ΠΛHPΩMENO TEΛOΣ
Tαχ. Γραφείο Iωαννίνων Aριθµός. Aδείας 14
KΩ∆IKOΣ 094587
ΠEPIO∆IKH EK∆OΣH ΠOΛITIΣTIKOY b ΣYΛΛOΓOY ∆OΛOY IΩANNINΩN b ETOΣ 30ο u AP. ΦYΛ. 119 u IOYΛIOΣ - AYΓOYΣTOΣ - ΣEΠTEMBPIOΣ 2013 TAX. ∆/NΣH: AIAKI∆ΩN 36 u 452 21 IΩANNINA u e-mail:
[email protected] u www.dolo.gr
ΟΙ ΕΚ∆ΗΛΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙΟΥ Εγκαίνια του µνηµείου του Κοσµά του Αιτωλού
Tου Γιώργου Mποντίνη
Η πρώτη εκδήλωση του καλοκαιριού αφορά τα εγκαίνια του µνηµείου του Αγίου Κοσµά του Αιτωλού. Μετά την τέλεση της θείας λειτουργίας, όλοι οι παρευρισκόµενοι
συγχωριανό µας αρχιτέκτονα Γιώργο Ζέρβα, την ψηφιδωτή εικόνα φιλοτέχνησε η Κάτια Κολέφα, από το Σταυροσκιάδι, ενώ την κατασκευή πραγµατοποίησε ο συγχω-
παρακολούθησαν τα εγκαίνια του µνηµείου που στήθηκε στο χώρο δίπλα στην εκκλησία, όπου δίδαξε το έτος 1779 ο Άγιος Κοσµάς ο Αιτωλός. Το µνηµείο που κατασκευάστηκε από τον Πολιτιστικό Σύλλογο ∆ολού Ιωαννίνων, σχεδιάστηκε από τον
ριανός µας Πάνος Κούρος. Ακολούθησε η οµιλία του Προέδρου του Πολιτιστικού Συλλόγου ∆ολού Γιάννη Μποντίνη, που αναφέρθηκε στο αξιόλογο έργο του Εθνοµάρτυρα.
K O Y B E N TO Y ΛE Σ
Tου ∆HM. ΠOTΣH
KAINOYPIA ΣΠOPA
πνέουν τα παιδιά και τα εγγόνια µας να προχωρούν µε πολύ ενθουσιασµό στη ζωή τους και να µάθουν οπωσδήποτε γράµµατα. Πρέπει όµως, κάποτε τούτο το κράτος µας να σκύψει και αυτό έµπρακτα και µε πραγµτική στοργή στον δάσκαλο, που είναι το καλύτερο και ανθρώπινο δυναµικό της χώρας µας. Έχω πολλούς συγγενείς και φίλους και µιλούµε σχεδόν καθηµερινά για τα πολλά προβλήµατα που αντιµετωπίζουν. Πάντως ησύγχυση και ο αποπροσανατολισµός που επικρατεί γύρω µας, κάνει το έργο των δασκάλων πάρα πολύ δύσκολο και ό πως λένε και συνεχώς διαµαρτύρονται. Όλοι µας έχουµε χρέος να στηρίξουµε τους εκπαιδευτι-
Καινούρια χρονιά. Καινούρια σπορά, λέγανε παλιά, αρχίζουν τα σχολεία µας. Πιστεύω νάναι έτοιµοι οι καλοί µας δάσκαλοι (όλων των βαθµίδων) για να σπείρουν το σπόρο της µαθήσεως και γενικά της αγωγής να φτάξουν χαρακτήρες και να διαπλάσουν προσωπικότητες, πάντοτε ικανές να αντιµεωπίσουν τις µεγάλες ανάγκες της ζωής. Γνωρίζουµε όλοι µας, πόσο δύσκολο είναι το έργο τους, όπως γνωρίζουµε καλά και τα αρκετά προβλήµατα και τις δυσκολίες που παρουσιάζονται, όπως αδικίες, ανέχεια στον κόσµο και µε την δική τους οικογένεια. Τους εκπαιδευτικούς γενικά τους θέλουµε νάναι, παρά ταύτα, ειρηνικούς, χαρούµενους, δηµιουργικούς, να εµ-
* Συνέχεια στη 2η σελίδα
Κινηµατογραφική βραδιά Την Τετάρτη 14 Αυγούστου, συνεχίστηκαν οι εκδηλώσεις του καλοκαιριού µε την προβολή της κινηµατογραφικής ταινίας του συγχωριανού µας καταξιωµένου σκηνοθέτη Γιώργου Μπακόλα µε τίτλο “Στο Χάνι”. Πρόκειται για µια ταινία δραµατική, διάρκειας 80΄µε καλές ερµηνείες και υποβλητική ατµόσφαιρα, που διαδραµατίζεται στις αρχές του 20ού αιώνα κάπου στην Ανατολή. Η ταινία γυρίστηκε το 2003 και έχει αποσπάσει Κρατικό Βραβείο καλύτερης ταινίας, βραβείο πρωτοεµφανιζόµενου σκηνοθέτη, β΄αντρικού ρόλου, βραβείο στο φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, και καλύτερης φωτογραφίας Pazardjik International film festival Bulgaria. Παρουσίασε η δηµοσιογράφος Αγνή Βραβορίτου και την προβολή προλόγισε ο σκηνοθέτης. Ολόκληρη την ταινία µπορείτε να τη δείτε στην ιστοσελίδα µας (www.dolo.gr).
* Συνέχεια στην 3η σελίδα
«ΟΙ ΠΟΡΤΕΣ» ΚΑΙ ΟΙ ∆ΟΛΙΩΤΕΣ υγουστιάτικο φεγγάρι στο ∆ολό, Κυριακή 18 Αυγούστου, στην Μούρσα στο Αµφιθεατρικό της χώρο µε θύµησες πολλές – από την ζωή του χωριού- «Οι Πόρτες». Η παράσταση που επέλεξε φέτος η νεολαία για να µας γνωρίσει τις πόρτες του ∆ολού, τα µυστικά τους, χαρές και λύπες, βασισµένη σε ιδέα του Βασίλη Χρήστου, που υλοποίησε µε την συµβολή του ο σκηνοθέτης και ηθοποιός Βασίλης Παπαλαζάρου. Προλογίζοντας την παράσταση ο Βασίλης Παπαλα-
Α
Tης Aγνής Bραβορίτου ζάρου µίλησε για τους στόχους της αν «Οι Πόρτες» έχουν κυριολεκτική αλλά και εννοιολογική ιδιότητα.
Είναι οι πόρτες του ∆ολού
* Συνέχεια στη 2η σελίδα
ΣEΠTEMBPIOΣ 2013
« ∆OΛ I Ω T I K A »
K O Y B E N T O Y ΛE Σ * Συνέχεια από την 1η σελίδα κούς, να βοηθήσουµε, να εµπνεύσουµε και να προστατέψουµε τον καλό δάσκαλο, ώστε να µείνει σταθερός, ακλόνητος στις επιθέσεις της φθοράς και της αταξίας, και το θετικό έργο µένει, αντέχει και τα παιδιά κάποτε θα δούνε καλύτερο µέλλον. Αυτό πιστεύω. ΑΘΑΝΑΤΑ ΚΕΙΜΕΝΑ Το παρακάτω κείµενο το διάβασα σ’ ένα περιοδικό της Καλαµάτας που είµαι χρόνια συνδροµητής, τον «ΣΥΝ∆ΕΣΜΟ» και σαν ιστορικό και σαν διδαχτικό και επίκαιρο που έχει τον τίτλο: «Όλα για την πατρίδα». Στο αρχοντικό των Υψηλάντηδων, στο Κίσνωβ της Ρωσίας, δεκάξι του Φλεβάρη του 1821. Γύρω στο τραπέζι καθισµένα από τα πέντε αδέρφια οι τέσσερις, Αλέξανδρος, ∆ηµήτριος, Νικόλαος και Γεώργιος και αντίκρυ τους οι δυο γραµµατικοί ο Λασσάνης και ο Τυπάλδος, γράφουν την προκήρυξη. Η απόφαση πια η τρανή είναι παρµένη. Η ώρα µοιάζει µε ιερόπρεπη και µυστική τελετή. Μέσα στην επίσηµη τελετή και σιωπή ακούγεται η φωνή του Αλέξανδρου, αργή και γαλήνια χύνεται τριγύρω: «– Ναι, αδερφοί, λέγει· όλα τα προσφέρουµε θυσία πατριωτική· και τα δύο εκατοµµύρια, που ο Σουλτάνος, κατά την συνθήκη, θα µας πληρώσει τον προσεχή Μάιο. Και τα χτήµατά µας στη Βλαχιά· η τιµή τους είναι έξη εκατοµµύρια. Ας προσφέρουµε και τους βαθµούς και τους µισθούς, τους οποίους απολαµβάνουµε στη Ρωσική υπηρεσία. Ας δώσουµε και τους ίδιους τους εαυτούς µας θυσία στο βωµό της Πατρίδας. Έτσι µόνο θα εκτελέσουµε την παραγγελία του πατέρα µας και θα εκδικηθούµε για τα βασανιστήρια που υπόφερε ο παππούς µας και πέθανε από αυτά. Όλα ας τα δώσουµε στην πατρίδα! Ας κινήσουµε τον ιερό αγώνα γι’ αυτή». Σηκώθηκε, βγήκε από την αίθουσα, µπήκε στο δωµάτι της µητέρας του. Τη βρήκε µε το πιο µικρό αδέρφι, το Γρηγόρη, δεκατεσσάρων χρονών αγόρι, καθισµένο πλάι της. ΑΦού προσκύνησε τα πολυσέβαστα γεράµατα της µάνας, της έδωσε το χέρι και
την έσυρε σιγά στην αίθουσα, όπου επίσηµη γινόταν των Υψηλάντηδων η συντυχιά. «– Μητέρα, είπε ο Αλέξανδρος, η σωτηρία της πατρίδας µπορεί να απαιτήσει και τη θυσία του κτήµατός µας στην Κονζνίτσα, το οποίο δίνει έσοδα πενήντα τέσσερις χιλιάδες ρούβλια το χρόνο. Προσφέρεις το κτήµα αυτό στην Πατρίδα; Η αρχόντισσα Υψηλάντη αφού δάκρυσε είπε γλυκά: – Παιδί µου, είπε, εγώ προσφέρω εσάς τα φίλτατά µου και θα λυπηθώ τα ρούβλια;» Με τα τελευταία αυτά λόγια η προκήρυξη ήταν τελειωµένη και ο πρωτότοκος γιος υπόγραψε µε το αριστερό του χέρι: Αλέξανδρος Υψηλάντης Το κείµενο στο τέλος του περιοδικού, φέρει µε κεφαλαία γράµµατα: ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΛΑΧΟΓΙΑΝΝΗΣ. Θέλω να τελειώσω τις «κουβεντούλες» µου µε ένα υπέροχο λόγο του Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου, που είχε πει: «∆εν υπάρχουν άνθρωποι άσχηµοι, αλλά άνθρωποι που δεν µπορούν να δείξουν την οµορφιά τους. Και δεν µπορούν να δείξουν την οµορφιά τους, γιατί δεν αγαπούν και δεν αγαπώνται!» Οι Υψηλάντηδες αγαπούσαν όλους τους ανθρώπους και πιο πολύ την πατρίδα τους, γι’ αυτό και θυσίασαν τα πάντα για να τη δούν ελεύθερη και ευτυχισµένη. Υπάρχουν σήµερα Υψηλάντηδες; Ιδού το ερώτηµά µου. Εύχοµαι σ’ όλους σας να περάσετε καλό χειµώνα µε υγεία και χαρά και ας είµαστε φτωχοί... ––––––––––– Υ.Γ. Από την µαθήτρια Θέτιδα Ζούκα, της Β΄ Τάξης του ∆ηµοτικού, µε παρακάλεσε να της γράψω στα «∆ολιώτικα» κάτι αινίγµατα που της είπε ο παππούς της. Μου άρεσαν και εµένα, διότι πρώτη φορά τα ακούω και την ευχαριστώ, απολαύστε τα: – Ποια είναι αυτά τα δύο ζώα που έχουν αριθµό; Ποιο λουλούδι που έχει και αυτό αριθµό; Και τελευταίο ποιο φαγητό που τρώγεται ... κοντό! Οι απαντήσεις στην τελευταία σελίδα της εφηµερίδας. Ο ίδιος
2
«ΟΙ ΠΟΡΤΕΣ» ΚΑΙ ΟΙ ∆ΟΛΙΩΤΕΣ * Συνέχεια από την 1η σελίδα που ανοίγουν τα σπίτια για να υποδεχτούν τους επισκέπτες, οι πόρτες που ονειρεύονται από µακριά όσοι έρχονται το καλοκαίρι για να τις ανοίξουν. Είναι όµως και οι άλλες πόρτες µε την εννοιολογική τους σηµασία, εισόδου και εξόδου: ΕΙΣΟ∆ΟΣ: σε ερωτικές σχέσεις, σε κοινωνικές, φιλίας, αγάπης, οι πόρτες που παλεύει να ανοίξει η νεολαία για την επαγγελµατική αποκατάσταση, για περισσότερες γνώσεις – για να δηµιουργήσει– να διαµορφώσει µια κοινωνία δικαιότερη. ΕΞΟ∆ΟΣ: από το θυµό, από την οικογένεια, τις σχέσεις, την κοινωνία και οι πόρτες αντίδρασης σε ό,τι συµβαίνει σήµερα. Όλα αυτά εκφράστηκαν στο θεατρικό δρώµενο όπου πήραν µέρος οι: Νίκος Πορίκης, Θέµης Ευαγγέλου, Μαίρη Φωτοπούλου, Γιάννης Φωτόπουλος, Μαρία ∆ερµιτζάκη, Ελένη Ζωίδη, Φίλιππος Ζωίδης, Χαρούλα Παγούνη, Χριστίνα Φούκη, Αλέξης Φούκης, Κώστας Παππάς, Ιάσονας Χρήστου, Άγγελος Κούρος, ∆έσποινα Πορίκη, Ηλίας Αράπογλου, Στέφανος Φούκης. Οι πόρτες του ∆ολού έχουν και θύµησες που αποτύπωσε η Μυρτώ Χρήστου µε την κάµερά της και το βίντεο που επιµελήθηκε. Οι ∆ολιώτες άντρες και γυ-
ναίκες µπροστά στις πόρτες τους µίλησαν για τη ζωή τους στο χωριό, για το σχολείο τους, για το γάµο τους, για τα παιδιά τους που µικρά ανοιγόκλειναν τις πόρτες και έπαιζαν –και µεγαλύτερα τις έκλειναν για να φύγουν– αλλά και για να τις ξανανοίξουν – στο γυρισµό τους. Για τα πανηγύρια στο ∆ολό, όταν άνοιγαν όλες οι πόρτες, και για πόρτες που παραµένουν κλεισµένες χρόνια τώρα. Για τις πόρτες που άνοιγαν για τους ξενιτεµένους, για τις πόρτες που έκλειναν στο θάνατο και άνοιγαν στον ερχοµό µιας νέας ζωής, για τις πόρτες στα γιορτάσια, στους γάµους. Ήταν πραγµατικά αρκετά συγκινητικές οι µαρτυρίες για τις πόρτες που έχουν τόσα να πουν. Η νεολαία του ∆ολού µέσα από όλη αυτή την δηµιουργία βίωσε τη ζωή του χωριού. Τα χειροκροτήµατα από όλους τους θεατές - χωριανούς ήταν η ηθική αµοιβή τους – γιατί ξαναγύρισαν στους µεγαλύτερους µνήµες και στους νεότερους τη σηµασία της πόρτας, Στην όλη παράσταση συνέβαλαν µε την τεχνική υποστήριξη τους οι: Μάνος Κιτσώνας, Φοίβος Κουβαράς, Σπύρος Τρίτος. Αγνή Βραβορίτου
ΦΙΛΕΚΠΑΙ∆ΕΥΤΙΚΟΣ - ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΠΩΓΩΝΙΑΝΗΣ «Η ΠΡΟΟ∆ΟΣ»
ΕΥΧΑΡΙΣΤΗΡΙΟ Το ∆ιοικητικό Συµβούλιο του Φιλεκπαιδευτικού Λαογραφικού και Πολιτιστικού Συλλόγου Πωγωνιανής αισθάνεται την ανάγκη να ευχαριστήσει την Κα Μαργαρίτα ∆άλλα-Πορφύρη και τον Κο Αθανάσιο ∆άλλα για τη ∆ωρεά στο Λαογραφικό Μουσείο Πωγωνιανής «Πωγώνι-∆ερόπολη» µιας πλήρους καινούριας Πωγωνήσιας ενδυµασίας γυναικείας, στη µνήµη της µητέρας της Αικατερίνης Ζωίδου-∆άλλα από το ∆ολό Πωγωνίου. Τέτοιες θεάρεστες πράξεις τιµούν τους δωρητές και συµβάλλουν µε τις δωρεές τους στον εµπλουτισµό του Μουσείου και στην αρτιότερη παρουσίαση των εκθεµάτων και στην αποδοτική του λειτουργία. Πωγωνιανή17-8-2013 Για το ∆ιοικητικό Συµβούλιο Ο Πρόεδρος Γεώργιος Παράσχος
ΣEΠTEMBPIOΣ 2013
« ∆OΛ I Ω T I K A »
3
ΟΙ ΕΚ∆ΗΛΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙΟΥ * Συνέχεια από την 1η σελίδα Ρεµπέτικη βραδιά Η άλλη εκδήλωση που έγινε το βράδυ της 16ης Αυγούστου, στο ηµίφως του χαγιατιού της εκκλησίας, αφορούσε ρεµπέτικη βραδιά µε το ντουέτο (θείος και ανηψιός) Γιώργο Μπακόλα στο µπουζούκι και Χάρη Μπουκουβάλα στην κιθάρα, προσφέροντας µια απολαυστική µουσική βραδιά.
Θεατρική βραδιά Την Κυριακή 18 Αυγούστου 2013, το βράδυ, στη θέση “Μούρσα” στο Tσαΐρι στο ∆ολό, παρουσιάστηκε από τη θεατρική οµάδα “ΟΒΙΡΑ” των νέων του χωριού, µία ακόµη θεατρική παράσταση µε τίτλο “ΟΙ ΠΟΡΤΕΣ”. που άφησε τις καλύτερες εντυπώσεις σε όσους την παρακολούθησαν. Η παράσταση ήταν ένα project µε βάση του ότι σηµατοδοτούν οι πόρτες στην καθηµερινή µας ζωή. Τη θεατρική δράση συµπλήρωναν τα βίντεο που επιµελήθηκε η Μυρτώ Χρήστου, τα οποία πρόβαλαν ιστορίες των χωριανών µας που αφηγούνταν µπροστά
στην πόρτα τους. Όπως επισήµανε και ο συγχωριανός µας σκηνοθέτης της παράστασης και ηθοποιός Βασίλης Παπαλαζάρου “Αυτό που έχει σηµασία σε αυτό το project αλλά και γενικότερα στο ∆ολό είναι η γενναιοδωρία όλων να προσφέρουν ένα κοµµάτι της ψυχής τους. Είναι πολύ σηµαντικό και ένα σπάνιο δώρο για όσους βίωσαν την παράσταση σαν γεγονός.”
Το “∆ΟΛΙΩΤΙΚΟ ΑΝΤΑΜΩΜΑ” Τα πανηγύρια µας, οι χοροί, τα δηµοτικά µας τραγούδια είναι σίγουρα και παραµένουν µια τεράστια πολιτιστική κληρονοµιά. ∆εν υπάρχει χωριό της Ελλάδας, που να µην έχει και κάποιο πανηγύρι. Ιδίως το καλοκαίρι βροντάνε τα όργανα σε όλες τις γωνιές της, ακόµα και στις πιο απόµακρες. ∆ύσκολο επίσης να συναντήσουµε κάποιον Έλληνα, που να µην επισκεφτεί το καλοκαίρι κάποιο πανηγύρι.
Το Πωγώνι είναι από τα λίγα γεωγραφικά διαµερίσµατα, όπου τα πανηγύρια και οι χοροί κρατούν ακόµα καλά ή τουλάχιστον δεν έχουν αλλοιωθεί σε µεγάλο βαθµό από τη σύγχρονη πραγµατικότητα. Οι περισσότεροι Πωγωνήσιοι, αναγκάστηκαν να ξενιτευτούν από πολύ νωρίς και αυτό έχει σαν αποτέλεσµα µια υπέρµετρη αγάπη και νοσταλγία για την πατρίδα τους. Τα πανηγύρια αποτελούν µια πρώτης τάξης ευκαιρία και αφορµή, για µια έστω ολιγοήµερη επιστροφή στην πατρίδα. ∆εν έχει άδικο ο Στρατής Μυριβήλης που αναφέρει: «∆εν υπάρχει γένος πιο φιλέορτο απ’ το δικό µας. Ζούµε κάνοντας µια γιορτή και περιµένοντας µια γιορτή». Όπως καθιερώθηκε τα τελευταία χρόνια έτσι και φέτος πραγµατοποιήθηκε µε µεγάλη επιτυχία το «ΑΝΤΑΜΩΜΑ» των ∆ολιωτών το Σάββατο 17 Αυγούστου 2013, το βράδυ. Η συµµετοχή φέτος ήταν µεγαλύτερη από πέρσι. Συµµετείχαν πολλοί ξενιτεµένοι ∆ολιώτες αλλά και φίλοι και κοντοχωριανοί. Εξάλλου είναι γνωστή σε όλους η φιλοξενία µας, αλλά και το γλέντι µας. Η νεολαία µας, όπως πάντα, είχε την φροντίδα του τραπεζιού, καθώς και το σερβίρισµα του νοστιµότατου (κατά κοινή οµολογία) παραδοσιακού φαγητού (κρέας µε πιλάφι), συνεπικουρούµενη από τους µεγαλύτερους σε ηλικία, στην προετοιµασία των λοιπών εδεσµάτων. Πριν αρχίσει το γλέντι, τους παρευρισκόµενους χαιρέτησε εκ µέρους των ∆ολιωτών ο Πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου ∆ολού Ιωαννίνων Γιάννης Μποντίνης. Ακολούθησε χορός µέχρι το πρωί, µε το εξαίρετο συγκρότηµα του Κώστα Βέρδη. Στην εκδήλωση παραβρέθηκε και ο Αντιδήµαρχος Πωγωνίου Στέλιος Κουκου-
λάρης, καθώς επίσης και τα παιδιά της “Κιβωτού του Κόσµου “, που φιλοξενούνται στην Πωγωνιανή και συµµετείχαν ενεργά στο χορό. Να σηµειώσουµε, κατά γενική οµολογία ντόπιων και ξένων, το φετινό γλέντι ήταν το πιο πετυχηµένο από κάθε άλλη φορά και αξίζουν συγχαρητήρια στη νεολαία και σε όσους συµµετείχαν στη διοργάνωση της εκδήλωσης. Αλλά και από …οικονοµικής απόψεως είχε επιτυχία το τραπέζι, αφού είχε χορηγούς τον Φόρη Κωσταρά και τον Πάνο Κούρο µε τα κτηνοτροφικά τους προϊόντα που προσέφεραν και τον Ηλία Πότση µε την οικονοµική του συνεισφορά, τους οποίους ευχαριστούµε.
Στην ιστοσελίδα µας (www.dolo.gr) προβάλλονται σε φωτογραφίες και βίντεο όλες οι εκδηλώσεις του καλοκαιριού.
ΣEΠTEMBPIOΣ 2013
« ∆OΛ I Ω T I K A »
Σκέψεις - Σχόλια ΠΑΝΗΓΥΡΙΑ Όπου στην Ελλάδα κι αν βρίσκεσαι, υπάρχει µια γιορτή, ένα πανηγύρι µια τοπική εκδήλωση τις ηµέρες του 15/Αύγουστου. Το ∆ολό έχει ιστορία στα πανηγύρια και αυτό οφείλεται γιατί ξέρει από φιλοξενία αλλά και πώς να γλεντάει. Αυτό αποδεικνύεται, για µια ακόµη χρονιά, µε την επιτυχία που είχε στις πρωτότυπες εκδηλώσεις τις νεολαίας µας και στο Αυγουστιάτικο «ΑΝΤΑΜΩΜΑ» των χωριανών και όχι µόνο. *** Όλα άφησαν τις καλύτερες εντυπώσεις, για την οργάνωση, τη συµµετοχή, την πρωτοτυπία και την επιτυχία του σκοπού. Ευχαριστούµε πρώτιστα την εξαιρετική νεολαία µας. Απέδειξαν µε τα έργα και τις πράξεις τους πως πρόκειται για ξεχωριστά παιδιά και αυτό µας κάνει υπερήφανους. Ας συνεχίσουν όπου κι αν βρίσκονται και µακριά από το χωριό, να ανταµώνουν, και να µη χάσουν τον δεσµό και την επαφή τους. *** Κι εφέτος το παρών έδωσαν και ξενιτεµένοι χωριανοί µας, ιδιαίτερα από την µακρινή Αµερική. Όπως βέβαια κάθε χρόνο ο Ηλίας Πότσης µε την Χρυσούλα, η αδελφή του Σοφία µε τον άνδρα της Παύλο ∆όση, ο Χριστόφορος Κωσταράς (του Σπύρου) µε το γιό του Σπύρο και πολλοί χωριανοί και φίλοι από όλα τα µέρη της Ελλάδας. Τους ευχαριστούµε και τους περιµένουµε και του χρόνου. *** Τελειώνοντας ο Αύγουστος, τελειώνει και το φετινό καλοκαίρι!!! Και πέρασε ως συνήθως τόσο γρήγορα. Με βαριά καρδιά κλείσαµε πόρτες και παράθυρα, αµπαρώσαµε την εξώπορτα και αποχαιρετίσαµε το χωριό µε την ελπίδα πως του χρόνου να ανταµώσουµε και πάλι ΟΛΟΙ µαζί. *** Οι καλοκαιρινές διακοπές µας άφησαν ενθαρρυντικές ενδείξεις και ελπιδοφόρα µηνύµατα όχι τόσο για τη µεγάλη προσέλευση χωριανών, αλλά το σπουδαιότερο για τον ενθουσιασµό, τη µεγάλη συµµετοχή και το ενδιαφέρον της νεολαίας µας στα δρώµενα του χωριού. Χαίρεσαι, καµαρώνεις και ελπίζεις πως το ∆ολό θα συνεχίσει να υπάρχει και να πρωτοστατεί. *** Η φετινή παρουσία στο χωριό του Γιώργου Μπακόλα ( γιος της Μαγδαληνής Κωσταπαπά), µας έδωσε τη χαρά και την ευκαιρία να τον απολαύσουµε σαν σκηνοθέτη στην πολύ ωραία ταινία του ‘ΣΤΟ ΧΑΝΙ’, Εκτός αυτού όµως στις συζητήσεις µας γύρω από τα δρώµενα του χωριού, έδειξε µεγάλο ενδιαφέρον και έδωσε άλλη προοπτική και ελπίδα σε κάτι καινούριο που σχεδιάζουµε και αφορά βεβαίως την προβολή του χωριού.
Ο Γιώργος, γνώστης αυτού του αντικειµένου, είναι και ο πλέον κατάλληλος για να µας βοηθήσει για ένα τέλειο και επαγγελµατικό αποτέλεσµα. Ελπίδα έχουµε και στον Άγγελο Κούρο, ο οποίος µαζί µε όλα τα άλλα παιδιά, θα αποτελέσει τον συνδετικό κρίκο µε Αθήνα και Γιάννενα. Όλα είναι στα σκαριά και ελπίζουµε σύντοµα να έχουµε ευχάριστα νέα. *** Το µπόλικο νερό που πηγάζει από τα έγκατα της γης και που για πολλά-πολλά χρόνια στερούνταν οι ∆ολιώτες, είναι αιτία να καρπίζουν τα άγονα, µέχρι πρότινος, χωράφια µας. Και βέβαια µόνο του δε φτάνει, εάν και ο άνθρωπος δεν ασχοληθεί συστηµατικά µε την καλλιέργειά τους. Αυτό κάνει σήµερα µε πολύ κόπο και µεράκι ο Χριστόφορος, και γι’ αυτό θεωρείται αυτάρκης σε κάθε είδους καρπών (κηπευτικών, δηµητριακών, καρπών δέντρων, ήµερων και αγρίων, καθώς και κάθε είδους κτηνοτροφικών προϊόντων) και όλα βέβαια µε βιολογική καλλιέργεια. Να λοιπόν πως και η γεωργία µπορεί να αποδώσει στο χωριό εάν υπάρχει όρεξη και µεράκι. Ας τον έχουµε υπόψη. Με την κρίση που περνάµε, µπορεί να την χρειαστούµε. *** Επιτέλους οι εργασίες του σχολείου έλαβαν τέλος και µάλιστα µε πολύ καλή τεχνική εργασία. Αποµένουν τώρα οι εσωτερικές επισκευές (επιχρίσµατα, χρωµατίσµατα, αντικατάσταση εισόδου, παραθύρων κ.λ.π.). Ελπίζουµε πως κι αυτά µε τον καιρό να βρουν τη λύση τους. Πάντως ευχαριστούµε τον ∆ήµαρχο για το έργο αυτό.
Σειρά τώρα παίρνουν τα κοινοτικά αποχωρητήρια. Ήδη ο Πάνος άρχισε την προεργασία εφαρµόζοντας τη µελέτη που εκπόνησε ο χωριανός µας µηχανικός Άρης Yφαντής. Έτσι σιγά - σιγά θα οµορφύνει και ο χώρος του σχολείου. *** Οι συχνές βαφτίσεις που έλαβαν χώρα τελευταία στο χωριό, από φίλους και γνωστούς του Χριστόφορου, και η προσέλευση κόσµου στην εκκλησία και στο τραπέζι, ανέδειξαν για µια ακόµη φορά, το πρόβληµα παρκαρίσµατος. Χρειάστηκε η βοήθεια χωριανών «τροχονόµων» και «παρκαδόρων» για να τους κατευθύνουν άλλους στο ‘Τσαΐρι’ και άλλους στην πλατεία και στα χωράφια για να εξυπηρετηθούν. Εάν κάποιος έχει κάποιο οικόπεδο ή χωράφι κοντά στο
4
AΠO TON A∆OΛO-∆OΛIΩTH χωριό και µπορεί να το διαθέσει γι’ αυτό το σκοπό ας το πράξει. Θα είναι µια αξιόλογη προσφορά *** Σε πλήρη εγκατάλειψη βρίσκεται το τρακτέρ του χωριού. Εδώ και αρκετά χρόνια, όταν έπαψε πια να χρησιµοποιείται βρίσκεται παραπεταµένο κοντά στου ‘Γκάχου’ δίνοντας την εντύπωση πως ώρα µε την ώρα θα πάρει τον κατήφορο για τον γκρεµό. Άδικο το τέλος του και δεν ταιριάζει καθόλου σε ένα τέτοιο εργαλείο που για πολλά χρόνια όργωνε τα χωράφια του ∆ολού δίνοντας ψωµί στις ταλαιπωρηµένες οικογένειες του χωριού µετά από τα δύσκολα χρόνια του εµφυλίου, τότε που τα νοικοκυριά µας διαλύθηκαν και η ζωή ξεκινούσε από την αρχή. Σε αυτή την στιγµή ήρθε το δώρο Ήταν µια σπουδαία χειρονοµία των ξενιτεµένων µας της Αµερικής. Μια γενναία προσφορά. της Αδελφότητας για κείνα τα δύσκολα χρόνια Πάντα οι Αδελφότητες, ιδιαίτερα της Αµερικής ,αποτελούσαν το αποκούµπι. Εκεί εύρισκε καταφύγιο στις δύσκολες στιγµές ( και ήταν πολλές) ο πρόεδρος µε το κοινοτικό συµβούλιο.
Τέλος στη σηµερινή κατάσταση που βρίσκεται το µηχάνηµα, είναι απαραίτητο τουλάχιστον ένα σκέπαστρο ώστε να προστατεύεται από τις καιρικές συνθήκες, διότι πλέον αποτελεί µουσειακό στοιχείο. *** Με την έναρξη του κυνηγιού εύχοµαι στους κυνηγούς µας, καλή και αναίµακτη κυνηγητική περίοδο. ∆ιαβάζοντας όµως πρόσφατα, τις τοπικές κυνηγετικές ειδήσεις, µε λύπη διαπιστώνω πως δυστυχώς η περίοδος δεν ξεκίνησε αναίµακτη. Αν και δεν έχω καµία σχέση µε το κυνήγι, αντίθετα το βρίσκω βάρβαρο spor , έχω την εντύπωση πως αυτά τα ατυχήµατα οφείλονται στην άγνοια των κανόνων της κυνηγετικής συµπεριφοράς που ασφαλώς θα υπάρχουν. Είναι κρίµα και άδικο να χάνονται ανθρώπινες ζωές απολαµβάνοντας κάποιο spor. Προσοχή λοιπόν στην κυνηγετική σας συµπεριφορά προς τη φύση, το θήραµα και… τους συναδέλφους σας. Η περυσινή περίοδος που ήταν πλούσια σε επιτυχία θηραµάτων, εάν συµβεί κι εφέτος, προσέξτε στη συντήρησή τους µη…. σας βροµίσουν κιόλας.
ΣEΠTEMBPIOΣ 2013
Σκέψεις - Σχόλια ΤΟ ΞΩΚΛΉΣΙ ΤΟΥ ΑΪ- ΛΙΆ Χτισµένο µέσα στο οµώνυµο δάσος, στολίζει την ερηµιά και συµπληρώνει την οµορφιά της τοποθεσίας του. Η όχι και τόσο µακρινή απόσταση από το χωριό είναι και η ευκαιρία για πεζοπορία – εκδροµή µέχρι το εκκλησάκι. Ο Αϊ Λιας µας (∆ολού και Γκουβεριού), γιόρτασε και φέτος. Ο παπάΒασίλης, λειτούργησε, ο Βασίλης Ντάκας ήταν στο αναλόγιο, οι επίτροποι στα καθήκοντά τους και οι προσκυνητές, λιγοστοί όπως κάθε χρόνο, κρατούν το έθιµο χρόνια και χρόνια. Ήταν κάποτε παιδιά µεγάλωσαν, και τώρα φέρνουν από το χέρι τα παιδιά τους και τα εγγόνια να µάθουν κι εκείνα ότι εδώ κάθε 20 του Ιουλίου περιµένει ο Άγιος να του ευχηθούµε για τη γιορτή του. « ∆ι ευχών των Αγίων Πατέρων……» Πήραµε αντίδωρο. Ανταλλάξαµε ευχές και τσουγκρίσαµε τα ποτήρια που συνοδεύονταν, από πλούσιους µεζέδες, προσφορά του Χριστόφορου Κωσταρά, όπως τελευταία συνηθίζει. Το παρών έδωσε και η νεανική κοµπανία που ήταν η αιτία να αντηχήσει, όπως παλιά, το κλαρίνο. Μας ταξίδεψαν τα παιδιά σε περασµένα αξέχαστα χρόνια. ***
H νεανική κοµπανία. Mε το κλαρίνο ο Bασίλης ∆άκας (γιος του Bαγγέλη), ταλαντούχος οργανοπαίχτης µε την παρέα του. (Φωτό Γιώργου Kωσταρά).
Μια νεανική κοµπανία τον τελευταίο καιρό, δίνει την παρουσία της στην περιοχή µας. Πρόκειται για ταλαντούχα παιδιά µε πολλά ακούσµατα της παραδοσιακής µουσικής, µια και όλοι τους µένουν σχεδόν µόνιµα στο ∆ελβινάκι, εκεί που ανθεί η µουσική µας. Η πληθώρα των οργανοπαιχτών του ∆ελβινακίου πρέπει να καυχάται γιατί µόνοι τους κράτησαν τη µουσική παράδοση και τα τραγούδια του τόπου µας, και µάλιστα αρκετοί από αυτούς ανόθευτα. Και τα παιδιά αυτά σήµερα ας προσπαθήσουν και µάλιστα θα έλεγα, έχουν υποχρέωση να κρατήσουν αυτή την παράδοση όσο µπορούν πιο γνήσια. Το ταλέντο τους και η αγάπη σε αυτό που κάνουν, όπως το διαπιστώσαµε, τα εγγυώνται. Έξαλλου πρόκειται για σοβαρά και µορφωµένα παιδιά, µαθητές ακόµη του Λυκείου. Τους ευχόµαστε επιτυχία σε ό,τι σωστό κάνουν, µε προτεραιότητα τις σπουδές τους.
« ∆OΛ I Ω T I K A »
5
ΟΜΟΡΦΑ ΧΡΟΝΙΑ ΜΕ ΤΑ ΠΑΝΕΜΟΡΦΑ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΑ ΤΩΝ ΧΩΡΙΩΝ ΜΑΣ εν ξέρω πόσοι από σας, που γεννηθή-
∆κατε στα χωριά, έχετε προσέξει τα
καθηµερινά αντικείµενα των σπιτιών µας, που είχαν οι πρόγονοί µας, µε πόση τέχνη, οµορφιά και ζωντάνια τα έφτιαχναν! Κοιτάζοντάς τα µας µιλούν τόσο καθαρά για τη ζωή τους και µας προσφέρουν µια ανάσα στην πολυτάραχη τούτη εποχή µας. Το γνωρίζουµε πολύ καλά πως η ζωή τους δεν ήταν καθόλου εύκολη εκείνα τα χρόνια, απεναντίας τραχειά και πάρα πολύ δύσκολη και πρώτα-πρώτα, για το ψωµί της χρονιάς για όλη την οικογένεια. Όποιος νοικοκύρης κατόρθωνε να γεµίσει το αµπάρι του µε γεννήµατα ήτανε ο πρώτος άρχοντας! Όµως αυτοί οι ταπεινοί και φτωχοί άνθρωποι προσπαθούσαν να ζουν στα σπίτια τους τουλάχιστον µέσα στην οµορφιά, την αρµονία και τη γαλήνη. Προσέξτε τα έπιπλά τους. Από κάθε νοικοκυρά δεν έλειπε το µεγάλο ντουλάπι µε τα γυαλικά, πιάτα, ποτήρια του νερού και του ρακιού, φλυτζάνια του καφέ και «τσιάφκες» του τσαγιού, κουταλοπίρουνα, µαχαίρια, «καπαρέδες» δίσκους µικρούς και µεγάλους. Στο µαγειριό όλα τα είδη κατσαρόλες, ταψιά, σκάφη να ζυµώνουν τα ψωµιά κ.τ.λ. Στο καθιστικό δωµάτιο µε το τζάκι, δεξιά και αριστερά διπλή «Καργιόλα» κρεβάτι σιδερένιο µε ωραία σχέδια, µια µεγάλη κασέλα απ’ έξω σκαλιστή, απέναντι ένα ωραιότατο µπάσι στρωµένο µε φλοκάτες, δίπλα στο «Νοντά» ένα τετράγωνο τραπέζι, µε τραπεζοµάντηλο καλυµένο ολόκληρο κεντηµένο µε το χέρι, ένας µεγάλος καθρέφτης µα πλατιά κορνίζα από ξύλο και σκαλισµένη µε σχέδια διάφορα. Τα παράθυρα όλα µε κεντητές κουρτίνες, µε το βελονάκι στολισµένα, µε µια φρίζα, ένα ρόδακα ή διακοσµηµένα µε ένα χαριτωµένο µοτίβο, για να δίνουν στη ζωή συντροφικότητα και κουράγιο. Είδα και θυµήθηκα παιδικές κούνιες (Σαρµανίτσες) σ’ αυτές µεγαλώσαµε εµείς, µέχρι να περπατήσουµε, φτιαγµένες από χοντρό ξύλο µε το κάθε κάγκελό τους σκαλισµένο µε το χέρι και το κεφαλάρι µε πάρα πολλά φανταστικά σχέδια. Πώς σκέφτονταν λοιπόν αυτοί οι τεχνίτες που δούλευαν την εποχή εκείνη; Ότι τα µάτια των µικρών απ’ την στιγµή που θ’ άνοιγαν έπρεπε να βλέπουν όµορφα πράγµατα για να καλλιεργούνται τα συναισθήµατά τους. Προσέξατε τα υφαντά, στον αργαλειό, κεντήµατα, µε όλα τα χρώµατα της ίριδος; Τις υπέροχες ταντέλες! Η γυναίκα εκείνες τις εποχές την ηµέρα στη σκληρή αγροτική δουλειά και µετά τα βράδια τα µακρινά του χειµώνα, να γυρίζει στην ταντέλα,περιµένοντας έτσι η Πωγωνίσια µήνες, ίσως και χρόνια ολόκληρα το σύντροφό της απ’ την µακρινή ξενιτειά. Ήξερε µήπως από ένστικτο ότι το καλό τελειωµένο εργόχειρό της όχι µόνον είναι χρήσιµο, αλλά και βοηθάει και θεραπευτικά στο ξεπέρασµα πολλών κτυπηµάτων της ζωής. Η βελόνα της κεντήστρας είναι σαν να λέει ότι η ζωή της θα συνεχίζεται, τουλάχι-
στον όσο το έργο της θα αντέχει για να ευχαριστεί το βλέµµα. Εκείνο που µένει από το παρελθόν δεν είναι η πίκρα και η σκληράδα του, αλλά η γλυκειά παρουσία των µικρών λεπτοµερειών που αληθινά κάνουν την επιτυχία. Έχω δει πάρα πολλά στη ζωή µου τέτοια πανέµορφα αντικείµενα των χωριών µας. Εξάλλου έχω και στο δικό µου σπίτι, όχι
ΤΟΥ ∆ΗΜ. ΠΟΤΣΗ βέβαια απ’ την συγχωρεµένη τη µάνα µου, αλλά απ’ την γυναίκα µου, όπου έχει τελειώσει το «Ελληνικό Σπίτι» στην Αθήνα (έτσι λέγονταν εκείνη την εποχή, έξι χρόνια σπουδή) και είχε διοριστεί για πολλά χρόνια δασκάλα στο κέντηµα, στην Λαµπριάδειο Σχολή στα Άνω Πεδινά και µετά για λίγα χρόνια στα Γιάννενα σαν δασκάλα και κεντήστρα, να µαθαίνει τα ορφανά και άπορα κορίτσια της Λαµπριαδείου. Βέβαια εδώ σας ζητώ συγνώµη για την ρεκλάµα που έκανα στη γυναίκα µου, αλλά σκέφτηκα και µια λαϊκή παροιµία που λέγει: «Ο παπάς πρώτα ευλογεί τα... ράσα του». Πόσα πράγµατα απ’ αυτά τα πανέµορφα αντικείµενα των χωριών µας, αγαπητοί αναγνώστες, πήγανε χαµένα σήµερα! Τάφαγε ο πολιτισµός και η εξέλιξη. Θα µου πείτε κερδίσαµε άλλα περισσότερα. Ίσως. Εύχοµαι σ’ όλους σας καλό χειµώνα και µε υγεία.
Mερικά χρόνια πριν...
Από αριστερά: Όλγα Τοπάλη, Σπύρος Καρακίτσιος, Αγλαΐα Λατσούνα, Λεωνίδας Κουτσουµπίνας, Γεωργία Καρακίτσιου, Κατίνα Παπαϊωάννου, Κώστας ∆ηµητρίου, Λευκοθέα Κουτσουµπίνα
ΣEΠTEMBPIOΣ 2013
« ∆OΛ I Ω T I K A »
Αξέχαστες οι νύχτες (αλλά και οι µέρες) του ∆ολού! Είχα να τις ζήσω από τα παιδικά µου χρόνια, τότε που οι «συνάξεις» γίνονταν στην αυλή του Σχολείου και στα παγκάκια, στο παρκάκι δίπλα από το σπίτι του αξέχαστου Γιώργο Ντόντη. Τώρα µεταφέρθηκαν στα τραπεζάκια του καφενείου και συνοδεύονται από τσίπουρο και τα εδέσµατα του Λεονάρντο (σουβλάκι, σιλίρα). Και τι δεν αναλύθηκε αυτές τις µέρες! Θέµατα ιστορικά, κοινωνικά, οικονοµικά, πολιτικά, θεολογικά, καλλιτεχνικά. Τα πάντα! Και όλα τεκµηριωµένα µε επιχειρήµατα και παραδείγµατα. Οι µεγάλοι στη «θεωρία», στη «δράση» οι νέοι. Επινοητικοί και ταλαντούχοι όπως πάντα. Με κινηµατογραφικές προβολές, µε ποίηση, µε θεατρικά δρώµενα, µε µουσικές βραδιές. Το θεατρικό µάς προβληµάτισε όλους και µάς έκανε να προβούµε σε
διάφορες και διαφορετικές αναλύσεις, ο καθένας µε ό,τι κουβαλάει µέσα του. Η ποίηση µάς κέντρισε στην ίδια κατεύθυνση. Οι «πόρτες» του χωριού µάς αφηγήθηκαν κοµµάτια της ιστορίας του. Ο βραβευµένος σκηνοθέτης συγχωριανός µας, µάς έκανε υπερήφανους. Η µουσική µάς χαλάρωσε. Μπράβο στα παιδιά! Όλοι φύγαµε σοφότεροι. Αυτό είναι το ∆ολό, ένα σχολείο όπου µαθαίνεις ευχάριστα και αβίαστα! Πάντα τέτοια! *** Και ένα κουϊζ, που νοµίζω πως οι ∆ολιώτες ξέρουν την απάντηση: – Γιατί τα περισσότερα σπίτια του ∆ολού είχαν στην αυλή τους µια µουριά (ή και περισσότερες, αν είχαν πολλά κορίτσια στην οικογένεια); Ζ. Α.
Το νέο βιβλίο του Σωκράτη Οικονόµου
Ο Αληζότ Αγάς - Πασάς Μπέης και η ονοµασία του χωριού µας «ΑΛHΖΟΤ ΤΣΕΦΛΙΚΙ» περιοχής άλλοτε Ζαγορίου (σηµ. Γεροπλάτανος) Άλλο ένα όµορφο αισθητικά καλογραµµένο βιβλίο µε οργανωµένη ταξινόµηση της ύλης και µε αρκετά ιστορικά στοιχεία, εξέδωσε ο αγαπητός φίλος και συνάδελφος Σωκράτης Οικονόµου (γνωστός στους ∆ολιώτες από τα δηµοσιεύµατά του στα «∆ΟΛΙΩΤΙΚΑ»). Το βιβλίο είναι χωρισµένο σε δύο ενότητες. Η πρώτη είναι µια ιστορική αναδροµή και έρευνα για την προέλευση του ονόµατος του χωριού του, Γεροπλάτανος, από τον Αληζότ Πασά. Στηρίζεται στην αξιοποίηση στοιχείων από δηµόσιες πηγές, αλλά και στοιχείων που προέκυψαν από συζητήσεις ηλικιωµένων ανθρώπων. Η δεύτερη ενότητα παρουσιάζει τη ζωή και το έργο των ευεργετών του χωριού του, όπως ο καθένας µε τον τρόπο του ευεργέτησε τον τόπο του. Ένα εξαιρετικό βιβλίο για τον Γεροπλάτανο, γραµµένο µε νοσταλγία, αγάπη και µεράκι Ένα πολλαπλά χρήσιµο βιβλίο, µια προσφορά στους Γεροπλατανίτες που θα’θελαν να ξαναθυµηθούν αλλά και να µάθουν κάτι περισσότερο για την καταγωγή και τη γενέτειρά τους, αλλά και πολύτιµη προσφορά, ειδικά στους νέους του χωριού, για να µάθουν την ιστορία του τόπου των προγόνων τους. Αποτελεί επίσης πηγή πληροφοριών για τον ιστορικό, σε σχέση µε την πολιτική, πολιτισµική, ιστορική και κοινωνική ιστορία του τόπου. Είναι ευχάριστο που υπάρχουν
άνθρωποι µε ανησυχίες για το παρελθόν του τόπου τους µε τη διάθεση να το καταγράψουν. Ο Σωκράτης είναι κυριευµένος από ροµαντισµό, νοσταλγία και τοπολατρία και ως Πωγωνήσιος προσέφερε ένα πόνηµα περισυλλογής, αλλά έχει πολλά ακόµη να προσφέρει στην πολιτιστική και πολιτισµική ανάπτυξη αυτής της περιοχής. Ελπίζω πως το µεράκι του για την ιστορία και τα ήθη του τόπου µας δε θα τον εγκαταλείψει και πως θα επανέλθει στο µέλλον µε ζήλο και πείρα να δώσει αυτά που πιστεύω, οραµατίζεται. Να είσαι καλά αγαπητέ Σωκράτη. Γιάννης Μποντίνης
6
Kουβεντιάζοντας µε τον ∆ηµήτρη Πότση Ο ∆ηµήτριος Πότσης γεννήθηκετ ο 1929 στο ∆ολό. Φοίτησε στο ∆ηµοτικό Σχολείο ∆ολού και αργότερα στο οκτατάξιο Γυµνάσιο Πωγωνιανής. Μετά τον εµφύλιο, διέκοψε τις σπουδές και εγκαταστάθηκε στα Γιάννενα. Για δύο µήνες παρέµεινε στα λυόµενα του στρατού στους Αµπελόκηπους Ιωαννίνων. Έκανε αρκετές δουλειές. Ο συγχωριανός του Λεωνίδας Κουτσουµπίνας τον πήρε µαζί του στο τυπογραφείο, δουλεύοντας σκληρά, κυρίως νύχτα. Το 1966 άνοιξε µε τον συνέταιρό του πρακτορείο ΠΡΟΠΟ. – Τι θυµάστε από την πρώτη µέρα που ξέσπασε ο πόλεµος του 1940; – Εκείνο το πρωί ξύπνησα από τα κανόνια. Έριχνε δυνατή βροχή. Όλη µέρα ήµασταν µέσα στο σπίτι και κοιτάζαµε από το παράθυρο. Οι Ιταλοί ήρθαν από το φυλάκιο των ∆ρυµάδων και δεν µας πείραξαν καθόλου, φοβόµασταν µην µας πάρουν τα ζώα. Οι µεγάλες γυναίκες βγαίνανε έξω κα βοηθούσαν τους Ιταλούς δίνοντάς τους κάποια φαγώσιµα. – Ποια ήταν για εσάς η καλύτερη περίοδος του ∆ολού; – Μετά το 60, ξεκίνησε η ανοικοδόµηση, η ευηµερία του χωριού, κόσµος επέστρεψε στο χωριό. – Αγαπηµένα µέρη του χωριού. – Η χαράδρα, παλιά όλα τα παιδιά του χωριού κατεβαίναµε εκεί για µπάνιο και ψάρεµα, πολλά παιδιά της ηλικίας µου εκεί έµαθαν να κολυµπάνε, κατεβαίναµε µεγάλη παρέα. Τρώγαµε εκεί. Ένα άλλο µέρος που αγαπώ πολύ είναι το Τσουµπάρι, όπου κάθε απόγευµα κάναµε την βόλτα µας άνδρες-γυναίκες µαζί. – Σας λείπουν οι παιδικοί σας φίλοι; – Μου λείπουν πολύ, βεβαίως επικοινωνώ µαζί τους, οι περισσότεροι τώρα είναι στην Αµερική. Ελευθέριος και Ηλίας Μπέτζιος, Χαράλαµπος Μπίτζος, Γιώργος Πότσης, Χριστόφορος Ράπτης. – Θα ξαναγεµίσει το ∆ολό µε κόσµο; – ∆ε νοµίζω, ίσως µετά από πολλά χρόνια να έρθουν άλλες ορδές κόσµου. – Πώς ήτανε τα µαθητικά σας χρόνια; Το παλαιό ∆ηµοτικό Σχολείο ήτανε ένα πανέµορφο δίπατο
κτίριο. Αργότερα γυµνάσιο πήγα στην Πωγωνιανή από τη Χαράδρα, πολύ δύσκολα χρόνια, περπατούσαµε µισή ώρα για να φτάσουµε. Θα ήθελα να διηγηθώ και ένα περιστατικό από τα χρόνια του Γυµνασίου. Κάναµε ένα διαγώνισµα στην τάξη, µε καθηγητή τον ∆ολιώτη Καρακίτσιο, εγώ έλυσα την πρώτη άσκηση, στη δεύτερη δυσκολεύτηκα και ζήτησα από τον συµµαθητή µου Πολύβιο Φούντα να µε βοηθήσει να αντιγράψω, σκουντώντας τον µ’ ένα σουγιά, όµως ο σουγιάς τον τραυµάτισε ελαφρώς, µάτωσε. Ο Καρακίτσιος µε συµβούλεψε να πω ότι το έκανα αυτό µε την πένα για να µη µε τιµωρήσει ο Γυµνασιάρχης, απαγορεύονταν να έχουν τα παιδιά σουγιά στο σχολείο. Ο Καρακίτσος µε υπερασπίστηκε λέγοντας στον Γυµνασιάρχη περιπαιχτικά «∆ολιώτης ων, δολίως φερόµενος». – Πώς πάρθηκε η απόφαση να κάνετε τον Σύλλογο και να εκδώσετε και την εφηµερίδα; – Αρχικά στείλαµε επιστολές στους χωριανούς µας και στις Αδελφότητες Αθηνών ή Αµερικής ότι θα δηµιουργήσουµε το Σύλλογο ∆ολιωτών Ιωαννίνων µας ενθάρρυναν να προχωρήσουµε. Έτσι στις 12-31983, ιδρύθηκε ο σύλλογος, νιώσαµε µεγάλη χαρά, ο στόχος µας ήτανε να βοηθήσουµε τους χωριανούς, φτιάξαµε δρόµους, πλατείες κι άλλα πολλά έργα. Την επόµενη χρονιά κυκλοφόρησε το πρώτο φύλλο των «∆ολιώτικων». Τα «∆ολιώτικα» τυπώνονται στο τυπογραφείο των κ.κ. Αποστόλου και ∆ούβαλη από την πρώτη µέρα µέχρι σήµερα, τυπώνουµε 450 φύλλα σε κάθε έκδοση. (Εδώ θέλω να παρακαλέσω τους χωριανούς και φίλους να µην ξεχνάνε την συνδροµή). Εγώ ανέλαβα πρόεδρος από το έτος 1991 µέχρι το 2010 που παραιτήθηκα (λόγω ηλικίας), πριν από εµένα πρόεδρος ήτανε ο Γιάννης Μποντίνης και ο Χρήστος Τζόβας. – Πού βρίσκονται οι χαρές στη ζωή; – Χαρά βρίσκω στο γράψιµο, στο διάβασµα, στην οικογένεια, είναι ένα µεγάλο στήριγµα, στα γλέντια, στο καφενείο όπου µε την παρέα µου παίζω τάβλι, δηλωτή. – Κύριε Πότση σας ευχαριστώ και δηµοσίως για το χρήσιµο γλωσσάρι που µου δωρίσατε. ∆έσποινα Πορίκη
ΣEΠTEMBPIOΣ 2013
« ∆OΛ I Ω T I K A »
7
Στολίδι για όλη την Ήπειρο το νέο Μουσείο Τηλεπικοινωνιών να πραγµατικό στολίδι, το
Έµοναδικό ίσως στον τόπο
µας, είναι το Ταχυδροµικό – Τηλεπικοινωνιακό Μουσείο που εγκαινιάστηκε πρόσφατα στην Πωγωνιανή, συµβάλλοντας κι αυτό στο να καταστεί η ακριτική κωµόπολη πολιτιστική κοιτίδα ολόκληρου του Πωγωνίου σε συνδυασµό και µε το Λαογραφικό Μουσείο. Την πρωτοβουλία για την ίδρυση του νέου Μουσείου, που στεγάζεται στο ισόγειο της οικίας Αλέξ. Αλεξόπουλου (Σαράι Οµέρ Εφέντη) στην κεντρική πλατεία της Πωγωνιανής, είχε ο ακάµατος ερευνητής και συγγραφέας Κώστας Κωστούλας, ο οποίος προσέφερε και µεγάλο µέρος των αντικειµένων που εκτίθενται σ’ αυτό. Τα εγκαίνια του Μουσείου Για τα εγκαίνια του νέου Μουσείου στην Πωγωνιανή, την οµάδα που το έστησε και τα εκθέµατά του ο τακτικός συνεργάτης µας Νίκος Θ. Υφαντής, ο οποίος παραβρέθηκε στην εκδήλωση, γράφει τα ακόλουθα: – Πλήθος κόσµου από την περιοχή Πωγωνίου και από τα Γιάννινα παρακολούθησαν τον αγιασµό στο Ταχυδροµικό – Τηλεπικοινωνιακό Μουσείο που ετέλεσε ο πατέρας Θεοφάνης, εφηµέριος Πωγωνιανής και τις οµιλίες που ακολούθησαν. Παραβρέθηκαν ο
∆ήµαρχος Πωγωνίου Κώστας Καψάλης, οι Αντιδήµαρχοι Στέλιος Κουκουλάρης και Γιάννης Ντάλλας, ο Ευθύµιος Παππάς µε καταγωγή από το Αργυροχώρι που ζει στην Αµερική, Πρόεδρος του Συλλόγου Ηπειρωτών Αµερικής «Αναγέννησις» και πολλοί άλλοι. Ο Πρόεδρος του Φιλεκπαιδευτικού, Πολιτιστικού και Λαογραφικού Συλλόγου Πωγωνιανής, Γιώργος Παράσχος, χαιρέτησε τους παρεβρισκόµενους µε θερµά λόγια για την παρουσία τους στα εγκαίνια του µουσείου. Αναφέρθηκε στην ιστορική πορεία και στην εθνική δράση του Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου από την ίδρυσή του 1924 µέχρι σήµερα. Ευχαρίστησε όλους όσους βοήθησαν και στήριξαν οικονοµικά και ηθικά την ίδρυση του Μουσείου, τον ∆ήµαρχο Κώστα Καψάλη και τον Αντιδήµαρχο Στέλιο Κουκουλάρη, καθώς και όλους εκείνους που πρόσφεραν διάφορα αντικείµενα και εµπλουτίστηκε το µουσείο. Ιδιαίτερα αναφέρθηκε και ευχαρίστησε τον Κώστα Κωστούλα, χάρη στην πρωτουβουλία του οποίου και στην δωρεά των αντικειµένων κατέστη δυνατή η ίδρυση του Μουσείου. Επιπλέον, εκτός από το σηµαντικό τηλεπικοινωνιακό υλικό, πρόσφερε αρκετές σειρές των εκδόσεών του και άλλο υλικό στον Φιελκπαιδευτικό Σύλλογο, ο οποίος
∆ηµοτικό Ελεύθερο Ανοικτό Πανεπιστήµιο στο ∆ελβινάκι! «Σάρκα και οστά» παίρνει πλέον το ∆ηµοτικό Ελεύθερο Ανοικτό Πανεπιστήµιο (∆.Ε.Α.Π.) στο ∆ελβινάκι, µετά την πρωτοποριακή απόφαση του ∆ήµου Πωγωνίου για την ίδρυση του ∆.Ε.Α.Π. στο ∆ελβινάκι. Απόφαση που βρήκε θερµούς υποστηρικτές και υλοποιείται µε την βοήθεια του Οµότιµου Καθηγητή του Πανεπιστηµίου Ιωαννίνων συγχωριανού µας Λάκη Παπαϊωάννου. Το ∆.Ε.Α.Π. θα στεγάζεται στο παλαιό Παρθεναγωγείο ∆ελβινακίου και θα φέρει το όνοµα «Ηροκλής Βασιάδης», αφιερωµένο στη µνήµη του γνωστού ∆ελβινακιώτη ιατροφιλόσοφου (1821-1890), που σπούδασε στη Μεγάλη του Γένους Σχολή και στη συνέχεια διετέλεσε καθηγητής και Σχολάρχης στη σχολή του Μεγάλου Ρεύµατος. Εξέδωσε τους «Ολυνθιακούς» του ∆ηµοσθένη και υπήρξε ιδρυτής του «Ηπειρώτικου Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου» στην Κωνσταντινούπολη. Τα εγκαίνια του Πανεπιστηµίου, θα γίνουν στις 6 Οκτωβρίου 2013 και οι αιτήσεις εγγραφών θα κατατίθενται από 6 έως 20 Οκτωβρίου, ενώ το πρώτο µάθηµα θα πραγµατοποιηθεί πανηγυρικά την Τετάρτη 30 Οκτωβρίου στις 6 το απόγευµα. Όπως επεσήµανε ο κ. Παπαϊωάννου, που έκανε και τη σχετική έγγραφη εισήγηση στο ∆ήµο, η κίνηση αυτή του ∆ήµου είναι πολύ σηµαντική, ενώ θα υπάρχουν κύκλοι σπουδών και θα χορηγείται σχετική βεβαίωση. Από την πλευρά του ο ∆ήµαρχος Πωγωνίου Κ. Καψάλης δήλωσε ότι πρόκειται για µια σοβαρή πρωτοβουλία που δεν θα πρέπει να καεί, γι’ αυτό και τα βήµατα θα πρέπει να είναι αργά και σταθερά, ενώ ελπίζει ότι η προσπάθεια αυτή θα «αγκαλιαστεί» από τους απανταχού Πωγωνησίους και θα ενισχυθεί οικονοµικά από γνωστούς επιχειρηµατίες του Πωγωνίου και της Ηπείρου. Ευχή µας είναι, να βρει την ανταπόκριση που της αξίζει αυτή η πρωτοβουλία του ∆ήµου Πωγωνίου, ώστε να κρατηθεί στη ζωή η ακριτική µας περιοχή που αργοσβήνει.
θα έχει και την ευθύνη της συντήρησης και λειτουργίας του Μουσείου. Ο Κώστας Κωστούλας Ακολούθησε ο Κώστας Κωστούλας, ο οποίος, αναφέρθηκε στην χωροθέτηση του µουσειακού επικοινωνιακού χώρου από την οµάδα πρωτοβουλίας, µε πρωτοστάτη τον ίδιο, καθώς ένα σηµαντικό µέρος του εκτιθέµενου υλικού προέρχεται από το αρχείο του. Έγινε, είπε, «µια επικοινωνιακή καταγραφή µε βάση το συλλεκτικό
Του Νίκου Θ. Υφαντή υλικό που είχα ο ίδιος στην κατοχή µου και άλλο που συγκεντρώθηκε από προσφορές στην πορεία της υλοποίησης της προσπάθειας». Ευχαρίστησε τη µικρή οµάδα των συνταξιούχων ΕΛΤΑ και ΟΤΕ, η οποία σε πολύ µικρό χρονικό διάστηµα συνέβαλε στην ολοκλήρωση του Μουσείου. Τη µικρή αυτή οµάδα την αποτελούσαν οι εξής: Κωνσταντίνος Γκόγκος και Γεώργιος Παράσχος, συνταξιούχοι ΕΛΤΑ και Σπύρος Τζουλάφης, Κώστας Ρώσσης και Πέτρος Τόµος, των οποίων η συµβολή υπήρξε αποτελεσµατική στην ίδρυση µιας επιπλέον πολιτιστικής µονάδας στην Πωγωνιανή. Ο ∆ήµαρχος Πωγωνίου Ο ∆ήµαρχος Πωγωνίου στον χαιρετισµό του συνεχάρη τον Κώστα Κωστούλα και την οµάδα πρωτοβουλίας για τον χρόνο που διέθεσαν και τον κόπο στην ίδρυση του Μουσείου και το στήσιµο του εκθεσιακού υλικού και τόνισε ότι «µετά την κατάργηση των κοινοτήτων και την δηµιουργία µε τον νόµο «Καλλικράτης» ευρύτερων δηµαρχιακών σχηµατισµών, περισσότερο από ποτέ, απαιτείται συνεργασία µεταξύ του ∆ήµου και των κατά τόπους συλλόγων και των Αδελφοτήτων, για να µπορέσουµε, πολιτιστικά και αναπτυξιακά, να προσφέρουµε ουσιαστικό έργο στην Επαρχία µας, η οποία ακόµη µέχρι σήµερα αιµορραγεί και αποψιλώνεται από το έµψυχο νεανικό δυναµικό». Ανήγγειλε, µάλιστα τη σύντοµη δηµοπράτηση και την επισκευή της οικίας που στεγάστηκε το Μουσείο και τη δηµιουργία Πνευµατικού Κέντρου. Αναµένουµε... Ενδιαφέροντα εκθέµατα Το εκθεσιακό υλικό έχει κατανεµηθεί σε δυο αίθουσες. Στη µια
εκτίθενται τα αντικείµενα προερχόµενα από τα Ταχυδροµεία: Γραµµατόσηµα, φάκελοι αλληλογραφίας, φωτογραφικό υλικό, γράµµατα από το 1914, διατάγµατα, έγγραφα και πολλά άλλα. Στην άλλη αίθουσα εκτίθενται χειροκίνητα τηλέφωνα, µεταλλάκτες µιας γραµµής. Μέχρι τη δεκαετία του 1970 υπήρχε στο Πωγώνι µια τηλεφωνική γραµµή µέσω ∆ελβινακίου και για κοινή χρήση µόνο όταν λειτουργούσαν τα γραφεία. Άλλη τηλεφωνική επικοινωνία δεν υπήρχε. Εκτίθενται, επίσης, ενσύρµατες φωτογραφίες, εναέριες γραµµές και άλλα. Σήµερα, όλο αυτό το υλικό κατέληξε σε µουσείο, αφού ο καθένας µας έχει στην τσέπη του και ένα κινητό τηλέφωνο. Με την ίδρυση του µικρού, αλλά θαυµάσιου αυτού µουσείου, ξανάσφιξαν τα τρία «Ταυ» (ταχυδροµεία – Τηλέγραφοι – Τηλέφωνα) και προστέθηκε ακόµη µία πολιτιστική µονάδα στο Πωγώνι. Όλες τις πληροφορίες, τα βιώµατά του, τις τοπικές ιστορίες µε επικοινωνιακό περιεχόµενο, τις κατέγραψε ο Κώστας Κωστούλας σ’ ένα βιβλιαράκι (25 σελίδων), το οποίο δώρισε, µαζί µε άλλα στοιχεία (ντοκουµέντα) στον Φιλεκαπιδευτικό Σύλλογο. Το βιβλιαράκι αυτό, εκτός από επικοινωνιακές πληροφορίες, περιέχει και προσωπικές του αναµνήσεις από την Πωγωνιανή και την περιοχή. Πολιτιστική κοιτίδα Με την ίδρυση και λειτουργία του νέου Τηλε-Μουσείου, µε το Λαογραφικό Μουσείο «Πωγώνι – ∆ερόπολη», που στεγάζεται στο παλιό τζαµί του χωριού και µε την επικείµενη λειτουργία της «Κιβωτού του Κόσµου» του πατέρα Αντώνη στην επιβλητική Μαθητική Ετσία Πωγωνιανής, δηµιουργείται µια σπουδαία πολιτιστική κοιτίδα για όλη την περιοχή της Επαρχίας Πωγωνίου και για τις περιοχές πέρα από τα σύνορα, στο Μικρό Πάνω Πωγώνι, στη ∆ερόπολη και στη Μαύρη Ρίζα. Πιστεύοντας ότι διερµηνεύουµε τα αισθήµατα όλων των Πωγωνησίων, συγχαίρουµε και ευχαριστούµε για την πρωτοβουλία της ίδρυσης του Μουσείου, τόσο τον Κώστα Κωστούλα, όσο και την µικρή οµάδα για τον κόπο που κατέβαλαν να µας χαρίσουν ένα πραγµατικό στολίδι, ίσως το µοναδικό στην Ήπειρο, στον τόπο µας
ΣEΠTEMBPIOΣ 2013
Kοινωνικά ΓΕΝΝΗΣΕΙΣ – Ο Χριστόφορος Οικονοµίδης (εγγονός του Γιάννη Κουβαρά) και η Μαρίνα, απέκτησαν µια χαριτωµένη κορούλα. Στους ευτυχείς γονείς, παππούδες και γιαγιάδες ευχόµαστε να τους ζήσει ΘANATOI – Στις 19 Ιουνίου 2013 απεβίωσε στην Αθήνα ο Γεώργιος Βάσος (εγγονός του Νάσιο Μάστορα) και αναπαύθηκε στην Κύπρο. – Στο ∆ελβινάκι απεβίωσε ο Αναστάσιος Ζωγράφος (σύζυγος της Ελένης Ζωγράφου εγγονής του Χρήστου Παπαδόπουλου), όπου και αναπαύθηκε. Εκφράζουµε τα θερµά µας συλλυπητήρια στους οικείους του.
« ∆OΛ I Ω T I K A »
Για τον αείµνηστο Χριστόφορο Σακελλάριο Μέσα στις πολλές καλοκαιριάτικες εκδηλώσεις, η αδελφότητα Βησσανιωτών στις 16 Αυγούστου ε.έ. έκανε µια εξαιρετική εκδήλωση στη Βήσσανη, στην αίθουσα Τελετών του αρρεναγωγείου (∆ηµοτικό Σχολείο) για τον αείµνηστο τοπικό µας δηµοσιογράφο Χριστόφορο Σακελλάριο, που εξέδιδε για πολλά χρόνια τη γνωστή µας εφηµερίδα «Η ΦΩΝΗ ΤΟΥ ΠΩΓΩΝΙΟΥ». Ήταν ένα φιλολογικό µνηµόσυνο. Οµιλητές ήταν δύο γνωστοί µας Πωγωνήσιοι. Ο κ. Κώστας Κωστούλας, γνωστός δηµοσιογράφος, συγγραφέας και ο κ. Σωκράτης Οικονόµου, συνταξούχος εκπαιδευτικός και άνθρωπος που δηµοσιογραφεί και αυτός. Οι οµιλητές, έφεραν στη µνήµη µας τη γνωστή τοπική δηµοσιογραφία του αείµνηστου µπάρµπα Σακελλάριου, που για
ΡΙΞΑΝΕ ΛΑ∆Ι ΣΤΟ ΛΥΧΝΑΡΙ Μούστος Χριστόφορος 50 Πότσης Ηλίας 500 Σκλιβανίτης ∆ηµήτριος 30 Παπακώστα Ελένη 40 Τσεµπέρης Παύλος 20 Λεοντοπούλου Βασιλική 20 Παπαλαζάρου Κων/νος 20 Κωσταράς Βασίλειος 50 Κωσταρά Παναγιώτα 50 Ζωΐδης Χρήστος 50 Ζωΐδου Νίκη 50 Κατσιλέρης Γεώργιος, Βάσω 30 Φούκης Θεοφάνης 50 Μούστου ∆ηµοκρατία, Μαργιόλη Σοφία – Έρη-Χρόνης, Τζίµου Ντίνα 60 Νάτσικας Βασίλειος 20 Ζωίδου Χρυσάνθη 20 Κωσταράς Χρήστος 50 Ζωίδης Ελευθέριος 20 Γιάνναρου-Χριστοδούλου Όλγα 50
Γιάνναρου-Παπανδρέου ∆έσποινα Γιάνναρου Αντιγόνη Οικονοµίδης Λεωνίδας Κουβαράς Ιωάνηνς Κουβαράς Φοίβος Κολέφας Κωνσταντίνος Στράτος Αντώνιος Πότση-Βραβορίτη Λίτσα Κωστούλας Χαράλαµπος
50 20 15 20 50 30 20 20 20
Zέρβας Xάρης δολ. 100 Mπέτζιος Παύλος δολ. 150 Mπέτζιος Eλευθέριος δολ. 150 Mπέτζιου-Λώλη Mαρίκα δολ. 150 Για το ΑΛΜΠΟΥΜ του Χριστόφορου Ράπτη Γεώργιος Kωσταράς ευρώ 100 (λόγω τυπογραφικού λάθους παραλείφθηκε στο υπ’ αριθ. 115 φύλλο. Zητούµε συγγνώµη από το Γιώργο).
Xωριανέ, το χωριό σου σε χρειάζεται και συ χρειάζεσαι το χωριό σου. Γι' αυτό ποτέ µην το ξεχνάς!
χρόνια έγραφε τα γεγονότα του Πωγωνίου και, στα χωριά µας, από προπολεµικά µέχρι το 1970 που λόγω ηλικίας σταµάτησε να εκδίδει την «ΦΩΝΗ ΤΟΥ ΠΩΓΩΝΙΟΥ». Τόνισαν, ιδιαιτέρως οι οµιλητές, για τα γεγονότα του ∆ολού, για την Πολιτιστική κίνηση του χωριού, αλλά και για την συνεργασία που είχε µε τις αρχές του χωριού και ιδιαιτέρως µε τους αείµνηστους Ν. Θανόπουλο, Παγούνη και Ζωίδη κ.ά. που πρόβαλλαν πάντα τα προβλήµατα του χωριού τους και τα γεγονότα, τότε που το ∆ολό αλλά κι όλα τα χωριά µας έσφυζαν από ζωή. Ήταν µια πάρα πολύ καλή εκδήλωση, την παρακολούθησαν πολλοί Βησσανιώτες κι άλλοι από τα γύρω χωριά για να θυµούνται οι παλιοί και να µαθαίνουν οι νέοι. Τέτοιες εκδηλώσεις τιµούν τις αδελφότητες αλλά και το ΠΩΓΩΝΙ ΜΑΣ. Σωκράτης Μ. Οικονόµου
ΠΡΟΣΦΟΡΕΣ ΣΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑ – – – – – –
Ζωίδης Νικόλαος 50 Νάτσικας Βασίλειος 50 Ζωίδου Χρυσάνθη 50 Λιόλιος Παναγιώτης 10 Μούστου ∆ηµοκρατία 40 Ζωίδης Χριστόφορος στη µνήµη γονέων του 50 – Μπαλωµένος Αθανάσιος και Ελεονώρα στη µνήµη γονέων τους (Βασιλείου-Ελευθερίας και Γεωργίου-Ευτυχίας) 50 – Παπακώστα-Μέξη Ελένη 70 – Λιοντοπούλου Βασιλική 50 – Σκλιβανίτης ∆ηµήτριος 20 – Aδελφότητα Aµερικής για αρτοκλασία Aγίου Xριστοφόρου 200 δολ. – Mουστόπουλος Xρήστος στη µνήµη ∆ηµητρίου και Λευκοθέας (γονέων του) και Iωάννου, αδελφού του 100 δολ.
8
ΕΠΙΤΥΧΟΝΤΕΣ ΣE Α.Ε.Ι. ΚΑΙ Τ.Ε.Ι. – ∆ερµιτζάκη Μαρία του Γιάννη και της Αγνής πέτυχε στο Τµήµα Αρχειονοµίας, Βιβλιοθηκονοµίας και Μουσειολογίας του Ιόνιου Πανεπιστηµίου στην Κέρκυρα. – Κουκούµπα Γεωργία, κόρη της Μαρίας Παγούνη και εγγονή του Βαγγέλη Παγούνη, πέτυχε στο τµήµα Μηχανικών ηλεκτρονικών υπολογιστών του Πολυτεχνείου Πατρών. – Παγούνης Nικόλαος του Bασιλείου, πέτυχε στο τµήµα Πληροφορικής και Tηλεµατικής του Xαροκόπειου Πανεπιστηµίου Aθηνών. – Zωίδης Φίλιππας του Xριστόφορου πέτυχε στο τµήµα Mαθηµατικών Πανεπιστηµίου Πατρών. – Φούκη Tίνα του Φάνη πέτυχε στο Tµήµα Φυσικοθεραπείας T.E.I. Λαµίας. Η εφηµερίδα µας εκφράζει τα θερµά της συγχαρητήρια ΣΥΓΧΑΡΗΤΗΡΙΑ – Την εγγονή µας Κουκούµπα Γεωργία συγχαίρουµε για την εισαγωγή της στο Πολυτεχνείο Πατρών. Οι παππούδες της
«∆OΛIΩTIKA» Όργανο του Eκπολιτιστικού Συλλόγου ∆ολού Iωαννίνων
Aιακιδών 36 T.K. 452 21 Tηλ. 26510/33.728 E-mail:
[email protected] Yπεύθυνος έκδοσης: Μποντίνης Ιωάννης Πρόεδρος Συλλόγου ∆ολού Πωγωνίου
Υπεύθυνος σύνταξης: Μποντίνης Ιωάννης Απολλωνίας 21 - 45332 Ιωάννινα KΩ∆IKOΣ 4587 ΣYNTAKTIKH EΠITPOΠH Kώστας Mέξης Γεώργιος Μποντίνης Iωάννης Mποντίνης Xάρης Παπακώστα ∆ηµήτριος Πότσης Bασίλειος Xρήστου Eλευθέριος Φωτόπουλος Άρης Yφαντής Οι συνδροµές - συνεργασίες να αποστέλλονται στη ∆/νση: Πότση ∆ηµήτριο Αιακιδών 36 – Τ.Κ. 45221 Ιωάννινα Xειρόγραφα που δηµοσιεύονται ή όχι, δεν επιστρέφονται. Oι ενυπόγραφες συνεργασίες εκφράζουν τις απόψεις εκείνων που υπογράφουν.
ΣEΠTEMBPIOΣ 2013
« ∆OΛ I Ω T I K A »
Σχόλιο στο θέµα της ελληνικότητας του ελληνικού σχολείου υσιαστικά, η…ελληνι-
Οκότητα του ελληνικού
σχολείου δεν έχει πάψει να ενυπάρχει ως συνεχής ιδέα και ενδιαφέρον της ελληνικής κοινωνίας! Πώς όµως εκδηλώνεται αυτό το ενδιαφέρον; Ο προβληµατισµός αυτός προϋπήρχε ως “ελεγκτική’’ έννοια τήρησης, αρχικά, των επιταγών της Μεγάλης Ιδέας που παράχθηκε –σε µεγάλο ποσοστό και λογικά θα έλεγα– στην απαρχή της δηµιουργίας του πρώτου ελληνικού κράτους, µιας κι έπρεπε να… διεκδικήσει την αναγέννησή του! Τα τελευταία χρόνια του προηγούµενου κι αυτών του νέου αιώνα, ο συγκεκριµένος προβληµατισµός επανέκαµψε έντονα εξαιτίας των παγκόσµιων -ευρωπαϊκών οικονοµικών και κοινωνικοπολιτικών ανακατατάξεων και µε την επίσηµη συµµετοχική εδραίωση της χώρας µας σ’αυτές (και µε την’’εκ των ων ουκ άνευ’’ βέβαια εγκατάλειψη της προηγούµενης εσωστρέφειάς της!) Τότε και άρχισαν οι αµφισβητήσεις της ελληνικής κοινής γνώµης περί “ελληνικότητας’’ γενικότερα και ειδικότερα! Μοιραία, το γεγονός αυτό, δεν άφησε ανεπηρέαστο και το ελληνικό σχολείο δεδοµένου ότι άρχισε να διαφοροποιείται και η ανθρωπογεωγραφία του, εξαιτίας µαζικής προσέλευσης γόνων οικονοµικών- πολιτικών µεταναστών σ’αυτά. Το πρόβληµα θεωρώ έγκειται περισσότερο σε θέµατα άλυτα της ελληνικής κοινωνίας και λιγότερο σ’αυτές τις…αλλαγές-που η αλήθεια είναι ότι κάποιες έγιναν µε ασυνήθιστο για τις τρέχουσες γενιές τρόπο και συνεπώς δύσκολα αφοµοιώθηκαν πρώτα ιδεολογικά και µετά ως φυσιολογική εξέλιξη των πραγµάτων… Τα τελευταία τριάντασαράντα χρόνια αρχής και εδραίωσης ψηλού βιοτικού επιπέδου του λαού µας (κατά µίαν έννοια πλασµατικού)
βγήκαν στην επιφάνεια πολλαπλά προβλήµατα δοµής και διάρθρωσης του κράτους µας, προβλήµατα που έκαναν ευάλωτο τον Έλληνα πολίτη – συµπεριλαµβανοµένου και µέγιστου αριθµό εκπαιδευτικών όλων των βαθµίδων– σε άκριτες και άλογες επιλογές, αποδοµώντας αβασάνιστα τις
Tου Παναγιώτη Γεωργίου Λιόλιου αξίες της γλώσσας, της πίστης ,των παραδόσεών του και εντέλει των πολιτιστικών του συνιστωσών… Όλα αυτά είχαν αντίκτυπο στο ελληνικό σχολείο σαν µεταδοτική ασθένεια! Θα ήταν µια καλή ευκαιρία µέσα από την πολυπολιτισµική πια πραγµατικότητα να αναδειχθεί η αριστεία-ήθος σε έµψυχο-ντόπιο και ξένο µην ξεχνιόµαστε- υλικό, ωσµώνοντας και µην απορρίπτοντας τα ιδιαίτερά πολιτιστικά και πολιτισµικά στοιχεία του ξένου! Μέσω της Ιστορίας, της Γεωγραφίας, των Θετικών Επιστηµών, της Αποκαλυπτικής δωρεάς του Χριστιανισµού πανανθρώπινων ιδανικών και όλα αυτά µεταδιδόµενα δια της υπέροχης και “πάλαι ποτέ” οικουµενικής ελληνικής γλώσσας θα δινόταν µια ευλογηµένη ευκαιρία να αναδειχθεί και εµπειρικά η σχέση του ελληνισµού µε άλλους πολιτισµούς, να αναδειχθούν τα θετικά πρόσηµα,αλλά και να κριθούν τα όποια αρνητικά, δικού και άλλων, που αλληλοεπιδρούµενοι σχηµάτισαν και σχηµατίζουν το ιστορικό γίγνεσθαι. Μέσ’απ’αυτήν την διαδικασία ενσωµατώνεται µια χαρά η ελληνικότητα στα σχολεία και µε τρόπο σαφή! Όχι µε έναν άκρατο συναισθηµατικό τρόπο διδασκαλίας αλλά µε αυτόν που του αξίζει: τον οικουµενικό. ∆εδοµένου ότι το αρχαιοελληνικό κληροδότηµα δεν υπήρξε αυτοφυές αλλά αποτέλεσµα ώσµωσης µε τους προϋπάρχοντες πολιτισµούς της Μεσογείου!
9
∆ολό - Aύγουστος Πόσο όµορφη, πόσο επιβλητική µπορεί να είναι η φύση. Πόσο περήφανη και σίγουρη για τον εαυτό της. Ήρεµη εκθέτει τις δηµιουργίες της γνωρίζοντας πάντα την επόµενη κίνηση µέσα στο χρόνο σαν µια αιώνια µηχανή άριστα προγραµµατισµένη. Όλα πηγαίνουν ρολόι και για όλα υπάρχει µια εξήγηση –από τα πιο µικροσκοπικά έως και τα πιο ογκώδη. Υπάρχουν στιγµές που σε τροµάζει αυτό το µεγαλείο της, αυτή η δύναµή της, µα πόσο γρήγορα ξανά και ξανά γοητεύεσαι από την απέραντη οµορφιά της. Αυτά ακριβώς σκέφτοµαι καθισµένη στο παγκάκι του µακρινού ∆ολού, ενός µικρού χωριού, χωµένου µέσα στα πελώρια βουνά της Ηπείρου, σχεδόν στα σύνορα µε την Αλβανία. Αυτό το αυγουστιάτικο πρωί, όπως και κάθε πρωί όσο παραµένω εδώ, το βλέµµα µου ακουµπάει στο Μπόζοβο, το βουνό που κρύβει πίσω του την γειτονική Αλβανία. ∆εξιά η Νερµέτσικα υψώνεται επιβλητικά µε τις γυµνές κορυφές και λείες πλαγιές όλο πτυχές. Κι όσο η µατιά µου στρέφεται προς τα κάτω, τόσο πιο πράσινο γίνεται το τοπίο. Ήσυχο, αµέριµνο κατεβαίνει ως τη βαθιά χαράδρα µε τις παγωµένες πηγές. Αυτό το πάντρεµα της ηλιοκαµένης πέτρας και της πλούσιας βλάστησης, των γυµνών κορυφών και της καταπράσινης χαρά-
δρας, της ορεινής ανυδρίας και των κρυστάλλινων πηγών θαυµάζω για πολλοστή φορά και νιώθω τόσο µικρή, µα και συνάµα τόσο µεγάλη, τόσο ασήµαντη, αλλά και τόσο σηµαντική µέσα σ’ αυτήν την τέλεια δηµιουργία της φύσης. Σκέφτοµαι, πόσο άραγε το Tης Ελένης Καλαγκιά πέρασµα των χιλιάδων χρόνων πάνω από αυτές τις κορυφές έχει αλλάξει τον τόπο αυτό; Πώς βρέθηκε εδώ το ανθρώπινο στοιχείο; Τόσα χωριά, σκορπισµένα στους πρόποδες και στις πλαγιές των βουνών, έχουν ριζώσει και επιβιώσει εδώ για εκατοντάδες χρόνια. Γενιές και γενιές βρήκαν καταφύγιο στην αγκαλιά αυτού του βουνίσιου τόπου. Το ∆ολό είναι ένα απ’ αυτά τα χωριουδάκια, κι εγώ ανήκω στη σηµερινή γενιά, η οποία, έστω για λίγο, αλλά µε πολλή αγάπη επισκέπτεται και διατηρεί, όσο µπορεί, των προγόνων τα σπιτικά, χτισµένα µε κόπο και µεράκι. Ευτυχώς, πάντα υπάρχει ο Αύγουστος που µε ξαναφέρνει εδώ και πάλι να θαυµάσω την υπέροχη φύση, και πάλι µε το βλέµµα µου, σαν αετός, να πετάξω εκεί ψηλά, στις αιώνιες κορυφές, να κατηφορίσω στις ολοπράσινες βουνοπλαγιές, να δροσιστώ µε τα κρυστάλλινα νερά και να ξαποστάσω στα πέτρινά σκαλοπάτια του όµορφου ∆ολού.
«Μια φλογέρα για τον Ηλία» Πολυφωνικό καραβάνι 2013 στο ∆ολό µας και φέτος στις 30 Ιουλίου Το µεγάλο ταξίδι των φωνών, το πολυφωνικό καραβάνι γιόρτασε τα 15 χρόνια του, µε το πιο όµορφο, το πιο υποσχετικό ταξίδι του από τις 27 Ιουλίου έως 10 Αυγούστου. Ένα ταξίδι στην παλιότερη µουσική µας κληρονοµιά µε συναυλίες, σεµινάρια, παρουσιάσεις, προβολές. Στο χωριό µας είχαµε την ευκαιρία να ζήσουµε αυτή την εµπειρία. Να δούµε το βίντεο από τα δεκαπεντάχρονα του πολυφωνικού καραβανιού που επιµελήθηκε η ψυχή του, ο Αλέξανδρος Λαµπρίδης και όλη η οµάδα του. Να ξαναζήσουµε τις στιγµές της ζωντανής ηχογράφησης πολυφωνικού τραγουδιού από τον αείµνηστο Γιώργο Ντόντη που είχε γίνει στη Βοστίνα. Στο πολυφωνικό γλέντι, στο ∆ολό η οµάδα του καραβανιού µας ξαναγύρισε στις ρίζες µας µε τις καθάριες φωνές τους, και φυσικά µας εξέπληξε, όπως κάνει πάντα όταν τραγουδά ο δικός µας Ηλίας Κούρος µε το δικό του µοναδικό τρόπο. Για την όλη συµµετοχή του στα πολυφωνικά του χάρισαν χειροποίητη φλογέρα ενώ παλιότερα του είχαν χαρίσει και ντέφι. Μπράβο Ηλία! Αγνή Βραβορίτου
ΣEΠTEMBPIOΣ 2013 αυµάζοντας την τόσο σπου-
Θδαία εργασία τού αγαπητού
µας Χωριανού Γιώργου Μποντίνη στο Ιnternet σε σχέση µε το καλοκαιρινό αντάµωµα, το µυαλό µου σταµάτησε στην προβολή της παράστασης «Οι Πόρτες» των νεαρών ∆ολιωτών. ∆εν χωρά αµφιβολία ότι η προσπάθειά τους είναι σπουδαία και έχει φιλοσοφικό και φιλολογικό χαρακτήρα και τους άξιζει κάθε έπαινος . Στην εφηµερίδα µας τα «∆ολιώτικα» µε µεγάλη χαρά διαβάζουµε φιλοσοφικά και φιλολογικά άρθρα, όπως το άρθρο τού τραγουδιού «H Στέλλα» το οποίο ο συγγραφέας συνδυάζει και συµπλέκει όµορφα µε την ιστορία της Ελένης του Τρωικού πολέµου. Το άρθρο που έχει σχέση µε το τραγούδι της Μαριόλας του οποίου την ιστορία παραθέτει τόσο όµορφα ο συγγραφέας του. Τα άρθρα
« ∆OΛ I Ω T I K A »
Οι Πόρτες του αγαπητού Αναστασίου που έχουν σχέση µε το χωριό και τους χωριανούς µας. Τα φιλοσοφικά ποιήµατα του αγαπητού Άγγελου Κούρου. Τις ερωτοαπαντήσεις της δ/δος Πορίκη κλπ. Το µυαλό µου λοιπόν σταµάτησε και άρχισα να σκέφτοµαι (µε τις λίγες γνώσεις που έχω, ελπίζοντας ότι δεν θα παρεξηγηθώ) γιατί φθάσαµε εδώ που είµαστε, σαν Κράτος και περισσότερο σαν ∆ολό. ∆εν χωρά αµφιβολία ότι συνέτειναν πολλά και δεν χρειάζεστε την δικιά µου γνώµη, αλλά αφήστε µε να τελειώσω. Όταν στην Ελλάδα έτρεφαν τα σκυλιά µε τα λουκάνικα και όσοι µπορούσαν να γλύφουν το µέλι, το έτρωγαν µε την κούπα, ο κάθε Έλληνας γονέας έκανε το καλύτερο που µπορούσε να κάνει
Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΠΑΚΟΛΑΣ ΚΑΙ «ΣΤΟ ΧΑΝΙ» ΣΤΟ ∆ΟΛΟ Οι εκδηλώσεις του καλοκαιριού στο ∆ολό Πωγωνίου έχουν πάντα µια ατµοσφαιρική διάθεση και µε ιδέες που εκπλήττουν. Κυρίως πραγµατοποιούνται µε την συµβολή του Πολιτιστικού Συλλόγου και της νεολαίας του χωριού που φέτος γέµισε την πλατεία µε την ευχάριστη παρουσία της. Η αφορµή ήταν η παρουσία στο χωριό, παροµονές του ∆εκαπενταύγουστου, του Γιώργου Μπακόλα –καταξιωµένου σκηνοθέτη– η µητέρα του οποίου κατάγεται από το ∆ολό – η γνωστή µας Γάλλω Κωσταπαππά. Η ιδέα έπεσε: «Γιώργο, θέλουµε να δούµε την βραβευµένη ταινία σου “Στο Χάνι”». Σε µια µέρα στήθηκε ο θερινός σινεµάς. Ο Βασίλης Χρήστου, η Ωρέλια Στίκα –όλα τα παιδιά– διαµόρφωσαν τη µικρή πλατεία πάνω από το καφενείο, έστησαν το πανί στον τοίχο του σχολείου και µε την τεχνική υποστήριξη του Μάνου Κιτσώνα –από τη Βοστίνα– η ταινία προβλήθηκε. Ο Γιώργος Μπακόλας που έχει γράψει το σενάριο και έκανε και την σκηνοθεσία, µας µίλησε για την ταινία, την πλοκή της και την υπόθεση του έργου: Ο Ζήσος και ο Απόστολος είναι δύο Έλληνες που ζουν σε µια πόλη της Οθωµανικής Ανατολής στις αρχές του 20ού αιώνα. Ένα φορτίο λίρες θα τους ρίξει στην περιπλάνηση και την περιπέτεια και από εκεί στο φυσι-
κό και ψυχικό τους αδιέξοδο. Το χάνι είναι ο ενδιάµεσος σταθµός του ταξιδιού, στο µέσο της περιπέτειας. Παίζουν οι ηθοποιοί: ∆ηµήτρης Αλεξανδρής, ∆ηµήτρης
Tης Aγνής Bραβορίτου Ξανθόπουλος, Γιώργος Μωρόγιαννης, Μιχάλης Γιαννάτος, Κωνσταντίνα Τάκαλου, Ασπασία Αλευρά, Μελέτης Γεωργιάδης, Αντώνιος Βλησίδης και Αλέξανδρος Μουκάνος. Η ταινία γυρίστηκε το 2003 και έχει αποσπάσει Κρατικό Βραβείο καλύτερης ταινίας, βραβείο πρωτοεµφανιζόµενου σκηνοθέτη, β’ αντρικού ρόλου, βραβείο στο φεστιβάλ Θεσσαλονίκης και καλύτερης φωτογραφίας Pazardjik International film festival Bulgaria. Η ταινία καταχειροκροτήθηκε από τους χωριανούς τόσο για την πλοκή της, για τη φωτογραφία που ήταν καταπληκτική και για τους χαρακτήρες που πρωταγωνίστησαν, οι οποίοι έδωσαν µε το ρόλο τους την ένταση των συναισθηµάτων. Ο Γιώργος Μπακόλας συνεχίζει µε την συγγραφή αυτό τον καιρό σεναρίου ταινίας µεγάλου µήκους. Για τα πιστεύω του της σηµερινής κατάστασης αναζητήστε το cd του Λαυρέντη Μαχαιρίτσα «Οι Άγγελοι ζουν ακόµα στη Μεσόγειο» στο οποίο ο Γιώργος Μπακόλας έχει γράψει τους στίχους δύο τραγουδιών.
για τα παιδιά του. Τα σπούδασε. Έτσι λοιπόν ο Ελληνικός Λαός τεχνικά είναι ένας εγγράµµατος λαός. Όταν όµως είχατε τους Ολυµπιακούς στην Ελλάδα και δεν είχατε εργατικά χέρια για να προετοιµαστείτε, κουβαλήσατε εργατικό κόσµο από όλα τα γύρω κράτη. Ο οποίος κόσµος αργότερα έγινε προβληµατικός και θα συνεχίσει να είναι προβληµατικός διότι σας χρειάζεται. Όπως θα
Tου Xριστόφορου Pάπτη πρέπει να καταλαβαίνουµε, ένα Κράτος για να είναι αυτάρκης και να µπορεί να συντηρεί τον κόσµο του, µεταξύ άλλων θα πρέπει να δηµιουργεί προϋποθέσεις και καταστάσεις ούτως ώστε το χρήµα που διατίθεται, να παραµένει εις το Κράτος και όχι να φυγαδεύεται σε άλλα κράτη, όπως στην προκειµένη περίπτωση. Για να το επιτύχει αυτό χρειάζεται να έχει µεταξύ άλλων εργατικά και τεχνικά χέρια, τα οποία ούτε είχε και ούτε έχει. Σκεφθείτε, πόσα χρήµατα από το ∆ολό έφυγαν στην Αλβανία. Όταν εγώ µεγάλωνα, ο πατέρας µου ήθελε να µε µάθει την τέχνη του, διότι πίστευε πως ένας καλός τεχνίτης πάντα θα έχει εργασία για να ζήσει την οικογένειά του. Ο ίδιος ήταν µαραγκός ένας από τους καλύτερους της περιοχής, την εργασία του µπορείτε να την δείτε στα στασίδια της Εκκλησίας, στο προστατευτικό έπιπλο του Επιταφίου στον τοίχο της Εκκλησίας, στην εξωτερική πόρτα του Μπέτζιου (τώρα Γιώργο Νάστου) κλπ. (και όλα µε χειρονακτικά εργαλεία). Ένας άλλος εξαιρετικός τεχνίτης στο χωριό µας, ο Γιάννης ο Ζέρβας ήταν και αυτός ένας από τους καλύτερους της περιοχής Σουφατζήδες του οποίου η τέχνη φαίνεται και αυτή στο σπίτι του Νάστου. Ένας άλλος τεχνίτης από το Χωριό µας που ακόµη παλεύει µε την ζωή, είναι ο Χριστόφορος ο Μαργαρίτης του οποίου µε την εργασία µπορείτε να δείτε στο σπίτι του. Με ότι έγραψα µέχρι τώρα αγαπητοί µου χωριανοί θέλω να καταλήξω εκεί που άρχισα. Στις Πόρτες. Είναι όµορφα να ασχολούµαστε µε την Φιλοσοφία. (Εξάλλου όλη η ύπαρξη τής ανθρωπότητας βασίζεται στην Ελληνική Φιλοσοφία κλπ.) αγαπη-
10 τοί µου Χωριανοί. Πλην όµως χρειάζεται και λίγη πρακτική σκέψη. Το χωριό µας σήµερα βρίσκεται στην κοινωνική θέση του Ελληνικού κράτους χάρις της προσπάθειας δύο δυναµικών παραγόντων (διαφορετικά θα ήταν ένα έρηµο χωριό). Ο ένας παράγοντας ήταν και είναι ο Χριστόφορος ο Κωσταράς. Ο δε άλλος είναι ο Εκπολιτιστικός Σύλλογος ∆ολού Ιωαννίνων. Οι δύο µαζί αυτοί παράγοντες µε τεράστιες προσπάθειες, προσπαθούν να συντηρήσουν, διατηρήσουν, κατασκευάσουν επισκευάσουν, ότι χρειάζεται δια να είναι το ∆ολό στην κανονική θέση που είναι σήµερα. Έτσι λοιπόν έχουµε το ετήσιο «Αντάµωµα» και εφέτος την παρουσίαση του έργου «Οι Πόρτες». Όπως γράφω πιο πάνω, τα παιδιά µας είναι αξιέπαινα, προσωπικά όµως για να είµαι ειλικρινής περίµενα και περιµένω περισσότερα. Παράλληλα µε τις τόσο σπουδαίες φιλοσοφικές και φιλολογικές προσπάθειες, τους χορούς και τα τραγούδια. Θα ήθελα η νεολαία να ασχοληθεί µε την συντήρηση και διατήρηση του Χωριού. Οι λίγοι ∆ολιώτες που έµειναν στο Χωριό γέρασαν πλέον και δεν µπορούµε να περιµένουµε κάτι από αυτούς. Με την παραµονή τους και µόνον στο χωριό συνέφεραν περισσότερο από κάθε άλλον στην ύπαρξη του χωριού µας. Όσον αφορά τους Κτηνοτρόφους µας οι οποίοι νέµονται όλο το ∆ολό, δεν γνωρίζω ποια είναι η συνδροµή τους. Από εσάς τα παιδιά της επόµενης γενεάς εναποµένει η µελλοντική ύπαρξη του χωριού µας. Όταν στο παρελθόν ασχολήθηκα µε την Χαράδρα του Κουβαρά. περίµενα από εσάς τα παιδιά να αρπάξετε την ιδέα και να δηµιουργήσετε έναν πυρήνα τουρισµού στο ∆ολό, ούτως ώστε θα µπορούσαν να συντηρηθούν 2-3 οικογένειες µονίµως στο χωριό µας, αγαπητά µου παιδιά µην µε παρεξηγείται διότι ζητώ πιο πολλά από εσάς. Εάν µιµηθείτε τους προγόνους σας θα κατορθώσετε πολλά. Προσωπικά αγαπώ το χωριό µας τόσο πολύ που στην σκέψη ότι θα κλείσω τα µάτια µου µε τη σκέψη ότι το χωριό µας µοιραίως σβήσει, µε κάνει ίσως να γίνοµαι απαιτητικός.
ΤΑ ΑΙΝΙΓΜΑΤΑ 4) Το κοντοσούβλι 3) Το λουλούδι (τριαντάφυλλο) 2) Το οχταπόδι 1) Η δεκαοχτούρα (το πουλί)
