Ôï èÝáôñï ôïõ ðïëÝìïõ ôïõ ´40 Ðþò ïé Áèçíáßïé (êáé ü÷é ìüíïí) áíôéìåôþðéóáí ìå ÷éïýìïñ êáé óÜôéñá ôïõò Éôáëïýò êáé Ãåñìáíïýò åéóâïëåßò ÊÅÉÌÅÍÏ - ÖÙÔÏÃÑÁÖÉÅÓ: ÆÜííá Ìðåìðüíç, ÄçìïóéïãñÜöïò
ÓêåöôÞêáôå ðïôÝ ðùò èá ìðïñïýóáôå íá ðáñáêïëïõèÞóåôå ìéá èåáôñéêÞ ðáñÜóôáóç êáé ôçí ßäéá þñá íá ïõñëéÜæïõí ïé óåéñÞíåò ôïõ óõíáãåñìïý, ãéá íá åéäïðïéÞóïõí ãéá ôïí åðéêåßìåíï âïìâáñäéóìü; ´Ïìùò üëïé üóïé ãÝìéæáí ôçí ðëáôåßá Þ ôïí åîþóôç äåí êïõíéïýíôáí áðü ôç èÝóç ôïõò, åíþ ôï êÝöé áíôß íá ðÝóåé áíÝâáéíå. Åêôüò áõôïý, êáíÝíáò äåí åíï÷ëïýíôáí áðü ôï ÷ñáôò-÷ñïõôò ðïõ Ýêáíáí... ïé âåëüíåò ôïõ ðëåîßìáôïò, ìéá êáé ïé ãõíáßêåò Ýðëåêáí êÜëôóåò ãéá üóïõò ðïëåìïýóáí óôá ÷éïíéóìÝíá âïõíÜ. ¸ðëåêáí êáé ôñáãïõäïýóáí, óáôßñéæáí ôïõò åéóâïëåßò êáé ìÝóá áðü áõôÞ ôçí ðáñÜäïîç ãéá ôéò óçìåñéíÝò óõíèÞêåò ðáñïõóßá Ýäéíáí ôçí äéêÞ ôïõò ìÜ÷ç óôá ìåôüðéóèåí åìøõ÷þíïíôáò ôïõò õðåñáóðéóôÝò ôçò Ðáôñßäáò. Åßíáé óô´ áëÞèåéá áîéïðåñßåñãï ôï üôé ï ëáüò ìáò óõíçèßæåé íá åöçóõ÷Üæåé üôáí üëá ðÜíå êáëÜ, üìùò, üôáí ôá óýííåöá óêéÜæïõí ôïí ãáëáíü ïõñáíü ôçò ðáôñßäáò ìáò, ðáñáìåñßæåé êÜèå Ý÷èñçôá êáé áíôéðáëüôçôá ðñïóùðéêÞò ìïñöÞò êáé óõóðåéñþíåôáé óôçí Ýííïéá ÅËËÁÄÁ. Áðü ôçí åðï÷Þ ôùí êëáóóéêþí ÷ñüíùí, üôáí ï áèõñüóôïìïò, áëëÜ ôüóï åðßêáéñïò äéá÷ñïíéêÜ ÁñéóôïöÜíçò Ýãñáøå ôçí êùìùäßá ÅéñÞíç, ãéá íá óõíå÷ßóåé ìå ôïí ýìíï ôçò ãõíáéêåßáò áðåëåõèÝñùóçò êáé ôïõ Ýñùôá óôç ËõóéóôñÜôç, áðïäåéêíýåôáé ðùò ôïýôïò ï ìéêñüò áñéèìçôéêÜ ëáüò åß14
ÓÔÑÁÔÉÙÔÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ ÓÅÐ. - ÏÊÔ. 2003
íáé ôüóï ìåãÜëïò óå ìõáëü, þóôå ìðïñåß ìÝóù ôïõ ðíåýìáôïò ôïõ íá êáôáôñïðþóåé ôïí õðÝñôåñï áñéèìçôéêÜ å÷èñü. Ï ¸ëëçíáò êáôÝ÷åé ðïëý âáèéÜ ôï ìõóôéêü áðü ôçí ßäéá ôïõ ôç öýôñá. ÐïëåìÜ ôñáãïõäþíôáò êáé ç êñéôéêÞ ôïõ ðñïò ôïí Üëëï, ôïí áäéêïðñáãïýíôá, ðåñíÜåé ìÝóá áðü ôïí äßáõëï ôïõ áõôïóáñêáóìïý. Áõôü óçìáßíåé ðùò, ãéá íá ìðïñåß êÜðïéïò íá áõôïäéáêùìùäåßôáé, Ý÷åé ôç äõíáôüôçôá åëÝã÷ïõ ôçò êáôÜóôáóçò, áêüìç êáé üôáí ôá ðñÜãìáôá åßíáé äýóêïëá. Ôüôå, áêüìç êáé ìÝóá óôçí ðéèáíüôçôá ôçò Þôôáò, åìöáíßæåôáé ç áîéïðñÝðåéá ôïõ íá ìðïñåß êÜðïéïò íá êñáôÞóåé ôï ôéìüíé ôïõ óêÜöïõò, ðñéí áõôü óõíôñéâåß. Ðïéïò åßðå ëïéðüí üôé ôüôå, ôï 1940, üôáí üëç ç Åõñþðç åß÷å õðïêýøåé óôç ëáßëáðá ôïõ ïëïêëçñùôéóìïý, áõôü ôï ÷áñáêôçñéóôéêü ôçò öõëÞò ìáò, ç ðáñÜôïëìç áßóèçóç ôïõ ÷éïýìïñ, äå ìáò Ýêáíå íá åßìáóôå íéêçôÝò çèéêÜ, áíáãêÜæïíôáò å÷èñïýò êáé «ößëïõò» íá áíáãíùñßóïõí ôçí õðåñï÷Þ ôçò åëëçíéêÞò ñÜôóáò. «¢ðáíôá ôá èÝáôñá ôçò ðñùôåõïýóçò ëåéôïõñãïýí êáíïíéêþò, ìå ôá åîùôåñéêÜ ôùí öþôá êáëõììÝíá äéá êõáíïý ÷Üñôïõ ... » Õðïõñãåßï ÐñïðáãÜíäáò 2.11.1940
¸÷ïõí ðåñÜóåé ìüëéò ôñßá åéêïóéôåôñÜùñá áðü ôçí þñá ðïõ ï Éôáëüò ðñÝóâçò Ý÷åé åðéóêåöèåß óôï óðßôé ôïõ óôçí ÊçöéóéÜ ôïí ôüôå ¸ëëçíá ðñùèõðïõñãü ÉùÜííç ÌåôáîÜ. Ç äéáðßóôùóç ôïõ ÌåôáîÜ äåí Üöçóå ðåñéèþñéá óôïí åðéôåôñáììÝíï ôïõ Ìïõóïëßíé· «alors c’ est la guerre» [Ëïéðüí Ý÷ïõìå ðüëåìï], áðÜíôçóå, üðåñ óçìáßíåé üôé ôï éôáëéêü ôåëåóßãñáöï äå ãßíåôáé äåêôü ïýôå êáôÜ äéÜíïéá áðü ôçí åëëçíéêÞ ðëåõñÜ. Ìå ôçí ïõñÜ óôá óêÝëéá ï Éôáëüò êüìçò áíá÷ùñåß áðü ôçí ðñùèõðïõñãéêÞ êáôïéêßá êáé äåí ðåñéìÝíåé êáí ôçí åêðíïÞ ôïõ ÷ñüíïõ, ðñïêåéìÝíïõ ïé óõìðáôñéþôåò ôïõ íá ðñïóâÜëëïõí ôçí åëëçíéêÞ ìåèüñéï. ÐÝíôå ðáñÜ ôÝôáñôï ôï ðñùß åêåß øçëÜ óôá âïñåéïçðåéñùôéêÜ âïõíÜ ïé ïìïâñïíôßåò äéáäÝ÷ïíôáé ôï êåëÜçäéóìá ôïõ êïñõäáëëïý… Ðßóù óôéò ðüëåéò, üëá ðñïìÞíõáí üôé ôï ýðïõëï ÷ôýðçìá êáôÜ ôïõ åýäñïìïõ ¸ëëç, óôéò 15 Áõãïýóôïõ 1940, ìÝóá óôï ëéìÜíé ôçò ÔÞíïõ, äå èá Ýìåíå ÷ùñßò óõíÝ÷åéá. ¢ëëùóôå, ïé éôáëéêÝò ðñïêëÞóåéò ðåñéåëÜìâáíáí óåéñÜ å÷èñéêþí åíåñãåéþí êáôÜ ôçò ÷þñáò ìáò, üðùò ï âïìâáñäéóìüò êáôÜ ôïõ áíôéôïñðéëéêïý «Âáóßëéóóá 1⁄4ëãá», áíÞìåñá ôçò Áãßáò ÐáñáóêåõÞò ôï 1940, ìÝóá óôï ëéìÜíé ôçò ÍáõðÜêôïõ, Þ áêüìç ç åðáíåéëçììÝíá áðü áÝñïò ñßøç ðñïêçñýîåùí óôç Ëáìßá, ôçí ÐÜôñá êáé ôïí ÐåéñáéÜ. Áðü ôéò áñ÷Ýò ôïõ 1939, ç ôüôå êõâÝñíçóç, åßôå ìå åêðïìðÝò áðü ôá óôïýíôéï ôïõ ñáäéïìåãÜñïõ ôïõ Åèíéêïý Éäñýìáôïò Ñáäéïöùíßáò, ôï ïðïßï ôüôå åîÝðåìðå áðü ôï ÆÜððåéï ÌÝãáñï, åßôå ìÝóù ôùí åðéêáßñùí áðü ôïõò áèçíáúêïýò êéíçìáôïãñÜöïõò, áëëÜ êáé áõôïýò ôùí ìåãÜëùí ðüëåùí, åß÷å âÜëåé ôïõò ¸ëëçíåò óôï íüçìá ðùò ôá ôýìðáíá ôïõ ðïëÝìïõ åßíáé ðïëý êïíôÜ óôï íá óçìÜíïõí.
«Áêüìç êáé üóïé åß÷áìå éôáëéêÞ êïõëôïýñá, äå óêåöôÞêáìå ëåðôü üôé äå èá Ýðñåðå íá êÜíïõìå ôï êáèÞêïí ìáò óôçí ðáôñßäá», ëÝåé óÞìåñá ìåôÜ áðü 63 ÷ñüíéá ï âåôåñÜíïò ôïõ ´ Ðáãêïóìßïõ ÐïëÝìïõ, Ñéìéíßôçò êáé Éåñïëï÷ßôçò, ôåíüñïò ôïõ ôüôå ÅÉÑ, ê.Ìé÷Üëçò Óáëßãêáñïò. «´Ïôáí ÷ôõðÞèçêå ôï ´Åëëç, åñãáæüìïõí ðáñÜëëçëá óôï ôüôå ÅÉÑ, óôï êáëëéôå÷íéêü ôìÞìá, ìéá êáé Þìïõí ôåíüñïò êáé ìÜëéóôá óôçí ´Ïðåñá. Óôïí ðüëåìï óôñáôåýèçêá ôçí ßäéá êéüëáò ìÝñá ðïõ ìáò ÷ôýðçóáí ïé Éôáëïß êáé áðü ôç óêçíÞ ôçò ÅèíéêÞò ËõñéêÞò ÓêçíÞò âñÝèçêá íá åßìáé ÷åéñéóôÞò ðõñïâüëïõ VICKERS. Ìå ôçí êáôÜññåõóç ôïõ ìåôþðïõ, äå ôï ðïëõóêÝöôçêá êáé ôïõò ðñþôïõò êéüëáò ìÞíåò Ýöõãá ãéá ôï Ëßâáíï êáé ôçí Áßãõðôï, áêïëïõèþíôáò ôïí Éåñü Ëü÷ï ôïõ óõíôáãìáôÜñ÷ç ÔóéãÜíôå. ÂÝâáéá, üôáí äåí ðïëåìïýóá, åß÷á åíôá÷èåß óôï ëü÷ï êáëëéôå÷íþí, ðïõ Ýäéíå ôï äéêü ôïõ áãþíá óôç ÌÝóç ÁíáôïëÞ». ´Ïëåò ïé éóôïñéêÝò ðçãÝò êáôáôåßíïõí óôï üôé, áêüìç êáé ìÝóá áðü ôéò åëëåßøåéò êáé ôçí ïéêïíïìéêÞ äõóðñáãßá ôçò ôüôå åðï÷Þò, ç åëëçíéêÞ ðïëåìéêÞ ìç÷áíÞ äåí Ýìåéíå Üðñáãç, åíþ ôá Åðéôåëåßá Üñ÷éóáí óéãÜ-óéãÜ íá êáëïýí ôïõò äõíáìÝíïõò íá óôñáôåõèïýí óôá üðëá. ¸ôóé, üôáí ôï ðñùéíü ôçò 28 çò Ïêôùâñßïõ ïé óåéñÞíåò Þ÷çóáí óå üëç ôçí åðéêñÜôåéá, üëïé Þôáí Ýôïéìïé, Ýôóé áðëÜ ãéáôß ôï ðåñßìåíáí. Óôï êÜôù-êÜôù ôçò ãñáöÞò Ýðñåðå íá îåðëõèåß ôï Ýãêëçìá êáôÜ ôïõ ¸ëëç. Ãé’ áõôü, üôáí ôá ôñáßíá ãåìÜôá öáíôÜñïõò êáé áîéùìáôéêïýò Ýöèáíáí óôïí ðñïïñéóìü ôïõò, üóïé Ýìåéíáí ðßóù, åêôüò áðü ôçí ðñïóìïíÞ ôçò Íßêçò, ãåýèçêáí ôç óôõöÞ ãåýóç ôïõ áðï÷ùñéóìïý. Áõôü üìùò ðïõ êõñéÜñ÷çóå óôéò øõ÷Ýò Þôáí ç êõñßùò âïõâÞ åëðßäá ðïõ èÝëåé ôïí ðïëåìéóôÞ íá ãõñíÜåé ðÜíôá æùíôáíüò, ðÜíôá áñôéìåëÞò êáé áðáñáßôçôá íéêçôÞò. ÓÔÑÁÔÉÙÔÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ Ôï ÈÝáôñï ôïõ ÐïëÝìïõ ôïõ ´40
15
Åêôüò áðü ôï èáýìá óôá ðáãùìÝíá âïõíÜ ôçò Áëâáíßáò, üðïõ ç éá÷Þ «ÁÅÑÁ» êáôáôñüðùóå ôïõ «Ëýêïõò ôçò ÔïóêÜíçò», Ýíá Üëëï èáýìá ãåííÞèçêå óôá ìåôüðéóèåí. Óýóóùìïé ïé ¸ëëçíåò óõíùóôßóèçêáí óôéò áèçíáúêÝò èåáôñéêÝò áßèïõóåò, ãéá íá ñåæéëÝøïõí ôçí éôáëéêÞ èñáóýôçôá ìÝóá áðü ôéò èåáôñéêÝò åðéèåùñÞóåéò. Ôñßá åéêïóéôåôñÜùñá ðáñÜ êÜôé Ýìåéíáí êëåéóôÜ ôá èÝáôñá óôçí ðñùôåýïõóá, êáèþò áñêåôïß Þóáí ïé çèïðïéïß, ïé ìïõóéêïß êáé ïé ôå÷íéêïß èåÜôñïõ ðïõ óôñáôåýèçêáí óôçí ðñþôç ãñáììÞ ôïõ ìåôþðïõ. ÌÝóá óôï ðñïáíáöåñèÝí ÷ñïíéêü äéÜóôçìá ôùí 65 ùñþí áðü ôçí êÞñõîç ôïõ Åëëçíï-éôáëéêïý ÐïëÝìïõ, êáôÝâçêáí áðü ôéò áèçíáúêÝò óêçíÝò üëá ôá Ýñãá ðñüæáò Þ êëáóóéêïý ñåðåñôïñßïõ êáé óôç èÝóç ôïõò áíÝâçêáí åðéèåùñÞóåéò, ïé ïðïßåò
åß÷áí óêïðü íá áíåâÜóïõí ôï çèéêü üóùí Ýìåéíáí ðßóù. ¢ëëùóôå êáíåßò äåí åß÷å áõôáðÜôåò ðùò ï áãþíáò äåí Þôáí äõóáíÜëïãá ôéôÜíéïò, Åêôüò áõôïý, ïé åðéèåùñÞóåéò áõôÝò óõíäýáæáí ôï ãåãïíüò ôïõ èåÜìáôïò, áëëÜ êáé ôçí åðßêáéñç óÜôéñá, ãåãïíüôá áðáñáßôçôá ëüãù ôùí ðåñéóôÜóåùí. Ï öüâïò ãéá åðéêåßìåíï âïìâáñäéóìü ôùí ðüëåùí áíÜãêáóå ôïõò ãïíéïýò üóùí áðü åìÜò âßùóáí ôá ÷ñüíéá ôïõ ðïëÝìïõ êáé ôçò Êáôï÷Þò íá êïëëÞóïõí ãêñï êüëëåò ÷ñþìáôïò ìðëå óêïýñïõ óôá ôæÜìéá ôùí ðáñáèýñùí. Ôá èÝáôñá äåí Þôáí äõíáôü íá áðïôåëÝóïõí åîáßñåóç. Ãéá áõôü Üëëùóôå ôïí ëüãï êáé ïé ôüôå åöçìåñßäåò ôçò åðï÷Þò äçìïóßåõóáí ôçí áíáêïßíùóç ôïõ Õðïõñãåßïõ Äçìïóßáò ÔÜîåùò êáé Áóöáëåßáò ðùò «Üðáíôá ôá èÝáôñá ôçò ðñùôåõïýóçò ëåéôïõñãïýí
Ç ÂÝìðï óôï èùñçêôü «Áâåñùö»
16
ÓÔÑÁÔÉÙÔÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ ÓÅÐ. - ÏÊÔ. 2003
êáíïíéêþò, ìå ôá åîùôåñéêÜ ôùí öþôá êáëõììÝíá äéá êõáíïý ÷Üñôïõ…» Åîáßñåóç óôçí êáíïíéêÞ ëåéôïõñãßá ôùí èåÜôñùí áðïôÝëåóå ôï ôüôå «Âáóéëéêü ÈÝáôñï», ìéá êáé ïé ðåñéóóüôåñïé áðü ôïõò çèïðïéïýò, áëëÜ êáé ôïõò ôå÷íéêïýò ôïõ öüñåóáí ôï ÷áêß Þ ôçí ìðåëáìÜíá. ÐÜëé üìùò åðñüêåéôï ðåñß ðñïóùñéíÞò äéáêïðÞò ôùí ðáñáóôÜóåùí ôïõ, áöïý êáé áõôü ôï èÝáôñï ëåéôïýñãçóå óôéò 10 Íïåìâñßïõ ôïõ 1940. Äåí åßíáé õðåñâïëÞ íá éó÷õñéóèïýìå óÞìåñá, 63 ÷ñüíéá ìåôÜ, üôé ï ðüëåìïò óôá ìåôüðéóèåí áñ÷ßæåé… áðü ôï èÝáôñï! Ôï èÝáôñï åßíáé ðñáêôéêÜ ï ìç÷áíéóìüò ðïõ äåí áéöíéäéÜóèçêå áðü ôçí áéìáôï÷õóßá, áëëÜ ôïõíáíôßïí åìðíåýóèçêå áðü ôï ðïëåìéêü íôåëßñéï êáé ôïí åíèïõóéáóìü ôïõ êüóìïõ. Ôïõ áðëïý ¸ëëçíá ðïõ äåí ìðüñåóå íá äå÷èåß üôé Ýíáò Üëëïò ëáüò, ìå ôï Ýôóé èÝëù, áîßùíå íá ôïõ ðáôÞóåé ôçí ×þñá ôïõ. ´Áëëùóôå, äåí åßíáé áâÜóéìïò ï éó÷õñéóìüò ðùò áêüìç êáé ìÝóá áðü ôçí åëåõèåñéüôçôá Þ êáé ôçí õðåñâïëÞ ôçò ðïéçôéêÞò, èåáôñéêÞò Üäåéáò ìðïñåß íá âãïõí ìçíýìáôá ðïõ áíåâÜæïõí ôï çèéêü ôïõ êüóìïõ, åíþ ôáõôü÷ñïíá ðñïúäåÜæïõí Þ áêüìç õðïäåéêíýïõí ôï ëáúêü áßóèçìá ðñïò ôçí ðïëéôéêÞ çãåóßá åíüò ôüðïõ. Ç åðéêáéñüôçôá, ëïéðüí, êáèþò êáé ôá êáèçìåñéíÜ ðïëåìéêÜ áíáêïéíùèÝíôá, áëëÜ êáé üóá áðñüïðôá óõíÝâáéíáí óôá ìåôüðéóèåí, óå óõíÜñôçóç ìå ôçí áãùíßá ãéá üóïõò ìÜ÷ïíôáí óôçí ðñþôç ãñáììÞ, óõíÝðáéñíáí ôïí êüóìï. Ôá üóá óõãêëïíéóôéêÜ ôçò åëëçíïáëâáíéêÞò ìåèïñßïõ, üðïõ ï ôóïëéÜò Ýðáéñíå «öáëÜããé» Ýíá óôñáôü, ðïõ êáêþò êÜðïéïé ôïí èÝëïõí íá ðïëåìÜåé ìå... ôóáôóÜñåò êáé êáèñåöôÜêéá, ëåò êáé ðÞãáéíå ðåñßðáôï, ìüíï ìå Ýíá èåáôñéêü åßäïò ìðïñïýóáí íá åêöñáóèïýí, ôï åëáöñü ìïõóéêü èÝáôñï, ôï ïðïßï ëåéôïõñãïýóå ðÜíôïôå, óå óõíèÞêåò ÷ñïíïãñáöÞìáôïò åöçìåñßäáò, áöïý ïé
äéÜëïãïé óôéò åðéèåùñÞóåéò Üëëáæáí ìå éëéããéþäåéò ñõèìïýò. Äéüôé Ýíá åßíáé ôï óßãïõñï: ïé Éôáëïß, üôáí ðñïóÝâáëáí ôá óýíïñÜ ìáò, Þôáí ðëÞñùò åôïéìïðüëåìïé êáé, ìÜëéóôá, èåùñïýóáí üôé èá óðÜóïõí áìÝóùò ôéò ãñáììÝò ìáò, þóôå íá êÜíïõí... ðåñßðáôï! Ìüíï ðïõ ç áðåëðéóìÝíç áðïöáóéóôéêüôçôá ôïõ ´Åëëçíá ðïëåìéóôÞ ðáñÝóõñå ôïõò êáôáêôçôÝò, âãÜæïíôÜò ôïõò åêôüò ôùí ó÷åäßùí åðß ÷Üñôïõ, þóôå ðáñáëßãï íá ðÝóïõí óôá ôçò ÁäñéáôéêÞò! Ôá ðïëåìéêÜ áíáêïéíùèÝíôá áðü ôï ÌÝôùðï äåí åß÷áí ÷ñïíéêü «üñíôéíï» ãéá ôï ðüôå èá áíáêïéíþíïíôáí. Äåí Þôáí ëßãåò äå ïé öïñÝò ðïõ ç êáôÜëçøç ôçò ìßáò Þ ôçò Üëëçò èÝóçò óõíÝâáéíå êáôÜ ôï äéÜóôçìá êÜðïéáò ðáñÜóôáóçò, ìå óõíÝðåéá ôï èÝáôñï íá ðáßæåé ðñáêôéêÜ ôï ñüëï ñáäéïöùíéêïý äåëôßïõ åéäÞóåùí! Ôï ãåãïíüò ôçò Üìåóçò áëëáãÞò ñåðåñôïñßïõ êáé ôçò áíôéêáôÜóôáóçò ôïõ «óïâáñïý» èåÜôñïõ ìå åðßêáéñåò ìïõóéêÝò ðáñáóôÜóåéò åðéèåþñçóçò êáé âáñéåôÝ óõíäÝèçêå Üìåóá ìå ôçí Üäéêç åðßèåóç ôçò öáóéóôéêÞò Éôáëßáò. Áêüìç êáé ç ÌáíôÜì Ìðïâáñß ðïõ åß÷å áíåâÜóåé ç ìåãÜëç çèïðïéüò ìáò Ìáñßêá Êïôïðïýëç êáé ðïõ, ìÜëéóôá, ç ðñþôç ôçò ðáñÜóôáóç áíÝâçêå ìüëéò ôçí ðáñáìïíÞ ôçò åðßèåóçò, 27 Ïêôùâñßïõ 1940, óôï ôüôå Ñåî ôçò ïäïý Ðáíåðéóôçìßïõ, êáôÝâçêå êáé óôç èÝóç ôïõ Ýñãïõ ôïõ ÄïõìÜ áíÝâçêå ç åðéèåþñçóç ôïõ ÄçìÞôñç ÃéáíïõêÜêç ÐïëåìéêÜ ÐáíáèÞíáéá. Ãéá ôçí éóôïñßá ðñÝðåé íá áíáöÝñïõìå üôé ç ßäéá åðéèåþñçóç, áëëÜ ìå áñêåôÝò äéáöïñÝò óôïõò äéáëüãïõò êáé ôá «íïýìåñá», åß÷å áíåâåß ãéá ðñþôç öïñÜ ôï 1913, ëßãåò ìÝñåò ìåôÜ ôçí áðåëåõèÝñùóç ôçò Èåóóáëïíßêçò êáé ìå áöïñìÞ ôïõò Âáëêáíéêïýò ÐïëÝìïõò. ÄçëáäÞ ç éóôïñßá åðáíáëÞöèçêå! Ôçí 1ç Íïåìâñßïõ ôïõ 1940, ç Ìáñßêá Êïôïðïýëç óõìðëÞñùíå 22 ÷ñüíéá ðïõ åß÷å íá ðáßîåé óå ìïõóéêü èÝáôñï, áëëÜ, ÓÔÑÁÔÉÙÔÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ Ôï ÈÝáôñï ôïõ ÐïëÝìïõ ôïõ ´40
17
ðáñüëï ôï ìåãÜëï ÷ñïíéêü äéÜóôçìá, êáôüñèùóå íá óõíåðÜñåé ôïí êüóìï. Åßíáé ÷áñáêôçñéóôéêÞ ç óêçíÞ ôïõ öéíÜëå, üðùò ìáò ôçí ìáñôõñïýí êÜðïéïé ðïõ ôçí Ýæçóáí, áëëÜ êáé ïé öùôïãñáößåò óôï Èåáôñéêü Ìïõóåßï, óôçí ïäü Áêáäçìßáò. 1⁄4ëïò ï èßáóïò ðëáéóßùíå ôçí ðñùôáãùíßóôñéá, ç ïðïßá áðÜããåëíå ôï «¹ñèå ï êáéñüò ðïõ èá âñïíôÞîåé ôï êáíüíé […] ». ÊáôáîéùìÝíïé êáëëéôÝ÷íåò ôçò ðñüæáò Þôáí ïé çèïðïéïß ðïõ ìåôáìüñöùóáí áóôñáðéáßá ôïí êëáóóéêü èßáóï ôçò Ìáñßêáò Êïôïðïýëç óå ìïõóéêü: Âáóßëçò Ëïãïèåôßäçò, Ñßôá ÌõñÜô, Áóðáóßá Ðáðáèáíáóßïõ, Èåüäùñïò Ìïñßäçò, ÅëÝíç ×áëêïýóç, Ãéþñãïò ÐáððÜò, Öñüóù Êïêêüëá êáé ïëüêëçñç ç ïñ÷Þóôñá ôïõ Êþóôá Ãéáííßäç. Ôá ÐïëåìéêÜ ÐáíáèÞíáéá áêïëïõèåß ôï ðñþôï ðïëåìéêü âáñéåôÝ ôïõ ÌáêÝäïõ, óôï èÝáôñï «ÌïíôéÜë», ìå ôßôëï ÐïëåìéêÞ Åðéèåþñçóç, óå óôß÷ïõò ôïõ íåáñïý ôüôå Ìßìç ÔñáÀöüñïõ êáé ìå Ýíáí êáôáðëçêôéêü óå êÝöé ìïõóéêü èßáóï (Óïößá ÂÝìðï, ´Áííá êáé Ìáñßá ÊáëïõôÜ, Ìßìçò Êïêêßíçò, ÌÜíïò Öéëéððßäçò, Ãåùñãßá ÂáóéëåéÜäïõ, ÌçôóÜñáò êáé ç ðëÞñçò ïñ÷Þóôñá ôïõ Ìé÷Üëç Óïõãéïýë). Óôçí ðåñßðôùóç áõôÞ äåí ÷ñåéÜæïíôáí êáé... ðïëëÜ óêçíéêÜ. ¸íá ðéÜíï êáé ìéá êïõñôßíá Þôáí áñêåôÜ ðÜíù óôç óêçíÞ, ìå ôïõò èåáôÝò ðáñáëçñïýíôåò êáé ôï ÷ñáôò÷ñïõôò áðü ôéò âåëüíåò ðëåîßìáôïò ôùí ãõíáéêþí, ðïõ ðáñáêïëïõèþíôáò ôá åðß óêçíÞò äñþìåíá... Ýðëåêáí êÜëôóåò ãéá ôç «öáíÝëá ôïõ óôñáôéþôç», ÷ùñßò üìùò íá åíï÷ëåßôáé áðü ôï èüñõâï ïýôå ï äéðëáíüò áëëÜ ïýôå êáé ï... õðïâïëÝáò! Ôï ðïëåìéêü âáñéåôÝ áêïëïõèåß 5 ìÝñåò ìåôÜ ç ðåñßöçìç åðéèåþñçóç ÌðÝëá ÃêñÝôóéá. Áò ãåõèïýìå Ýíá ìéêñü êïììáôÜêé áðü ôïí ðïëåìéêü åíèïõóéáóìü êáé áò ìåôáöåñèïýìå ðñþôá óôéò ôñáãéêÝò êáé ìåãáëåéþäåéò áõôÝò ìÝñåò: 18
ÓÔÑÁÔÉÙÔÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ ÓÅÐ. - ÏÊÔ. 2003
‘‘Ïé öáóßóôåò óïõ, ù Ìðåíßôï, ïé ãíùóôïß ðáëéêáñÜäåò Óáí áíôßêñéóáí ôóïëéÜäåò óÞêùóáí øçëÜ ôá ÷Ýñéá ×þèçêáí ìåò óôá êïôÝôóéá Êáé êáôÜ÷ëïìïé öùíÜîáí ÌðÝëá ÃêñÝôóéá! ÌðÝëá ÃêñÝôóéá!’’ Óôçí ßäéá áõôÞ ðáñÜóôáóç ôïõ «ÌïõíôéÜëé» ðñùôáêïýóèçêå ôï ðïëõôñáãïõäéóìÝíï ôñáãïýäé «ÐáéäéÜ, ôçò ÅëëÜäáò, ÐáéäéÜ», ôï ïðïßï åñìÞíåõóå ç Óïößá ÂÝìðï óå ìïõóéêÞ Ìé÷Üëç Óïõãéïýë êáé óôß÷ïõò ôïõ ìåôÝðåéôá óõíôñüöïõ ôçò óôç ÌÝóç ÁíáôïëÞ êáé, ìåôÜ ôçí áðåëåõèÝñùóç, óõæýãïõ ôçò Ìßìç Ôñáúöüñïõ. ËÝãåôáé, ìÜëéóôá, ðùò ç «Tñáãïõäßóôñéá ôçò Íßêçò», óõãêëïíéóìÝíç áðü ôçí ÅëëçíéêÞ Åðïðïéßá óôá áëâáíéêÜ âïõíÜ, ðáñáêÜëåóå ôïí Þäç «öôáóìÝíï» óôé÷ïõñãü Ìßìç Ôñáúöüñï íá ôçò ãñÜøåé Ýíá ôñáãïýäé ãéá üóïõò ðïëåìïýóáí óôï ìÝôùðï. Ï ìáêáñßôçò Ôñáúöüñïò, ðïõ Þôáí Þäç åñùôåõìÝíïò ìå ôçí ôñáãïõäßóôñéá, ôçò áðÜíôçóå, «üëç ìïõ ôç æùÞ, Óïößá, üëç ìïõ ôç æùÞ», äßíïíôÜò ôçò ôïõò óôß÷ïõò ôïõ ôñáãïõäéïý ðïõ óçìáôïäüôçóå ôïí ôéôÜíéï áãþíá óôá ðáãùìÝíá âïõíÜ êáé ÷Üñéóå óôçí åðéêÞ ÂÝìðï ôïí áäéáöéëïíßêçôï ôßôëï ôçò «Ôñáãïõäßóôñéáò ôçò Íßêçò». Óôï ôñáãïýäé áõôü, ï ðïéçôÞò óõíäÝåé Üññçêôá ôçí Ýííïéá ôïõ áãþíá ìå ôï äßêáéï ôïõ ëáïý ìáò, ôï öéëüôéìï, ôï èñçóêåõôéêü óõíáßóèçìá, áëëÜ êáé ôïí Ýñùôá. Ôá ðáñáðÜíù áêñáßá óõíáéóèÞìáôá åßíáé ðëÝïí Ýíôïíá üôáí ïé óõíèÞêåò åßíáé áêñáßåò. 1⁄4ìùò áõôü ðïõ Ý÷åé óçìáóßá åßíáé ç á÷ôßäá ôçò áíáóõãêñüôçóçò ôïõ êñÜôïõò ìåôÜ ôïí ðüëåìï, ìÝóá áðü ôï óôß÷ï «ðñïóåõ÷üìáóôå üëïé íÜ ’ñèåôå îáíÜ». Ç Óùôçñßá Éáôñßäïõ, ç äçìéïõñãüò ôïõ ÷áñïýìåíïõ ôñáãïõäéïý «Áêüìá ¸íá ÐïôçñÜêé», Ýãñáøå ãéá ôçí åðéèåþñçóç
ÂÝìðï êáé Ôñáúöüñïò óôçí ÁëåîÜíäñåéá
«ðïëåìéêÝò êáíôñßëéåò», ôï ôñáãïýäé ôï ïðïßï áõôÞ åñìÞíåõå óôç óêçíÞ ôïõ èåÜôñïõ Êåíôñéêüí. «Íá ðáò ìåò óôïõ ðïëÝìïõ åêåß ôçí Üêñç, íá ðáò êáé äå èá ÷ýóù Ýíá äÜêñõ. ÐïôÝ íá ìç óå âëÝðù ðéêñáìÝíï, íá ðáò êáé íéêçôÞ óå ðåñéìÝíù». Ó’ áõôÞí ôçí ðáñÜóôáóç, óå óôß÷ïõò Èßóâéïõ-Ïéêïíïìßäç êáé ÃéáëáìÜ, ðñùôáêïýóèçêå ôï ðáóßãíùóôï «Êïñüéäï Ìïõóïëßíé», óå ðáñÜöñáóç ôçò «ÌéêñÞò ÷ùñéáôïðïýëáò». Ôï óáôéñéêü áõôü ôñáãïýäé ãñÜöôçêå óôï ìÝôùðï, êÜôù áðü óöïäñü âïìâáñäéóìü ôïõ áìðñß óôï ïðïßï âñéóêüôáí öáíôÜñïò ï Ãéþñãïò Ïéêïíïìßäçò. «Ìå ôï ÷áìüãåëï óôá ÷åßëç, ðáí’ ïé öáíôÜñïé ìáò ìðñïóôÜ. Êáé ãßíáí ïé Éôáëïß ñåæßëé, ãéáôß ç êáñäéÜ ôïõò äå âáóôÜ! Êïñüéäï Ìïõóïëßíé, êáíåßò óáò äå èá ìåßíåé Åóý êáé ç Éôáëßá, ç ðáôñßäá óïõ ç ãåëïßá. ÔñÝìåôå üëïé ôï ÷áêß!!»
Ç ÐÜïëá, ðïõ Þôáí áðü ôá ìåãáëýôåñá ïíüìáôá ôçò íý÷ôáò ôçí åðï÷Þ åêåßíç, ôñáãïýäçóå, ìå ðïëý ìåãÜëç åðéôõ÷ßá óôçí åðéèåþñçóç «ÁÝñá ðáéäéÜ», ôï «ÃñÜììá óôï ÌÝôùðï», ðñïóáñìïóìÝíï óå ìïõóéêÞ ôïõ ÊùóôÞ ×áéñüðïõëïõ ðÜíù óôá «÷ñõóÜíèåìá ðïõ ìïý ’êïøåò». «Ìåò óôï ãñÜììá áãáðçìÝíå ôï öéëß ìïõ åßíáé êëåéóìÝíï, íá ìïõ ôï ãõñßóåéò ðßóù, íéêçôÞò óå ðåñéìÝíù..» Ïé êáôáëÞøåéò áðü ôïí åëëçíéêü óôñáôü ôçò ÊïñõôóÜò, ôïõ ÁñãõñïêÜóôñïõ, ôùí Áãßùí ÓáñÜíôá êáé Üëëùí ðåñéï÷þí Ýãéíáí áìÝóùò ãíùóôÝò óôïí êüóìï åí ìÝóù ðáñáóôÜóåùí. Åßíáé ìÜëéóôá ÷áñáêôçñéóôéêü üôé ç ïñ÷Þóôñá äéÝêïðôå ôï ðñüãñáììá êáé Ýðáéæå ôïí Åèíéêü ´Õìíï. Óçìåéþíïõìå ðùò ïé ðáñáóôÜóåéò äßíïíôáí ôï áðüãåõìá óôéò 4:30 êáé ôï âñÜäõ óôéò 6:30. ÓÔÑÁÔÉÙÔÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ Ôï ÈÝáôñï ôïõ ÐïëÝìïõ ôïõ ´40
19
Åßíáé ðñÜãìáôé áîéïðåñßåñãï ôï ãåãïíüò üôé ôï èåáôñüöéëï êïéíü äåí åðçñåÜóèçêå áðü ôçí ðïëåìéêÞ áôìüóöáéñá, ôç ãåíéêüôåñç áíáóöÜëåéá, ôçí áíÝ÷åéá, ôïõò óõíå÷åßò âïìâáñäéóìïýò, áöïý ïé Éôáëïß âïìâÜñäéæáí äéáñêþò ôï ëåêáíïðÝäéï-ü÷é ôçí ÁèÞíá. ÊáôÝêëõæå äéáñêþò ôéò èåáôñéêÝò áßèïõóåò êáé ôï êßíçôñï äåí Þôáí ç äéáóêÝäáóç, áëëÜ ç óõììåôï÷Þ óå ìéá äéáöïñåôéêÞ ìïñöÞ áíôßóôáóçò. Ãé’ áõôü êáé ïé ðåñéóóüôåñåò ãõíáßêåò ðïõ ðáñáêïëïõèïýóáí ôéò ðáñáóôÜóåéò êáé åß÷áí ðáéäéÜ, Üíäñåò, áäÝëöéá êáé ðáôåñÜäåò óôï ìÝôùðï... Ýðëåêáí êÜëôóåò êáé ìÜëëéíá åóþñïõ÷á ãé’ áõôïýò, ñïõ÷éóìü ðïõ Ýöôáíå óôï ìÝôùðï ìÝóù ôçò «öáíÝëáò ôïõ óôñáôéþôç». Ðáñüëï üìùò ðïõ ï èüñõâïò áðü ôéò óéäåñÝíéåò âåëüíåò ðëåîßìáôïò ôçò åðï÷Þò Þôáí åíï÷ëçôéêüò, êáíåßò áðü ôïõò èåáôÝò äåí ðáñáðïíéüôáí. Óôïõò ôïß÷ïõò ôùí èåÜôñùí, áëëÜ êáé óôá èåáôñéêÜ ðñïãñÜììáôá ðïõ ìïßñáæáí ïé ôáîéèÝôñéåò õðÞñ÷áí óõãêåêñéìÝíåò áíÜ èÝáôñï áíáêïéíþóåéò êáé ïäçãßåò ãéá ôçí ðåñßðôùóç óõíáãåñìïý. «ÄéáôçñÞóáôå ôçí øõ÷ñáéìßá óáò, äéüôé Ý÷åôå, áðü ôç óôéãìÞ ðïõ èá áêïõóèïýí ïé óåéñÞíåò, üëïí ôïí áðáéôïýìåíï ÷ñüíï, þóôå íá êáôåõèõíèåßôå ìå çóõ÷ßáí ðñïò ôá êáôáöýãéá». Ôï «ÁëÜìðñá» ìåôÜ ôï «ÌïíôéÜë» áíåâÜæåé ôéò ðïëåìéêÝò åðéèåùñÞóåéò Ôï Ôóáñïý÷é. Ôï «Ìïõóïýñç» -ôüôå «Áëßêç»ôï ÌðñÜâï ÊïëïíÝëï, ðïõ åß÷å áñêåôÝò ïìïéüôçôåò ìå ôá ÐïëåìéêÜ ÐáíáèÞíáéá. Ïé èåáôñéêïß óõããñáöåßò äåí ðñïëáâáßíïõí íá ãñÜöïõí, ôá ìïëýâéá ðáßñíïõí öùôéÜ. Ïé óõíèÝôåò áêïëïõèïýí ôïõò óõããñáöåßò, áëëÜ êáé ïé çèïðïéïß -üóïé ðáßæïõí êáé äåí Ý÷ïõí óôñáôåõèåß- óðåýäïõí íá áðïóôçèßóïõí ôá êåßìåíá êáé ôñáãïýäéá. Ï Âáóßëçò Áõëùíßôçò ðáßæåé óôï «ÂñåôÜíéá» ôçí åðéèåþñçóç ÁÝñá ðáéäéÜ. Óôï «Äçìïôéêü ÈÝáôñï» ôïõ ÐåéñáéÜ ðáßæåôáé ôï Öéíßôï Ìïõóïëßíé êáé ï Âáóßëçò Áñãõñüðïõëïò áíåâÜæåé óôçí ÁèÞíá ôï Âáóßëç ôïí Ðáôñéþôç. 20
ÓÔÑÁÔÉÙÔÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ ÓÅÐ. - ÏÊÔ. 2003
ÓêçíéêÜ äåí õðÜñ÷ïõí, ãéáôß ï ÷ñüíïò åßíáé åëÜ÷éóôïò. ´Ïëç êáé üëç ìéá êüêêéíç êïõñôßíá êáé Ýíá ðéÜíï, ëåò êáé äåí åßíáé èßáóïò, áëëÜ âáñéåôÝ. ´Ïìùò ðïéïò èá ìðïñïýóå íá åìðïäßóåé ôçí ÌéñÜíôá ÌõñÜô íá áðáããåßëåé ìÝóá óå ãåíéêü ðáñáëÞñçìá ÷åéñïêñïôçìÜôùí, ôçí þñá ðïõ Ýîù ïé óåéñÞíåò ïõñëéÜæïõí ôçí Ýíáñîç ôïõ âïìâáñäéóìïý, ôçí ðáñëÜôá ôùí ÓáêåëëÜñéïõÅõáããåëßäç: «Ç åìðüëåìç ÁèÞíá Ý÷åé ðÜñåé Üëëç üøç Îå÷áóèÞêáíå ôá ôóÜãéá, ðÜíå ðëÝïí ïé ÷ïñïß, Êé ï êïìøüò ï Áèçíáßïò, ì’ Üëëï âÞìá ðñï÷ùñåß. ¸íá âÞìá ðïõ èõìßæåé «óå ãíùñßæù áðü ôçí êüøç» Ï Êïêüò ï ìç-ìïõ-Üðôïõ, ï êïìøüò ï Áèçíáßïò -ôé ðåñßåñãï áëÞèåéá- Þôáí ´Åëëçíáò ãåííáßïò...» Åêôüò üìùò áðü ôéò èåáôñéêÝò ðáñáóôÜóåéò óôçí åìðüëåìç ÁèÞíá ôïõ 194041, ìéá óåéñÜ ôñáãïõäéþí Þëèå íá áíåâÜóåé ðåñéóóüôåñï ôï çèéêü ôùí ÅëëÞíùí. Åðñüêåéôï ãéá ðáñùäßåò, ðáñáëëáãÝò ìåãÜëùí åðéôõ÷éþí, ðïõ ìå êáõóôéêü ôñüðï óáôßñéæáí ôïí å÷èñü, ôïí ãåëïéïðïéïýóáí êáé ôïí Ýêáíáí íá öáßíåôáé áêüìç ðéï áðïãõìíùìÝíïò áðü êÜèå çèéêü êßíçôñï, ëéðüøõ÷ïò êáé áóôåßïò. Ôá ôñáãïýäéá áõôÜ Ýãéíáí üðëá ãéá ôïõò óôñáôåõìÝíïõò, áëëÜ êáé ôïí Üìá÷ï ðëçèõóìü êáé ëåéôïýñãçóáí áðü øõ÷ïëïãéêÞò ðëåõñÜò ùò ðáéÜíåò ôüóï óôá ìåôüðéóèåí üóï êáé óôï ìÝôùðï. Ôñáãïýäéá, üðùò ôï ÂÜæåé ï Íôïýôóå ôç ÓôïëÞ ôïõ, Ìå ôï ×áìüãåëï óôá ×åßëç, ðáñùäßá ôçò éôáëéêÞò Êáìðáíéüëá êáé ôçò äéêÞò ìáò MéêñÞò Xùñéáôïðïýëáò, áëëÜ êáé ç ðáñÜöñáóç ôçò Æå÷ñÜ áðü ôïí Ìßìç Ôñáúöüñï.. «Ìïõóïëßíé ìç óå ìÝëëåé..» ðÜíù
ÂÝìðï, Ôñáúöüñïò êáé Óáëßãêáñïò óôï Ëßâáíï
óå óôß÷ïõò Ïéêïíïìßäç-ÓðÜñôáêïõ áíôß ãéá... «ðéôóéñßêá ìç óå ìÝëëåé»(!!), ìå ôïõò ðáñáêÜôù óôß÷ïõò îåôñÝëáíáí ôá ìåôüðéóèåí êáé ü÷é ìüíï: «Ìïõóïëßíé ìç óå ìÝëëåé Áí ôçí ðÜèïõí ïé öñáôÝëïé Êé áí èá äïõí ôç ãëýêá ðïõ´ ÷åé Ôïõ ôóïëéÜ ìáò ôï ôóáñïý÷é.»
Áíôß ãéá ôï Ãõíáßêåò ôñåëÝò, áêïýãåôáé ôï 1940: «Ìðåíßôï ôñåëÝ Ìðåíßôï Ìïõóïëßíé Íôïýôóå öáöëáôÜ Ìðåíßôï óá÷ëÝ Ç ôý÷ç óïõ ç ìåãÜëç ðéÜ óå ðáñáôÜ Ìðåíßôï ôñåëÝ. Óôçò Ðßíäïõ ôá âïõíÜ Èá âñåßò êáêü ìðåëÜ Ìðåíßôï óá÷ëÝ Áðü Ýíá öïõóôáíåëëÜ!»
Åíù áíôß ãéá ôïõò óôß÷ïõò ôçò.. Ñéñßêáò, ï ãíùóôüò êáé óôïõò íåþôåñïõò ôçò óçìåñéíÞò åðï÷Þò ÊùóôÞò ×áéñüðïõëïò Ýãñáöå:
Áêüìá Ýíá áðëü âáëò ôùí ÃéáííïõêÜêç -Ãéáííßäç èá äéáóêåõáóèåß ùò åîÞò:
«Ìðåíß-Ìðåíß-Ìðåíßôï ¸÷åéò ìåãÜëï êåöÜëé îåñü Ãéá óÝíá ç äüîá êé ç êáñéÝñá óïõ öéíßôï Êé áð´ôïõò ôóïëéÜäåò èá öáò îýëï ãåñü.»
«Ôá äéêÜ óïõ ôá ìÜôéá Åß÷áí óôçí ÅëëÜäá âáèåéÜ êáñöùèåß Ìá óïõ Þèáí..êåóÜôéá Åß÷åò äüëéå Íôïýôóå óêëÞñ´áðáôçèåß Ôé íá êÜíåéò Ìïõóïëßíé ¸ôóé åßíáé ,ôé íá ãßíåé ÓÔÑÁÔÉÙÔÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ Ôï ÈÝáôñï ôïõ ÐïëÝìïõ ôïõ ´40
21
Ôá äéêÜ óïõ ôá ìÜôéá Èá÷ïõí ðñïóå÷þò êáé ôá äõü óôñáâùèåß» Åíþ ôï ðáóßãíùóôï «ÂÜæåé ï Íôïýôóå ôç óôïëÞ ôïõ...» óå óôß÷ïõò Ãéþñãïõ Èßóâéïõ ìå ôçí åñìçíåßá ôçò èåúêÞò ÂÝìðï îåôñåëáßíåé ôïí êüóìï áêüìç êáé óÞìåñá. Ìá ïýôå ï áéóèáíôéêüò êáé åñùôéêüò ÊëÝùí Ôñéáíôáöõëëßäçò, üðùò åßíáé ôï ðñáãìáôéêü ïíïìáôåðþíõìï ôïõ «Áôôßê» îÝöõãå ôïí êáíüíá. ÐÜíù óôï ÌáñáìÝíá ôá ãéïýëéá êé ïé âéüëåò Ýãñáøå:
«ÂïõëéáãìÝíá ôá ðëïßá êé ï óôüëïò Ôá êáñÜâéá ôá éôáëéêÜ ÂïõëéáãìÝíïò êé ï ðüïèïò ìáò üëïò Ôñþåé îýëï ìå ôçí ïêÜ ÌáñáìÝíïò êé ï êüíôåò ï ÔóéÜíï ÌáñáìÝíïò êé åãþ ðïõ êïéôþ Êáé äåí îÝñù ôé ðñÝðåé íá êÜíù Ðïõ íá ðÜù êáé ðïõ íá êñõöôþ» Ðñüêåéôáé ãéá ôñáãïýäé ðïõ áêïýóèçêå ìåôÜ ôéò áëëåðÜëëçëåò åðéôõ÷ßåò ôïõ Âáóéëéêïý Íáõôéêïý, üðùò ïíïìáæüôáí ôüôå ôï Ðïëåìéêü Íáõôéêü, åíáíôßïí éôáëéêþí ðëïßùí êáé, êõñßùò, ãéá ôéò åðéôõ÷ßåò ôùí åëëçíéêþí õðïâñõ÷ßùí «Ãëáýêïò», «Êáôóþíçò» êáé «ÐáðáíéêïëÞò» åíáíôßïí éôáëéêþí óôü÷ùí.
Ç ÂÝìðï óôï Ôïìðñïýê
22
ÓÔÑÁÔÉÙÔÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ ÓÅÐ. - ÏÊÔ. 2003
ÌÜëéóôá, ôá ôñáãïýäéá áõôÜ, áíôßèåôá ìå üóá óõìâáßíïõí óÞìåñá ìå ôá äéÜöïñá «óïõîÝ», ðñþôá áêïýãïíôáí óôéò èåáôñéêÝò óêçíÝò êáé Ýðåéôá «÷ôõðéüíôáí» óå äßóêïõò ôùí 78 óôñïöþí, ãéá íá ìåôáäïèïýí óôç óõíÝ÷åéá áðü ôï ÅÉÑ êáé êáôüðéí áðü ôï ÂÂC. ÖùíÝò ðïõ óÞìåñá äåí áðïôåëïýí ðëÝïí åíäéáöÝñïíôá ôçò íåïëáßáò ôüôå åìøý÷ùíáí ôïõò ðáôåñÜäåò êáé ôïõò ðáðïýäåò ìáò, ðïõ ðïëåìïýóáí ãéá ôá éäáíéêÜ ôçò ðáôñßäáò óôï ìÝôùðï åíáíôßïí åíüò å÷èñïý ðÜíïðëïõ, ôçí þñá ðïõ åìåßò åß÷áìå Ýíá üðëï ðïõ áõôüò äå äéÝèåôå: ôï äßêéï êáé ôï öéëüôéìï! Ï Íßêïò Ãïýíáñçò, ç ÂÝìðï, ç Êïýëá ÍéêïëáÀäïõ, ï Öþôçò ÐïëõìÝñçò, ç ÄáíÜç Óôñáôçãïðïýëïõ, ç ÑÝíá Âëá÷ïðïýëïõ, áëëÜ êáé ç ìüëéò äùäåêÜ÷ñïíç ôüôå Åëßæá ÌáñÝëç åñìÞíåõóáí ôá ôñáãïýäéá ôïõ ìåôþðïõ. ´Ïìùò, áò ìç íïìßóïõìå ðùò ìüíï ôï åëáöñü ôñáãïýäé Ýäùóå ôï «ðáñüí» ôïõ óôçí ðïëåìéêÞ Ýîáñóç ôùí ÅëëÞíùí. Ðáñüëï ðïõ ôï ëåãüìåíï «ëáúêü» äåí Þôáí êáé ôüóï áñåóôü ãéá ôá Þèç ôçò åðï÷Þò, êáèþò óõó÷åôßóèçêå ìå ôá «ëïýìðåí» êïéíùíéêÜ óôñþìáôá êáé, åí ðïëëïßò, ìå ôïí õðüêïóìï, ùóôüóï óõíåéóÝöåñå óôï çèéêü ìá÷ïìÝíùí êáé ìç, äéáìïñöþíïíôáò áíôéìïõóïëéíéêÜ ôñáãïýäéá. Ïé ñåìðÝôåò Ðáíáãéþôçò Ôïýíôáò êáé Óðýñïò ÐåñéóôÝñçò Ýãñáøáí ôá óáôéñéêÜ ´Áêïõ Íôïýôóå ìïõ ôá ÍÝá êáé Ôï 1⁄4íåéñï ôïõ Ìðåíßôï óå æåúìðÝêéêï êáé ÷áóÜðéêï ñõèìü. ´Ïìùò ôá ôñáãïýäéá áõôÜ äåí Ýãéíáí éäéáßôåñá ãíùóôÜ ïýôå êáé üôáí áêüìá ìåôáãñÜöçêáí óå... ðáôñéùôéêÜ. Ç ìåãÜëç, Ýìøõ÷ç óõììåôï÷Þ ôïõ Üìá÷ïõ ðëçèõóìïý óå üëá ôá ìåãáëåéþäç êáé ôñáãéêÜ ðïõ óõíÝâáéíáí óôéò ÷éïíïóêÝðáóôåò êïñõöïãñáììÝò ôçò ÃêñáìðÜëáò êáé ôçò Ðßíäïõ ìðïñåß íá ÷áñáêôçñéóèåß áðü ôïõò óýã÷ñïíïõò øõ÷ïëüãïõò ùò ìéá áðü ôéò êõñéüôåñåò øõ÷ïëïãéêÝò åðé÷åéñÞóåéò ãéá ôçí ôüíùóç ôïõ çèéêïý óôï óýíïëï ôïõ åëëçíéêïý ëáïý.
Äåí ðñüêåéôáé ãéá ðáíçãõñéóìü ïýôå õðÞñîáí êÜðïéïé ðïõ áðïöÜóéóáí íá ìåéþóïõí ôçí ôñáãéêüôçôá ôùí üóùí óõíÝâçóáí êáôÜ ôïí åëëçíï-éôáëéêü ðüëåìï. ´Ïóï êáé íá ôñáãïõäïýóå ï ëáüò ìáò, ôá ðáëëçêÜñéá ìå ôá êïììÝíá áðü ôá êñõïðáãÞìá óôá ðüäéá Þôáí ãåãïíüò ðïõ äåí Ýðáéñíå áíáâïëÞ. Áí, üìùò, ïé êáêïõ÷ßåò ôïõ ìåôþðïõ Ýêïâáí ôá ðüäéá áðü ôïõò ëåâÝíôåò ìáò, ðïõ ðïëÝìçóáí ìå üðëï ôçí áîéïðñÝðåéá ôïí éôáìü åéóâïëÝá, ôï ôñáãïýäé Þôáí åðßóçò ìéá Ýìðñáêôç äéáìáñôõñßá ãéá üóïõò äåí ìðüñåóáí íá êñáôÞóïõí ôï íôïõöÝêé, íá ÷åéñéóèïýí ôïí üëìï, íá êáôáôáãïýí óôï Ìç÷áíéêü Þ íá ìðïõí öùíÜæïíôáò «ÁÅÑÁ» óôï Ðüãñáäåôò! ´Áëëùóôå, üðùò ðëçñïöïñïýìáóôå áðü ôéò åöçìåñßäåò ôçò åðï÷Þò, ôï 25% ôùí åéóðñÜîåùí ôùí èåáôñéêþí ðáñáóôÜóåùí ðÞãå óôï ôáìåßï ôïõ Óôñáôïý ìáò. Ôï åëëçíéêü èåáôñéêü ðáñáëÞñçìá åß÷å äõóôõ÷þò áðïäÝêôç ìüíï ôïí éôáëéêü óôñáôü. Äåí ìðïñÝóáìå, üóï êáé áí øÜîáìå óôá èåáôñéêÜ áñ÷åßá ôçò åðï÷Þò, íá áíé÷íåýóïõìå óôïé÷åßá óÜôéñáò ãéá ôçí ðÜíïðëç ôåõôïíéêÞ ìç÷áíÞ. ´Ïôáí ïé Ãåñìáíïß åðéôÝèçêáí óôçí ÅëëÜäá, ôïí Áðñßëéï ôïõ 1941, èáññåßò ðùò ïé êáëëéôÝ÷íåò, ÷ùñßò íá óôáìáôÞóïõí íá ìÜ÷ïíôáé, ðÜãùóáí îáöíéêÜ. Ïé Ãåñìáíïß óÜñùóáí óôï äéÜâá ôïõò ü,ôé âñÞêáí êáé óßãïõñá ç ðñïðáãÜíäá ôïõò äåí åß÷å ôßðïôå êïéíü ìå ôéò èåáôñéíßóôéêåò êéíÞóåéò ôïõ Ìïõóïëßíé. Ìå ôçí êáôÜññåõóç ôïõ ìåôþðïõ, üëïé ïé ðñïáíáöåñüìåíïé ôñáãïõäéóôÝò óõíÝ÷éóáí ôïí ðüëåìï óôç ÌÝóç ÁíáôïëÞ. ÌÜëéóôá, õðÞñ÷å êáé ëü÷ïò êáëëéôå÷íþí óôï óõììá÷éêü Óôñáôçãåßï, êáèþò áðü êÜðïõ Ýðñåðå íá âãåé Ýóôù Ýíáò õðïôõðþäçò ìéóèüò ãéá íá æÞóïõí ïé ìá÷üìåíïé êáëëéôÝ÷íåò. Öùôïãñáößåò ôçò åðï÷Þò åìöáíßæïõí ôçí Óïößá ÂÝìðï íôõìÝíç óôï ÷áêß, êáèþò ç «ìåãÜëç» ôñáãïõäßóôñéá äéÝöõãå ÓÔÑÁÔÉÙÔÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ Ôï ÈÝáôñï ôïõ ÐïëÝìïõ ôïõ ´40
23
Óôï åëëçíéêü óôñáôéùôéêü íïóïêïìåßï ÁëåîÜíäñåéáò Ýðåéôá áðü ðáñÜóôáóç ðïõ äüèçêå ãéá ôïõò ôñáõìáôßåò ðïëÝìïõ
õðü ìõèéóôïñçìáôéêÝò óõíèÞêåò óôç ÌÝóç ÁíáôïëÞ, ìåôÜ áðü åîáíôëçôéêÞ áíÜêñéóç óôçí ôüôå Êïììáíôáôïýñ, ôï 1942, üðïõ ïäçãÞèçêå êõñéïëåêôéêÜ «óçêùôÞ» áðü ôï èÝáôñï, üðïõ åìöáíéæüôáí ôüôå. ´Ïóïé êáëëéôÝ÷íåò, çèïðïéïß Þ ôñáãïõäéóôÝò äåí ðñüëáâáí íá öýãïõí ãéá ôçí Áßãõðôï åßôå âãÞêáí óôá âïõíÜ åßôå ðéÜóèçêáí áðü ôïõò êáôáêôçôÝò êáé ïäçãÞèçêáí óôá óôñáôüðåäá åîüíôùóçò Þ óôá åêôåëåóôéêÜ áðïóðÜóìáôá. ÊÜðïéïé, ðåñéóóüôåñï ôõ÷åñïß, åêôïðßóèçêáí öñïõñïýìåíïé áðü ôïõò Ãåñìáíïýò Þ ôïõò Éôáëïýò óå áðüìáêñá íçóéÜ ôïõ Áéãáßïõ, üðïõ ïé êáôáêôçôÝò èåùñïýóáí ðùò ìðïñïýóáí íá ôïõò Ý÷ïõí ùò åöåäñåßåò ïìÞñùí ãéá ðéèáíÜ áíôßðïéíá. Óôï äéÜóôçìá ÌÜéïò 1941- Ïêôþâñéïò 1944, óôïí áêñéôéêü ´Áãéï ÅõóôñÜôéï, áíåâÜóôçêáí èåáôñéêÝò 24
ÓÔÑÁÔÉÙÔÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ ÓÅÐ. - ÏÊÔ. 2003
ðáñáóôÜóåéò, óôéò ïðïßåò ïé óõíôåëåóôÝò Þôáí ´Åëëçíåò çèïðïéïß, êñáôïýìåíïé ôùí Ãåñìáíþí. Ïé êÜôïéêïé ôïõ Áú –ÓôñÜôç ïýôå óôï üíåéñü ôïõò ìðïñïýóáí íá öáíôáóèïýí ðùò èá ðáñáêïëïõèïýóáí... ÌÜêâåè! ÈåáôÝò ôïõ èéÜóïõ ôïõ ÔÜêç Ìïõæåíßäç, ôïõ ðáóßãíùóôï Óáëïíéêéïý óêçíïèÝôç ôïõ Åèíéêïý ÈåÜôñïõ, ïé êÜôïéêïé ôïõ íçóéïý âïÞèçóáí Ýìðñáêôá ôïõò óõìðáôñéþôåò ôïõò. ÌïíáäéêÞ êáé áðáñáßôçôç ìÜëéóôá óõíåéóöïñÜ ôùí êáôïßêùí óôï áíÝâáóìá ôïõ ÑÞãá êáé ôïõ óáéîðçñéêïý ´Åìðïñïõ ôçò Âåíåôßáò Þôáí ï ÷õëüò áðü ðëéãïýñé êáé ëßãá ÷ïñôáñÜêéá, ðïõ åõôõ÷þò öýôñùíáí óôï âáóáíéóìÝíï êáé ðáíÝìïñöï áõôü âñÜ÷ï ôïõ Âïñåéïáíáôïëéêïý Áéãáßïõ, ìéá êáé... íçóôéêü áñêïýäé äå ÷ïñåýåé, ðïëý ðåñéóóüôåñï äåí ìðïñåß íá åñìçíåýóåé ôï... ÓÜõëùê!
ÐáñÜëëçëá, ôçí ßäéá ðåñßïäï óôï íçóß ëåéôïýñãçóå ÷ïñùäßá ìå äçìïôéêÜ êáé ëáúêÜ ôñáãïýäéá, êáèþò êáé ó÷ïëÞ ÷ïñïý, ðïõ ïñãáíþèçêáí áðü ôï Èåóóáëïíéêéü ÔÜêç ÍéêïëáÀäç êáé ëåéôïõñãïýóáí ìå ôï Ýôóé -èÝëù êÜôù áðü ôç ãåñìáíéêÞ ìðüôá, ìéá ðïõ óôï íçóß äåí õðÞñ÷å äéåñìçíÝáò ôùí ÷éôëåñéêþí. Åßíáé ìÜëéóôá ÷áñáêôçñéóôéêü üôé ïé Ãåñìáíïß åíèÜññõíáí ôïõò ´Åëëçíåò çèïðïéïýò íá áíåâÜóïõí áõôÝò ôéò ðáñáóôÜóåéò, ìéá êáé ï Ìïõæåíßäçò, ðïõ ìéëïýóå ãåñìáíéêÜ, êáôÜöåñå íá ôïõò ðåßóåé ðùò èá Ýðåéèå ôïõò êáôïßêïõò íá êÜíïõí ü,ôé Þèåëáí áõôïß, åíþ ôçí ßäéá óôéãìÞ ôï óåíÜñéï åß÷å áëëÜîåé, þóôå íá ìåôáäïèïýí üëá ôá íÝá áðü ôéò åðéôõ÷ßåò ôùí óõììÜ÷ùí óôç Íïñìáíäßá, êáèþò êáé ôçí Þôôá ôïõ ´Áîïíá óôï Áíáôïëéêü ÌÝôùðï. Êëåßíïíôáò, áîßæåé íá áíáöÝñïõìå üôé ïé êáëëéôÝ÷íåò óôç ÌÝóç ÁíáôïëÞ,
åêôüò áðü ôéò ðáñáóôÜóåéò ðïõ Ýäéíáí ãéá ôá óôñáôåýìáôá îçñÜò, áíÝâáóáí, ùò åðß ôï ðëåßóôïí, ìïõóéêÝò ðïëåìéêÝò åðéèåùñÞóåéò óôá ðëïßá ôïõ íáõôéêïý ìáò ðïõ äñïýóáí êáôÜ ôïõ ´Áîïíá óôç Ìåóüãåéï. ÌÜëéóôá, ìüíïí ïé ¸ëëçíåò êáëëéôÝ÷íåò åìøý÷ùíáí ìå ôçí ðáñïõóßá ôïõò ôá åëëçíéêÜ ðëçñþìáôá, ðñÜãìá ðïõ äå óõíÝâç óôá ðëïßá ôïõ âñåôáíéêïý íáõôéêïý. ÔÝëïò, áîßæåé íá ôïíéóèåß ç ðñïóöïñÜ ôçò áíåðáíÜëçðôçò «Ôñáãïõäßóôñéáò ôçò Íßêçò», Óïößáò ÂÝìðï, ç ïðïßá ðñïóÝöåñå óôï Ôáìåßï ôïõ Åèíéêïý Óôüëïõ üóá ÷ñÞìáôá êÝñäéóå áðü üëåò ôéò ðáñáóôÜóåéò, áñêåôÝò äçëáäÞ ÷éëéÜäåò ëßñåò Áããëßáò, þóôå ôåëéêÜ ç ßäéá, áëëÜ êáé ï ìåôÝðåéôá óýæõãüò ôçò Ìßìçò Ôñáúöüñïò íá ìçí Ý÷ïõí, åðéóôñÝöïíôáò ìåôÜ ôçí áðåëåõèÝñùóç, ðñïóùðéêÞ ðåñéïõóßá.
ÓÔÑÁÔÉÙÔÉÊÇ ÅÐÉÈÅÙÑÇÓÇ Ôï ÈÝáôñï ôïõ ÐïëÝìïõ ôïõ ´40
25
