ΠΛHPΩMENO TEΛOΣ
KΩ∆IKOΣ 094587
Tαχ. Γραφείο Iωαννίνων Aριθµός. Aδείας 14
ΠEPIO∆IKH EK∆OΣH ΠOΛITIΣTIKOY b ΣYΛΛOΓOY ∆OΛOY IΩANNINΩN b ETOΣ 30ο u AP. ΦYΛ. 118 u AΠPIΛIOΣ - MAΪOΣ - IOYNIOΣ 2013 TAX. ∆/NΣH: AIAKI∆ΩN 36 u 452 21 IΩANNINA u e-mail:
[email protected] u www.dolo.gr
Η εφηµερίδα µας ∆εν ξέρω αν το κείµενο που γράφω είναι αντιπροσωπευτικό των κειµένων που συνήθως τοποθετούν οι εκδότες στην αρχή κάθε φύλλου, ξέρω όµως ότι έχει ψυχή και καρδιά Και νοµίζω ότι αυτά αρκούν σε µια εφηµερίδα που δηµιουργείται από ∆ολιώτες και παραδίδεται σε ∆ολιώτες και έχει έναν καθαρά πολιτιστικό και κοινωνικό χαρακτήρα, µακριά από πολιτικές τακτικές και κατευθύνσεις. Με ανανεωµένο διοικητικό συµβούλιο, ο σύλλογός µας συνεχίζει το έργο του και προσπαθεί για το καλύτερο. Κρατάτε στα χέρια σας άλλο ένα φύλλο της εφηµερίδας µε ειδήσεις και σχόλια από τους απανταχού ∆ολιώτες, για εκδηλώσεις που θα πραγµατοποιηθούν κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού,ανταµώµατα, γεννήσεις και θανάτους, χαρούµενες και δυσάρεστες στιγµές, οτιδήποτε δηλαδή συνθέτει αυτό που λέγεται ζωή. Θα σας ευχηθώ καλό ταξίδι στις σελίδες της εφηµερίδας µας, η οποία δηµιουργείται κοµµάτι-κοµµάτι, κείµενο-κείµενο µε πολύ αγάπη και ιδιαίτερη επιµέλεια. Παροτρύνω δε τον καθένα σας να µη ξεχνά το χωριό του τον τόπο του και στις δύσκολες οικονοµικά µέρες που περνάµε ας συσπειρωθούµε όλοι µαζί για το καλό τις ιδιαίτερης πατρίδας µας. Ο καθένας από το πόστο του αλλά κυρίως µε την καρδιά του, ας αναλογιστεί το µέλλον του τόπου που χωρίς την ατοµική προσπάθεια για καλυτέρευση φαντάζει πολύ αβέβαιο. Γ.M.
K O Y B E N TO Y ΛE Σ
Tου ∆HM. ΠOTΣH
ΑΣ ΕΛΠΙΖΟΥΜΕ ΟΜΩΣ
και προσπαθούµε να ζήσουµε µόνον για τον εαυτό µας και για ότι κλείνει το σπίτι µας. Για τον συνάνθρωπό µας, τον φίλο µας, τον γείτονά µας, τον χωριανό µας ας ... πεθάνει! Ξοδεύαµε, χρόνια τώρα (από το έτος 1980 περίπου) πάρα πολλά χρήµατα, χωρίς λογαριασµό, για διακοπές το καλοκαίρι, για µοντέρνο ντύσιµο, για µεγάλο και ωραίο σπίτι, για ακριβό αυτοκίνητο κ.τ.λ. Και όταν είδαµε ότι τελείωσαν τα χρήµατά µας ή των γονιών µας αρχίσαµε να π ουλάµε τα χωράφια µας, να αγοράζουµε πιστωτικές κάρτες και να παίρνουµε τεράστια δάνεια για να τα βγάλουµε πέρα. Γνώρισα πολλούς νέους, από 20-30 χρονών που κάθε καλοκαίρι που παίρνανε την άδειά τους (ως υπάλληλοι) ταξίδευαν σε ξένες
Σήµερα ζούµε σ’ ένα τσουνάµι της κρίσης και συνεχώς ξεζουµίζουµε. Ζούµε µε µια ελπίδα ότι κάποτε θα φτιάξουν τα πράγµατα κι ο κόσµος θα ζήσει καλύτερα και αυτός είναι ο στόχος µας. Ένας Έλληνας δηµοσιογράφος προ καιρού που διάβαζα έλεγε τα εξής σε µια έρευνα που είχε κάνει επί πολλών ατόµων: «Ζούµε σήµερα την αποφασιστικότητά µας. Είµαστε ανάπηροι στο χτίσιµο. Μάθαµε µόνο παλάτια σε άµµο να φτιάχνουµε για την ανάδειξη της στιγµής». Και έχει απόλυτα πάρα πολύ δίκιο. ∆εν υπάρχουν σήµερα άξιοι άνθρωποι να µας κυβερνήσουν. Άνθρωποι µε ιδανικά στη ζωή τους, όπως Πίστη, Πατρίς, Οικογένεια. Γίναµε όλοι µας ψεύτες, κλέφτες
* Συνέχεια στη 2η σελίδα
Το πανηγύρι του Αγίου Χριστοφόρου στο ∆ολό
ιορτάστηκε και φέτος µε
Γµεγάλη συµµετοχή ο εορ-
τασµός του Αγίου Χριστοφόρου, πολιούχου του ∆ολού. Για όσους δεν γνωρίζουν, το εξωκλήσι βρίσκεται στην κορυφή του βουνού Κουτσόκρανο, σε υψόµετρο 1324 µ. Η ανάβαση
που διαρκεί περίπου 1,5 ώρα (µε ενδιάµεσες στάσεις για ξεκούραση ή απόλαυσης της θέας), αποζηµιώνει τον επισκέπτη µε τη θαυµάσια διαδροµή, µέσα από πλούσια βλάστηση και προ-
* Συνέχεια στην 3η σελίδα
∆ΟΛΙΩΤΙΚΑ 2013 ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ Οι εκδηλώσεις του καλοκαιριού 2013, ξεκινούν την Κυριακή 11 Αυγούστου, µε την τέλεση λειτουργίας στο εξωκλήσι του Αγ. Γεωργίου και στη συνέχεια θα γίνουν τα εγκαίνια του µνηµείου του Αγίου Κοσµά του Αιτωλού. Το επίκεντρο των εκδηλώσεων θα είναι το «∆ΟΛΙΩΤΙΚΟ ΑΝΤΑΜΩΜΑ», το Σάββατο 17 Αυγούστου, µε παραδοσιακό γλέντι και µε το συγκρότηµα του Κώστα Βέρδη. Τη ∆ευτέρα 19 Αυγούστου θα παρουσιαστεί από τους νέους του χωριού µας, µια µουσικοθεατρική παράσταση. Οι υπόλοιπες εκδηλώσεις θα αφορούν: – Την καθιερωµένη παράσταση ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗ από τον συγχωριανό µας Αλ. Κουβαρά. – Μια κινηµατογραφική βραδιά, µε προβολή ταινίας από τον καλό παλιό ελληνικό κινηµατογράφο. – Καθαρισµός µονοπατιών που οδηγούν στη χαράδρα του
Κουβαρά από την νεολαία µας.
Ο Πολιτιστικός Σύλλογος ∆ολού εύχεται σε όλους ΚΑΛΟ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ και παροτρύνει τους συγχωριανούς να περάσουν µέρες των διακοπών τους στο αγαπηµένο µας ∆ολό. Να δουν φίλους και συγγενείς, να ανασύρουν µνήµες από το παρελθόν, να χαρούν την όµορφη φύση, να γιορτάσουν µαζί µας. Το ∆ιοικητικό Συµβούλιο
IOYNIOΣ 2013
« ∆OΛ I Ω T I K A »
K O Y B E N T O Y ΛE Σ * Συνέχεια από την 1η σελίδα χώρες και κάθε χρόνο να τις αλλάζουν σαν τα ... πουκάµισα, και µε τα χρήµατα των γονιών τους, που δούλευαν µέρα και νύχτα για να τα βγάλουν πέρα. Ρώτησα έναν πολύ γνωστό µου: «Πώς βολεύεσαι και στέλνεις τον γιο σου κάθε χρόνο εκδροµή στο εξωτερικό;» Και η απάντηση: «Αχ Μήτσο η καρδιά µου το ξέρει. ∆εν θέλω όµως ότι τράβηξα εγώ παιδί φτώχεια, πείνα, να τραβήξει το παιδί µου». Επίσης έβλεπα, όταν γύριζα ή πήγαινα στο µαγαζί µου πρωί-απόγευµα, γυναίκες επί το πλείστον, µε γεµάτη σακκούλα ολόκληρα ψωµιά να τα πετάνε στα δοχεία των απορριµάτων! Σήµερα που γράφω τούτα, τα δοχεία απορριµάτων στη γειτονιά µου, (σύνολο τέσσερα) δεν γέµισαν µέχρι την κορυφή εδώ και ένα χρόνο... Όταν όλοι µας δεν επενδύουµε σωστά, µοιραία θα πέσουµε στο κενό. Είχαµε πράγµατι καλοµάθει και γι’ αυτό µας κακοφαίνεται τώρα πάρα πολύ. Ας ελπίζουµε όµως. ΤΙ ΚΑΙ ΑΝ ΤΕΛΕΙΩΣΕ Ο ΠΟΛΕΜΟΣ Ο πόλεµος τελείωσε κάπου εκεί στη Μέση Ανατολή. Σταµάτησαν οι εχθροπραξίες, σταµάτησαν να βοµβαρδίζουν, σταµάτησαν οι ρουκέτες, σταµάτησαν τα πολυβόλα και τα ντουφέκια και τώρα να µετρήσουµε τα αποτέλεσµατα: Πόσους νεκρούς είχαµε και από τις δύο πλευρές, πόσες καταστροφές έγιναν σε σπίτια και σε συγκροτήµατα υποδοµής της κάθε χώρας. Ας µετρήσουν οι αρµόδιοι του κάθε κράτους, πόσα λεφτά απαιτούνται για την ανακατασκευή των γκρεµισµένων κτισµάτων! Και το περίεργο είναι, πού θα βρεθούν τα λεφτά για την ανοικοδόµησή των. Τα ανθρώπινα όµως θύµατα αυτού του πολέµου, ποιος θα τα αναστήσει; Με ποιο τρόπο θα ξαναβρούν τα χαµένα χέρια και πόδια τους, τα µάτια τους τα αθώα παιδιά των δύο χωρών; Τίποτα δεν θα γίνει, µια ζωή έως ότου πεθάνουν θα τυρανιούνται. Πάντα τα θύµατα των πολέµων µετριούνται σαν νούµερα και όχι σαν πρόβληµα ατοµικό, οικογενειακό. ∆υστυχώς οι πόλεµοι γίνονται για την εξυπηρέτηση ορισµένων σκοπών και από ολίγους ανθρώπους που διαφεντεύουν τις τύχες των φτωχών λαών και κρατών. Άραγε, οι αντιπολεµικές εκδηλώσεις θα προβληµατίσουν αυτούς που ανοίγουν τους πολέµους να
σταµατήσουν ή θα ξαναρχίσουν; Κανείς δεν το γνωρίζει. Τα πάντα σήµερα ακρίβηναν, η ζωή του ανθρώπου είναι το πιο φτηνό πράγµα στον κόσµο. ΤΙ ΣΚΕΠΤΟΝΤΑΙ ΤΑ ΠΑΙ∆ΙΑ ΣΤΗΝ ΚΑΘΕ ΗΛΙΚΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΑΤΕΡΑ Το κείµενο που θα διαβάσετε το βρήκα στην πέτσινη τσάντα µου που είχα παλιά (σαν Πρόεδρος του Συλλόγου) µαζί µε λίγες παλιές εφηµερίδες «∆ΟΛΙΩΤΙΚΑ». Ούτε ξέωρ ποιος µου το έδωσε! Γράφω µόνον να δηµοσιευθεί για τον µήνα ∆εκέµβριο του 1998. Απολαύστε το: ΑΧ ΚΑΙ ΝΑ ΖΟΥΣΕ Ο ΠΑΤΕΡΑΣ... Έξι χρονών: Ο πατέρας τα ξέρει όλα. ∆έκα χρονών: Ο πατέρας ξέρει πολλά. ∆εκαπέντε χρονών: Ο πατέρας δεν ξέρει τίποτα. Είκοσι χρονών: Ο πατέρας ξέρει πολλά. Τριάντα χρονών: Μπορούµε να ζητήσουµε του πατέρα τη γνώµη. Σαράντα χρονών: Παρ’ όλα αυτά ο πατέρας κάτι ξέρει περισσότερο. Πενήντα χρονών: Ο πατέρας όλα τα ξέρει. Εξήντα χρονών: Αχ! Και να ζούσε ο πατέρας και να ζητούσαµε τη γνώµη του! Τελειώνοντας σας χαιρετώ, νάστε καλά και σας περιµένουµε στο «Αντάµωµα των ∆ολιωτών» τον Αύγουστο µε πάρα πολλές εκπλήξεις.
Την Πόρτα της καρδιάς Στις δύσκολες µέρες που περνάµε, όσο κι’ αν φαίνεται περίεργο, τα «∆ολιώτικα» έρχονταν σαν ένα µικρό βάλσαµο στην ψυχή και την καρδιά µας. Γιατί µ’ αυτά θυµόµαστε ποιοι είµαστε και από πού ερχόµαστε, πώς περπατάµε σήµερα και πόσο µακριά έχουµε να πάµε. ΟΛΟΙ ΜΑΖΙ όµως. Σαν άλλοτε! Γι’ αυτό και κάθε τρίµηνο τα ∆ολιώτικα δεν χτυπάν την πόρτα του σπιτιού µας. Χτυπάν την πόρτα της καρδιάς µας. Κ. Αναστασίου
2
Καλές αντάµωσες! Αύγουστος! Ο µήνας του κάθε χωριού. Ο µήνας και του πανέµορφου ∆ΟΛΟΥ. Με τις πιο όµορφες µέρες. Και νύχτες. Για όλους. Για ξεκούραση. Για ξεγνοιασιά. Για ∆ιακοπές. Πού θα τις περάσουµε, έστω και για λίγες µέρες, στο αγαπηµένο µας χωριό. Στο πατρικό µας σπίτι. Εκεί, που «φορτωθήκαµε» τις πρώτες µας αναµνήσεις. Εκεί, για να «ξαναφορτώσουµε» τις µπαταρίες µας. Εκεί, που η ανάσα των δικών µας ανθρώπων, των γονιών και των παπούδων µας, δένει το παρελθόν, το γεµάτο φτώχεια και θύµησες, αρµονικά µε το παρόν και γεννάει ελπίδες για ένα καλύτερο µέλλον. Εκεί, για να «ζωντανέψουµε», έστω και για λίγο, τη µοναξιά και την εγκατάλειψη του τόπου µας. Εκεί, που στο πανηγύρι, τις µέρες του ∆εκαπενταύγουστου, ο τόπος θα γεµίσει από φωνές µικρών και µεγάλων. Από ελπίδες για... «καλές αντάµωσες». Με τους συγγενείς. Τους χωριανούς. Τους φίλους. Που στα πρόσωπα ΟΛΩΝ θα διαγράφονται βέβαια τα σηµάδια των χρόνων που πέρασαν, αλλά στην καρδιά θα φτερουγίζει η αγάπη, η καλοσύνη, η ελπίδα. Όπως
τότε... Εκεί, στην... «Ιθάκη µας». Και ο καθένας µας, ένας Οδυσσέας. Και κάθε Οδυσσέας µια νοσταλγία επιστροφής. Θύµησης. Χαράς. Λύπης. Εκεί, στο ∆ολό, που η ψυχή της όποιας κίνησης, η πηγή ανανέωσης και ελπίδας, ο Πολιτιστικός Σύλλογος. Που προσπαθεί, µε δυσκολίες, αλλά µε µεράκι και ακατάπαυστη θέληση να «αναστήσει» το χωριό. Να ξαναζωντανέψει τα παλιά ήθη και έθιµα. Να ξαναγεµίσει την εκκλησιά. Να «ξαναµιλήσει» η καστανιά. Να ξαναγυρίσουν οι νέοι. Για να θυµηθούν και να µάθουν. Και να πάρουν τη σκυτάλη. Να συνεχίσουν, να κρατάν το «κεράκι» της ελπίδας αναµµένο. Μπράβο και πάλι µπράβο σ’ αυτά τα παιδιά που «παλεύουν» για αυτό το Σύλλογο. Που κάνουν ό,τι µπορούν σε πείσµα των καιρών, να µην αποκοπούµε από τις ρίζες µας. Και που δεν αφήνουν να σβήσει το καντηλάκι της ελπίδας, για «ανάταση» κι «ανάσταση» του χωριού. Καλές αντάµωσες! Κώστας Αναστασίου
Καλοκαιρινές διακοπές Συνήθως, οι µέρες των διακοπών αποτελούν µια ιδανική ευκαιρία για απόδραση µακριά από τη ρουτίνα της καθηµερινότητας του αστικού τρόπου ζωής. Έτσι, οι τόποι καταγωγής γίνονται πόλος έλξης για κάθε οικογένεια και ειδικά για αυτές µε παιδιά. Ένας τέτοιος τόπος προορισµού είναι και το χωριό µας. Ο επισκέπτης θα βρει σίγουρα απόλυτη χαλάρωση και ξεκούραση και ο χωριανός θα επισκεφθεί το πατρικό του σπίτι, θα συναντήσει συγγενείς, φίλους, γειτόνους και συµµαθητές, που θα κάνουν τις ηµέρες των διακοπών του πιο όµορφες και δηµιουργικές, παρ’ όλες τις οικονοµικές δυσκολίες. Οι αντικειµενικές δυσκολίες που συνήθως θα αντιµετωπίσετε όπως το σπίτι που µπορεί να πλαισιώνεται µε καθαρό αέρα, αλλά θέλει καθάρισµα, ξεχορτάριασµα, αέρισµα, ίσως και µικροεπισκευές, δεν θα είναι σοβαρός λόγος για να σας αποτρέψει. Οπλιστείτε, λοιπόν, µε θετική διάθεση και ενέργεια και µην αφήσετε τίποτα και κανέναν να σας χαλάσει τις διακοπές στο χωριό. Καλή αντάµωση λοιπόν και Καλές ∆ιακοπές. Γ.M.
IOYNIOΣ 2013
« ∆OΛ I Ω T I K A »
3
Το πανηγύρι του Αγίου Χριστοφόρου στο ∆ολό * Συνέχεια από την 1η σελίδα σφέροντας απεριόριστη θέα. Το µονοπάτι είχε σηµανθεί από τους δύο ορειβατικούς συλλόγους του Ν. Ιωαννίνων, τον τοπικό Φ.Ο.Σ. Πωγωνίου και τον Ε.Ο.Σ. Ιωαννίνων, έτσι ώστε να µη χάσει το δρόµο κανένας. Η µικρή εκκλησία δεν ήταν δυνατόν να
χωρέσει όλο τον κόσµο και έτσι οι περισσότεροι έµειναν στο προαύλιο, απολαµβάνοντας τη φύση και τη θέα. Όταν τελείωσε η λειτουργία, έγινε η τελετή της αρτοκλασίας στο προαύλιο του νέου εξωκλησιού. Η Αδελφότητα Αµερικής διέθεσε το ποσό των 200$ για την αρτοκλασία. Η τελετή της αρτοκλασίας ή της «ευλογήσεως των άρτων» είναι παλαιότατη λειτουργική πράξη και έχει τις ρίζες της στους αποστολικούς χρόνους. Θεωρείται κατάλοιπο από τις «αγάπες», τα κοινά γεύµατα των πρώτων χριστιανών, που διασώζει και το αρχαίο όνοµα της Θείας Ευχαριστίας (κλάσις του άρτου), καθώς και τον τρόπο τεµαχισµού και διανοµής της. Στην τελετή, τους άρτους προσφέρουν οι πιστοί, συνήθως οι εορτάζοντες, αλλά η διανοµή των ευλογηθέντων άρτων γίνεται σε όλους τους εκκλησιαζοµένους, γεγονός που φανερώνει ακόµη περισσότερο τη σχέση της αρτοκλασίας προς τις παλαιές «αγάπες» των πρώτων χριστιανών. Εκτός από τον ευλογηµένο άρτο προσφέρθηκε και το λουκούµι, όπως έχει καθιε-
ρωθεί. Να σηµειωθεί ότι φέτος, όπως και όλες τις ακολουθίες της µεγάλης Εβδοµάδας και της Ανάστασης, λειτούργησε ο παπάΓιώργης από τη Ρουψιά, τον οποίο ευχαριστούµε για την προσφορά του. Ιδιαίτερη εντύπωση µας έκανε η παρουσία των παιδιών της «Κιβωτού του Κόσµου», που ανέβηκαν στον Άγιο Χριστόφορο, µε τους συνοδούς τους και τους εθελοντές του Ερυθρού Σταυρού, που τους συνόδευαν στην επίσκεψή τους στο ∆ολό. Μετά τη λήψη των αναµνηστικών φωτογραφιών, ακολούθησε η κατάβαση, σε µικρότερο χρόνο βέβαια απ’ ότι η ανάβαση. Στην είσοδο του χωριού περίµενε το συγκρότηµα του Τάκη Λούκα, µε τον δικό µας Βαγγέλη ∆άκα στο τραγούδι, µαζί µε όσους δεν µπόρεσαν να ανέβουν στο εξωκλήσι και όλοι µαζί κατευθυνθήκαµε στο προαύλιο του καφενείου, όπου στήθηκε ένα µικρό γλέντι, συνοδευόµενο από τους εκλεκτούς µεζέδες του Λεονάρντο, προσφορά του εορτάζοντα Φόρη Κωσταρά. Σηµαντική ήταν η παρουσία του Πατέρα
Αντώνιου, ψυχή και ιδρυτή της «Κιβωτού του Κόσµου», που συνόδευε τα παιδιά της Κιβωτού 55 τον αριθµό, στα πλαίσια της επίσκεψής τους στην περιοχή µας. Μαζί τους παραβρέθηκαν οι Αντιδήµαρχοι Πωγωνίου Στέλιος Κουκουλάρης και Γιάννης Ντάλλας, καθώς επίσης από την Αθήνα ο Πωγωνήσιος Γκίλας Σπύρος µε τη σύζυγό του, ο οποίος ως συνεργάτης του Πάτερ Αντώνιου, συνετέλεσε στην υλοποίηση της απόφασης για την ίδρυση του Παραρτήµατος της «Κιβωτού του Κόσµου» στην Πωγωνιανή, µε παράλληλη λειτουργία Γεωργικού Σχολείου. Η «ΚΙΒΩΤΟΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ» είναι Μη Κερδοσκοπικός Οργανισµός Ειδικής
Μέριµνας και Προστασίας Μητέρας και Παιδιού, που δραστηριοποιείται πάνω στη µέριµνα παιδιών που ζούσαν σε συνθήκες παραµέλησης και εγκατάλειψης, χωρίς ιατρική φροντίδα, χωρίς µέλλον, τα περισσότερα από µονογονεϊκές οικογένειες, και πολλά χωρίς γονείς. Η «ΚΙΒΩΤΟΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ» ιδρύθηκε το 1998 από έναν εικοσιεξάχρονο τότε ιερέα, τον πατέρα Αντώνιο Παπανικολάου µε όπλα την αγάπη του για τα παιδιά και την επιθυµία του για τη δηµιουργία µιας φωλιάς στοργής και φροντίδας
για τα παιδιά αυτά της «άλλης» Αθήνας. Λειτουργεί µε πολύ µεγάλη επιτυχία, παραπάνω από 15 χρόνια, στον Κολωνό Αττικής. Ο πατέρας Αντώνιος είναι ένας από τους πρωτοπόρους σύγχρονους ιερωµένους. Η «ΚΙΒΩΤΟΣ ΤΟΥ ΚΟΣΜΟΥ» και ο πατέρας Αντώνιος βραβεύθηκαν για το φιλανθρωπικό τους έργο, από τους Προέδρους της ∆ηµοκρατίας Κωνσταντίνο Στεφανόπουλο και Κάρολο Παπούλια, από το Ευρωπαϊκό Παρατηρητήριο ενάντια στο ρατσισµό και την ξενοφοβία, από την UNESCO και από την Ακαδηµία Αθηνών.
Η υλοποίηση αυτής της προσπάθειας εκτός από την κάλυψη κοινωνικών αναγκών, θα αποτελέσει και µοχλό ανάπτυξης της γύρω περιοχής και θα ανακόψει την ερήµωση της περιοχής του Πωγωνίου. Μία πρόγευση της πνοής που θα δώσουν οι µαθητές της υπό ίδρυση γεωργικής σχολής ήταν η έντονη παρουσία των παιδιών της «Κιβωτού» στο πανηγύρι του χωριού µας. Με αυτά τα συναισθήµατα ολοκληρώθηκε και το µικρό γλέντι, στο χωριό µας. Στην ιστοσελίδα µας (www. dolo.gr) µπορείτε να δείτε περισσότερες φωτογραφίες και τα σχετικά βίντεο από το πανηγύρι. Γιώργος Μποντίνης
IOYNIOΣ 2013
« ∆OΛ I Ω T I K A »
ΘΥΜΗΣΕΣ ΑΠ’ ΤΑ ΠΕΡΑΣΜΕΝΑ ΤΟΥ ∆ΗΜ. ΠΟΤΣΗ τις 9 του Μάη εφέτος,
Σξαναντάµωσα και πάλι στο
πανηγύρι του χωριού µας µε τον αγαπητό χωριανό Κώστα Κολέφα, και πίνοντας πρώτα τον καφέ µας έξω απ’ το καφενείο, έως ότου να κατέβουν και οι υπόλοιποι χωριανοί από πάνω απ’ το βουνό που εκκλησιάστηκαν εκεί, κουβεντιάσαµε αρκετά από τα περασµένα παιδικά µας χρόνια και µου θύµησε πάρα πολλά.... Έρµα γεράµατα, τα ξεχάσαµε όλα! Κράτησα λίγα στο µυαλό µου περιστατικά και σήµερα θα σας γράψω ένα µόνο, µε την υπόσχεσή µου ότι θα σας ξαναγράψω και άλλα γιατί κράτησα και λίγες σηµειώσεις και η εφηµερίδα µας να έχει πάντα καλή ύλη και διαφορετική για να τραβά τον αναγνώστη και να τον ξεκουράζει. Χρονολογίες δεν θυµούµαστε για µερικά περιστατικά, πάντως γινότανε τους καλοκαιρινούς µήνες που δεν είχαµε σχολείο και επωφελούµενοι από την απουσία των γονιών µας, στο θέρο, στο αλώνισµα στο κόψιµο των καυσοξύλων και τα λοιπά κάναµε ότι µας περνούσε απ’ το µυαλό και τις περισσότερες µέρες και ώρες τις περνούσαµε στο ποτάµι µας τον πανέµορφο ΚΟΥΒΑΡΑ, που λίγα ποτάµια έχουν την οµορφιά του. Μια µέρα αποφασίσαµε να κατέβουµε στο ποτάµι να ψαρέψουµε όλη την ηµέρα 6-7 άτοµα. Εδώ θα προσπαθήσω να θυµηθώ τα άτοµα που έλαβαν µέρος (διότι τα περισσότερα έχουν φύγει απ’ την ζωή) Γεώργιος Ντόντης, Ηλίας Βλάχος, Κώστα Λέκας, Ελευθέριος Μπέτζιος, Σταύρος Ζωίδης, ∆ηµήτριος Πότσης. Πρωί-πρωί µια Κυριακή κατηφορίζαµε όλοι µαζί µε τον τουρβά στην πλάτη, πούχε το ψωµί και το τυρί και λίγα ζωντανά σκουλίκια για τα αγκίστρια πούχε η συντροφιά, τα οποία τα µαζεύαµε απ’ τα νερά που πέφτανε από το νεροχύτη του µαγειριού και ήτανε µπόλικα και τα διατηρούσαµε ζωντανά µέσα σ’ ένα κουτί του καφέ και µε χώµα υγρό. Ο Γιώργο Ντόντης είχε µια ωραία καινούρια πόχα, δώρο από τον µακαρίτη Παύλο ∆ιαµαντούκο που ζούσε στην Αµερική και ο Σταύρος Ζωίδης
µε πολλά αγκίστρια (φοβερός, αυτοδίδαχτος ψαράς). Έγινε ο καταµερισµός της δουλειάς, ο Ηλίας Βλάχος θα πήγαινε να τοποθετήσει το «Σουλπί» σ’ ένα µικρό ρέµα για κάµποσες ώρες. Ο Σταύρος Ζωίδης στην µεγάλη οβύρα στις «Βρύσες» πιο κάτω απ’ το «Χονί» που εκεί κάναµε όλο το καλοκαίρι το µπάνιο µας. Εµένα µε πήρε κοντά του ο Ντόντης για να τον βοηθήσω στο ψάρεµα µε την πόχα, µου έκοψε µε το τσεκούρι του ένα µακρύ ξύλο, περίπου δύο µέτρα, τόκανε και λίγο µυτερό για να τζινώ τις µεγάλες πέτρες πούναι µέσα στο νερό από την πίσω µεριά όταν αυτός στρώνει την πόχα µπροστά στην πέτρα. ∆οκιµάσαµε πάρα πολλές φορές, περίπου έφτασε το µεσηµέρι. Η είσπραξη 18-20 µικρά ψαράκια Μουστακαίους! Ο Ηλίας Βλάχος µε το περιβόητο Σουλπί του 7-8, ο Θεός να τα κάνει ψάρια και οι υπόλοιποι µε τα αγκίστρια τους, δεν συµπλήρωνα µια οκά.... Μόλις γυρίσαµε στο Σταύρο Ζωίδη, ανοίγει ο Ντόντης τον τουρβά και τι να δούµε, ήταν µέχρι την µέση µε µικρά και µεγάλα ψάρια κάπου δύο οκάδες και... Κοιτάζω και φωνάζω από χαρά πολύ δυνατά: «Μπράβοµπράβο Σταύρο µου σήµερα θα χορτάσουµε ψάρια, είσαι φοβερός». Γυρίζει ο Ντόντης και µου δίνει µε την πόχα του µια στους πλάτες και µια στα πισινά µου και µου λέει: «Εσύ µωρέ... µπακανιάρικο της Χαρίκλως, δεν µπορείς ούτε µια πέτρα να τζινίσεις σωστά, θέλεις να φας και ψάρια; Ο µακαρίτης είχε δίκιο, διότι τότε µικρός ήµουνα... «Απ’ τα κόκκαλα βγαλµένος των ∆ολιωτών τα ιερά». Πάντως το παντελόνι µου το διµητένιο και το πουκάµισο το σκούρο ριγέ, χωρίς γιακά, ραµένο απ’ τον παππού µου Γιάννη Γρανακίδη που ήταν ράφτης στη Βοστίνα µια ζωή, παρ’ όλο το πλύσιµο... βρώµαγε ψαρίλα όλη την ηµέρα! Εγώ όµως ευχαριστήθηκα πάρα πολύ γιατί η κοιλιά µου έφαγε τόσα φρέσκα ποταµίσια ψάρια που τα θυµάµαι ακόµα, παρ’ ότι πέρασαν περίπου.... 70 χρόνια.
4
Συνέντευξη µε τον Άγγελο Kούρο Ο Άγγελος Κούρος έχει εκδόσει δύο Ποιητικές συλλογές, τους «Κόφτες» και το «∆ρόµο για το καλοκαίρι». – Πότε γράφεις καλύτερα, όταν βιώνεις κάτι ευχάριστο ή κάτι δυσάρεστο; – Αν έχω καταλάβει καλά τον εαυτό µου όταν γράφει, το κρίσιµο σηµείο για να τελειώσω ένα καλό ποίηµα (καλό κατά την άποψή µου πάντα) δεν είναι η διάθεση. Από την ως τώρα εµπειρία µου της γραφής, και κοιτώντας τα ποιήµατα από µια απόσταση χρόνου, οι προϋποθέσεις που πρέπει να συντρέξουν είναι οι εξής: 1ον: Να έχω κάτι να πω (αρκετές φορές αυτή είναι µια υπόθεση ωρίµανσης χρόνων), 2ον: Να έχω το κουράγιο να το πω (δεν είναι πάντα αυτονόητο ότι έχεις το κουράγιο να µπεις στη διαδικασία της γραφής), 3ον: Να βρω τις κατάλληλες λέξεις (ή να βρω τις λέξεις που πρέπει να σβήσω – η ποίηση είναι µια διαδικασία αφαίρεσης) και 4ον: Να βρω τον ρυθµό (αυτό είναι πάντα και το πιο δύσκολο). Η διάθεση λοιπόν, που ρωτάς, είναι δευτερευούσης σηµασίας. Και µε καλή και µε κακή διάθεση, µπορείς να γράψεις. – Από πού εµπνέεσαι; – Η ποίηση (έχει πει κάποιος που λησµόνησα το όνοµά του, αλλά κράτησα τα λόγια του), δεν είναι µια ιδιότητα, είναι µια κατάσταση. Όταν είσαι µέσα σε αυτή την κατάσταση όλα µπορούν να σε εµπνεύσουν. Αυτό που έχει ιδιαίτερη σηµασία πάντως για µένα είναι οι λέξεις. Οι λέξεις έχουν µια δική τους (αυτοτελή) δύναµη που µου κροκαλούν εξαιρετική εντύπωση. Πολλές φορές µε αφορµή µια λέξη (και αφήνοντας τις επόµενες λέξεις να την ακολουθήσουν) ξεδιπλώνονται τα συναισθήµατα και οι καταστάσεις που, για έναν εσωτερικό και εν πολλοίς ανεξήγητο λόγο, πρέπει να εκφραστούν. – Παλιότερα, το µυθιστόρηµα θεωρούνταν παρακατιανό είδος, καλό µόνο για γυναίκες ή ανθρώπους κατώτερης πνευµατικής στάθµης. Η θέα των
τεχνών ήταν η ποίηση, να υποθέσω ότι µεταξύ ποίησης και πεζογραφίας προτιµάς την ποίηση; – Σωστά υποθέτεις, αν και η αλήθεια είναι ότι και η υπόλοιπη λογοτεχνία µου προκαλεί την ίδια γοητεία µε την ποίηση. Απλώς όπως συµβαίνει µε όλα τα πράγµατα, όταν ασχολείσαι µε κάτι µπορείς να εκτιµήσεις καλύτερα (και να συγκινηθείς περισσότερο) από µια καλή δουλειά. – ∆ανείζεσαι στοιχεία έστω και ασυναίσθητα από ποιητές που θαυµάζεις; – «Οι λέξεις µας είναι παιδιά πολλών ανθρώπων» έγραψε ο Σεφέρης. Νοµίζω ότι η φράση δίνει την απάντηση. Προσωπικά, περίµενα χρόνια µέχρι να νιώσω ότι απέκτησα έναν προσωπικό τρόπο γραφής και τότε είναι που αποφάσισα να διακινήσω τους «Κόφτες» στους εκδοτικούς οίκους. ∆ανείστηκα πάρα πολλά και δεν το έκρυψα όσες φορές ήρθε στην επιφάνεια. – Κατά τη γνώµη µου διακρίνω στα ποιήµατά σου κάποια οµοιότητα µε τον Καρυωτάκη του οποίου η ποίηση δεν έχει ίχνος φιλολογίας, αισθηµατισµού, φιλαρέσκειας. Υπάρχει µια µεστή αίσθηση της πραγµατικότητας. – ∆ύσκολη ερώτηση. Κατ’ αρχάς ο Καρυωτάκης είναι ένας από τους ποιητές που αγαπώ ιδιαίτερα (θυµάµαι ότι όταν ήµουν 18 χρονών, από τις πολλές φορές που τον είχα διαβάσει µπορούσα να απαγγείλω πάνω από το µισό του έργο από στήθους). Αν τα πράγµατα είναι έτσι όπως τα λες, είναι γιατί δίνω µεγάλη σηµασία στον πρώτο λόγο που ανέφερα προηγουµένως, να έχω κάτι να πω. Αυτή η πραγµατικότητα που είναι η αρχική αιτία για να γραφεί το ποίηµα, το ακολουθεί και το διατρέχει µέχρι να ολοκληρωθεί. Από την άλλη οι πολλές φιλολογικές ή καλολογικές προσθήκες, µάλλον, αποδυναµώνουν και περιπλέκουν το συναίσθηµα παρά το ενδυναµώνουν. ∆έσποινα Πορίκη
IOYNIOΣ 2013
« ∆OΛ I Ω T I K A »
ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΗ ΣΤΗΛΗ
ΤΙ ΘΕΛΩ άντοτε µου άρεσε και µου η λογοτεχνία. Λογοτεχνία είναι η καλλιέργεια του έντεχνου λόγου, η παραγωγή έργων ποίησης, η ανάλυση των ποιηµάτων και της έντεχνης πεζογραφίας . Μ’ όλους τους ποιητές και λογοτέχνες έχω ασχοληθεί, ιδιαιτέρως όµως µε τους: 1) Παπαδιαµάντης Αλέξανδρος, διηγηµατογράφος και λογοτέχνης, Σκιαθίτης 1851-1911 και 2) Με τον ποιητή Γ. ∆ροσίνη, Έλληνας ποιητής, λογοτέχνης και Ακαδηµαϊκός (18591952). Σήµερα λοιπόν θ’ αναλύσουµε ένα αγαπηµένο του ποίηµα, µικρό σε έκταση, αλλά µεγάλο σε περιεχόµενο ας το παρακολουθήσουµε:
Παρέσει
ΤΙ ΘΕΛΩ ∆ε θέλω του κισσού το πλάνο ψήλωµα σε ξένα αναστηλώµατα δεµένο. Ας είµαι ένα καλάµι, ένα χαµόδεντρο, µα όσο ν’ ανεβαίνω, µόνος ν’ ανεβαίνω. ∆ε θέλω του γιαλού το λαµπροφέγγισµα που δείχνεται άστρο µε του ηλιού τη χάρη, θέλω να δίνω φως από τη φλόγα µου κι ας είµαι κι ένα ταπεινό λυχνάρι. Γ. ∆ΡΟΣΙΝΗΣ
Υπέροχο ποίηµα, µε πολύ βαθιά νοήµατα που τονίζει την προσπάθεια του ανθρώπου ν’ ανεβαίνει µόνος του µε την προσ1πάθειά του µε την αξία του κι όχι µε την βοήθεια των άλλων. Πραγµατολογικά στοιχεία του ποιήµατος: 1) Του κισσού το πλάνο ψήλωµα: Το ψήλωµα του κισσού (ντρούφλιανο το λέµε εµείς στα χωριά µας) ο ποιητής τ’ ονοµάζει πλάνο, γιατί ο κισσός πράγµατι, φτάνει ψηλά, αλλά στηρίζεται στον κορµό άλλου δέντρου, που αν δεν υπάρχει αυτό το δέντρο, ο κισσός πέφτει. Tο ίδιο συµβαίνει πολλές φορές µε τον άνθρωπο, ο οποίος στηρίζεται στους ώµους ισχυροτέρων ανθρώπων, φαίνεται µεγάλος, σπουδαίος, τρανός, ενώ στην πραγµατικόττηα είναι µικρός και άσηµος. 2) Ας είµαι ένα καλάµι, ένα χαµόδεντρο... Το καλάµι ή το χαµόδεντρο, είναι άσηµα (δεν διαθέτουν δόξα ή φήµη) αλλά δεν στηρίζονται σ’ άλλα δέντρα. Συνεπώς το καλάµι ή το χαµόδεντρο, δεν είναι
πλάνο, δηλαδή δεν απατάει τον άνθρωπο που το βλέπει. Έτσι θέλει τον άνθρωπο, ο ποιητής, χαµόδεντρο, άσηµος, απλός, ταπεινός, παρά µεγάλος µε την υποστήριξη και την βοήθεια του άλλου. Σηµασία δεν έχει το που θα φθάσει ο άνθρωπος, αλλά το πώς θα φθάσει, δηλαδή µε τις δικές του προσπάθειες και δυνάµεις. 3) Του γιαλού το λαµπροφέγγισµα: Ο γιαλός δέχεται το φως του ήλιου, λάµπει σαν άστρο και εκπέµπει στις ακτίνες του οι οποίες δεν είναι δικές του αλλά αντανακλώµενες του ήλιου. Αυτό συµβαίνει και µε µερικούς ανθρώπους, οι οποίοι φαίνονται λαµπροί, σαν αστέρια, αλλά η λάµψη τους δεν είναι δικιά τους, είναι ετερόφωτοι κι όχι αυτόφωτοι. 4. Θέλω να δίνω φως από τη φλόγα µου κι ας είµαι ένα ταπεινό λυχνάρι: Ο ποιητής µε τους δύο τελευταίους στίχους του εκφράζει την επιθυµία του να είναι ένα ταπεινό λυχνάρι, αλλά το φως, το οποίο θα εκπέµπει, να είναι από τη φλόγα του κι όχι από τη φλόγα άλλου. Υπέροχο ποίηµα, καθώς είπαµε, µε πλούτο λέξεων και φράσεων µε απέριττη (αυτός που δεν έχει τίποτε το περιττό) λεπτότητα και άφατη χάρη, που τα λόγια του οµιλούν µέσα στα µύχια της ψυχής µας και προκαλούν βαθύτατη συγκίνηση. Το µικρό αυτό ποίηµα εκφράζει ό λη τη φιλοσοφία της ζωής και οι 8 στίχοι αποδίδουν πλήρως το βαθύ νόηµα που περικλείουν οι δύο στροφές του. Είναι διδακτικότατο για όλους τους ανθρώπους. Τέλος δυο λόγια για τον ποιητή Γ. ∆ροσίνη. – Ο Γεώργιος ∆ροσίνης, γεννήθηκε στην Αθήνα το 1859 και πέθανε στην Αθήνα το 1952. Έλληνας ποιητής, λογοτέχνης, διηγηµατογράφος και Ακαδηµαϊκός. ∆ηµοσίευσε πολλά ποιήµατα και διηγήµατα, όπως: οι «∆ύο φτωχοί», «Τι θέλω», «Για τη γλυκιά Ελλάδα», «Χώµα Ελληνικό» κλπ. κλπ. ∆ιηγήµατα πεζά είναι: «Το βοτάνι της Αγάπης», «Ο µπάρµπα ∆ήµος», «Αγροτικές Επιστολές», «Οι µέλισσες», «Όρνιθες», «Το ψάρεµα και οκυνηγός» κ.ά. Το ύφος του είναι απλό, κοµψό, χαριτωµένο, δροσερό µε ειδυλλιακή ευγένεια και βαθιά νοήµατα. Σωκράτης Μ. Οικονόµου Συνταξιούχος ∆άσκαλος Γεροπλατανίτης (Παλιός αριστούχος Μαθητής του Γυµνασίου Πωγωνιανής)
5
Α∆ΕΛΦΟΤΗΤΑ ∆ΟΛΟΥ ΤΗΣ ΗΠΕΙΡΟΥ « Ο ΑΓΙΟΣ ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΟΣ» l ΕΟΡΤΑΣΜΌΣ ΤΟΥ ΑΓΊΟΥ ΧΡΙΣΤΟΦΌΡΟΥ Την Κυριακή 19 Μαΐου 2013 και ώρα 9:00 πµ τηρώντας το πατροπαράδοτο έθιµό µας, συγκεντρωθήκαµε ∆ολιώτες και ∆ολιώτισσες στον Ιερό Ναό της Μεταµορφώσεως του Σωτήρος στην Πλάκα των Αθηνών για να τιµήσουµε τη µνήµη του Αγίου Χριστοφόρου, Πολιούχου του χωριού µας. Μετά την κατανυκτική Θεία Λειτουργία τελέστηκε η καθιερωµένη αρτοκλασία από την Αδελφότητά µας. Στον περίβολο του Ιερού Ναού του Σωτήρος µοιράστηκαν οι άρτοι σε όλο το εκκλησίασµα, προσφορά της Αδελφότητας Αθηνών. Στη συνέχεια όλοι µαζί οι ∆ολιώτες καθίσαµε σε ¨καφέ¨ της Πλάκας συζητώντας, γελώντας και αναπολώντας το αγαπηµένο µας χωριό. Η πρόεδρος της Αδελφότητας αφού καλωσόρισε τους παρευρισκόµενους ευχήθηκε Χρόνια Πολλά στους απανταχού ∆ολιώτες και µετέφερε τις θερµές ευχές της Προέδρου της Αδελφότητας Αµερικής Μαριάνθης ΖέρβαΡάπτη προς όλους τους ∆ολιώτες. l ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟ ΓΛΕΝΤΙ Στις 6 Μαΐου 2013, ηµέρα Κυριακή µεσηµέρι, στις εγκαταστάσεις του κτήµατος Ηπειρωτών N.Μάκρης, Ραφήνας και Μαραθώνος, ο σύλλογος Ηπειρωτών ¨ Η Αγία Ειρήνη¨ και ο δραστήριος πρόεδρος του Βαγγέλης Φωτόπουλος οργάνωσαν ηπειρώτικο γλέντι. Η Αδελφότητα ∆ολού παρευρέθη στο παραδοσιακό γλέντι το οποίο είχε άφθονο φαγητό, καλό κρασί και αναψυκτικά, ηπειρώτικη µουσική και πολύ κέφι! Στην πίστα χόρεψε ηπειρώτικους χορούς ο Μήτσος Φωτόπουλος µε το συγκρότηµά του υπό τους ήχους του υπέροχου κλαρίνου! Η Αδελφότητα ∆ολού ευχαριστεί τους αδερφούς Φωτόπουλου για την εγκάρδια υποδοχή και την άριστη φιλοξενία l Συνδροµή και οικονοµική ενίσχυση των µελών της Αδελφότητας τα έτη 2012-2013 Μούστος Χριστόφορος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .500E Παπαδηµητρίου Μαρία . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .50E Μούστου Χριστίνα . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .30E Κούρος Άγγελος . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20E Ρουµελιώτης Παναγιώτης . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .15E Το ∆.Σ. της Αδελφότητας ∆ολού ευχαριστεί τους ∆ολιώτες οι οποίοι επικοινωνούν µε την Αδελφότητα και ενισχύουν τις προσπάθειες της.
ΠΑΡΑΚΛΗΣΗ Όπως γνωρίζετε τα «∆ΟΛΙΩΤΙΚΑ» είναι µια µικρή τοπική εφηµερίδα και δεν έχει τα µέσα να πληροφορείται για όσα συµβαίνουν, στους αγαπητούς µας χωριανούς. Γ’ αυτό σας παρακαλούµε να µας ενηµερώνετε σαν θέλετε να δηµοσιεύουµε ό,τι ευχάριστο ή δυσάρεστο σας συνέβη, (γέννηση, θάνατος, µνηµόσυνο, επιτυχίες, διακρίσεις κ.λ.π.) Επίσης να µας ενηµερώνετε για την αλλαγή της διεύθυνσή σας.
IOYNIOΣ 2013
« ∆OΛ I Ω T I K A »
6
TO ΣHMANTPO ταν το περασµένο καλοκαίρι επισκε-
Όπτήκαµε το χωριό µας µαζί µε την Κρυ-
στάλλα, µε αξίωσε ο Θεός να ανέβω στο βουνό και τον Άγιο χριστόφορο µαζί µε τον Γιώργη Κωσταρά, τον Χρήστο Τζιόβα και τον Βασίλη ∆άκα. Αφού ανάψαµε τις κανδήλες και ο Βασίλης έψαλε το τροπάριο του Αγίου και βγήκαµε έξω, το βλέµµα µου άρχισε να φέρνει γύρω προσπαθώντας να διανοηθώ την τόση διαφορά του περιβάλλοντος χώρου. Η ανοικτή έκταση του προαυλίου, οι γυµνοί βράχοι που προεξείχαν κατακάθαροι από το ξέπλυµα των βροχών, η θέα ολόγυρα στον ορίζοντα, όλα εντελώς διαφορετικά. Η έλλειψη κόσµου έδωσε την ευκαιρία στην φύση να επανακτήσει το έδαφός της. Ψάχνοντας να βρω κάποιο κατάλληλο µέρος να βγάλω καµιά θεαµατική φωτογραφία του δυτικού ορίζοντα, στο άνοιγµα του τοίχου, που τώρα είναι το µόνο κατάλληλο σηµείο, το βλέµµα µου ξαφνικά έπεσε στην θέα του Σηµάντρου να κρέµεται στο βόρειο µέρος του ανοίγµατος. Αισθανόµενςο ένα κόµπο στο στήθος άρχισα να µονολογώ κουνώντας το κεφάλι µου. Αααααχ, το Σήµαντρο σώζεται, είπα, προσπαθώντας συνάµα να βγάλω και καµιά φωτογραφία του. Τι έπαθες κύριε Χριστόφορε; Με ρωτάει ο Γιώργης ο Κωσταράς. Αχ βρε Γιώργη του λέω. Να ήξερες τι αναµνήσεις µου φέρνει αυτός ο σπασµένος ο τροχός! Είχε πέσει κάτω, µου λέει ο Γιώργης και θάφτηκε µαζί µε την γκορτσιά που ήταν κρεµασµένο. Ευτυχώς όµως το βρήκαµε και το κρεµάσαµε εκεί που είναι τώρα. Παίζοντας τώρα εδώ µε τις φωτογραφίες, µπροστά µου έχω την φωτογραφία µε το
O Eπιτάφιος και η Aνάσταση στο ∆ολό
Σήµαντρο. Σταµάτησα κοιτώντας την και µε το κεφάλι µου ακουµπισµένο στην παλάµη του χεριού µου, το µυαλό µου έτρεξε στα παιδικά µου χρόνια. Πολύ παιδικά, 2, 3, 4 χρονών. Θυµήθηκα που την παραµονή του Αγίου Χριστοφόρου, µε µεγάλη ανυποµονησία και έξαψη, έβγαινα στο προαύλιο στο Λάκκο του Μπούκουρη, µπροστά από του Κίτσιου Τόµου το σπίτι στην γειτονιά µου (στον κήπο του Μανιώτη, όπως τον λέγαν) για να αγναντέψω στην πλαγιά του Τσιόκαρη στο ηλιοβασίλεµα,
Tου Xριστόφορου Pάπτη τους άντρες να ανηφορίζουν για τον Άγιο Χριστόφορο µε ένα γοµάρι φορτωµένο µε το αρνί, τα κοκορέτσια και σαλάτες, ψωµιά και καρβέλες και τυριά και ρακί και κρασί, µαζί µε τους οργανοπαίχτες, ένας ένας στην σειρά, στην ανηφοριά, ώςπου χάνονταν πιο πάνω, καρτερώντας ώσπου νύχτωνε, για να φθάσουν στον Άγιο Χιστόφορο και να χτυπήσουν το Σήµαντρο ώστε να ακούσω τον ήχο του σαν τον έφερνε ο αγέρας πού και πού στα αυτιά µου. Ας σηµειωθεί ότι ήταν έθιµο για τους άντρες να γιορτάζουν την παραµονή του πανηγυριού στο βουνό ψήνοντας αρνιά και κοκορέτσια και γλεντώντας µε τα βιολιά (µουσική). Φυσικά ο ήχος από το Σήµαντρο προµήνυε το πανηγύρι που όπως κάθε χρόνο, την άλλη µέρα, τον κόσµο να ανεβαίνει προς τον Άγιο Χριστόφορο, άλλους καβάλα στα γοµάρια µε τις κόκκινες και άσπρες φλοκάτες και άλλους πεζούς, η πλαγιά και ο λάκος του Τσιόκαρη να αχάει από το κουβεντολόι και τα γέλια και τα χαρχάτσουλα, ο δε ήχος από το Σήµαντρο να µην σταµατάει από τα χαράµατα µέχρι αργά το πρωί, (γιατί όλοι ανεξαρτήτως θα χτυπούσαν το Σήµαντρο). Έτσι γιορτάζαµε το πανηγύρι µας. Όταν µεγάλωσα, 7-8 χρονών, τότε άρχισα και εγώ να ανεβαίνω στον Άγιο Χριστόφορο, Θυµάµαι που µαζί µε τον Γιώτη Βάση και τον Γιώργο Ντόντη (αχώριστοι, τότε, µόνο ο ύπνος µας χώριζε) που µας έντυναν οι µανάδες µας µε τις καλές µας φορεσιές, µας έβαζαν και ένα κόκκινο αυγό στην τσέπη και µια άσπρη λαµπάδα στο χέρι, να αρεντέβουµε (τρέχουµε) τον ανήφορο κατευθείαν, ίσια, αποφεύγοντας τα µονοπάτια δεξιά και αριστερά προς το εξωκκλήσι και το Σήµαντρο. Ποιος λοιπόν να το πρωτοχτυπήσει. Με ένα λιθάρι στο χέρι, αρχίζαµε να χτυπάµε ο κάθε ένας µας µε το δικό του ρυθµό, ξεχωριστά (εννοώ τον ρυθµό της καµπάνας) και µε όλη µας την δύναµη, που έκαναν το σήµαντρο να χοροπηδά και να χτυπάµε τα χέρια και τα δάχτυλά µας άσχηµα. Αφού αποσταίναµε (κουραζόµασταν), ή µας ετραβούσαν οι µεγάλοι και µας έβαζαν µέσα στο εκκλησάκι να ανάψουµε την λαµπάδα µας, µετά βγαίναµε έξω να τσουγκρίσουµε τα αυγά µας και να τα φάµε γιατί πεινούσαµε κιόλας. Τώρα θα µου πει κανείς. Γιατί τόση σηµασία στο Σήµαντρο; Φυσικά πολύ σωστή η
σκέψη. Αλλά ας προσπαθήσουµε να φανταστούµε ότι µιλάµε για ένα διαφορετικό κόσµο. Μια διαφορετική ζωή. Τότε δεν γνωρίζαµε τι θα πει ραδιόφωνο, κινηµατογράφος, αεροπλάνο, τηλεόραση, τηλέφωνο (µε την σηµερινή του έννοια), ηλεκτρικούς φούρνους και στόφες, µηχανές που πλένουν τα πιάτα και τα ρούχα, µηχανισµούς για θέρµανση ή ψύξη (τότε το τζάκι ήταν η θέρµανση τον Χειµώνα, που από µπροστά καιγόσουν και από πίσω κρύωνες), φωτογραφικές µηχανές και ΙPHONES και I-PADS και τόσα άλλα µέσα που σήµερα πληµµυρίζουν τον κόσµο. Τίποτε από όλα αυτά. Ένας κόσµος που ζούσε µε τη φύση, τα ίδια και τα πρόβατα, τα χωράφια και τα αµπέλια και για ψυχαγωγία την εκκλησία κάθε Κυριακή, τις γιορτές και τα πανηγύρια και το κουβεντολόι τα βραδινά καλοκαίρια έξω από τις αυλόπορτες στα πεζούλια, στις ρούγες. Για µας τα παιδιά ο κόσµος µας τότε ήταν τα αρνιά και τα κατσίκια και παιχνίδια της εποχής, τρέξιµο, σκλαβάκια, κρυφτό και όταν θερίζονταν τα χωράφια έξω από το χωριό να παίζουµε µιµούµενοι τους Τσοπάνηδες και τα πρόβατα και τα γίδια, τον Χειµώνα δε µε τον χιονοπόλεµο και τις νεροπάπαλες, καρτερώντας νάρθουν οι γιορτές να φέρουµε γύρω στα σπίτια τραγουδώντας τα κάλαντα, τις Απόκριες να ευχόµαστε καλές απόκριες στα σπίτια και να µας δίνουν κοφτόπιτες να φάµε, το Πάσχα να τραγουδάµε γύρω στα σπίτια τραγουδώντας τα Κόλιαντα Μήλιαντα, τρεις χιλιάδες πρόβατα, του Πιστικού Κουλούρα και µένα Κολιαντίνα και τίποτε περισσότερο. Απολύτως τίποτα που να έχει κάποια σχέση µε τον σηµερινό κόσµο. Εποµένως το Σήµαντρο για µας τα παιδιά προπαντός, είχε πολύ µεγάλη σηµασία. Σήµαινε την χαρά, την Άνοιξη, το Καλοκαίρι και τα παιχνίδια, αλλά πάνω απ’ όλα το πανηγύρι µας, που ήταν το πρώτο µετά τον χειµώνα και το καλύτερο στην περιοχή µας. Το ∆ολιώτικο Πανηγύρι. Ο ήχος λοιπόν του Σηµάντρου ήταν η µεγαλύτερη έξαψη της χρονιάς, προπαντός για µας τα παιδιά, εκείνη την εποχή. Χριστόφορος Υ.Γ. Ας µείνει λοιπόν εκεί κρεµασµένος ο παµπάλαιος σπασµένος τροχός, (το Σήµαντρο) σαν ένα κειµήλιο από τον δικό µας κόσµο.
IOYNIOΣ 2013
« ∆OΛ I Ω T I K A »
∆OΛIΩTIKH KOYZINA
7
Mερικά χρόνια πριν...
ΚΟ ΦΤ Ο Π Ι ΤΑ (Για βασιλόπιτα και της Τυρινής - Για σινί) 2 κούπες κοφτό – 1 µικρό εβαπορέ 1/3 βιτάµ ή βούτυρο – 1 φλιτζάνι λάδι 1 κουταλάκι αλάτι – 1 ζωµό κότας 1 γιαούρτι στραγγιστό – 6 έως 8 αυγά – τυρί φέτα 2 φύλλα για κάτω Μουσκεύουµε τον κοφτό ένα βράδυ. Τον πλένουµε να φύγει η θολούρα και τον στραγγίζουµε. Τον βάζουµε να βράσει σε νερό (2 δάχτυλα πάνω απ’ τον κοφτό) περίπου µισή ώρα µέχρι να µαλακώσει. Προς το τέλος ρίχνουµε το γάλα, το αλάτι, το ζωµό, το βιτάµ και το λάδι. Ανακατεύουµε συνέχεια να µην κολλήσει. Ο χυλός να είναι πηχτός. Αφήνουµε να κρυώσει και ανακατεύουµε πού και πού να µη µας κάνει κρούστα. Ανοίγουµε 2 φύλλα για κάτω. Και τα στρώνουµε µε λίγο λάδι ανάµεσα. Ρίχνουµε στο χυλό τα αυγά καλά χτυπηµένα και τα ενσωµατώνουµε. Ρίχνουµε το γιαούρτι και λίγο τυρί και ανακατεύουµε. Βάζουµε όλο το µείγµα στο σινί και γυρίζουµε τα φύλλα «κρόθο». Ραντίζουµε µε λάδι, τρίβουµε και όσο τυρί θέλουµε από πάνω και ψήνουµε σε µέτριο φούρνο µέχρι να χρυσαφίσει. (Περίπου 1 ώρα). Ν.Κ.
∆ιακρίνονται από αριστερά: Λεωνίδας Κουτσουµπίνας, Θωµάς Νάστος, Άγνωστος, Χρήστος Φούκης (Από το αρχείο Ντίνας Κουτσοµπίνα)
Η ηλεκτρονική επικοινωνία µας Στο 2ο τρίµηνο του 2013, στα e-mail της εφηµερίδας µας (
[email protected] και
[email protected]) λάβαµε µηνύµατα από τους παρακάτω χωριανούς και φίλους του χωριού, που τους ευχαριστούµε πολύ: - Ευφροσύνη Τσιρώνη - Τζήµου, από την Θεσσαλονίκη (µε τα πολύ ωραία θέµατα που µας στέλνει τόσο συχνά). Ζέρβας Χάρης Xριστόφορος Pάπτης Νίκος Στράτης – Σουλιώτικη Συµπολιτεία Αθανάσιος Κ. Λέκκας Βαγγέλης Γκόγκος (http://vostiniotis.blogspot.gr) Τώρα τα διάφορα άρθρα, επίκαιρα θέµατα και ότι άλλες συνεργασίες στέλνονται κατά καιρούς για την ιστοσελίδα µας, δηµοσιοποιούνται στην νέα ενότητα “Συνεργασίες” που βρίσκεται στην επάνω µπάρα του site (www.dolo.gr).
Xωριανέ, το χωριό σου σε χρειάζεται και συ χρειάζεσαι το χωριό σου. Γι' αυτό ποτέ µην το ξεχνάς!
Aπό αριστερά: Όλγα Καρακίτσου-Τοπάλη, Σπύρος Καρακίτσος, Αριστούλα Καρακίτσου-Παπαϊωάννου και τα µικρά Βασιλική Τοπάλη και Απόστολος Παπαϊωάννου. (Από το αρχείο της Βασιλικής Καρακίτσου.... (κόρη του Σπύρου)
IOYNIOΣ 2013 ιλιάδες χιλιάδων άνθρωποι
Χστον κόσµο πιστεύουν στα
ζώδια και µάλιστα µια από τις πρώτες ερωτήσεις που πιθανόν να σου απευθύνει ένα άτοµο που γνωρίζεις για πρώτη φορά, είναι να σου πει σε ποιο ζώδιο ανήκεις. ∆εν υπάρχει λαϊκό περιοδικό, ακόµα και εφηµερίδες, που να µην έχουν µια στήλη µε τα ζώδια. Όσο για τα µέσα µαζικής ενηµέρωσης, που καταντούν µ.µ. αποχαύνωσης, εκεί γίνεται απίστευτη κατασπατάληση χρόνου και λόγου µε τα ευφάνταστα µυθεύµατα από τις κυρίες και τους κύριους «επιστήµονες» της αστρολογίας. Καζαµίες, µαντείες, ωροσκόπια, είναι µια ελπίδα «βόσκουσα τους πολλούς των βροτών» κατά Σοφοκλή. Και η αρχική σηµασία του ρήµατος βόσκω είναι οδηγώ (τα ποίµνια) στη βοσκή… Ένας άλλος κοινωνιολόγος ο Adorno είναι πιο κατηγορηµατικός όταν λέει ότι τα ωροσκόπια συνιστούν τη µεταφυσική των νηπίων, ενώ άλλοι στη λέξη «νηπίων» προτιµούν τη λέξη «ηλιθίων»! Αλλά και ο Ι. Μ. Παναγιωτόπουλος, βλέποντας γενικότερα το φαινόµενο, είναι εξ ίσου κατηγορηµατικός γράφοντας «όταν µαθαίνουµε σε πολλές «υπερπολιτισµένες» (ας τις γράψουµε µε εισαγωγικά) κοινωνίες της εποχής µας άνθρωποι «περιωπής» (ας τους γράψουµε κι αυτούς µε εισαγωγικά), δηλαδή ηµίονοι πολυτελείας, συχνάζουν σε µάγισσες και περιµένουν να πληροφορηθούν τη µοίρα τους µε τη χειροµαντεία και ένα σωρό τέτοιες άλλες «µαντείες», και άλλοι πάλι ξηµεροβραδιάζονται απάνω στα ωροσκόπιά τους, µπορούµε να αισθανθούµε την παραδοσιακή λάσπη που βρίσκεται ακόµη κατακαθισµένη στο δέρµα µας» («Οι σκληροί καιροί» 7η έκ. σελ. 530). Τί είναι λοιπόν αυτά τα ζώδια και γιατί πήραν αυτά τα παράξενα ονόµατα Κριός, Λέων, Καρκίνος, Σκορπιός, Τοξότης, Ιχθύες, κλπ.; Είναι αστερισµοί που όπως τους βλέπουµε εµείς από απόσταση, µας δίνουν την εντύπωση συµπλεγµάτων µε ορισµένα σχήµατα και από εκεί οι παράξενες αυτές ονοµασίες. Είναι όµως έτσι; Όχι, δεν είναι καθόλου έτσι, διότι στην πραγµατικότητα ζώδια δεν υπάρχουν. Τα «συγκροτήµατα» που βλέπουµε εµείς από τη γη να υπάρχουν, είναι φαινοµενικά, για παράδειγµα ο αστερισµός του Τοξότη, µε το να προβάλλεται στην ίδια περιοχή του ουράνιου θόλου, στην πραγµατικότητα απαρτίζεται από αστέρια που απέχουν µεταξύ
« ∆OΛ I Ω T I K A »
ΓIA TA ZΩ∆IA O ΛOΓOΣ του Κώστα Γ. Τσιλιµαντού τους µέχρι και 2.000 έτη φωτός. Κανένα λοιπόν άστρο δεν είναι εκεί που το βλέποµε, ούτε έχει κανένα σχήµα από αυτά που του δίνοµε.. Ο Αντάρης, το λαµπρότερο άστρο στον αστερισµό του Σκορπιού απέχει από εµάς 380 έτη φωτός. Γενικά, λοιπόν, το φως των ζωδίων για να φτάσει στη γη απαιτούνται από 800 µέχρι 6.500 έτη φωτός! (∆ΟΜΗ) Οι αστερισµοί στην αρχαιότητα υπό το βάρος της δεισιδαιµονίας αιώνων θεσµοθετήθηκαν σε 12, για να συµπέσουν µε τους 12 µήνες, ενώ στη φαινοµενική τους πραγµατικότητα είναι 13 ή κατ’ άλλους 14, αφού ανεκαλύφθησαν και δύο άλλοι του Κήτους και του Οφιούχου. Τα ζώδια στα οποία βρίσκεται σήµερα ο Ήλιος δε συµπίπτουν µε τις αρχικές τους θέσεις. Με την περιστροφή της γης στον άξονά της, µετά παρέλευση 25.600 χρόνια σχηµατίστηκε ένας νοητός άξονας και αυτό επέτρεψε τη µετατόπιση των αστερισµών. Έτσι όσοι πιστεύουν ότι βρίσκονται στον αστερισµό του Κριού, είναι στον αστερισµό των Ιχθύων, επίσης όσοι πιστεύουν ότι είναι Τοξότες, καλά θα κάνουν να πιστέψουν ότι είναι Αιγόκεροι, αν όµως υπολογιστούν και οι ανακαλυφθέντες Κήτος και Οφιούχος, τότε τα πράγµατα µπερδεύονται για τα καλά. Τί µας λένε οι αστρολόγοι; Ότι τα ζώδια επηρεάζουν τη ζωή µας. Οι θέσεις τους καθορίζουν ή σχετίζονται µε συµβάντα της ζωής µας µε τις παλλιροϊκές δυνάµεις τους και µε τη µαγνητική τους επίδραση. Ακόµη µας λένε πως η στιγµή της γέννησης παίζει καθοριστικό ρόλο στη ζωή ενός ατόµου, χωρίς ποτέ να εξηγήσουν και γιατί όχι η σηµαντική και κρίσηµη στιγµή της σύλληψης. Υπολογίζοντας ότι το φως τρέχει µε 300.000 χιλιόµετρα στο δευτερόλεπτο σκεφθείτε πόσα δισεκατοµµύρια και τρισεκατοµµύρια τρισεκατοµµυρίων χιλιόµετρα απαιτούνται, για να φθάσει από τα «σχήµατα» αυτά, που και µεταξύ τους απέχουν µε χιλάδες έτη φωτός, η ακτινοβολία τους, αυτήν που επικαλούνται οι αστρολόγοι, στη γη µας. ∆ε µιλάµε βέβαια για τη σελήνη που είναι δορυφόρος µας και είναι πολύ κοντά µας, η οποία και επιδρά στις θάλασσες, στα φυτά και σε µας
τους ίδιους. Έτσι, ένας γιατρός που ξεγεννάει µια λεχώνα και στέκεται δίπλα της, εξασκεί µεγαλύτερη επίδραση από οποιοδήποτε ζωδιακό αστερισµό! Για τους αστρολόγους εφόσον τα ζώδια είναι όλο κι όλα 12, εποµένως τα δισεκατοµµύρια των ανθρώπων του πλανήτη µας αναγκαστικά χωρίζονται σε 12 κατηγορίες, µε 12 κοινές µοίρες να αντιστοιχούν σε όλο τον παγκόσµιο πληθυσµό! Για τον κοινό νού και µόνον αυτός ο παραλογισµός φτάνει για να τινάξει στον αέρα κάθε άλλο τους επιχείρηµα. Οι άνθρωποι που κατοικούν στο Βόρειο Πόλο και δε βλέπουν εκεί ήλιο, πλανήτες και ζώδια, ποιο ωροσκόπιο έχουν; ∆υό δίδυµοι που ανήκουν στο ίδιο ζώδιο και εποµένως έχουν κοινή τύχη, ο ένας τους σκοτώνεται και ο άλλος ανενόχλητος φθάνει σε βαθιά γεράµατα. Όσοι επίσης φονεύονται σε µια µάχη δεν πρέπει να ανήκουν σε ένα ζώδιο; Πως τα εξηγούν αυτά οι... προφητάνακτες; Και πως είναι δυνατόν αναφωνεί ο Ρίτσαρντ Ντόκινγκ,
8 ένας πωλητής αντισυλληπτικών χαπιών να µηνυθεί αν µια γυναίκα µείνει έγκυος, παρότι πήρε χάπι, ενώ ένας αστρολόγος δεν µηνύεται για τις µερικές φορές καταστρεπτικές συµβουλές του; (Βήµα, «Βιβλία» 30-1- 99) Μην ανησυχείτε όµως. Έχουν καλύψει τα νώτα τους. Οι προβλέψεις τους δεν αναφέρονται ποτέ σε θάνατο. Μιλούν για φιλοδοξίες, όνειρα, καριέρες, έρωτες, αποκαταστάσεις, γάµους, οικονοµία, χρήµα, ευηµερία, φιλοδοξίες και τα τέτοια και σε αυτό το µάρκετιγκ οφείλουν την ύπαρξή της ψευδοεπιστήµης τους. Θα κλείσω αυτό το σύντοµο κείµενο µε ένα αφοριστικό λόγο του αξέχαστου Παύλου Παλαιολόγου, όταν πριν αρκετά χρόνια κάποιος φαρσέρ στην Ιταλία ανακοίνωσε από ιδιωτικό ραδιόφωνο ότι συντελείται το τέλος του κόσµου και πλήθος Ιταλών, που άκουαν την εκποµπή, µε τα τρανζίστορ ανά χείρας, πήραν τα βουνά κατά τη συµβουλή του φαρσέρ, που δεν έπαψε να τους δοκιµάζει. Και τότε ο βασιλιάς του χρονογραφήµατος, όπως τον ονόµαζαν τότε, κατέληξε µε µια ερωταπόκριση: Ποιος κυβερνάει αυτό τον κόσµο; – Η Μεγάλη Μωρία!
Ειδήσεις από το ∆ήµο Πωγωνίου l Το έργο της συντήρησης του ∆ηµοτικού σχολείου του ∆ολού Από την αρµόδια οικονοµική επιτροπή του ∆ήµου Πωγωνίου κατοχυρώθηκε ο διαγωνισµός για την κατασκευή του έργου στην ανάδοχο Παπαγιαννοπούλου Μαρία, η οποία µειοδότησε στη δηµοπρασία µε ποσοστό έκπτωσης 3%. Ο Προϋπολογισµός του έργου ανέρχεται στο ποσό των 26.000 E και αφορά τις εργασίες που απαιτούνται για την συντήρηση της στέγης του και της τοιχοποιίας του προαύλιου χώρου. Όπως αναφέρεται στη σχετική µελέτη: Το κτίριο παρουσιάζει έντονα προβλήµατα υγρασίας στην κεκλιµένη στέγη από οπλισµένο σκυρόδεµα, και κάποιες πρώτες µικρές ρωγµές που έχουν προκληθεί από το νερό που εισχωρεί από τις ραγισµένες σχιστόπλακες και την γενικότερη κακή κατάσταση στην οποία βρίσκεται η στέγη. Επίσης το κτίριο δεν διαθέτει υδρορροές µε αποτέλεσµα
το νερό της βροχής να δηµιουργεί αντίστοιχα προβλήµατα υγρασίας στους τοίχους του κτιρίου και να διαβρώνει τα ξύλινα κουφώµατα του ορόφου. Επιπλέον σηµαντικά προβλήµατα παρουσιάζει ο τοίχος µήκους 14 µέτρων στο προαύλιο του σχολείου ο οποίος συνορεύει µε τον κοινοτικό δρόµο που οδηγεί στην πλατεία πλησίον της εκκλησίας του χωριού. Ο τοίχος, οποίος είναι παλαιός και κατασκευασµένος από ξερολιθιά, λόγω της κυκλοφορίας οχηµάτων (αυτοκινήτων, λεωφορείων, φορτηγών) στο κοινοτικό δρόµο υφίσταται σηµαντικές φορτίσεις και για το λόγο αυτό κρίνεται αναγκαία η καθαίρεσή του, και η ανακατασκευή του από αργολιθοδοµή µε άσβεστο-τσιµεντοκονίαµα. Σύµφωνα µε την προκήρυξη η προθεσµία εκτέλεσης του έργου ορίζεται σε 150 ηµερολογιακές ηµέρες και αρχίζει από την ηµέρα υπογραφής της σύµβασης ολοκλήρωσης του έργου.
IOYNIOΣ 2013
Kοινωνικά ΒΑΠΤΊΣΕΙΣ: – Στις 15 Ιουνίου 2013, στα Γιάννενα ο Θωµάς Νάστος και η Λίτσα Χριστοδούλου, βάπτισαν τον γιο τους και του χάρισαν το όνοµα του παππού Αλέκος. Στους ευτυχείς γονείς και παππούδες ευχόµαστε να τους ζήσει. ΘANATOI – Στις 16 Μαΐου 2013 απεβίωσε στα Γιάννενα η Πολυξένη Πανταζή και αναπαύθηκε στο νεκροταφείο της εκκλησίας Περιβλέπτου στα Γιάννενα. Εκφράζουµε τα θερµά µας συλλυπητήρια στους οικείους της. ΜΝΗΜΌΣΥΝΑ – Στις 19 Μαΐου 2013, έγινε στην Αθήνα το ετήσιο µνηµόσυνο του Αθανασίου Καρακώστα. – Στις 20 Απριλίου 2013, έγινε στα Γιάννενα το 40/ήµερο µνηµόσυνο της Ελένης Σαµαρά - Παπαΐωάννου – Στις 14 Απριλίου 2013, στην Αθήνα έγινε το 40/ήµερο µνηµόσυνο της Ευτυχίας - Φωφώς Λιόλιου – Στο ∆ολό έγινε η µετακοµιδή οστών της Λευκοθέας Μουστοπούλου, από τον γιο της Χρήστο Μουστόπουλο, που επισκέφθηκε το χωριό για τον σκοπό αυτό.
ΕΝΑ ∆ΕΝΤΡΟ δίνει κάθε µέρα ΟΞΥΓΟΝΟ αρκετό για τρία άτοµα ΣΒΗΣΕ ΚΑΛΑ ΤΟ ΤΣΙΓΑΡΟ ΣΟΥ ΜΗΝ ΚΑΙΣ ΤΟ ∆ΑΣΟΣ
« ∆OΛ I Ω T I K A »
Ειδήσεις από το ∆ήµο Πωγωνίου l Παραχώρηση για χρήση δηµοτικών κτιρίων και εκτάσεων στην Μ.Κ.Ο. «Η Κιβωτός του Κόσµου» Στα πλαίσια των δραστηριοτήτων της Μ.Κ.Ο. «Η Κιβωτός του Κόσµου», για τη δηµιουργία παραρτήµατος και ίδρυσης γεωργικής σχολής στην Πωγωνιανή, ο ∆ήµος Πωγωνίου ανταποκρινόµενος στο αίτηµα της Κιβωτού για παραχώρηση για χρήση ακινήτων και γεωργικών εκτάσεων που ανήκουν στον ∆ήµο, ενέκρινε την κατ’ αρχήν παραχώρηση για χρήση και για 30 χρόνια, άνευ ανταλλάγµατος, των παρακάτω ακινήτων ιδιοκτησίας του ∆ήµου Πωγωνίου, στην Μ.Κ.Ο. «Η Κιβωτός του κόσµου», για την ανάπτυξη δραστηριοτήτων της στο ∆ήµο Πωγωνίου, ως εξής: 1. Τη Mαθητική Εστία Πωγωνιανής η οποία έχει παραχωρηθεί στο ∆ήµο Πωγωνίου από το Ίδρυµα Νεολαίας και δια βίου µάθησης για 30 χρόνια, στην οποία θα στεγάσει το οικοτροφείο και το κέντρο παιδικής µέριµνας. 2. Το διαµέρισµα εντός της πόλης των Ιωαννίνων και επί της οδού Μιχαήλ Αγγέλου, ιδιοκτησίας του ∆ήµου Πωγωνίου, όπου θα στεγαστεί η Κοινωνική Υπηρεσία της Κιβωτού. 3. Τα διαµερίσµατα εντός της Τ.Κ. Πωγωνιανής, ιδιοκτησίας του ∆ήµου Πωγωνίου, για τις ανάγκες διαµονής του προσωπικού της Κιβωτού. 4. Τη ∆ηµοτική έκταση στον κάµπο της Τ.Κ. Ορεινού – Ξηρόβαλτου, για τις ανάγκες λειτουργίας αγροτικής σχολής. l Ίδρυση ∆ηµοτικού Ελεύθερου Ανοικτού Πανεπιστηµίου στο ∆ελβινάκι Σε µια πρωτοποριακή, για τα δεδοµένα της Ηπείρου, κίνηση
ΡΙΞΑΝΕ ΛΑ∆Ι ΣΤΟ ΛΥΧΝΑΡΙ Καρακίτσου Βασιλική Παγούνης Ευάγγελος Τόµος Παντελής Μπαλωµένος Βασίλης
50E 50E 20E
(γιος της Νώρας Λιόλιου) στη
µνήµη της γιαγιάς του Φωφώς Λιόλιου
100E
προχώρησε ο ∆ήµος Πωγωνίου, µε την απόφασή του να ιδρύσει ∆ηµοτικό Ελεύθερο Ανοικτό Πανεπιστήµιο στο ∆ελβινάκι. Πρόκειται για µια απόφαση που βρήκε θερµούς υποστηρικτές και υλοποιείται µε την βοήθεια του συγχωριανού µας Οµότιµου Καθηγητή του Πανεπιστηµίου Ιωαννίνων Λάκη Παπαϊωάννου. Το ∆.Ε.Α. Πανεπιστήµιο θα στεγάζεται στο παλαιό Παρθεναγωγείο ∆ελβινακίου και το όνοµα του θα είναι «Κωνσταντίνος – Ηροκλής Βασιάδης», αφιερωµένο στη µνήµη του γνωστού ∆ελβινακιώτη ιατροφιλοσόφου που υπήρξε εκ των ιδρυτών του Ελληνικού Φιλολογικού Συλλόγου Κωνσταντινουπόλεως. l Συγκέντρωση διαµαρτυρίας στην Κακαβιά από τον ∆ήµο Πωγωνίου Την Κυριακή 26 Μαΐου 2013 στο χώρο του Τελωνείου Κακαβιάς ο ∆ήµος Πωγωνίου οργάνωσε συγκέντρωση διαµαρτυρίας, για την ενίσχυση της ασφάλειας των συνόρων και της µεθόριας περιοχής. φορείς και κάτοικοι του Πωγωνίου διαµαρτυρόµενοι για την εγκατάλειψη της περιοχής και το κλίµα ανασφάλειας που επικρατεί λόγω της συνεχούς αποµάκρυνσης αστυνοµικών δυνάµεων προχώρησαν στον συµβολικό αποκλεισµό του Μεθοριακού Σταθµού της Κακαβιάς. Η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι ήταν τα αιµατηρά γεγονότα και το διπλό έγκληµα στα Κτίσµατα, όπου δύο ηλικιωµένοι έχασαν τη ζωή τους από το χέρι αδίστακτου δράστη ο οποίος απείλησε µε τις χειροβοµβίδες που έφερε µαζί του να τινάξει όλο τον οικισµό στον αέρα. Από την µέρα εκείνη οι κάτοικοι βρίσκονται στην κυριολεξία στο πόδι και ζητούν από την πολιτεία να στρέψει το βλέµµα της σε αυτή την ακριτική γωνιά της ελληνικής γης. Είχε προηγηθεί συγκέντρωση διαµαρτυρίας των Πωγωνησίων, στο δικαστικό µέγαρο των Ιωαννίνων (κατά την προσαγωγή του δράστη), όπου ζήτησαν να ανοίξουν και πάλι όλοι οι αστυνοµικοί σταθµοί στα ακριτικά χωριά και να αυξηθούν οι περιπολίες.
9
ΣΤΗ ΦΟΡΤΟΥΝΑTA ΕΥΤΥΧΙΑ ΖΑΦΑΡΑΝΑ - ΛΙΟΛΙΟΥ
Στις 10 Μαρτίου, µανούλα φόρεσες δύο άσπρα φτερά και έφυγες στου ουρανούς. Ο θάνατος δεν αντιµετωπίζεται µε τη λογική αλλά ξεπερνιέται µε την ταπεινή αποδοχή του θελήµατος του Θεού που είναι τόσο αληθινό αλλά συνήθως και τοσο ακατανόητο, όπως λέει και ο Μητροπολίτης Μεσογαίας Νικόλαος. Μαζί µε τον πατέρα, ήσαστε τα πιο σηµαντικά πρόσωπα στη ζωή µας. Μάνα-Πατέρα σας χρωστάµε ό,τι η γη στον ήλιο. Να έρχεστε στα όνειρά µας, να προσεύχεστε για µας και να µας προσέχετε από ’κει ψηλά! Σας Ευχαριστούµε για όλα... Ελεονώρα Γ. Λιόλιου
«∆OΛIΩTIKA» Όργανο του Eκπολιτιστικού Συλλόγου ∆ολού Iωαννίνων
Aιακιδών 36 T.K. 452 21 Tηλ. 26510/33.728 E-mail:
[email protected] Yπεύθυνος έκδοσης: Μποντίνης Ιωάννης Πρόεδρος Συλλόγου ∆ολού Πωγωνίου Υπεύθυνος σύνταξης: Μποντίνης Ιωάννης Απολλωνίας 21 - 45332 Ιωάννινα KΩ∆IKOΣ 4587 ΣYNTAKTIKH EΠITPOΠH Kώστας Mέξης Γεώργιος Μποντίνης Iωάννης Mποντίνης Eλένη Παπακώστα ∆ηµήτριος Πότσης Bασίλειος Xρήστου Eλευθέριος Φωτόπουλος Οι συνδροµές - συνεργασίες να αποστέλλονται στη ∆/νση: Πότση ∆ηµήτριο Αιακιδών 36 – Τ.Κ. 45221 Ιωάννινα Xειρόγραφα που δηµοσιεύονται ή όχι, δεν επιστρέφονται. Oι ενυπόγραφες συνεργασίες εκφράζουν τις απόψεις εκείνων που υπογράφουν.
IOYNIOΣ 2013 α
παραδοσιακά
« ∆OΛ I Ω T I K A » δηµοτικά
Ττραγούδια, κλέφτικα, ερωτι-
κά, της ξενιτιάς κ.λπ. εξιστορούν πραγµατικά γεγονότα και εξυµνούν πρόσωπα και καταστάσεις διαχρονικά. Μέσα στη δηµοτική παράδοση τοποθετούνται και τα µοιρολόγια που είναι αυτοσχέδια δηµιουργήµατα και εκφράζουν τον ανθρώπινο πόνο, ιδίως στο θάνατο κάποιου προσφιλούς προσώπου. Στο τεύχος αυτό θ’ ασχοληθώ µε το τραγούδι της Μαργιόλας, ένα θρηνητικό µοιρολόγι, πεντατονικής κλίµακας που είναι ευρέως διαδεδοµένο στην Ήπειρο, αντλώντας τις πολύτιµες πληροφορίες από τα βοηθήµατα: ΜΑΡΓΙΟΛΑ (ανάτυπο εκ του Πρωινού Λόγου) του φίλου συναδέλφου, λογοτέχνη και λαογράφου Παύλου Γκαλντέµη, τις ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ, του φίλου συναδέλφου και συντάκτη της εφηµερίδας «∆ΟΛΙΩΤΙΚΑ» Γιάννη Μποντίνη και από τη συνέντευξη µε Βελτσιστινό της Βούλας Λεοντίδη - Πλάτωνα, δηµοσιευµένης στα «ΚΑΛΑΡΡΥΤΙΩΤΙΚΑ ΝΕΑ». Να σηµειώσω εδώ ότι ο Π. Γκαλντέµης κατάγεται από την Κωστάνιανη ∆ωδώνης, είναι γνώστης της περιοχής του και είχε υπηρετήσει ως δάσκαλος στη Βελτσίστα, σηµερινή Κληµατιά. Η Μαργιόλα (Μαρία Σκόρδου το γένος Βελογιάννη), γεννήθηκε το έτος 1800 και µεγάλωσε στο Γραµµένο. Σε ηλικία δεκαεννιά χρονών παντρεύτηκε τον Βασίλη Τσίτο, ένα λεβεντόπαιδο απ’ τη Βελτσίστα, τεχνίτη και πρωτοµάστορα σε κατασκευές υδροµύλων και νεροτριβών. Όµορφη, γλυκοµίλητη πρόσχαρη και δουλευταρού από την πρώτη στιγµή κέρδισε την αγάπη των συγχωριανών του Βασίλη. Έτσι το νέο ζευγάρι άρχιζε τη ζωή του µε τους πλέον καλύτερους οιωνούς, αφού την ευτυχία τους συµπλήρωσε και η εγκυµοσύνη της. Όλα αυτά τα χαρίσµατα της δεκαεννιάχρονης κόρης είδε ο Τούρκος τζανταρµάς από τον εκεί Αστυνοµικό Σταθµό, την λιµπίστηκε και µια µέρα σαν την είδε να πηγαίνει µόνη της στο αµπέλι της έτρεξε µέσα από µάντρες και αµπέλια, βγήκε µπροστά και όρµησε να την αγκαλιάσει.... Εκείνη τον απώθησε καταγής κι έβαλε τις φωνές. Τρεις χωριανοί που έσκαβαν εκεί, κοντά, έτρεξαν για βοήθεια µε τα τσαπιά στα χέρια. Ο Τούρκος το ’βαλε στα πόδια και τρύπωσε στο Σταθµό. Τρεµάµενη και πιάνοντας την κοιλιά της η Μαργιόλα γύρισε στο σπίτι. Το βράδυ σαν επέστρεψε ο άντρας της τα µολόγησε όλα. Εκείνος έγινε θεριό ανήµερο, ζώστηκε τα άρµατα και κίνησε να σκοτώσει τον Τούρκο γι’ αυτή την ατιµία. Τότε µπήκαν µπροστά οι δηµογέροντες και τον συγκράτησαν. Το καλοκαίρι του 1820, η Μαρία,
Λαογραφικά Σηµειώµατα
«Σήκω Μαργιόλα από τη γη...» Του Βαγγέλη Βλάση Ντόκα Μαργιώ, (Μαργιόλα την αποκαλούσε ο άντρας της και οι φίλες της και µαργιόλα σήµαινε γυναίκα έξυπνη, παιχνιδιάρα και ναζιάρα στον έρωτα), γέννησε το γιο της τον Σπύρο. Και όταν µπήκε ο καινούργιος χρόνος, το 1821, έτος της παλιγγενεσίας, την ηµέρα των Φώτων έγιναν τα βαφτίσια του µωρού µε φαγοπότι και γλέντι. Άλλωστε η Βελτσίστα είχε πάντοτε ξακουστούς βιολιτζήδες. Όταν τελείωσαν τα γλέντια ο Βασίλης, µε τη συναίνεση και της δηµογεροντίας, αποφάσισε να εκτελέσει την απειλή του να σκοτώσει τον Τούρκο. Και σαν πληροφορήθηκε ότι αυτός ήταν µόνος του στο Σταθµό, έτρεξε εκεί και ξεγέλασε τον τζανταρµά: «Τρέξε κάτω στον Κάτω Μαχαλά σκοτώνονται δυο αδέρφια». Μπροστά ο Βασίλης πίσω ο Τούρκος έφτασαν στον Κάτω Μαχαλά, όπου είναι το αρχαίο κάστρο της Βελτσίστας. Κι εκεί ο Τσίτος, παλικάρι όπως ήταν, κι οργισµένος για την πράξη τον έσφαξε σαν τράγο, του πήρε τη στολή του και τον παράτησε κατάχαµα µόνο µε το εσώρουχο. Στη συνέντευξη της κ. Λεοντίδη αναφέρεται πως ο Β. Τσίτος έστησε καρτέρι κι ένα βράδυ σκότωσε τον Τούρκο. Στην ίδια συνέντευξη αναφέρεται και το όνοµα της Μαργιόλας ως Λαµπρινής και το µαργιόλα προήλθε από τα χαρίσµατά της. Ο Π. Γκαλντέµης σ’ αυτή την περίπτωση αναφέρει στο κείµενό του ότι Λαµπρινή λεγόταν η πεθερά της, η µάνα του Βασίλη. Το τραγούδι ως Μαρώ, Μαρούλα το συναντάµε στο Ζαγόρι και ως Μαριώ στο Πωγώνι. Σύµφωνα µε τον τουρκικό δίκαιο τα εγκλήµατα αυτού του είδους παραγράφονταν άµα περνούσε δεκαετία εφόσον δεν ανακαλυπτόταν ο δολοφόνος. Απ’ το χωριό «κανείς» δεν είδε, «κανείς» δεν ήξερε και ο καιρός κυλούσε ήρεµα. Όµως, µετά από ένα χρόνο, ήρθε χαρτί επικήρυξης από την Πόλη, γιατί θεωρήθηκε από την Οθωµανική διοίκηση προσβολή η εκτέλεση ενός κρατικού οργάνου. Τότε για τον Βασίλη τα πράγµατα δυσκόλεψαν. Έπρεπε να φύγει, να εξαφανιστεί τουλάχιστον για δέκα χρόνια. Υπήρχε άµεσος ο κίνδυνος κάποιος, ακόµη και δικός τους άνθρωπος, να τον καταδώσει για τα χρήµατα. Έτσι συγγενείς και συγχωριανοί του αποφάσισαν να τον φυγαδέψουν κρυφά. Να τον στείλουν στη
Βλαχιά µε ψεύτικο όνοµα. Για να αντιµετωπίσουν το οικονοµικό οι επίτροποι ζήτησαν από τη Μητρόπολη να πάρουν έγκριση να κάνουν έρανο για επισκευή του Ναού τους. Μάζεψαν αρκετά χρήµατα, κι αφού ένα µικρό µέρος του ποσού διέθεσαν για µικροεπισκευές της εκκλησίας, τα άλλα τα έδωσαν στον ξακουστό καραβανάρη Ρόβα, να τον πάρει µαζί του στη Βλαχιά. Ο Βασίλης Τσίτος µε βαθύ πόνο αποχαιρέτησε τη γυναίκα του, το µονάκριβο γιο του και τη µάνα του κι ακολούθησε το Ρόβα. Ο Ρόβας έφερε το Βασίλη ως την Κοµοτηνή και τον άφησε, γιατί ως εκεί έφτανε η αµοιβή του. Στην Κοµοτηνή (Γκιουµουλτζίνα) έµενε αρκετό καιρό. ∆ούλεψε κι αφού συµπλήρωσε ένα ποσό, µέσω Βουλγαρίας, πέρασε το ∆ούναβη κι έφτασε στη Βλαχιά. Εκεί εργάστηκε σκληρά στην ίδια δουλειά που γνώριζε κι έβγαλε πολλά χρήµατα. Σαν πέρασε η δεκαετία και κάθησε ακόµα δυο χρόνια για καλύτερα, το 1833, πήρε το δρόµο για την Ήπειρο, αφού φόρτωσε τρεις µούλες µε δώρα και καλούδια, αλεύρι και λίρες. Από τα Γιάννενα έστειλε χαµπέρι στη Βελτσίστα το άλλο πρωί να έλθουν στην πόλη, γυναίκα παιδί και µάνα, για να ψωνίσουν ό,τι ποθεί η καρδιά τους. Χαρές στο χωριό για το χαρµόσυνο νέο. «Έρχεται ο Τσίτος απ’ τη Βλαχιά...». Ετοιµάστηκε και η Μαργιόλα, ετοίµασε και το παιδί – παλικάρι δεκατριών ετών– και µαζί τους η κυρα-Λαµπρινή η µάνα τους. Οι τρεις τους θα κατέβαιναν στα Γιάννενα. Έλεγαν πότε να ξηµερώσει. Όµως: «άλλαι βουλαί ανθρώπων άλλα θεός κελεύει...». Τη νύχτα έπεσε πολύ χιόνι στη Βελτσίστα, σκέπασε όλο το χωριό και το µικρό σπιτάκι του Τσίτου. Και λίγο πριν χαράξει η χαρούµενη µέρα συνέβη το κακό. Η στέγη υποχώρησε και η µεσιανή γρεντιά έσπασε και έπεσε πάνω στη Μαργιόλα σπάζοντάς της τα κόκαλα. Η Λαµπρινή και ο Σπύρος σώθηκαν. Την άλλη µέρα στα ξύλα έφεραν τη Μαργιόλα στη Ζίτσα, σ’ έναν πρακτικό γιατρό αλλά γιατρειά δεν χώραγε. Ο άντρας της όσο την πρόλαβε ζωντανή το βράδυ και την έκλαψε πικρά. Μόλις συνήλθε απ’ το θανατικό ο Βασίλης, κάλεσε τον Χαράλαµπο
10 Φάκο, τον Λάλο, όπως τον έλεγαν, που ήταν βιολιτζής και τραγουδιστής του Αλή πασά, και του είπε να βγάλει ένα µοιρολόγι για τη Μαργιόλα του. Ο Λάλος Φάκος έκανε το τραγούδι, ένα θρηνητικό κάλεσµα του θλιµµένου συζύγου προς την τριαντατριάχρονη γυναίκα να επιστρέψει στη ζωή. Έκανε πολλές πρόβες µε την κοµπανία του για να το αποδώσει καλύτερα κι αυτό γιατί η αµοιβή του ήταν µεγάλη. Το τραγούδι πρωτακούστηκε στα «σαράντα της Μαργιόλας», πάνω στο µνήµα και ράγισε καρδιές:
– Σήκω Μαργιόλα από τη γη κι από το µαύρο χώµα – Με τι ποδάρια να σ’κωθώ, και χέρια ν’ ακουµπήσω – Κάνε τα νύχια σου τσαπιά τις απαλάµες φτυάρια Ρίξε το χώµα από τη µια τις πέτρες απ’ την άλλη. Σήκω να δεις τον άντρα σου οπ’ έρχεται απ’ τα ξένα Κι άπλωσε το χεράκι σου και πιάσε το δικό µου – ∆εν έχω µάτια να σε δω, στόµα να σε φιλήσω, – ∆εν έχω πόδια να σ’κωθώ, χεράκια ν’ ακουµπήσω – Πάρε Βασίλη το παιδί και γύρνα κει στα ξένα Σηµ. Κάθε στίχος συνοδεύεται απ’ την επωδό: Μαργιώ-Μαργιόλα µου, ψυχή καρδούλα µου! Οι οργανοπαίχτες βέβαια κατά τόπους, το διαµορφώνουν ανάλογα. Στο χωριό µας, στο Παλαιοχώρι, η Μαργιόλα τραγουδιέται πάντα σαν καθιστικό τραγούδι, σε γλέντια, όταν κάποιες φορές ο άνθρωπος θέλει να διασκεδάσει τη «µαταιότητά µας». Και οι κοµπανίες το παίζουν αυτό το µοιρολόγι περίτεχνα. Πολλές φορές το λένε και στην εκκλησιά, µετά την εξόδιο ακολουθία, πάνω στο µνήµα, όταν ο εκλιπών αφήνει παραγγελιά να τον συνοδέψουν µε όργανα στον άλλο κόσµο Και σε κάθε περίπτωση τραγουδιούνται µόνο οι τέσσερις πρώτοι δεκαπεντασύλλαβοι στίχοι. ΒΑΓΓ. ΝΤΟΚΑΣ (Απ’ το περιοδικό: «Η φωνή των Παλαιοχωριτών» τ. 133/ ΓΕΝ. ΦΛΕΒ. - ΜΑΡ’ 2013).
Mια συγκλονιστική ιστορία απίστευτη. Kαι το ότι υπάρχουν µαρτυρίες και ονόµατα πρωταγωνιστών την κάνει ακόµη πιο συναρπαστική. Nα ’σαι καλά Bαγγέλη! Mας έδωσες την ευκαιρία να γνωρίσουµε την πραγµατική ιστορία της Mαριόλας. Ένα τραγούδι-µοιρολόι που εµείς οι Πωγωνίσιοι το τραγουδάµε απαραίτητα στα γλέντια και στα πανηγύρια µας. Συγκλονιστικό δείγµα µνηµειώδους γραφής. Mπράβο Bαγγέλη! Γ.M.
