Διόδωρος Σικελιώτης - Άπαντα Τόμος 6

KELSOS

Υπογράφηκε από:KELSOS DN: cn=KELSOS, o, ou, [email protected], c=<δεν υπάρχει> Ημερομηνία: 2010.04.23 11:26:52 +03'00'

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

23

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

ναφορές βοήθησαν διττά τους νεότερους εκδότες του έργου του. Από τη μια, για να ελεγχθεί η αυθεντικότητα του κει μένου, όταν τα σωζόμενα αποσπάσματα αναφέρονται σε σ ω ζόμενα βιβλία, και από την άλλη, όταν τα πρωτότυπα κεί μενα έχουν χαθεί, για να αποτελέσουν τα ίδια τη μοναδική μαρτυρία για το περιεχόμενο των χαμένων βιβλίων του συγ γράμματος του. Έ τ σ ι , από το Έ κ τ ο έως και το Δέκατο βι βλίο της «Ιστορικής Βιβλιοθήκης» του Διόδωρου, που κα λύπτουν την ιστορική περίοδο από τον Τρωικό πόλεμο μέχρι το 480 π . Χ . , τη διάβαση, δηλαδή, του Ξέρξη στην Ε υ ρ ώ π η , σώζονται μόνο 129 αποσπάσματα από έμμεσες πηγές, κα θώς και 4 αβέβαια. Παραθέτοντας τους με χρονολογική σει ρά, οι συγγραφείς στους οποίους οφείλουμε τούτα τα απο σπάσματα είναι: Τερτυλλιανός, συγγραφέας απολογητικών έργων του Χριστιανισμού, στα τέλη του δεύτερου με αρχές του τρίτου αιώνα. Σ τ ο έργο του De corona οφείλουμε το 4ο απόσπασμα του Έ κ τ ο υ βιβλίου. Ευσέβιος ο Παμφίλου, επίσκοπος Καισαρείας. Γεννήθη κε περί το 260 μ.Χ. στην Παλαιστίνη και πέθανε το 339 ή 340. Έ γ ρ α ψ ε έργα θεολογικού περιεχομένου, όπως η Ευαγγελι κή προπαρασκευή, αλλά και ιστορικού, όπως οι Χρονικοί κανόνες, ως ιστορικός της εκκλησίας, μάλιστα, θεωρείται ιδιαίτερα σημαντικός. Σ τ ο έργο του, γενικά, δεν παραλεί πει να αναφέρει, όποτε του δίνεται η ευκαιρία, τον Διόδωρο με μεγάλη εκτίμηση. Τόσο στο π ρ ώ τ ο όσο και στο δεύτερο, από τα έργα του που αναφέραμε, οφείλουμε 6 αποσπάσματα: στο πρώτο το Ιο του Έ κ τ ο υ και στο δεύτερο τα 5ο, 8ο, 9ο, 11ο και 15ο του Εβδόμου βιβλίου. Οι Χρονικοί κανόνες, που γράφτηκαν το 303 μ.Χ., είναι επισκόπηση με μορφή πινά κων της ιστορίας των Χαλδαίων, των Ασσυρίων, των Ε βραίων, των Α ι γ υ π τ ί ω ν , των Ελλήνων και των Ρ ω μ α ί ω ν . Από το ελληνικό πρωτότυπο σώθηκαν μόνο αποσπάσματα

24

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

στο έργο του Γεωργίου Συγκέλλου, ενώ μετά τον θάνατο του διασκευάστηκε και μεταφράστηκε στα Αρμενικά" στη συνέ χεια μεταφράστηκε στα Λατινικά από τον Ιερώνυμο, τον πατέρα της Εκκλησίας, στον οποίο οφείλουμε τα λατινικά αποσπάσματα του Εβδόμου βιβλίου. Ιωάννης Μαλάλας, εξελληνισμένος Σύρος χρονογράφος από την Αντιόχεια. Έ ζ η σ ε κατά τον 6ο αιώνα και ήταν σύγ χρονος των βυζαντινών αυτοκρατόρων Αναστασίου Α ' , Ιουστίνου Α', Ιουστινιανού Α' και Ιουστίνου Β ' . Έ γ ρ α ψ ε «Χρο νογραφία», η οποία στον μόνο σωζόμενο κώδικα —ελλιπή στην αρχή και στο τέλος— αρχίζει από τη μυθική ιστορία των Α ι γ υ π τ ί ω ν και λήγει το 563, δέκα χρόνια πριν τη λήξη της βασιλείας του Ιουστινιανού. Σ' αυτόν οφείλουμε το 2ο απόσπασμα του Έ κ τ ο υ και το 14ο του Εβδόμου βιβλίου. Ιωάννης Αντιοχεύς. Ιστορικός του 6ου μ.Χ. αιώνα. Έ γραψε και αυτός «Χρονογραφία», που αρχίζει με τον Αδάμ και λήγει με τον θάνατο του αυτοκράτορα Αναστασίου Α ' , το 518. Ή τ α ν σύγχρονος του Μαλάλα, με τον οποίο και συγχέ εται κάποιες φορές. Του οφείλουμε το 5ο απόσπασμα του Έ κ τ ο υ βιβλίου. Γεώργιος Σύγκελλος. Βυζαντινός χρονογράφος που ήκ μασε κατά το δεύτερο μισό του 8ου και τις αρχές του 9ου αιώνα. Το έργο του, Εκλογή χρονογραφίας, το συνέγραψε σε μοναστήρι μετά το 806, έτος θανάτου του πατριάρχη Κων/λεως Ταρασίου, του οποίου διατελούσε, από το 784, ιδιαίτερος γραμματέας. Η χρονογραφία του, που ακολουθεί την αλεξανδρινή χρονολογία, αρχίζει από κτίσεως κόσμου, 5493 π . Χ . , και λήγει με τη βασιλεία του Διοκλητιανού, το 284 μ.Χ. Σ' αυτόν οφείλουμε το ελληνικό κείμενο του 5ου και 9ου αποσπάσματος του Εβδόμου βιβλίου, που είναι παρμένα από τον Ευσέβιο, καθώς και το 17ο απόσπασμα του Εβδό μου βιβλίου. Έ ν α χρονικό ανωνύμου υπό τον τίτλο

25

Εκλογή ιστοριών

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

μας δίνει το 2ο απόσπασμα του Εβδόμου βιβλίου. Πιθανός συγγραφέας ετούτου του χρονικού φέρεται ο αυτοκράτορας Βασίλειος Α' (867-886). Ο τίτλος Ιστορική συλλογή δίνεται σε μια εκτενέστατη συλλογή ιστορικών κειμένων που συγκεντρώθηκαν από τον Κωνσταντίνο Ζ' Πορφυρογέννητο (θαν. 959) και επιλέχτη καν κυρίως για το ηθικό τους περιεχόμενο. Ο 10ος αιώνας στο Βυζάντιο διακρίνεται κυρίως για τις μεγάλες εγκυκλο παιδικές συλλογές οι οποίες έγιναν κ α τ ' αυτόν. Σχεδόν με βεβαιότητα οφείλουμε στον Πορφυρογέννητο τις εξής: Τα Βασιλικά, μεγάλη συλλογή νόμων, έργο που άρχισε επί του Βασιλείου Α ' , συνεχίστηκε επί Λέοντος Σ Τ ' και συ μπληρώθηκε επί Πορφυρογέννητου" τα Γεωπονικά, γ ε ω π ο νική συλλογή του Πορφυρογέννητου που περιλάμβανε 20 βιβλία" Επιτομή του έργου του Αριστοτέλη Των περί τά ζώα ιστοριών Βιβλίον τακτικόν, περί πολεμικής τέχνης και στρατηγικής και, σπουδαιότερο α π ' όλα, η Ιστορική συλλογή που σκοπό είχε να περιλάβει τα ουσιώδη της ιστο ρικής και πολιτικής επιστήμης. Α π ό τα 53 βιβλία του έργου σώθηκαν μόνο 4. Σ' αυτά απαντώνται 949 συνολικά αποσπά σματα από τον Διόδωρο, ενώ τα αποσπάσματα από τα βι βλία του τόμου αυτού είναι 104: 6ο, 8ο και 9ο στο Έ κ τ ο βιβλίο" 3ο, 4ο, 6ο, 7ο, 10ο, 12ο, 13ο και 16ο στο Έβδομο" Ιο, 2ο, 3ο, 4ο, 5ο, 6ο, 7ο, 8ο, 9ο, 10ο, 11ο, 13ο, 14ο, 15ο, 16ο, 17ο, 18ο, 19ο, 20ό, 21ο, 22ο, 23ο, 24ο, 25ο, 27ο, 29ο, 30ό, 31ο και 32ο στο Όγδοο" Ιο, 2ο, 3ο, 4ο, 5ο, 6ο, 7ο, 8ο, 9ο, 10ο, 11ο, 12ο, 13ο, 14ο, 16ο, 18ο, 20ό, 22ο, 23ο, 25ο, 26ο, 27ο, 28ο, 29ο, 30ό, 31ο, 32ο, 33ο, 34ο, 35ο, 36ο και 37ο στο Έ ν α τ ο και Ιο, 2ο, 3ο, 4ο, 5ο, 6ο, 7ο, 8ο, 9ο, 10ο, 11ο, 12ο, 13ο, 14ο, 15ο, 16ο, 17ο, 18ο, 19ο, 20ό, 21ο, 22ο, 23ο, 24ο, 25ο, 26ο, 27ο, 28ο, 30ό, 32ο, 33ο και 34ο στο Δέκατο βιβλίο. Ο γραμματικός και ποιητής Ιωάννης Τ ζ έ τ ζ η ς (1110-

26

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

1138) έζησε στην Κωνσταντινούπολη και είναι ο τελευταίος για τον οποίο γνωρίζουμε με βεβαιότητα π ω ς είχε στη διά θεση του το πλήρες κείμενο της «Ιστορικής Βιβλιοθήκης» του Διόδωρου. Κυριότερο έργο του ήταν το Βίβλος ιστο ριών ή Χιλιάδες, ποίημα διδακτικό με 12.674 πολιτικούς στίχους, στίχους δηλαδή που στηρίζονταν στον τόνο που επαναλαμβανόταν γ ρ α μ μ ή προς γ ρ α μ μ ή , ή αλλιώς τονικούς ιαμβικούς δεκαπεντασύλλαβους (στη μετάφραση των ο ποίων έγινε προσπάθεια να κρατηθεί κατά το δυνατόν το ίδιο μέτρο). Σ τ ο έργο του ο Τ ζ έ τ ζ η ς αναφέρει ρητά τον Διό δωρο σε 31 αποσπάσματα, 7 από τα οποία αντιστοιχούν στα βιβλία του ανά χείρας τόμου. Αναλυτικά: Ιο απόσπ. στο Έ β δ ο μ ο βιβλίο, 26ο και 28ο στο Ό γ δ ο ο , 15ο και 19ο στο Έ ν α τ ο και 29ο και 31ο στο Δέκατο. Του οφείλουμε επίσης το 2ο από τα αβέβαια αποσπάσματα, από το έργο του Σχό λια εις την Λνκόφρονος « Άλεξάνδραν», καθώς και το 3ο, από το ίδιο έργο, που περιέλαβε η αυτοκράτειρα Ευδοκία στη συλλογή της Ίωνιάς. Στον Ευστάθιο επίσκοπο (1174-1194) Θεσσαλονίκης, ο οποίος διακρίθηκε επίσης για το φιλολογικό και επιστημο νικό του έργο, και συγκεκριμένα στο έργο του Παρεκβολαι εις την Όμηρου Ίλιάδα και Όδΰσσεια, οφείλουμε το 3ο α πόσπασμα του Έ κ τ ο υ βιβλίου καθώς και το Ιο και 4ο από τα αβέβαια. Αναφέρουμε, τέλος, δύο ακόμη αποσπάσματα του Διόδω ρου και συγκεκριμένα το 7ο του Έ κ τ ο υ βιβλίου και το 17ο του Ενάτου. Το πρώτο είναι από σχολιαστή της «Οδύσσειας» και το δεύτερο από το Υπόμνημα εις Δημοσθένους «Κατά Τιμοκράτους» του Ουλπιανού.

27

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΒΙΒΛΟΥ Ε Κ Τ Η Σ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ

30

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΒΙΒΛΟΥ Ε Κ Τ Η Σ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ

[Από τα βιβλία μας τα έξι π ρ ώ τ α περιέχουν τα γ ε γ ο νότα και τις μυθολογίες πριν από τα Τρωικά, κι από αυτά τα τρία π ρ ώ τ α περιέχουν τη βαρβαρική και τα επόμενα αποκλειστικά σχεδόν την ελληνική αρχαιολογία.] 1

1. Τούτα αναφέρει ο Διόδωρος στο τρίτο βιβλίο της ιστορίας του . Ο ίδιος στο έκτο επίσης επικυρώνει από τα γ ρ α π τ ά του Ευήμερου του Μεσσήνιου την ίδια θεολο γία, λέγοντας τα εξής κατά λέξη: « Σ χ ε τ ι κ ά , λοιπόν, με τους θεούς οι παλαιοί παρέδωσαν στους μεταγενέστερους δυο διαφορετικές αντιλήψεις. Αλλοι από αυτούς είναι, λένε, αιώνιοι και άφθαρτοι, όπως ο ήλιος, η σελήνη και τα υπόλοιπα άστρα του ουρανού, επίσης οι άνεμοι καθώς και όλα τα άλλα που συμβαίνει να έχουν παρόμοια φύση" γιατί καθένα από αυτά έχει προαιώνια γένεση και διάρκεια. Ενώ άλλοι, λένε, γεννήθηκαν στη γη κι έγιναν θεοί, αφού κέρδισαν αθάνατες τιμές και δόξες από την ευεργεσία που πρόσφεραν στους ανθρώπους, όπως ο Ηρακλής, ο Διόνυσος, ο Αρισταίος και οι άλλοι οι όμοιοι μ' εκείνους. Σ χ ε τ ι κ ά τώρα με τους επίγειους θεούς παρα δίδονται πολλά και διάφορα από τους ιστορικούς και τους μυθογράφους . Από τους ιστορικούς ο Ευήμερος , που συ νέθεσε την «Ιερή ιστορία», έγραψε γ ι ' αυτούς ιδιαίτερη 2

3

4

31

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ

32

ΒΙΒΛΟΥ ΕΚΤΗΣ Α Π Ο Σ Π Α Σ Μ Α Τ Α

πραγματεία, ενώ από τους μυθολόγους ο Ό μ η ρ ο ς , ο Ησίο δος και ο Ορφέας, αλλά και άλλοι σαν αυτούς, έπλασαν μύθους για τους θεούς μάλλον τερατώδεις. Όσο για μας θα επιχειρήσουμε να δώσουμε μια σύντομη αναφορά όσων έχουν γραφτεί κι από τις δυο ομάδες, έχοντας πάντα κατά νου τη συμμετρία του έργου. Ο Ευήμερος, λοιπόν, που ήταν φίλος του βασιλιά Κασσάνδρου και ως εκ τούτου ήταν αναγκασμένος να φέρει σε πέρας κάποιες υποθέσεις του βασιλιά και να κάνει μεγάλα ταξίδια, λέει π ω ς ταξίδεψε στον νότο μέχρι τον ωκεανό. Απέπλευσε από την Ευδαίμονα Αραβία, ταξίδεψε επί πολλές μέρες στον ωκεανό και έφτασε σε μερικά νησιά ανοιχτά στο πέλαγος, ένα εκ των οποίων ήταν η ονομαζόμενη Π α γ χ α ί α , όπου είδε τους Π α γ χαίους που ζούσαν εκεί να διακρίνονται για την ευσέβεια τους και να τιμούν τους θεούς με μεγαλοπρεπέστατες θυ σίες και με αξιόλογα αφιερώματα χρυσά και ασημένια. Το νησί είναι μάλιστα αφιερωμένο στους θεούς, και υπάρχουν κι άλλα περισσότερα θαυμαστά τόσο για την αρχαιότητα τους όσο και για τη μεγάλη καλλιτεχνική τους αξία, για τα οποία έχουμε γράψει αναλυτικά στα προηγούμενα βιβλία . Σ τ ο νησί υπάρχει επίσης, πάνω σ' έναν εξαιρετικά ψηλό λόφο, το ιερό του Τριφυλίου Διός, το οποίο ίδρυσε ο ίδιος, τον καιρό που ήταν βασιλιάς ολόκληρης της οικουμένης και βρισκόταν ακόμη ανάμεσα στους ανθρώπους. Μέσα σε τούτο το ιερό υπάρχει στήλη χρυσή, πάνω στην οποία αναγράφονται συνοπτικά, στη γραφή των Π α γ χ α ί ω ν , οι πράξεις του Ουρανού, του Δία και του Κρόνου. Σ τ η συνέ χεια, ο Ευήμερος λέει π ω ς πρώτος βασιλιάς έγινε ο Ουρα νός, άνθρωπος επιεικής, ευεργετικός και γνώστης της κί νησης των άστρων, ο οποίος πρώτος τίμησε με θυσίες τους ουράνιους θεούς, π ρ ά γ μ α για το οποίο και ονομάστηκε Ουρανός. Οι γιοι που απέκτησε από τη γυναίκα του την Εστία ήταν ο Τιτάνας και ο Κρόνος και οι κόρες του ήταν η 5

6

33


34


Ρέα και η Δήμητρα. Ο Κρόνος έγινε βασιλιάς μετά τον Ου ρανό, παντρεύτηκε τη Ρέα και γέννησε τον Δία, την Ή ρ α και τον Ποσειδώνα. Ο Δίας τον διαδέχτηκε στη βασιλεία και παντρεύτηκε την Ή ρ α , τη Δήμητρα και τη Θέμιδα, από τις οποίες απέκτησε παιδιά, τους Κουρήτες από την π ρ ώ τ η , την Περσεφόνη από τη δεύτερη και την Αθηνά από την τρίτη. Ό τ α ν π ή γ ε στη Βαβυλώνα, φιλοξενήθηκε από τον Βήλο και μετά πέρασε στη νήσο Π α γ χ α ί α , που βρίσκε ται στον ωκεανό, και ίδρυσε βωμό προς τιμήν του Ουρανού, του προπάτορά του. Από εκεί ήρθε στη Συρία στον Κάσιο, τον τότε κυβερνήτη της περιοχής, από τον οποίο πήρε τ' όνομα του το Κάσιον όρος . Ερχόμενος στην Κιλικία, νίκη σε σε πόλεμο τον Κίλικα, τον τοπικό άρχοντα, επισκέφτηκε κι άλλα έθνη πολλά και διαφορετικά, τιμήθηκε από όλα και αναγορεύτηκε θεός». 7

Αυτά και άλλα παραπλήσια μ' αυτά, διηγείται ο Διόδω ρος για τους θεούς σαν να επρόκειτο για θνητούς ανθρώπους και συνεχίζει: « Σ χ ε τ ι κ ά με τον Ευήμερο, που συνέθεσε την «Ιερή ιστορία», ας αρκεστούμε στα λεχθέντα, τ ώ ρ α θα επιχειρήσουμε να εκθέσουμε εν συντομία τους μύθους των Ελλήνων σχετικά με τους θεούς, σύμφωνα με τον Ησίοδο, τον Όμηρο και τον Ορφέα». Σ τ η συνέχεια, ο Διόδωρος παραθέτει τους μύθους όπως παραδίδονται από τους ποιητές . 8

2. Σ χ ε τ ι κ ά με αυτούς (τους θεούς) λέει στα γ ρ α π τ ά του και ο σοφότατος Διόδωρος τα εξής, ότι άνθρωποι είχαν γεννηθεί οι θεοί, τους οποίους, για τις ευεργεσίες που τους προσέφεραν, θεώρησαν και αναγόρευσαν αθανάτους οι άν θρωποι. Μερικοί μάλιστα πήραν τα ονόματα που είχαν [και] από τις χώρες που κυρίευσαν . 9

3. Ο Διόδωρος λέγει, σύμφωνα με κάποια ιστορία της

35


36


μυθολογίας, ότι ο Ξάνθος και ο Βάλιος ήταν π ρ ώ τ α Τ ι τάνες, αλλά βοήθησαν τον Δία, ο Ξάνθος σύντροφος του Ποσειδώνα και ο Βάλιος του Δ ί α στη μάχη αξίωσαν να αλλάξει η μορφή τους, καθώς ντρέπονταν να τους βλέπουν οι ομογενείς τους Τιτάνες, και η αξίωση τους αυτή εισα κούστηκε είναι αυτοί που δόθηκαν στον Π η λ έ α . Γι' αυτό, λέει ο Διόδωρος, και ο Ξάνθος προμαντεύει τον θάνατο του Αχιλλέα . 10

-

-

11

12

4. Ο Φερεκύδης αναφέρει π ω ς ο Κρόνος πρώτος α π ' όλους φόρεσε κορόνα, και ο Διόδωρος λέει π ω ς ο Δίας, αφού νίκησε τους Τιτάνες, τιμήθηκε από τους υπόλοιπους με την ίδια διάκριση· ο ίδιος συγγραφέας αποδίδει και στον Πρίαμο ταινίες [στο κεφάλι] ενώ στην Αριάδνη στεφάνι από χρυσάφι και πολύτιμες πέτρες από την Ινδία, έργο του Ηφαίστου, δώρο του Διονύσου και αργότερα αστερι13

'

14

σμος . 5. Ο αδελφός του Νίνου, ο Πίκος, που ονομαζόταν και Ζευς, ήταν βασιλιάς στην Ιταλία και κυριαρχούσε στη δύση επί εκατόν είκοσι χρόνια. Είχε γιους και θυγατέρες πολλές από τις ωραιότερες γυναίκες, γιατί εμφανιζόταν με κάποιες μυστηριώδεις όψεις και τις αποπλανούσε. Γυναίκες μάλι στα οι οποίες τον είχαν σαν θεό, τη στιγμή που διαφθείρο νταν από αυτόν. Ο ίδιος Πίκος, που ονομαζόταν και Ζευς, είχε έναν γιο ονόματι Φαύνο, τον οποίο είπε και Ε ρ μ ή στο όνομα του πλανήτη. Ό τ α ν επρόκειτο να πεθάνει ο Ζευς, διέταξε να αποτεθεί το λείψανο του στη νήσο Κ ρ ή τ η οι γιοι του έκτισαν ναό προς τιμήν του και τον απόθεσαν εκεί τούτο το μνήμα υπάρχει μέχρι σήμερα και πάνω του υπάρχει η επιγραφή: «Ενθάδε κείται ο Πίκος ο Ζευς, που τον ονομάζουν και Δία». Γι' αυτόν έγραψε ο Διόδωρος, ο σοφότατος χρονογράφος . -

-

15

37


38


6. Σύμφωνα με την παράδοση, ο Κάστορας και ο Π ο λυδεύκης, οι γνωστοί και ως Διόσκουροι, υπερτερούσαν κατά πολύ των άλλων σε αξία και συμμετείχαν στην εκ στρατεία των Αργοναυτών με τον λαμπρότερο τρόπο' βοή θησαν επίσης πολλούς που είχαν ανάγκη βοηθείας. Και γενικά, δοξάστηκαν α π ' όλους σχεδόν τους ανθρώπους για την ανδρεία και τη στρατηγική τους δεινότητα, αλλά και για τη δικαιοσύνη και την ευσέβεια τους, καθώς εμφα νίζονται ως βοηθοί σ' όσους βρίσκονται σε απροσδόκητο κίνδυνο . Για την εξαιρετική τους αρετή θεωρήθηκαν γιοι του Δία και, όταν έφυγαν από τον κόσμο των ανθρώπων, δέχτηκαν αθάνατες τιμές. 16

Ο Ε π ω π έ α ς , ο βασιλιάς της Σικυώνας, προκαλούσε τους θεούς σε μάχη και λυμαινόταν τα τεμένη και τους βωμούς τους. Λένε π ω ς ο Σίσυφος ξεπερνούσε όλους τους άλλους σε εφευρετικότητα και επιτηδειότητα και με την ιεροσκοπία εύρισκε τα πάντα και τα προέλεγε στους ανθρώπους. 0 Σαλμωνέας ήταν ασεβής και υπερήφανος και κορόι δευε τα θεία, ενώ διακήρυττε π ω ς οι δικές του πράξεις ήταν ανώτερες από τις πράξεις του Δ ί α έτσι προκαλώ ντας με κάποιο μηχάνημα τρομερό κρότο βροντούσε μιμού μενος τις βροντές. Και βέβαια δεν τελούσε θυσίες ούτε πανηγύρεις . 0 ίδιος Σαλμωνέας είχε θυγατέρα την Τ υ ρ ώ , η οποία πήρε αυτό το όνομα από τη μαλακότητα και τη λευκότητα του σώματος τ η ς . 17

-

18

19

7. Τόσο ασεβής και υπερήφανος ήταν ο Σαλμωνέας που α φ ' ενός κορόιδευε τα θεία και α φ ' ετέρου διακήρυττε π ω ς οι πράξεις του ήταν ανώτερες από τις πράξεις του Δία" έτσι, προκαλώντας με κάποιο μηχάνημα τρομερό κρότο και μιμούμενος τις βροντές διακήρυττε π ω ς ο ίδιος βρο-

39


40


ντούσε δυνατότερα από τον Δία. Και γενικά περιγελώντας τους θεούς, δεν τελούσε προς τιμήν τους ούτε θυσίες ούτε πανηγύρεις, όπως συνήθιζαν να κάνουν οι άλλοι δυνάστες. Απέκτησε, λοιπόν, μια μονογενή θυγατέρα, την Τ υ ρ ώ , η οποία πήρε αυτό το όνομα από το μαλακό της σώμα και το λευκό της χ ρ ώ μ α . Αυτήν, από την ομορφιά της, την ερω τεύτηκε ο Ποσειδώνας ... ή τ α ν εκείνος που τη διακόρευσε, δεν έπαυε να βασανίζει την Τ υ ρ ώ , μέχρι που, τέλος, πλήρωσε την ασέβεια του προς τα θεία, γιατί τον κατακε ραύνωσε ο Δίας και τον σκότωσε. Α π ό τα παιδιά που γεν νήθηκαν από τον Ποσειδώνα και την Τ υ ρ ώ , ο Πελίας, πολύ μικρός ακόμη, εκδιώχτηκε από τον Μίμαντα α π ' την π α τρίδα του και εξόριστος μαζί με τους φίλους του κατέκτησε δύο νησιά, τη Σκιάθο και την Πεπάρηθο . Αργότερα, όμως, όταν τον ευεργέτησε ο Χείρωνας και του π α ρ α χ ώ ρησε μέρος από τη δική του χ ώ ρ α , αναχώρησε από τα προαναφερθέντα νησιά και βασίλεψε στην πόλη των Ιολκών. Αυτός απέκτησε πολλές , οι οποίες πήραν το όνομα του πατέρα τους και ονομάστηκαν Πελιάδες. Αλλά ας αρκεστούμε σ' αυτά . 20

21

22

23

8. Ο Αδμητος για τη μεγάλη του δικαιοσύνη και ευσέ βεια έγινε α γ α π η τ ό ς στους θεούς. Τόσο πολύ τιμήθηκε για την αρετή του, ώστε όταν ο Απόλλωνας προσέβαλε τον Δ ί α , του δόθηκε η εντολή να θητεύσει ως δούλος στον Άδμητο. Λένε, επίσης, π ω ς η Ά λ κ η σ τ η , η κόρη του Π ε λία, η μόνη που δεν συμμετείχε στην ασέβεια που έγινε στον πατέρα τ η ς , δόθηκε γυναίκα στον Αδμητο για την ευσέβεια του. 24

25

Ο Μελάμποδας διακρίθηκε τόσο για την ευσέβεια του που έγινε φίλος του Απόλλωνα . 26

9. Εξόριστος ο Βελλερεφόντης, για φόνο που έκανε χ ω -

41


42


ρίς ν α τ ο θ έ λ ε ι , ή ρ θ ε σ τ ο ν Π ρ ο ί τ ο π ο υ ή τ α ν φ ί λ ο ς τ ο υ π α τέρα του από φιλοξενία. Η γυναίκα του Προίτου, ό μ ω ς , που ερωτεύτηκε τον Βελλερεφόντη για την ομορφιά του και μην μ π ο ρ ώ ν τ α ς να τον πείσει να ενδώσει, τον διέβα-λε στον άντρα της ότι τη βίασε. Ο Προίτος, μην θέλοντας να σκο τ ώ σ ε ι τον ά ν θ ρ ω π ο π ο υ φιλοξενούσε, τον έστειλε σ τ η Λ υ κία με γ ρ ά μ μ α τ α προς τον βασιλιά Ι ο β ά τ η , που ήταν π ε θερός του. Π α ρ α λ α μ β ά ν ο ν τ α ς ο Ι ο β ά τ η ς την ε π ι σ τ ο λ ή , β ρ ή κε μέσα γ ρ α μ μ έ ν ο να σκοτώσει το γρηγορότερο τον Βελλε ρεφόντη. Μην θέλοντας ό μ ω ς να τον σκοτώσει, τον π ρ ό σταξε να πολεμήσει τη Χίμαιρα

43

2 7

με την πύρινη ανάσα . 2 8

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΒΙΒΛΟΥ Ε Β Δ Ο Μ Η Σ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ

44

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΒΙΒΛΟΥ Ε Β Δ Ο Μ Η Σ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ

[Στα επόμενα έντεκα βιβλία

2 9

καταγράψαμε τα παγκό

σμια γ ε γ ο ν ό τ α από τα Τ ρ ω ι κ ά μέχρι τον θάνατο του Α λ έ ξανδρου.]

30

[ Σ τ α έξι π ρ ο α ν α φ ε ρ θ έ ν τ α β ι β λ ί α

31

καταγράψαμε τα γε

γονότα από τα Τ ρ ω ι κ ά μέχρι τον πόλεμο που αποφάσισαν να κάνουν οι Αθηναίοι εναντίον τ ω ν Σ υ ρ α κ ο ύ σ ι ω ν . ] [Στα προηγούμενα

3 2

βιβλία κ α τ α γ ρ ά ψ α μ ε τα γ ε γ ο ν ό τ α

από την άλωση της Τροίας μέχρι το τέλος του Πελοποννη σιακού

πολέμου

Αθηναίων , 3 3

και

την

κατάλυση

καλύπτοντας,

δηλαδή,

της

ηγεμονίας

περίοδο

των

επτακοσίων

ε β δ ο μ ή ν τ α εννέα ε τ ώ ν . 3 4

1. Κ α ι ο Ο ρ φ έ α ς σ ύ γ χ ρ ο ν ο ς τ ο υ Η ρ α κ λ έ α ή τ α ν , ζ ώ ν τ α ς κ ι ο ι δυο χ ρ ό ν ι α ε κ α τ ό π ρ ι ν α π ' τ α Τ ρ ω ι κ ά , κ ι ό π ω ς γ ι α λ ό γ ο υ τ ο υ σ τ α « Λ ι θ ι κ ά » μ ά ς ιστορεί ο Ο ρ φ έ α ς λίγο μ ε τ ά τον Έ λ ε ν ο π ω ς έζησε μας λέει, μετά α π ' αυτόν μια γενεά ο Ό μ η ρ ο ς υπήρξε, που κ α τ ά τον Διονύσιο τον σ υ γ γ ρ α φ έ α κ ύ κ λ ω ν

3 5

φ έ ρ ε τ α ι ν α ε π ρ ό λ α β ε τ ι ς δύο ε κ σ τ ρ α τ ε ί ε ς , τη μία τη Θ η β α ϊ κ ή , την άλλη για την Ελένη. Με τον Διονύσιο συμφωνούν του Διόδωρου οι λόγοι, και χίλιοι μύριοι α κ ό μ η . 3 6

45

ΔΙΟΔΩΡΟΣ Σ Ι Κ Ε Λ Ι Ω Τ Η !

46

ΒΙΒΛΟΥ Ε Β Δ Ο Μ Η Σ Α Π Ο Σ Π Α Σ Μ Α Τ Α

2. 0 Διόδωρος αποδεικνύει π ω ς αυτός (ο Ό μ η ρ ο ς ) είχε πεθάνει πριν από την κάθοδο τ ω ν Η ρ α κ λ ε ί δ ω ν . 3 7

3. Η Α ι γ ι α λ ε ί α , η σ ύ ζ υ γ ο ς τ ο υ Δ ι ο μ ή δ η , έ χ α σ ε ο ρ ι σ τ ι 3 8

κ ά τ η ν εύνοια τ ο υ σ υ ζ ύ γ ο υ τ η ς . Α π ό τ ο μ ί σ ο ς τ η ς δεν φέρθηκε δίκαια προς τον σύζυγο τ η ς και ζήτησε α π ό τους συγγενείς της να τον τιμωρήσουν. Ε τ ο ύ τ ο ι πήραν βοηθό τον Α ί γ ι σ θ ο , π ο υ π ρ ό σ φ α τ α μόλις είχε κ α τ α λ ά β ε ι τον θρό νο τ ω ν Μ υ κ η ν ώ ν , και καταδίκασαν τον Δ ι ο μ ή δ η σε θάνατο μ ε τ η ν κ α τ η γ ο ρ ί α ό τ ι , π α ρ ' όλο π ο υ ο π α τ έ ρ α ς τ ο υ ή τ α ν ξένος, σκόπευε να εκδιώξει τους ευγενείς α π ό την π ό λ η και να εγκαταστήσει συγγενείς του Α ι τ ω λ ο ύ ς . Ε π ε ι δ ή τ ο ύ τ η η διαβολή έγινε π ι σ τ ε υ τ ή , φοβήθηκε ο Διομήδης κι έφυγε α π ό τ ο Ά ρ γ ο ς μ α ζ ί μ ε όσους ή θ ε λ α ν ν α τ ο ν α κ ο λ ο υ θ ή σ ο υ ν . 39

4. Σ τ η ν ά λ ω σ η τ η ς Τροίας, ο Αινείας μαζί με μερικούς ά λ λ ο υ ς κ α τ έ χ ο ν τ α ς ένα μ έ ρ ο ς τ η ς π ό λ η ς α π έ κ ρ ο υ α ν τ ο υ ς επιτιθέμενους. Ό τ α ν οι Έλληνες τους άφησαν να α π ο χ ω ρήσουν κ α τ ό π ι ν σ υ ν θ ή κ η ς κ α ι τ ο υ ς ε π έ τ ρ ε ψ α ν ν α π ά ρ ε ι καθένας μ α ζ ί του όσα μπορούσε α π ό τα π ρ ά γ μ α τ α τ ο υ , όλοι π ή ρ α ν χ ρ υ σ ά φ ι ή α σ ή μ ι ή ό , τ ι ά λ λ ο π ο λ ύ τ ι μ ο ε ί χ α ν κ α ι μόνο ο Α ι ν ε ί α ς π ή ρ ε σ τ ο υ ς ώ μ ο υ ς τ ο ν γ έ ρ ο π α τ έ ρ α τ ο υ και τον έβγαλε έ ξ ω . Γ ι ' αυτή του την π ρ ά ξ η τον εκτίμησαν οι Έ λ λ η ν ε ς και του δόθηκε το δικαίωμα να διαλέξει και π ά λ ι ό,τι ήθελε α π ό τ α π ρ ά γ μ α τ α τ ο υ σ π ι τ ι ο ύ τ ο υ . Κ α θ ώ ς εκείνος π ή ρ ε τους θεούς π ρ ο σ τ ά τ ε ς τ η ς οικογένειας τ ο υ , συνέβη να επαινεθεί α κ ό μ η περισσότερο η αρετή του που αναγνωρίστηκε και α π ό τους εχθρούς του. Γ ι α τ ί ο άνθρω πος έδειξε π ω ς α κ ό μ α και στους μεγαλύτερους κινδύνους π ρ ώ τ η του φροντίδα ήταν ο σεβασμός προς τους γονείς και η ε υ σ έ β ε ι α π ρ ο ς τ ο υ ς θ ε ο ύ ς . Γ ι ' α υ τ ό α κ ρ ι β ώ ς λένε π ω ς τ ο υ επέτρεψαν να αναχωρήσει από την Τ ρ ω ά δ α , μαζί με τους εναπομείναντες Τ ρ ώ ε ς , με πλήρη ασφάλεια και να πάει όπου ήθελε . 40

47


48


Πάμε

4 1

τ ώ ρ α σ ε άλλον μ ά ρ τ υ ρ α τ ω ν ιδίων π ρ α γ μ ά τ ω ν ,

στον Διόδωρο, δηλαδή, που σ υ γ κ έ ν τ ρ ω σ ε περίληψη

απ'

όλες τ ι ς β ι β λ ι ο θ ή κ ε ς σ ε μ ί α κ α ι τ η ν α υ τ ή α π ο θ ή κ η

4 2

σης.

έβδομο

Διότι γράφει για τη

ρωμαϊκή

ιστορία

στο

γνώ

βιβλίο του, με τα ακόλουθα λόγια: 5. Μερικοί, λοιπόν, ιστορικοί θ ε ώ ρ η σ α ν λαθεμένα π ω ς ο Ρ ω μ ύ λ ο ς που γεννήθηκε από την κόρη του Αινεία ήταν ο ι δ ρ υ τ ή ς τ η ς Ρ ώ μ η ς . Η α λ ή θ ε ι α ό μ ω ς δεν είναι α υ τ ή , δ ι ό τ ι υπήρξαν πολλοί βασιλιάδες στη χρονική περίοδο από τον Αινεία μέχρι τον Ρ ω μ ύ λ ο και η Ρ ώ μ η ιδρύθηκε κ α τ ά το δεύτερο έτος τ η ς έβδομης Ο λ υ μ π ι ά δ α ς

4 3 -

τούτη η ίδρυση

έγινε τ ε τ ρ α κ ό σ ι α τριάντα τρία χρόνια μ ε τ ά τα Τ ρ ω ι κ ά . Διότι πέρασαν τρία χρόνια από την

άλωση

της Τροίας

και μετά έγινε ο Αινείας βασιλιάς τ ω ν Λ α τ ί ν ω ν , δ ι α τ ή ρ η σ ε τ ο ν θρόνο ε π ί τ ρ ι ε τ ί α κ ι έ π ε ι τ α χ ά θ η κ ε α π ό τ ο υ ς α ν θ ρ ώ πους και δ έ χ τ η κ ε αθάνατες τιμές. Σ τ η ν εξουσία τον δια δ έ χ τ η κ ε ο γιος του Ασκάνιος και ίδρυσε την Ά λ β α , π ο υ σήμερα ονομάζεται Λ ό γ γ α , την οποία ονόμασε από τον π ο τ α μ ό που τότε ονομαζόταν Ά λ β α ς και σήμερα Τίβερις. Σ χ ε τ ι κ ά με την ονομασία της πόλης, όμως, ο Φάβιος, που έ γ ρ α ψ ε ι σ τ ο ρ ί α τ ω ν Ρ ω μ α ί ω ν , δίνει δ ι α φ ο ρ ε τ ι κ ή ε κ δ ο χ ή . Λέει, λοιπόν, π ω ς δόθηκε χ ρ η σ μ ό ς στον Αινεία, σ ύ μ φ ω ν α μ ε τ ο ν ο π ο ί ο ένα τ ε τ ρ ά π ο δ ο θ α τ ο ν ο δ η γ ο ύ σ ε σ τ ο μ έ ρ ο ς π ο υ έ π ρ ε π ε να ιδρύσει π ό λ η . Κ α θ ώ ς εκείνος ε π ρ ό κ ε ι τ ο να θ υ σιάσει μια έγκυο, λευκή στο χ ρ ώ μ α , γουρούνα, το ζ ώ ο του ξ έ φ υ γ ε α π ' τ α χ έ ρ ι α , εκείνος τ ο κ υ ν ή γ η σ ε μέχρι κ ά π ο ι ο λόφο, όπου, μόλις έφτασε, γέννησε τριάντα γουρουνάκια. Ο Αινείας έκθαμβος από το παράδοξο γεγονός θυμήθηκε τον χ ρ η σ μ ό κ α ι ε π ι χ ε ί ρ η σ ε ν α ι δ ρ ύ σ ε ι π ό λ η σ ' εκείνο τ ο μ έ ρ ο ς . Σ τ ο ν ύ π ν ο τ ο υ , ό μ ω ς , είδε ό ρ α μ α π ο υ τ ο υ α π α γ ό ρ ε υ ε ρ η τ ά να το κάνει και τον συμβούλευε να την ιδρύσει μ ε τ ά α π ό τριάντα χρόνια, όσος ήταν και ο αριθμός τ ω ν χοιρινών π ο υ γεννήθηκαν, κι έτσι εγκατέλειψε το σχέδιο . 4 4

49


50

ΒΙΒΛΟΥ ΕΒΔΟΜΗΣ Α Π Ο Σ Π Α Σ Μ Α Τ Α

Μ ε τ ά τον θάνατο του Αινεία, ο γιος του Ασκάνιος τον δ ι α δ έ χ τ η κ ε σ τ ο ν θρόνο κ α ι μ ε τ ά α π ό τ ρ ι ά ν τ α χ ρ ό ν ι α ί δ ρ υ σ ε οικισμό στον λόφο κι έδωσε στην π ό λ η το όνομα Α λ β α , α π ό το χ ρ ώ μ α της γουρούνας

-

γ ι α τ ί ο ι Λ α τ ί ν ο ι λένε τ η Λ ε υ κ ή

Ά λ μ π α . Ο Ασκάνιος πρόσθεσε επίσης και άλλη ονομασία, Λ ό γ γ α , η οποία μεταφραζόμενη σημαίνει Μακρά, καθόσον η πόλη ήταν στενή σε π λ ά τ ο ς και μακριά σε μήκος. Σ υ ν ε χ ί ζ ο ν τ α ς (ο Δ ι ό δ ω ρ ο ς ) λέει: Ο Ασκάνιος έκανε την Α λ β α π ρ ω τ ε ύ ο υ σ α του βασιλείου τ ο υ κ α ι υ π έ τ α ξ ε ουκ ο λ ί γ ο υ ς α π ό τ ο υ ς γ ύ ρ ω ο ι κ ι σ μ ο ύ ς . Α π έ κ τ η σ ε μ ε γ ά λ η φ ή μ η και π έ θ α ν ε αφού βασίλευσε ε π ί τριάντα οκτώ έτη. Μετά το τέλος αυτής της περιόδου προκλήθηκε διχο γ ν ω μ ί α σ τ ο ν λ α ό , ε ξ α ι τ ί α ς δύο α ν δ ρ ώ ν π ο υ α ν τ α γ ω ν ί ζ ο νταν γ ι α τον θρόνο. Δ ι ό τ ι ο Ιούλιος, επειδή ήταν γ ι ο ς του Ασκάνιου ισχυριζόταν: «Η εξουσία που είχε ο πατέρας μου ανήκει σε μένα». Και ο Σ ί λ β ι ο ς , αδελφός του Ασκάνιου και γιος του Αινεία από τη Λαβίνια, την κόρη του Λατίνου, ισχυριζόταν:

«Η

εξουσία

ανήκει

σε

μένα».

Πράγματι,

μ ε τ ά τον θάνατο του Αινεία, ο Α σ κ ά ν ι ο ς ο ρ γ ά ν ω σ ε σ υ ν ω μοσία κατά της ζωής του Σίλβιου

-

κι επειδή ετούτος α

νατράφηκε, όταν ήταν παιδί, ακριβώς λόγω της συνωμο σ ί α ς , α π ό κ ά π ο ι ο υ ς β ο σ κ ο ύ ς σ ' ένα β ο υ ν ό , π ή ρ ε κ α ι τ ο ό ν ο μ α Σ ί λ β ι ο ς α π ό τ ο ό ν ο μ α τ ο υ βουνού π ο υ ο ι Λ α τ ί ν ο ι ο ν ό μ α ζ α ν « σ ί λ β α » . Σ τ η δ ι α μ ά χ η τ ω ν δύο ο μ ά δ ω ν , ο Σ ί λ β ι ο ς π ή ρ ε τ ε λ ι κ ά τ ο χ ρ ί σ μ α α π ό τ ο ν λαό κ α ι κ έ ρ δ ι σ ε τ ο ν θρόνο. Ε ν ώ ο Ιούλιος, αν και έ χ α σ ε την α ν ώ τ α τ η α ρ χ ή , δ ι ο ρ ί σ τ η κ ε Μ έ γ α ς Α ρ χ ι ε ρ έ α ς κ ι έ τ σ ι έ γ ι ν ε ένα ε ί δ ο ς δ ε ύ τ ε ρ ο υ β α σ ι λ ι ά α π ' α υ τ ό ν , λένε, κ α τ ά γ ε τ α ι τ ο Ι ο ύ λ ι ο γ έ ν ο ς -

που υφίσταται στη Ρ ώ μ η μέχρι των ημερών μας . 4 5

Ο Σ ί λ β ι ο ς δεν έ κ α ν ε τ ί π ο τ ε α ξ ι ο σ η μ ε ί ω τ ο σ τ η δ ι ά ρ κ ε ι α της

β α σ ι λ ε ί α ς τ ο υ κ α ι π έ θ α ν ε μ ε τ ά α π ό σ α ρ ά ν τ α εννέα

χρόνια στον θρόνο. Τ ο ν δ ι α δ έ χ τ η κ ε στη βασιλεία ο γ ι ο ς

51


52


του Αινείας,

ο

επονομαζόμενος Σίλβιος, που

βασίλευσε

πάνω από τριάντα χρόνια. Μ ε τ ά από αυτόν, ο Λατίνος, που επίσης επονομαζόταν Σίλβιος, βασίλευσε επί πενήντα χρόνια. Ε τ ο ύ τ ο ς υπήρξε ισχυρός κυβερνήτης, τόσο ως προς τ η ν ε σ ω τ ε ρ ι κ ή δ ι ο ί κ η σ η όσο κ α ι ω ς π ρ ο ς τ ο ν π ό λ ε μ ο , ε ρ ή μ ω σ ε τ η γ ε ι τ ο ν ι κ ή π ε ρ ι ο χ ή και ίδρυσε τις δ ε κ α ο κ τ ώ α ρ χαίες πόλεις που παλιότερα ήταν γνωστές ως «πόλεις των Λατίνων»: την Τίβυρη, την Πραίνεστο, τους Κ α μ π ί ο υ ς , το Τίσκαλον, την Κόρα, την Κομέτια, το Λανούβιον, τη Λ α βίκη, τη Σ κ ά π τ ι α , το Σάτρικο, την Αρκία, την Τελλένα, την Οκοστομέρια, το Καινίνο, τη Φλεγένα, το Κομέριο, το Μεδίπλιον και το Μπόιλο που μερικοί ονομάζουν Μ π ό λ α . Μετά τον θάνατο του Λατίνου, ε κ λ έ χ τ η κ ε βασιλιάς ο γιος του Λ λ β α ς Σίλβιος που βασίλευσε επί τριάντα ο κ τ ώ χ ρ ό ν ι α . Μ ε τ ά α π ' α υ τ ό ν ο ' Ε π ι τ ο ς Σ ί λ β α ς , ε π ί ε ί κ ο σ ι έξι χρόνια. Με τον θάνατο του τον α ν τ ι κ α τ έ σ τ η σ ε σ τ η βασι λεία ο Ά π ι ς που βασίλευσε επί είκοσι ο κ τ ώ χρόνια. Μ ε τ ά α π ' αυτόν, ο γιος του Κ α λ π έ τ ο ς επί δεκατρία χρόνια κι έπειτα ο Τιβέριος Σίλβιος επί ο κ τ ώ χρόνια. Ε τ ο ύ τ ο ς ανέ λαβε ε κ σ τ ρ α τ ε ί α εναντίον τ ω ν Τ υ ρ η ν ν ώ ν , αλλά κ α θ ώ ς ο δηγούσε τον στρατό του μέσα α π ό τον π ο τ α μ ό Α λ β α , έπεσε στο ρεύμα του κι έχασε τη ζ ω ή του, γεγονός από το οποίο άλλαξε όνομα ο π ο τ α μ ό ς κι έγινε Τίβερις. Μ ε τ ά τον θάνατο του, ο Α γ ρ ί π π α ς βασίλευσε στους Λατίνους επί σαράντα ένα χ ρ ό ν ι α κ α ι μ ε τ ά α π ' α υ τ ό ν ο Α ρ α μ ο ύ λ ι ο ς Σ ί λ β ι ο ς ε π ί δεκαεννέα χρόνια. Γ ι ' αυτόν λέγεται π ω ς υπήρξε υπερήφανος σ' όλη του τη ζ ω ή και αντιτάχθηκε στη δύναμη του Δία ( Α ρ α μ ά σ δ η ) : 4 6

π ρ ά γ μ α τ ι , την εποχή της συγκομιδής των κ α ρ π ώ ν (φθι νόπωρο), όποτε έπεφταν α σ τ α μ ά τ η τ α αστραπόβροντα, διέ τ α ζ ε τ ο υ ς σ τ ρ α τ ι ώ τ ε ς τ ο υ ν α χ τ υ π ά ν ε όλοι μ α ζ ί τ α υ τ ό χ ρ ο να τα ξίφη στις ασπίδες και ισχυριζόταν π ω ς ο θόρυβος που γινόταν μ' αυτό τον τρόπο ξεπερνούσε τον κρότο του

53


54


κεραυνού. Α λ λ ά π λ ή ρ ω σ ε το τ ί μ η μ α γ ι ' αυτή του την ύβρη προς τους θεούς, κ α θ ώ ς χ τ υ π ή θ η κ ε από κεραυνό κι ολόκλη ρο το σπίτι του βυθίστηκε στη λίμνη Α λ β α . Μέχρι σήμερα οι Ρ ω μ α ί ο ι π ο υ ζουν κ ο ν τ ά σ τ η λίμνη δείχνουν ως τ ε κ μ ή ρια τ ο ύ τ ο υ τ ο υ γ ε γ ο ν ό τ ο ς τ ι ς κ ο λ ό ν ε ς π ο υ σ τ έ κ ο υ ν α κ ό μ η μέσα στη λίμνη από τα ερείπια του βασιλικού παλατιού που κείνται στον βυθό. Μετά από αυτόν, ο επόμενος βασιλιάς που εκλέχτηκε ήταν ο Αβέντιος, που κυβέρνησε επί τριάντα ε π τ ά χρόνια. Κάποτε που παγιδεύτηκε σε κάποιον πόλεμο με τους γεί τονες

του,

αναγκάστηκε να

υποχωρήσει

στον

Αβεντίνο

λόφο, και γ ι ' αυτό τον λόγο ο λόφος ονομάστηκε Αβεντίν ο ς . Μ ε τ ά τ ο ν θ ά ν α τ ο τ ο υ , τ ο ν δ ι α δ έ χ τ η κ ε σ τ ο ν θρόνο ο γιος του Π ρόκας Σ ί λ β ι ο ς , που κυβέρνησε επί είκοσι τρία χρόνια. Με τον θάνατο του, ο νεότερος γιος του, Αμόλιος, κ α τ έ λ α β ε τ η ν εξουσία διά τ η ς βίας, δεδομένου ότι ο Ν ο υ μίτορας, που ήταν μεγαλύτερος αδελφός και μάλιστα από τ η ν ίδια μ η τ έ ρ α , β ρ ι σ κ ό τ α ν σ ε κ ά π ο ι α μ α κ ρ ι ν ή π ε ρ ι ο χ ή . Ο Αμόλιος

βασίλευσε λίγο περισσότερο από σαράντα τρία

χρόνια και σ κ ο τ ώ θ η κ ε από τον

Ρ έ μ ο και τον

Ρωμύλο,

που έκτισαν τη Ρ ώ μ η . 4 7

6. Μ ε τ ά τον θάνατο τ ο υ Αινεία, έγινε σ υ ν ω μ ο σ ί α α π ό τον Ασκάνιο κατά της ζωής του Σιλβίου που ήταν ακόμη νήπιο. Κ α θ ώ ς α ν α τ ρ ά φ η κ ε στα βουνά α π ό βουκόλους, ονο μ ά σ τ η κ ε Σ ί λ β ι ο ς , γ ι α τ ί ο ι Λ α τ ί ν ο ι λένε τ ο όρος « σ ί λ β α » . 4 8

7. Ο Ρ ω μ ύ λ ο ς Σ ί λ β ι ο ς ήταν σ' όλη του τη ζ ω ή υ π ε ρ ή φανος και σ υ ν α γ ω ν ι ζ ό τ α ν τον θ ε ό

-

όταν βροντούσε ο θεός,

π ρ ό σ τ α ζ ε τ ο υ ς σ τ ρ α τ ι ώ τ ε ς ν α χ τ υ π ά ν ε όλοι μ α ζ ί μ ' ένα π α ρ ά γ γ ε λ μ α με τις σπάθες τις ασπίδες κι έλεγε π ω ς ο κρότος π ο υ έκαναν

εκείνοι ή τ α ν

και κ α τ α κ ε ρ α υ ν ώ θ η κ ε . 4 9

55

δυνατότερος.

Γι'

αυτό

ΔΙΟΔΩΡΟΣ Σ1ΚΕΛΙΩΤΗΣ

56


[Τρίτη κατέλαβε τη Μ ε σ χ έ λ α . που ήταν πολύ μ ε γ ά λ η και είχε κατοικηθεί την αρχαία ε π ο χ ή από Έ λ λ η ν ε ς που επέστρεφαν από την Τροία, για τους οποίους μιλήσαμε παραπάνω [Ο

5 0

στο Τρίτο Βιβλίο.]

Θεσσαλός,

λένε,

μετά

5 1

από

αυτά,

επανήλθε

στην

Ι ω λ κ ό , όπου βρίσκοντας, όταν έ φ τ α σ ε , τον Ά κ α σ τ ο , τον γιο του Πελία, να έχει πεθάνει πρόσφατα, ανέλαβε τη βα σιλεία π ο υ του ανήκε κληρονομικά και ονόμασε α π ό τον ίδιο τ ο υ ς υ π η κ ό ο υ ς τ ο υ Θ ε σ σ α λ ο ύ ς . Δ ε ν α γ ν ο ώ , ό μ ω ς , ό τ ι σ χ ε τ ι κ ά μ ε τ η ν ο ν ο μ α σ ί α τ ω ν Θ ε σ σ α λ ώ ν δεν είναι ε τ ο ύ τ η η μοναδική ε κ δ ο χ ή , αλλά συμβαίνει να μας έχουν παραδοθεί και άλλες που διαφέρουν μ ε τ α ξ ύ τους, γ ι α τις οποίες θα κάνουμε λόγο σε καταλληλότερη ευκαιρία.]

5 2

[Οι Η ρ α κ λ ε ί δ ε ς , ό π ω ς ε ί χ ε σ υ μ φ ω ν η θ ε ί , ε γ κ α τ έ λ ε ι ψ α ν την προσπάθεια περί της καθόδου και επέστρεψαν στην Τρικόρυθο. Μετά από μερικά χρόνια, όμως, ο Λικύμνιος με τα π α ι δ ι ά του και τον Τ λ η π ό λ ε μ ο , τον γιο του Η ρ α κ λ ή , εγκαταστάθηκαν

στο

Αργός,

μιας

και

οι

Αργείοι τους

δ έ χ τ η κ α ν α π ό μ ό ν ο ι τ ο υ ς , ε ν ώ όλοι ο ι υ π ό λ ο ι π ο ι π α ρ έ μ ε ι ναν

στην

Τρικόρυθο

και,

όταν πέρασε

η

περίοδος

των

πενήντα ετών, κατέβηκαν στην Πελοπόννησο. Τις πράξεις τους, ό μ ω ς , θα τις περιγράψουμε, όταν φ τ ά σ ο υ μ ε στην εποχή τους.]

5 3

Βασιλείς τ ω ν Λακεδαιμονίων από τα βιβλία του Δ ι ό δ ω ρου. 8. Ε π ε ι δ ή σ υ μ β α ί ν ε ι να είναι δ ύ σ κ ο λ ο να π ρ ο σ δ ι ο ρ ί σ ο υ μ ε το

χρονικό

διάστημα

που

μεσολάβησε

από

τα

Τρωικά

μέχρι την π ρ ώ τ η Ο λ υ μ π ι ά δ α , κ α θ ώ ς εκείνη την περίοδο 5 4

δεν υ π ή ρ χ α ν ε τ ή σ ι ο ι ά ρ χ ο ν τ ε ς σ τ η ν Α θ ή ν α ο ύ τ ε σ ε ά λ λ η π ό λ η , θα χ ρ η σ ι μ ο π ο ι ή σ ο υ μ ε γ ι ' αυτό τον σκοπό τους Λ α κεδαιμονίους βασιλιάδες. Α π ό την άλωση της Τροίας μέχρι

57


58


τ η ν π ρ ώ τ η Ο λ υ μ π ι ά δ α , ό π ω ς λέει ο Α θ η ν α ί ο ς Α π ο λ λ ό δ ω ρος, πέρασαν τ ε τ ρ α κ ό σ ι α ο κ τ ώ

χρόνια.

Ογδόντα χρόνια

μέχρι την κάθοδο τ ω ν Η ρ α κ λ ε ί δ ω ν και τα υπόλοιπα περι λαμβάνονται στη βασιλεία των Λακεδαιμονίων βασιλιάδων Προκλή και Ευρυσθέα και των απογόνων τους. Τ ώ ρ α θα α π α ρ ι θ μ ή σ ο υ μ ε έναν έναν τ ο υ ς β α σ ι λ ι ά δ ε ς α π ό τ ο υ ς δύο βασιλικούς οίκους μέχρι την π ρ ώ τ η Ο λ υ μ π ι ά δ α . Ο Ευρυσθέας άρχισε τη βασιλεία του τον ογδοηκοστό χρόνο

μ ε τ ά τ α Τ ρ ω ι κ ά κ α ι κ υ β έ ρ ν η σ ε ε π ί σ α ρ ά ν τ α δύο

χ ρ ό ν ι α . Μ ε τ ά α π ' α υ τ ό ν , ο Ά γ ι ς έναν χ ρ ό ν ο . Ο Ε χ έ σ τ ρ α τ ο ς τριάντα ένα. Μ ε τ ά α π ό εκείνον, ο Λ α μ π ό τ α ς τριάντα ε π τ ά . 0 Δ ώ ρ ι σ θ ο ς ε ί κ ο σ ι εννιά. Ο Α γ η σ ί λ α ο ς , ο δ ι ά δ ο χ ο ς του, σαράντα τέσσερα. Ο Αρχέλαος εξήντα και ο Τήλεκλος σαράντα. Ο Αλκαμένης ύστερα τριάντα ο κ τ ώ . Ο δέκατος χρόνος της

βασιλείας του τελευταίου συμπίπτει

με την

ίδρυση τ η ς π ρ ώ τ η ς Ο λ υ μ π ι ά δ α ς , εκείνης στην οποία ν ί κ η σε στο « σ τ ά δ ι ο » ο Κ ό ρ ο ι β ο ς

5 5

α π ό την Η λ ε ί α . Α π ό τον

άλλο οίκο, ο Π ρ ό κ λ ο ς ήταν ο π ρ ώ τ ο ς κ υ β ε ρ ν ή τ η ς ε π ί σα ρ ά ν τ α εννέα χ ρ ό ν ι α . Μ ε τ ά α π ' α υ τ ό ν , ο Π ρ ύ τ α ν ι ς σ α ρ ά ν τ α εννέα χ ρ ό ν ι α . Έ π ε ι τ α ο Ε ύ ν ο μ ο ς σ α ρ ά ν τ α π έ ν τ ε κ α ι μ ε τ ά α π ' αυτόν ο Χ ά ρ ι κ λ ο ς εξήντα. Μ ε τ ά α π ' αυτόν, ο Ν ί κ α ν δρος τ ρ ι ά ν τ α

οκτώ.

Ο

Θεόπομπος

σαράντα

επτά.

Τον

δέκατο, επίσης, χρόνο τ η ς τελευταίας βασιλείας αρχίζει η π ρ ώ τ η Ο λ υ μ π ι ά δ α . Το συνολικό χρονικό δ ι ά σ τ η μ α α π ό την άλωση της Τροίας μέχρι την κάθοδο τ ω ν Ηρακλείδων είναι ο γ δ ό ν τ α χ ρ ό ν ι α . 5 6

9 . Τ ώ ρ α π ο υ δ ι ε υ κ ρ ι ν ί σ α μ ε όλα τ ο ύ τ α , υ π ο λ ε ί π ε τ α ι ν α π ο ύ μ ε γ ι α τον τ ρ ό π ο με τον οποίο κατοικήθηκαν η Κοριν θία κ α ι η Σ ι κ υ ω ν ί α α π ό Δ ω ρ ι ε ί ς . Δ ι ό τ ι μ ε τ η ν κ ά θ ο δ ο τ ω ν Ηρακλείδων

συνέβη να

α ν α σ τ α τ ω θ ο ύ ν όλα τ α έ θ ν η τ η ς

Πελοποννήσου, εκτός από τους Αρκάδες. Ό τ α ν , λοιπόν, οι Ηρακλείδες μοίρασαν τη γ η , έκαναν εξαίρεση γ ι α την

59

60


Κορινθία και τη γειτονική της περιοχή και έστειλαν ανα κοίνωση στον Α λ ή τ η

5 7

ότι του παραδίδουν την προαναφερ

θείσα π ε ρ ι ο χ ή . Ε τ ο ύ τ ο ς έγινε ά ν θ ρ ω π ο ς επιφανής και, α υ ξάνοντας τη δύναμη τ η ς Κορίνθου, βασίλεψε τριάντα ο κ τ ώ χρόνια. Μ ε τ ά τον θάνατο τ ο υ , κ ά θ ε φορά αναλάμβανε τη βασιλεία ο μεγαλύτερος γιος των α π ο γ ό ν ω ν του, μέχρι την τυραννία του Κύψελου, που π έ φ τ ε ι τετρακόσια σαράντα ε π τ ά χρόνια μετά την κάθοδο των Η ρ α κ λ ε ί δ ω ν . Ο π ρ ώ 5 8

τος από τους Ηρακλείδες που τον διαδέχτηκε σ τ η βασιλεία επί τριάντα ο κ τ ώ χρόνια ήταν ο Ιξίωνας. Μετά α π ' αυτόν, κυβέρνησε ο Α γ έ λ α ς τριάντα ε π τ ά χρόνια, μετά α π ' αυτούς ο Π ρ ύ μ ν ι ς τ ρ ι ά ν τ α π έ ν τ ε κ α ι ε π ί τ ο ν ίδιο α ρ ι θ μ ό ε τ ώ ν κ α ι ο Β ά κ χ ι ς , που έγινε ο πιο επιφανής α π ό τους π ρ ο κ α τ ό χ ο υ ς τ ο υ γ ι ' α υ τ ό , ά λ λ ω σ τ ε , όσοι β α σ ί λ ε ψ α ν μ ε τ ά α π ' α υ τ ό ν δεν -

ονομάζονταν πια

Ηρακλείδες αλλά Βακχίδες.

Μετά

απ'

α υ τ ό ν , ο Α γ έ λ α ς β α σ ί λ ε ψ ε τ ρ ι ά ν τ α χ ρ ό ν ι α , ο Ε ύ δ η μ ο ς εί κοσι πέντε και ο Αριστομήδης τριάντα πέντε. Πεθαίνοντας αυτός άφησε γιο τον Τ ε λ ε σ τ ή , π α ι δ ί α κ ό μ η στην η λ ι κ ί α , α π ό τον ο π ο ί ο α φ α ί ρ ε σ ε τ η ν κ λ η ρ ο ν ο μ ι κ ή τ ο υ β α σ ι λ ε ί α ο θείος κ α ι ε π ί τ ρ ο π ο ς τ ο υ Α γ ή μ ω ν , ο ο π ο ί ο ς κ υ β έ ρ ν η σ ε ε π ί δεκαέξι χρόνια. Μ ε τ ά α π ' αυτόν, κατέλαβε την εξουσία ο Αλέξανδρος επί είκοσι πέντε χρόνια. Αυτόν τον σ κ ό τ ω σ ε ο Τ ε λ ε σ τ ή ς , π ο υ είχε στερηθεί τον π α τ ρ ο γ ο ν ι κ ό του θρόνο, και κυβέρνησε επί δ ώ δ ε κ α χρόνια. Ε τ ο ύ τ ο τον σ κ ό τ ω σ α ν οι σ υ γ γ ε ν ε ί ς τ ο υ κ α ι κ υ β έ ρ ν η σ ε ο Α υ τ ο μ έ ν η ς ε π ί ένα χ ρ ό ν ο , ενώ οι Β α κ χ ί δ ε ς που κ α τ ά γ ο ν τ α ν α π ό τον Η ρ α κ λ ή ήταν περισσότεροι από διακόσιοι, όταν κατέλαβαν την α ρ χ ή , και κ υ β ε ρ ν ο ύ σ α ν όλοι α π ό κοινού τ η ν π ό λ η , ε κ λ έ γ ο ν τ α ς κ ά θ ε χ ρ ό ν ο έναν α π ό τ ο υ ς ίδιους ω ς π ρ ύ τ α ν η , ο ο π ο ί ο ς ε κ τ ε λ ο ύ σ ε χρέη βασιλιά, επί ενενήντα χρόνια, μέχρι την τυραννίδα του Κύψελου, που κατέλυσε την εξουσία τ ο υ ς . 5 9

10. Σ τ η ν π ό λ η τ η ς Κ ύ μ η ς έ γ ι ν ε τ ύ ρ α ν ν ο ς κ ά π ο ι ο ς ο ν ό -

61


62


1. Λ υ δ ο ί κ α ι Μ α ί ω ν ε ς

92 χ ρ ό ν ι α

2. Π ε λ α σ γ ο ί

85

»

3. Θ ρ ά κ ε ς

79

»

4. Ρ ό δ ι ο ι

23

»

5. Φ ρ ύ γ ε ς

25

»

6. Κ ύ π ρ ι ο ι

33

»

7. Φ ο ί ν ι κ ε ς

45

»

8. Α ι γ ύ π τ ι ο ι

...

»

63


64


μέχρι την ε π ο χ ή που ο Αλέξανδρος [ή Ξ έ ρ ξ η ς ]

6 3

διαπεραιώ-

θηκαν στην αντίπερα πλευρά . 6 4

12. Τ έ τ ο ι ο ή τ α ν τ ο μ έ γ ε θ ο ς τ η ς α ρ ε τ ή ς τ ο υ Λ υ κ ο ύ ρ γ ο υ , ώ σ τ ε όταν π ή γ ε κ ά π ο τ ε στους Δ ε λ φ ο ύ ς , η Π υ θ ί α του είπε τα εξής λ ό γ ι α : 6 5

Ή ρ θ ε ς , Λ υ κ ο ύ ρ γ ε , στον δικό μου πλούσιο ναό, φίλος του Δ ί α και όλων όσων κατοικούν στον Ό λ υ μ π ο . Δ ι σ τ ά ζ ω , σ ε θεό ν α π ρ ο φ η τ ε ύ σ ω ή σ ε ά ν θ ρ ω π ο

-

αλλά μάλλον σ' ε λ π ί ζ ω για θεό, Λ υ κ ο ύ ρ γ ε . Ή ρ θ ε ς ζητώντας ευνομία

-

κι ε γ ώ , λοιπόν,

θ α σου δ ώ σ ω ν ό μ ο υ ς π ο υ κ α μ ι ά π ό λ η σ τ η γ η δεν θ ' αποκτήσει. Ο ίδιος ρ ώ τ η σ ε τ η ν Π υ θ ί α , π ο ι α έ θ ι μ α π ρ έ π ε ι ν α ε γ κ α θιδρύσει για να ωφελήσει περισσότερο τους Σ π α ρ τ ι ά τ ε ς . Ό τ α ν εκείνη α π ά ν τ η σ ε π ω ς έ π ρ ε π ε ν α νομοθετήσει έτσι ώ σ τ ε οι μεν να κυβερνούν καλά και οι δε να π ε ι θ α ρ χ ο ύ ν , τ η ν ξ α ν α ρ ώ τ η σ ε τ ι έ π ρ ε π ε ν α κ ά ν ο υ ν εκείνοι γ ι α ν α κ υ βερνούν κ α λ ά κ α ι τ ι ο ι ά λ λ ο ι γ ι α ν α π ε ι θ α ρ χ ο ύ ν . εκείνη έ δ ω σ ε τον εξής χ ρ η σ μ ό :

65

Τότε


68


[Η

Πυθία έδωσε τον εξής χ ρ η σ μ ό περί π ο λ ι τ ι κ ώ ν θε

σ μ ώ ν στον Λ υ κ ο ύ ρ γ ο ] Να ο α ρ γ υ ρ ό τ ο ξ ο ς βασιλιάς, ο μακρυβόλος Α π ό λ λ ω ν ο χρυσομάλλης, που μέσα από πλούσιο άδυτο είπε, Ν α ά ρ χ ο υ ν σ τ η β ο υ λ ή ο ι θ ε ο φ ί λ η τ ο ι β α σ ι λ ι ά δ ε ς , εκείνοι π ο υ γ ν ο ι ά ζ ο ν τ α ι γ ι α τ η ν α γ α π ν α λένε τ α κ α λ ά κ α ι δ ί κ α ι α ν α π ρ ά τ τ ο υ ν , κι ούτε να σκέφτονται κάτι κακό γ ι ' αυτή την π ό λ η , την πλειοψηφία του λαού ν' ακολουθεί η εξουσία και το

κράτος

-

γιατί αυτά αποφάνθηκε ο Φοίβος για την πόλη. Ό σ ο ι δεν δ ι α φ υ λ ά σ σ ο υ ν τ η ν ε υ σ έ β ε ι α π ρ ο ς τ α θ ε ί α , π ο λ ύ π ε ρ ι σ σ ό τ ε ρ ο δεν τ η ρ ο ύ ν τ ο δ ί κ ι ο π ρ ο ς τ ο υ ς α ν θ ρ ώ π ο υ ς . Οι Λακεδαιμόνιοι, εφαρμόζοντας τους νόμους του Λ υ κ ο ύ ρ γ ο υ , α π ό α σ ή μ α ν τ ο ι έγιναν οι δυνατότεροι τ ω ν Ε λ λ ή νων και διατήρησαν την ηγεμονία τους επί περισσότερα από τετρακόσια χρόνια. Αλλά μετέπειτα, καθώς άρχισαν λίγο λίγο να καταλύουν τους θεσμούς τους και να στρέφο νται προς την καλοπέραση και τη ραθυμία, αλλά και να διαφθείρονται με το χ ρ ή μ α και να συγκεντρώνουν π λ ο ύ τ η , έχασαν την η γ ε μ ο ν ί α . 6 7

13. Ο Τ ή μ ε ν ο ς , σ τ ο ν ο π ο ί ο ν έ λ α χ ε η π ε ρ ι ο χ ή τ ο υ Α ρ 6 8

γ ο ύ ς , εισέβαλε μ ε τον στρατό του σ τ η χ ώ ρ α τ ω ν ε χ θ ρ ώ ν του. Σ τ η διάρκεια του πολέμου, που τραβούσε σε αρκετό μ ά κ ρ ο ς , δεν έ δ ω σ ε σ τ ο υ ς γ ι ο υ ς τ ο υ τ α η γ ε μ ο ν ι κ ά α ξ ι ώ μ α τ α , αλλά έβαζε τον άντρα της κόρης του τον Δ ι η φ ό ν τ η , π ο υ τον ε κ τ ι μ ο ύ σ ε ιδιαίτερα, να κάνει τα π ι ο λ α μ π ρ ά κ α τ ο ρ θ ώ -

69


70


ματα.

Έτσι,

αγανάκτησαν τα παιδιά του, ο

Κισσός,

ο

Φ ά λ κ η ς και ο Κερύνης, και οργάνωσαν συνωμοσία κ α τ ά του πατέρα τους χρησιμοποιώντας κάποιους κακούργους. Α υ τ ο ί , έ χ ο ν τ α ς π ε ι σ τ ε ί α π ό τα π α ι δ ι ά τ ο υ , έστησαν ενέδρα σ τ ο ν Τ ή μ ε ν ο , π λ ά ι σ ε κ ά π ο ι ο ν π ο τ α μ ό , κ α θ ώ ς δεν κ α τ ό ρ θωσαν να τον

σκοτώσουν,

το

έβαλαν στα πόδια,

αφού

πρόλαβαν μόνο να τον τ ρ α υ μ α τ ί σ ο υ ν σοβαρά. Ο ι Α ρ γ ε ί ο ι , έ χ ο ν τ α ς υ π ο σ τ ε ί π ο λ λ ά δεινά σ τ ο ν π ό λ ε μ ο που κήρυξαν μαζί με τον βασιλιά τους κ α τ ά τ ω ν Λ α κ ε δ α ι μονίων κι αφού αναγκάστηκαν να παραδώσουν στους Α ρ κάδες τα π α τ ρ ο γ ο ν ι κ ά τους εδάφη, κατηγορούσαν τον βα σ ι λ ι ά ό τ ι έ δ ω σ ε τ η χ ώ ρ α τ ο υ ς σ τ ο υ ς ε ξ ό ρ ι σ τ ο υ ς κ α ι δεν τ η μοίρασε με κλήρο σ' εκείνους. Σ ύ σ σ ω μ ο ς ο λαός σ τ ρ ά φ η κ ε εναντίον του και στην α π ό γ ν ω σ η του ά π λ ω σ ε χέρι εναντίον του

βασιλιά, έτσι εκείνος κ α τ έ φ υ γ ε στην Τ ε γ έ α κι εκεί

έζησε τιμημένος από τους ευεργετηθέντες . 6 9

14. Η β α σ ι λ ε ί α , λ ο ι π ό ν , δ η λ α δ ή η τ ο π α ρ χ ί α , τ ω ν Α ρ γείων κράτησε πεντακόσια σαράντα

εννέα χ ρ ό ν ι α ,

όπως

γ ρ ά φ ε ι και ο σοφός Διόδωρος™. 15. Μ ε τ ά τ η δ υ ν α σ τ ε ί α τ ω ν Α σ σ υ ρ ί ω ν , π ο υ έ λ η ξ ε μ ε τ ο ν θάνατο του Σαρδανάπαλου , του τελευταίου βασιλιά τ ω ν 7 1

Ασσυρίων, ακολούθησε η εποχή των Μακεδόνων. Ο Κάρανος, πριν από την π ρ ώ τ η Ο λ υ μ π ι ά δ α , κινούμε νος α π ό

απληστία,

από

το

και

μαζί τους

συγκέντρωσε στρατιωτικές

Α ρ γ ό ς και άλλες

(περιοχές) της

εκστράτευσε

στα

μέρη

της

δυνάμεις

Πελοποννήσου Μακεδονίας.

Εκείνο τον καιρό, συνέβη ο βασιλιάς τ ω ν Ο ρ ε σ τ ώ ν

7 2

να

βρίσκεται σε πόλεμο με τους γείτονες του, τους λεγόμε νους Ε ο ρ δ α ί ο υ ς , έτσι π α ρ α κ ά λ ε σ ε τον Κάρανο να τον β ο η θήσει, υ π ο σ χ ό μ ε ν ο ς να του δώσει τη μισή του χ ώ ρ α , μ ε τ ά την α π ο κ α τ ά σ τ α σ η τ η ς ειρήνης στους Ο ρ έ σ τ ε ς . Ο βασιλιάς

71


72


τήρησε τον λόγο του και ο Κάρανος πήρε τη χ ώ ρ α και βασίλεψε σ' α υ τ ή επί τριάντα χρόνια" πέθανε σε

βαθιά

γ ε ρ ά μ α τ α και τον διαδέχτηκε στην αρχή ο γιος του,

ο

Κόινος, που βασίλεψε είκοσι ο κ τ ώ χρόνια. Μ ε τ ά α π ' αυ τόν ο Τίριμμος, σαράντα τρία χρόνια, και ο

Περδίκκας

σαράντα ο κ τ ώ . Ε τ ο ύ τ ο ς θέλησε να μ ε γ α λ ώ σ ε ι το βασίλειο του κι έστειλε να ρωτήσει στο μαντείο τ ω ν Δ ε λ φ ώ ν . Και λίγο π ι ο κ ά τ ω π ρ ο σ θ έ τ ο ν τ α ς σ' αυτά λέει [ο Δ ι ό δ ω ρος]: Ο Περδίκκας βασίλεψε σαράντα ο κ τ ώ χρόνια και άφησε τη

βασιλεία

στον

Αργαίο.

Μετά

από

βασιλεία τριάντα

χ ρ ό ν ω ν , τον Α ρ γ α ί ο δ ι α δ έ χ τ η κ ε σ τ ο ν θρόνο ο Φ ί λ ι π π ο ς , π ο υ β α σ ί λ ε ψ ε τ ρ ι ά ν τ α τ ρ ί α χ ρ ό ν ι α κ α ι ά φ η σ ε σ τ ο ν θρόνο τον Α ε ρ ό π α . Α υ τ ό ς κυβέρνησε επί είκοσι χρόνια κι έ π ε ι τ α τον διαδέχτηκε ο Α λ κ έ τ α ς που βασίλεψε επί δ ε κ α ο κ τ ώ , αφήνοντας διάδοχο του τον Α μ ύ ν τ α .

Μετά τη

βασιλεία

τ ο υ π ο υ κ ρ ά τ η σ ε σ α ρ ά ν τ α εννέα χ ρ ό ν ι α , τ ο ν δ ι α δ έ χ τ η κ ε ο Αλέξανδρος, που βασίλεψε σαράντα τέσσερα χρόνια. Μ ε τ ά α π ' α υ τ ό ν ο Π ε ρ δ ί κ κ α ς β α σ ί λ ε ψ ε ε π ί ε ί κ ο σ ι δύο χ ρ ό ν ι α , ύστερα ο Α ρ χ έ λ α ο ς επί δ ε κ α ε π τ ά κι έ π ε ι τ α ο Α γ έ ο ρ π ο ς επί έ ξ ι . Μ ε τ ά α π ' α υ τ ό ν , ο Π α υ σ α ν ί α ς , ένα χ ρ ό ν ο κ α ι ο Π τ ο λεμαίος τρία. Έ π ε ι τ α ο Περδίκκας πέντε χρόνια, ο Φίλιπ π ο ς είκοσι τέσσερα και ο Αλέξανδρος που πέρασε π ά ν ω από δώδεκα χρόνια πολεμώντας τους Πέρσες. Μ' αυτή τη γενεαλόγηση οι αξιόπιστοι ιστορικοί ανα φέρουν τ η ν κ α τ α γ ω γ ή τ ω ν

βασιλιάδων της

Μακεδονίας

στον Η ρ α κ λ ή . Α π ό τον Κ ά ρ α ν ο , π ο υ ήταν ο π ρ ώ τ ο ς π ο υ ένωσε και δ ι α τ ή ρ η σ ε την ισχύ τ ω ν Μ α κ ε δ ό ν ω ν , μέχρι τον Αλέξανδρο,

που

υπέταξε

την

Ασία,

αριθμούνται

είκοσι

τέσσερις βασιλιάδες και τετρακόσια ογδόντα χρόνια . 7 3

16. Ο Π ε ρ δ ί κ κ α ς , θ έ λ ο ν τ α ς να α υ ξ ή σ ε ι το β α σ ί λ ε ι ο τ ο υ ρώτησε τους Δελφούς. Και η Πυθία είπε:

73


74


Υ π ά ρ χ ε ι το κρατερό βασίλειο τ ω ν ενδόξων Τ η μ ε ν ί δ ω ν με την πλουτοφόρα γ η , μιας και το επιτρέπει ο Δ ί α ς ο αιγίοχος. Μα τράβα γρήγορα στη Βοττηίδα με τα πολλά κοπάδια" κ ι ε κ ε ί ό π ο υ δ ε ι ς λ ε υ κ ο κ έ ρ α τ ε ς α ί γ ε ς , κ ά τ α σ π ρ ε ς σαν τ ο χιόνι να ξεκουράζονται στον ύπνο, σ' εκείνης της γ η ς τις πεδιάδες κάνε θυσίες στους μακάριους θεούς κι ίδρυσε τ η ν π ρ ω τ ε ύ ο υ σ α του κράτους σου . 7 4

17. Α υ τ ό ν [τον Κ ά ρ α ν ο ] τ ο ν γ ε ν ε α λ ο γ ο ύ ν ω ς ε ξ ή ς , ό π ω ς λέει ο Δ ι ό δ ω ρ ο ς , οι περισσότεροι ιστορικοί, ένας τ ω ν ο π ο ί ω ν είναι κ α ι ο Θ ε ό π ο μ π ο ς . Ο Κ ά ρ α ν ο ς ή τ α ν γ ι ο ς τ ο υ Φείδωνα, του γιου του Αριστοδαμίδα, γιου του Μ έ ρ ο π α , που ήταν γιος του Θέστιου, του γιου του Κισσού, του γιου του Τήμενου, του γιου του Α ρ ι σ τ ό μ α χ ο υ , του γιου του Κλεόδαιου π ο υ ήταν γιος του 'Τλλου, του γιου του Η ρ α κ λ ή . Μερικοί, ό μ ω ς , λέει, τον γενεαλογούν α λ λ ι ώ ς , λ έ γ ο ν τ α ς π ω ς ο Κ ά ρ α ν ο ς είναι γ ι ο ς τ ο υ Π ο ι ά ν τ α , τ ο υ γ ι ο υ τ ο υ Κροίσου που ήταν γιος του Κλεόδαιου, του γιου του Ε υ ρυβιάδη, του γιου του Δέβαλλου, του γιου του Λ ά χ α ρ η που ήταν γιος του Τήμενου ο οποίος κ α τ έ β η κ ε στην Π ε λ ο π ό ν 75

νησο .

75

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΒΙΒΛΟΥ Ο Γ Δ Ο Η Σ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ

76

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΒΙΒΛΟΥ Ο Γ Δ Ο Η Σ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ

1. Κ α θ ώ ς οι Ηλείοι αυξάνονταν σε πληθυσμό και πολιτεύονταν βάσει τ ω ν νόμων, οι Λακεδαιμόνιοι δεν έβλεπαν με καλό μάτι την αύξηση της ισχύος τους και τους β ο ή θησαν να οργανώσουν την κοινωνία τους έτσι ώ σ τ ε α π ο λαμβάνοντας την ειρήνη να μην έχουν την παραμικρή ε μπειρία τ ω ν πολεμικών έργων. Και α φ ι έ ρ ω σ α ν τους Η λείους στον θεό, με τη σ ύ μ φ ω ν η γ ν ώ μ η όλων σχεδόν τ ω ν Ελλήνων. Έ τ σ ι , δεν έλαβαν μέρος ούτε στην εκστρατεία κ α τ ά του Ξ έ ρ ξ η , αλλά απαλλάχτηκαν α π ' αυτήν μιας κι είχαν αναλάβει να φροντίζουν τις τιμές που οφείλονταν στον θεό, επίσης σ τ ο ε σ ω τ ε ρ ι κ ό κανείς δεν τους ενοχλούσε κ α τ ά τους εμφυλίους πολέμους που έκαναν οι Έ λ λ η ν ε ς , γιατί όλοι φρόντιζαν να διαφυλάξουν την πόλη και την περιοχή τους

ιερή και άσυλη.

Πολλές γενιές α ρ γ ό τ ε ρ α

άρχισαν οι Ηλείοι να παίρνουν μέρος σε εκστρατείες και να αναλαμβάνουν οι ίδιοι π ο λ έ μ ο υ ς . 76

Οι Ηλείοι δεν συμμετείχαν σ τ ο υ ς πολέμους που διεξή γαγαν από κοινού οι Έ λ λ η ν ε ς και π ρ ά γ μ α τ ι , όταν ο Ξ έ ρ -

ξης ε κ σ τ ρ ά τ ε υ σ ε κ α τ ά τ ω ν Ελλήνων με τ ό σ ε ς μυριάδες σ τ ρ α τ ο ύ , οι σύμμαχοι τους απάλλαξαν από τη σ υ μ μ ε τ ο χ ή στον π ό λ ε μ ο , κ α θ ώ ς οι αρχηγοί τούς παράγγειλαν π ω ς θα πρόσφεραν π ε ρ ι σ σ ό τ ε ρ α , αν αναλάμβαναν τη φροντίδα τ ω ν τ ι μ ώ ν που οφείλονταν στους θεούς . 77

77


78

ΒΙΒΛΟΥ ΟΓΔΟΗΣ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ

2. Δεν της επιτρέπονταν

78

να συνευρεθεί με άντρα ούτε

σ τ α κ ρ υ φ ά διότι κανένας [πίστευε ο Α μ ο ύ λ ι ο ς ] δεν μπορεί -

να είναι τ ό σ ο παράφρονας ώ σ τ ε χάρη στην εφήμερη ηδονή να ανταλλάσσει την ευτυχία μιας ολόκληρης ζ ω ή ς . 79

3. 0 Νουμίτορας στερήθηκε τη βασιλεία από τον αδελφό τ ο υ , ο οποίος λεγόταν Αμούλιος και ήταν βασιλιάς τ ω ν Α λ β α ν ώ ν , όταν ό μ ω ς αναγνώρισε ανέλπιστα τους ε γ γ ο 80

νούς του Ρ έ μ ο και Ρ ω μ ύ λ ο , σ υ ν ω μ ό τ η σ ε κατά του αδελφού του για να τον σ κ ο τ ώ σ ε ι . Π ρ ά γ μ α που έγινε. Έ σ τ ε ι λ α ν και κάλεσαν τους βοσκούς και μαζί όρμησαν σ τ ο π α λ ά τ ι , μ π ή καν π α ρ α β ι ά ζ ο ν τ α ς τις πύλες και σ κ ό τ ω σ α ν όσους τους αντιστάθηκαν, τέλος σ κ ό τ ω σ α ν και τον ίδιο τον Α μ ο ύ λ ι ο . 81

4. Ό τ α ν ετούτα τα παιδιά (ο Ρ ω μ ύ λ ο ς και ο Ρ έ μ ο ς ) εγκαταλείφθηκαν έκθετα, με το π έ ρ α σ μ α του χρόνου αν δρώθηκαν και υπερείχαν κ α τ ά πολύ α π ' όλα τα άλλα σε ομορφιά και σ ω μ α τ ι κ ή ρ ώ μ η . Γ ι ' αυτό και παρείχαν α σ φ ά λεια σε όλα τα κοπάδια, αποκρούοντας με ευκολία τους κ α τ ' ε π ά γ γ ε λ μ α ληστές και σ κ ό τ ω ν α ν πολλούς από τους επιτιθέμενους, ενώ μερικούς μ ά λ ι σ τ α τους συνελάμβαναν ζωντανούς. Π έ ρ α από τον ζήλο που έδειχναν ως προς α υ τ ό , ήταν και α γ α π η τ ο ί σε όλους τους βοσκούς της περιοχής, συμμετέχοντας στις συναναστροφές τους και εμφανίζοντας χαρακτήρα μετριοπαθή και κοινωνικό προς όποιον είχε ανάγκη. Κ α θ ώ ς , λοιπόν, η ασφάλεια όλων έγκειτο σ' α υ τούς, οι περισσότεροι υ π ο τ ά σ σ ο ν τ α ν σ' αυτούς κι έκαναν ό,τι τους παράγγελναν, τρέχοντας σ' όποιο

μέρος τους

πρόσταζαν . 82

5. Ό τ α ν ο Ρ έ μ ο ς και ο Ρ ω μ ύ λ ο ς παρατηρούσαν το π έ τ α γ μ α τ ω ν πουλιών για να μαντέψουν πού πρέπει να ιδρύ σουν

πόλη,

εμφανίστηκε,

λένε,

79

(στον

Ρωμύλο)

δεξιός


80


(ευνοϊκός) οιωνός και ο Ρ έ μ ο ς κ α τ ά π λ η κ τ ο ς είπε τελικά στον αδελφό του ότι σ' αυτή την πόλη πολλές φορές από αδέξιες αποφάσεις θα επακολουθήσει επιδέξια ( κ α λ ή ) τ ύ χη· το θέμα ήταν ότι μολονότι ο Ρ ω μ ύ λ ο ς βιάστηκε να στείλει να αναγγείλει το γεγονός κι ενώ είχε κάνει μεγάλο λ ά θ ο ς , σ τ ο τέλος, η άγνοια του διορθώθηκε από μόνη 83

της . 84

6. Ό τ α ν ο Ρ ω μ ύ λ ο ς έκτιζε τη Ρ ώ μ η , βιάστηκε να π ε ριβάλει τον Παλατινό λόφο με τ ά φ ρ ο , μ ή π ω ς κάποιοι π ε ρίοικοι σκεφτούν να τον εμποδίσουν στην εκτέλεση της α π ό φ α σ η ς τ ο υ . Ο Ρ έ μ ο ς , που έφερε β α ρ έ ω ς ότι έ χ α σ ε τα π ρ ω τ ε ί α και νιώθοντας φθόνο για την επιτυχία του α δ ε λ φού τ ο υ , πήγαινε κοντά στους εργάτες και τους π ρ ό σ β α λ ε , λέγοντας π ω ς η τ ά φ ρ ο ς είναι στενή, π ω ς οι αντίπαλοι δεν θα δυσκολεύονται να την περνάνε και π ω ς η πόλη θα είναι επισφαλής. Οργισμένος ο Ρ ω μ ύ λ ο ς του είπε: Θα δ ώ σ ω εντολή σε όλους τους πολίτες να τιμωρήσουν όποιον επι χειρήσει να την περάσει» Ο Ρ έ μ ο ς ό μ ω ς συνέχισε να κ ο ροϊδεύει τους εργάτες, λέγοντας π ω ς η τ ά φ ρ ο ς που έ φ τ ι α χναν ήταν στενή και π ω ς με μεγάλη ευχέρεια θα την περνούσαν οι εχθροί, ά λ λ ω σ τ ε και ο ίδιος μπορούσε να το κάνει με ευκολία, και μόλις το είπε, την π έ ρ α σ ε . Σ τ ο υ ς εργαζόμενους εκεί ήταν κάποιος Κέλερος, ο οποίος του απάντησε: Ε γ ώ ό μ ω ς θα τ ι μ ω ρ ή σ ω όποιον την πηδήξει, κ α τ ά τ ο π ρ ό σ τ α γ μ α του βασιλιά. Και λέγοντας τ ο , σ ή κ ω σ ε τη σκαπάνη, την κ α τ έ β α σ ε σ τ ο κεφάλι του Ρ έ μ ο υ και τον σκότωσε . 8 5

7. 0

Πολυχάρης ο Μεσσήνιος, άνθρωπος με μ ε γ ά λ α

πλούτη και από καλή γενιά, έκανε συμφωνία με τον Ε ύ α ι φ νο τον Σ π α ρ τ ι ά τ η να εκμεταλλεύονται μαζί την π α ρ α μ ε θ ό ριο περιοχή . Ό τ α ν ο Εύαιφνος ανέλαβε να φροντίζει και 86

81


82


να φυλάει τα κοπάδια και τους β ο σ κ ο ύ ς , επιχείρησε να πλεονεκτήσει σε βάρος του Π ο λ υ χ ά ρ η , αλλά α π ο κ α λ ύ φ θ η κε. Έ χ ο ν τ α ς πουλήσει σε εμπόρους τα βόδια και μερικούς από τους β ο σ κ ο ύ ς , με τη σ υ μ φ ω ν ί α να τα εξάγουν από τη χ ώ ρ α , προσποιήθηκε π ω ς η α π ώ λ ε ι α οφειλόταν σε βίαιη επίθεση από ληστές. Οι έμποροι ό μ ω ς πλέοντας προς τη Σικελία πέρασαν από τις ακτές της Μ ε σ σ η ν ί α ς

-

επειδή

έπιασε τρικυμία, προσορμίστηκαν στην ακτή και οι β ο σκοί βγήκαν τη νύχτα και απέδρασαν έχοντας ε μ π ι σ τ ο σ ύ νη στη γ ν ώ σ η που είχαν του τ ό π ο υ . Μόλις έφτασαν στη Μεσσήνη και είπαν την π ά σ α αλήθεια στον κύριο τους, ο Πολυχάρης α φ ' ενός τους έκρυψε και α φ ' ετέρου έστειλε να καλέσει τον συνεταίρο του από τη Σ π ά ρ τ η . Κ α θ ώ ς εκείνος τον διαβεβαίωνε π ω ς ό ν τ ω ς τους βοσκούς τους είχαν α ρ π ά ξει ληστές και π ω ς τους υπόλοιπους τους είχαν σ κ ο τ ώ σ ε ι , ο Πολυχάρης του παρουσίασε τους ανθρώπους. Μόλις τους είδε ο Εύαιφνος κ α τ α τ ρ ό μ α ξ ε και, αφού πια το ψέμα του ήταν ολοφάνερο, το γύρισε σ τ α παρακάλια και δήλωνε π ω ς θα α π ο κ α τ α σ τ ή σ ε ι την α π ώ λ ε ι α τ ω ν βοδιών κι έλεγε τα πάντα για να σ ω θ ε ί . Ο Πολυχάρης σεβόμενος τους κανόνες της φιλοξενίας απέκρυψε την π ρ ά ξ η κι έστειλε τον γιο του μαζί με τον Σ π α ρ τ ι ά τ η για να λάβει εκείνα που δικαιού νταν. Ο Εύαιφνος, ό μ ω ς , όχι μόνο ξ έ χ α σ ε τις υποσχέσεις τ ο υ , αλλά σ κ ό τ ω σ ε και τον νεαρό που είχε σταλεί μαζί του στη Σ π ά ρ τ η . Μ ε τ ά α π ' αυτή την π ρ ά ξ η , ο Πολυχάρης α γ α ν ά κ τ η σ ε με τα τ ό σ α α ν ο μ ή μ α τ α και ζ ή τ η σ ε την έ κ δ ο ση του εγκληματία.

Οι Λακεδαιμόνιοι δεν του έ δ ω σ α ν

σ η μ α σ ί α κι επί πλέον έστειλαν τον γιο του Εύαιφνου στη Μεσσήνη με επιστολή που δήλωνε ότι ο Πολυχάρης έπρεπε να πάει στη Σ π ά ρ τ η και να απαγγείλει τις κατηγορίες για όσα

έπαθε ενώπιον τ ω ν

εφόρων και τ ω ν

βασιλέων.

Ο

Πολυχάρης, ό μ ω ς , τ ώ ρ α που είχε την ευκαιρία να α π ο δ ώ σει τα ίσα, σ κ ό τ ω σ ε τον νέο και λ α φ υ ρ α γ ώ γ η σ ε την π ό λ η . 87

83



8. Κι ενώ τα σκυλιά ωρύονταν και οι Μεσσήνιοι είχαν απελπιστεί, π ρ ο χ ώ ρ η σ ε κάποιος από τους γέροντες και παρακαλούσε τον λαό να μη δίνει σ η μ α σ ί α στους μάντεις που α υ τ ο σ χ ε δ ί α ζ α ν , διότι α κ ό μ α και για τις δικές τους υποθέσεις έπεφταν σε πολυάριθμα λάθη μην μ π ο ρ ώ ν τ α ς να προβλέψουν το μέλλον και τ ώ ρ α , για π ρ ά γ μ α τ α που φυσικό ήταν να τα ξέρουν μόνο οι θεοί, ήταν αδύνατο να τα γνωρίζουν αυτοί που ήταν άνθρωποι. Τους παρακινούσε, λοιπόν, να στείλουν στους Δελφούς για να λάβουν χ ρ η σ μ ό . Και η Πυθία τους α π ά ν τ η σ ε ως εξής. Να θυσιάσουν μια κόρη από το γένος τ ω ν Α ι π υ τ ι δ ώ ν , αν εκείνη στην οποία 88

έπεφτε ο κλήρος δεν ήταν δυνατόν να θυσιαστεί στους θεούς, τ ό τ ε να θυσιάσουν όποια παρθένα από την ίδια γενιά π ρ ό σ φ ε ρ ε με τη θέληση του ο πατέρας της. « Α φ ο ύ κάνετε α υ τ ά , θα κερδίσετε τη νίκη και την ισχύ στον π ό λ ε μ ο » . ... Διότι καμιά τιμή δεν φαινόταν σ τ ο υ ς γονείς 89

ισότιμη με τη ζ ω ή τ ω ν παιδιών τους, αλλά από τη μια αναδυόταν στον καθένα η συμπόνια για το ίδιο του το αίμα, κ α θ ώ ς έφερνε τη σ φ α γ ή σ τ α μάτια τ ο υ , κι από την άλλη ντρεπόταν να γίνει π ρ ο δ ό τ η ς του παιδιού του και να το στείλει σε βέβαιο θ ά ν α τ ο . 90

9. Έ π ε φ τ ε

9 1

με τα μούτρα σε λάθη ανάξια της φήμης

τ ο υ γιατί ο έ ρ ω τ α ς έχει μεγάλη ικανότητα να κάνει τους -

νέους να σφάλλουν και κυρίως όσους έχουν μεγάλη ιδέα για τη σ ω μ α τ ι κ ή τους ρ ώ μ η . Γι λαιοί μυθογράφοι τον

αυτό και εμφανίζουν οι π α

Ηρακλή, που ήταν ανίκητος α π '

όλους τους άλλους, να υποκύπτει στη δύναμη τ ο υ . 92

10. Ο Αρχίας ο Κορίνθιος ερωτεύτηκε τον Α κ τ α ί ω ν α και στην αρχή έστελνε κάποιον αγγελιοφόρο σ τ ο παιδί δίνοντας του απίστευτες υποσχέσεις. Μην μ π ο ρ ώ ν τ α ς ό μ ω ς να τον κερδίσει και να τον κάνει να εναντιωθεί στη χ ρ η σ τ ό τ η τ α

85


86


του πατέρα του αλλά και στη σ ω φ ρ ο σ ύ ν η του ίδιου του π α ι διού, σ υ γ κ έ ν τ ρ ω σ ε τους περισσότερους συντρόφους του για να αναγκάσει τον νέο που δεν ανταποκρινόταν στις χάρες και τις παρακλήσεις. Τελικά, μέθυσε με τους σ υ γ κ ε ν τ ρ ω μένους συντρόφους του κι έ φ τ α σ ε σε τέτοιο βαθμό π α ρ ά νοιας από το πάθος τ ο υ , ώ σ τ ε εισέβαλε σ τ ο σπίτι του Μέλισσου και α π ή γ α γ ε με το ζόρι το παιδί. Κ α θ ώ ς ο π α τέρας του παιδιού και οι υπόλοιποι του σπιτιού του αντι στάθηκαν, η σύγκρουση μ ε τ α ξ ύ τ ω ν δυο ο μ ά δ ω ν έγινε α κ ό μ α πιο βίαιη και το παιδί ξεψύχησε χωρίς να το κ α τ α λ ά βουν σ τ α χέρια τ ω ν αντιμαχομένων. Αναλογιζόμενοι, λοι πόν, το π α ρ ά δ ο ξ ο του π ρ ά γ μ α τ ο ς , νιώθουμε οίκτο για τη συμφορά του παθόντα αλλά ταυτόχρονα και θ α υ μ α σ μ ό για την απροσδόκητη τροπή της τύχης, γιατί το παιδί είχε το ίδιο τέλος μ' εκείνον του οποίου το όνομα έ φ ε ρ ε , καθόσον 93

και οι δυο έχασαν με παραπλήσιο τρόπο τη ζ ω ή τους από εκείνους που τους είχαν βοηθήσει περισσότερο α π ' όλους. 11. Ο Α γ α θ ο κ λ ή ς , που είχε εκλεγεί επιστάτης στην 94

ανέγερση του ναού της Αθηνάς, διάλεγε τις ωραιότερες πέτρες που κόβονταν, τις πλήρωνε μεν με δικά του χρή μ α τ α , αλλά τις χρησιμοποίησε κ α τ α χ ρ η σ τ ι κ ά σ τ ο χτίσιμο πολυτελούς σπιτιού. Την πράξη τ ο υ , λένε, επισήμανε και ο θεός, γιατί ο Α γ α θ ο κ λ ή ς χτυπήθηκε από κεραυνό και κ ά η κε μαζί με το σπίτι τ ο υ . Οι γ ε ω μ ό ρ ο ι

95

κήρυξαν την π ε

ριουσία του δ η μ ό σ ι α , π α ρ ' όλο που οι κληρονόμοι του απέδειξαν π ω ς δεν είχε πάρει δραχμή από τα ιερά ή δ η μ ό σια χ ρ ή μ α τ α . Α φ ι έ ρ ω σ α ν το σπίτι του [στη θεά] και α π α γόρευσαν την είσοδο σ' α υ τ ό , και μέχρι σήμερα ονομάζεται Εμβρονταίο . 96

12. [Για δύο άνδρες που αρίστευσαν στον πόλεμο και σ υ ναγωνίστηκαν για τα π ρ ω τ ε ί α ] . Μ ε τ ά α π ' α υ τ ά , ο β α σ ι -

87

ί


88


λ ι ά ς , αφού ανέλαβε από τα τ ρ α ύ μ α τ α τ ο υ , πρότεινε να 97

γίνει κρίση περί του ποιος αξίζει το αριστείο. Σ τ ο ν α γ ώ ν α κατέβηκαν δύο, ο Κλέοννις και ο Α ρ ι σ τ ο μ έ ν η ς , που ο κ α θένας τους είχε κάτι ιδιαίτερο να παρουσιάσει ώ σ τ ε να διεκδικήσει τη δ ό ξ α . Ο Κλέοννις είχε υπερασπιστεί τον βασιλιά όταν έπεσε κι είχε σ κ ο τ ώ σ ε ι ο κ τ ώ από τους επι τιθέμενους Σ π α ρ τ ι ά τ ε ς , μ ε τ α ξ ύ τ ω ν οποίων υπήρχαν και δύο επιφανείς α ρ χ η γ ο ί όλους όσους σ κ ό τ ω σ ε τους πήρε τις -

πανοπλίες και τις έ δ ω σ ε στους υπασπιστές τ ο υ , για να τις έχει αποδεικτικά στοιχεία της ανδρείας του στην κρίση που θα ακολουθούσε. Π α ρ ' όλο, επίσης, που είχε δεχτεί πολλά τ ρ α ύ μ α τ α , τα είχε όλα δεχτεί από μ π ρ ο ς , αδιάσειστο τ ε κ μήριο ότι δεν υ π ο χ ώ ρ η σ ε μ π ρ ο σ τ ά σε κανέναν από τους εχθρούς. Ο Α ρ ι σ τ ο μ έ ν η ς , τ ώ ρ α , στη μάχη που δόθηκε γ ύ ρω α π ' τον βασιλιά, σ κ ό τ ω σ ε πέντε Λακεδαιμονίους και πήρε τις πανοπλίες τ ω ν εχθρών που του επιτέθηκαν. Το σ ώ μ α του τ ο διαφύλαξε α λ ώ β η τ ο και γυρνώντας από τ ο πεδίο της μάχης στην πόλη έκανε πράξη αξιέπαινη. Τ ο ν Κλέοννι, δηλαδή, που είχε εξασθενήσει από τα τ ρ α ύ μ α τ α του και δεν μπορούσε να περπατήσει ούτε από μόνος του ούτε στηριζόμενος και οδηγούμενος από κάποιον άλλο, τον σ ή κ ω σ ε ο Αριστομένης στους ώ μ ο υ ς του και τον έφερε στην πόλη, χ ω ρ ί ς να παραλείπεται ότι μετέφερε και την πανοπλία του ούτε το γεγονός ότι ο Κλέοννις ξεπερνούσε όλους τους άλλους σε μέγεθος και σ ω μ α τ ι κ ή δ ι ά π λ α σ η . Α υ τ ά είχαν ως αφετηρία προσερχόμενοι στην κρίση περί του αριστείου, και ο βασιλιάς πήρε τη θέση του μαζί με τους τ α ξ ί α ρ χ ο υ ς , ό π ω ς όριζε ο νόμος. Π ρ ώ τ ο ς έλαβε τον λόγο ο Κλέοννις λέγοντας τα εξής. Δεν χρειάζονται πολλά λόγια για τα αριστεία, μιας και οι κριτές είναι άνθρωποι που είδαν και οι ίδιοι τα κ α τ ο ρ θ ώ μ α τ α τους καθενός. Πρέπει ό μ ω ς να σας υπενθυμίσω ότι και οι δυο α γ ω ν ι σ τ ή κ α μ ε εναντίον τ ω ν ίδιων αντιπάλων,

89


90


την ίδια στιγμή και στον ίδιο τ ό π ο , αλλά ε γ ώ σ κ ό τ ω σ α περισσότερους. Είναι φανερό, λοιπόν, π ω ς στην ίδια περί σ τ α σ η ο π ρ ώ τ ο ς σε αριθμό σ κ ο τ ω μ έ ν ω ν υπερτερεί και δι καιούται το π ρ ω τ ε ί ο . Επί πλέον, ό μ ω ς , και το σ ώ μ α του καθενός μας φέρει φανερή την απόδειξη της υπεροχής, διότι ο ένας βγήκε από τη μάχη γ ε μ ά τ ο ς τ ρ α ύ μ α τ α σ τ ο στήθος, ενώ ο άλλος σαν να γύριζε από πανηγύρι, κι όχι από τ ό σ ο μεγάλη μάχη, χωρίς να δοκιμάσει τη δύναμη τ ω ν εχθρικών σ π α θ ι ώ ν . Πιο τυχερός, λοιπόν, μπορεί να είναι ο Α ρ ι σ τ ο μ έ ν η ς , αλλά δεν είναι δίκαιο να κριθεί και πιο αν δρείος. Γιατί είναι ολοφάνερο π ω ς εκείνος που υπέμεινε τ ό σ α τ ρ α ύ μ α τ α σ τ ο σ ώ μ α του π ρ ό σ φ ε ρ ε ολόψυχα τον ε αυτό του υπέρ της π α τ ρ ί δ α ς , ενώ εκείνος που σε τέτοια συμπλοκή με τους εχθρούς και μ έ σ α σε τόσους κινδύνους διατήρησε τον εαυτό του ά τ ρ ω τ ο το έκανε φοβούμενος μ ή π ω ς πάθει κάτι. Θα ήταν ά τ ο π ο , λοιπόν, εκείνοι που είδαν τη μάχη αυτόν που σ κ ό τ ω σ ε τους λιγότερους από τους εχθρούς και έθεσε σε μικρότερο κίνδυνο τον εαυτό του να τον προτιμήσουν από εκείνον που ήρθε π ρ ώ τ ο ς και σ τ α δυο. Επίσης, χωρίς να υπάρχει πλέον κίνδυνος, το να β α σ τ ά ξ ε ι ένα σ ώ μ α που είχε καταπονηθεί από τα τ ρ α ύ μ α τ α δεν περικλείει καμιά ανδρεία και μόνο σ ω μ α τ ι κ ή αντοχή μπορεί να δείχνει. Α λ λ ά αρκετά είναι αυτά που σας είπα, ά λ λ ω σ τ ε πρόκειται για α γ ώ ν α έργων και όχι λ ό γ ω ν . Παίρνοντας, στη συνέχεια, τον λόγο ο Α ρ ι σ τ ο μ έ ν η ς , είπε: Α π ο ρ ώ που ένας άνθρωπος που σ ώ θ η κ ε α μ φ ι σ β η τ ε ί το αριστείο από εκείνον που τον έ σ ω σ ε , γιατί κ α τ ' ανάγκη ή καταλογίζει στους κριτές άνοια ή πιστεύει π ω ς θα λάβουν α π ό φ α σ η με β ά σ η ό σ α λέγονται τ ώ ρ α και όχι με β ά σ η ό σ α έγιναν τ ό τ ε . Θα αποδειχτεί, ό μ ω ς , π ω ς ο Κλέοννις όχι μόνο υπολείπεται σε ανδρεία αλλά π ω ς είναι και εντελώς αχάριστος. Δ ι ό τ ι αφήνοντας κ α τ ά μέρος τα δικά του γεν ναία κ α τ ο ρ θ ώ μ α τ α , διέσυρε τις δικές μου π ρ ά ξ ε ι ς , όντας

91


92


περισσότερο φιλόδοξος παρά δίκαιος, γιατί από τον ά ν θ ρ ω πο στον οποίο οφείλει τη μεγαλύτερη ευγνωμοσύνη, επειδή του έ σ ω σ ε τη ζ ω ή , από αυτόν, στον φθόνο τ ο υ , προσπαθεί να αφαιρέσει τον έπαινο για τα λ α μ π ρ ά του κ α τ ο ρ θ ώ μ α τ α . Κ ι ε γ ώ , β έ β α ι α , ο μ ο λ ο γ ώ π ω ς σ τ ο υ ς κινδύνους τ ό τ ε της μάχης αποδείχτηκα τυχερός, αλλά επιμένω π ω ς π ε ρ ι σ σ ό τερο υπήρξα γενναίος. Διότι αν έβγαινα α λ ώ β η τ ο ς από τη μάχη, επειδή απέφυγα τις επιθέσεις τ ω ν εχθρών, τ ό τ ε δεν θα 'πρεπε να χαρακτηρίζομαι τυχερός αλλά δειλός και δεν θα έμπαινε θέμα να διεκδικήσω το αριστείο αλλά να υ π ο σ τ ώ τις νόμιμες κυρώσεις. Επειδή, ό μ ω ς , π ο λ έ μ η σ α στην πρώτη

γ ρ α μ μ ή και σ κ ό τ ω σ α όσους

μου αντιτάχθηκαν,

αλλά δεν έπαθα ό σ α έκανα, πρέπει να ειπωθεί ρητά π ω ς δεν είμαι μόνο τυχερός αλλά και γενναίος. Διότι είτε οι αντίπαλοι τ ρ ο μ ά ζ ο ν τ α ς από την ανδρεία μου δεν τ ό λ μ η σ α ν να με αντιμετωπίσουν, ο π ό τ ε εκείνος που τους φ ό β ι σ ε α ξ ί ζει μεγάλους επαίνους, είτε εκείνοι αγωνίστηκαν με μένος αλλά ε γ ώ σ κ ό τ ω σ α τους αντιπάλους φροντίζοντας τ α υ τ ό χρονα την ασφάλεια τους σ ώ μ α τ ο ς μου, οπότε είμαι αν δρείος και ταυτόχρονα συνετός. Γιατί όποιος την ώ ρ α που μάχεται μ' όλη του την ψυχή αντιμετωπίζει με φρόνηση το κ α κ ό , τ ό τ ε αυτός διαθέτει και τις δυο αρετές, και τη σ ω ματική και την ψυχική. Αν και τα δίκαια αυτά επιχειρή μ α τ α μου έπρεπε να τα απευθύνω σε άλλους καλύτερους από αυτόν, γιατί όταν μετέφερα τον Κλέοννι παράλυτο από το πεδίο της μάχης στην πόλη, κ ρ α τ ώ ν τ α ς μαζί και τα όπλα μου, ν ο μ ί ζ ω π ω ς κι εκείνος αναγνώρισε το δίκιο μ ο υ . Αν ό μ ω ς τ ό τ ε τον είχα εγκαταλείψει, τ ώ ρ α ί σ ω ς να μην βρισκόταν ε δ ώ μ π ρ ο σ τ ά σας να διεκδικεί το αριστείο ούτε θα έλεγε, διασύροντας μια τ ό σ ο μεγάλη ευεργεσία, ότι είναι ένα τίποτα εκείνο που έγινε τ ό τ ε , επειδή οι εχθροί είχαν α π ο χ ω ρ ή σ ε ι από το πεδίο της μάχης. Γιατί ποιος δεν ξέρει ότι πολλές φορές στρατοί που εγκαταλείπουν διαλυ-

93


94


μένοι το πεδίο της μάχης συνηθίζουν να επανέρχονται επι τιθέμενοι και μ' αυτό το σ τ ρ α τ ή γ η μ α να κερδίζουν τη μ ά χη; Αλλά αρκετά είπα, δεν θ ε ω ρ ώ ά λ λ ω σ τ ε π ω ς χ ρ ε ι ά ζ ε σ τ ε π ε ρ ι σ σ ό τ ε ρ α λόγια. Μετά α π ' ό σ α ειπώθηκαν οι κριτές ο μ ό φ ω ν α ψήφισαν τον Α ρ ι σ τ ο μ έ ν η . 98

13. Και α ν α π τ ε ρ ώ θ η κ ε το ηθικό τους, διότι εκείνους που ασκούνται από παιδιά στην ανδρεία και στην καρτερία, α κ ό μ α κι αν η τύχη τους ταπεινώσει, ένα σύντομος λόγος αρκεί για να τους ανακαλέσει σ τ ο καθήκον. Ούτε ό μ ω ς οι Μεσσήνιοι υπολείπονταν σε ηθικό, αλλά έχοντας ε μ π ι σ τ ο σύνη στην ανδρεία τους... Κ α θ ώ ς οι Λακεδαιμόνιοι εξαντλούνταν από τους Μ ε σ σήνιους, έστειλαν στους Δ ε λ φ ο ύ ς . Και η Πυθία χ ρ η σ μ ο δ ό τησε: Μην επιμένεις μόνο σ τ α έργα τ ω ν μ α χ ώ ν σε π ρ ο σ τ ά ζ ε ι ο Φοίβος, με απάτη έχει ο λαός τη γη της Μεσσηνίας, με το ίδιο τ έ χ ν α σ μ α που πάρθηκε θα κερδηθεί ξανά. Το νόημα είναι π ω ς όχι μόνο με τα έργα της βίας αλλά και της α π ά τ η ς . . .

99

14. Ο Πομπίλιος, ο βασιλιάς τ ω ν Ρ ω μ α ί ω ν , έ ζ η σ ε εν ειρήνη όλη του τη ζ ω ή . Λ έ ν ε , επίσης, μερικοί π ω ς ήταν μαθητής του Π υ θ α γ ό ρ α , π ω ς από εκείνον πήρε τους νόμους που θέσπισε περί τ ω ν θεών και π ω ς διδάχτηκε π ο λ λ ά , χάρη σ τ α οποία έγινε άνδρας επιφανής και κλήθηκε από τους Ρ ω μ α ί ο υ ς να γίνει βασιλιάς τ ο υ ς

100

.

15. Α κ ό μ α κι αν το θέλουμε, είναι π ά ν ω από τις δυνά μεις μας να τιμήσουμε το θείο ό π ω ς του αξίζει. Α ν , λοιπόν,

95


96


δεν θελήσουμε να δείξουμε όσο μπορούμε την ευγνωμοσύνη μ α ς , τι ελπίδα μπορεί να έχουμε για τη μέλλουσα ζ ω ή , αν α μ α ρ τ ά ν α μ ε απέναντι α υ τ ώ ν που

αδικώντας τους

είναι

αδύνατον να ξεφύγουμε ή να κρυφτούμε; Διότι συνολικά, μπρος σ' εκείνους που συμβαίνει η ευεργεσία και η τ ι μ ω ρ ί α να είναι αθάνατη, είναι φανερό π ω ς πρέπει να φροντίζουμε να μην προκαλούμε α φ ' ενός την οργή τους και α φ ' ετέρου να διατηρούμε την εύνοια τους αιώνια. — Γ ι α τ ί είναι τ ό σ ο μεγάλη η διαφορά ανάμεσα στη ζ ω ή τ ω ν ε υ σ ε β ώ ν και τ ω ν α σ ε β ώ ν , ώ σ τ ε και οι δύο προσδοκούν να εκπληρώσει η θεία δύναμη τις ευχές τους, οι μεν τις δικές τους ενώ οι άλλοι τ ω ν εχθρών τους. ... Συνολικά, αν βοηθάμε τους εχθρούς μ α ς , όταν καταφεύγουν στους β ω μ ο ύ ς τ ω ν θεών, κι αν με όρκους παρέχουμε εγγυήσεις τους αντιπάλους ότι δεν θα τους αδικήσουμε, τι ζήλο πρέπει να δείξουμε προς τους θεούς, οι οποίοι ευεργετούν τους ευσεβείς όχι μόνο ό σ ο ζουν αλλά και μετά τον θάνατο τους ... και οι οποίοι, αν ισχύουν οι μυστηριακές τελετές, χαρίζουν στον αιώνα τον άπαντα καλόφημη πορεία; Γ ι ' αυτό και δεν πρέπει στη ζ ω ή μας να φροντίζουμε τίποτα τ ό σ ο όσο την απονομή τ ω ν τ ι μ ώ ν που οφείλουμε στους θεούς. Συμβαίνει η ανδρεία και η δικαιοσύνη και οι άλλες αρετές τ ω ν α ν θ ρ ώ π ω ν να βρίσκονται και σ τ α ζ ώ α , η ευσέ βεια ό μ ω ς προς τους θεούς προέχει τ ό σ ο τ ω ν υπολοίπων αρετών όσο υπερέχουν σ τ α πάντα και οι θεοί έναντι τ ω ν θνητών. Α ξ ι ο μ α κ ά ρ ι σ τ η ούσα για τους ιδιώτες, πολύ π ε ρ ι σ σ ό τ ε ρο οικεία είναι για τις πόλεις καθόσον οι πόλεις βρίσκονται -

πιο κοντά στην αθανασία, απολαμβάνουν φύση που μοιάζει περισσότερο με τη θεϊκή και, κ α θ ώ ς υπάρχουν π ε ρ ι σ σ ό τ ε ρ ο χρόνο, προσδοκούν την αμοιβή που τους οφείλεται, την ηγεμονία στην π ε ρ ί π τ ω σ η της ευσέβειας και την τ ι μ ω ρ ί α αν ολιγώρησαν έναντι του θ ε ί ο υ . 101

97


98


16. 0 Δ η ι ό κ η ς , ο βασιλιάς τ ω ν Μ ή δ ω ν , π α ρ ά το πλήθος τ ω ν α ν ο μ η μ ά τ ω ν που επικρατούσαν, ασκούσε τη δικαιοσύ νη και τις υπόλοιπες α ρ ε τ έ ς

102

.

17. Κάποιος Μύσκελλος, Α χ α ι ό ς την κ α τ α γ ω γ ή , πήγε από τη Ρύπη στους Δ ε λ φ ο ύ ς και ρ ώ τ η σ ε τον θεό σχετικά με τη γέννηση παιδιών. Και η Πυθία του α π ά ν τ η σ ε ως εξής

-

Μύσκελλε καμπούρη, σ' αγαπάει ο μακρυβόλος Απόλλων, και θα σου δ ώ σ ε ι παιδιά, αλλά π ρ ώ τ α αυτό σ ο υ παραγγέλνει, στον μέγα Κ ρ ό τ ω ν α να πας να κατοικήσεις μες σ τ α όμορφα χ ω ρ ά φ ι α . Κ α θ ώ ς εκείνος αγνοούσε τον Κ ρ ό τ ω ν α , του είπε πάλι η Πυθία, Σ ο υ μιλάει ο μακρυβόλος, άκουγε λοιπόν. Ε δ ώ είναι η α ν ό ρ γ ω τ η γη τ ω ν Τ α φ ί ω ν , κι εκεί η Χαλκίδα, κι από κει τ ω ν Κουρητών ... η ιερή χ ώ ρ α , εκεί τα νησιά τ ω ν Εχινάδων και προς τ' αριστερά πέλαγος μ ε γ ά λ ο . Έ τ σ ι , δεν θα λαθέψεις, λ έ ω , το Λακίνιο α κ ρ ω τ ή ρ ι ο ούτε την Κρίμισα την ιερή κι ούτε τον Α ί σ α ρ ο τον ποταμό. Μολονότι ο χ ρ η σ μ ό ς π ρ ό σ τ α ζ ε να ιδρύσει τον Κ ρ ό τ ω ν α , ο Μύσκελλος θαύμασε περισσότερο την περιοχή γ ύ ρ ω α π ' τη Σ ύ β α ρ η και θέλησε να κτίσει πόλη εκεί, μέχρι που του δόθηκε ο εξής χ ρ η σ μ ό ς ,

99


100


Μύσκελλε καμπούρη, ψάχνοντας άλλα πάρεξ εκείνα που π ρ ό σ τ α ξ ε ο θεός, κ λ ά μ α τ α γυρεύεις, ευλόγα, λοιπόν, το δ ώ ρ ο που σ ο υ 'δωσε ο θεός

103

.

18. Οι Σ υ β α ρ ί τ ε ς είναι κοιλιόδουλοι και κ α λ ο π ε ρ α σ ά κ η δες. Μ ά λ ι σ τ α , έδειχναν τέτοια μανία για καλοπέραση που από τους ξένους λαούς αγαπούσαν περισσότερο τους Ί ω ν ε ς και τους Τυρρηνούς, διότι τύχαινε να είναι, οι μεν από τους Έ λ λ η ν ε ς , οι δε από τους β α ρ β ά ρ ο υ ς , εκείνοι που ξ ε χ ώ ρ ι ζ α ν για την πολυτέλεια στον τρόπο ζ ω ή ς τ ο υ ς

104

.

Λένε ότι κάποιος εύπορος Σ υ β α ρ ί τ η ς ακούγοντας από άλλους ότι κάποιος που είδε ανθρώπους να δουλεύουν έ β γ α λε σπυριά, π α ρ α κ ά λ ε σ ε εκείνον που το είπε να μην εκπλήσ σεται, γιατί κι ο ίδιος, ακούγοντας το γεγονός, ένιωσε πόνο σ τ ο πλευρό. Για έναν άλλον λέγεται π ω ς , όταν πήγε στη Σ π ά ρ τ η , είπε ότι πιο πριν θ α ύ μ α ζ ε την ανδρεία τ ω ν Σ π α ρ τ ι α τ ώ ν , αλλά τ ώ ρ α που τους είδε να ζουν τ ό σ ο φ τ ω χ ά και σε τόση αθλιότητα, είπε π ω ς δεν διαφέρουν σε τ ί π ο τ α από τους τελευταίους τ ω ν τελευταίων, γιατί ο πιο άνανδρος από τους Συβαρίτες θα προτιμούσε να πεθάνει τρεις φορές π α ρ ά να ζήσει τέτοια ζ ω ή . Λ έ γ ε τ α ι , επίσης, π ω ς ο ά ν θ ρ ω π ο ς που συγκέντρωνε τη μεγαλύτερη πολυτέλεια στους Σ υ β α ρίτες ήταν ένας ονόματι Μινδυρίδης . 105

19. Για τον Μινδυρίδη λέγεται π ω ς συγκέντρωνε τη μ ε γαλύτερη πολυτέλεια στους Σ υ β α ρ ί τ ε ς . Γιατί αυτός, όταν ο Κλεισθένης, ο τύραννος τ ω ν Σ ι κ υ ω ν ί ω ν , νίκησε στις α ρ μ α τοδρομίες και κήρυξε να προσέλθουν όσοι επιθυμούσαν να παντρευτούν την κόρη τ ο υ , που θεωρούνταν εξαιρετικής ομορφιάς, κίνησε, λένε, από τη Σ ύ β α ρ η με πλοίο με πενή ντα κουπιά και κ ω π η λ ά τ ε ς που ήταν όλοι δικοί του υπη ρέτες, άλλοι από τους οποίους ήταν ψαράδες κι άλλοι π ο υ -

101


102


λολόγοι. Φτάνοντας, λοιπόν, στη Σ ι κ υ ώ ν α , οι ετοιμασίες που είχε κάνει ανάλογα με την περιουσία του ξεπερνούσαν όχι μόνο όλων τ ω ν υπολοίπων μνηστήρων αλλά και του ίδιου του τυράννου, π α ρ ' όλο που συμμετείχε στην περί σ τ α σ η κι ολόκληρη η πόλη. Σ τ ο δείπνο, λοιπόν, που π α ρέθεσε μ ε τ ά την άφιξη τ ο υ , είπε σε κάποιον που τον π λ η σίασε για να ξ α π λ ώ σ ε ι [στο ανάκλιντρο] πλάι του π ω ς βρισκόταν εκεί για την εξαγγελία και π ω ς θα ξ ά π λ ω ν ε είτε μόνος του ή με τη γ υ ν α ί κ α . 106

20. Οι Μιλήσιοι καλοπερνούσαν και λένε π ω ς κάποιος Σ υ β α ρ ί τ η ς που πήγε να ζήσει μ' αυτούς, όταν επισκέφτηκε ξανά στην πατρίδα τ ο υ , είπε στους συμπολίτες του μ ε τ α ξ ύ άλλων π ω ς κ α τ ά την αποδημία του μία μόνο πόλη είδε ελεύθερη, την πόλη τ ω ν Μ ι λ η σ ί ω ν 21. Οι επευνάκτες

108

107

.

συντάχθηκαν με τον Φάλανθο και

τ ό τ ε θα σ τ α σ ί α ζ α ν στην α γ ο ρ ά , όταν εκείνος, πάνοπλος, θα τ ρ ά β α γ ε την περικεφαλαία σ τ ο μ έ τ ω π ο τ ο υ . Κάποιος ό μ ω ς μήνυσε στους εφόρους τι επρόκειτο να γίνει. Οι π ε ρ ι σ σ ό τεροι έφοροι θεώρησαν π ω ς ο Φάλανθος έπρεπε να σ κ ο τ ω θεί, ο Α γ α θ ι ά δ α ς ό μ ω ς , που ήταν εραστής τ ο υ , είπε π ω ς , αν έκαναν κάτι τέτοιο, θα προκαλούσαν ε π α ν ά σ τ α σ η στη Σ π ά ρ τ η , στην οποία, αν επικρατούσαν, η νίκη τους θα ήταν α ν ώ φ ε λ η , ε ν ώ , αν αποτύχαιναν, θα κατέστρεφαν άρδην την πατρίδα τους. Τους συμβούλεψε, λοιπόν, να φ ω ν ά ξ ε ι ο κήρυκας στην α γ ο ρ ά «Ο Φάλαρις ν' αφήσει την π ε ρ ι κ ε φ α λαία του ως έχει». Μόλις έγινε α υ τ ό , οι παρθενίες ε γ κ α τέλειψαν τα σχέδια τους κι έψαξαν να βρουν τ ρ ό π ο συν διαλλαγής. Οι επευνάκτες έστειλαν πρεσβευτές σ τ ο υ ς Δ ε λ φούς για να ρωτήσουν αν ο θεός του δίνει την περιοχή της Σ ι κ υ ώ ν α ς . Κι εκείνη είπε,

103


104


Ό μ ο ρ φ η είν' η γη μ ε τ α ξ ύ Κορίνθου και Σ ι κ υ ώ ν α ς

-

μα δεν θα την οικήσεις α κ ό μ α κι ολόχαλκος να γίνεις. Το Σ α τ ύ ρ ι ο βλέπε εσύ και του Τ ά ρ α ν τ α τ' ολόλαμπρο νερό και τ' αποσκιαδερό λιμάνι, εκεί όπου ο τ ρ ά γ ο ς σ τ ο κύμα τ ' αλμυρό αρέσκεται την άκρη α π ' τ' ά σ π ρ ο γένι του να βάφει

-

κι εκεί φτιάξε τον Τ ά ρ α ν τ α π α τ ώ ν τ α ς το Σ α τ ύ ρ ι ο . Άκουσαν αλλά δεν κ α τ ά λ α β α ν , κι εκείνη είπε πιο ξ ε κ ά θ α ρ α , Το Σατύριο σου έ δ ω κ α και τον πλούσιο του Τ ά ρ α ν τ α δήμο να οικήσεις και τ ω ν Ιαπύγων ο όλεθρος να γίνεις . 109

22. Ο Ιππομένης, ο άρχοντας τ ω ν Αθηναίων, όταν η κ ό ρη του διακορεύτηκε από κάποιον, την τ ι μ ώ ρ η σ ε με τ ρ ό π ο σκληρό κι ανήκουστο. Την έκλεισε μ α ζ ί μ' ένα άλογο μ έ σ α σ' ένα μικρό σπιτάκι κι αφήνοντας το ζ ώ ο χωρίς τροφή για μερικές ημέρες, το ανάγκασε με την πείνα να κ α τ α σ π α ρ ά ξει το σ ώ μ α της κοπέλας που ήταν μαζί τ ο υ " . 0

23. Ο Α ν τ ί φ η μ ο ς και ο Έ ν τ ι μ ο ς , που ίδρυσαν τη Γ έ λ α , ρ ώ τ η σ α ν την Πυθία κι εκείνη τους είπε τα εξής, Έ ν τ ι μ ε κι εσύ σ ο φ έ γιε του λαμπρού Κ ρ ά τ ω ν α , ελάτε κι οι δυο να μείνετε στην όμορφη γη της Σικελίας, κτίζοντας πόλη για Κρήτες και Ρόδιους μ α ζ ί , στις εκβολές του π ο τ α μ ο ύ Γ έ λ α , συνώνυμη του ιερού. Οι Χαλκιδείς αφού αφιέρωσαν τη δεκάτη τ ω ν περιου σιών τους, ήρθαν να λάβουν χ ρ η σ μ ό περί αποικισμού, και τους είπε,

105


106


Εκεί όπου ο ιερότατος τ ω ν π ο τ α μ ώ ν Αψίας στη θ ά λ α σ σ α μ έ σ α πέφτει, εκεί όπου μ έ σ α μπαίνοντας το θηλυκό τ' αρσενικό αγκαλιάζει, εκεί ίδρυσε πόλη, γιατί σου δίνει δ ώ ρ ο του Α ύ σ ο ν α τη χώρα. Κι εκείνοι, εκεί που πλάι στον π ο τ α μ ό Αψία βρήκαν ά μ π ε λο τυλιγμένη γ ύ ρ ω από μια αγριοσυκιά (το λεγόμενο α ρ σ ε νικοθήλυκο), ίδρυσαν π ό λ η

111

.

Κ α θ ώ ς περνούσε, φ ώ ν α ξ ε με δυνατή φ ω ν ή , «Είναι κ α νείς που θέλει αντί για τη θνητή ζ ω ή του να μείνει η φήμη του αθάνατη; Ποιος π ρ ώ τ ο ς θα πει, π ρ ο σ φ έ ρ ω τη ζ ω ή μου για την κοινή α σ φ ά λ ε ι α ; » Κάποιος που συνάντησε μερικούς στον δρόμο για τα χ ω ράφια τους ρ ώ τ η σ ε αν γίνονταν τ α ρ α χ έ ς στην πόλη. Σ' α υ τόν, λοιπόν, έβαλαν π ρ ό σ τ ι μ ο οι άρχοντες τ ω ν Λ ο κ ρ ώ ν , τ ό σ ο α φ ο σ ι ω μ έ ν ο ι ήταν σ τ ο δίκαιο. 24. Η Πυθία έ δ ω σ ε χ ρ η σ μ ό σ τ ο υ ς Σικυωνίους ότι επί εκατό χρόνια θα κυβερνιούνταν με μαστίγιο. Ό τ α ν εκείνοι τη ρ ώ τ η σ α ν ποιος θα το κάνει α υ τ ό , τους αποκρίθηκε ξ α ν ά , εκείνος π ο υ , όταν επιστρέψουν, μάθουν π ω ς π ρ ώ τ ο ς α π έ κ τ η σ ε γιο. Τύχαινε, λοιπόν, μαζί με τους πρεσβευτές σ τ ο μαντείο να βρίσκεται κι ένας μάγειρας για τη θυσία, που λεγόταν Α ν δ ρ έ α ς . Α υ τ ό ς υπηρετούσε ω ς μ α σ τ ι γ ο φ ό ρ ο ς "

2

τους άρχοντες έναντι μ ι σ θ ο ύ " . 3

25. Ό τ α ν βασιλιάς τ ω ν Ρ ω μ α ί ω ν ήταν ο Οστίλιος Τ ύ λ λος, οι Αλβανοί δεν έβλεπαν με καλό μάτι την ανάπτυξη τ ω ν Ρ ω μ α ί ω ν , θέλοντας, λοιπόν, να τους ταπεινώσουν π ρ ο σποιήθηκαν ότι μπήκαν Ρ ω μ α ί ο ι ληστές στη χ ώ ρ α τους κι έστειλαν στη Ρ ώ μ η πρεσβευτές να απαιτήσουν απονομή της δικαιοσύνης και, στην π ε ρ ί π τ ω σ η που δεν έβρισκαν

107


110


απέκτησαν τ ό σ η προθυμία προς μάχη, ώ σ τ ε ενώ επρόκει το να παραταχθούν, έγραψαν τα ονόματα τους σε ξύλινα πλακίδια και τα κρέμασαν σ τ ο χέρι τους, ώ σ τ ε , αν πέθαι ναν, να μπορούσαν να αναγνωριστούν από τους δικούς τους. Τ ό σ ο έτοιμοι ήταν ψυχικά σ τ ο να δεχτούν έναν έντιμο θάνατο, αν δεν κατάφερναν να νικήσουν . 117

28. Κ ι θ α ρ ω δ ό ς ο Τ έ ρ π α ν δ ρ ο ς , σ τ ο γένος Μηθυμναίος. Κ ά π ο τ ε που σ τ α σ ί α σ α ν οι κάτοικοι της Σ π ά ρ τ η ς , χ ρ η σ μ ό ς τους 'δόθη π ω ς ξανά θα συμφιλιωθούνε, αν ο εκ Μηθύμνης Τέρπανδρος τους παίξει την κιθάρα. Κι ό ν τ ω ς , όταν ο Τέρπανδρος σύνθεσε μ ε λ ω δ ί α , πάλι τους σ υ μ φ ι λ ί ω σ ε , ο Δ ι ό δ ω ρ ο ς ως γράφει, το αρμονικό τραγούδι. Κείνοι μεταμελήθηκαν κι όλοι αγκαλιαζόντουσαν, με δάκρυα φιλιούνταν . 118

29. Ο Α ρ ι σ τ ο τ έ λ η ς , που λεγόταν και Β ά τ τ ο ς [ Τ ρ α υ λ ό ς ] , θέλοντας να ιδρύσει την πόλη της Κυρήνης έλαβε τον εξής *ρη<ψό> Ή ρ θ ε ς , Β ά τ τ ε , ν' ακούσεις φ ω ν ή αλλά ο βασιλιάς, ο -

Φοίβος ο Α π ό λ λ ω ν εσένα στέλνει στην καλλιστέφανη Λ ι β ύ η , της Κυρήνης της πλατιάς να γίνεις αρχηγός και βασιλιάς. Εκεί, στη Λιβύη μόλις φ τ ά σ ε ι ς , π ά ν ω σου βάρβαροι ντυμένοι με προβιές θα π έ σ ο υ ν μα συ ευχήσου στον γιο του Κρόνου, στη γ λ α ύ κ ω π η Π α λ λ ά δ α , που ξεσηκώνει μ ά χ η , και σ τ ο υ Δ ί α τον γιο στον πάντα νέο Φ ο ί β ο , και τη νίκη σ τ ο χέρι σου θα έχεις, στη μακάρια θα βασιλεύσεις Λιβύη την καλλιστέφανο εσύ και η γενιά σ ο υ ας είναι οδηγός σου ο Φοίβος ο -

Απόλλων.

111


112


Γιατί ο φθόνος αντιτασσόμενος από τη φύση του την ευημερία καθαιρεί εκείνους που πρωτεύουν σε δ ό ξ ε ς

119

.

30. Ο Α ρ κ ε σ ί λ α ο ς , ο βασιλιάς τ ω ν Κυρηναίων, αφού δεινοπάθησε από συμφορές, ρ ώ τ η σ ε τους Δ ε λ φ ο ύ ς . Ο χ ρ η σμός του θεού έλεγε π ω ς υπήρχε οργή τ ω ν θεών, επειδή οι μετέπειτα βασιλιάδες δεν κυβερνούσαν ό π ω ς ο π ρ ώ τ ο ς , ο Β ά τ τ ο ς . Δ ι ό τ ι εκείνος είχε αρκεστεί στην προσηγορία απλά και μόνο του βασιλιά και κ α τ ά τα άλλα κυβερνούσε με επιείκεια και δημοκρατικό τ ρ ό π ο , ε ν ώ , το σ π ο υ δ α ι ό τ ε ρ ο , τηρούσε τις τιμές που οφείλονταν προς τους θεούς. Οι μ ε τ ά από αυτόν, ό μ ω ς , κ α θ ώ ς γίνονταν όλο και πιο τυραννικοί δυνάστες, άρχισαν να ιδιοποιούνται τις δημόσιες π ρ ο σ ό δους, ενώ ταυτόχρονα ολιγωρούσαν ως προς την ευσέβεια που όφειλαν προς τα θεία. Διαιτητής στην πολιτική

αναταραχή τ ω ν

Κυρηναίων

έγινε ο Δ η μ ώ ν α ξ από τη Μαντινεία, ο οποίος θεωρούνταν π ω ς ξ ε χ ώ ρ ι ζ ε ως προς τη σύνεση και την αίσθηση δικαίου. Α υ τ ό ς , λοιπόν, έπλευσε στην Κυρήνη και, αφού όλοι τον εξουσιοδότησαν ως προς τη διαιτησία, συμφιλίωνε τις π ό λεις ως εξής. 31. Ο Λεύκιος Ταρκύνιος, ο βασιλιάς τ ω ν Ρ ω μ α ί ω ν , ευτύχησε να λάβει εξαιρετική ανατροφή και, κ α θ ώ ς επι δίωκε με ζήλο τη μ ό ρ φ ω σ η , έγινε αντικείμενο μεγάλου θ α υ μ α σ μ ο ύ για την αρετή τ ο υ . Δ ι ό τ ι όταν α ν δ ρ ώ θ η κ ε , σχετίστηκε με τον βασιλιά τ ω ν Ρ ω μ α ί ω ν Α γ κ ο Μάρκιο και έγινε ο πιο καλός του φίλος, με α π ο τ έ λ ε σ μ α να συνδιοικεί με τον βασιλιά σε πολλά θ έ μ α τ α του βασιλείου. Κ α θ ώ ς ήταν πολύ πλούσιος, βοηθούσε πολλούς απόρους δίνοντας τους χ ρ ή μ α τ α

και,

επειδή

συναναστρεφόταν

φιλικά

όλους, έζησε ά μ ε μ π τ ο ς και φημισμένος για τη σοφία τ ο υ

113

με 1 2 0

.


114


32. Οι κάτοικοι τ ω ν Λ ο κ ρ ώ ν

1 2 1

έστειλαν στη Σ π ά ρ τ η

ζ η τ ώ ν τ α ς τη σ υ μ μ α χ ί α της. Α κ ο ύ γ ο ν τ α ς , ό μ ω ς , οι Λ α κ ε δαιμόνιοι το μέγεθος της σ τ ρ α τ ι ω τ ι κ ή ς δύναμης τ ω ν Κ ρ ο τ ω ν ι α τ ώ ν , τους αποκρίθηκαν, έτσι για τους τύπους και ω σ ά ν αυτό να χρειάζονταν οι Λ ο κ ρ ο ί για να σ ω θ ο ύ ν , π ω ς τους δίνουν ως βοήθεια τους Τ υ ν δ α ρ ί δ ε ς . Οι πρεσβευτές 122

τ ω ν Λ ο κ ρ ώ ν , είτε από θεία πρόνοια είτε διότι θ ε ώ ρ η σ α ν την απάντηση ως οιωνό, δέχτηκαν τη βοήθεια που τους προσφέρθηκε και αφού τέλεσαν ευχαριστήρια θυσία,

έ

σ τ ρ ω σ α ν σ τ ο πλοίο κλίνη για τους Διόσκουρους και α π έ πλευσαν για την πατρίδα τους. Π ώ ς ά ρ α γ ε νιώθουν οι πατέρες που τους ακολούθησαν, όταν βλέποντας τους γιους τους να υποφέρουν από α ν ε ί π ω τη σ υ μ φ ο ρ ά που τους έπεσε από τους β α ρ β ά ρ ο υ ς ,

δεν

μπορούν να βοηθήσουν και μόνο να τραβούν τ' ά σ π ρ α τους μαλλιά μπορούν και να οδύρονται ικετεύοντας την κουφή Τύχη

123

;

115

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΒΙΒΛΟΥ Ε Ν Α Τ Η Σ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ

116

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΒΙΒΛΟΥ ΕΝΑΤΗΣ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ

1. 0 Σ ό λ ω ν ήταν γιος του Εξηκεστίδη και κ α τ α γ ό τ α ν από τη Σ α λ α μ ί ν α της Αττικής" στη σοφία και στη μ ό ρ φ ω ση ξεπερνούσε όλους τους συγχρόνους τ ο υ

1 2 4

. Ό ν τ α ς εκ

φ ύ σ ε ω ς πολύ α ν ώ τ ε ρ ο ς από τους υπόλοιπους ως προς την αρετή, α φ ο σ ι ώ θ η κ ε στην καλλιέργεια της αρετής που κερ δίζει τον έπαινο. Διότι αφιερώνοντας πολύ χρόνο σε κάθε κλάδο γ ν ώ σ η ς εξασκήθηκε σε όλα τα είδη της αρετής. Σ τ η ν παιδική του ηλικία, για π α ρ ά δ ε ι γ μ α , είχε τους κ α λύτερους δασκάλους, κι όταν ανδρώθηκε συναναστράφηκε τους επιφανέστερους φιλοσόφους. Γ ι ' αυτό και σ υ ν ο μ ι λ ώ ντας και συναναστρεφόμενος μαζί τους, έ φ τ α σ ε να ονομα στεί ένας από τους επτά σοφούς και να λάβει το βραβείο της σύνεσης όχι μόνο από εκείνους τους μεγάλους άνδρες αλλά και α π ό όλους όσους είχαν κερδίσει τον θ α υ μ α σ μ ό τ ω ν συγχρόνων τους. Ο ίδιος Σ ό λ ω ν , που κέρδισε μεγάλη φήμη για τη ν ο μ ο θεσία, για τις ιδιωτικές του συνομιλίες και απαντήσεις, κ α θ ώ ς και για τις συμβουλές που έδινε, έγινε αντικείμενο θαυμασμού για την προκοπή του στη μ ό ρ φ ω σ η . Ο ίδιος Σ ό λ ω ν , μολονότι η πόλη [Αθήνα] ακολουθούσε συνολικά ιωνικό τρόπο ζ ω ή ς και από την πολυτέλεια και την ανεμελιά οι κάτοικοι της είχαν γίνει πλέον θηλυπρεπείς, άλλαξε τις συνήθειες τους και τους έστρεψε προς την

117


118

ΒΙΒΛΟΥ ΕΝΑΤΗΣ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ

αρετή και την επιδίωξη ανδρείων π ρ ά ξ ε ω ν . Με τη δική του α κ ρ ι β ώ ς νομοθεσία εξοπλίστηκαν ο Αρμόδιος και ο Α ρ ι στογείτων

125

και επιχείρησαν να καταλύσουν την εξουσία

των Πεισιστρατίδων 2. Ο Κ ρ ο ί σ ο ς

127

126

.

, ο βασιλιάς τ ω ν Λ υ δ ώ ν , που κατείχε

μεγάλες σ τ ρ α τ ι ω τ ι κ έ ς δυνάμεις και είχε φροντίσει να σ υ γ κ ε ν τ ρ ώ σ ε ι μεγάλες π ο σ ό τ η τ ε ς αργύρου και χ ρ υ σ ο ύ , κ α λούσε κοντά του τους μεγαλύτερους σοφούς τ ω ν Ελλήνων και, αφού περνούσε ένα δ ι ά σ τ η μ α μ α ζ ί τους, τους έστελνε π ί σ ω με δ ώ ρ α πολλά, ενώ ο ίδιος είχε ωφεληθεί πολύ στην προσπάθεια του να κατακτήσει την αρετή. Κ ά π ο τ ε , λοιπόν, κάλεσε και αυτόν. Α φ ο ύ του επέδειξε τις δυνάμεις και τα πλούτη τ ο υ , τον ρ ώ τ η σ ε αν υπήρχε άλλος που να θεωρείται πιο μακάριος από εκείνον. Ο Σ ό λ ω ν , με το θάρρος της γ ν ώ μ η ς που χαρακτηρίζει τους φιλοσόφους, του είπε π ω ς κανείς από τους ζωντανούς δεν είναι μακάριος, διότι ο άνθρωπος που επαίρεται για την ευδαιμονία του και θ ε ω ρεί ότι η τύχη τον βοηθάει δεν γνωρίζει αν θα τον ευνοεί μέχρι την τελευταία σ τ ι γ μ ή . Πρέπει λοιπόν, είπε, να β λ έ πουμε το τέλος του βίου και μόνο τον άνθρωπο που ήταν ευτυχής μέχρι τ ό τ ε να λέμε μακάριο. Ό τ α ν ο Κ ρ ο ί σ ο ς , αργότερα,

έπεσε α ι χ μ ά λ ω τ ο ς στον Κύρο και επρόκειτο

να καεί π ά ν ω σε μεγάλη π υ ρ ά

128

, θυμήθηκε την απόκριση

του Σ ό λ ω ν α . Έ τ σ ι , και ενώ η φ ω τ ι ά ήδη φούντωνε γ ύ ρ ω τ ο υ , άρχισε να φωνάζει συνέχεια το όνομα του Σ ό λ ω ν α . Ο Κύρος έστειλε ανθρώπους να μάθουν για ποιο λόγο φ ώ ν α ζ ε συνέχεια τον Σ ό λ ω ν α " όταν έμαθε την αιτία, ά λ λ α ξ ε γ ν ώ μ η και βρίσκοντας την απόκριση του Σ ό λ ω ν α αληθινή σ υ γ κ ρ ά τησε την περηφάνια τ ο υ , έ σ β η σ ε την πυρά και έ σ ω σ ε τον Κροίσο, σ υ γ κ α τ α λ έ γ ο ν τ α ς τον σ τ ο εξής στους φίλους τ ο υ . Ο Σ ό λ ω ν πίστευε π ω ς οι π υ γ μ ά χ ο ι , οι δρομείς αλλά και οι υπόλοιποι αθλητές δεν συνεισφέρουν τίποτα αξιόλογο

119


120


στη σ ω τ η ρ ί α τ ω ν πόλεων και π ω ς μόνο οι άνθρωποι που διακρίνονται για τη φρόνηση και την αρετή τους μπορούν να προστατεύουν την πατρίδα τους σε εποχές κινδύνου. 3. Γ ι α τον χρυσό τρίποδα που είχε γίνει αντικείμενο διαφωνίας, η Πυθία έ δ ω σ ε τον εξής χ ρ η σ μ ό , Παιδί της Μιλήτου, ρ ω τ ά ς τον Φοίβο για τον τ ρ ί π ο δ α ; Ποιος είναι π ρ ώ τ ο ς στη σ ο φ ί α , ετούτου είν' ο τ ρ ί π ο δ α ς , λέγω. Άλλοι συγγραφείς ό μ ω ς δίνουν διαφορετική εκδοχή. Ό τ ι ενώ είχε ξ ε σ π ά σ ε ι πόλεμος μ ε τ α ξ ύ τ ω ν Ι ώ ν ω ν και ο τρί ποδας βγήκε από τη θ ά λ α σ σ α μπλεγμένος σ τ α δίχτυα ψα ρ ά δ ω ν , ερωτήθηκε ο θεός περί της κ α τ ά π α υ σ η ς του π ο λ έ μ ο υ . Και η Πυθία είπε, Π ο τ έ δεν θα λήξει ο πόλεμος Μ ε ρ ό π ω ν και Ι ώ ν ω ν , πριν τον τρίποδα τον χ ρ υ σ ό , που έκαμε σφυρήλατο ο Ήφαιστος, στείλετε από τη μέση και φτάσει σ τ ο δ ώ μ α ανδρός που με σοφία προβλέπει τα παρόντα και τα μέλλοντα. Οι Μιλήσιοι θέλοντας να πράξουν σ ύ μ φ ω ν α

με τον

χρησμό σκέφτηκαν να δ ώ σ ο υ ν το βραβείο στον Θαλή τον Μιλήσιο. Εκείνος, ό μ ω ς , είπε π ω ς δεν είναι ο σ ο φ ό τ ε ρ ο ς όλων και τους συμβούλευσε να το στείλουν σε άλλον πιο σ ο φ ό . Μ' α υ τ ό , λοιπόν, τον τ ρ ό π ο , και οι υπόλοιποι από τους επτά σοφούς αποποιήθηκαν τον τ ρ ί π ο δ α , ο οποίος δόθηκε στον Σ ό λ ω ν α που θεωρούνταν π ω ς ξεπερνάει σε σοφία και σύνεση όλους τους ανθρώπους. Ο Σ ό λ ω ν τους συμβούλευσε να τον αφιερώσουν στον Α π ό λ λ ω ν α , διότι εκείνος ήταν ο σ ο φ ό τ ε ρ ο ς α π ' όλους.

121


122


4. 0 ίδιος, βλέποντας προς το τέλος της ζ ω ή ς του π ώ ς ο Π ε ι σ ί σ τ ρ α τ ο ς δ η μ α γ ω γ ο ύ σ ε για να ευχαριστήσει τα πλήθη σκοπεύοντας να γίνει τύραννος, π ρ ο σ π ά θ η σ ε στην αρχή να τον αποτρέψει από τον σ κ ο π ό τ ο υ . Κ α θ ώ ς εκείνος δεν έδινε σ η μ α σ ί α , σε βαθιά ήδη γ ε ρ ά μ α τ α ο Σ ό λ ω ν βγήκε στην α γ ο ρ ά με την πανοπλία τ ο υ . Το πλήθος συγκεντρώθηκε γ ύ ρ ω του ένεκα του π α ρ ά δ ο ξ ο υ του π ρ ά γ μ α τ ο ς , εκείνος, τ ό τ ε , άρχισε να καλεί τους πολίτες να πάρουν τα όπλα και να δ ώ σ ο υ ν ά μ ε σ ο τέλος στον τύραννο. Κανείς ό μ ω ς δεν του έ δ ω σ ε σ η μ α σ ί α κι όλοι θ ε ώ ρ η σ α ν π ω ς τον είχε πιάσει μ α νία, ενώ μερικοί έλεγαν π ω ς είχε πια παραγεράσει. Ο Π ε ι σ ί σ τ ρ α τ ο ς , που είχε ήδη σ υ γ κ ε ν τ ρ ώ σ ε ι φρουρά από σ ω μ α τοφύλακες, πήγε στον Σ ό λ ω ν α και τον ρ ώ τ η σ ε τι σ τ η ρ ί γ μ α τ α είχε και ήθελε να καταλύσει το τυραννικό του πολί τ ε υ μ α , όταν εκείνος του απάντησε « τ α γ ε ρ ά μ α τ α » , ο Π ε ι σ ί σ τ ρ α τ ο ς θαύμασε τη φρόνηση του και δεν τον πείραξε. 5. Εκείνος που επιχειρεί παράνομες και άδικες πράξεις δεν ταιριάζει να θεωρείται σ ο φ ό ς . 6. Λένε π ω ς ο Ανάχαρσις ο Σ κ ύ θ η ς , που ήταν πολύ περήφανος για τη σοφία τ ο υ , πήγε στην Πυθία και ρ ώ τ η σε ποιος Έλληνες είναι σ ο φ ό τ ε ρ ο ς από εκείνον. Κι εκείνη είπε, Κάποιος Μ ύ σ ω ν α ς α π ό την Ο ί τ η , λένε, είναι πιο προικισμένος από σένα σε φρονιμάδα και μυαλό. Α υ τ ό ς ήταν Μαλιεύς και κατοικούσε στην Οίτη σ' ένα χ ω ριό που λεγόταν Χ η ν ά ς

129

.

7. Κάποιος Μ ύ σ ω ν α ς , που ήταν Μαλιεύς και ζ ο ύ σ ε σ' ένα χωριό που λεγόταν Χ η ν ά ς , περνούσε όλο του τον χρόνο

123


124


στους αγρούς και οι περισσότεροι ούτε που τον ήξεραν. Αυτόν συμπεριέλαβαν στους επτά σοφούς, απορρίπτοντας τον Περίανδρο τον Κορίνθιο επειδή είχε σ τ ο μ ε τ α ξ ύ γίνει τύραννος σ κ λ η ρ ό ς

130

.

8. Ο Σ ό λ ω ν , περίεργος να δει τον τόπο που έμενε ο Μύσωνας,

τον

βρήκε σ τ ο

αλώνι να π ρ ο σ α ρ μ ό ζ ε ι λαβή

σ τ ο ά ρ ο τ ρ ο , για να τον δοκιμάσει, λοιπόν, του είπε: « Δ ε ν είναι τ ώ ρ α η εποχή για ό ρ γ ω μ α , Μ ύ σ ω ν α » . Κι .εκείνος του απάντησε: «Δεν το χρησιμοποιώ, το επισκευάζω»

131

.

9. Η ζ ω ή του Χ ί λ ω ν α ήταν σ ύ μ φ ω ν η με τη διδασκαλία τ ο υ , π ρ ά γ μ α που σπάνια βρίσκει κανείς να συμβαίνει. Διότι στους σημερινούς φιλοσόφους, βλέπεις τους περισσότερους να διδάσκουν τα καλύτερα αλλά να πράττουν τα χειρότερα, με α π ο τ έ λ ε σ μ α η σεμνότητα και η σύνεση που διδάσκουν να αναιρείται από την π ρ ά ξ η . Ο Χ ί λ ω ν , από την άλλη, πέρα από την αρετή που τον διέκρινε σε όλες τις πράξεις του βίου τ ο υ , σκέφτηκε και δ ι α τ ύ π ω σ ε πολλά που είναι αξιομνημόνευτα . 132

10. Ό τ α ν έ φ τ α σ ε ο Χ ί λ ω ν στους Δ ε λ φ ο ύ ς , σ κ έ φ τ η κ ε να αφιερώσει στον θεό τις απαρχές της σοφίας του κι έτσι χ ά ρ α ξ ε π ά ν ω σ' ένα κίονα τρία ρητά: « Γ ν ώ θ ι σ ε α υ τ ό ν » , «Μηδέν ά γ α ν » και « Ε γ γ ύ α , π ά ρ α δ ' ά τ α » . Καθένα α π ' αυτά, μολονότι σύντομο και λ α κ ω ν ι κ ό , φανερώνει β α θ υ σ τ ό χ α σ τ η σκέψη. Διότι το « Γ ν ώ θ ι σ α υ τ ό ν » παραγγέλνει να α π ο κ τ ά μ ε παιδεία και φρονιμάδα, γιατί μόνο έτσι γ ν ω ρίζει κανείς τον εαυτό τ ο υ , είτε επειδή εκείνοι που δεν έχουν καμιά παιδεία και είναι ανόητοι θεωρούν ως επί το πλείστον τους εαυτούς τους εξαιρετικά συνετούς, π ρ ά γ μ α που σ ύ μ φ ω ν α με τον Π λ ά τ ω ν α είναι η χειρότερη μορφή άγνοιας, είτε επειδή τέτοιοι άνθρωποι θεωρούν τους κακούς

125


126


ενάρετους και τίμιους

-

ενώ μόνο αν κάποιος αποκτήσει

παιδεία και σύνεση περισσή μπορεί να γνωρίσει τον εαυτό του και τον διπλανό τ ο υ . Το « Μ η δ έ ν ά γ α ν » μας προτρέπει να δείχνουμε μετριοπάθεια σ τ α πάντα και να μην παίρνου με οριστικές και αμετάκλητες αποφάσεις για καμιά από τις ανθρώπινες υποθέσεις, ό π ω ς έκαναν οι κάτοικοι της Ε π ι δάμνου, που ζουν σ τ α παράλια της Αδριατικής. Κ ά π ο τ ε που ανέκυψαν διαφορές μ ε τ α ξ ύ τους, έριξαν διάπυρους μύδρους στη μέση του πελάγους και ορκίστηκαν π ω ς δεν θα έπαυαν π ο τ έ τη μ ε τ α ξ ύ τους έχθρα, αν π ρ ώ τ α δεν έβγαιναν οι μύδροι από τη θ ά λ α σ σ α καυτοί ό π ω ς όταν τους π έ τ α ξ α ν . Τέτοιο α μ ε τ ά κ λ η τ ο όρκο δ ώ σ α ν ε και το «Μηδέν ά γ α ν » δεν τους πέρασε α π ' το μυαλό, αλλά α ρ γ ό τερα, όταν αναγκάστηκαν από τα π ρ ά γ μ α τ α , έπαψαν την έχθρα τους κι άφησαν τους μύδρους να κείτονται ψυχροί στον βυθό της θ ά λ α σ σ α ς . Ό σ ο για τ ο « Ε γ γ ύ α , π ά ρ α δ ' ά τ α » μερικοί θεώρησαν π ω ς απαγορεύει τον γ ά μ ο , επειδή η σύναψη γ ά μ ο υ ονομάζεται στους περισσότερους Έλληνες « ε γ γ ύ η » , κι αυτό το επιβεβαιώνει η κοινή εμπειρία, σ ύ μ φ ω ν α με την οποία οι περισσότερες και μεγαλύτερες σ υ μ φορές οφείλονται στις γυναίκες. Μερικοί, ό μ ω ς , λένε, π ω ς κάτι τέτοιο δεν είναι αντάξιο του Χ ί λ ω ν α , γιατί δεν είναι δυνατόν να διατηρηθεί η ζ ω ή αν κ α τ α σ τ ρ α φ ε ί ο γ ά μ ο ς , ενώ συσχετίζουν την « ά τ η » ( σ υ μ φ ο ρ ά ) με τις εγγυήσεις π ο υ δίνονται κ α τ ά τη σύναψη σ υ μ β ο λ α ί ω ν και άλλων χ ρ η μ α τ ι κών σ υ μ φ ω ν ι ώ ν . Και ο Ευριπίδης λέει , 133

Δεν ε γ γ υ ώ μ α ι , τη ζημία βλέποντας εκείνων που πρόθυμα εγγυώνται" τα γραμμένα ά λ λ ω σ τ ε στην Πυθία δεν μ' αφήνουν. Μερικοί ό μ ω ς ισχυρίζονται π ω ς δεν εννοούσε αυτό ο

127


128


Χ ί λ ω ν , γιατί δεν ταιριάζει σε ά ν θ ρ ω π ο με κοινωνικότητα το να μην έρχεται προς βοήθεια τ ω ν φίλων τ ο υ , όταν βρίσκονται στην ανάγκη, τις

απόλυτες

αλλά π ω ς απαγορεύει μάλλον

διαβεβαιώσεις,

τις

εκτεταμένες

εγγυήσεις

και τις αμετάκλητες αποφάσεις σ τ α ανθρώπινα π ρ ά γ μ α τ α , ό π ω ς έκαναν οι Έλληνες όταν αγωνίζονταν εναντίον του Ξέρξη. Δ ι ό τ ι τ ό τ ε ορκίστηκαν στις Πλαταιές π ω ς θα παρέδιδαν σ τ α παιδιά τους και σ τ α παιδιά τ ω ν παιδιών τους την

έχθρα

εναντίον τ ω ν

Π ε ρ σ ώ ν , για όσον καιρό

τρέχουν τα π ο τ ά μ ι α προς τη θ ά λ α σ σ α , για όσον καιρό υπάρχει το γένος τ ω ν α ν θ ρ ώ π ω ν και η γη βγάζει κ α ρ πούς.

Και ό μ ω ς ,

μολονότι παρείχαν

βέβαιες

εγγυήσεις

έναντι τ ω ν μ ε τ α π τ ώ σ ε ω ν της τύχης, μετά από λίγο καιρό έστελναν πρεσβεία στον Α ρ τ α ξ έ ρ ξ η , τον γιο του Ξ έ ρ ξ η , για να συνάψει σ ύ μ φ ω ν ο φιλίας και συμμαχίας. Τα λόγια του Χ ί λ ω ν α , αν και σύντομα, περιλάμβαναν ολόκληρη την υποθήκη προς τον άριστο τρόπο ζ ω ή ς , κ α θ ώ ς α π ' όλα τ α αναθήματα στους Δελφούς τ ο ύ τ α τ α α π ο φ θ έ γ μ α τ α ήταν τα καλύτερα. Δ ι ό τ ι ακόμα και οι χρυσές πλίνθοι του Κ ρ ο ί σ ο υ , ό π ω ς και όλα τα άλλα κ α τ α σ κ ε υ ά σ μ α τ α , αφανίστηκαν, ενώ ταυτόχρονα έ δ ω σ α ν ισχυρές α φορμές σ' όσους α π ο φ ά σ ι σ α ν να α π λ ώ σ ο υ ν ανίερο χέρι σ τ ο ιερό, ενώ τα ρητά σ ώ ζ ο ν τ α ι στον αιώνα τον ά π α ν τ α , α π ο θηκευμένα στις ψυχές τ ω ν μ ο ρ φ ω μ έ ν ω ν και συνιστούν τον ωραιότερο θησαυρό, στον οποίο ούτε Φωκείς ούτε Γ α λ ά τ ε ς θα διανοούνταν ν' α π λ ώ σ ο υ ν χ έ ρ ι

134

.

11. Ο Π ι τ τ α κ ό ς ο Μυτιληναίος δεν ήταν αντικείμενο θαυμασμού

μόνο για τη

σοφία τ ο υ , αλλά αποδείχτηκε

και τέτοιος πολίτης που σαν αυτόν δεν έβγαλε άλλον το νησί και ούτε, ν ο μ ί ζ ω , θα βγάλει π ο τ έ , παρεκτός κι αν γίνεται να βγάλει περισσότερο και πιο γλυκόπιοτο κρασί. Διότι και νομοθέτης καλός ήταν, προσηνής και φιλάνθρω-

129


130


πος με τους πολίτες, και την πατρίδα α π ά λ λ α ξ ε από τις τρεις μεγαλύτερες σ υ μ φ ο ρ έ ς , το τυραννικό πολίτευμα, τον εμφύλιο σ π α ρ α γ μ ό και τον π ό λ ε μ ο . Ο

Π ι τ τ α κ ό ς ήταν συνετός, πολιτισμένος,

με έμφυτη

ταπεινοφροσύνη. ΕΥ αυτό και όλοι ο μ ό φ ω ν α τον θ ε ω ρ ο ύ σαν τέλειο από κάθε άποψη, διότι στη νομοθεσία αποδεί χτηκε πολιτικός και νουνεχής, δίκαιος σ τ ο κ ρ ά τ η μ α του λόγου τ ο υ , ενώ ταυτόχρονα διακρινόταν για την ανδρεία του στη μάχη και για τη μεγαλοψυχία του σχετικά με τα κέρδη, μην έχοντας ίχνος φιλαργυρίας . 135

12. Ό τ α ν οι κάτοικοι της Μυτιλήνης προσέφεραν στον Π ι τ τ α κ ό τη μισή από την περιοχή για την οποία μονο μάχησε

136

, εκείνος δεν τη δέχτηκε και κανόνισε να α π ο δ ο

θεί ίσο κ ο μ μ ά τ ι γης στον καθένα με κλήρο, λέγοντας π ω ς το ίσο είναι περισσότερο του π ε ρ ι σ σ ό τ ε ρ ο υ . Γιατί μ ε τ ρ ώ ντας το « π ε ρ ι σ σ ό τ ε ρ ο » με β ά σ η το δίκαιο και όχι το κ έ ρ δ ο ς , έκρινε σ ο φ ά , γιατί την ι σ ό τ η τ α θα την ακολουθούσε καλή φήμη και ασφάλεια, ενώ την πλεονεξία β λ α σ φ η μ ί α και φ ό β ο ς , που γρήγορα θα του αφαιρούσαν τη δ ω ρ ε ά που του προσφέρθηκε. Σ ύ μ φ ω ν α μ' αυτές τις αρχές συμπεριφέρθηκε και προς τον Κ ρ ο ί σ ο , όταν εκείνος προσφέρθηκε να του δ ώ σ ε ι ό σ α χρήματα ήθελε να πάρει ο Π ι τ τ α κ ό ς από το θησαυροφυλά κιο τ ο υ . Γιατί ούτε τ ό τ ε δέχτηκε, λένε, την π ρ ο σ φ ο ρ ά και είπε π ω ς ήδη διέθετε τα διπλάσια α π ' ό σ α χρειαζόταν. Ο Κροίσος θαύμασε την έλλειψη φιλαργυρίας και τον ρ ώ τ η σ ε τι εννοούσε με την απόκριση τ ο υ . Εκείνος είπε π ω ς ο αδελφός του είχε πεθάνει χωρίς να αποκτήσει παιδιά και π ω ς εκείνος κληρονόμησε την περιουσία του που ήταν ίση με τη δική τ ο υ , π ρ ά γ μ α που δεν του έ δ ω σ ε ευχαρίστηση. Τον ποιητή Α λ κ α ί ο , που ήταν ο μεγαλύτερος εχθρός του και

τον

γελοιοποιούσε

με

131

τον

χειρότερο

τρόπο

στα


132


ποιήματα τ ο υ , όταν τον έπιασε α ι χ μ ά λ ω τ ο , τον ά φ η σ ε ελεύθερο,

λέγοντας π ω ς η

από την τ ι μ ω ρ ί α

137

συγνώμη

είναι προτιμότερη

.

13. Οι κάτοικοι της Πριήνης διηγούνται π ω ς ο Βίας π λ ή ρ ω σ ε λύτρα σε ληστές, α π ε λ ε υ θ έ ρ ω σ ε κάποιες π α ρ θ έ νες από εξέχουσες οικογένειες της Μεσσηνίας και τις είχε κοντά του τίμια σαν δικές του θυγατέρες. Μ ε τ ά από μερικά χρόνια, που ήρθαν οι συγγενείς τους να τις ζητήσουν, τους τις έ δ ω σ ε όχι μόνο χωρίς να πάρει τροφεία ή λύτρα, αλλά αντίθετα προσφέροντας τους πολλά δ ώ ρ α ο ίδιος. Οι κόρες, που τον α γ α π ο ύ σ α ν σαν π α τ έ ρ α τους, έτσι ό π ω ς είχαν ζήσει μαζί και από το μέγεθος της ευεργεσίας που τους είχε κάνει, όταν τον α π ο χ ω ρ ί σ τ η κ α ν και γύρισαν με τους δικούς τους στην π α τ ρ ί δ α , δεν ξ έ χ α σ α ν την καλοσύνη που είχαν βρει στην ξένη χ ώ ρ α . Κάποιοι Μεσσήνιοι ψαράδες που έριξαν κάποια φορά τα δίχτυα τους δεν έπιασαν τίποτα π α ρ ά μόνο έναν τρίποδα χάλκινο

με την

επιγραφή

« Σ τ ο ν πιο

σοφό».

Έβγαλαν

λοιπόν τον τρίποδα από τη θ ά λ α σ σ α και τον έ δ ω σ α ν στον Βίαντα. Ο

Βίας ήταν δεινότατος ομιλητής και ξεπερνούσε σ'

αυτό όλους τους συγχρόνους τ ο υ . Χ ρ η σ ι μ ο π ο ι ο ύ σ ε ό μ ω ς τη μεγάλη του ε υ γ λ ω τ τ ί α εντελώς διαφορετικά α π ' ότι οι περισσότεροι, διότι δεν τη χρησιμοποιούσε για να κερδίζει αμοιβές ή π ρ ο σ ό δ ο υ ς , αλλά για να βοηθάει τους αδικούμε νους. Π ρ ά γ μ α σπανιότατο να βρει κανείς . 138

14. Σ η μ α ν τ ι κ ό δεν είναι το να έχεις δύναμη, οποιουδή π ο τ ε είδους, αλλά το να τη χρησιμοποιείς ό π ω ς πρέπει. Γιατί σε τι ω φ έ λ η σ ε τον Μίλωνα τον Κροτωνιάτη το μ έ γεθος της σ ω μ α τ ι κ ή ς του ρ ώ μ η ς

133

139

;

134


0 Πολυδάμαντας ο Θεσσαλός

140

, όταν σ κ ο τ ώ θ η κ ε από

τους βράχους που έπεσαν π ά ν ω τ ο υ , έδειξε σε όλους π ό σ ο επισφαλές είναι να έχεις πολύ δύναμη αλλά λίγο μ υ α λ ό

141

.

15. Τ ο ύ τ ο ς ο Π ο λ υ δ ά μ α ν τ α ς α π ' τη Σ κ ο τ ο ύ σ α ήταν, ω σ ά ν αρνιά ε σ κ ό τ ω ν ε τους λιόντες με τα χέρια, με τα φτερά σ τ α πόδια του γ ο ρ γ ά ά ρ μ α τ α περνούσε, και μ' ένα χέρι κ ρ ά τ η σ ε σπηλιά που γκρεμιζόταν. Ο Σικελός Δ ι ό δ ω ρ ο ς γράφει την ι σ τ ο ρ ί α . 142

16. Τ ό τ ε που οι κάτοικοι της Κίρρας είχαν μείνει επί πολύ χρόνο πολιορκημένοι, επειδή είχαν επιχειρήσει να συλήσουν το μ α ν τ ε ί ο

143

, μερικοί από τους Έλληνες ε π έ

στρεψαν στις πατρίδες τους, άλλοι ό μ ω ς που

ρώτησαν

την Πυθία έλαβαν τον εξής χ ρ η σ μ ό , Δεν θα κ α τ α λ ά β ε τ ε τούτη την πόλη να ε ρ ε ι π ώ σ ε τ ε τον πύργο τ η ς , πριν στο δικό μου τέμενος το κύμα της γ α λ α ν ο μ ά τ α ς Αμφιτρίτης γλυκοσκάσει κελαηδιστό, π ά ν ω ε δ ώ στις ιερές τις ράχες

144

.

17. Πρέπει να ξέρουμε ότι ο Σ ό λ ω ν έζησε την εποχή τ ω ν τυράννων στην Αθήνα, πριν τα χρόνια τ ω ν Π ε ρ σ ι κ ώ ν π ο λ έ μ ω ν , ενώ ο Δ ρ ά κ ω ν έζησε σ α ρ ά ν τ α επτά χρόνια πριν α π ' αυτόν, ό π ω ς λέει ο Δ ι ό δ ω ρ ο ς

145

.

18. Ο ανδριαντοποιός Περίλαος που κ α τ α σ κ ε ύ α σ ε χ ά λ κινο ταύρο για τον Φάλαρι τον τ ύ ρ α ν ν ο

146

για να τιμωρεί

τους ομοεθνείς του δοκίμασε ο ίδιος το μέγεθος της τ ι μ ω ρίας. Γιατί συνήθως εκείνοι που σχεδιάζουν κακά για τους άλλους πιάνονται οι ίδιοι σ τ α δίχτυα τ ω ν σχεδίων τ ο υ ς

135

147

.


136


19. Α υ τ ό ς λοιπόν ο Φάλαρις τον χαλκουργό εκείνο, τον Α τ τ ι κ ό Περίλαο, στον χάλκινο του ταύρο κλείνει και κατακαίει. Τι ετούτος κ α τ α σ κ ε ύ α σ ε τη μηχανή του τ α ύ ρ ο υ , μες σ τ α ρουθούνια του βοδιού του έβαλε σουραύλια, θύρα επίσης άνοιξε σ τ ο 'να πλευρό του ταύρου" και δ ώ ρ ο εις τον Φάλαρι τούτον τον ταύρο πάει. Ο Φάλαρις τον άνθρωπο με δ ώ ρ α τον εδέχθη, κι όρισε το μηχάνημα ανάθημα σ τ α θεία. Εκείνος τ ό τ ε ο χαλκουργός π ά ' σ τ ο πλευρό κι ανοίγει το δολερό μηχάνημα και λέει α π α ν θ ρ ώ π ω ς , Αν κάποιον θέλεις, Φάλαρι, σκληρά να τ ι μ ω ρ ή σ ε ι ς , μέσα στον ταύρο κλείστονε, φ ω τ ι ά βάλε από κ ά τ ω " με τους δικούς του στεναγμούς ο ταύρος θα μουγκρίζει, τρανή ηδονή για σένανε οι αυλοί μες σ τ α ρουθούνια. Τον άκουσε ο Φάλαρις, τον μίσησε η ψυχή τ ο υ , Ε μ π ρ ό ς , λέει, Περίλαε, να μας το δείξεις π ρ ώ τ ο ς , τους αυλητές μιμούμενος δείξ' την τρανή σου τέχνη. Μόλις εμπήκε για να δουν π ώ ς οι αυλοί δουλεύουν, κλείνει τον ταύρο ο Φάλαρις, φ ω τ ι ά βάζει από κ ά τ ω . Μην ό μ ω ς και ο θάνατος το έργο το μολύνει, τον έ β γ α λ ε ημιθανή, τον γκρέμισε α π ' τα βράχια. Την ιστορία του βοδιού γράφει ο Λουκιανός ο Σ ύ ρ ο ς , ο Δ ι ό δ ω ρ ο ς , ο Πίνδαρος και χίλιοι μύριοι ά λ λ ο ι . 148

20. Ο Σ ό λ ω ν ο νομοθέτης π ή γ ε κ ά π ο τ ε στην εκκλησία [του δήμου] και παρακινούσε τους Αθηναίους να α ν α τ ρ έ ψουν τον τύραννο πριν γίνει πανίσχυρος. Κ α θ ώ ς κανείς δεν του έδινε σ η μ α σ ί α , πήγε και φόρεσε την πανοπλία τ ο υ , πολύ γέρος ήδη, και βγήκε στην α γ ο ρ ά . Εκεί επικαλού νταν τους θεούς ως μάρτυρες και δήλωνε π ω ς τουλάχιστον εκείνος, τ ώ ρ α που η πατρίδα κινδύνευε, είχε σπεύσει να τη

137


138


βοηθήσει τ ό σ ο με λόγια όσο και με έ ρ γ α ' αφού ό μ ω ς ο κόσμος

δεν καταλάβαινε

τα

σχέδια

του

Πεισίστρατου,

έτυ-χε στον Σ ό λ ω ν α που έλεγε την αλήθεια να τον π α ρ α βλέπουν. Λ έ γ ε τ α ι , επίσης, π ω ς ο Σ ό λ ω ν είχε προείπει στους Αθηναίους με ελεγείες την τυραννίδα που ερχόταν, Α π ' τη νεφέλη πέφτει μ' ορμή το χιόνι, το χ α λ ά ζ ι , ενώ η βροντή στη λαμπερή γεννιέται α σ τ ρ α π ή . Η πόλη κ α τ α σ τ ρ έ φ ε τ α ι α π ' τους μεγάλους άντρες, και με την άγνοια ο λαός δούλος μονάρχη πέφτει. Πολύ αν ανέβει, ύστερα δύσκολα κατεβαίνει, έτσι, για όλα από τα πριν πρέπει να προνοούμε. / Ε ν ώ α ρ γ ό τ ε ρ α , όταν εκείνος ήταν ήδη τύραννος, είπε, Αν κ α κ ο π α θ α τ ε εσείς με το δικο σας σ φ ά λ μ α , έπειτα μην το ρίχνετε επάνω σ τ ο υ ς θεούς. Εσείς τους κάνατε τρανούς φρουρά επιτρέποντας τ ο υ ς , γι' αυτό έπειτα π έ σ α τ ε σε μαύρη δουλοσύνη. Είν' ο καθένας από σ α ς μια πονηρή αλεπού, μα όλοι μαζί δεν έχετε ούτε ένα δράμι νου. Τη γ λ ώ σ σ α μόνο βλέπετε, τα λόγια που πετάνε, και δεν κ ο ι τ ά ζ ε τ ε π ο τ έ τα έργα και τις πράξεις. Ο Π ε ι σ ί σ τ ρ α τ ο ς προέτρεπε τον Σ ό λ ω ν α να κάθεται ή σ υ χος και να απολαύσει κι αυτός μαζί με τους άλλους τα α γ α θά του τυραννικού πολιτεύματος, αλλά επειδή ε π ' ουδενί τρόπο μπορούσε να του αλλάξει μυαλά, βλέποντας επίσης π ω ς εκείνος αντίθετα εξεγειρόταν όλο και περισσότερο και τον απειλούσε όλο και πιο έντονα ότι θα τον τ ι μ ω ρ ή σ ε ι , τον ρ ώ τ η σ ε σε τι στηρίζεται και αντιτίθεται σ τ α σχέδια τ ο υ . Κ ι εκείνος, λένε, απάντησε « Σ τ ο γ ή ρ α ς »

139

149

.


140


[0 Η ρ ό δ ο τ ο ς , που έζησε τα χρόνια του Ξ έ ρ ξ η , λέει ότι αφού οι Ασσύριοι κυριάρχησαν στην Α σ ί α επί πεντακόσια χρόνια, η ηγεμονία τους καταλύθηκε από τους Μήδους. Σ τ η συνέχεια και επί πολλές γενιές, δεν βρέθηκε βασιλιάς να διεκδικήσει την α ν ώ τ α τ η εξουσία και οι πόλεις, ο ρ γ α νωμένες από μόνες τους, διοικούνταν δημοκρατικά. Τ έ λ ο ς , μετά από πολλά χρόνια, οι Μήδοι εξέλεξαν βασιλιά έναν άνθρωπο που διακρινόταν για τη δικαιοσύνη τ ο υ , τον Κ υ α ξ ά ρ η . Α υ τ ό ς ήταν ο π ρ ώ τ ο ς που επιχείρησε να π ρ ο σ α ρ τ ή σει τους γειτονικούς λαούς και έγινε για τους Μήδους ιδρυτής της π α γ κ ό σ μ ι α ς ηγεμονίας τους. Μετά από εκεί νον, οι απόγονοι του μ ε γ ά λ ω σ α ν το βασίλειο τους με σ υ νεχείς προσαρτήσεις ε δ α φ ώ ν γειτονικών χ ω ρ ώ ν , μέχρι την εποχή του Α σ τ υ ά γ η που νικήθηκε από τον Κύρο και τους Π έ ρ σ ε ς . Προς το παρόν, δ ώ σ α μ ε μόνο τα σπουδαιότερα γεγονότα συνοπτικά, ενώ θα τα αναπτύξουμε διεξοδικότε ρα π α ρ α κ ά τ ω , όταν φ τ ά σ ο υ μ ε σ τ α χρόνια που εντάσσονται" διότι σ ύ μ φ ω ν α με τον Η ρ ό δ ο τ ο , ο Κυαξάρης εκλέχτηκε βασιλιάς τ ω ν Μ ή δ ω ν , το δεύτερο έτος της δέκατης έ β δ ο μης ο λ υ μ π ι ά δ α ς . ]

150

[ Ό τ α ν ο Α σ τ ι β ά ρ α ς , ο βασιλιάς τ ω ν Μ ή δ ω ν , πέθανε σ τ α Ε κ β ά τ α ν α από γ ε ρ ά μ α τ α , τον διαδέχτηκε στην εξουσία ο γιος του Α σ π ά ν δ α ς , τον οποίο οι Έλληνες ονομάζουν Α σ τ υ ά γ η . Ό τ α ν αυτός νικήθηκε από τον Κύρο τον Π έ ρ σ η , το βασίλειο π έ ρ α σ ε στους Π έ ρ σ ε ς , για τους οποίους θα δ ώ σουμε λεπτομερή και ακριβή έκθεση στην αντίστοιχη ε π ο -

21. Ο Κύρος έγινε βασιλιάς τ ω ν Π ε ρ σ ώ ν τον π ρ ώ τ ο χρόνο της πεντηκοστής π έ μ π τ η ς ο λ υ μ π ι ά δ α ς

152

, σύμφωνα

με τις «Βιβλιοθήκες» του Δ ι ό δ ω ρ ο υ και τις ιστορίες του Θαλλή και του Κ ά σ τ ο ρ α , κ α θ ώ ς και του Πολύβιου και του Φλέγοντα, όπου υπάρχει ετούτη η πληροφορία, αλλά και σε

141


142


άλλους οι οποίοι χρονολογούν σ ύ μ φ ω ν α με τις ολυμπιάδες, και όλοι αυτοί συμφωνούν ως προς τον χ ρ ό ν ο

153

.

22. Ο Κ ύ ρ ο ς , ο γιος του Κ α μ β ύ σ η και της Μανδάνης της θυγατέρας του Α σ τ υ ά γ η του βασιλιά τ ω ν Μ ή δ ω ν , ξ ε π έ ρ α σε όλους τους συγχρόνους του σε ανδρεία, σύνεση και σ' όλες τις άλλες αρετές, γιατί ο π α τ έ ρ α ς του τον ανάθρεψε ό π ω ς ταίριαζε σε βασιλιά, ε μ φ υ σ ώ ν τ α ς του ζήλο για τα υψηλότερα επιτεύγματα. Ή τ α ν φανερό π ω ς θ α κ α τ α π ι α νόταν με μ ε γ ά λ α π ρ ά γ μ α τ α , κ α θ ώ ς η αρετή π ρ ό β α λ λ ε πολύ πέρα από τα όρια της ηλικίας τ ο υ . 23. Ό τ α ν ο Α σ τ υ ά γ η ς , ο βασιλιάς τ ω ν Μ ή δ ω ν , η τ τ ή θ η κε και ντροπιασμένος τ ρ ά π η κ ε σε φυγή, ξ έ σ π α σ ε τον θυμό του στους σ τ ρ α τ ι ώ τ ε ς . Καθαίρεσε όλους όσους είχαν τεθεί επί κεφαλής μονάδων και τους αντικατέστησε με άλλους, ενώ επέλεξε όλους όσους ήταν υπεύθυνοι της υ π ο χ ώ ρ η σ η ς και τους έ σ φ α ξ ε , νομίζοντας π ω ς με την τ ι μ ω ρ ί α τους θα α ν ά γ κ α ζ ε τους υπόλοιπους άντρες του να γίνουν ανδρείοι μαχητές σε π ε ρ ι π τ ώ σ ε ι ς κινδύνου, κι αυτό γιατί ήταν άνθρωπος ω μ ό ς και ανάλγητος εκ φ ύ σ ε ω ς . Ο κ ό σ μ ο ς ό μ ω ς δεν τ ρ ό μ α ξ ε από τη σκληρή συμπεριφορά τ ο υ , αλλά όλοι τον μίσησαν για τη βιαιότητα και την παρανομία της π ρ ά ξ η ς του και επιζητούσαν αλλαγή. Γ ι ' αυτό και γίνονταν συγκεντρώσεις κ α τ ά ομάδες και τ α ρ α χ ώ δ ε ι ς σ υ ζ η τ ή σ ε ι ς , όπου οι περισσότεροι παρακινούσαν ο ένας τον άλλο να πάρουν εκδίκηση α π ' αυτόν. 24. Ο Κ ύ ρ ο ς , ό π ω ς λένε, δεν ήταν μόνο στον πόλεμο ανδρείος αλλά ήταν ε υ γ ν ώ μ ω ν και φιλάνθρωπος και προς τους υπηκόους τ ο υ .

Γ ι ' αυτό τον λόγο οι

προσαγόρευσαν πατέρα

154

.

143

Π έ ρ σ ε ς τον


144


25. Κ ά π ο τ ε

ο

Κροίσος,

λένε,

ναυπηγούσε

πολεμικά

πλοία και επρόκειτο να επιτεθεί σ τ α νησιά. Ο Βίας π α ρ ε πιδημούσε τ ό τ ε σ τ α νησιά κι έβλεπε τη ναυπήγηση τ ω ν πλοίων. Ο βασιλιάς τον ρ ώ τ η σ ε μ ή π ω ς είχε μάθει τι νε ότερο γινόταν στους Έλληνες. Κι εκείνος του α π ά ν τ η σ ε π ω ς όλοι οι νησιώτες συγκεντρώνουν ά λ ο γ α ,

μιας και

σκέφτονται να εκστρατεύσουν κ α τ ά τ ω ν Λ υ δ ώ ν . Λ έ γ ε τ α ι , λοιπόν, π ω ς ο Κροίσος α ν α φ ώ ν η σ ε , « Μ α κ ά ρ ι κάποιος να έπειθε τους νησιώτες να επιτεθούν με άλογα στους Λ υ δούς!» Τ ό τ ε [ο Π ι τ τ α κ ό ς ή] ο Βίας πήρε τον λόγο και του είπε, « Λ ε ς , λοιπόν, π ω ς οι Λυδοί που κατοικούν την ενδοχώρα με χ α ρ ά τους θα νικούσαν νησιώτες στην ξ η ρ ά

1

μα δεν σ κ έ φ τ ε σ α ι π ω ς και οι ν η σ ι ώ τ ε ς μπορεί να εύχονται στους θεούς να νικήσουν στη θ ά λ α σ σ α τους Λ υ δ ο ύ ς , ώ σ τ ε για τα κακά που έχουν βρει τους Έλληνες στην ξηρά να πάρουν εκδίκηση στο πέλαγος από τον άνθρωπο που υ π ο δ ο ύ λ ω σ ε τους συγγενείς τ ο υ ς ; »

Ο

Κροίσος θ α ύ μ α σ ε τα

λόγια του κι α μ έ σ ω ς μ ε τ ά ν ι ω σ ε , εγκαταλείποντας τα ναυ πηγικά του σχέδια, γιατί επειδή οι Λ υ δ ο ί ήταν εξαιρετικοί ιππείς εκείνος νόμιζε π ω ς θα νικούσαν και πεζοί. 26. Ο Κροίσος συνήθιζε να καλεί από την Ε λ λ ά δ α τους μεγαλύτερους σ ο φ ο ύ ς , να τους επιδεικνύει το μέγεθος της ευδαιμονίας του και να τιμάει με μεγάλα δ ώ ρ α όσους εξυμνούσαν την ευτυχία τ ο υ . Κ ά λ ε σ ε , λοιπόν, και τον Σ ό λ ω ν α , κ α θ ώ ς και τους άλλους που είχαν αποκτήσει μεγάλη φήμη για τη φιλοσοφία τους, θέλοντας να επισφραγίσει με τ η μαρτυρία τ ο ύ τ ω ν τ ω ν ανδρών την ευδαιμονία τ ο υ . Α νταποκρίθηκαν στην πρόσκληση του ο Ανάχαρσις ο Σ κ ύ θης, ο Βίας, ο Σ ό λ ω ν και ο Π ι τ τ α κ ό ς . Ο Κροίσος τους τίμησε με τον καλύτερο τρόπο στις συνεστιάσεις και σ τ ο συμβούλιο, επιδεικνύοντας τους ταυτόχρονα τα πλούτη του και το μέγεθος της δυναστείας τ ο υ . Οι μορφωμένοι ά ν θ ρ ω -

145


146


ποι της τ ό τ ε εποχής είχαν σε μεγάλη υπόληψη τη β ρ α χ υ λογία. Ο Κροίσος, λοιπόν, αφού τους έδειξε την ευδαιμονία του

βασιλείου και το πλήθος τ ω ν υποταγμένων εθνών,

ρ ώ τ η σ ε τον Α ν ά χ α ρ σ ι , που ήταν ο πρεσβύτερος από τους σ ο φ ο ύ ς , ποιον θεωρεί ως τον ανδρειότερο τ ω ν όντων. Ε κείνος α π ά ν τ η σ ε : Τα άγρια θηρία, γιατί μόνο αυτά πεθαί νουν πρόθυμα για την ελευθερία. Ο Κροίσος, θ ε ω ρ ώ ν τ α ς π ω ς είχε λαθέψει στην απάντηση του και π ω ς τη δεύτερη φορά θα του έδινε απάντηση της αρεσκείας τ ο υ , τον ρ ώ τ η σε ποιο, κατά την κρίση τ ο υ , είναι το πιο δίκαιο από τα όντα. Εκείνος πάλι α π ά ν τ η σ ε : Τα άγρια θηρία, γιατί μόνο αυτά ζουν σ ύ μ φ ω ν α με τη φύση και όχι σ ύ μ φ ω ν α με τους νόμους" διότι η φύση είναι έργο του θεού, ενώ τους νόμους τους έχουν θέσει άνθρωποι, και είναι πιο δίκαιο να α κ ο λ ο υ θείς τους θεσμούς του θεού π α ρ ά τ ω ν α ν θ ρ ώ π ω ν . Ο Κ ρ ο ί σος τ ό τ ε , θέλοντας να εξευτελίσει τον Α ν ά χ α ρ σ ι , τον ρ ώ τ η σ ε μ ή π ω ς τα θηρία είναι και σ ο φ ό τ ε ρ α α π ' όλα. Ο Α ν ά χαρσις συγκατατέθηκε και π ρ ό σ θ ε σ ε π ω ς κ α τ ' εξοχήν χ α ρακτηριστικό της σοφίας είναι να προτιμάς την αλήθεια της φύσης από τον θεσμό του νόμου. Ο Κροίσος γ έ λ α σ ε με τον Α ν ά χ α ρ σ ι και τις απαντήσεις του που δίνονταν από άνθρωπο που κ α τ α γ ό τ α ν από τη Σκυθία και είχε λάβει θηριώδη δ ι α γ ω γ ή . 27. Ρ ώ τ η σ ε και τον Σ ό λ ω ν α ποιο είδε να είναι το ε υ δαιμονέστερο τ ω ν όντων, κ α θ ώ ς ετούτο σε κάθε π ε ρ ί π τ ω ση θα αποδίδονταν σ' αυτόν. Εκείνος του είπε π ω ς για κανένα δεν μπορούσε να πει κάτι τέτοιο δικαίως, γιατί για κανέναν από τους ζ ώ ν τ ε ς δεν είχε δει το τέλος της ζ ω ή ς του και χ ω ρ ί ς αυτό κανείς δεν επιτρεπόταν να θ ε ω ρηθεί μακάριος, γιατί πολλές φορές εκείνοι που μέχρι τ ό τ ε είχαν θεωρηθεί ευδαίμονες σ' όλη τους τη ζ ω ή προς το τέλος του βίου τους περιέπεσαν στις μεγαλύτερες σ υ μ φ ο -

147

ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗ!

148


ρές. Ο βασιλιάς τ ό τ ε είπε: Δ η λ α δ ή δεν με κρίνεις ούτε πλουσιότερο; Και ο Σ ό λ ω ν του έ δ ω σ ε την ίδια απόκριση λέγοντας του π ω ς όχι εκείνοι που έχουν αποκτήσει τα περισσότερα αλλά εκείνοι που θεωρούν τη φρόνηση ως το αγαθό με τη μεγαλύτερη αξία πρέπει να θεωρούνται οι πλουσιότεροι και π ω ς , επειδή τη φρόνηση τ ί π ο τ α δεν μ π ο ρεί να την αντισταθμίσει, μόνο σ' εκείνους που την έχουν περί πολλού χαρίζει τον βεβαιότερο και τον μεγαλύτερο πλούτο. Ο Κροίσος ρ ώ τ η σ ε τ ό τ ε τον Βίαντα κ α τ ά πόσον ο Σ ό λ ω ν έ δ ω σ ε σ ω σ τ ή ή λανθασμένη απάντηση. Εκείνος πήρε τον λόγο και είπε: Σ ω σ τ ή · γιατί θέλει να α π ο φ α σ ί σ ε ι αφού δει τα α γ α θ ά που έχεις μ έ σ α σ ο υ , ενώ μέχρι τ ώ ρ α είδε μόνο αυτά που έχεις γ ύ ρ ω σ ο υ , και με τα π ρ ώ τ α μάλλον κι όχι με τα δεύτερα είναι οι άνθρωποι ευδαίμονες. Κι ο βασιλιάς είπε: Α λ λ ά α κ ό μ α κι αν δεν προτιμάς τον πλούτο τ ω ν χ ρ η μ ά τ ω ν , βλέπεις τουλάχιστον το πλήθος τ ω ν φίλων μου που είναι τ ό σ ο μεγάλο όσο σε κανέναν άλλον ά ν θ ρ ω π ο . Α λ λ ά ο Βίας α π ά ν τ η σ ε π ω ς κι αυτός ο αριθμός είναι αβέβαιος ένεκα της π α ρ ο ύ σ α ς ευτυχίας. Λ έ νε, λοιπόν, π ω ς είπε και στον

Πιττακό:

Ποια είναι η

ισχυρότερη εξουσία που έχεις δει; κι εκείνος αποκρίθηκε: Η του ποικίλου ξύλου, εννοώντας τους νόμους. 28. Ο Α ί σ ω π ο ς , που ή κ μ α σ ε την ίδια περίοδο με τους επτά σοφούς, είπε π ω ς αυτοί δεν ξέρουν να σ υ ν α ν α σ τ ρ έ φονται δυνάστες, διότι είτε ελάχιστα πρέπει να ζουν μ α ζ ί τους είτε με τη μεγαλύτερη δυνατή χ ά ρ η

155

.

29. Κάποιος Α δ ρ α σ τ ο ς από τη Φρυγία κυνηγούσε μια φορά μαζί με τον Α τ υ , ό π ω ς λεγόταν ο γιος του Λ υ δ ο ύ βασιλιά Κ ρ ο ί σ ο υ , αλλά ρίχνοντας το ακόντιο του σ' ένα αγριογούρουνο, χτύπησε κ α τ ά λάθος τον Α τ υ και τον σ κ ό τ ω σ ε . Μολονότι τον σ κ ό τ ω σ ε χ ω ρ ί ς να το θέλει, δ ή λ ω σ ε

149


150


π ω ς δεν θ ε ω ρ ο ύ σ ε πλέον τον εαυτό του άξιο να ζει, γι' αυτό π α ρ α κ ά λ ε σ ε τον βασιλιά να μην τον λυπηθεί και να τον σφάξει το συντομότερο π ά ν ω στον τ ά φ ο του σ κ ο τ ω μ έ ν ο υ . Σ τ η ν αρχή, ο Κροίσος ήταν έξαλλος με τον Α δ ρ α σ τ ο για τον φόνο του παιδιού του και απειλούσε να τον κάψει ζ ω ν τ α ν ό , έπειτα ό μ ω ς που τον είδε πρόθυμο να δ ώ σ ε ι τη ζ ω ή του αντίτιμο για τον νεκρό, του πέρασε ο θυμός και α π ά λ λ α ξ ε τον δράστη της τ ι μ ω ρ ί α ς , ρίχνοντας το φταίξιμο στην τύχη του και όχι στην πρόθεση του άλλου. Π α ρ ' όλ' α υ τ ά , ο Α δ ρ α σ τ ο ς πήγε από μόνος του και σ φ ά χ τ η κ ε π ά ν ω στον τ ά φ ο του Α τ υ

1 5 6

.

30. Κ ά π ο τ ε ο Φάλαρις, βλέποντας ένα γεράκι να κ α τ α διώκει ολόκληρο σμήνος από περιστέρια, είπε: Ά ν θ ρ ω π ο ι βλέπετε π ώ ς ένεκα δειλίας ένα τέτοιο πλήθος κ α τ α δ ι ώ κεται από ένα μόνο; Κι ό μ ω ς , αν τολμούσαν να στραφούν εναντίον τ ο υ , εύκολα θα κ α τ α τ ρ ό π ω ν α ν τον δ ι ώ κ τ η τους. ( Α λ λ ά ήταν εκείνος που έλεγε μυθεύματα, γιατί τη νίκη τη φέρνει η ανδρεία και όχι το μεγάλο π λ ή θ ο ς )

157

. Το α π ο

τ έ λ ε σ μ α τ ο ύ τ ω ν τ ω ν λ ό γ ω ν του ήταν να χάσει ο Φάλαρις την εξουσία, ό π ω ς έχει γραφτεί σ τ ο « Π ε ρ ί διαδοχής β α σ ι λέων». 31. Ό τ α ν ο Κροίσος εκστράτευε κ α τ ά του Κύρου του Π έ ρ σ η , ζ ή τ η σ ε χρησμό από το μαντείο. Και ο χ ρ η σ μ ό ς ήταν, Αν ο Κροίσος διαβεί τον π ο τ α μ ό Α λ υ , θα καταστρέψει μεγάλη εξουσία. Κ α θ ώ ς εκείνος ε ξ έ λ α β ε την αμφίβολη σ η μ α σ ί α του χ ρ η σ μ ο ύ σ ύ μ φ ω ν α με την επιθυμία τ ο υ , δυστύχησε.

151


152


0 Κροίσος ρ ώ τ η σ ε πάλι αν θα διατηρούσε επί πολύ χρόνο την εξουσία. Και η Πυθία είπε τα εξής λόγια, Ό τ α ν μουλάρι γίνει βασιλιάς τ ω ν Μ ή δ ω ν , τ ό τ ε , α β ρ ο π ό δ α ρ ε Λ υ δ έ , στη χ α λ ι κ ό σ τ ρ ω τ η κοίτη του Έρμου θα τρέχεις και δεν θα στέκεις ούτε θα ντρέπεσαι να είσαι δειλός. Με το « μ ο υ λ ά ρ ι » εννοούσε τον Κ ύ ρ ο , επειδή η μητέρα του ήταν από τη Μηδία και ο π α τ έ ρ α ς του Π έ ρ σ η ς . Ό τ α ν έ φ τ α σ ε ο Κύρος, ο βασιλιάς τ ω ν Π ε ρ σ ώ ν , με όλη του τη σ τ ρ α τ ι ω τ ι κ ή δύναμη σ τ α στενά της Κ α π π α δ ο κ ί α ς , έστειλε κήρυκες στον Κροίσο για να κατασκοπεύσουν την ισχύ του αλλά και για να του ανακοινιοσουν ότι ο Κύρος θα τον σ υ γ χ ω ρ ο ύ σ ε για τα προηγούμενα λάθη του και θα τον καθιστούσε σ α τ ρ ά π η της Λ υ δ ί α ς , αρκεί να π α ρ ο υ σ ι α ζ ό τ α ν εμπρός στον Κύρο και, ό π ω ς κι οι άλλοι, να ο μ ο λ ο γ ο ύ σ ε π ω ς ήταν δούλος τ ο υ . Σ' αυτούς ο Κροίσος αποκρίθηκε π ω ς θα ταίριαζε καλύτερα να ερχόταν ο Κύρος και οι Π έ ρ σ ε ς να δηλώσουν υποταγή στον Κ ρ ο ί σ ο , διότι εκείνοι μέχρι τ ό τ ε είχαν διατελέσει δούλοι τ ω ν Μ ή δ ω ν , ενώ εκεί νος ουδέποτε είχε κάνει κάτι που π ρ ό σ τ α ζ ε ά λ λ ο ς

158

.

32. Ο Κ ρ ο ί σ ο ς , ο βασιλιάς τ ω ν Λ υ δ ώ ν , προσποιούμενος ότι τον στέλνει στους Δ ε λ φ ο ύ ς , έστειλε τον Εφέσιο Ε υ ρ ύ β α τ ο στην Πελοπόννησο, δίνοντας του πολύ χρυσάφι, για να σ τ ρ α τ ο λ ο γ ή σ ε ι όσους περισσότερους Έλληνες μ ι σ θ ο φ ό ρους μπορεί.

Ο απεσταλμένος ό μ ω ς του Κροίσου πήγε

στον Κύρο τον Πέρση και του αποκάλυψε τα π ά ν τ α . Γ ι ' αυτό και η πονηρία του Ευρύβατου έγινε περιβόητη στους Έλληνες και, μέχρι σ ή μ ε ρ α , όταν κάποιος θέλει να π ρ ο σ ά ψει σε κάποιον μοχθηρία, τον αποκαλεί Ε υ ρ ύ β α τ ο

153

159

.


154


33. Οι πονηροί μπορεί να γ λ ι τ ώ σ ο υ ν προς στιγμήν την τ ι μ ω ρ ί α α π ό εκείνους που αδικήθηκαν, το κρίμα τους ό μ ω ς διατηρείται στον αιώνα και τους τιμωρεί όσο γίνεται π ε ρισσότερο α κ ό μ α και μετά θάνατο. Λένε π ω ς ο Κ ρ ο ί σ ο ς , πριν από τον πόλεμο με τον Κ ύ ρ ο , έστειλε πρέσβεις στους Δ ε λ φ ο ύ ς για να ρωτήσουν με ποιο τρόπο ήταν δυνατόν να μιλήσει ο γιος τ ο υ

1 6 0

. Η Πυθία του

είπε, Ε σ ύ Λ υ δ έ , βασιλιά π ο λ λ ώ ν λ α ώ ν και μέγα ανόητε, Κροίσε, μην επιθυμείς ν' ακούσεις σ τ ο παλάτι την πολυπόθητη φωνή του γιου σου να μιλάει. Για σένα είναι πολύ προτιμότερο να μην επιμένεις να συμβεί" γιατί θα π ρ ω τ ο μ ι λ ή σ ε ι μέρα δυστυχισμένη . 161

Πρέπει να φέρει κανείς την ευτυχία του με μ ε τ ρ ι ο π ά θεια και να μην εμπιστεύεται τις ανθρώπινες επιτυχίες, γιατί με την παραμικρή μ ε τ ά π τ ω σ η υφίστανται μεγάλες αλλαγές. Μ ε τ ά την α ι χ μ α λ ω σ ί α τ ο υ , ο Κροίσος, και μ ε τ ά το σ β ή σ ι μ ο της π υ ρ ά ς

162

, βλέποντας την πόλη να λεηλατείται

και πολύ ασήμι και χρυσάφι, εκτός τ ω ν άλλων, να μ ε τ α φέρεται α π ' αυτήν, ρ ώ τ η σ ε τον Κύρο τι κάνουν οι σ τ ρ α τ ι ώ τ ε ς . Ό τ α ν εκείνος του αποκρίθηκε γ ε λ ώ ν τ α ς , « Λ α φ υ ραγωγούν τα πλούτη σ ο υ » , « Μ α τον Δ ί α , δεν είν' έ τ σ ι » , του είπε, « τ α δικά σου παίρνουν, γιατί ο Κροίσος δεν έχει πια τίποτα δικό τ ο υ » . Ο Κύρος θαύμασε με τα λόγια τ ο υ , άλλαξε α μ έ σ ω ς γ ν ώ μ η και θέτοντας τ έ ρ μ α στη λεηλασία τ ω ν σ τ ρ α τ ι ω τ ώ ν έβαλε τις περιουσίες τ ω ν κατοίκων τ ω ν Σ ά ρ δ ε ω ν σ τ ο βασιλικό τ α μ ε ί ο

155

163

.


156


34. 0 Κύρος, πιστεύοντας π ω ς ο Κροίσος ήταν ευσεβής ά ν θ ρ ω π ο ς , επειδή ξ έ σ π α σ ε βροχή και έ σ β η σ ε τη φ ω τ ι ά , κι έχοντας σ τ ο μυαλό του την απόκριση του Σ ό λ ω ν α , τ ί μ η σ ε τον Κροίσο κ ρ α τ ώ ν τ α ς τον κοντά τ ο υ . Τ ο υ έ δ ω σ ε , επίσης, το δ ι κ α ί ω μ α να μετέχει στο συμβούλιο τ ο υ , θ ε ω ρ ώ ν τ α ς τον συνετό ά ν θ ρ ω π ο , καθόσον είχε ζήσει και συναναστραφεί πολλούς μ ο ρ φ ω μ έ ν ο υ ς και σοφούς ά ν δ ρ ε ς . 164

35. Ο Ά ρ π α γ ο ς είχε τοποθετηθεί από τον Κύρο τον Πέρση αρχηγός του σ τ ό λ ο υ . Ό τ α ν οι Έλληνες της Α σ ί α ς έστειλαν πρεσβευτές στον Κύρο με σ κ ο π ό τη σύναψη συν θήκης φιλίας, τους είπε π ω ς κάνουν κάτι παραπλήσιο με αυτό που είχε συμβεί κ ά π ο τ ε στον ίδιο. Κ ά π ο τ ε που ήθελε να παντρευτεί,

ζ ή τ η σ ε την κόρη από τον πατέρα της"

εκείνος στην αρχή δεν τον έκρινε άξιο να παντρευτεί την κόρη του και την α ρ ρ α β ώ ν ι α σ ε με κάποιον άλλο ισχυρότε ρο, όταν ό μ ω ς , στη συνέχεια, είδε να τον τιμάει ο βασιλιάς, του έδινε τη θυγατέρα τ ο υ . Τ ό τ ε κι εκείνος αποκρίθηκε π ω ς δεν την ήθελε πια για γυναίκα αλλά μπορούσε να την πάρει ως παλλακίδα. Μ' αυτά τα λόγια έδειξε στους Έλληνες π ω ς όταν ο Κύρος, π α λ ι ό τ ε ρ α , ζ ή τ η σ ε να γίνει φίλος τους, εκείνοι δεν το θέλησαν, αλλά τ ώ ρ α που τα π ρ ά γ μ α τ α είχαν αλλάξει κι έσπευδαν να συνάψουν σ ύ μ φ ω νο φιλίας, ο Κύρος δεν θα έκανε συνθήκη μαζί τους ως να ήταν σύμμαχοι, αλλά θα τους δεχόταν ως δούλους, αν παραδίδονταν στην καλή πίστη τ ω ν Π ε ρ σ ώ ν . 36. Ό τ α ν οι Λακεδαιμόνιοι έμαθαν π ω ς οι Έλληνες της Α σ ί α ς βρίσκονταν σε κίνδυνο, έστειλαν μήνυμα στον Κύρο ότι, επειδή οι Λακεδαιμόνιοι είναι συγγενείς τ ω ν Ελλήνων της Α σ ί α ς , του απαγορεύουν να υποδουλώσει τις ελληνικές πόλεις. Θ α υ μ ά ζ ο ν τ α ς ο Κύρος με τα λόγια τους, είπε π ω ς θα μπορούσε να κρίνει την ανδρεία τους, όταν θα έστελνε

157


158


κάποιον από τους δούλους του να καταλάβει την Ε λ λ ά δ α . Ό τ α ν οι Λακεδαιμόνιοι επρόκειτο να κατακτήσουν την Α ρ κ α δ ί α , έλαβαν τον εξής χ ρ η σ μ ό , Την Αρκαδία μου ζ η τ ά ς ; Π ο λ λ ά μου ζητάς και δεν θα σ' τα δ ώ σ ω . Πολλοί γενναίοι άντρες που τ ρ ώ ν ε βαλανίδια ζουν στην Αρκαδία κι αυτοί θα σε ε μ π ο δ ί σ ο υ ν αλλά ε γ ώ δεν σου κ ρ α τ ά ω κακία. Θα σου δ ώ σ ω την Τ ε γ έ α την ποδοπατημένη να χορεύεις και εύφορη πεδιάδα με σ χ ο ί ν ο

165

να μοιράσετε.

Οι Λακεδαιμόνιοι έστειλαν στους Δ ε λ φ ο ύ ς να ρωτήσουν σε ποιον τόπο κείνται τα ο σ τ ά του Ο ρ έ σ τ η , του γιου του Α γ α μ έ μ ν ο ν α . Τ ο μαντείο α π ά ν τ η σ ε ω ς εξής, Υπάρχει κάποια Τ ε γ έ α στην Α ρ κ α δ ί α , σε τόπο ο μ α λ ό , οπου δύο άνεμοι πνέουν, ωθούμενοι από ισχυρή α ν ά γ κ η , στον χτύπο έρχεται αντίχτυπος και πλήγμα π ά ν ω σ τ ο πλήγμα. Εκεί, τον γιο του Α γ α μ έ μ ν ο ν α κρατάει η ζ ω ο δ ό τ ρ α γ η

-

Α φ ο ύ τον φέρεις από κει, της Τ ε γ έ α ς ο κυρίαρχος θα γίνεις. Υπήρχε εκεί σιδηρουργείο, που υποδηλωνόταν από τους ανέμους, ως χτύπος αναφερόταν ο άκμονας και οι σφύρες και ως πλήγμα π ά ν ω σ τ ο πλήγμα το σίδερο που χτυπούσε σε σίδερο, γιατί π λ ή γ μ α λέγεται και το κακό που βρίσκει τους ανθρώπους. Γιατί είναι καλύτερο να πεθαίνεις π α ρ ά να ζεις β λ έ π ο ντας τον εαυτό σου και τους συγγενείς σου να πέφτουν σε συμφορές ισάξιες με θάνατο.

159


160


37. Κ ά π ο τ ε που η θυγατέρα του Π ε ι σ ί σ τ ρ α τ ο υ ήταν κανηφόρος

166

, κ α θ ώ ς θεωρούνταν η ωραιότερη α π ' όλες,

πλησίασε κάποιος

νεαρός

φίλησε την παρθένα.

και περιφρονώντας τα

Μόλις το

πάντα

έμαθαν οι αδελφοί της

κόρης, πήραν πολύ βαριά την π ρ ο σ β ο λ ή και π ρ ο σ ά γ ο ν τ α ς τον νεαρό στον π α τ έ ρ α τους ζητούσαν να τιμωρηθεί. Ο Π ε ι σ ί σ τ ρ α τ ο ς , ό μ ω ς , γ έ λ α σ ε και είπε: Και τι θα κάνουμε εκείνους που μας μισούν, αν τ ι μ ω ρ ο ύ μ ε εκείνους που μας φιλάνε; Κ ά π ο τ ε που ο Π ε ι σ ί σ τ ρ α τ ο ς περιόδευε στη χ ώ ρ α τ ο υ , είδε έναν άνθρωπο στον Τ μ η τ τ ό να εργάζεται σε χ ω ρ ά φ ι α τραχιά με εξαιρετικά λίγο χ ώ μ α . Α π ό ρ η σ ε με τη φ ι λ ο π ο νία του κι έστειλε να τον ρωτήσουν τι κερδίζει με το να καλλιεργεί τέτοιον τ ό π ο . Η π ρ ο σ τ α γ ή του εκτελέστηκε και ο δραγάτης α π ά ν τ η σ ε π ω ς από το χ ω ρ ά φ ι του κερδίζει μόνο μεγάλους κόπους, αλλά π ω ς δεν τον νοιάζει γιατί α π ' αυτά δίνει το ένα δέκατο στον Π ε ι σ ί σ τ ρ α τ ο . Μ α θ α ί νοντας ο δυνάστης την απάντηση τ ο υ , γ έ λ α σ ε και όρισε το χ ω ρ ά φ ι του να μην φορολογείται· α π ' αυτό βγήκε και η παροιμία, « Α κ ό μ α και τα καμένα παρέχουν α τ έ λ ε ι α »

161

167

.

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΒΙΒΛΟΥ ΔΕΚΑΤΗΣ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ

162

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΒΙΒΛΟΥ ΔΕΚΑΤΗΣ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ

1. 0 Σέρβιος Τύλλιος, με την εξέγερση του Ταρκύνιου, πήγε στη βουλή, όπου βλέποντας την έκταση της εναντίον του μηχανορραφίας δεν είπε παρά μόνο αυτό, «Τι θράσος είν' αυτό, Ταρκύνιε;» Εκείνος απάντησε, «Μα δεν είναι δικό σου; εσένα που όντας δούλος και γιος δούλων είχες το θράσος να γίνεις βασιλιάς των Ρωμαίων, να αφαιρέσεις παράνομα την ηγεμονία του πατέρα μου που ανήκε σε μένα και να αποκτήσεις εξουσία στην οποία δεν είχες κανένα δικαίωμα.» Και μ' αυτά τα λόγια, έτρεξε καταπάνω του κι αρπάζοντας τον από το χέρι έριξε τον Τύλλιο στα σκα λιά. Εκείνος ανασηκώθηκε και κουτσαίνοντας από την πτώση επιχείρησε να φύγει, αλλά τον σκότωσαν . 168

2. Ο Σέρβιος Τύλλιος, ο βασιλιάς των Ρωμαίων, βασί λεψε επί σαράντα τέσσερα χρόνια , εγκαθιστώντας ουκ ολίγους κοινωφελείς θεσμούς μόνο και μόνο με την αρετή του χαρακτήρα του. 169

3. Όταν στην Αθήνα ήταν επώνυμος άρχοντας ο Θηρικλής, κατά την εξηκοστή πρώτη ολυμπιάδα, ήκμαζε ο φιλόσοφος Πυθαγόρας που είχε ήδη προχωρήσει πολύ σε μόρφωση διότι αν υπάρχει κάποιος απ' όσους διέτριψαν στα γράμματα που να αξίζει να μνημονευτεί από την -

163


164

ΒΙΒΛΟΥ ΔΕΚΑΤΗΣ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ

ιστορία, είναι αυτός. Η καταγωγή του ήταν από τη Σ ά μο, άλλοι όμως λένε πως ήταν Τυρρηνός. Τόση ήταν η πειθώ και η χάρη των λόγων του που καθημερινά ολόκλη ρη σχεδόν η πόλη στρεφόταν προς αυτόν, ωσάν να εμφα νιζόταν θεός, κι έτρεχαν όλοι για να τον ακούσουν. Και δεν φαινόταν μόνο μεγάλος σε ευγλωττία, αλλά παρουσίαζε και ήθος ψυχής ήρεμο και θαυμάσιο πρότυπο φρόνιμης ζωής προς μίμηση για τους νέους. Απέτρεπε όποιον συναντούσε από την πολυτέλεια και τη χλιδή, τη στιγμή που όλοι, λόγω της ευπορίας τους, είχαν πέσει ξεδιάντροπα στην άνεση και στη χαμερπή διαφθορά του σώματος και της ψυχής τους. Ο Πυθαγόρας, μαθαίνοντας πως ο παλιός του δάσκαλος Φερεκύδης βρισκόταν στη Δήλο στα τελευταία του, πήρε πλοίο από την Ιταλία για τη Δήλο. Εκεί, γηροκόμησε επί αρκετόν καιρό τον Φερεκύδη και έκανε ό,τι μπορούσε για να γιατρέψει τον γέροντα από την αρρώστια. Όταν, τέλος, τα γηρατειά και η αρρώστια νίκησαν τον Φερεκύδη, ο Πυ θαγόρας φρόντισε τα πάντα για την κηδεία του και, αφού του απέδωσε τις πρέπουσες τιμές, όπως θα έκανε γιος στον πατέρα του, επέστρεψε στην Ιταλία. Όποτε κάποιοι από τους φίλους του Πυθαγόρα έχαναν τις περιουσίες τους, όλοι μαζί μοιράζονταν τα χρήματα των υπολοίπων σαν να ήταν αδέλφια. Τούτη την τακτική δεν την είχαν μόνο απέναντι σ' εκείνους με τους οποίους ζούσαν καθημερινά μαζί, αλλά γενικά απέναντι σ' όλους όσους πρέσβευαν τις αρχές τους. 4. Ο Κλεινίας από τον Τάραντα, ένας από την προανα φερθείσα ομάδα, μαθαίνοντας πως ο Πρώρος ο Κυρηναίος έχασε την περιουσία του ένεκα κάποιας πολιτικής ανατα ραχής και είχε απομείνει πάμπτωχος, έφυγε από την Ιτα λία με αρκετά χρήματα και πήγε στην Κυρήνη, όπου απο-

165


166


κατέστησε την περιουσία του προαναφερθέντα, μολονότι δεν τον είχε δει ποτέ αλλά μόνο είχε μάθει πως ήταν Πυθαγόρειος. Αναφέρονται και άλλοι πολλοί που έκαναν παρόμοια πράγματα. Και δεν ήταν μόνο με την προσφορά χρημάτων που αποδεικνύονταν φίλοι αλλά και με το να μοιράζονται μαζί τους τους μεγαλύτερους κινδύνους τους. Έτσι, όταν, για παράδειγμα, ήταν τύραννος ο Διονύσιος, κάποιος Φιντίας, Πυθαγόρειος, συνωμότησε κατά του τυ ράννου και επρόκειτο να τιμωρηθεί. Ζήτησε, λοιπόν, από τον Διονύσιο να του δώσει χρόνο, για να μπορέσει να τακτοποιήσει όπως ήθελε τις υποθέσεις του, και είπε πως θα άφηνε εγγυητή για τον θάνατο του έναν από τους φίλους του. Καθώς ο δυνάστης απόρησε κατά πόσον υπάρ χει τέτοιος φίλος που να πάρει ο ίδιος τη θέση του άλλου στη φυλακή, ο Φιντίας προσκάλεσε κάποιον φίλο του, ονόματι Δάμωνα, που ήταν Πυθαγόρειος φιλόσοφος, ο οποίος δεν δίστασε στιγμή να τεθεί ο ίδιος εγγυητής του θανάτου. Μετά απ' αυτό, μερικοί επαινούσαν το μέγεθος της αγάπης προς τους φίλους, ενώ άλλοι κατηγορούσαν τον εγγυητή για προπέτεια και τρέλα. Την ορισμένη ώρα μα ζεύτηκε ολόκληρος ο δήμος, περιμένοντας με αγωνία να δει αν εκείνος που είχε βάλει στη θέση του εγγυητή θα κρα τούσε τον λόγο του. Πλησίαζε ήδη η ώρα και όλοι είχαν χάσει κάθε ελπίδα. Την τελευταία, όμως, στιγμή κι ενώ κανείς δεν το περίμενε, έφτασε τρέχοντας ο Φιντίας, καθώς ο Δάμων οδηγούνταν στην εκτέλεση. Καθώς τούτη η φίλια αποδείχτηκε θαυμαστή στα μάτια όλων, ο Διονύσιος χάρι σε την ποινή στον καταδικασμένο και παρακάλεσε τους δυο άντρες να περιλάβουν κι εκείνον ως τρίτο στη φιλία τους. 5. Οι Πυθαγόρειοι επέμεναν και στη μεγάλη εξάσκηση της μνήμης, θέτοντας τον εξής τρόπο άσκησης. Δεν σηκώ νονταν από το κρεβάτι, αν πρώτα δεν ομολογούσαν ο ένας

167


168

ΒΙΒΛΟΥ ΔΕΚΛΤΗΣ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ

στον άλλο όλες τις πράξεις που είχαν κάνει την προηγού μενη μέρα, αρχίζοντας από το πρωί και τελειώνοντας το βράδυ. Κι αν είχαν την άνεση και τον χρόνο να μείνουν περισσότερο, πρόσθεταν στη διήγηση τους και τις πράξεις τους πριν από τρεις, τέσσερις ή και περισσότερες ημέρες. Αυτό το έκαναν για ν' αποκτήσουν γνώση και φρόνηση, αλλά κυρίως για ν' αποκτήσουν εμπειρία στο να μπορούν να θυμούνται πολλά... Εξασκούνταν και στην εγκράτεια με τον εξής τρόπο. Αφού παρασκεύαζαν όλων των ειδών τις τροφές που προ σφέρονταν στις λαμπρότερες συνεστιάσεις, τις άπλωναν στα τραπέζια και τις κοιτούσαν επί ώρα πολύ" έπειτα, αφού με τη θέα είχαν ανοίξει τη φυσική τους όρεξη κι επιθυμούσαν να την ικανοποιήσουν, πρόσταζαν τους δού λους να σηκώσουν το τραπέζι, ενώ ταυτόχρονα αποχωρού σαν χωρίς να έχουν γευτεί το παραμικρό . 170

6. Ο Πυθαγόρας πίστευε στη μετεμψύχωση και θεω ρούσε αποτρόπαιη την κρεοφαγία, διότι έλεγε πως οι ψυχές όλων των ζώων μετά θάνατον εισέρχονται σε άλλα ζ ώ α . Ο ίδιος έλεγε για τον εαυτό του πως θυμόταν ότι υπήρχε την εποχή του Τρωικού πολέμου και πως ήταν ο Εύφορβος, ο γιος του Πάνθου, που τον σκότωσε ο Μενέλαος. Λένε, λοιπόν, πως κάποτε που πήγε ο Πυθαγόρας στο Αργός και είδε καρφωμένη μια ασπίδα, λάφυρο από την Τροία, δάκρυσε. Όταν τον ρώτησε κάποιος από τους Αργείους για την αιτία της συγκίνησης του, εκείνος του είπε πως αυτή την ασπίδα την κρατούσε ο ίδιος στην Τροία, όταν ζούσε ως Εύφορβος. Καθώς κανείς δεν τον πίστεψε κι όλοι τον έλεγαν τρελό, τους είπε πως θα τους έδινε απόδειξη της αλήθειας των λόγων του, διότι από το μέσα μέρος η ασπίδα έγραφε με αρχαία γράμματα ΕΥΦΟΡΒΟΤ. Μ' αυτή την αναπάντεχη απάντηση είπαν όλοι να κατεβεί η

169


170


ασπίδα και τότε πράγματι βρέθηκε στο μέσα μέρος της η επιγραφή. 0 Καλλίμαχος παραδίδει για τον Πυθαγόρα πως μερικά από τα γεωμετρικά προβλήματα τα βρήκε μόνος του, ενώ ως προς τα υπόλοιπα ήταν ο πρώτος Έλληνας που τα έφερε από την Αίγυπτο, στο χωρίο όπου λέει ότι , 171

Ο Φρύγας ο Εύφορβος, πρώτος από τους ανθρώπους βρήκε τα τρίγωνα, τα σκαληνά και των κύκλων τα επτά μήκη ... και δίδαξε την αποχή από τη σάρκα ζωντανών μα εκείνοι δεν υπάκουσαν όλοι . 172

173

7. Ο Πυθαγόρας καλούσε τους οπαδούς του να επιδιώ κουν τη λιτότητα, καθόσον η πολυτέλεια καταστρέφει τόσο την περιουσία όσο και το σώμα των ανθρώπων. Διότι οι περισσότερες αρρώστιες προέρχονται από δυσπεψία, η ο ποία με τη σειρά της προέρχεται από την πολυτέλεια. Έπεισε πολλούς να τρώνε αμαγείρευτα φαγητά και να πίνουν σ' όλη τους τη ζωή νερό, καθώς στόχος τους ήταν να κυνηγούν τα πραγματικά αγαθά. Ενώ στους συγχρόνους μας, αν κάποιος τους υπαγορεύσει να απέχουν μερικές μέρες από ένα δυο πράγματα από όσα θεωρούνται ευχάρι στα, θα αποκήρυτταν αμέσως τη φιλοσοφία, λέγοντας πως είναι ανόητο να αναζητάει κανείς το αόρατο αγαθό και να παρατάει το φανερό. Μα αν ποτέ χρειαστεί να θηρεύσουν την εύνοια του λαού ή να ασχοληθούν με τις υποθέσεις των άλλων, βρίσκουν τον χρόνο και τίποτα δεν τους εμποδίζει, αν όμως χρειαστεί να ασχοληθούν με την παιδεία ή με την αποκατάσταση της ηθικής, λένε πως δεν έχουν καιρό, με αποτέλεσμα να απασχολούνται με πράγματα που δεν έχουν καμιά δουλειά και να μην ασχολούνται με πράγματα που τους αφορούν.

171


172


Λένε πως ο Αρχύτας από τον Τάραντα, που ήταν Πυ θαγόρειος, οργίστηκε κάποτε με τους υπηρέτες του ένεκα κάποιων μεγάλων παραπτωμάτων, όταν όμως κατεύνασε τον θυμό του, τους είπε πως δεν υπήρχε περίπτωση να μείνουν ατιμώρητοι για τόσο μεγάλα παραπτώματα, αν ο ίδιος δεν είχε οργιστεί . 174

175

8. Οι Πυθαγόρειοι φρόντιζαν περισσότερο απ' όλα τη διατήρηση της πίστης ανάμεσα στους φίλους, θεωρώντας πως η εύνοια των φίλων είναι το πιο αξιόλογο αγαθό απ' όσα υπάρχουν στη ζωή. Σ ω σ τ ά θεωρεί κανείς πως το μεγαλύτερο και πιο αξιο θαύμαστο στους Πυθαγόρειους είναι η αιτία της εύνοιας που τρέφουν προς τους φίλους. Ήταν άραγε η συνήθεια ή κάποιος τρόπος συμπεριφοράς ή μήπως η πειθώ κάποιων λόγων που τους έκανε να επιδεικνύουν τούτη τη στάση προς όσους συμμετείχαν στον τρόπο ζωής τους; Γιατί πολλοί από τους έξω επιθυμώντας να το μάθουν αφιέρω σαν μεγάλες προσπάθειες ασχολούμενοι μ' αυτούς, αλλά ποτέ κανείς δεν μπόρεσε να μάθει. Η αιτία για την οποία διατηρήθηκαν απαραβίαστες οι υποθήκες περί αυτών είναι ότι οι Πυθαγόρειοι είχαν την απαράβατη αρχή να μην διατηρούν κανένα έγγραφο και να συγκρατούν στη μνήμη τους τις διδασκαλίες. 9. Ο Πυθαγόρας, εκτός των άλλων, δίδασκε στους μα θητές του να ορκίζονται πολύ σπάνια, μα αν τύχει και δώσουν όρκο να τον τηρούν υπό οποιεσδήποτε συνθήκες και να εκπληρώνουν οτιδήποτε κι αν έχουν ορκιστεί, και να μην απαντούν σαν τον Λύσανδρο τον Λάκωνα και τον Δημάδη τον Αθηναίο, από τους οποίους ο πρώτος υποστή ριζε πως πρέπει να εξαπατάς τα παιδιά στους αστραγάλους και τους μεγάλους στους όρκους, ενώ ο δεύτερος διαβε

ί 73


174


βαίωνε πως όπως σ' όλα τα πράγματα έτσι και στους όρκους πρέπει να προτιμάς το πιο συμφέρον, διότι έβλεπε τον επίορκο να έχει στην κατοχή του όλα εκείνα για τα οποία ορκίστηκε, ενώ εκείνον που κράτησε τον όρκο του να έχει χάσει εκείνα που ήταν δικά του. Διότι κανένας από τους δυο δεν θεωρούσε, όπως ο Πυθαγόρας, τον όρκο βέβαιη εγγύηση εμπιστοσύνης αλλά δέλεαρ αισχροκέρ δειας και απάτης . 176

Ο Πυθαγόρας δίδασκε στους μαθητές του να μην ορκί ζονται παρά σπάνια, κι αν ορκιστούν, να τηρούν τον όρκο τους. Ο ίδιος Πυθαγόρας διαλογιζόμενος περί των ερωτικών δίδασκε πως συμφέρον των αντρών ήταν τις γυναίκες το καλοκαίρι να μην τις πλησιάζουν καθόλου, ενώ τον χειμώ να με μέτρο. Διότι θεωρούσε γενικά το σύνολο των ερωτι κών βλαβερό και πίστευε πως η συνεχής επίδοση σ' αυτά προκαλεί την εξασθένηση και την καταστροφή . 177

Λένε πως κάποτε ρώτησε κάποιος τον Πυθαγόρα πότε πρέπει να επιδίδεται στον έρωτα, και πως εκείνος του είπε, «Όταν θέλεις να μην ελέγχεις τον εαυτό σου». Οι Πυθαγόρειοι διαιρούσαν την ηλικία του ανθρώπου σε τέσσερα μέρη, στην ηλικία του παιδιού, του νεανίσκου, του νέου και του γέρου, κι έλεγαν πως κάθε μια απ' αυτές είναι όμοια με τις αλλαγές των εποχών του έτους, αποδίδοντας την άνοιξη στην παιδική ηλικία, το φθινόπωρο στην ανδρι κή, τον χειμώνα στη γεροντική και το καλοκαίρι στη / 17»

νεανική . Ο ίδιος Πυθαγόρας δίδασκε πως οι άνθρωποι που πη γαίνουν στους θεούς για να προσφέρουν θυσίες δεν πρέπει να είναι ντυμένοι πολυτελώς, αλλά τα ρούχα τους να είναι λευκά και καθαρά, και κατά τον ίδιο τρόπο πρέπει να προσέρχονται στους θεούς όχι μόνο με σώμα καθαρό από κάθε άδικη πράξη αλλά και με αγνότητα ψυχής . 179

175


176


0 ίδιος δήλωνε πως οι φρόνιμοι άνθρωποι πρέπει να εύ χονται στους θεούς για τα αγαθά υπέρ των αφρόνων, διότι οι μη συνετοί δεν γνωρίζουν τι είναι πραγματικά αγαθό στη ζωή. Ο ίδιος έλεγε πως στις ευχές πρέπει απλώς να εύχεται κανείς τα αγαθά και να μην τα κατονομάζει ένα ένα, όπως, για παράδειγμα, εξουσία, ομορφιά, πλούτη και τ' άλλα τα παρόμοια, διότι συχνά καθένα απ' αυτά καταστρέφει εκεί νους που το ευχήθηκαν και το έλαβαν. Κι αυτό το κατα λαβαίνει ο καθένας αν σκεφτεί τους στίχους στις αΦοίνισσες» του Ευριπίδη , όπου ο Πολυνείκης εύχεται στους θεούς, αρχίζοντας από το 180

...στη μεριά του Αργούς κοιτώντας μέχρι το το μπράτσο τούτο στου αδερφού μου να μπηχτεί το στήθος. Διότι ετούτοι νομίζοντας πως εύχονταν τα καλύτερα για τους εαυτούς τους, στην πραγματικότητα επέσυραν επάνω τους κατάρες . Την εποχή που ο Πυθαγόρας παρακινούσε τους ανθρώ πους να επιζητούν τη σωφροσύνη στη ζωή τους, καθώς επίσης την ανδρεία και την καρτερία, όπως και τις υπό λοιπες αρετές, οι Κροτωνιάτες τον τιμούσαν ίσα με τους θεούς . 181

182

10. Ο Πυθαγόρας ονόμαζε τη διδασκαλία του φιλοσοφία αλλά όχι σοφία. Διότι κατηγορώντας τους πριν από εκείνον επτά σοφούς έλεγε ότι σοφός δεν είναι κανένας, εφόσον είναι άνθρωπος, γιατί τις περισσότερες φορές, λόγω της

177


178


αδυναμίας της φύσης του, δεν κατορθώνει να υπερισχύσει σε όλα, κι εκείνος που επιζητεί τον τρόπο ζωής του σοφού το σωστό είναι να ονομάζεται φιλόσοφος. Μολονότι ο Πυθαγόρας και οι μετά από εκείνον Πυθα γόρειοι προχώρησαν τόσο και έγιναν αίτιοι τόσων πολλών αγαθών στις πόλεις, δεν κατάφεραν να γλιτώσουν από τον χρόνο που λυμαίνεται όλα τα καλά. Διότι κανένα, πιστεύω, από τα καλά των ανθρώπων δεν συνίσταται με τέτοιο τρόπο ώστε να να μην υφίσταται φθορά και διάλυση από το πέρασμα του χρόνου . 183

11. Κάποιος Κροτωνιάτης, ονόματι Κύλων, που ήταν πρώτος σε περιουσία και δόξα μεταξύ των πολιτών, θέλη σε να γίνει Πυθαγόρειος. Επειδή όμως ήταν άνθρωπος με σκληρό και βίαιο χαρακτήρα, καθώς επίσης στασιαστής και τυραννικός, αποδοκιμάστηκε. Εξοργισμένος, λοιπόν, με την ομάδα των Πυθαγορείων, συνέστησε μεγάλη εται ρεία και δεν έπαυε να τους πολεμάει με λόγια και με πράξεις. Ο Λύσις ο Πυθαγόρειος ήρθε στις Θήβες της Βοιωτίας κι έγινε δάσκαλος του Επαμεινώνδα, τον έκανε τέλειο άντρα ως προς την αρετή κι έγινε θετός του πατέρας, λόγω της αγάπης που του έτρεφε. Ο Επαμεινώνδας, τ ώ ρα, έχοντας λάβει βάσεις καρτερίας και λιτότητας και όλων των άλλων αρετών της Πυθαγόρειας φιλοσοφίας, έγινε πρώτος όχι μόνο ανάμεσα στους Θηβαίους αλλά και σε όλους τους ανθρώπους της εποχής του. 12. Η καταγραφή της ζωής ανθρώπων που έχουν ζήσει στο παρελθόν δημιουργεί δυσκολίες στους γράφοντες, αλλά ωφελεί πολύ την κοινωνία. Διότι δηλώνει με θάρρος τα καλά [και τα κακά] καμωμένα, τιμάει τους καλούς και ταπεινώνει στους κακούς, με τα αντίστοιχα στον καθένα

179


180


εγκώμια και επιτιμήσεις. Καθόσον, μπορεί να πει κανείς, ο έπαινος συνιστά ανέξοδο έπαθλο αρετής και η επιτίμηση τιμωρία κακίας χωρίς φυσικό χτύπημα. Και είναι καλό να υπάρχει στον νου των μεταγενέστερων, διότι ανάλογα με τον τρόπο ζωής που θα διαλέξει καθένας, αντίστοιχη μνή μη θα αξιωθεί να έχει μετά τον θάνατο του τούτη η αρχή πρέπει να ακολουθείται ώστε οι επόμενες γενιές να μην στοχεύουν στις ανεγέρσεις μνημείων, τα οποία μόνο σ' ένα τόπο μπορούν να βρίσκονται και αναπόφευκτα υπόκει νται σε φθορές, αλλά στη λογική και στις λοιπές αρετές που φτάνουν παντού με τη φήμη. Και ο χρόνος που μαραί νει τα πάντα, μόνο αυτές διατηρεί αθάνατες και, όσο πιο πολύ περνάει, τόσο πιο νέες τις κάνει. Μ' αυτούς τους άντρες έγινε καταφανές το προαναφερθέν, διότι μολονότι έζησαν το πάλαι ποτέ, μνημονεύονται από όλους σαν να -

ζ ουνε ι

ι

τωρα

184

.

13. Ο Κύρος των Περσών, επειδή κατέκτησε τη χώρα των Βαβυλωνίων και των Μήδων, επεξέτεινε στη συνέχεια τις ελπίδες του σ' ολόκληρη την οικουμένη. Γιατί τώρα που είχε υποτάξει τα δυνατά και μεγάλα έθνη, νόμιζε πως κανένας βασιλιάς, κανένας λαός δεν θα αντέξει να αντιτα χθεί στη δύναμη του διότι μερικοί απ' όσους κατείχαν εξουσία απαλλαγμένη κάθε ευθύνης συνήθιζαν να μην φέρουν την καλή τους τύχη όπως πρέπει σε ανθρώπους . -

185

186

14. Ο Καμβύσης ήταν από τη φύση του τρελός και με διασαλευμένα τα λογικά του, και πολύ περισσότερο τον έκανε ωμό και αλαζόνα το μέγεθος του βασιλείου. Ο Καμβύσης ο Πέρσης, μετά την άλωση της Μέμφιδας και του Πηλούσιου , μην μπορώντας να φέρει σαν άνθρω πος την καλή του τύχη, ανέσκαψε τον τάφο του Άμασι, που είχε βασιλέψει παλαιότερα. Βρίσκοντας τον νεκρό ταριχευ187

181


182


μένο μέσα στο φέρετρο κακοποίησε το σώμα του πεθαμέ νου και αφού υπέβαλε σε κάθε είδους προσβολές το πτώμα, που ούτως ή άλλως δεν αισθανόταν, στο τέλος πρόσταξε να κάψουν τον νεκρό. Καθώς οι ντόπιοι δεν συνήθιζαν να παραδίδουν στο πυρ τα σώματα των πεθαμένων, θεώρησε πως και μ' αυτό τον τρόπο θα προσβάλει τον άνθρωπο που ήταν ήδη πεθαμένος από πολύ καιρό. Όταν ο Καμβύσης επρόκειτο να εκστρατεύσει κατά της Αιθιοπίας, έστειλε ένα μέρος της στρατιωτικής του δύνα μης κατά των Αμμωνίων , προστάζοντας τους αρχηγούς του σώματος, αφού συλήσουν, να βάλουν φωτιά στο μα ντείο και να εξανδραποδίσουν όλους όσους κατοικούσαν στην περιοχή του ιερού . 188

189

15. Όταν ο Καμβύσης ο βασιλιάς των Περσών κυρίευσε ολόκληρη την Αίγυπτο, οι Λίβυες και οι Κυρηναίοι, που είχαν συμμαχήσει με τους Αιγυπτίους εναντίον του, του έστειλαν δώρα και του ανακοίνωσαν πως θα έκαναν ό,τι τους πρόσταζε . 16. Ο Πολυκράτης ο τύραννος της Σάμου συνήθιζε να στέλνει τριήρεις στα κατάλληλα μέρη και να ληστεύει όλα τα πλοία που περνούσαν και μόνο στους συμμάχους του επέστρεφε από τη λεία ό,τι τους ανήκε . Στους φίλους του που τον μέμφονταν έλεγε πως όλοι του οι φίλοι θα αισθαν θούν μεγαλύτερη ευγνωμοσύνη παίρνοντας πίσω όσα έχα σαν από το να μην είχαν χάσει τίποτα εξ αρχής. Γενικά, τις άδικες πράξεις ακολουθεί η νέμεση που επιφέρει την κατάλληλη τιμωρία σ' εκείνους που διαπράτ τουν τα σφάλματα . Κάθε πράξη καλοσύνης, εφόσον δεν συνοδεύεται από μεταμέλεια, φέρει καρπό καλό, τον έπαινο από τους ευ εργετούμενους, διότι, ακόμη κι αν όχι όλοι οι ευεργετημέ191

192

183


184


νοι, έστω και ένας κατά καιρούς ανταποδίδει την καλοσύνη για λογαριασμό όλων . Κάποιοι Λυδοί φεύγοντας από τη δυναστεία του σατράπη Οροίτη κατέπλευσαν με πολλά χρήματα στη Σάμο και ζήτησαν άσυλο από τον Πολυκράτη. Εκείνος στην αρχή τους δέχτηκε ευγενικά, μετά από λίγο όμως, αφού τους έσφαξε όλους, κατακράτησε τα χρήματα τους. 193

17. Ο Θεσσαλός ο γιος του Πεισίστρατου ήταν αρκετά σοφός για να αποκηρύττει την τυραννία και, δεδομένου ότι αποζητούσε την ισότητα, τύχαινε μεγάλης αποδοχής από τους πολίτες. Οι άλλοι όμως γιοι, ο Ίππαρχος και ο Ιπ πίας, όντας βίαιοι και σκληροί, τυραννούσαν την πόλη. Διέπρατταν πολλές παρανομίες κατά των Αθηναίων, και ο Ίππαρχος, καθώς ερωτεύτηκε ένα παλικαράκι εξαιρετι κής ομορφιάς, βρέθηκε σε κίνδυνο εξ αιτίας του... Η επί θεση κατά των τυράννων και ο αγώνας για την ελευθερία της πατρίδας υπήρξε ο κοινός στόχος των προαναφερθέ ντων ανδρών αλλά η ανυποχώρητη στάση της ψυχής στα βασανιστήρια και η καρτερικότητα στο να υπομένει τα δεινά χαρακτήριζε μόνο τον Αριστογείτονα, ο οποίος και μέσα στα μεγαλύτερα κακά διατήρησε δύο σπουδαιότατες αξίες, την πίστη προς τους φίλους και την επιθυμία εκδί κησης προς τους εχθρούς . 194

195

Ο Αριστογείτων έδειξε περίτρανα σε όλους ότι η ευγέ νεια της ψυχής υπερισχύει και στα μεγαλύτερα σωματικά βάσανα. 18. Όταν ο φιλόσοφος Ζήνων, την ώρα που τον υπέβαλ λαν σε βασανιστήρια για τη συνωμοσία κατά του τυράννου Νέαρχου, ρωτήθηκε από τον Νέαρχο ποιοι ήταν οι συνω μότες, είπε, «Μα όφειλα, όπως είμαι κύριος της γλώσσας /

ι

ι

μου να είμαι και του σώματος μου»

185

196

.


186


Τον καιρό που η πατρίδα του υπέφερε από την τυραννία του Νέαρχου, ο Ζήνων προχώρησε σε συνωμοσία κατά του τυράννου. Το σχέδιο του όμως αποκαλύφτηκε και, όταν στα βασανιστήρια που τον υπέβαλλαν ρωτήθηκε από τον Νέαρχο ποιοι ήταν οι άλλοι συνωμότες, «Όφειλα», του είπε, «όπως είμαι κύριος της γλώσσας μου, έτσι να είμαι κύριος και του σώματος μου». Ο τύραννος ενέτεινε όλο και περισσότερο τα βασανιστήρια και ο Ζήνων συνέχιζε να τα αντέχει, αλλά για λίγο. Έπειτα, θέλοντας να γλιτώσει από την αγωνία αλλά και να τιμωρήσει τον Νέαρχο, σκέφτηκε το εξής. Στην πιο κρίσιμη στιγμή των βασανιστηρίων προ σποιήθηκε πως το ψυχικό του σθένος ενέδωσε στους πό νους και φώναξε, «Αφήστε με, θα σας πω όλη την αλή θεια». Μόλις σταμάτησαν, ο Ζήνων αξίωσε να έρθει ο ίδιος για να τον ακούσει, διότι πολλά απ' όσα θα του έλεγε καλό θα ήταν να κρατηθούν απόρρητα. Ο τύραννος έφτασε αμέ σως με λαχτάρα να ακούσει και πλησίασε το αυτί του στο στόμα του Ζήνωνα, τότε αυτός άνοιξε το στόμα του κι έπιασε με τα δόντια του το αυτί του δυνάστη. Αμέσως έτρεξαν οι υπηρέτες κι έκαναν ό,τι μπορούσαν στον βασανιζόμενο για να χαλαρώσει το δάγκωμα, αλλά εκείνος κάρφωνε τα δόντια του όλο και περισσότερο. Τέλος, μην μπορώντας να νικήσουν την ευψυχία του ανδρός, για ν' ανοίξει το στόμα του άρχισαν να τον τρυπάνε μέχρι να πεθάνει. Μ' αυτό το τέχνασμα λυτρώθηκε από τους πό νους και ταυτόχρονα εκδικήθηκε τον τύραννο με τον τρόπο που μπορούσε . 197

[Πολλές γενιές αργότερα, ο Δωριεύς ο Λακεδαιμόνιος ήρθε στη Σικελία, πήρε πίσω τη χώρα και ίδρυσε την πόλη Ηράκλεια. Καθώς η πόλη αυξανόταν γρήγορα, οι Καρχη δόνιοι τη φθόνησαν, μήπως φτάσει και γίνει ισχυρότερη από την Καρχηδόνα και αφαιρέσει την ηγεμονία από τους Φοίνικες, έτσι εκστράτευσαν εναντίον της με ισχυρές δυ-

187


188


νάμεις, την κατέλαβαν κατά κράτος και την ισοπέδωσαν. Λεπτομέρειες όμως γι' αυτά θα δώσουμε, όταν φτάσουμε στην αντίστοιχη ιστορική περίοδο.] 198

19. Όταν οι άνθρωποι κάνουν οριστικές δηλώσεις για κάποια πράγματα, λέγοντας ότι δεν θα επιτρέψουν ποτέ να συμβούν, το σύνηθες επακόλουθο είναι ένα είδος νέμεσης που επιδεικνύει ακριβώς την αδυναμία της ανθρώπινης φύσης. Όταν ο Μεγάβυζος, που λεγόταν και Ζώπυρος και ήταν φίλος του Δαρείου, αυτομαστιγώθηκε κι έκοψε τα άκρα του προσώπου του , επειδή είχε αυτομολήσει και πρόδω σε τη Βαβυλώνα στους Πέρσες, λένε πως ο Δαρείος το πήρε πολύ βαριά και είπε πως προτιμούσε, αν ήταν δυνα τόν, αρτιμελή τον Μεγάβυζο παρά να καταλάβει δέκα Βαβυλώνες, παρ' όλο που η επιθυμία του δεν μπορούσε να πραγματοποιηθεί. 199

Οι Βαβυλώνιοι εξέλεξαν αρχηγό τους τον Μεγάβυζο, αγνοώντας ότι η ευεργεσία θα γινόταν δόλωμα, σαν να λέμε, που θα τους έφερνε στον χαμό. Η επιτυχής έκβαση των γεγονότων αποτελεί ικανή α πόδειξη εκείνων που είχαν προειπωθεί . Ο Δαρείος, αφού έγινε κυρίαρχος ολόκληρης σχεδόν της Ασίας, επιθύμησε να κατακτήσει και την Ευρώπη. Καθώς, λοιπόν, οι επιθυμίες του δεν είχαν όριο και ταυτόχρονα είχε εμπιστοσύνη στο μέγεθος της περσικής δύναμης, κίνησε να κατακτήσει την οικουμένη, θεωρώντας ντροπή που οι πριν απ' αυτόν βασιλιάδες για υποδεέστερες αφορμές νίκησαν και κατέκτησαν τα μεγαλύτερα των εθνών, ενώ εκείνος, με τόσο μεγάλες δυνάμεις όσες δεν είχε κανένας πριν απ' αυτόν, να μην καταφέρει κανένα αξιόλογο κατόρθωμα. 200

Όταν οι Τυρρηνοί εγκατέλειπαν τη Λήμνο για τον φόβο των Περσών , ισχυρίζονταν πως το έκαναν ακολουθώντας 201

189


190


κάποιους χρησμούς και παρέδωσαν το νησί στον Μιλτιάδη. Τούτα τα έκανε ο αρχηγός των Τυρρηνών Έρμων, και από τότε τέτοιου είδους δώρα συμβαίνει να χαρακτηρίζονται «Ερμώνεια» .

202

203

20. Ο Σέξτος, ο γιος του Λεύκιου Ταρκυίνιου του βα σιλιά των Ρωμαίων, έφυγε και πήγε στην πόλη Κολλατία, όπως ονομάζεται, όπου έμεινε στο σπίτι του Λεύκιου Ταρκυίνιου του ανιψιού του βασιλιά, ο οποίος είχε πα ντρευτεί τη Λουκρητία, γυναίκα μεγάλης ομορφιάς και φρόνιμου χαρακτήρα. Καθώς ο σύζυγος βρισκόταν στο στρατόπεδο, ο ξένος σηκώθηκε τη νύχτα απ' τον κοιτώνα του και όρμησε στη γυναίκα που κοιμόταν σε κάποιο δ ω μάτιο. Στέκει απότομα στην πόρτα και τραβώντας το σπαθί του λέει πως έχει ήδη έναν υπηρέτη έτοιμο για σφάξιμο και πως μαζί του θα έσφαζε κι εκείνη και θα έλεγε πως την είχε συλλάβει σε μοιχεία και πως ο πιο κοντινός συγγενής του συζύγου της την είχε τιμωρήσει όπως της ταίριαζε. Γι' αυτό, συνέχισε, ήταν προτιμότερο να υποκύψει στις επιθυμίες του και να μην βγάλει μιλιά και θα λάβαινε ως ανταμοιβή της χάρης που θα του έκανε μεγάλα δώρα, θα γινόταν γυναίκα του και βασίλισσα, ανταλλάζοντας την ιδιωτική εστία με την πρώτη θέση στο βασίλειο. Η Λουκρητία, πανικόβλητη από το αναπά ντεχο που τη βρήκε και φοβούμενη πως ο κόσμος θα πίστευε πως όντως είχε σκοτωθεί επειδή είχε διαπράξει μοιχεία, δεν έβαλε τις φωνές. Όταν όμως ήρθε το επόμενο πρωί και ο Σέξτος έφυγε, κάλεσε τους συγγενείς της και αξίωσε να μην μείνει ατιμώρητος ο άνθρωπος που δεν σεβάστηκε ούτε τη φιλοξενία ούτε τη συγγένεια. Και λέ γοντας πως δεν ήταν πρέπον η ίδια ν' αντικρίζει τον ήλιο έχοντας υποστεί τέτοια προσβολή, κάρφωσε ένα εγχειρίδιο στο στήθος της και σκοτώθηκε . 204

205

191


192


21. Σχετικά με τον βιασμό της Λουκρητίας από τον Σέξτο και την αυτοκτονία της για το αμάρτημα της θε ωρούμε πως δεν είναι σωστό να παραλείψουμε και να μην επισημάνουμε τη γενναιότητα της απόφασης της. Γιατί τη γυναίκα που προσφέρει με τη θέληση της τη ζωή της, ώστε να προτρέψει τους μεταγενέστερους στο καλό, κρίνουμε πως της ταιριάζει αθάνατη δόξα, ώστε να έχουν οι γυναί κες που διαλέγουν να διατηρήσουν ανεπίληπτη την αγνό τητα του σώματος τους ένα πρότυπο προς σύγκριση. Οι άλλες γυναίκες, όμως, ακόμα κι όταν φανερά κάνουν τέ τοιες πράξεις, κρύβουν όσο μπορούν τα γεγονότα, φοβού μενες μην τιμωρηθούν για τα σφάλματα τους, ενώ εκείνη, μολονότι το πράγμα ήταν κρυφό, το ανακοίνωσε σε όλους και σφάχτηκε, αφήνοντας τον θάνατο της την καλύτερη απολογία για τις πράξεις της. Κι ενώ οι άλλες προβάλλουν ως επιχείρημα ότι έγινε παρά τη θέληση τους για να συγχωρεθούν, ετούτη πλήρωσε την προσβολή που με τη βία της έγινε με θάνατο, ώστε ακόμα και σε κάποιον που θα ήθελε να την κατηγορήσει να μην του δώσει δικαίωμα να ισχυριστεί ότι η πράξη έγινε με τη θέληση της. Διότι δεδομένου ότι οι άνθρωποι από τη φύση τους προτιμούν τις κακολογίες από τους επαίνους, εκείνη έκοψε κάθε δικαίω μα στους φιλοκατήγορους, διότι θεώρησε ντροπή να πει ο οποιοσδήποτε ότι, ενώ ο σύζυγος και νόμιμος σύντροφος της ήταν ακόμη ζωντανός, εκείνη δοκίμασε παράνομη σχέ ση με άλλον άντρα, θεώρησε επίσης ντροπή ότι, ενώ οι νόμοι ορίζουν τιμωρία τον θάνατο σ' εκείνους που το δια πράττουν, εκείνη που το έπαθε να εξακολουθεί να ζει από αγάπη προς τη ζωή. Γι' αυτό, με τον σύντομο θάνατο που έτσι κι αλλιώς τον όφειλε στη φύση, πρόλαβε να μετατρέ ψει την ντροπή στους μεγαλύτερους επαίνους. Κατά συνέ πεια, όχι μόνο αντάλλαξε τη θνητή της ζωή με την αθά νατη δόξα, αλλά προέτρεψε και τους συγγενείς της κι όλους

193


194


τους συμπολίτες της να πάρουν

την

αναγκαία εκδίκηση

από εκείνους που παρανόμησαν σε βάρος τ η ς .

22. Ο βασιλιάς Λεύκιος Ταρκυίνιος, που κυβερνούσε με σκληρό και τυραννικό τρόπο τους πολίτες, σ κ ό τ ω ν ε τους πιο

εύπορους

από

τους

Ρωμαίους,

απαγγέλλοντας

τους

ψευδείς κ α τ η γ ο ρ ί ε ς , για να προσεταιριστεί τις περιουσίες τους. Σ υ ν ε π ώ ς , ο Λ ε ύ κ ι ο ς Ιούνιος που ήταν ορφανός και ο πλουσιότερος Ρ ω μ α ί ο ς είχε δύο λόγους να υποπτεύεται την πλεονεξία του Ταρκυίνιου, επειδή, μ ά λ ι σ τ α , ήταν και ανι ψιός του και ζ ο ύ σ ε συνέχεια κοντά στον βασιλιά, π ρ ο σ π ο ι ήθηκε π ω ς ήταν βραδύνους, θέλοντας να αποσύρει κ α τ ά το δυνατόν από π ά ν ω του τον φθόνο και ταυτόχρονα να π α ρακολουθεί, χ ω ρ ί ς να εγείρει υποψίες, τα γ ε γ ο ν ό τ α και να περιμένει την κατάλληλη σ τ ι γ μ ή για να χτυπήσει τη β α σιλεία.

23. Οι Σ υ β α ρ ί τ ε ς που εκστράτευσαν με τριακόσιες χ ι λιάδες κ α τ ά τ ω ν Κ ρ ο τ ω ν ι α τ ώ ν , έχοντας αναλάβει εναντίον τους πόλεμο άδικο, απέτυχαν ε ν τ ε λ ώ ς

206

. Κ α θ ώ ς δεν ήταν

ικανοί να φέρουν ε π ά ξ ι α την ευδαιμονία τους, άφησαν την κ α τ α σ τ ρ ο φ ή τους π α ρ ά δ ε ι γ μ α ότι οι άνθρωποι πρέπει να προσέχουν

πολύ

περισσότερο

όταν

ευτυχούν

παρά

όταν

ταλαιπωρούνται.

24. Ο Δ ι ό δ ω ρ ο ς λέει για τον Η ρ ό δ ο τ ο , « Ε κ ά ν α μ ε τούτη την π α ρ έ κ β α σ η όχι τ ό σ ο γιατί θ έ λ α μ ε να κ α τ η γ ο ρ ή σ ο υ μ ε τον Η ρ ό δ ο τ ο , όσο για να υποδείξουμε ότι τα ωραία λόγια επισκιάζουν συνήθως τ α σ ω σ τ ά » . Το πρέπον είναι να τ ι μ ά τ α ι η α ρ ε τ ή , ακόμη κι όταν επιδεικνύεται από γυναίκες. Οι Αθηναίοι χ ρ η σ ι μ ο π ο ι ώ ν τ α ς

έξυπνα τη νίκη

τους

2 0 7

και αφού νίκησαν τους Β ο ι ω τ ο ύ ς και τους Χ α λ κ ι δ ε ί ς , α μ έ -

195


196


σως μετά τη μάχη κυρίευσαν τη Χαλκίδα. Από τα λάφυρα που πήραν από τους Βοιωτούς έδωσαν το ένα δέκατο για να αφιερώσουν στην ακρόπολη χάλκινο άρμα με την εξής επιγραφή, Δαμάζοντας τα έθνη Βοιωτών και Χαλκιδέων τα παιδιά των Αθηναίων με τα έργα του πολέμου έσβησαν την προσβολή με τα ζοφερά δεσμά του σίδερου απ' τη δεκάτη των λαφύρων τούτες τις φοράδες πρόσφεραν στην Παλλάδα.

-

25. Οι Πέρσες έμαθαν από τους Έλληνες να καίνε τα ιερά, πληρώνοντας εκείνους που τους αδίκησαν πρώτοι με 208

ΐ

το ιόιο νόμισμα . Όταν οι Κάρες είχαν καταπονηθεί από τις μάχες με τους Πέρσες, ρώτησαν το μαντείο σχετικά με συμμαχία και κατά πόσον έπρεπε να συμμαχήσουν με τους Μιλησίους. Ο θεός απάντησε, Το πάλαι ποτέ ήταν άλκιμοι οι Μιλήσιοι. Παρ' όλ' αυτά, όμως, ο κίνδυνος που πλησίαζε τους έκανε να ξεχάσουν τις μεταξύ τους διαμάχες και τους '

^

'

'

'

209

ανάγκασε να επανδρώσουν τάχιστα τις τριήρεις . Ο Εκαταίος ο Μιλήσιος, που εστάλη πρεσβευτής από τους Ίωνες, ρώτησε για ποια αιτία απιστούσε απέναντι τους ο Αρταφέρνης. Όταν εκείνος του απάντησε επειδή μπορεί να μνησικακούσαν για τα κακά που έπαθαν κατά την ήττα τους , ο Εκαταίος είπε, «Αλλά αν το να παθαί νεις κακό προκαλεί τη δυσπιστία, τότε το να πάθουν καλά θα κάνει τις πόλεις μας να ευνοούν τους Πέρσες». Αποδε χόμενος την κουβέντα ο Αρταφέρνης, αποκατέστησε τους νόμους στις πόλεις και όρισε να πληρώνουν τακτούς φόρους ανάλογους με τις δυνατότητες της καθεμιάς. 210

197


198


26. 0 φθόνος που έτρεφαν οι πολίτες κατά των πολλών και που τον προηγούμενο καιρό καλυπτόταν, μόλις βρήκε την ευκαιρία, έσκασε όλος μαζί. Από το πείσμα τους ελευθέρωσαν τους δούλους, προτιμώντας να δώσουν την ελευθερία στους υπηρέτες παρά το δικαίωμα του πολίτη στους ελεύθερους. 27. Ο Δάτις, στρατηγός των Περσών και Μήδος την καταγωγή, έχοντας την παράδοση από τους προγόνους του ότι οι Αθηναίοι ήταν απόγονοι του Μήδου, που είχε συστή σει το βασίλειο της Μηδίας, έστειλε μήνυμα στους Αθη ναίους, όπου έλεγε ότι ερχόταν με δύναμη στρατού να απαιτήσει την προγονική εξουσία γιατί ο Μήδος, που ήταν προγονός του, επειδή του αφαίρεσαν τη βασιλική εξουσία οι Αθηναίοι, πήγε στην Ασία και ίδρυσε τη Μηδία. Κατά συνέπεια, συνέχιζε, αν του παρέδιδαν την εξου σία, θα τους συγχωρούσε το πρώτο τους λάθος αλλά και την εκστρατεία που είχαν αναλάβει κατά των Σάρδεων, αν όμως εναντιώνονταν, θα πάθαιναν πολύ χειρότερα απ' ό,τι έπαθαν οι κάτοικοι της Ερέτριας ". Ο Μιλτιάδης, εκφρά ζοντας τη σύμφωνη γνώμη των δέκα στρατηγών, απάντη σε ότι σύμφωνα με τα λόγια των πρεσβευτών έπρεπε μάλλον να αναλάβουν την εξουσία των Μήδων οι Αθηναίοι παρά ο Δάτις της Αθήνας, διότι το βασίλειο των Μήδων το συνέστησε Αθηναίος, ενώ ποτέ δεν ανέλαβε την εξουσία στην Αθήνα άνδρας Μήδος στην καταγωγή. Παίρνοντας τούτη την απάντηση ο Δάτις, άρχισε να ετοιμάζεται για τη μάχη . -

2

212

28. Ο Ιπποκράτης, ο τύραννος της Γέλας, μετά τη νίκη του επί των Συρακούσιων ", έστησε το στρατόπεδο του στο ιερό του Διός. Έπιασε δε τον ίδιο τον ιερέα μαζί με μερικούς Συρακούσιους να αφαιρούν τα χρυσά αφιερώματα 2

199


200


και να βγάζουν μάλιστα και το ιμάτιο του Δία, που ήταν φτιαγμένο από χρυσάφι. Ετούτους, λοιπόν, τους επέπληξε ως ιερόσυλους και τους διέταξε να φύγουν απ' την πόλη, ενώ ο ίδιος δεν άγγιξε τα αφιερώματα, έχοντας τη φιλο δοξία και θεωρώντας σωστό πως εκείνος που αναλάμβανε τέτοιας έκτασης πόλεμο δεν πρέπει να διαπράττει την παραμικρή αμαρτία απέναντι στους θεούς, ενώ ταυτόχρο να πίστευε πως θα διαβάλλει στον λαό τους προεστούς στα πολιτικά πράγματα των Συρακουσών, επειδή θα θεωρού σαν πως ασκούσαν την εξουσία προς όφελος τους και όχι προς όφελος του λαού ούτε με βάση την ισότητα. Ο Θήρων ο Ακραγαντίνος τόσο στη γενιά όσο και στον πλούτο, αλλά και στην αγάπη που έτρεφε για τον λαό, ξεπερνούσε κατά πολύ όχι μόνο τους συμπολίτες του αλλά και όλους τους Σικελιώτες . 214

215

29. Τον Συρακούσιο Γέλωνα που φώναζε στον ύπνο, 'τι στ' όνειρο του φάνηκε πως κεραυνός τον βρήκε, ο σκύλος του τον ένιωσε πως τρόμαξε αμέτρως και συνεχώς του γάβγιζε μέχρι να τον ξυπνήσει. Αυτόν έσωσε κάποτε από θανή και λύκος. Κει που καθόταν στο σχολειό, παιδί όντας ακόμα, λύκος ήρθε και τ' άρπαξε την πλάκα από το χέρι. Αυτός τον λύκο τρέχοντας να πιάσει και την πλάκα, σεισμός μεγάλος έγινε και το σχολειό γκρεμίστη, και σκότωσε τον δάσκαλο και τα παιδάκια όλα. Για των παιδιών τον αριθμό οι συγγραφείς φωνάζουν, Τίμαιοι και Διονύσιοι, Διόδωροι και Δίων, πως πάνω είναι από εκατό, εγώ όμως δεν το ξέρω . 216

30. Ο Κίμωνας , ο γιος του Μιλτιάδη, όταν πέθανε ο πατέρας του μέσα στη δημόσια φυλακή που είχε κλειστεί επειδή δεν μπορούσε να πληρώσει ολόκληρο το πρόστι217

201


202


μο , για να μπορέσει να πάρει το σώμα του πατέρα του και να το θάψει, παραδόθηκε ο ίδιος να φυλακιστεί μέχρι την έκτιση της ποινής. Ο Κίμων, που φιλοδοξούσε να λάβει μέρος στη διοίκηση των κοινών, έγινε στη συνέχεια άξιος στρατηγός και κα τάφερε να κάνει ένδοξα κατορθώματα χάρη στην προσω πική του ανδρεία και μόνο . 218

219

31. Ο Κίμων ήταν, λεν πολλοί, ο γιος του Μιλτιάδη, γι' άλλους πάλι πατέρας του ήταν ο Στησαγόρας. Γιο τον Καλλία απέκτησε από την Ισοδίκη. Την αδελφή του ο Κίμωνας παντρεύτηκε Ελπινίκη κι ο Πτολεμαίος, ύστερα, όμοια τη Βερενίκη, όπο^ς πριν απ' αυτούς ο Ζευς παντρεύτηκε την Ή ρ α κι όπως το έχουν σήμερα συνήθειο οι Πέρσες. Ποινή πενήντα τάλαντα πλήρωσε ο Καλλίας, ώστε ο πατέρας Κίμωνας κακό να μην επάθει από του γάμου την ντροπή, την αδελφομιξία. Όσους για τούτα γράφουνε μακρύ 'ναι ν' αναφέρω, γιατί 'ναι πλήθος άπειρο όσοι γι' αυτά έχουν γράψει, οι κωμικοί κι οι ρήτορες, ο Διόδωρος κι οι άλλοι . 220

32. Ο Θεμιστοκλής, ο γιος του Νεοκλή, όταν τον πλη σίασε κάποιος πλούσιος για να μάθει πού μπορούσε να βρει πλούσιο γαμπρό, τον συμβούλεψε να μη ζητάει τα χρήματα χωρίς τον άντρα αλλά μάλλον τον άντρα χωρίς τα χρήματα. Όταν ο άνθρωπος συμφώνησε με τα λόγια του, τον συμ βούλεψε να παντρέψει την κόρη του με τον Κίμωνα. Και γι' αυτό τον λόγο ο Κίμωνας απέκτησε χρήματα για να βγει από τη φυλακή και πέτυχε την καταδίκη των αρχόντων που τον είχαν φυλακίσει με τη διαδικασία της αποδόσεως ευθυνών . 221

[Το προηγούμενο βιβλίο, που ήταν το δέκατο του όλου

203


204


συγγράμματος, κλείνει με τα γεγονότα του έτους πριν από τη διάβαση του Ξέρξη στην Ευρώπη και με τους πολιτι κούς λόγους που εκφωνήθηκαν στην κοινή σύνοδο των Ελλήνων στην Κόρινθο περί της συμμαχίας των Ελλήνων με τον Γέλωνα.] 222

33. Όταν από κοινού οι Έλληνες έστειλαν πρέσβεις στον Γέλωνα για να διαπραγματευτούν τους όρους συμμαχίας, την εποχή που ο Ξέρξης περνούσε στην Ευρώπη, κι εκείνος απάντησε πως δέχεται να συμμαχήσει και να τους τροφο δοτεί με σιτάρι, υπό τον όρο να του παραχωρήσουν την ηγεμονία είτε στην ξηρά είτε στη θάλασσα, η φιλοδοξία του τυράννου περί ηγεμονίας ματαίωσε τη συμμαχία, μο λονότι το μέγεθος της βοήθειας και ο φόβος των εχθρών ήταν αρκετά προκλητικά ώστε να μοιραστούν τη δόξα τους με τον Γέλωνα. 34. Διότι η υπεροχή των Περσών έγκειται στο ότι παίρ νουν δώρα για να κατασιγάσουν τις επιθυμίες τους, ενώ η πλεονεξία του τυράννου δεν αφήνει να χαθεί το παραμικρό κέρδος. Διότι η πιο βέβαιη περιφρούρηση της σωτηρίας είναι η έλλειψη εμπιστοσύνης. Τα παιδιά όταν αδικούνται, καταφεύγουν στον πατέρα τους, και οι πόλεις στους δήμους που τις ίδρυσαν ως αποιι

223

κιες . Η πλεονεξία του τυράννου δεν αρκείται στα υπάρχοντα, αλλά επιθυμεί τα ξένα και ουδέποτε χορταίνει. Όσο για εκείνους που από τη φύση τους αντιτίθενται στη δυναστεία του, μόλις βρει την ευκαιρία, δεν θα τους επιτρέψει να αποκτήσουν δύναμη. Διότι είστε απόγονοι εκείνων των ανδρών οι οποίοι κλη ροδότησαν μετά θάνατον αθάνατες τις ένδοξες αρετές τους.

205


206


— Γιατί η ανταμοιβή για τη συμμαχία δεν απαιτεί χρήμα τα, τα οποία συχνά βλέπει κανείς να τα καταφρονεί και ο τελευταίος των πολιτών μόλις πλουτίσει, αλλά έπαινο και δόξα για την οποία οι καλύτεροι των ανθρώπων δεν διστά ζουν και να πεθάνουν διότι η αμοιβή που προσφέρει η δόξα είναι μεγαλύτερη από τα χρήματα. — Γιατί οι Σπαρτιάτες παραλαμβάνουν από τους πατέρες τους όχι πλούτη, όπως οι άλλοι, αλλά την ευψυχία να πεθαίνουν για την ελευθερία, έτσι ώστε όλα τα αγαθά της ζωής να τίθενται σε δεύτερη μοίρα ως προς τη δόξα. Ας μη χάσουμε τις δυνάμεις των πολιτών μας στην επι θυμία μας για μισθοφορικές δυνάμεις και αποζητώντας τα κρυφά χάσουμε τον έλεγχο των φανερών. — Αρνούμαι ότι με τρομάζει το μέγεθος της περσικής στρατιάς, διότι ο πόλεμος κρίνεται με την ανδρεία και όχι με το πλήθος. — Γιατί η κληρονομιά που πήραν από τους πατέρες τους είναι να ζουν μεν τη ζωή τους, αλλά να πεθαίνουν όταν το απαιτεί η πατρίδα. — Γιατί να φοβηθούμε το χρυσάφι με το οποίο στολίζονται και βαδίζουν στη μάχη όπως οι νύφες στον γάμο τους, επειδή η νίκη δεν θα έχει έπαθλο μόνο τη δόξα αλλά και τον πλούτο; Η ανδρεία δεν φοβάται το χρυσάφι, που έτσι κι αλλιώς πάντα το σίδερο το νικούσε, αλλά τη στρατηγική ικανότητα των αρχηγών. — Διότι κάθε στρατός που υπερβαίνει το σωστό μέτρο βλάπτεται κυρίως από μόνος του. Γιατί πριν προλάβουν οι παραταγμένοι ν' ακούσουν τη διαταγή, θα έχουμε προφτάσει να πετύχουμε τους στόχους μας . 224

207

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ ΑΒΕΒΑΙΑ

208


[Τέλος, πολλές γενιές αργότερα, το έθνος των Σικελών πέρασε από την Ιταλία πάνδημο στη Σικελία και εγκατα στάθηκε στην περιοχή που είχαν εγκαταλείψει οι Σικανοί. Καθώς η πλεονεξία των Σικελών μεγάλωνε όλο και πε ρισσότερο και λεηλατούσαν τη γειτονική τους περιοχή, συχνοί πόλεμοι ξέσπαγαν ανάμεσα σ' εκείνους και τους Σικανούς, μέχρις ότου συνήψαν συνθήκες και συμφώνησαν στα σύνορα των περιοχών. Αλλά όλα τούτα θα τα περιγρά ψουμε λεπτομερώς στην αντίστοιχη ιστορική περίοδο.] 225

1. Ο Διόδωρος, όμως, επισημαίνει διάκριση ανάμεσα τους, όταν μιλάει για Σικανούς και Σικελούς . Ενώ ο Διόδωρος, σε κάποιο σημείο στα πρώτα δέκα του βιβλία, λέει πως υπάρχει διάκριση μεταξύ Σικανών και Σικελών, και όπως ειπώθηκε ήδη, μεταξύ Σικελού και Σικανού'227 . 226

2. Ενώ ο Διόδωρος ο Σικελός και ο Οππιανός λένε πως η Νεάπολη ιδρύθηκε από τον Ηρακλή . 228

3. Τέτοιο ήταν το Παλλάδιο της Αθηνάς, τρεις πήχεις σε ύψος, ξύλινο και, όπως λένε, είχε πέσει από τον ουρανό στην Πεσινούντα της Φρυγίας, και εξ αυτού ο Διόδωρος

209


210


και ο Δίωνας λένε πως πήρε τ' όνομα του ο τόπος, αλλά κι επειδή πολλοί έπεσαν εκεί, όταν ξέσπασε ο πόλεμος τότε που για την αρπαγή του Γανυμήδη μάχονταν ο Τάνταλος, εραστής του Γανυμήδη, και ο Ίλος ο αδελφός του . 229

4. Και ο Διόδωρος αναφέρει πως κάποια κορυφή των Άλπεων, που δίνει την εντύπωση πως είναι η ψηλότερη της οροσειράς, ονομάζεται από τους ντόπιους «Ράχη του ου ρανού» . 230

211

ΣΧΟΛΙΑ

1. Διόδωρος, Βιβλιοθήκης Ιστορικής Βίβλος Πρώτη 4 6. 2. Στα κεφ. 56-61, όπου ο Διόδωρος επιχειρεί να εκθέσει τις απόψεις των Αθηναίων σχετικά με τη γένεση των θεών. 3. Για τους μυθογράφους βλ. σχ. 17 Βιβλίο Τέταρτο. 4. Ο Ευήμερος ήταν Κυρηναϊκός φιλόσοφος, που ήκμασε κατά τον 3ο π.Χ. αι. και έγινε περίφημος για το έργο του Ιερά αναγραφή. Σ' αυτό προσπαθεί ν' αποδείξει πως η πί στη στους θεούς γεννήθηκε από τη θεοποίηση ηρώων, δηλα δή μεγάλων ανδρών, ευεργετών, εφευρετών κ.λπ. Η θεωρία του άσκησε μεγάλη επίδραση, καθώς συνέβαλε στη διάλυση της αρχαίας θρησκείας αλλά και στην καταπολέμηση της ειδωλολατρείας από τους Χριστιανούς. α

5. Ήταν ο πρώτος βασιλιάς της Μακεδονίας, μετά τον θάνατο του Αλέξανδρου. Αναγνωρίστηκε βασιλιάς το 301 π.Χ. και έμεινε στον θρόνο της Μακεδονίας μέχρι τον θάνα το του, το 297 π.Χ. 6. Βλ. Βιβλίο Πέμπτο, κεφ. 41-46. 7. Πρόκειται για το όρος Ελ Ακρα, ύψους περί τα 1800 μέτρα, στα παράλια μερικά χιλιόμετρα νότια του όρους Ορόντης. Είναι το πιο περίβλεπτο ορόσημο στη βόρειο Συρία η θέα από την κορυφή του εκτείνεται μέχρι την Κύπρο και τα όρη του Ταύρου. 8. Ευσέβιος, Ευαγγελική Προπαρασκευή, Β, 2, 59b-61a. 9. Ιωάννης Μαλάλας, σ. 54 (εκ. Dindorf, Βόννη, 1831). 10. Τα άλογα του Αχιλλέα βλ. Όμηρος, Ίλιάς Τ 400 κ.ε. -

-

215

ΣΧΟΛΙΑ

11. Τα δυο αθάνατα άλογα, Ξάνθος και Βάλιος, ήταν το γαμήλιο δώρο του Ποσειδώνα στον Πηλέα, για τον γάμο του με τη Θέτιδα. 12. Ευστάθιος, Παρεκβολαι εις τήν Όμηρου Ίλιάδα, 19ο Βιβλίο, σ. 1190 (εκ. Stallbaum, Λειψία, 1825-30). 13. Βλ. σχ. 119, Βιβλίο Τέταρτο, κεφ. 60. 14. Τερτυλλιανός, De corona, X I I I (εκ. Marra, 1927). 15. Από το Χρονικό του Ιωάννου Αντιοχέα, εκ Cramer, Anecd. Paris, τ. 2, σ. 236 (εκ. J.Α. Cramer, Anecdota Graeca e codd. mss. bibl. Paris. Οξφόρδη, 1839-41). 16. Σε ναυτικούς, δηλαδή, που πέφτουν σε τρικυμίες· πρβλ. Τέταρτο Βιβλίο, κεφ. 43 και σχ. 93. 17. Η ιεροσκοπία ήταν η εξέταση των σπλάχνων των ζώων που θυσιάζονταν στους θεούς προς διάγνωση του μέλ λοντος. Η ιεροσκοπία τελούνταν κυρίως στις θυσίες που γίνονταν πριν από κάποια σημαντική επιχείρηση, όπως α πόπλους στόλου, έναρξη μάχης κ.τ.τ., με σκοπό τη διάγνω ση των διαθέσεων των θεών σχετικά με την επιχείρηση. Κύριο μέρος της ιεροσκοπίας ήταν η εξέταση των σπλά χνων των θυσιασθέντων ζώων αλλά δεν ήταν το μόνο. Οι ιεροσκόποι πρόσεχαν επίσης τον τρόπο με τον οποίο βάδι ζαν τα σφάγια όταν πλησίαζαν στον βωμό, τη φωνή τους τη στιγμή που θυσιάζονταν κ.α. 18. Βλ. και Τέταρτο Βιβλίο, κεφ. 68. 19. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλο γή, τ. 2, σσ. 210-11 (Excerpta Historica Jussu Imp. Constantini Porphyrogeniti Confecta εκ. Boissevain, de Buttner-Wobst, 1906 κ.ε.). 20. Στο χάσμα που υπάρχει στο κείμενο ο Vogel συμπλή ρωσε και μιγεις αυτή παΐδας εγέννησε Πελίαν και Νηλε'α. Σαλμωνεύς δ' άπιστων ει Ποσειδών, και σμίγοντας μαζί της γέννησε τον Πελία και τον Νηλέα. Μην πιστεύοντας ο Σαλμωνέας πως ο Ποσειδώνας...

216

ΣΧΟΛΙΑ

21. Σημερινή Σκόπελος. 22. Προς κατανόηση του κειμένου, έχει προταθεί η λέξη θυγατέρες. 23. Rhein. Museum, 34 (1879), σ. 619. 24. Ο Δίας σκότωσε με κεραυνό τον Ασκληπιό, τον γιο του Απόλλωνα, μετά από τα παράπονα του Πλούτωνα ότι ο Ασκληπιός μείωνε την εξουσία του χαρίζοντας με την ιατρι κή του τέχνη τη ζωή στους ανθρώπους. Ο Απόλλωνας για να τον εκδικηθεί σκότωσε τους Κύκλωπες, τους γιους του Δία, που του κατασκεύαζαν τους κεραυνούς στην Αίτνα. Ο Δίας όρισε τιμωρία για την ασέβεια του Απόλλωνα να υπηρετήσει επί έναν χρόνο κάποιο θνητό. 25. Βλ. Τέταρτο Βιβλίο κεφ. 51. 26. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλο γή, τ. 2, σ. 211 (Excerpta Historica Jussu Imp. Constantini Porphyrogeniti Confecta εκ. Boissevain, de Boor, ButtnerWobst, 1906 κ.ε.). 27. Βλ. Όμηρος, Ίλιάς Ζ 152 κ.ε. Η Χείμαιρα ήταν μυ θικό τέρας με ουρά φιδιού, κεφάλι λιονταριού και σώμα κα τσίκας. Ήταν καρπός της ένωσης του Τυφώνα και της 'Εχιδνας. Ο Βελλερεφόντης τη σκότωσε με τη βοήθεια του Πήγασου, του φτερωτού αλόγου. 28. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλο γή, τ. 3, σ. 197 (Excerpta Historica Jussu Imp. Constantini Porphyrogeniti Confecta εκ. Boissevain, de Boor, ButtnerWobst, 1906 κ.ε.). 29. Από το Έβδομο μέχρι και το Δέκατο Έβδομο. 30. Διόδωρος, Βιβλιοθήκης Ιστορικής Βίβλος Πρώτη 4 6. 31. Από το Έβδομο μέχρι και το Δωδέκατο. Η ιστορική περίοδος που καλύπτεται είναι από το 1184 μέχρι το 415 π.Χ. 32. Διόδωρος, Βιβλιοθήκης Ιστορικής Βίβλος Δεκάτη Τρίτη 1 2. 33. Από το 1184 μέχρι το 405 π.Χ. Η Αθήνα έπεσε τον

217

ΣΧΟΛΙΑ

Απρίλιο του 404 π.Χ., αλλά το έτος του Διόδωρου είναι το έτος που ορίζεται από τον επώνυμο άρχοντα των Αθηνών, που αρχίζει τον Ιούλιο του 405 και τελειώνει τον Ιούλιο του 404. 34. Διόδωρος, Βιβλιοθήκης Ιστορικής Βίβλος Δεκάτη Τετάρτη 2 4. 35. Συνθέτης, δηλαδή, συλλογής μύθων ή ποιημάτων. Ο Διονύσιος Σκυτοβραχίων από την Αλεξάνδρεια έγραψε βι βλία με τους μυθολογικούς κύκλους των Αμαζόνων, των Ατλαντίων, των Αργοναυτών κ.λπ. 36. Ιωάν. Τζέτζης, Χιλιάδες, I B , 179-88 (εκ. Kiessling, Λειψία, 1826). 37. Cramer, Anecd. Paris, τ. 2, σ. 227 (εκ. J . A . Cramer, Anecdota Graeca e codd. mss. bibl. Paris. Οξφόρδη, 1839-41). 38. Η Αιγιαλεία ήταν η τέταρτη κόρη του Αδράστου και παντρεύτηκε τον Διομήδη, τον βασιλιά του Αργούς. Γρήγο ρα, όμως, ο άντρας της την άφησε για να πάει να πολεμήσει εναντίον των Θηβών κι έπειτα εναντίον της Τροίας. Η Αι γιαλεία του έμεινε πιστή επί πολύν καιρό, στο τέλος, όμως, είτε επειδή είχε θυμώσει η Αφροδίτη με τον Διομήδη είτε επειδή την έπεισε κάποιος Ναύπλιος που πήγαινε από πόλη σε πόλη κι έλεγε στις γυναίκες ότι οι άντρες τους τις απα τούσαν και σκόπευαν να φέρουν παλλακίδες από την Τροία, άρχισε να τον απατά με διάφορους ήρωες. Όταν επέστρεψε ο Διομήδης στο Αργός, για να γλιτώσει από τις παγίδες που του είχε στήσει η γυναίκα του, κατέφυγε ικέτης στο ιερό της Ήρας κι από εκεί διέφυγε στην Ιταλία. Στον Διομήδη απο δίδεται η ίδρυση σειράς πόλεων στη μεσημβρινή Ιταλία. 39. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλο γή, τ. 3, σ. 197 (Excerpta Historica Jussu Imp. Constantini Porphyrogeniti Confecta εκ. Boissevain, de Boor, ButtnerWobst, 1906 κ.ε.). 40. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Σνλλο-

218

ΣΧΟΛΙΑ

γή, τ. 2, σ. 211 (Excerpta Historica Jussu Imp. Constantini Porphyrogeniti Confecta εκ. Boissevain, de Boor, BflttnerWobst, 1906 κ.ε.). 41. To ακόλουθο απόσπασμα είναι από το Χρονικόν του Ευσεβίου του Παμφίλου που διασώθηκε μόνο στην Αρμε νική γλώσσα. Το λατινικό κείμενο εδώ είναι η μετάφραση του Η. Petermann από τα Αρμένικα στην εκ. Schone (Βε ρολίνο, 1875). Το χωρίο στα Ελληνικά όλοι οι εκδότες το παίρνουν από την Εκλογή χρονογραφίας του Γεωργίου Σ ύ γκελλου, μολονότι δίνεται επίσης από τον Ευσέβιο. 42. Πρβλ. το χρηματιστήριον του Πρώτου Βιβλίου, 1 3. 43. Δηλαδή, το 751 π.Χ. Για την ίδρυση της Ρώμης δί νονται πολλές και διάφορες χρονολογίες από τους αρχαίους συγγραφείς που κυμαίνονται από το 814 μέχρι το 729 π.Χ. 44. Γεώργιος Σύγκελλος, Εκλογή χρονογραφίας, σσ. 366-67 (εκ. Dindorf, Βόννη, 1829). 45. Εννοείται, μέχρι την εποχή του Διόδωρου και όχι του Ευσεβίου. 46. Το αρμενικό κείμενο παραδίδει «Αραμάσδ». 47. Ευσέβιος, Χρονικόν, τ. 1, σσ. 284-90 (εκ. Schone). 48. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλο γή, τ. 3, σ. 197 (Excerpta Historica Jussu Imp. Constantini Porphyrogeniti Confecta εκ. Boissevain, de Boor, ButtnerWobst, 1906 κ.ε.). 49. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλο γή, τ. 2, σ. 211-12 (Excerpta Historica Jussu Imp. Constantini Porphyrogeniti Confecta εκ. Boissevain, de Boor, ButtnerWobst, 1906 κ.ε.). 50. Στο Τρίτο Βιβλίο δεν υπάρχει η παραμικρή αναφορά σ' αυτό το γεγονός, άλλωστε χρονολογικά πρέπει να ανήκει στο Έβδομο. 51. Διόδωρος, Βιβλιοθήκης Ιστορικής Βίβλος Εικοστή, 57 6.

219

ΣΧΟΛΙΑ

52. Διόδωρος, Βιβλιοθήκης Ιστορικής Βίβλος Τετάρτη, 55 2. 53. Διόδωρος, Βιβλιοθήκης Ιστορικής Βίβλος Τετάρτη 58 4, 5. 54. Από το 1184, δηλαδή, μέχρι το 776 π.Χ. 55. Ο Κόροιβος ήταν ο πρώτος που νίκησε στον αγώνα δρόμου στους Ολυμπιακούς αγώνες, τους οποίους επανίδρυ σε ο Ίφιτος (Βλ. Παυσανίας, 8, 26, 4) μετά από διακοπή αρκετών ετών, και γι' αυτό δόθηκε τ όνομα του στην πρώ τη Ολυμπιάδα (776 π.Χ.). 56. Ευσέβιος, Χρονικόν, τ. 1, σ. 221 (εκ. Schone). 57. Ο Αλήτης, από τον πατέρα του Ιππότη, ήταν δισέγ γονος του Ηρακλή, ενώ από τη μητέρα του καταγόταν από τον Ιόλαο, τον ανεψιό του Ηρακλή. Το όνομα του που ση μαίνει «περιπλανώμενος» του το έδωσε ο πατέρας του Ιπ πότης, γιατί γεννήθηκε τον καιρό που εκείνος περιπλανιόταν από τόπο σε τόπο μετά από τον ακούσιο φόνο που είχε κάνει. 58. Το 657 π.Χ. 59. Γεώργιος Σύγκελλος, Εκλογή χρονογραφίας, σσ. 336-38 (εκ. Dindorf, Βόννη, 1829). 60. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλο γή, τ. 2, σ. 212 (Excerpta Historica Jussu Imp. Constantini Porphyrogeniti Confecta εκ. Boissevain, de Boor, ButtnerWobst, 1906 κ.ε.). 61. Διόδωρος, Βιβλιοθήκης Ιστορικής Βίβλος Πέμπτη, 80 3. 62. Διόδωρος, Βιβλιοθήκης Ιστορικής Βίβλος Πέμπτη, 84 4. 63. Το 480 π.Χ.' το αρμενικό κείμενο δίνει «Αλέξανδρος». 64. Ευσέβιος, Χρονικόν, τ. 1, σ. 225 (εκ. Schone). 65. Οι στίχοι 1-4 είναι από τον Ηρόδοτο (Α 65). Η συλλο γή αποσπασμάτων υπό τον τίτλο De sententiis (Κωνσταντί νου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλογή, τ. 4, σσ. 272

ΣΧΟΛΙΑ

κ.ε.), γνωστή ως Excerpta Vaticarta, ανοίγει με το μέσον του τετάρτου στίχου του χρησμού. 66. Η λέξη αποτελεί σχεδόν τεχνικό όρο για τους νόμους που έδωσε ο Λυκούργος στους Σπαρτιάτες, καθόσον οι νόμοι του θεωρήθηκαν συμβόλαιο ανάμεσα στον νομοθέτη και τον λαό. 67. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλο γή, τ. 2, σ. 212 (Excerpta Historica Jussu Imp. Constantini Porphyrogeniti Confecta εκ. Boissevain, de Boor, ButtnerWobst, 1906 κ.ε.). 68. Ο Τήμενος είναι ένας από τους Ηρακλείδες, γιος του Αριστόμαχου και δισέγγονος του 'Τλλου, του γιου του Η ρακλή και της Διηάνειρας. 69. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλο γή, τ. 2, σσ. 197-98 (Excerpta Historica Jussu Imp. Con stantini Porphyrogeniti Confecta εκ. Boissevain, de Boor, Buttner-Wobst, 1906 κ.ε.). 70. Ιωάννης Μαλάλας, σ. 68 (εκ. Dindorf, Βόννη, 1831). 71. Γι' αυτόν τον βασιλιά και τον θάνατο του, βλ. Δεύτερο Βιβλίο, κεφ. 23 κ.ε. 72. Οι Ορέστες ήταν έθνος που ζούσε στην περιοχή ανά μεσα στην Ήπειρο και την Ιλλυρία. 73. Ευσέβιος, Χρονικόν, τ. 1, σ. 227 (εκ. Schone). 74. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλο γή, τ. 4, σ. 274 (Excerpta Historica Jussu Imp. Constantini Porphyrogeniti Confecta εκ. Boissevain, de Boor, ButtnerWobst, 1906 κ.ε.). 75. Γεώργιος Σύγκελλος, Εκλογή χρονογραφίας, σ. 499 (εκ. Dindorf, Βόννη, 1829). 76. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλο γή, τ. 2, σσ. 212-13 (Excerpta Historica Jussu Imp. Con stantini Porphyrogeniti Confecta εκ. Boissevain, de Boor, Buttner-Wobst, 1906 κ.ε.).

221

ΣΧΟΛΙΑ

77. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλο γή, τ. 4, σ. 274 (Excerpta Historica Jussu Imp. Constantini Porphyrogeniti Confecta εκ. Boissevain, de Boor, ButtnerWobst, 1906 κ.ε.). 78. Εννοείται η Ρέα Σιλία, μητέρα των Ρέμου και Ρ ω μύλου. 79. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλο γή, τ. 4, σ. 274 (Excerpta Historica Jussu Imp. Constantini Porphyrogeniti Confecta εκ. Boissevain, de Boor, ButtnerWobst, 1906 κ.ε.). 80. Ο Αμούλιος ήταν δέκατος πέμπτος βασιλιάς της Άλβας, γιος του Π ρόκα και αδελφός του Νουμίτορα. Πριν πε θάνει ο Π ρόκας, μοίρασε στα δυο τη βασιλική κληρονομιά, από τη μια τους θησαυρούς και από την άλλη το βασίλειο. Ο Νουμίτορας διάλεξε το βασίλειο. Ο Αμούλιος στηριγμένος στα πλούτη που του έλαχαν δεν δυσκολεύτηκε να διώξει τον αδελφό του και να πάρει τη θέση του. Παρ' όλο όμως που αφιέρωσε την ανιψιά του Ρέα στη θεά Vesta (Εστία), για να την υποχρεώσει να μείνει αρκετό καιρό ανύπαντρη ώστε να μην αποκτήσει παιδιά, δεν μπόρεσε να την εμποδίσει να γεννήσει δίδυμα, τον Ρωμύλο και τον Ρέμο. Ο Νουμίτο ρας, τώρα, σύμφωνα με μια παραλλαγή του μύθου, κατάφε ρε να στείλει τα παιδιά στον βοσκό Φαυστύλο στον Παλα τινό λόφο να τα αναθρέψει. Τροφός τους έγινε η γυναίκα του Φαυστύλου, η Λαυρεντία, που κάποτε ήταν πόρνη και γι' αυτό την ονόμαζαν «λύκαινα» («λύκαινες» ονόμαζαν τις α νήθικες γυναίκες). Όταν τα παιδιά μεγάλωσαν, ο Νουμίτο ρας οργάνωσε συνωμοσία και, με τη βοήθεια τη δική τους αλλά και των βοσκών που τα είχαν μεγαλώσει, ανέτρεψε τον αδελφό του και αποκαταστάθηκε ο ίδιος στον θρόνο. 81. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλο γή, τ. 3, σ. 198 (Excerpta Historica Jussu Imp. Constantini

222

ΣΧΟΛΙΑ

Porphyrogeniti Confecta εκ. Boissevain, de Boor, ButtnerWobst, 1906 κ.ε.). 82. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλο γή, τ. 2, σ. 213 (Excerpta Historica Jussu Imp. Constantini Porphyrogeniti Confecta εκ. Boissevain, de Boor, ButtnerWobst, 1906 κ.ε.). 83. Σ' ετούτη την εκδοχή του μύθου, ο Διόδωρος φαίνεται πως ακολουθεί τον Διονύσιο Αλικαρνασσέα (Α 86), σύμφω να με την οποία τα δυο αδέλφια συμφώνησαν να σταθούν σε διαφορετικό μέρος ο καθένας, ο Ρωμύλος στον Παλατινό και ο Ρέμος στον Αβεντίνο λόφο, και σε όποιον φανεί πρώτα ευνοϊκός οιωνός εκείνος να γίνει ο βασιλιάς της πόλης που θα ιδρυθεί. Ο Ρωμύλος, στην επιθυμία του να προλάβει τον αδελφό του, στέλνει αγγελιοφόρο με ψεύτικο μήνυμα στον Ρέμο που είχε ήδη δει έξι γύπες να πετούν από δε ξιά. Ο Ρέμος τρέχει στον Ρωμύλο και τον ρωτάει τι είδους πουλιά είχε δει εκείνος πρώτος. Ο Ρωμύλος διστάζει να δώσει απάντηση, αλλά εκείνη τη στιγμή εμφανίζονται δ ώ δεκα γύπες από τα δεξιά και τότε λέει στον Ρέμο πώς μπορεί να κάνει τέτοιες ερωτήσεις, όταν βλέπει από μόνος του την απάντηση. 84. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλο γή, τ. 4, σ. 274 (Excerpta Historica Jussu Imp. Constantini Porphyrogeniti Confecta εκ. Boissevain, de Boor, ButtnerWobst, 1906 κ.ε.). 85. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλο γή, τ. 4, σσ. 274-75 (Excerpta Historica Jussu Imp. Con stantini Porphyrogeniti Confecta εκ. Boissevain, de Boor, Buttner-Wobst, 1906 κ.ε.). 86. Εννοείται η παραμεθόριος περιοχή μεταξύ Σπάρτης και Μεσσηνίας. Η ίδια ιστορία παραδίδεται, αν και με πολ λές διαφορές, και από τον Παυσανία (4 4 5 κ.ε.). 87. Εννοείται η Σπάρτη. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννη-

223

ΣΧΟΛΙΑ

του, Ιστορική Συλλογή, τ. 2, σ. 213-14 (Excerpta Historica Jussu Imp. Constantini Porphyrogeniti Confecta εκ. Boisse vain, de Boor, Buttner-Wobst, 1906 κ.ε.). 88. Ο Αίπυτος ήταν γιος του βασιλιά της Μεσσηνίας Κρεσφόντη και της Μερόπης, της κόρης του Κύψελου. Η κατα γωγή του ήταν από την Αρκαδία, αλλά έγινε βασιλιάς στη Μεσσηνία και απέκτησε τέτοια φήμη αρετής και σωφροσύ νης, ώστε οι απόγονοι του, οι οποίοι ονομάζονταν μέχρι τότε Ηρακλείδες, πήραν το όνομα Αιπυτίδες. 89. Στο χάσμα που ακολουθεί πιθανώς να περιγραφόταν με ποιο τρόπο απέφευγαν οι γονείς να θυσιάσουν τις κόρες τους. Αρκετά πλήρη περιγραφή της περίστασης δίνει ο Παυ σανίας (4 9 3 κ.ε.). 90. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλο γή, τ. 4, σ. 275 (Excerpta Historica Jussu Imp. Constantini Porphyrogeniti Confecta εκ. Boissevain, de Boor, ButtnerWobst, 1906 κ.ε.). 91. Πρόκειται ίσως για τον Αρχία που αναφέρεται στην επόμενη παράγραφο. 92. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλο γή, τ. 4, σ. 276 (Excerpta Historica Jussu Imp. Constantini Porphyrogeniti Confecta εκ. Boissevain, de Boor, ButtnerWobst, 1906 κ.ε.). 93. Αναφέρεται στον κυνηγό Ακταίωνα που κατασπαρά χτηκε από τα σκυλιά του πρβλ. Τέταρτο Βιβλίο, κεφ. 81. 94. Γι' αυτόν τον Αγαθοκλή δεν γνωρίζουμε τίποτε άλλο. 95. Οι γεωμόροι ήταν μία από τις κοινωνικές και πολι τικές τάξεις στην Αθήνα και στη Σάμο, καθώς και στις Σ υ ρακούσες όπου όμως ονομάζονταν «γαμόροι». Στην Αθήνα αποτελούσαν τη μέση κοινωνική τάξη, μεταξύ των ευπατρι δών, που ήταν οι μεγάλοι γαιοκτήμονες, και των δημιουρ γών, δηλαδή των τεχνιτών. Οι γεωμόροι ήταν οι μικροί γαιοκτήμονες και οι ελεύθεροι γεωργοί. Στη Σάμο, οι -

224

ΣΧΟΛΙΑ

γεωμόροι αποτελούσαν την αριστοκρατία και συγκέντρω ναν όλες τις εξουσίες στα χέρια τους. 96. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλο γή, τ. 2, σ. 214-15 (Excerpta Historica Jussu Imp. Constantini Porphyrogeniti Confecta εκ. Boissevain, de Boor, ButtnerWobst, 1906 κ.ε.). 97. Αναφέρεται στον βασιλιά των Μεσσηνίων Ευφαή' πρβλ. Παυσανίας, 4 10 3 κ.ε. 98. Κώδικας Βατικανός, 1354· πρβλ. Jacoby, F. Gr. Hist. 2 Β, σσ. 513-14. 99. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλο γή, τ. 4, σ. 276 (Excerpta Historica Jussu Imp. Constantini Porphyrogeniti Confecta εκ. Boissevain, de Boor, ButtnerWobst, 1906 κ.ε.). 100. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλο γή, τ. 2, σ. 215 (Excerpta Historica Jussu Imp. Constantini Porphyrogeniti Confecta εκ. Boissevain, de Boor, ButtnerWobst, 1906 κ.ε.). 101. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλο γή, τ. 4, σσ. 276-77 (Excerpta Historica Jussu Imp. Constantini Porphyrogeniti Confecta εκ. Boissevain, de Boor, ButtnerWobst, 1906 κ.ε.). 102. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλο γή, τ. 2, σ. 215 (Excerpta Historica Jussu Imp. Constantini Porphyrogeniti Confecta εκ. Boissevain, de Boor, ButtnerWobst, 1906 κ.ε.). 103. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική ΣνλΛογή, τ. 4, σσ. 277-78 (Excerpta Historica Jussu Imp. Constantini Porphyrogeniti Confecta εκ. Boissevain, de Boor, ButtnerWobst, 1906 κ.ε.). 104. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλο γή, τ. 2, σ. 215 (Excerpta Historica Jussu Imp. Constantini Porphyrogeniti Confecta εκ. Boissevain, de Boor, ButtnerWobst, 1906 κ.ε.).

225

ΣΧΟΛΙΑ

105. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλο γή, τ. 4, σ. 278 (Excerpta Historica Jussu Imp. Constantini Porphyrogeniti Confecta εκ. Boissevain, de Boor, ButtnerWobst, 1906 κ.ε.). 106. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλο γή, τ. 2, σσ. 215-16 (Excerpta Historica Jussu Imp. Constantini Porphyrogeniti Confecta εκ. Boissevain, de Boor, ButtnerWobst, 1906 κ.ε.). 107. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλο γή, τ. 4, σ. 278 (Excerpta Historica Jussu Imp. Constantini Porphyrogeniti Confecta εκ. Boissevain, de Boor, ButtnerWobst, 1906 κ.ε.). 108. Οι επευνάκτες ήταν ένα σώμα στη Σπάρτη από εί λωτες, που δημιουργήθηκε κατά τους Μεσσηνιακούς πολέ μους. Λόγω των απωλειών που είχαν υποστεί, οι Σπαρτιά τες «τους κατέταξαν» στα άδεια συζυγικά κρεβάτια των γυναικών της Σπάρτης βλ. Αθηναίος, 271 c: ους και πολίτας ύστερον ποιήσαντες προσηγόρευσαν επευνάκτονς, οτι κατετάχθησαν άντι τών τετελεντηκοτων εις τάς στιβά δας. Παρακάτω ταυτίζονται με τους «παρθενίες», άλλο σ ώ )α.α ειλώτων που συστάθηκε την ίδια περίοδο. -

109. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλο γή, τ. 4, σσ. 278-79 (Excerpta Historica Jussu Imp. Constantini Porphyrogeniti Confecta εκ. Boissevain, de Boor, ButtnerWobst, 1906 κ.ε.). 110. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλο γή, τ. 2, σ. 216 (Excerpta Historica Jussu Imp. Constantini Porphyrogeniti Confecta εκ. Boissevain, de Boor, ButtnerWobst, 1906 κ.ε.). 111. Πρόκειται για το Ρήγιο. 112. Ως υπάλληλος, δηλαδή, που ήταν επιφορτισμένος με την ασφάλεια τους. 113. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Σνλλο-

226

ΣΧΟΛΙΑ

γη, τ. 4, σσ. 279-80 (Excerpta Historica Jussu Imp. Constantini Porphyrogeniti Confecta εκ. Boissevain, de Boor, ButtnerWobst, 1906 κ.ε.). 114. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλο γή, τ. 1, σσ. 396-97 (Excerpta Historica Jussu Imp. Constantini Porphyrogeniti Confecta εκ. Boissevain, de Boor, ButtnerWobst, 1906 κ.ε.). 115. Ιωάν. Τζέτζης, Χιλαάδες, Ε, 556-60 (εκ. Kiessling, Λειψία, 1826). 116. Ο γνωστός λυρικός ποιητής που έστειλαν οι Αθη ναίοι στους Σπαρτιάτες για να ηγηθεί του στρατού τους. 117. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλο γή, τ. 4, σ. 298 (Excerpta Historica Jussu Imp. Constantini Porphyrogeniti Confecta εκ. Boissevain, de Boor, ButtnerWobst, 1906 κ.ε.). 118. Ιωάν. Τζέτζης, Χιλιάδες, A, 385-92 (εκ. Kiessling, Λειψία, 1826). 119. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλο γή, τ. 4, σσ. 280-81 (Excerpta Historica Jussu Imp. Constantini Porphyrogeniti Confecta εκ. Boissevain, de Boor, ButtnerWobst, 1906 κ.ε.). 120. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλο γή, τ. 2, σσ. 216-17 (Excerpta Historica Jussu Imp. Constantini Porphyrogeniti Confecta εκ. Boissevain, de Boor, ButtnerWobst, 1906 κ.ε.). 121. Αναφέρεται στους Επιζεφύριους Λοκρούς της Νό τιας Ιταλίας. 122. Τον Κάστορα, δηλαδή, και τον Πολυδεύκη, τους Διόσκουρους. Οι Σπαρτιάτες, όμως, ισχυρίζονταν πως κα τάγονταν από τον βασιλιά Τυνδάρεω, κι έτσι η απάντηση τους δεν μπορούσε να εκληφθεί ως απόρριψη της αίτησης των κατοίκων των Λοκρών. 123. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλο-

227

ΣΧΟΛΙΑ

γή, τ. 4, σ. 281 (Excerpta Historica Jussu Imp. Constantini Porphyrogeniti Confecta εκ. Boissevain, de Boor, ButtnerWobst, 1906 κ.ε.). 124. Για εκτενέστερες αναφορές επί των Επτά Σοφών της αρχαιότητας, πέρα από τα αποσπάσματα που ακολουθούν, βλέπε Διογένης Λαέρτιος, Βιβλίον Πρώτον, εκ. ΚΑΚΤΟΣ, «Οι Έλληνες», τ. 303. 125. Οι περίφημοι Τυραννοκτόνοι της Αθήνας ο Αρμό διος σκότωσε τον Ίππαρχο, τον γιο του Πεισίτρατου. Ο Πεισίστρατος ήταν τύραννος των Αθηνών από το 560 μέχρι το 527 π.Χ., με μικρές διακοπές. Οι δυο γιοι του συνέχισαν το τυραννικό τους καθεστώς, μέχρις ότου ο Ίππαρχος δο λοφονήθηκε το 514 και ο Ιππίας αναγκάστηκε να παραιτηθεί το 510 π.Χ. 126. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλο γή, τ. 2, σ. 217 (Excerpta Historica Jussu Imp. Constantini Porphyrogeniti Confecta εκ. Boissevain, de Boor, ButtnerWobst, 1906 κ.ε.). 127. Πρβλ. Ηρόδοτος, A' 53 κ.ε. 128. To 546 π.Χ. 129. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλο γή, τ. 4, σσ. 281-283 (Excerpta Historica Jussu Imp. Con stantini Porphyrogeniti Confecta εκ. Boissevain, de Boor, Buttner-Wobst, 1906 κ.ε.). 130. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλο γή, τ. 2, σ. 217 (Excerpta Historica Jussu Imp. Constantini Porphyrogeniti Confecta εκ. Boissevain, de Boor, ButtnerWobst, 1906 κ.ε.). 131. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλο γή, τ. 4, σ. 283 (Excerpta Historica Jussu Imp. Constantini Porphyrogeniti Confecta εκ. Boissevain, de Boor, ButtnerWobst, 1906 κ.ε.). 132. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Σνλλο-

228

ΣΧΟΛΙΑ

γή, τ. 2, σ. 218 (Excerpta Historica Jussu Imp. Constantini Porphyrogeniti Confecta εκ. Boissevain, de Boor, ButtnerWobst, 1906 κ.ε.). 133. Απόσπ. 923 Nauck. 134. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλο γή, τ. 4, σσ. 218-285 (Excerpta Historica Jussu Imp. Con stantini Porphyrogeniti Confecta εκ. Boissevain, de Boor, Buttner-Wobst, 1906 κ.ε.). 135. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλο γή, τ. 2, σ. 218 (Excerpta Historica Jussu Imp. Constantini Porphyrogeniti Confecta εκ. Boissevain, de Boor, ButtnerWobst, 1906 κ.ε.). 136. Σκότωσε σε μονομαχία τον στρατηγό των Αθηναίων Φρύνωνα, που ήταν νικητής Ολυμπιακών αγώνων και διά σημος για το θάρρος και την ανδρεία του, όταν οι Αθηναίοι βρίσκονταν σε πόλεμο με τους Μυτιληναίους, για την κατο χή του Σιγείου στον Ελλήσποντο. 137. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλο γή, τ. 4, σ. 285 (Excerpta Historica Jussu Imp. Constantini Porphyrogeniti Confecta εκ. Boissevain, de Boor, ButtnerWobst, 1906 κ.ε.). 138. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλο γή, τ. 2, σσ. 21.8-219 (Excerpta Historica Jussu Imp. Con stantini Porphyrogeniti Confecta εκ. Boissevain, de Boor, Buttner-Wobst, 1906 κ.ε.). 139. Η ιστορία του Μίλωνα που η δύναμη του τον οδή γησε στον θάνατο δίνεται από τον Στράβωνα, Σ Τ , I, 12. 140. Για τον Πολυδάμαντα βλ. Παυσανίας, Σ Τ , 5, 4 κ.ε. 141. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλο γή, τ. 4, σσ. 285-286 (Excerpta Historica Jussu Imp. Con stantini Porphyrogeniti Confecta εκ. Boissevain, de Boor, Buttner-Wobst, 1906 κ.ε.). 142. Ιωάν. Τζέτζης, Χιλιάδες, Β, 555-559 (εκ. Kiessling, Λειψία, 1826).

229

ΣΧΟΛΙΑ

143. Των Δελφών, περί το 590 π.Χ. 144. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλο γή, τ. 4, σ. 286 (Excerpta Historica Jussu Imp. Constantini Porphyrogeniti Confecta εκ. Boissevain, de Boor, ButtnerWobst, 1906 κ.ε.). 145. Ουλπιανός, Υπόμνημα εις Δημοσθένους «Κατά Τιμοκράτους», 9, σ. 805, εκ. W. Dindorf, Οξφόρδη, 1846-1851. 146. Ο Φάλαρις ήταν τύραννος του Ακράγαντα, από το 570 μέχρι το 554 π.Χ. 147. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλο γή, τ. 4, σ. 286 (Excerpta Historica Jussu Imp. Constantini Porphyrogeniti Confecta εκ. Boissevain, de Boor, ButtnerWobst, 1906 κ.ε.). 148. Ιωάν. Τζέτζης, Χιλιάδες, A, 646-668 (εκ. Kiessling, Λειψία, 1826). 149. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλογή, τ. 4, σσ. 286-287 (Excerpta Historica Jussu Imp. Constantini Porphyrogeniti Confecta εκ. Boissevain, de Boor, Buttner-Wobst, 1906 κ.ε.). 150. Διόδωρος Σικελιώτης, Βιβλιοθήκης Ιστορικής Βί βλος Δευτέρα, κεφ. 32, 2-3. 151. Διόδωρος Σικελιώτης, Βιβλιοθήκης Ιστορικής Βί βλος Δευτέρα, κεφ. 34, 6. 152. 711-710 π.Χ. 153. Ευσέβιος, Ευαγγελική Προπαρασκευή, I, 10, 488c. 154. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλο γή, τ. 2, σ. 219 (Excerpta Historica Jussu Imp. Constantini Porphyrogeniti Confecta εκ. Boissevain, de Boor, ButtnerWobst, 1906 κ.ε.). 155. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλο γή, τ. 4, σσ. 287-289 (Excerpta Historica Jussu Imp. Con stantini Porphyrogeniti Confecta εκ. Boissevain, de Boor, Buttner-Wobst, 1906 κ.ε.).

230

ΣΧΟΛΙΑ

156. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλο γή, τ. 2, σσ. 219-220 (Excerpta Historica Jussu Imp. Con stantini Porphyrogeniti Confecta εκ. Boissevain, de Boor, Buttner-Wobst, 1906 κ.ε.). 157. To κείμενο μέσα στην παρένθεση πρόκειται ασφα λώς για παρατήρηση μεταγενέστερου σχολιαστή. 158. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλο γή, τ. 4, σσ. 289-290 (Excerpta Historica Jussu Imp. Con stantini Porphyrogeniti Confecta εκ. Boissevain, de Boor, Buttner-Wobst, 1906 κ.ε.). 159. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλο γή, τ. 2, σ. 220 (Excerpta Historica Jussu Imp. Constantini Porphyrogeniti Confecta εκ. Boissevain, de Boor, ButtnerWobst, 1906 κ.ε.). 160. Ο γιος του Κροίσου ήταν εκ γενετής βωβός. 161. Ο Ηρόδοτος αναφέρει (Α, 85) πως το παιδί μίλησε την ημέρα που οι Πέρσες κατέλαβαν τις Σάρδεις. 162. Της πυράς που προοριζόταν για να κάψει τον ίδιο βλ. παραπάνω κεφ. 2. 163. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλο γή, τ. 4, σσ. 290-291 (Excerpta Historica Jussu Imp. Con stantini Porphyrogeniti Confecta εκ. Boissevain, de Boor, Buttner-Wobst, 1906 κ.ε.). 164. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλο γή, τ. 2, σ. 220 (Excerpta Historica Jussu Imp. Constantini Porphyrogeniti Confecta εκ. Boissevain, de Boor, ButtnerWobst, 1906 κ.ε.). 165. Σχοΐνος, εκτός από το φυτό, λεγόταν και μέτρο κα ταμέτρησης εδαφικών εκτάσεων, που χρησιμοποιούνταν κατά τη διανομή γεωργικών κλήρων σε νέους αποίκους. Στο Ηρόδοτο το μέτρο τούτο καλείται Αιγύπτιος σχοϊνος και καθορίζεται ίσο με 2 περσικούς παρασάγγας ή 60 στά δια, κατ' άλλους όμως συγγραφείς ισούται με 30 ή 40 στάδια. -

231

ΣΧΟΛΙΑ

166. Στην πομπή των Παναθηναίων. 167. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλο γή, τ. 4, σσ. 291-293 (Excerpta Historica Jussu Imp. Con stantini Porphyrogeniti Confecta εκ. Boissevain, de Boor, Buttner-Wobst, 1906 κ.ε.). 168. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλο γή, τ. 4, σ. 293 (Excerpta Historica Jussu Imp. Constantini Porphyrogeniti Confecta εκ. Boissevain, de Boor, ButtnerWobst, 1906 κ.ε.). 169. Από το 578 μέχρι το 535 π.Χ. 170. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλο γή, τ. 2, σσ. 220-223 (Excerpta Historica Jussu Imp. Con stantini Porphyrogeniti Confecta εκ. Boissevain, de Boor, Buttner-Wobst, 1906 κ.ε.). 171. Βλ. Καλλίμαχος, Ίαμβοι, 124 κ.ε. 172. Σύμφωνα με τον Τ. Heath (A History of Greek Mathe matics, 1, σελ. 142), το «των κύκλων τα επτά μήκη» σημαί νει τις περιφέρειες των επτά κύκλων», που δεν είναι παρά οι τροχιές του ήλιου, της σελήνης και των πλανητών. 173. Τούτες οι γραμμές του Καλλίμαχου έχουν αποκατα σταθεί καλύτερα μετά την ανακάλυψη των παπύρων της Οξυρύγχου και δίδονται ως εξής: τούξεϋρ' ο Φρνξ Ευφορβ[ος], όστις ανθρώπων τρ[ίγ]ωνα και σκ[αληνά] πρώτος εγρ[α]ψε και κύκλον έπ[ταμήκε', ήδε νηστεύειν τών εμπνεό[ντ]ων είπεν οί δ' ύπήκουσαν ού πάντες, αλλ' ους είχεν [ούτερος δαίμων. «...που ανακάλυψε ο Φρύγας Εύφορβος, που από τους ανθρώπους πρώτος σχεδίασε τρίγωνα και σκαληνά και κύκλο επταμήκη, και να νηστεύουν από τη σάρκα των ζωντανών, είπε, μα δεν τον υπάκουσαν όλοι, αλλά όσους κατείχε άλλος θεός».

232

ΣΧΟΛΙΑ

174. Φιλόσοφος, πολιτικός, στρατηγός και μαθηματικός των αρχών του τέταρτου προ Χριστού αιώνα. 175. Η σημασία της φράσης είναι: Αν ήμουν ψύχραιμος, θα σας τιμωρούσα για τα μεγάλα σφάλματα που κάνατε, επειδή όμως οργίστηκα και η τιμωρία που θα σας επέβαλα θα ήταν δυσανάλογη, δεν σας τιμώρησα. 176. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλο γή, τ. 4, σσ. 293-295 (Excerpta Historica Jussu Imp. Con stantini Porphyrogeniti Confecta εκ. Boissevain, de B o o r , Buttner-Wobst, 1906 κ.ε.). 177. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλο γή, τ. 2, σ. 423 (Excerpta Historica Jussu Imp. Constantini Porphyrogeniti Confecta

εκ. Boissevain, de B o o r , Buttner-

W o b s t , 1906 κ.ε.). 178. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλο γή, τ. 4, σ. 295 (Excerpta Historica Jussu Imp. Constantini Porphyrogeniti Confecta


Wobst, 1906 κ.ε.). 179. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλο γή, τ. 2, σ. 223 (Excerpta Historica Jussu Imp. Constantini Porphyrogeniti Confecta


W o b s t , 1906 κ.ε.). 180. Ευριπίδης, Φοίνισσαι, 1364-1375. 181. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλο γή, τ. 4, σ. 295 (Excerpta Historica Jussu Imp. Constantini Porphyrogeniti Confecta


W o b s t , 1906 κ.ε.). 182. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλο γή, τ. 2, σ. 223 (Excerpta Historica Jussu Imp. Constantini Porphyrogeniti Confecta


W o b s t , 1906 κ.ε.). 183. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλο γή, τ. 4, σ. 296 (Excerpta Historica Jussu Imp. Constantini

233

ΣΧΟΛΙΑ

Porphyrogeniti Confecta εκ. Boissevain, de Boor, ButtnerWobst, 1906 κ.ε.). 184. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλο γή, τ. 2, σσ. 223-224 (Excerpta Historica Jussu Imp. Con stantini Porphyrogeniti Confecta εκ. Boissevain, de Boor, Buttner-Wobst, 1906 κ.ε.). 185. Όπως είναι η απόλυτη εξουσία. 186. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλο γή, τ. 4, σ. 296 (Excerpta Historica Jussu Imp. Constantini Porphyrogeniti Confecta εκ. Boissevain, de Boor, ButtnerWobst, 1906 κ.ε.). 187. Ο Καμβύσης ήταν βασιλιάς των Περσών από το 529 μέχρι το 522 π.Χ., η άλωση των εν λόγω πόλεων έγινε το 550 π.Χ. 188. Οι κάτοικοι της περιοχής γύρω από το μαντείο του Άμμωνα στην όαση που σήμερα ονομάζεται Σίβα. 189. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλο γή, τ. 2, σσ. 224-225 (Excerpta Historica Jussu Imp. Con stantini Porphyrogeniti Confecta εκ. Boissevain, de Boor, Buttner-Wobst, 1906 κ.ε.). 190. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλο γή, τ. 1, σ. 397 (Excerpta Historica Jussu Imp. Constantini Porphyrogeniti Confecta εκ. Boissevain, de Boor, ButtnerWobst, 1906 κ.ε.). 191. Προφανώς ο σκοπός του Πολυκράτη ήταν να ανα γκάσει να γίνουν σύμμαχοι του όλοι όσοι διέθεταν ναυτικό στόλο. 192. Η αναφορά αυτή μπορεί να γίνεται σχετικά με το τέλος του Πολυκράτη που περιγράφει ο Ηρόδοτος (3, 125). 193. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλο γή, τ. 4, σ. 296 (Excerpta Historica Jussu Imp. Constantini Porphyrogeniti Confecta εκ. Boissevain, de Boor, ButtnerWobst, 1906 κ.ε.).

234

ΣΧΟΛΙΑ

194. Άλλο όνομα για τον Ηγησίστρατο. 195. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλο γή, τ. 2, σ. 225 (Excerpta Historica Jussu Imp. Constantini Porphyrogeniti Confecta εκ. Boissevain, de Boor, ButtnerWobst, 1906 κ.ε.). 196. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλο γή, τ. 4, σσ. 296-297 (Excerpta Historica Jussu Imp. Con stantini Porphyrogeniti Confecta εκ. Boissevain, de Boor, Buttner-Wobst, 1906 κ.ε.). 197. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλο γή, τ. 2, σσ. 225-226 (Excerpta Historica Jussu Imp. Con stantini Porphyrogeniti Confecta εκ. Boissevain, de Boor, Buttner-Wobst, 1906 κ.ε.). 198. Διόδωρος, Βιβλιοθήκης Ιστορικής Βίβλος Τετάρτη, 23 3. 199. Τα αυτιά, δηλαδή, και τη μύτη του την ιστορία του δίνει ο Ηρόδοτος (3 153 κ.ε.) που ονομάζει τον Ζώπυρο γιο του Μεγάβυζου. 200. Αναφέρεται ίσως στις καυχησιολογίες των Βαβυλω νίων (βλ. Ηρόδοτος, 3 151) ότι οι Πέρσες θα καταλάμβαναν τη Βαβυλώνα μόνο όταν «θα γεννούσαν τα μουλάρια». 201. Περί το 520 π.Χ. Ετούτοι οι Τυρρηνοί είχαν έρθει μάλλον από τη Μικρά Ασία κι είχαν εγκατασταθεί στη Λή μνο περί το 700 π.Χ. και δεν πρέπει να συγχέονται με τους Τυρρηνούς (Ετρούσκους) της Ιταλίας. 202. Πρόκεινται μάλλον για δώρα που υπαγορεύονται από την ανάγκη. Σύμφωνα με σύγχρονους ιστορικούς ο Μιλ τιάδης κατέλαβε τη Λήμνο περί το 510 ή περί το 493 π.Χ. 203. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλο γή, τ. 4, σσ. 297-298 (Excerpta Historica Jussu Imp. Con stantini Porphyrogeniti Confecta εκ. Boissevain, de Boor, Buttner-Wobst, 1906 κ.ε.). 204. Ο Σέξτος βρισκόταν στον ρωμαϊκό στρατό κατά την πολιορκία της πόλης Αρδέας, το 510 π.Χ. -

235

ΣΧΟΛΙΑ

205. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλο γή, τ. 2, σσ. 226-227 (Excerpta Historica Jussu Imp. Con stantini Porphyrogeniti Confecta εκ. Boissevain, de Boor, Buttner-Wobst, 1906 κ.ε.). 206. Τούτος ο πόλεμος, που έγινε το 510 π.Χ., περιγρά φεται πληρέστερα στο Δωδέκατο βιβλίο, 9-10. 207. Επί των Σπαρτιατών, περί το 506 π.Χ. 208. Πρβλ. Ηρόδοτος, 5 102. 209. Εννοούνται οι κάτοικοι της Ιωνίας, όταν είδαν να απειλούνται από τον περσικό στόλο' πρβλ. Ηρόδοτος, 6 7. 210. Εννοείται η ναυμαχία της Λάδης, το 494 π.Χ. 211. Η Ερέτρια είχε λεηλατηθεί και καεί από τους Πέρ σες, λίγες ημέρες πριν τη μάχη του Μαραθώνα, το 490 π.Χ. 212. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλο γή, τ. 4, σσ. 298-301 (Excerpta Historica Jussu Imp. Con stantini Porphyrogeniti Confecta εκ. Boissevain, de Boor, Buttner-Wobst, 1906 κ.ε.). 213. Κατά τη μάχη του 'Ελωρου, περί το 491 π.Χ. 214. Τύραννος του Ακράγαντα από το 488 μέχρι το 472 π.Χ. 215. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλο γή, τ. 2, σ. 227 (Excerpta Historica Jussu Imp. Constantini Por phyrogeniti Confecta εκ. Boissevain, de Boor, Buttner-Wobst, 1906 κ.ε.). 216. Ιωάν. Τζέτζης, Χιλιάδες, Δ, 266-278 (εκ. Kiessling, Λειψία, 1826). 217. Πρόκειται για τον γνωστό Αθηναίο ναύαρχο στον πόλεμο του Κοινού της Δήλου με την Περσική αυτοκρατο ρία και αρχηγό του συντηρητικού κόμματος των Αθηνών μέχρι τον οστρακισμό του, το 461 π.Χ. 218. Στον Μιλτιάδη είχε επιβληθεί πρόστιμο πενήντα τάλαντα για την ανεπιτυχή επίθεση του στο νησί της Πά ρου, το 498 π.Χ.

236

ΣΧΟΛΙΑ

219. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλο γή, τ. 2, σσ. 227-228 (Excerpta Historica Jussu Imp. Con stantini Porphyrogeniti Confecta εκ. Boissevain, de Boor, Buttner-Wobst, 1906 κ.ε.). 220. Ιωάν. Τζέτζης, Χιλιάδες, A, 582-593 (εκ. Kiessling, Λειψία, 1826). 221. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλο γή, τ. 4, σ. 301 (Excerpta Historica Jussu Imp. Constantini Por phyrogeniti Confecta εκ. Boissevain, de Boor, Buttner-Wobst, 1906 κ.ε.). 222. Διόδωρος, Βιβλιοθήκης Ιστορικής Βίβλος Ενδέ κατη, 1 1.

223. Που σημαίνει ότι οι μητροπόλεις της Ελλάδας δεν πρέπει να ζητούν βοήθεια από τις αποικίες που είχαν ιδρύ σει παλαιότερα στη Σικελία. 224. Κωνσταντίνου Πορφυρογέννητου, Ιστορική Συλλο γή, τ. 4, σσ. 301-302 (Excerpta Historica Jussu Imp. Con stantini Porphyrogeniti Confecta εκ. Boissevain, de Boor, Buttner-Wobst, 1906 κ.ε.). 225. Διόδωρος, Βιβλιοθήκης Ιστορικής Βίβλος Πέμπτη, κεφ. 6, 3-4. 226. Ευστάθιος, Παρεκβολαι εις τήν Όμηρου Όδΰσσεια, 20ο Βιβλίο, σ. 1896 (εκ. Stallbaum, Λειψία, 1825-30). 227. Ευστάθιος, Παρεκβολαι εις τήν Όμηρου Όδΰσσεια, 24ο Βιβλίο, σ. 1962 (εκ. Stallbaum, Λειψία, 1825-30). 228. Ιωάν. Τζέτζης, Εις Λυκάφρονος Άλεξάνδραν, στ. 717 (εκ. Ε. Scheer, Βερολίνο, 1911). 229. Ευδοκία, Ίωνιάς, 322 (εκ. J . F l a c h , Λειψία, 1880). 230. Ευστάθιος, Παρεκβολαι εις τήν Όμηρου Ίλιάδα, Ιο Βιβλίο, σ. 1390 (εκ. Stallbaum, Λειψία, 1825-30).

237

Διόδωρος Σικελιώτης - Άπαντα Τόμος 6

Recommend Documents