψυχῆς του μέ τήν ἕλξη τῆς Χάρης της καί φέρνει τήν αὐγή, τό φῶς τοῦ Χριστοῦ στόν ἀνθρώπινο νοῦ27. Θερμή παράκληση τῆς ἀπευθύνουμε σήμερα πού γιορτάζει: Ἄνοιξε, Παναγία μας Σπηλαιώτισσα, τά σπλάχνα τῆς ἀγάπης σου. Παράβλεψε τίς ἁμαρτίες μας. Δώσε μας μετάνοια. Κάνε μας ἐσύ, ὦ γλυκειά μας Μάννα, νά ἀγαπᾶμε τόν πνευματικά πρωτότοκο ἀδελφό μας καί Θεό μας Ἰησοῦ Χριστό καί νά βλέπουμε στό

πρόσωπό του τόν συνάνθρωπό μας κάτω ἐδῶ στή γῆ28. Κάνε τίς ψυχές μας, ὦ Σπηλαιώτισσα, σπήλαια29, σάν τό σπήλαιο τῆς Βηθλεέμ μέσα στό ὁποῖο τοῦ καθένα μας σπήλαιο θά γεννιέται, θά μεγαλώνει, θά θαυματουργεῖ, θά σταυρώνεται, θά ἀνασταίνεται ὁ Χριστός. Κάνε τίς ὑπάρξεις μας, θεοτόκες ὑπάρξεις! Καί φεύγοντας, Παναγία μας Σπηλαιώτισσα, ἀπό τό ἅγιο μοναστήρι σου, κάνε νά παραμείνει στήν ψυχή μας αὐτή ἡ χαρά πού ἔνοιωσαν οἱ κτήτορες τῆς ἱερῆς σου τούτης πνευματικῆς μάνδρας, ὅταν βρῆκαν τήν πάγκαλλον (πολλή ὄμορφην) εἰκόνα σου30. Μιά χαρά δηλαδή διαρκής, παναγιόβρυτη! Μιά χαρά πού κρύβει μέσα της καί τόν φόβο μήν καί σέ ξαναλυπήσουμε μέ τή διάπραξη ἀπρεπῶν πράξεων. Γιατί σύ εἶσαι τῶν «ἀβοηθήτων παραστατική βοήθεια καί τῶν ἀδυνάτων μεγαλοδύναμος δύναμις»31. Γι’ αὐτό ὅλοι ἐμεῖς σήμερα στή γιορτή σου, κληρικοί καί λαϊκοί, τό, Χαῖρε, Σοί κραυγάζομεν Σπηλαιώτισσα μήτηρ πάντων ἡμῶν. Ἀμήν.

24. ὅ.π. 25. ὅ.π. «...Διό καί νῦν χεῖρας, ἱκεσίας αἶρε, Κόρη, ὑπέρ τῶν δούλων σου». 26. Τροπάριο Ὠδῆς ζ΄, ὅ.π. σ. 49: «Ὡς πιστεύομεν, λαμβάνομεν τάς χάριτας, ἐκ τῆς σεπτῆς μορφῆς σου...». Βλ. καί Στιχηρό Κεκραγαρίων, ὅ.π. σ. 18. 27. Τροπάριο Ὠδῆς η΄, ὅ.π. σ. 51 28. Τροπάριο Ὠδῆς θ΄, ὅ.π. σ. 53. 29. Βλ. Στίχους, ὅ.π. σ. 58: «Σπήλαια ἡμῶν καρδίας δεῖξον, Κόρη, Αἷς σπηλαιογέννητος μένοι Δεσπότης». 30. Τροπάριο Ὠδῆς γ΄, ὅ.π. σ. 38. 31. Ἰωάννου Δαμασκηνοῦ, Λόγος εἰς τόν Εὐαγγελισμόν τῆς ὑπεραγίας Δεσποίνης ἡμῶν Θεοτόκου, PG 96, 660 Α. Ἅγιος Σεραφείμ Ἰούλιος - Σεπτέμβριος 2011 ● 23

ΠΡΩΤΟΠΡ. ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ Ν. ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΥ Γενικοῦ Ἀρχιερατικοῦ Ἐπιτρόπου Ἱ. Μητροπόλεως Θεσσαλιώτιδος καὶ Φαναριοφερσάλων

«Οὐ γάρ ἐν ρήμασιν ἡμῖν, ἀλλ’ ἐν πράγμασιν ἡ ἀλήθειά τε καί ἡ εὐσέβεια, κατά τόν θεολόγον Γρηγορίον. Περί δογμάτων δέ καί πραγμάτων τόν ἀγῶνα ποιοῦμαι. Κἄν τις ἐπί τῶν πραγμάτων ὁμοφωνῇ, πρός τάς λέξεις οὐ διαφέρομαι». (Λόγοι ἁγ. Γρηγορίου Παλαμᾶ εἰς τόν συνοδικόν τόμον τοῦ 1351)

ΝΑ ΔΙΑΚΡΙΝΟΥΜΕ ΤΙΣ ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ ὲ ὅσα μέχρι στιγμῆς ἔχουμε πεῖ, ὁλοκληρώθηκε ἡ ἀναφορά μας στὴν θεμελιώδη, πρωταρχικὴ καὶ ρωμαλέα διάκριση τῆς πατερικῆς θεολογίας περὶ κτιστοῦ καὶ ἀκτίστου. Μὲ τοὺς ὅρους «κτιστὸν» καὶ «ἄκτιστον» οἱ πατέρες τῆς Ἐκκλησίας διακρίνουν ἀνάμεσα στὸν δημιουργὸ καὶ στὴν δημιουργία. Φαίνεται ἴσως αὐτονόητη ἡ διάκριση αὐτὴ γιὰ κάθε χριστιανό, ὅμως στὴν ἐποχή μας τὰ αὐτονόητα ἔχουν γίνει δυστυχῶς δυσνόητα καὶ ἐν πολλοῖς ζητήματα (ζητούμενα), μά-

Μ

1. Ῥᾴδιος = εὔκολος· ἀντιθ. χαλεπός. 24 ● Ἰούλιος - Σεπτέμβριος 2011 Ἅγιος Σεραφείμ

λιστα δὲ «οὐ ῥᾴδια ζητήματα»1. Ἔχουμε μιλήσει ἤδη γιὰ τὶς κοσμολογικὲς ἀντιλήψεις ποὺ ἐπικρατοῦσαν στὸν ἀρχαῖο εἰδωλολατρικὸ κόσμο, γιὰ τὴν ἐξέλιξη αὐτῶν τῶν ἀντιλήψεων ὑπὸ τὴν ἐπίδρασιν τῆς Βίβλου, γιὰ τὶς ἔννοιες τῆς «ἐκ τοῦ μηδενὸς» ἢ «ἐκ τοῦ μὴ ὄντος» δημιουργίας τοῦ κόσμου, γιὰ τὴν ἀπάντηση τῆς θεολογίας μας στὸ περὶ θανάτου ἐρώτημα. Εἴπαμε ὅτι ἡ ὑπέρβασις τῆς φθορᾶς καὶ τοῦ θανάτου μπορεῖ νὰ ἐπιτευχθεῖ μόνον διὰ τῆς μετοχῆς τῶν ὄντων στὴν ζωὴ τοῦ ὄντως ὄντος, δηλαδὴ τοῦ Θεοῦ. Καὶ κάναμε πιὸ συγκεκριμένο τὸ θέμα μας, μιλώντας γιὰ μετοχὴ τοῦ ἀνθρώπου (καὶ δι’ αὐτοῦ ὅλης τῆς κτίσεως) στὴν θεοποιὸ ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ. Ἀναφερθήκαμε δὲ κάπως ἀναλυτικώτερα στὴν ὑπερφυᾶ διδασκαλία τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ περὶ μετοχῆς τῶν ὄντων στὶς ἄκτιστες ἐνέργειες τοῦ Θεοῦ καὶ διαβαθμίσεως αὐτῶν ἀναλόγως πρὸς τὸν τρόπον καὶ τὸν βαθμὸν τῆς μετοχῆς

των σ’ αὐτές. Τί εἶναι ὅμως οἱ ἐνέργειες τοῦ Θεοῦ; Τί ἐννοοῦμε, ὅταν λέμε «ἄκτιστες ἐνέργειες»; Τί ἐννοοῦμε, ὅταν ἀναφερόμαστε πολλὲς φορὲς στὸ «ἄκτιστον φῶς»; Τί εἶναι ἐν τέλει αὐτὸ τὸ ἄκτιστον φῶς, γιὰ τὸ ὁποῖον τόσο συχνὰ γίνεται λόγος στὰ συναξάρια τῶν Ἁγίων μας —ὅτι τὸ εἶδαν κάποιοι ἀπὸ αὐτούς, ποὺ περιγράφουν μάλιστα ἀκόμη καὶ τὸ χρῶμα του; Σὲ ὅλα αὐτά, ποὺ ἀποτελοῦν ἀπορίες καὶ ἐρωτήματα πολλῶν χριστιανῶν, θὰ προσπαθήσουμε νὰ ἀπαντήσουμε μὲ ὅσο γίνεται πιὸ ἁπλᾶ λόγια. Διότι πρόκειται πράγματι γιὰ πολὺ χρήσιμα πράγματα, τὰ ὁποῖα ὅλοι θὰ πρέπει νὰ γνωρίζουμε, προκειμένου νὰ ἔχουμε τακτοποιημένες μέσα στὸν νοῦ μας τὶς ἐν πολλοῖς ἀτάκτως ἐρριμένες γνώσεις μας καὶ ξεκάθαρο, ὅση δύναμις, τὸ περὶ Θεοῦ μυστήριον. Ἔτσι, ἀφοῦ θέσαμε ἤδη ὡς κρηπίδα τὴν πρώτη καὶ θεμελιώδη διάκριση κτιστοῦ καὶ ἀκτίστου, θὰ πρέπει νὰ προχωρήσουμε στὴν διάκριση οὐσίας καὶ ἐνεργείας στὸν Θεό. Ἔχουμε ὑπογραμμίσει ἄλλωστε εὐθὺς ἐξ ἀρχῆς ὅτι ἀπαραίτητη προϋπόθεση γιὰ τὴν κατανόηση τῆς ὀρθοδόξου θεολογικῆς διδασκαλίας ἀποτελεῖ ἡ γνώση κάποιων βασικῶν διακρίσεων, χωρὶς τὶς ὁποῖες ἡ θεολογική μας

σκέψη παραμένει κλειστή, στατικὴ καὶ ἀγκυλωμένη. Πρὶν ὅμως ἀνοίξουμε αὐτὸ τὸ τόσο μεγάλο καὶ σπουδαῖο κεφάλαιο περὶ τῶν θείων ἐνεργειῶν, ἂς στρέψουμε γιὰ λίγο τὴν προσοχή μας σὲ ἕνα πολὺ καίριο σημεῖο. Παρατηρεῖται πολλὲς φορές, ἀκόμη καὶ μεταξὺ ἡμῶν τῶν ὀρθοδόξων, μία σύγχυσις ἀνάμεσα στὴν πατερικὴ θεολογικὴ διάκριση κτιστοῦ καὶ ἀκτίστου καὶ στὴν φιλοσοφικὴ διάκριση πνεύματος καὶ ὕλης. Πολλοὶ νομίζουν ὅτι εἶναι τὸ ἴδιο. Δὲν εἶναι ὅμως ἔτσι. Πρόκειται γιὰ δύο τελείως διαφορετικὲς διακρίσεις, ἐκ τῶν ὁποίων ἡ δεύτερη εἶναι πλήρως ἐξηρτημένη ἀπὸ τὴν πρώτη. Ἡ διάκριση κτιστοῦ καὶ ἀκτίστου εἶναι πρωτεύουσα κατὰ τοὺς Πατέρες, ἐνῶ ἡ διάκριση ὑλικοῦ καὶ πνευματικοῦ κόσμου δευτερεύουσα· ὅπως δευτερεύουσες εἶναι καὶ οἱ παρεμφερεῖς φιλοσοφικὲς διακρίσεις μεταξὺ αἰσθητοῦ καὶ νοητοῦ κόσμου, γενητοῦ καὶ ἀγενήτου, σώματος καὶ ψυχῆς καὶ ἄλλες2. Καὶ λέμε ὅτι εἶναι δευτερεύουσες αὐτὲς οἱ διακρίσεις, διότι δὲν εἰσάγουν καμμία ἔννοια δημιουργίας. Καὶ τὰ γενητὰ καὶ τὰ ἀγένητα, καὶ τὰ ὁρατὰ καὶ τὰ ἀόρατα, καὶ τὰ αἰσθητὰ καὶ τὰ ἰδεατὰ κατανοοῦνται ὡς ἀδημιούργητα, αἰώνια, «ἄκτιστα», ὅπως

2. Γιὰ τὸ θέμα αὐτὸ ἀναφέρει χαρακτηριστικὰ ὁ πολὺς καὶ ἀείμνηστος Ν. Ματσούκας: «Ἔχω τὴν ἐντύπωση ὅτι παρ’ ἡμῖν ἡ παραπάνω ρωμαλέα ἀρχὴ (ἐννοεῖ τὴν διάκριση κτιστοῦ καὶ ἀκτίστου) ἢ ἁπλῶς ἀναφέρεται ἀπὸ τοὺς μὲν ἢ θεωρεῖται ὑποτιμητικὴ (!) γιὰ τὸν κόσμο ἀπὸ τοὺς δέ, καὶ ἐξάπαντος δίνεται ἡ ἐντύπωση ὅτι ἀρκετοὶ ποὺ τὴν μνημονεύουν μοιάζουν σὰν τὰ παιδιὰ ποὺ ἀπαγγέλουν ἀπὸ στήθους καὶ παπαγαλιστὶ τὴν ὕλη κάποιου μαθήματος». Ἅγιος Σεραφείμ Ἰούλιος - Σεπτέμβριος 2011 ● 25

θὰ λέγαμε ἐμεῖς. Ἡ διαφορὰ ποὺ ἔχει γιὰ τὸ ἀρχαιοελληνικό, ἀλλὰ καὶ γιὰ τὸ μετέπειτα φιλοσοφικὸ πρότυπο σκέψεως, τὸ γεννητό, ὁρατό, αἰσθητό, ὑλικὸ στοιχεῖο ἐν σχέσει πρὸς τὸ ἀγένητο, ἀόρατο, νοητό, πνευματικό, ἰδεατὸ κ.λπ. συνίσταται εἰς τὸ ὅτι τὸ μὲν πρῶτο εἶναι ρευστό, φθαρτὸ καὶ θνητό, «γιγνόμενον» καὶ «ἀπολλύμενον», τὸ δὲ ἄλλο, ὡς ἀρχετυπικὸ στοιχεῖο, ἄφθαρτο, ἀμετάβλητο, ἀθάνατο, «ἀγέννητον καὶ ἀνώλεθρον»3. Πρόκειται γιὰ μία διαρχία (διαρχικὴ φιλοσοφικὴ ἀντίληψη), ποὺ δὲν μπορεῖ φυσικὰ νὰ ἀνταποκριθεῖ στὴν θεολογικὴ ἀρχὴ τῆς διακρίσεως κτιστοῦ καὶ ἀκτίστου. Ἡ πατερικὴ διάκριση κτιστοῦ καὶ ἀκτίστου δὲν εἰσάγει διαρχία —παρ’ ὅτι, ὅπως θὰ δοῦμε στὴν συνέχεια, ἱκανοποιεῖ καὶ τὸ διαρχικὸ πλατωνικὸ σχῆμα καὶ τὸν μονισμὸ τοῦ Ἀριστοτέλους. Ἐν πάσῃ περιπτώσει, γιὰ μᾶς, καὶ ὁ αἰσθητὸς καὶ ὁ νοητὸς κόσμος, καὶ τὰ ὁρατὰ καὶ τὰ ἀόρατα, εἶναι γενητά, τρεπτὰ καὶ ἀλλοιωτά, μὲ μία λέξη «κτιστά». Ἀπὸ τὸ τελευταῖο μόριο τῆς ὕλης, τὸν ἔσχατο μικροοργανισμό, ἕως τὰ ἔμψυχα ἢ λογικὰ ὄντα καὶ τοὺς ἀγγέλους, ὅλα εἶναι κτίσματα, μὲ ὅ,τι αὐτὸ συνεπάγεται. Εἶναι ἄλλο ὁ κτίστης καὶ ἄλλο τὰ κτίσματα. Ἄλλο ἡ θεότης καὶ ἄλλο ἡ κτίσις. Ἡ δεύτερη πραγματικότης ἐξαρτᾶται ἀπὸ τὴν πρώτη, ὀφείλει τὸ εἶναι της στὴν πρώτη, ἀνεξάρτητα ἀπὸ

τὴν λειτουργική της διαβάθμιση, ἀπὸ τὸ ἐὰν δηλαδὴ εἶναι αἰσθητή, ἔμψυχη, λογική, νοητή, ὁρατὴ ἢ ἀόρατη. Λέει, ἐπὶ παραδείγματι, ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος γιὰ τὴν ψυχὴ καὶ τὸ σῶμα: «ἀλλὰ καὶ σώμασι καὶ ψυχαῖς ἀεὶ ῥέοντές τε καὶ μεταπίπτοντες (εἴμεθα)»4. Αὐτὸ σημαίνει ὅτι καὶ τὸ σῶμα καὶ ἡ ψυχὴ εἶναι ῥέοντα (τρεπτὰ) καὶ μεταπίπτουν, ἀλλοιώνονται. Ἐπίσης κάποιοι συγχέουν τὴν πνευματικὴ φύση τῶν Ἀγγέλων μὲ τὴν πνευματικὴ φύση τοῦ Θεοῦ. Ἐπειδὴ καὶ τοὺς Ἀγγέλους τοὺς ὀνομάζουμε πνεύματα καὶ τὸν Θεὸ πνεῦμα, δημιουργεῖται ἡ λανθασμένη ἐντύπωση ὅτι ὁ Θεὸς καὶ οἱ Ἄγγελοι εἶναι τῆς αὐτῆς φύσεως, τῆς αὐτῆς οὐσίας. Ὅμως οἱ Ἄγγελοι, ποὺ τοὺς λέμε ἀσωμάτους, δὲν εἶναι καὶ τόσο ἀσώματοι, ὅπως μᾶς λέει ὁ Μ. Βασίλειος. Εἶναι πνευματικοὶ καὶ ἀσώματοι σὲ σχέση μὲ μᾶς, ὅμως πολὺ παχυλοὶ σὲ σχέση μὲ τὸν Θεό. Ὁ Θεὸς εἶναι ἄκτιστος. Οἱ Ἄγγελοι κτιστοὶ (κτίσματα τοῦ Θεοῦ). Ὁ Θεός, ὡς πνεῦμα, εἶναι πνεῦμα ἄκτιστον. Ὁ Ἄγγελος πνεῦμα κτιστόν. Ὑπάρχει πνεῦμα ἄκτιστον, ὑπάρχει καὶ πνεῦμα κτιστόν. Ὑπάρχει οὐσία ἄκτιστος (τοῦ Θεοῦ) καὶ ὑπάρχει καὶ οὐσία κτιστὴ (τῶν κτισμάτων: ἀγγέλων, ἀνθρώπων, ζώων, φυτῶν κ.λπ.). Ὑπάρχει ἐνέργεια ἄκτιστη, ὑπάρχει καὶ ἐνέργεια κτιστὴ κ.ο.κ. Τὸ παρακάτω σχῆμα (παρ’ ὅτι ὁ Θεὸς

3. Πλάτωνος, Τίμαιος 52 ab. 4. Ἁγ. Γρηγορίου Θεολόγου, Λόγος Θεολογικὸς πέμπτος PG 36, 149 B. 26 ● Ἰούλιος - Σεπτέμβριος 2011 Ἅγιος Σεραφείμ

δὲν χωράει σὲ σχήματα καὶ περιγράμματα) ἴσως θὰ μποροῦσε νὰ βοηθήσει στὴν καλύτερη κατανόηση τῆς θεμελιώδους διακρίσεως κτιστοῦ καὶ ἀκτίστου καὶ στὴν ἀποφυγὴ τῆς ὅποιας συγχύσεως. Ὅπως φαίνεται στὸ παραπάνω σχῆμα, εἶναι ἄλλη πραγματικότης ὁ Θεὸς καὶ ἄλλη ἡ κτίσις· δύο ἑτερούσιες πραγματικότητες, ποὺ συνδέονται καὶ κοινωνοῦν μεταξύ τους διὰ τῶν ἀκτίστων ἐνεργειῶν τοῦ Θεοῦ, ὅπως θὰ ἔχουμε τὴν εὐκαιρία νὰ δοῦμε στὴν συνέχεια τῶν θεμάτων μας. Ἐκεῖνο ποὺ προσπαθοῦμε ἐπὶ τοῦ παρόντος νὰ τονίσουμε εἶναι ὅτι καὶ ὁ νοητὸς κόσμος καὶ ὁ αἰσθητὸς ἀπο-

τελοῦν μέρη τῆς κτιστῆς πραγματικότητος. Εἶναι τὰ ὁρατὰ καὶ τὰ ἀόρατα ποιήματα τοῦ δημιουργοῦ, ὅπως ὁμολογοῦμε στὸ πρῶτο ἄρθρον τοῦ Συμβόλου τῆς Πίστεως: «…ποιητὴν οὐρανοῦ καὶ γῆς, ὁρατῶν τε πάντων καὶ ἀοράτων». Ὅλα εἶναι κτιστά. Ἄκτιστος εἶναι μόνον ὁ Θεός. Καὶ τίποτε πέραν τοῦ Θεοῦ καὶ τῆς κτίσεως (τοῦ κτιστοῦ καὶ τοῦ ἀκτίστου) δὲν ὑπάρχει· οὔτε κάτι τὸ μεταφυσικὸ οὔτε κάτι τὸ ἐνδιάμεσο: «Δύο γὰρ λεγομένων πραγμάτων, θεότητός τε καὶ κτίσεως, καὶ δεσποτείας καὶ δουλείας, καὶ ἁγιαστικῆς δυνάμεως, καὶ τῆς ἁγιαζομένης»5.

5. Μ. Βασιλείου, Κατ’ Εὐνομίου 3, ΡG 29, 660Α. Ἅγιος Σεραφείμ Ἰούλιος - Σεπτέμβριος 2011 ● 27

Κατά τό τρίτο τρίμηνο τοῦ σωτηρίου ἔτους 2011 στήν Ἱερά μας Μητρόπολη πραγματοποιήθηκαν οἱ κάτωθι δραστηριότητες καί ἐκδηλώσεις: Τὴν Πέμπτη 23 τοῦ μηνὸς Ἰουνίου τὸ ἑσπέρας ὁ Σεβασμιώτατος Ποιμενάρχης μας κ. Κύριλλος χοροστάτησε στὸν πανηγυρικὸ ἑσπε-

ρινὸ ποὺ ἐψάλη στὸν Ἰερὸ Ναὸ Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Προδρόμου στὸν Πρόδρομο Καρδίτσης. Τὸν Θεῖο Λόγο κήρυξε ὁ Ἱεροκήρυξ τῆς Μη28 ● Ἰούλιος - Σεπτέμβριος 2011 Ἅγιος Σεραφείμ

τροπόλεώς μας Ἀρχιμανδρίτης Ἀμφιλόχιος Παπανδρέου. Τὴν Κυριακὴ 26η τοῦ μηνὸς Ἰουνίου ὁ Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης μας κ. Κύριλλος συλλειτούργησε μὲ τὸν Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Αὐλῶνος κ. Χριστόδουλο στὸν Ἱερὸ Ναὸ Ἁγίου

Ἀλεξάνδρου Καρδίτσης. Τὸν Θεῖο Λόγο κήρυξε ὁ Σεβασμιώτατος Αὐλῶνος. Τὴν Δευτέρα 27η τοῦ μηνὸς Ἰουνίου τὸ ἑσπέρας, ὁ Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης μας κ. Κύριλλος, συνοδευόμενος ἀπὸ Ἱερεῖς τῆς Μητροπολιτικῆς Περιφερείας, μετέβη στὶς ἐγκαταστάσεις τῶν Νεανικῶν Κατασκηνώσεων Νεοχωρίου, ὅπου καὶ τέλεσε τὸν Ἁγιασμὸ ἐπὶ τῇ ἐνάρξει τῆς θερινῆς περιόδου. Ὁ Σεβασμιώτατος μοίρασε εὐλογίες στὰ μικρὰ κατασκηνόπουλα καὶ εὐχήθηκε καλὴ καὶ χαρούμενη διαμονὴ στὰ παιδιὰ καὶ στοὺς ὑπευθύνους τῶν Κατασκηνώσεων. Τὸ πανέμορφο φυσικὸ περιβάλλον, οἱ σύγχρονες κατασκηνωτικὲς

ἐγκαταστάσεις, οἱ χῶροι ἀθλοπαιδιῶν, ἡ τέλεια ἐξοπλισμένη κουζίνα καὶ τραπεζαρία, τὸ ἄριστα ἐκπαιδευμένο προσωπικὸ ἀποτελοῦν μία μοναδικὴ εὐκαιρία γιὰ τὰ παιδιὰ καὶ τοὺς νέους μας νὰ γνωρίσουν καλύτερα τὸ θησαυρὸ τῆς Ὀρθοδόξου Πίστεως καὶ τῆς Ἑλληνικῆς Παραδόσεως μέσα στὴν ὀμορφιὰ καὶ τὴν ἡσυχία τῆς φύσεως καὶ τὴ φιλόξενη καὶ γεμάτη ἀγάπη ἀγκαλιὰ τῆς Τοπικῆς μας Ἐκκλησίας. Τὴν Τετάρτη 6η τοῦ μηνὸς Ἰουλίου ὁ Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης μας κ. Κύριλλος συνοδευόμενος ἀπὸ τὸν π. Ἀμφιλόχιο Παπανδρέου καὶ τὸν κ. Λάμπρο Καρκαλέτση μετέβη στὴ νῆσο τῶν ΚυἍγιος Σεραφείμ Ἰούλιος - Σεπτέμβριος 2011 ● 29

Τὸ Σάββατο 9η τοῦ μηνὸς Ἰουλίου τὸ ἑσπέρας τέλεσε, μαζὶ μὲ τὸν Σεβασμιώτατο κ. Σεραφείμ, τὴν βάπτιση τῆς ἐγγονῆς τοῦ κ. Γεωργίου Χαντζηπλῆ, ὁ ὁποῖος ἦταν στενὸς συνεργάτης τοῦ Σεβασμιωτάτου κατὰ τὴν διακονία του στὰ Κύθηρα καὶ ἐξακολουθεῖ νὰ εἶναι στενός του φίλος, στὴν Ἱερὰ Μονὴ Παναγίας Μυρτιδιωτίσσης. Τὴν ἑπομένη χοροστάτησε στὴν Θεία Λειτουργία ποὺ τελέστηκε στὴν ὥς ἄνω Μονή. Ἐπίσης κατὰ τὴν παραμονή του στὸ νησὶ ὁ Σεβασμιώτατος πραγματοποίησε προσκύνημα στὴν Ἱερὰ Μονὴ Ὁσίου Θεοδώρου, στὴν Ἁγία Μόνη καὶ σὲ ἄλλα Ἱερὰ καθιδρύματα τῆς νήσου. Ἀκόμη ἐπισκέφτηκε τὸν Σεβασμιώτατο Κυθήρων στὸ Ἐπισκοπεῖο, στὸν ὁποῖο πρόσφερε ἕνα ἐγκόλπιο τοῦ Ἁγίου Σεραφείμ. Τὴν Πέμπτη 14η τοῦ μηνὸς ὁ Σεβασμιώτατος καὶ ἡ συνοδεία του ἐπέστρεψαν στὴν Καρδίτσα. Τὴν Παρασκευὴ 5η τοῦ μηνὸς

θήρων κατόπιν προσκλήσεως τοῦ Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Κυθήρων κ. Σεραφείμ, ὅπου πραγματοποίησε ὀλιγοήμερη προσκυνηματικὴ ἐπίσκεψη. 30 ● Ἰούλιος - Σεπτέμβριος 2011 Ἅγιος Σεραφείμ

Αὐγούστου τὸ ἑσπέρας ὁ Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης μας κ. Κύριλλος χοροστάτησε στὸν πανηγυρικὸ ἑσπερινό ποὺ ἐψάλη στὸ Ἱερὸ Προσκύνημα Μεταμορφώσεως τοῦ Σωτῆρος Κουρτικίου. Τὸν Θεῖο Λόγο κήρυξε ὁ Ἱεροκήρυξ τῆς Μητροπόλεώς μας Ἀρχιμανδρίτης Ἀμφιλόχιος Παπανδρέου. Τὴν ἑπομένη, Σάββατο 6η τοῦ μηνὸς Αὐγούστου τὸ πρωὶ ὁ Σε-

βασμιώτατος λειτούργησε καὶ κήρυξε τὸν Θεῖο Λόγο στὸν Ἱερὸ Ναὸ Μεταμορφώσεως τοῦ Σωτῆρος Φαναρίου. Τὴν Κυριακὴ 14η τοῦ μηνὸς Αὐγούστου τὸ ἑσπέρας ὁ Σεβασμιώτατος κ. Κύριλλος χοροστά-

τησε στὸν πανηγυρικὸ ἑσπερινὸ ποὺ ἐψάλη στὸν Ἱερὸ Ναὸ Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου Φαρσάλων ἐπὶ τῇ ἑορτῆ τῆς μεταστάσεως τῆς Παναγίας μας. Τὸ μήνυμα Δεκαπενταυγούστου τοῦ Σεβασμιωτάτου ἀνεγνώσθη ἀπὸ τὸν Ἱεροκήρυκα Ἀρχιμανδρίτη Ἀμφιλόχιο Παπανδρέου. Στὸ τέλος τῆς ἀκολουθίας ἐψάλησαν τὰ ἐγκώμια τῆς Θεοτόκου ἐνώπιον τοῦ Ἐπιταφίου, ἐνῶ ἀκολούθως πραγματοποιήθηκε λιτάνευση τῆς Ἱερᾶς Εἰκόνος καὶ τοῦ Ἐπιταφίου στοὺς δρόμους τῆς ἐνορίας. Τὴν ἑπομένη, ἀνήμερα τῆς ἑορτῆς λειτούργησε στὸν Ἱερὸ Ναὸ Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου (ΚοιἍγιος Σεραφείμ Ἀπρίλιος - Ἰούνιος 2011 ● 31

μητήριον) Καρδίτσης. Τὸ μήνυμα ἀνεγνώσθη ἀπὸ τὸν πρωτοπρεσβύτερο Γεώργιο Στάμο. Τὴν Τετάρτη 17η τοῦ μηνὸς Αὐγούστου τὸ ἑσπέρας ὁ Σεβασμιώτατος Ποιμενάρχης μας χοροστάτησε στὸν πανηγυρικὸ ἑσπε-

Τὴν Δευτέρα 22 τοῦ μηνὸς Αὐγούστου τὸ ἑσπέρας ὁ Σεβασμιώτατος Ποιμενάρχης μας κ. Κύριλλος χοροστάτησε στὸν ἑσπερινὸ ποὺ ἐψάλη στὸ Ἱερὸ Προσκύνημα τῆς Παναγίας τῆς Δεμερλιωτίσσης ἐπὶ τῇ Ἀποδόσει τῆς ἑορτῆς τῆς Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου καὶ κήρυξε τὸν Θεῖο Λόγο.

Τὴν ἴδια ἡμέρα ὁ Θεοφιλέστατος Ἐπίσκοπος Ρεντίνης κ. Σεραφεὶμ χοροστάτησε στὸν Ἑσπερινὸ ποὺ ἐψάλη στὸ Ἱερὸ Παρεκκλήσιο τῆς Παναγίας τοῦ Μπρίπη, ἐνῶ τὴν ἑπομένη λειτούργησε στὴν Παναγία τὴν Δεμερλιώτισσα. Τὴν Κυριακή 28 τοῦ μηνὸς Αὐγούστου τὸ ἑσπέρας ὁ Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης μας κ.

Κύριλλος χοροστάτησε στὸν πανηγυρικὸ ἑσπερινὸ ποὺ ἐψάλη στὴν πανηγυρίζουσα Ἱερὰ Μονὴ Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Προδρόμου Παλιουρίου. Στὸ τέλος τῆς Ἀκολουθίας ὁ Σεβασμιώτατος χειροθέτησε πνευματικὸ τὸν Ἡγούμενο

ρινὸ ποὺ ἐψάλη στὸν Ἱερὸ Ναὸ Ἁγίου Κωνσταντίνου τοῦ ἐκ Καππούας στὸ χωριὸ Καππᾶ Καρδίτσης. Τὸν Θεῖο Λόγο κήρυξε ὁ πρωτοπρεσβύτερος Βασίλειος Καραστέργιος. Τὴν ἑπομένη, ἀνήμερα τῆς ἑορτῆς, τὴν θεία Λειτουργία τέλεσε ὁ Ἱεροκήρυξ Ἀρχιμανδρίτης Ἀμφιλόχιος Παπανδρέου, ὁ ὁποῖος κήρυξε καὶ τὸ Θεῖο Λόγο. 32 ● Ἰούλιος - Σεπτέμβριος 2011 Ἅγιος Σεραφείμ


τῆς ὡς ἅνω Μονῆς π. Γεώργιο Ἀλευρᾶ, ἐνῶ ὁ Θεοφιλέστατος Ἐπίσκοπος Ρεντίνης κ. Σεραφεὶμ χοροστάτησε στὸν πανηγυρικὸ Ἑσπερινὸ ποὺ ἐψάλη στὸν Ἱερὸ Ναὸ Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Προδρόμου Ὑπερείας Φαρσάλων. Τὴν ἑπομένη, Δευτέρα 29η τοῦ μηνὸς Αὐγούστου, ὁ Σεβασμιώτατος λειτούργησε μαζὶ μὲ τὸν Σε-

βασμιώτατο Μητροπολίτη Αὐλῶνος κ. Χριστόδουλο στὸν Ἱερὸ Ναὸ Ἁγίου Ἰωάννου Προδρόμου στὸν Πρόδρομο Καρδίτσης. Τὴν Δευτέρα 29η τοῦ μηνὸς Αὐγούστου τὸ ἑσπέρας, ὁ Θεοφιλέστατος κ. Σεραφεὶμ χοροστάτη-


τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Μεγάλου Μετεώρου Ἀρχιμ. Νήφων. Τὴν Τετάρτη 7η τοῦ μηνὸς Σεπτεμβρίου τὸ ἑσπέρας, ὁ Σεβα-

σε καὶ κήρυξε τὸν θεῖο λόγο στὸν πανηγυρικὸ ἑσπερινὸ ποὺ ἐψάλη στὸν πανηγυρίζοντα Ἱερὸ Ναὸ Ἁγίου Ἀλεξάνδρου τῆς πόλεως Καρδίτσης, ἐνῶ τὴν ἑπομένη, Τρίτη 30ή τοῦ μηνὸς Αὐγούστου στὸν ὡς ἄνω Ἱερὸ Ναὸ λειτούργησε ὁ Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Σταγῶν καὶ Μετεώρων κ. Σεραφείμ. Τὸν θεῖο λόγο κήρυξε ὁ Ἡγούμενος

σμιώτατος κ. Κύριλλος χοροστάτησε στὸν πανηγυρικὸ ἑσπερινὸ ποὺ ἐψάλη στὴν πανηγυρίζουσα Ἱερὰ Μονὴ Κορώνης. Τὸν θεῖο λόγο κήρυξε ὁ Ἡγούμενος τῆς

Ἱερᾶς Μονῆς Γηρομερίου Παραμυθίας Ἀρχιμ. Μεθόδιος Ντελῆς. Τὴν ἑπομένη, Πέμπτη 8η τοῦ μηνὸς Σεπτεμβρίου λειτούργησε στὴν Ἱερὰ Μονὴ Γενεσίου τῆς Θεοτόκου Πετρίλου. Στὸ τέλος τῆς Θείας Λειτουργίας χειροθέτησε Οἰκονόμο τὸν π. Νικόλαο Κόγια,

πρωτοπρεσβύτερο τὸν π. Ηλία Νασιώκα καὶ πνευματικὸ τὸν π. Θεόκλητο Δήμου. Ἐπίσης ἔκειρε εἰς Μεγαλόσχημον Μοναχὸν τὸν π. Βαρσανούφιον Βοϊβόντα. Tὴν Τρίτη 13η Σεπτεμβρίου 2011 παραμονὴ τῆς Ὑψώσεως τοῦ Τιμίου Σταυροῦ ὁ Σεβασμιώτατος χοροστάτησε στὸν πανηγυρικὸ ἑσπερινὸ ποὺ ἐψάλη στὸν Ἱερὸ Ναὸ ἉγίἍγιος Σεραφείμ Ἰούλιος - Σεπτέμβριος 2011 ● 35

ἄνω πανηγυρίζοντα Ἱερὸ Ναὸ ὅπου καὶ τέλεσαν τὴν ἀκολουθία τῆς Ὑψώσεως τοῦ Τιμίου Σταυροῦ. Ὁ Θεοφιλέστατος Ἐπίσκοπος Ρεντίνης κ. Σεραφεὶμ πρωτοσύγκελλος τῆς Μητροπόλεως λειτούργησε στὸν Ἱερὸ Ναὸ Ἁγίου Νικολάου Καρδίτσης. Τὴν Παρασκευὴ 16 Σεπτεμβρίου 2011 ὁ Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης μας κ. Κύριλλος ἀνεχώρησε γιὰ τὴν Σερβία συνοδευόμενος ἀπὸ τὸν Αἰδεσιμολογιώτατο Πρεσβύτερο π. Παναγιώτη Καλλιώρα ἐφημέριο τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ Ἁγίου Νικολάου Καρδίτσης, τὸν διευθυντὴ τοῦ ἰδιαιτέρου γραφείου του κ. Βασίλειο Ἡλιόπουλο καὶ τὸν πρω-

ου Νικολάου Καρδίτσης στὸν ὁποῖο φυλάσσεται ἀσημένιος παλαιὸς Σταυρὸς στὴ βάση τοῦ ὁποίου ὑπάρχει τεμάχιο Τιμίου Ξύλου. Ὁ Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Αὐλῶνος κ. Χριστόδουλος χοροστάτησε στὸν πανηγυρίζοντα Ἱερὸ Ναὸ Ὑψώσεως Τιμίου Σταυροῦ Δ.Δ. Σταυροῦ Φαρσάλων. Τὴν ἑπομένη ἡμέρα 14η Σεπτεμβρίου 2011 ἀνήμερα τῆς Ἑορτῆς τῆς Ὑψώσεως τοῦ Τιμίου Σταυροῦ ὁ Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης μας κ. Κύριλλος συλλειτούργησε στὸν ὡς 36 ● Ἰούλιος - Σεπτέμβριος 2011 Ἅγιος Σεραφείμ

τοψάλτη τῆς Μητροπόλεως Θεσσαλιώτιδος κ. Κωνσταντῖνο Εὐθυμιάδη. Πρῶτος σταθμὸς ἦταν ἡ Ἐπισκοπὴ Τιμοκίου στὸ Zajecar τῆς Σερβίας στὴν ὁποία ὁ Σεβασμιώτατος πολλὲς φορὲς στὸ παρελθὸν παρεῖχε ἀνθρωπιστικὴ βοήθεια. Ὁ οἰκεῖος Ἐπίσκοπος Τιμοκίου κ. Ἰουστῖνος ὑποδέχτηκε μὲ μεγάλη χαρὰ τὸν Σεβασμιώτατο καὶ τὴν συνοδεία του εὐχαριστώντας αὐτόν γιὰ μία ἀκόμα φορὰ γιὰ τὴν πολύτιμη βοήθεια ποὺ προσέφερε. Τὴν ἑπομένη ἡμέρα Σάββατο 17 Σεπτεμβρίου 2011 ὁ Ἐπίσκοπος Τιμοκίου καὶ ὁ Μητροπολίτης μας μετέβησαν στὴν Ἱερὰ Μονὴ Μπουκόβου οἱ πατέρες τῆς ὁποίας τοὺς ἐπεφύλαξαν θερμὴ ὑποδοχή. Τὴν ἑπομένη ἡμέρα Κυριακὴ 18 Σεπτεμβρίου 2011 ὁ Σεβασμιώτατος μετέβη εἰς τὸν Πατριαρχικὸ Ναὸ καὶ συμπροσευχήθηκε παριστάμενος στὸ Ἱερὸ Βῆμα στὴν εἰς Ἐπίσκοπον χειροτονία τοῦ πατρὸς

Ἀνδρέα Cilerduc. Μετὰ τὴν χειροτονία εἶχε τὴν δυνατότητα νὰ συνομιλήσει μὲ τὸν Ἀρχιεπίσκοπο Ἀχρίδος κ. Ἰωάννη ἀλλὰ καὶ μὲ ἄλλους Ἀρχιερεῖς τῆς Σερβικῆς Ἐκκλησίας. Τὴν ἑπομένη ἡμέρα Δευτέρα 19 Σεπτεμβρίου 2011 ὁ Σεβασμιώτατος συναντήθηκε μὲ τὸν Πατριάρχη Σερβίας κ. Εἰρηναῖο στὸ Πατριαρχικὸ Μέγαρο. Στὴν συνάντηση ἦταν παρών καὶ ὁ νέος Ἐπίσκοπος Ρεμιζιάνας κ. Ἀνδρέας. Τὴν ἑπομένη ὁ Σεβασμιώτατος καὶ ἡ συνοδεία του ἐπέστρεψαν στὴν Καρδίτσα. Μὲ κάθε ἐπισημότητα καὶ λαμπρότητα καὶ φέτος ὅπως εἶναι κα-


ΘΕΡΙΝΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΕΒ. ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ ΣΤΗΝ ΟΡΕΙΝΗ ΑΡΓΙΘΕΑ ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ

θιερωμένο τὸ Σαββατοκύριακο μετὰ τὴν Ὕψωση τοῦ Τιμίου Σταυροῦ ἑορτάστηκε ἡ Σύναξη τῶν Ὀκτὼ Τοπικῶν Ἁγίων τῆς Ἱερᾶς μας Μητροπόλεως στὸν Ἱερὸ Μητροπολιτικὸ Ναὸ Ἁγίων Κωνσταντίνου καὶ Ἑλένης Καρδίτσης. Τὸ Σάββατο 17 Σεπτεμβρίου 2011 ἀφοῦ ἔγινε ἡ ὑποδοχὴ τῶν Ἱερῶν Λειψάνων τῶν τοπικῶν Ἁγίων ἀκολούθησε Μέγας Πανηγυρικὸς Ἑσπερινός, χοροστατοῦντος τοῦ Θεοφιλεστάτου Ἐπισκόπου Ρεντίνης κ. Σεραφείμ. Τὴν ἑπομένη ἡμέρα Κυριακὴ 18 Σεπτεμβρίου στὸν ὡς ἄνω Ἱερὸ Ναὸ τελέσθηκε ἀρχιερατική Θεία Λειτουργία ἱερουργοῦντος τοῦ Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Αὐλῶνος κ. Χριστοδούλου. Τὸ Σάββατο 24 Σεπτεμβρίου τὸ ἑσπέρας ὁ Θεοφιλέστατος ἐπίσκοπος Ρεντίνης κ. Σεραφεὶμ χο38 ● Ἀπρίλιος - Ἰούνιος 2011 Ἅγιος Σεραφείμ

ροστάτησε στὸν καθιερωμένο πανηγυρικὸ ἑσπερινὸ ποὺ τελέσθηκε στὸν Ἱερὸ Ναὸ Ἁγίου Σεραφεὶμ στὸν τόπο ὅπου μαρτύρησε ὁ Ἅγιος στὸ Φανάρι Καρδίτσης. Τὴν ἑπομένη ἡμέρα Κυριακή 25η Σεπτεμβρίου στὸν ὡς ἄνω Ἱερὸ Ναὸ τελέσθηκε πολυαρχιερατική Θεία Λειτουργία προεξάρχοντος τοῦ Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου μας κ. Κυρίλλου καὶ τοῦ Θεοφιλεστάτου Ἐπισκόπου Ρεντίνης κ. Σεραφείμ. Στὸ τέλος ἀκολούθησε λιτάνευση τοῦ Ἱεροῦ Λειψάνου τοῦ Ἁγίου καὶ στὴν πλατεία τοῦ χωριοῦ τελέσθηκε ἀρτοκλασία.

1. 23/7 Θεία Λειτουργία - κήρυγμα στήν Ἱερά Μονή Σπηλιᾶς. 2. Θεία Λειτουργία - κήρυγμα στό χωριό Ἑλληνικά. 3. 25/7 Θεία Λειτουργία - κήρυγμα στό χωριό Καλή Κώμη. 4. 25/7 Ἑσπερινός στό χωριό Ἀνθηρό. 5. 26/7 Ἑσπερινός - θεῖο κήρυγμα στό χωριό Πετρωτό. 7. 27/7 Θεία Λειτουργία - κήρυγμα στό χωριό Μεταμόρφωσι (Κατούσι). 8. 27/7 Ἑσπερινός - κήρυγμα στό χωριό Καρυά. 9. 28/7 Θεία Λειτουργία στόν ἅγιο Γεώργιο Παλαιοχωρίου Φουντωτοῦ (ἀντάμωμα). 11. α) 1/8 Θεία Λειτουργία στήν Ἱερά Μονή Σπηλιᾶς. β) 1/8 Ἱερά Παράκληση - κήρυγμα στήν Ἱερά Μονή Σπηλιᾶς. 12. 2/8 Ἱερά Παράκληση - κήρυγμα στό χωριό Στεφανιάδα. 13. 3/8 Ἱερά Παράκληση - κήρυγμα στό χωριό Δροσάτο*. 14. 4/8 Ἱερά Παράκληση - κήρυγμα στό χωριό Ἀργύρι. 15. 5/8 Ἑσπερινός Πανήγυρης

στό χωριό Καταφύλλι. 16. 6/8 Ἱερά Μονή Βραγγιανῶν, Θεία Λειτουργία - κήρυγμα. 17. 7/8 Λεοντῖτο, Παράκληση κήρυγμα. 18. Ἀπό 8/8-15/8 καθημερινά στήν Ἱερά Μονή Σπηλιᾶς, Θεία Λειτουργία τό πρωΐ, ἑσπερινός παράκληση τό ἀπόγευμα μέ κήρυγμα. 19. 28/8 Ἑσπερινός - κήρυγμα εἰς Πρόδρομον. 20. 29/8 Θεία Λειτουργία - κήρυγμα εἰς Πρόδρομον μετά Σεβ/του Κυρίλλου. ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 1. 13/9 Ἑσπερινός - κήρυγμα εἰς Σταυρόν Φαρσάλων. 2. 14/9 Θεία Λειτουργία - κήρυγμα εἰς Σταυρόν Φαρσάλων μετά Σεβ/του Κυρίλλου. 3. 18/9 Θεία Λειτουργία - κήρυγμα Μητροπολιτικοῦ Ναοῦ Καρδίτσης, σύναξις Θεσσαλιωτῶν ἁγίων. * Στίς 13 Αὐγούστου λειτουργώντας στήν Ἱερά Μονή Σπηλιᾶς, μέ τήν εὐλογία τοῦ Σεβασμιωτάτου Κυρίλλου, χειροθέτησε σέ Οἰκονόμο τόν Ἱερέα τοῦ Πετρωτοῦ αἰδεσιμώτατο π. Φώτιο Ἀναστασίου, πνευματικό ἄνθρωπο καί πολύτεκνο. Ἄξιζε αὐτῆς τῆς τιμῆς. Ἅγιος Σεραφείμ Ἰούλιος - Σεπτέμβριος 2011 ● 39

ΔΕΣ - ΠE

ΕΚ∆ΟΤΩΝ

ΡΙ

OΔIKA x+7

PI

1

EΛΛAΣ – HELLAS

ΕΦΗΜΕ


ΑΓΙΟΣ ΣΕΡΑΦΕΙΜ IOYΛΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2011 – ΤΕYΧΟΣ 24

Recommend Documents