Ziyaretnameler Asl

Dizayner: Ağayev Kompüter Həsənova Məsləhətçi: !a"ir #aivər

Nazim Mirtərtibatçısı:

Günay Məhəmmə

$ığılmağa verilib: %&'(%')*+ ,apa imzalanıb ()')(')+ ,ap n.vbəsi: birin/i' Kağız 0ormatı: 1)23* (4&% 5ərti çap vərə"i: '&6 Kitab 78ələm9 Nəriyyatının eopozitivlərən+ çap ol;nm;;r' mətbəəsinə hazır 6-61-() Kitabın çap və s' hü";"ları "or;n;r' 2

ZİYA ZİYARƏTMAMƏLƏR MÜQƏDDƏS ZİYARƏTGAHLAR

(Məşhəd, Cəmkəran)

Qum,

Şah

3

Əbdül-Əzim,

BAKI-2005 ?ran ?slam @esp;bli=asının Məəniyyət Mər=əzi+ BiyarətnamələrC' !a=ı+ 8ələmC - %))+ (6% səh' Hazırlayan: Mir ə0ər Eyy;bzaə @ea=tor: Düranə ə0əri Məsləhətçi: #aivər

Məhəmmə

!a"ir

Kitabda müqəddəs ziyarətgahlara və məkanlara səfər və ziyarət etməyin hkmləri! ziyarətin fəlsəfəsi və irfani əhəmiyyəti! ziyarət və səfərin "əri 4

hkmləri! #$ə"həd ziyarəti%! #$ə"hədin tari&i%! #'mam (iza)ə* həyat+! ə&laqi &üs,siyyətləri! kəramətləri%! #'mam (iza)ə* haqq+nda hədislər%! #,m ziyarəti%! #.əzrət $əs,mənin )ə* həyat+na q+sa bir ba&+"%! #,m ziyarətinin fəziləti və kəramətləri%! #(ey ziyarəti%! #.əzrət /bdüləzimin )ə* ziyarətnaməsi% və s mvz,larda geni" və maraql+! materiallar dər1 l,nm,"d,r

F ?ran ?slam @esp;bli=asının Məəniyyət Mər=əzi C-%)) !ismillahir-@əhmanir-@əhim Allah-taala 1ənab 3əbrail vasitəsilə sn,n1, 4eyəmbər həzrət $ühəmmədə )s* #)6a 4eyəmbər7* 8e: #$ən sizdən b,n,n )risaləti təbli etməyimin* müqabilində qh,mlara )/hli-beytə* məhəbbətdən ba"qa bir "ey istəmirəm%% ayəsini nazil etdikdən snra qəlbi 9ak insanlar ba"a dü"dülər ki! 4eyəmbərə və nəti1ədə Allaha ya&+n lma+n 5

yeganə yl,  həzrətin /hli-beytinə sevgidir və b,n,n da &eyri yaln+z insanlar+n zünədir ,rani-Kərim də b,n, təsdiqləməkdədir: #8e: #$ən )b,n,n/hli-beytimə məhəbbətin müqabilində* sizdən istədiyim "ey sizin z &eyrinizədir%% B,na grə də 4eyəmbər )s* b, dünyadan kərkən ümməti aras+nda iki dəyərli əmanət-Allah+n kitab+ və z /hlibeytini qyaraq b,y,rd, ki! b, iki əmanətin ard+n1a getsəniz! səadətə qv,"ar! əks təqdirdə yl,n,z, azars+n+z; 8igər bir hədisdə isə  həzrət b,y,rm,"d,r: #$ənim /hli-beytim ümmətim <,h,n gəmisinə bənzəyir B, gəmiyəaras+nda minən ni1at ta9ar! na minməyən isə həlak lar% B,ndan snra 9ak qəlbli mminlər 4eyəmbər /hli-beytinə məhəbbət bəsləyib #=na )Allaha > =n,n rəhmətinə və lütfünə qv,"maq üün* vəsilə )yl* a&tar+n% ayəsinə müva?q laraq bütün mrü by,! hətta lümdən snra da qəlbən nlara baland+lar və z arz,-istəklərinin! ha1ətlərinin qəb,l l,nmas+ üün nlar+ vasitə qərar verməyə ba"lad+lar @ünki nlar Allah+n sevimli B,! #əqəleyn% hədisinə i"arədir .əmin hədisdə 4eyəmbər )s* b,y,rm,"d,r: #$ən sizin aran+zda iki qiymətli )dəyərli* əmanət qy,b gedirəm Biri Allah+n kitab+!  birisi də /hli-beytimdir B,nlar )ənnətdə* Kvsər b,la+n+n ba"+nda mənə qv,"mayanadək birbirindən ayr+lmazlar B,nlar+n ard+nCa getsəniz! he va&t yl,n,z, azmazs+n+z% 1

6

bəndələridirlər və d,alar+! "əfaətləri Allah dərgah+nda qəb,l l,r =nlar ,ran təfsiriləridirlər və ,ran+n sirlərini nlardan yrənmək laz+md+r =nlar düzgününü 'lahi hkmləri a+qlayanlard+rlar! hkmlərin nlar bilir =nlar 9ak n,rlard+rlar! həqiqət n,r,n, məhz nlarda mü"ahidə etmək laz+md+r Bir szlə! nlar  "ə&slərdirlər ki! dünya və a&irət səadətini yaln+z nlar+n məhəbbətiylə qazanmaq lar Dz,n əsrlərdən bəri qəlbində 4eyəmbər ailəsinə məhəbbət bəsləyən Azərbay1an &alq+ həmi"ə! ya"ad++ yerdən as+l+ lmayaraq /hlibeytin ziyarətinə tələsmi"! hərəmləri ətraf+na 9ərvanə tək f+rlanm+"d+r B,n,nla əlaqədar laraq 'ran 'slam (es9,blikas+n+n Bak+dak+ $ədəniyyət $ərkəzi gstərdiyi dini-mədəni &idmətlər s+ras+nda müqəddəs ziyarətgahlar+ ziyarətə gedən azərbay1anl+ ba1+-qarda"lar üün #ziyarətnamə% haz+rlam+"d+r Emid edirik ki! b, kiik &idmət /hli-beyt və /hlibeytsevərlər tərə?ndən rəbətlə qar"+lana1aq /linizdə lan b, kitaba imamət aləminin səkkizin1i 9arlaq günə"i 'mam /li ibn $,sa ər(zan+n q+sa1a həyat+n+!  həzrəti ziyarət etməyin fəzilətini! ziyarətin hkmləri və ziyarətnaməsini ehtiva edir Dl, tanr+dan 'slam və müsəlmanlara daha art+q &idmət gstərməyimizə yard+m+ lmas+n+ diləyirik 7

İran

İslam

Rs!ublikas"n"n

#ak"dak" Mədəni%%ə& Mərkəzinin sə$rli%inin sədri '%%id Əliəkbər a* +əad

MÜQƏDDİMƏ

Allah-Fəala z hikmət və mərhəmətilə vəhy əmanətdar+na! 9eyəmbərlərin sn,n1,s, $,həmməd $,stəfan+n )s* 9ak! n,rani qəlbinə

YZ[ \\]QS TU VQWXQ L IIOQPR  QS J I fQZ gI OY cdU Q_`Q Q OY JU^ G8e: $ən H4eyəmbər sizdən b,n,n )risalətimin* müqabilində qh,m-əqrabama qar"+ məhəbbətdən ba"qa he bir "ey 8

istəmirəmG2 kəlam+n+ vəhy etdikdə qəlbi 9ak mminlər b,n, ba"a dü"dülər ki! Allah+n (əs,l,na )s* və dərgah+na ya&+n lma+n yeganə yl,əməldə sn,n1, )s* &anədan+na və 4eyəmbərinin qəlbdə məhəbbət bəsləməkdir B, məhəbbətin nəti1əsi mminlərin &eyrinədir və nlar+n &"bə&tliklərini təmin edir 'slam 4eyəmbəri )s* Allah+n əmri ilə a+qa"kar belə b,y,rm,"d,r:

Q  I  I Z \\]QS k \\  L j O Q Q    I P\\R L  I  Q O  Q  I d Q Gizdən istədiyim ə1r )əhli-beyt məhəbbəti* sizin zünüz üündür! z &eyrinizədirG J

=d,r ki! 4eyəmbəri-/krəm )s* dünyadan kərkən ümmət aras+nda iki byük qiymətli əmanət > Allah+n kitab+n+ və z itrətini qy,b getmi" və GB, iki əmanətin ətəyindən ya9+"san+z! ni1at ta9ar! əks-təqdirdə isə həlak 

lars+n+zG > deyə b,y,rm,"d,r  ə"-L,ra s,rəsi! ayə 2J əbə s,rəsi! ayə M əqəleyn hədisinə i"arədir ki! 4eyəmbər )s* b,y,rm,"d,r: G P NTc_  Z]P ^S_` YWZ[\]P UVWX QRST NOP P]P PoZuT Y] S U_VT P op]P N  Z cj N_ Sc_j Y] N_W G G$ən sizin aran+zda iki qiymətli əmanət qy,ram: Allah+n kitab+ və əhli-beytimi Kvsər hv,z,n,n yan+nda mənimlə grü"ənədək b,nlar+n ikisi bir-birindən 2 3 4

9

Q Q ^ LVd cjVf qY  k\\\\\\Vu\\\R \\\ {\\W| k\\  \\ \\wx }Wq X G$ənim əhli-beytim <,h,n gəmisinə bənzəyir! hər kim na süvar lsa! ni1at ta9ar! hər kim ndan ayr+lsa! həlak larG5 =d,r ki! 4eyəmbərin )s* əhli-beytinə e"q bəsləyən mminlər

Q QWVR U Q OY TU VOQU^ Y~I QjfYQ

G=n,n )Allah+n* dərgah+na )ya&+n lmaq üün dərgaha ya&+n lanlardan və saleh əməllərdən* zünüzə vəsilə t,t,nGw > ayəsinə əsaslanaraq əhli-beytin 9ak vü1,d,n,n "am+ ətraf+nda 9ərvanə kimi f+rlan+r! dərdlərinin "əfas+ və arz,lar+n+n həyata keməsini nlar+n vasitəsilə Allahdan diləyirlər /hli-beyt Allah dərgah+na ən ya&+n bəndələr ld,, üün d,alar+ müstə1ab və "əfaətləri qəb,ld,r =nlar ,ran+n təfsiriləridir! ayələrin izah və "ərhini nlardan sr,"maq laz+md+r ayr+lmayaCaqd+r /gər b,nlar+n ikisindən mhkəm ya9+"san+z! he va&t yl,n,z, azmayaCaqs+nzG Gə?nətG hədisinə i"arədir əl-$aidə! J5 5 6

10

=nlar ilahi hkmləri bəyan edənlərdirlər! hkmlərin düzlüyünü nlardan sr,"maq laz+md+r =nlar 9ak-9akizə n,rlard+rlar =nlar həqiqət n,r,d,rdərk və edər həqiqət n,r,n,nlar nlarla birlikdə lanlar <əhayət! elə "ə&slərdir ki! dünya və a&irət &"bə&tliyini nlar+n vilayətində aramaq laz+md+r Azərbay1an (es9,blikas+n+n müsəlman &alq+ kemi" əsrlərdən bəri ismət və təharət &anədan+n+n vilayətinə knül verərək məhəbbət bəsləmi"lər .ər zaman nlar+n ziyarətinə tələsib! mübarək hərəmlərinə qədəm qym,"lar xəliyyi-fəqihin Azərbay1an (es9,blikas+nda lan nümayəndəsi Azərbay1an+n əhli-beytə məhəbbət bəsləyən &alq+na dini və mədəni &idmət məqsədilə ziyarətgahlar+n zəvvarlar+ üün yl az,qəsi haz+rlamaq niyyətindədir Emid edirik ki! b, kiik &idmət vilayət sahibləri tərə?ndən qəb,l edilib istifadə l,na1aqd+r $htərəm &,1,lar+n i&tiyar+na təqdim l,nan b, kitab səkkizin1i imam /li ibn $,sa ər-(iza )ə*! .əzrət $əs,mə )ə* və .əzrət /bdüləzimin ziyarətlərinin hikmətlərindən! fəzilətlərindən və ziyarətnaməsindən ibarətdir Allah-Fəaladan diləyirik ki! 'slama! müsəlmanlara daha & &idmət etmək "ərə?ni bizlərə nəsib etsin 11

12

• €#?‚ B?$A@ƒ „ #€@

13

ZİYARƏİ+

.Ə/'Ə.Ə'İ

0Ə

İR.A+İ

Ə1ƏMİYYƏİ Lübhə y&d,r ki! qəbirləri ziyarət etmək insan+ qəət y,&,s,ndan yad+r! n, a&irət barədə dü"ünməyə vadar edir B,na grə də! 4eyəmbəri-/krəmdən )s* nəql l,nan bir & sünni və "iə hədislərində mminlərə qəbirləri ziyarət etmək tvsiyə l,nm,"d,r <üm,nə üün nlardan ikisini qeyd edirik

; L\\Z ‰Š ‡ˆd xQwgOY Yx… †_Z‹ŒY 6

əbirləri ziyarət edin! ünki nlar+ ziyarət etmək a&irəti sizə &at+rladar

\\Vd L\\O  ‡ ˆ\\d xwgOY Yx… † '% Ž† _ZwX 3

əbirləri ziyarət edin ki! nda sizin üün

rnək vard+r insan+n əzizlərinin! alimlərin! Lübhəsiz! Allah və vətən ,r,nda "əhid lanlar+n qəbirlərini ziyarət etmək a&irəti &at+rlamaqdan əlavə! bir nv nlara hrmət etmək! nlar+n &atirəsini və getdikləri yl, ya"atmaq 7 8

ünəni ibn $aCə! C;! s500! hədis ;5w Kənzül-Dmmal! C;5! CwM! hədis 255{ 14

mənas+ndad+r B, əməl bütün millətlər! &alqlar aras+nda ?tri sə1iyyəyə malikdir 'slam 4eyəmbəri )s* və məs,m imamlar )ə* dillə vəsf l,nmaz byük də bir mənəvi malikdirlər ki! elə lümləri həyatlar+varl+a kimi dəyərlidir 'nsan nlar+n həyat+nda ld,qlar+ kimi vəfatlar+ndan snra da nlarla rabitə sa&lay+b zü ilə Allah aras+nda vasitə və "əfaəti edə bilər Allah-Fəala b, məsələ haqq+nda G
Q Q  Q YZ \\\ \\\ Q ’ IIS“]Q \\\O L IQuQI SQ ^UdQL ‘ I uQI~WQj\\R I R ” I Z OY LI I QO ZQ uQ ~ QjR  YQ TQ ‡WOY [ V–Ux f[Y QŠ TQ ‡WOY YI ]QQ QO

G.alb,ki nlar zlərinə zülm edən zaman )günaha batsalar* )ey Allah+n (əs,l,* sənin yan+na gəlib z ba+"lanmaqlar+n+ diləsələr və 4eyəmbər də nlar üün ba+"lanma istəsə! Allah+ tvbəni qəb,l edən və rəhmli grərlərG Beləliklə! həqiqətdə "ə&siyyətlərin və Allah h11ətlərinin qəbirlərini ziyarət etmək nlar+n müqəddəs hüz,rlar+na yeti"mək &arakterini da"+y+r Belə deyil ki! yaln+z 4eyəmbərin )s* və imamlar+n )ə* zaman+nda ya"ayan insanlar  həzrətlərin vü1üdündan istifadə etmi" və 15

nlar+n dvründən ,zaq zamanlarda ya"ayan insanlar+n isə əli 4eyəmbər )s* və imam )ə* vü1,d,n,n feyzindən əli üzülmü"dür B, Allah+n ədaləti iləas+l+ ,y,n gəlmir /ksinə! zaman və məkan+ndan lmayaraq hər bir insan+n Allahla bəndələri aras+nda vasitəi lan b, ilahi "ə&siyyətlərlə rabitəsi mümkündür =nlar+n müqəddəs hərəmlərini ziyarət etmək belə rabitələr qismindən say+l+r Bir məsələni də qeyd etmək laz+md+r ki! ziyarətdə fəlsəfə və dəlil-süb,tdan əvvəl e"q və məhəbbət gizlənmi"dir A+l hesablay+b nə üün|G qəlb fərman s,al+na vermi"1avab və ta9mazdan ziyarətiniqabaq məzara atd+rm+"d+r }iyarət vadisi əqli hesablama və dü"ün1ə vadisindən əvvəl qəlb və da&ili istək vadisidir }əvvar ziyarət l,nan+n kimliyini bilsə və tan+sa! art+q sr,"maz G.aradad+r|G ~+z+r )ə* kimi dirilik s,y,n,n və $,sa )ə* kimi Gsaleh bəndəGnin ard+n1a yla dü"ər ki! ta9s+n və arz,s,na ats+n G}iyarətG b, mənadad+r əlbin bal+l++! məhəbbət və istəkdir }əvvar+ yllar+ qət etməyə! səfər əziyyətlərinə dzməyə! səhran+n qr&, və təhlükəsini nəzərə almamaa vadar edən qüvvə qəlbin məhəbbətidir •"q lan yerdə yr,nl,q sənə qalib gəlməz $əhəbbət lan yerdə əziyyət gizlənər! "vq ətalətli insan+ 16

hərəkətə gətirər! sakini müha1ir edər! &" güzəran arz,s,nda lan+ səhra yl,s,na evirər }iyarətin təhlililaz+m üündeyil &l, •lm elmi yl, dəlil-süb,t sra+na getmək yaln+z i"+qland+ra bilər! lakin məna! qəlb və e"q yl, həm i"+qland+rar! həm də isidər ~üs,sən! əgər e"q kamil mə",q və mütləq məb,d lan Allaha larsa! b, yl, həm yaradar! həm də yand+rar /mir əl-mmininin )ə* b,y,rm,"d,r: GAllah+n məhəbbəti yanan bir atə" və Allah n,r, i"+qland+ran bir 9ar+lt+d+rG

c\\WX Z\\  ˜ J x TWOY —– J TWOY x  šZj–Y JY c ™  >žŸY JY žc™ cWX ›Wœ €rürük ki! imam+n bəyan+nda məhəbbət həm yand+ran! həm də i"+qland+ran kimi təqdim l,nm,"d,r

•"q insan+n müəllimidir •"q aləmin memar+d+r •"q qəlbin abadla"d+ran+d+r inədə Allah (əs,l,na )s*! əhli-beytə məhəbbət da+ lan kəs b, məhəbbətin yl,nda lan əzab və mə"əqqətlərlə yana"+ add+mlay+r $əgər səhralardan məhb,b,n diyar+na gedərkən yl üstündə lan tikanlar+ 9

$izan,l-hikmə! C;! s50 17

ayaqda grməmək larm+| B, e"qin &üs,siyyətidir /lbəttə! b,nlar+n ham+s+ məhəbbət yl,nda "irindir və G8stdan gələn hər Bəziləri bir "ey &"d,rG imamlar+n &idmətinə yeti"irdilər və deyirdilər ki! biz siz əhli-beyti sevirik və nlar 1avab verirdilər: G•lə isə ətinliyə və məhr,miyyətə dzməyə zünüzü haz+rlay+nG

Vw\\OY \\qY \\w–Y k\\ ()fwW] ZguWO ¡VWd U

Allah və =n,n vliyalar+n+n knül verənlər dst,n sra+ndaməhəbbətinə dla"+r və n,n bəyəndiyinə raz+ l,rlar =nlar nə rahatl+q! nə əziyyət! nə qəm və nə də "adl+q ?krindədirlər •"qin GbəlaG "əklində nəvazi"ləri! GəziyyətG "əklində rəhmətləri vard+r B,nlar a"iq üün əzizdir B,nlar mə",q,n a"iqə inayətinin ni"anəsidir həyat+n və 9akməhəbbətsiz 1vhəri! həyat+n r,h, e"q Bir və szlə məhəbbətdir e"q q,r,! sy,q və 1ans+zd+r 'ntəhas+ məhb,blar və mə",qlar məhəbbət və e"qə layiq lmal+! n,n dəyərini qazanmal+d+r ki! insan z e"qini n,n ayaqlar+ alt+na ats+n və qəlbini nlar+n məhəbbətinin evi etsin 10

$izan,l-hikmə! C;! s520 18

8ində ən üstün mə",qlar Allah! (əs,l, )s*! məs,m imamlar! salehlər! siddiqlər! "əhidlərdirlər $əhz b,nlar məhəbbətə layiqdirlər 8in də )ə* məhəbbət təkəri ilə >f+rlan+r və imam adiqin təbiri ilə desək G8in məhəbbətdən ba"qa bir "ey deyilG ((

—¢OY JY kOY q

akin ayd+nd+r ki! əgər məhəbbət gəlsə! ard+n1a itaət! ibadət! bəndəlik! məhb,ba ,y,nl,q! mə",qa &"amaq! =n,n istəyi istiqamətində hərəkət! =n,n rizas+ ,r,nda əməl s gəlirsirayət $əhz məhəbbət təsiri qəlbdən bütünvəbədənə edir və da&ildən &ari1i əməlləri nizamlay+r •"q və "vqü lan ziyarətə də gedər Lvqlü a"iq üün tək1ə $əhb,b,n zü maraql+ və 1əlbedi1i deyil! həm də =ndan lan hər bir "ey &"agələn! 1azibəlidir! b, da a"iqi zünə tərəf əkir }iyarət də belədir
Bihar ,l-/nvar! Cw! s2JM 19

tr9a+! əhalisi! dəfn l,nanlar üün &l, dəyərlər bəyan l,nmas+ Allah və 4eyəmbərə )s* məns,bl,,na grədir .əmin məntiqlə 4eyəmbər )s*! ilahi vəsi və aidvliyalara! siddiqlər! "əhidlər və mminlərə lan hər ;2 "ey dəyər qazan+r və "ərafət ta9+rG 'nsan+n da&ili "vqünün bir,zə +&mas+n+n bir nvü də ziyarət frmas+nda təzahür edir }iyarət məhəbbətin dili və qəlbi bal+l++n tər1üməisidir A"iq üün hətta mə",q,n bir gün sakin ld,, ev! bir gün kediyi küə! qədəm qyd,, bir da"! gün geyindiyi ya"ad++libas"əhər! məhb,b,n yer! əli dəyən belə əziz və sevimlidir B, yerdə deyilir: Geylinin diyar+ndan keirəm! b, divar!  divar+ 9ürəm! eylinin diyar+na məhəbbət qəlbimi i"al etmi"dir .ətta rada ya"ayan kəs məni zünə məft,n etmi"dirG €rürük ki! "əhərin 1azibəliyi eylinin rada lmas+na grə gzəllik və 1azibə qazanm+"d+r }iyarətdə məsələ zahirdə da"! ta&ta! kər9i1! dəmir! zireh! məzar+n q,r,l,",! günbəz! minarə və s ilə bitmir ki! b,nlar+ ziyarət! 9mək və müqəddəslə"dirməyə irad t,t,ls,n Emdə rl b,nlardan &-& üstün lan məhəbbət! dərk etmə! mənəviyyat! e"qdir ki! 12

}iyarət! s;; 20

hətta b,nlara da məna! 1əhət! müqəddəslik və hrmət bə&" etmi"dir əlb b, e"qin girv,nda landa!  qəlb sahibinin məhb,b,n,n ad! dəsmal! ayaqqab+! və "əhərindən gəlir və ləzzət al+r küə B,nlar+n ham+s+ n, &", 1əlb edir və b,nlardan hər birində yar+n üzünün əksini grür Biz .əzrət $,həmmədə )s* lan belə byük məhəbbətlə bir yerdə n,n ni"anəsi ld,,n, bilsək! n, grməyə tələsmərikmi|7 $əs1idül- .əramda G'brahimin məqam+G niyə b, qədər &atirələrdə qal+b| =na grə ki! .əzrət 'brahim kməyi Kəbə divar+n+ üün l, 'smay+l+n ilə n,yüksəltmək aya+n+n alt+na qym," və n,n ayaq izi da"da qalm+"d+r €rürük ki! ziyarət vadisi e"q! məhəbbət və irfan vadisidir əlbin əhatə dairəsində bəzən al+n aya+ da a&say+r və e"q fərman verəndə al+n təslim lmaqdan savay+ arəsi lm,r Bəli! e"q landa dst,n yl,ndak+ tr9a+ gzün sürməsi etmək laz+md+r A"iq üün məhb,b! n,n grü"ü! na aid lan hər bir "ey əziz və dəyərlidir 8eyilənlərdən belə nəti1əyə gəlirik ki! məhəbbət insan+ ziyarətə vadar edir ‚ikrimiz1ə! b,ndan art+q izaha ehtiya1 y&d,r B, ziyarət səadətinə nail lanlar n,n ə&laqi və digər müsbət təsirlərini zlərində ayd+n laraq mü"ahidə edirlər 21

ZİYARƏİ+ QAY2A/AR3

}iyarətin bir & hkmləri vard+r =nlar+n bəzisini sizin nəzərinizə atd+r+r+q: ; }iyarət səfərinə +&maqdan əvvəl qüsl etmək 2 6lda mənas+z shbətləri və yersiz mübahisələri tərk etmək J }iyarət qüslü etmək və qüsl alarkən qüsl d,as+n+ &,maq  Fəharətli lmaq )dəstəmaz almaq* 5 gzəl və yenivəlibas geymək w Fəmiz! .ərəmə vüqarl+ kiik add+mlarla! &üz,-&ü", ilə z ətraf+na diqqət etmədən getmək M 'mam .üseynin )ə* ziyarəti istisna lmaqla digər imamlar+n ziyarətində ətirlənmək { .ərəmə gedərkən Gəl-.əmd, lillahG! GAllah,-/kbərG! GübhanəllahG! Gla ilahə illəllahG demək və $,həmməd )s* və Ali $,həmmədə salavat gndərmək  .ərəmin qa9+s+nda dayan+b da&il lmaq üün izn istəmək! ürəyini y,m"altmaq və &üz,-&ü", əldə etmək üün səy etmək! 9ak qəbir sahibinin əzəməti və 1əlal+! .əzrətin n,n qa9+ az+nda d,rmas+n+ grməsi! kəlam+n+ e"itməsi! salam+n+n 1avab+n+ verməsi 22

haqq+nda ?kirlə"mək və .əzrətin z "iələrinə və zəvvarlar+na qar"+ etdiyi mərhəmət! məhəbbət barədə dü"ünmək! z kemi" 9is əməllərilə in1idibsə!  əməllərini yada sal+b qəlbi nlar+ kvrəltmək! tvbə etməyi qərara almaq və gzləri ya"artmaq ;0 $übarək giri" qa9+s+n+ 9mək ;; a ayaqla da&il lmaq! sl ayaqla +&maq ;2 }irehə )qəbri əhatə edən kiik hasara* ya&+nla"+b na sykənmək və n, 9mək ;J }iyarət edərkən üzü "ərif qəbrə tərəf d,rmaq ; Ayaq üstə ziyarətnamə &,maq ;5 }iyarəti q,rtard+qdan snra sa üzünü zirehə qy,b yalvararaq d,a etmək! snra sl üzünü zirehə qyaraq Allah+ qəbrin sahibinə and verərək "əfaətinə nail lmas+n+ istəmək nra qəbrin ba" tərə?nə gedib üzü qibləyə dayanaraq d,a etmək ;w Lərafətli qəbri grdükdə ziyarəti &,mazdan əvvəl təkbir > GAllah,-/kbərG demək .ədisdə nəql l,n,r ki! kim 'mam+n )ə* qar"+s+nda dayan+b Gla ilahə illəllah vəhdəh, la "ərikə ləhG desə! byük Allah+n G(izvanG adl+ 3ənnəti n,n üün yaz+lar ;M $əs,mlar+n )ə* b,y,rd,, d,alar+ &,maq 23

;{ }iyarət namaz+ q+lmaq və birin1i rəkətdə G.əmdGdən snra G6a sinG s,rəsi! ikin1i rəkətdə isə G.əmdGdən snra Gər-(əhmanG s,rəsini ; &,maq .ərəminya&"+d+r ətraf+nda lan miskinlərə! y&s,llara! fəqirlərə infaq və ehsan etmək 20 'mam+n )ə* "əhərindən +&maq istədikdə nəql l,nm," d,alarla imamla )ə* vidala"maq 2; }iyarət zaman+ ki"i və qad+nlar+n ayr+ayr+l+qda ziyarət etməsi 22 Ba"qalar+n+n da rahat ziyarət etməsinə "ərait yaratmaq 'Ə.ƏR QAY2A/AR3 ,rani-Kərimdə Allah-Fəala dəfələrlə insanlar+ yer üzünü seyr etməyə dəvət etmi"dir

Q  \\I £ x YZI V\\R  U U U  ¤Y c\\d Q Q‹UŒ WY|Q OQ_YQPS\\Q¨ Qf { QOY V§ II¥TId WOYQ _ZIQ˜ \\¦ ¨ QL IQ\\YZ U  Q   \\I \\WQ XQ TQ \\W OY  žc  U^  \\™ Z© U Q 8e: G6er üzündə gəzib dlan+n və grün ki! Allah yaratmaa ne1ə ba"lay+b! snra sn,n1, 24

yarad+l+"+ da yarada1aqd+r .əqiqətən Allah hər "eyə qadirdir G;J Fəbii ki! səfərə +&ma+n ya&"+ və 9is adamlar+n həyat faydalanmaq! tərzində lan &üs,siyyətlərindən byük 6aradan+n yer üzündəki ni"anələrini grüb yaran+" haqq+nda dü"ünmək və bir & ba"qa faydalar+ vard+r ~üs,silə! vliyalar+ ziyarət etmək kimi müqəddəs bir məqsədlə səfərə +&maq daha & əhəmiyyət kəsb edir akin səfərə +&ma+n faydas+ ld,, kimi məhr,miyyətləri də vard+r =d,r ki! insan daimi evindən ayr+l+b adət etmədiyirahatl++ mühitə lan dü"ərkən evdəki rahatl++ gzləməməli! yeni tan+" ld,, adamlarla &" rəftar etməyi ba1armal+d+r B, həm də insana zünü tan+maa kmək edir və insan+n nə qədər təvazkar və ya lva! səbrli və ya dzümsüz ld,,n, gstərir Bəlkə də tək səfərə +&ma+n dinimizdə &"agəlməz hesab l,nmas+ b, və ya digər &üs,siyyətləri düzgün frmala"d+rmaq məqsədini da"+y+r B, məsələləri əsas t,taraq səfərə +&ma+n qaydalar+ barədə məl,mat veririk 'mam $,həmməd Baqir )ə* imam ə11addan )ə*!  da Allah (əs,l,ndan )s* nəql edərək b,y,r,r: 4eyəmbər )s* səfərə +&an 13

/nkəb,t s,rəsi! ayə 20 25

mminləri yla salaraq vidala"an zaman b, d,an+ &,yard+:

I  L Q \\ª\\g IQO c\\« QjOYQTIQ\\WOY YZQ \\V‹ LQI \\ LI \\Q`IQ…Q]Q  I L \\IQU` L IQO LQ WR Q Q  ]Q–Q  k Q L I`xQQ L IVQI` Q Q VOUR GAllah sizə təqva az,qəsi versin! &eyirlə qar"+la"as+n+z! ha1ətinizi əta etsin! sizin din ilə dünyan+z+ salam sa&las+n və sizi sa-salamat geri qaytars+nG

'ə4ər duas"

k\\U  TU WO\\f  TU \\WOY L¬f  QU VwUQR Q Q cd UQ QU TUQQ WOY cOQ‡UYUQQ TUUWOY Q  I  W\\R  S }\\V OU^ L \\I WOY TU \\WOY Q \\\VQOU^ Q c\\\¬  U u Q I \\\Q ]Q } Q VQOU^ Q cU ]Q ªZU S    dQ } IŸ 26

Q U\\ U \\u ¢U Uf cU ¥uQ –\\d Q ¤Y   cuW‹Q k  ª kVf k Q cOUUQ \\™ U Uk  XQ Q QcV Q U Q k  XQU Q c\\j U ¢ QŠ k  \\U Q cU \\dQ k  \\U Q \ŠU I Q } Q \OU ¢Q Uf c XQ ›Q dQ`Y } Q  \\–Q J TI U\\dQ J‡UY _ \\I J Q ”   GAllah+n ad+ ilə! Allah ilə! Allah tərə?ndən ULV¥ U ¡Qyl,nda OY cW¡U'lahi! OY TUzümü WOfU Allaha tərəf və Allah ənə ta9"+rd+m! ənə tərəf üz t,td,m və i"imi ənə ta9"+rd+m $əni və mənim iman+m+ ndən və ar&adan! sadan və sldan! y,&ar+dan və a"a+dan qr,7 'lahi! hər 1ür zərər və 9isliyi ƒz qüdrət və qüvvətinlə məndən ,zaqla"d+r D1a və əzəmətli Allahdan ba"qa he kəsdə qüdrət və qüvvət y&d,r7G 'Ə.ƏRƏ 536A+/ARA 70'İYƏ ; əfərdə laz+m lan di" f+ras+! dəsmal! sab,n! b+aq! i9 və sa9! iynə! d+rnaqt,tan! daraq və s b, kimi ə"yalar+ gtürmək 27

2 əfərə +&mazdan n1ə dst-tan+"dan! qh,m-əqrəbadan və ya&+n adamlardan halall+q almaq və nlarla vidala"maq ,ran! mütləq d,a kitab+ və həmin səfərə aid lanJkitablar+ gtürmək  əfər müddətində yersiz istəklərdən tamamilə ,zaq lmaq 5 8aha ya&"+ və &l, yemək! daha münasib məkan )taq* əldə etmək üün digərlərini qabaqlamaq və b, kimi ərkyün i"lərdən ,zaq lmaq w =t,ra1aq! yataq və taq qn",lar+n+n bir-biri tan+" nəyəsə lmas+!ehtiya1+ biri &əstələndiyi! ya azd++ vəiləya&,d ld,, zaman sraqla"maq və yard+m etmək M $a"+n hər hans+ bir zər,rət üzündən ylda dayand++ zaman zər,rət lmadan ma"+ndan dü"məmək və ba"qalar+n+n va&t+n+ tələf etməmək { 6emək-imək va&t+ ehtiyatl+ lmaq! halal yemək və & yeməmək  .ər hans+ bir i" üün dəstədən ayr+larkən nigaran+l+q lmas+n deyə dəstə ba"+s+na! yl ylda"+na və ya taq ylda"+na &əbər vermək ;0 ~əbər verib getdikdən snra yl ylda"lar+n+n va&t+n+ tələf etməmək üün qərarla"d+r+lm+" va&tda qay+tmaq 28

;; r,9 "əklində səfər edərkən yaln+z dəstə ba"+s+ndan kmək istəyib 9rblemləri məhz na syləmək /gər həkim məsləhəti və ylda"lardan ya ba"qa bir üzr ;2 y&d,rsa! yemək zaman+ ayr+lmamaq və &üs,si təam yeməmək ;J €e1ə namaz+! ,ran tilavəti və d,a kimi müstəhəbb i"ləri ba"qalar+na əziyyət verməmək "ərtilə yerinə yetirməkdə diqqətli lmaq ; $a"+nda! taqda! bir szlə həmi"ə təmiz və səliqəli lmaq ;5 Fa9+lmas+ deyə balamalar+n! yüklərinasanvə ls,n amadanlar+n üzərində ad və syad+ yaz+b ya9+"d+rmaq ;w iymətli ə"ya və ka+zlar+ etibarl+ yerdə qr,maq ;M Ba"qalar+na əziyyət verməmək üün ma"+nda və taqda siqaret əkməmək ;{ $a"+nda və taqda ,1adan dan+"mamaq ; €ələ1əkdə vladlar+n və üm,miyyətlə &,yanlar+n faydalanmas+ üün maraql+ hadisələri qeyd etmək üün &atirə kitabas+ gtürmək 20 Fa&d++ gzlük və q,laql++n nmrə və nüs&əsini gtürmək )həmin ə"yalar itdiyi və ya s+nd++ zaman yenisini almaq üün* 29

2; $a"+n! taq və s mü"tərək istifadə l,nmas+ laz+m lan yerlərdə nvbəni gzləmək 22 və 1alara ya"l+lara gstərmək hrmət! zəiərə kmək ,"aqlaravəməhəbbət 'Ə.ƏRƏ 536A+/AR3+ ŞƏRİ 178M/ƏRİ 'nsan səfərdə drd rəkətli namazlar+ iki rəkətli )qəsr* q+lmal+d+r! amma b, "ərtlə ki! səfəri səkkiz fərsə&dən )təqribən 5 km* az lmas+n xətən insan+n üün d,ld,, yer! ya&,d qalmaq və ya"amaq sediyi yerdir <ə qədər ki! insan vətəni lmayan bir yerdə həmi"əlik qalmaq niyyətində deyil! ra n,n vətəni hesab l,nm,r əfərə +&an "ə&s vətənə qay+darkən "əhərin divar+n+ grə bilə1ək və azan+n+ e"idə bilə1ək bir yerə atanda namaz+ tamam q+lmal+d+r ; /gər səfərə +&an namaz+n+ tamam )drd rəkət* q+lmal+ ld,, yerdən )vətən kimi* az+ drd fərsə& gedib drd fərsə& qay+tsa! namaz+ "ikəstə q+lmal+d+r 2 əfərə +&an "ə&s namaz+  zaman qəsr q+la bilər ki! qald++ yerdən ran+n divarlar+n+ grünməyə1ək və azan səsini e"idilməyə1ək qədər ,zaqla"m+" ls,n )B, fasiləyə Ghəddi30

tərə&&üsG deyirlər* /gər b, qədər ,zaqla"mam+" namaz q+lmaq istəsə! tamam q+lmal+d+r J /gər bir yerdən səfərə +&+rsa! gərəkdivar+ fərz lmayan etsin ki! əgər divar lsayd+ nə qədər getdikdən snra gzdən itərdi  B, yerlərdə namaz tamamd+r: ;* əkkiz fərsə&ə atmam+" z vətənindən keərsə 2* əkkiz fərsə& getmək niyyəti lmad+ + halda J* 4e"əsi səfər lan "ə&s i"lə əlaqədar səfərə gedərsəsəfərə +&arkən * .aram 5* xətəndə və insan+n n gün və daha art+q qalmaq niyyətində ld,, yerdə namaz tamamd+r

31

32

•• €#?‚ M5HD B?$A@ƒ?

9d:d:

‚dfdf ‚dfdf 33

8fdfd

MƏŞ1Ə2İ+ ARİ6İ G$ə"hədG szü G"üh,dG! Ghüz,rG və G"əhadətgahG )"əhid l,nan yer* mənas+ndad+r! və b, Gmə"ahidG mə"həd szünün 1əmidir $ə"həd və mə"ahid szləri hi1ri-qəməri təqvimi ilə üün1ü yüzillikdə imamlar+n )ə*! vliyalar+n və tan+nm+" "ə&slərin məzarlar+na aid edilirdi $əsələn!  dvrdə belə deyilirdi: $rab+n $ə"hədi )‚ars əyalətində*! $ihənənin $ə"hədi )/b, ya&,d əid /bül&eyrin məzar+* və F,s $ə"hədi! (əzəvi $ə"həd )~rasanda imam /li ibn $,san+n )ə* türbəsi* G,rət,l-ərzG kitab+n+n müəlli? ibn .əvqəl )JwM-1i hq* yaz+r: G/gər F,s da
Fəhmasib əfəvinin dvründə "əhər bir az da vüsət ald+ və F,s əhalisi də $ə"hədə kürülməyə ba"lad+ F,s ~rasan+n "imal nahiyəsində ay+n+n y,&ar+s+ndak+ ylda yerlə"irKə"fr,d və n,n mə"h,r "əhərləri b,nlard+r: <an! Fabran! (adkan <an üün1ü )hq* yüzilliyin snlar+na qədər & əhəmiyyət və etibara malik idi =n,n viranələri $ə"hədin qərb hissəsində .üseynabad və $ehrabad kəndləri ya&+nl++nda yerlə"irdi =ndan snra Fabəran "əhəri əhəmiyyət və vüsət ta9d+ və snralar F,s ad+ ilə tan+nd+ <əhayət! ənabadda yerlə"ən bir məzara "amiln1ə edilən $ə"həd "əhəri yava"yava" geni"lənməyə ba"lad+ {J0-1, )hq* ildən ba"layaraq <an ad+ ,n,d,ld, və F,s )əslində Fabəran* "əhəri viran ld, =n,n yerini $ə"həd t,td, <əhayət! əfəvilərin dvründə F,s əyalətinin və ~rasan+n mərkəzinə evrildi $ə"hədin və F,s,n fəthi J; və J2-1i )hq* ildə =sman+n &ilafəti zaman+ müsəlmanlara nəsib ld, və /bdülməlik $ərvan+n )w5-{w hq* &ilafəti zaman+ Bəni Fəmim ərəbləri F,s qalas+n+ ələ keirdilər və ;25-1i )hq* ilə qədər əldə sa&lad+lar ;2-1i )hq* ildə .ar,n ər(ə"id b, diyara səfər etdi və F,sda &əstələnərək ldü =n, imam (izan+n )ə* dəfn l,nd,, yerdə basd+rd+lar 35

B, "əhər əl1,qilərin! 'ran •l&anlar+n+n! mnqllar+n və ba"qa qarətilərin hü1,mlar+na mər,z qalm+" və bir neə dəfə viran edilmi"dir 6aln+z əfəvilərin dvründə $ə"həd "əhəri &üs,si rvnəq ta9m+" və z abadl++n+ bər9a etmi"dir Məşhədin məşhur ziyarətgahları

Ləhərin ən mühüm ziyarətgahlar+ və tari&i abidələri b,nlard+r: .əzrət imam (izan+n )ə* 9ak hərəmini! €vhər"ad məs1idini! 4irizad mədrəsəsini! Balasər mədrəsəsini! Ley& Bəhainin məqbərəsini!və Balasər məs1idini! }ərrin əqqa&anas+n+ s-ni əhatə edən Astani-qüds-(əzəvi! Lah məs1idi! ~a1ə (əbi! nbəde-əbz )ya"+l günbəz*!
Aı: li ‚ə"əbi: #abir+ €azil+ @əzi' Künyəsi:@iza+ bülhəsən Doğ;m ili: (*3-/i hi/ri-"əməri ili+ zil"əə ayının ((-i+ ®61-/i milai ili¯ 5əhaəti: %)&-/ü hi/ri-"əməri ili+ sə0ər ayının %>-; ®tə"ribən 3%)-/i il¯' °mür müəti: lli be il' 14

'ran səyahətiləri üün ətra+ bələdilik məCm,əsi 36

?mamlı" müəti: ?yirmi il' Doğ;l;ğ; yer: Məinə əhəri' Də0n ol;n;ğ; yer: ƒ;s ®±orasan¯' Həyat yolaı: ²mm-Həbibə' Atasının aı: M;sa ibn ə0ər ®ə¯' Anasının aı: Nə/mə' °vlaı: M;həmmə ®ƒə"i+ ava ®ə¯¯ İMAM RİZA+3+ (Ə) 1ƏYA3 Liələrin səkkizin1i imam+ və rəhbəri /li ibn $,sa (iza )ə* ;{-1i hi1ri ili! zilqədə ay+n+n ;;i!gəlmi"dir 1ümə a&"am+! dünyaya $übarək$ədinə ad+ /li! "əhərində künyəsi /bülhəsən! mə"h,r ləqəbləri (iza və Ali-$,həmməd alimidir Atas+ "iələrin yeddin1i imam+ $,sa ibn 3əfər )ə* n, GAli-$,həmməd AlimiG! yəni $,həmməd )s* nəslinin alimi adland+rm+"d+r Ley& əd,q 'brahim ibn Abbasdan belə nəql edir: G.e grmədim ki! imam /li ibn $,sa (iza )ə* kimisə z szü ilə in1itsin və grmədim ki! kiminsə szünü kəssin və ya kiminsə szünün aras+nda sz desin =n,nla shbət edən "ə&sin qar"+s+nda d,rarkən bir yerə sykənməzdi və birlikdə t,rd,, adam+n yan+nda aya+n+ ,zatmazd+ ƒz &idmətilərinə nalayiq szlər deməzdi .e va&t imam+n tü9ürdüyünü və  həzrətin qəh-qəhə əkdiyini grmədim = yaln+z gülümsəyərdiG 37

G.əzrət /li ibn $,san+n )ə* həyat+G kitab+nda ibn Ləhra",bdan nəql l,n,r ki!  həzrət /rəfə günü ~rasanda bütün vardvlətini bir nəfərə ba+"lad+ 6enəkitab+nda həmin kitabda yaz+l+b ki! K,leyni Es,li-Ka? və ibn əhria",b /lyəsə ibn .əmzə ,midən nəql edir ki! bir gün mən həzrət (izan+n )ə* hüz,r,nda idim Bir dəstə adam imamdan halal-haram məsələlərini yrənirdilər B, zaman bir ki"i da&il ld, və salam verərək ərz etdi: G$ən sənin və ə1dad+n+n dstlar+ndanam .ə11dən qay+d+ram! lakin səfər büd1əm azal+b Belə ki! ~ahi" məni edirəm! evimə atd+ra1aq 9,l,m y&d,r mənim ylbir &ər1imi dəyin ki! mən vətənimə at+m =rada mənim imkan+m var və vətənə atan kimi mənə verdiklərinizi sizin ad+n+zdan sədəqə verərəmG .əzrət na t,rmaq i1azəsi verərək b,y,rd,: GAllah sənə mərhəmət etsinG Ki"i ilə bir az shbət etdikdən snra qal&+b iəri kedi! bir azdan qay+d+b qa9+n+ balad+ və mübarək əlini qa9+n+n y,&ar+s+ndan +&ar+b b,y,rd,: G~rasanl+ haradad+r|G ~rasanl+ ərz etdi: GB,radayamG 'mam b,y,rd,: GB, iki yüz dinar+ al! əhli-əyal+na &ər1lə və ndan təbərrük kimi istifadə et @+& get ki! mən səni grməyim və sən də məni grməyəsənG (avi deyir: GKi"i getdikdən snra həzrətə ərz etdim: G,rban+n l,m7 =na mərhəmət b,y,rd,n! bəs nə üün 38

n, grmək istəmədin|G 'mam b,y,rd,: G=na grə ki! n,n üzündə zəlillik ifadəsini grməyəmG 'mam (iza )ə* bütün təqva günü və ibadətdə bir səviyyədə idi ki! ibadət elə və bir zikrlə mə",l l,rd, •lmdə isə  dərə1ədə idi ki! na GAli-$,həmməd )ə* alimiG ləqəbi verilmi"di 'mam $,sa ibn 3əfərdən )ə* nəql l,n,b ki! b,y,r,rd,: GAtam 3əfər ibn $,həmmədin )ə* dəfələrlə mənə belə b,y,rd,,n, e"itmi"əm: GAli-$,həmmədin )ə* alimi sənin nəslindəndir Ka" mən n, grəydim = /mir əl-mmininin ada"+d+rG 'mam (izan+n )ə* mübarək)ə* mrü ibadət! din təblii! əlsiz-ayaqs+zlara kmək və ba"qa müqəddəs əməllərlə keirdi akin digər imamlar kimi  .əzrət də  dvrün hakim qüvvələri tərə?ndən ar&ay+n və azad ya"aya bilmədi Beləliklə! imam+n həyat tərzi insanlar+n qəlbində na qar"+ fvqəladə məhəbbət yaratm+"d+ B,ndan qr&,ya dü"ən Abbasi hk,məti imam+ $ədinədə real təhlükə hesab edirdi $ühəvvəl istani deyir: G$əm,n,n qasidi )imam+ ~rasana dəvət etmək üün* imam (izan+n )ə* yan+na gələndə mən $ədinədə idim .əzrət məs1idə da&il l,b bir neə dəfə babas+ 4eyəmbərlə )s* vidala"d+ .ər vidadan snra qay+d+b qəbri yenidən 39

ziyarət edir və alay+rd+ 6a&+nla"+b salam verdim alam+ma 1avab verdi və mən n, )~rasan səfəri üün* təbrik etdimG 'mam b,y,rd,: GB, szdən əl ək$ən $ən qürbətdə babam+n qn",l,,ndan ayr+la1am lə1əm və .ar,n,n yan+nda dəfn l,na1amG $ən də .əzrətlə getdim və zü b,y,rd,, kimi F,sda dünyadan kdü və .ar,n,n yan+nda tr9aa ta9"+r+ld+G;5 .i1ri-qəməri təqvimi ilə 200-1ü illərin snlar+nda $əm,n 'mam+ )ə* $ədinədən $ərvə dəvət etdi /lbəttə! b, zahirdə vəliəhdlik üün həyata keirilmi"di /slindəvəisəb,$əm,n 'mam+ )ə* b, i"ə mə1b,r etmi"di ylla imam+n tərəfdarlar+n+n rəbətini qazanmaq! eyni zamanda  .əzrəti dünya9ərəst kimi tan+tmaq istəyirdi 'mam+n )ə* $ədinədən +&+b! əhliəyal+ ilə vidala"arkən dü"düyü hal b,na süb,td,r Belə ki!  1ənab sn vida imi" kimi vidala"araq n,n üün alamalar+n+ istəmi"di 6l by, 'mam )ə* hans+ ya"ay+" məskəninə yeti"irdisə! 1amaat kütləvi "əkildə n, qar"+lamaa +&+rd+ Belə "əhərlərdən biri də
Dy,n, ə&bar-ər-(iza )ə*! C2! səh20M 40

qədər & idi ki! he kəs  1ənabla grü"ə nail la bilmirdi <əhayət! 1amaat+n gzə ar9a1aq dərə1ədə byük bir hissəsini tə"kil edən alimlər belə qərara imamdan hədis syləməsini &ahi" gəldilər etsinlərki! .am+ bir-birini sakitlə"dirməyə ba"lad+ Alayanlar! sevin1indən gülənlər sakitlə"dikdən snra 'mam )ə* mə"h,r Gilsilət ,z-zəhəbG )q+z+l zən1ir* hədisini ata-babas+ndan bir-bir sitat gətirərək b,y,rd,: GBabam /mir əl-mmininin )ə* 4eyəmbərdən )s*!  isə 3əbraildən nəql edir: Allah-Fəaladan e"itdim ki! b,y,r,rd,:

T\\\\WOY J ‡Y T\\\\OY J \\\\W c\\³– \\‹` k\\d c³– cfY‰X k kY Ga ilahə illəllahG kəlməsi mənim hasar+m və qalamd+r! hər kəs mənim qalama da&il lsa )yəni hər kəs b, tvhid kəlməsinə etiqad bəsləsə*! əzab+mdan lar nra 'mam )ə* bir anl+q sük,tamanda edərək b,y,rd,:

Y  ´Z™ ´Z¨f ´Z™ k G/lbəttə! "ərtləri ilə birlikdə $ən də n,n "ərtlərindən biriyəmG 41

Fari&ilərin yazd++na əsasən iyirmi drd min nəfər əlində qələm-ka+z b, hədisi yaz+rd+ və b, rəqəm 9i"vaza gələn izdiham+n &l,,n, gstərir 6lda digər maraql+ hadisələrdən biri də F,sda ba" verdi 'mam )ə* F,s "əhərinin valisinin evinə getdi .ar,n ər-(ə"idin qəbri də həmin evdə yerlə"irdi 'mam qəbri mü"ahidə etdikdən snra əli ilə n,n yan+nda bir &ətt əkdi və  b,y,rd,: G$ən b,rada dəfn l,na1aam! Allah-Fəala b, məkan+ məni sevənlərin get-gəl yeri edə1ək Allaha and ls,n ziyarət etsə və"əfaəti mənə salam versə!hər kəs biz məniəhli-beytin ilə ba+"lana1aqG $əm,n,n əmri ilə bütün dvlət &adimləri! alimlər və & adamlar $ərvdən bir neə kilmetr kənarda 'mam+ )ə* qar"+lamaa +&d+lar $ərv "əhəri isə il+raqlarla bəzədilmi"di $əm,n  1ənab+ & hrmətlə qar"+lad+ və z evinin yan+nda tikdirdiyi evi 'mama )ə* verdi $əm,n,n evi bir qa9+ ilə 'mam+n )ə* evinə birlə"irdi və imam+n ya"ad++ ev hər 1ür "ahanə imkanlara malik idi Bir neə gün istirahətdən snra $əm,n bir mə1lis düzəltdi və imama &əlifə lma+ təklif etdi 'mam (iza )ə* na belə 1avab verdi: G/gər bir &ilafət sənin haqq+nd+rsa! niyə z haqq+n+ ba"qas+na verirsən və əgər sənin haqq+n 42

deyilsə! n, ba"qas+na verməyə i&tiyar+n y&d,rG $əm,n 1avab ta9masa da! israr etdi ‚aydas+z ld,,n, grün1ə! vəliəhd lma+ 'mama )ə* təklif etdi 'mam b,y,rd,:.alb,ki G$ən ne1ə sənin vəliəhdin la )ə* bilərəm| atam z ata-babas+ndan! nlar da Allah+n (əs,l,ndan )s* nəql etmi"lər ki! mən səndən əvvəl ldürülə1əyəm və qürbət diyarda! .ar,n,n qəbrinin yan+nda dəfn l,na1aamG $əm,n alaya-alaya dedi: GKimin sizi ldürməyə qüdrəti var|G 'mam )ə* b,y,rd,: G'stəsən! n, gstərə bilərəm7G nra $əm,nla 'mam )ə* aras+nda gərginlik yarand+ Bir neə a1+ szdən snra $əm,n dedi: G/gər vəliəhdliyi qəb,l etməsən! ldürülə1əksən7G 'mam b,y,rd,: G'ndi ki! mə1b,ram! bir "ərtlə qəb,l edirəm! hk,mətin he bir i"inə qar+"maya1aam! kimsəyə vəzifə verməyə1ək və kimsəni i"dən kənarla"d+rmaya1aamG $əm,n raz+la"d+ və z əli ilə bir müqavilə yazd+ 'mam isə həmin müqavilənin ha"iyəsinə bir neə 1ümlə yazd+ $əm,n 'mam (izan+n )ə* vəliəhdliyi münasibəti ilə "ənlik mə1lisi düzəltdi və 'mam+n )ə* vəliəhd ld,,n, bütün $ərv 1amaat+na! bütün "əhərlərə və z nümayəndələrinə atd+rd+ 'mam+n ad+na sikkə 43

v,r,ld, və $əm,n z q+z+ Dmm-‚əzli 'mama )ə* verdi 'mam+n tərəfdarlar+n+n "üar+ ya"+l rəng idi və nlar həmi"ə ya"+l rəngli 9altar geyirdi isə dvlət qara &adimləri rəng geyirdi $əm,n,nAbbasilər əmri ilə bütün ya"+l 9altar geyməli ld, və b, rəngli geyim rəsmi dvlət geyimi elan l,nd, 8vlətin ikin1i "ə&si kimi 'mam+n )ə* ad+na &ütbələr &,nd, Bütün b,nlardan snra $əm,n 'mam+n )ə* &alq aras+nda hans+ mvqedə ld,,n, y&lamaq istədi xəliəhdlik məsələsindən ü ay kemi"di ki! ,rban bayram+ günü gəlib atd+ $əm,n &ahi"b, etdi bayram namaz+n+ imamdan  q+ls+n 'mam i"dənki!imtina etdi və müqavilənin "ərtlərini )he bir i"ə də&alət etməmək* $əm,na &at+rlatd+ 'mam )ə* nə qədər imtina etsə də! faydas+ lmad+ B, zaman 'mam )ə* belə bir "ərt irəli sürdü: G$ən bayram namaz+n+ Allah+n (əs,l, )s* və /mir əlmminin )ə* ne1ə q+l+bsa elə q+la1aamG $əm,n b, "ərti qəb,l etdi və gstəri" verdi ki! dvlət və rd, ba"+lar+ da b, namazda i"tirak etsin Küələr! &iyabanlar! evlərin dam+ imam+ )ə* gzləyən insanlar ilə dl, idi 'mam )ə* qüsl etdi! libas geyərək ba"+na a əmmamə qyd, ~" ətirlə ətirlənib! əlinə bir əsa ald+6al+n ayaqla dstlar+n+n əhatəsində evdən +&d+ 'mam )ə* üzünü gyə tərəf t,t,b təkbir dedi! dstlar+! snra isə 1amaat da təkbir deməyə 44

ba"lad+ B,n, grən q",n ba"+lar+ və zabitlər atlar+ndan enib! ətinliklə də lsa! əkmələrini +&ard+ və yal+n ayaqla imam+n ar&as+n1a getməyə ba"lad+ FəkbirB,və&əbər ala"ma səsi "əhəri ba"+na gtürdü $əm,na atd+qda qr&,ya dü"dü ‚ikirlə"di ki! əgər 'mam )ə* belə davam edərək namaza ba"lasa! &alq na daha & balana1aq =d,r ki! 'mama )ə* belə bir &əbər gndərdi: GBiz sizi əziyyətə salm+"+q iz qay+d+n! qy,n namaz+ hər il kim q+l+rd+sa! b, il də  q+ls+nG 'mam ayaqqab+s+n+ geyib at+na mindi və evə qay+td+ Amma 1amaat+n nizam-intizam+ 9z,ld,'mam+n və həmin gün bayram namaz+ q+l+nmad+ )ə* $əm,n,n vəliəhdi seilməsi &əbəri islam məmləkətinin bütün vilayətlərinə yay+ld+ /ksər "əhərlərin sakinləri $əm,n,n əmrinə itaət edərək 'mam+ )ə* vəliəhd kimi tan+d+lar .ətta $ədinə və s b, kimi "əhərlərdə b, &əbəri "adl+qla qar"+lad+lar akin Abbasilərin yeni tikdirdiyi və nlar+n &ilafət mərkəzi lan Badadda ba"qa ab-hava vard+ B, "əhərin 1amaat+ )əhli-beyti sevənlərdən ba"qa* $əm,n,n b, i"ini nəinki qəb,l etmədilər! hətta Abbasilərin ba"+lar+n+n təhriki ilə $əm,n, z aralar+nda &ilafətdən kənarla"d+r+b n,n əmisi 'brahim ibn $əhdiyə beyət etdilər

45

Abbasilərin və Badad əhalisinin $əm,na qar"+ +&mas+n+n mü&təlif səbəbləri var idi =nlardan bəzilərini qeyd edirik: ; $əm,n,n qarda"+ /mini n,n anas+ və zAbbasilərin ən ldürməsi nüf,zl, və mə"h,r qad+n+ lan }übeydəyə etinas+zl++ 2 'ranl+lar+n ərəblərdən üstün hesab edilməsi )$əm,n ~rasan əhalisini zünə ar&a hesab edərək &ilafət mərkəzini Badaddan $ərvə kürmü"dü* J .ərsəmə ibn /y,n,n ldürülməsi: B, qətl Badad əhalisinin və rd,n,n qiyam etməsinə səbəbtəyin ld, etdiyi və nəti1ədə 'raqa hakim .əsən $əm,n,n ibn əhl "əhərdən qv,ld, =n,n qv,lmas+n+n ba"qa bir səbəbi də var idi = səbəb b,ndan ibarət idi ki! .əsən hakimi ld,, blgədə əminamanl+q yaratmaa qadir deyildi! hər1-mər1lik hər tərə? bürümü"dü və b,ndan istifadə edən! belə fürsətlər gzləyən tə&ribat+ qüvvələr mü&təlif bəhanələrlə 1amaatdan vergi al+r! &alq+ qr&, ilə dəh"ət iərisində sa&lay+rd+lar  'ranl+ lan ‚əzl ibn əhlin vəzir! qarda"+ .əsən ibn əhlin isə 'raqa hakim təyin edilməsi $əm,n bir & rəsmi səlahiyyətləri vəziri ‚əzl ibn əhlə ta9"+rm+"d+ və b,! Badad əhalisi! &üs,silə! Abbasi hakimlərində $əm,na qar"+ nifrət hissini gü1ləndirirdi 46

5 B,nlar+n ham+s+ndan əsas və mühüm lan səbəb isə təbii ki! həzrət imam (izan+n )ə* vəliəhd seilməsi idi və demək lar ki! Abbasilərin qar"+ və nifrətinin əsas səbəbi $əm,na b, məsələ idi qəzəb =nlar daim b, ?kri əsas t,t,r və üzərində təkid edirdilər ki! imam+n vəliəhd seilməsi ilə &əlifəlik Abbasi sülaləsinin əlindən +&+b /li )ə* &anədan+n+n əlinə keə1ək =d,r ki! 'brahim ibn $əhdinin &əlifə kimi tan+d+lar və $əm,n,n &əlifəliyini rədd edərək n,n nümayəndəsi .əsən ibn əhli "əhərdən qvd,lar 'brahimin i"i rvnəq ta9d+ ‚əzl ibn (əbi"əhərlərin də na b, əhalisini i"də kmək edirdivə=nlar ba"qa də zlərinə 1əlb etməyə ba"lam+"d+lar .əsən ibn əhl b, qiyam+ yat+rmaq üün 'brahimin üstünə bir neə dəfə q",n əksə də! hər dəfə 'brahimin tərəfdarlar+ qələbə al+rd+ iyam+n əhatəsi getdik1ə geni"lənir! Bəsrə və hətta 'raqdan kənarda lan $əkkə "əhərini və 6əməni də bürüyürdü Bütün b, &əbərləri .əsən ibn əhl və ~rasana səfər edən digər "ə&slər vasitəsilə ‚əzl ibn əhlə atd+rd+lar akin ‚əzl b, &əbərlərin he birini $əm,na demirdi və n, 'raq və .i1azdak+ hadisələrdən tamamilə &əbərsiz qy,rd, @ünki 'raq 1amaat+n+n n,n vəzirliyindən və qarda"+n+n hakimliyindən naraz+! habelə qarda"+n+n b, qiyam+ yat+rmaqda a1iz ld,,ndan &əlifənin 47

agah lmas+n+ istəmirdi B, hadisələrdən &əbəri lan digər "ə&slər də ‚əzlin qr&,s,ndan s,s,rd,lar akin həzrət (iza )ə* bütün b, hadisələrdən &əbərdar idi və ‚əzlin həqiqətləri ne1ə gizlətdiyini! $əm,n,n islam məmləkətindən &əbərsiz ld,,n, grürdü B, zaman 'mam )ə* z mələk,ti və ə&laqi səviyyəsinə əsasən sük,t, düzgün hesab etmədi və $əm,n, Badaddak+ hadisələrdən! həminin 1amaat+n 'brahim ibn $əhdiyə beyət etməsindən agah etdi $əm,n dedi: GBəs ‚əzl mənə &əbər verdi ki! 'brahimə mənim nümayəndəm beyət və ediblər|G b,y,rd,: G‚əzl laraq yalan dan+"+r &əyanət'mam edir @ünki 'brahim ilə .əsən ibn əhl aras+nda dyü" l,b! əgər nümayəndə kimi beyət etsəydilər dyü" ba" verməzdi =nlar ‚əzlin vəzirliyi! .əsənin hakimliyi və mənim vəliəhdliyimə grə sənə qar"+ qəzəblidirG $əm,n sr,"d,: G=rd,da b, məsələni bilən varm+|G 'mam )ə* b,y,rd,: GBəli! 6əhya ibn $əaz! /bdüləziz ibn 'mran və ba"qa bir neə nəfər məsələni bilirG $əm,n nlar+ a+rtd+rd+ və vəziyyəti sr,"d,qda əvvəl1ə bilmədiklərini dedilər akin $əm,n nlar+n hər birinə ‚əzlin 1əzas+ndan amanda la1aqlar+na dair amannamə verdikdə nlar 'mam+n )ə* b,y,rd,qlar+n+ tamamilə təsdiq etdilər və dedilər ki! q",n ba"+lar+n+n ürəklərində 48

&əlifəyə qar"+ kin və nifrət hissi vard+r $əm,n ‚əzli a+r+b niyə b, va&ta qədər lan hadisələrin na atd+r+lmad++n+ sr,"d, ‚əzl dedi: &əlifə kimi deyil! əmir GBadad və "əhərəhalisi hakimi'brahimi kimi tan+m+" lar 8igər tərəfdən isə mən istəyirdim hadisələri z yl,na qyd,qdan snra &əlifəyə &əbər verim və a1+ &əbərlərlə &əlifəni narahat etməyim $əm,n 'mam+n )ə* hüz,r,na gedib arə istədi 'mam b,y,rd,: G6a&"+ lar ki! b, i"i ba"qalar+na ta9"+rmayasan və zün Badada gedib 1amaat+n i"ini yl,na qyasanG ‚əzl $əm,n,n Badada getmək istədiyini & narahat ld, @ünki $ərvdə hər bildikdə i" n,n əlində idi akin Badadda $əm,n n,n rəyinə ?kir verməzdi 8igər tərəfdən isə b, &əbərləri $əm,na 'mam )ə* atd+rd++ üün 'mama )ə* qar"+ qəlbində kin lan ‚əzl z gələ1əyini qaranl+q grürdü =! $əm,n,n yan+na gəlib niyə Badada getmək istədiyini sr,"d, $əm,n dedi: G$ənim aam /bülhəsən )ə* mənə b, yl, gstərib! mən də b, yl, bəyənmi"əmG ‚əzl dedi: GBadada getməyiniz məsləhət deyil @ünki qarda"lar+n! Badad+n alimləri! fəqihləri! adi 1amaat ham+ sənə qar"+ kinlidir ki! sən /mini ldürmüsən və /bülhəsəni )ə* vəliəhd təyin etmisən $əsləhətdir ki! bir müddət ~rasanda qalasan y 1amaat /minin lümünü ,n,ts,n 'stəsən! 49

b, barədə ba"qa siyasətilər ilə də məsləhətlə"G $əm,n & ?kirlə"ib gtür-qy etdi və nəhayət qərara daha gəldidaki!qr&,l,d,r $ərvdəki @ünki təhlükə Badaddak+ndan bir tərəfdən ‚əzlin qüdrəti günü-gündən art+rd+ 8igər tərəfdən isə 'mam+ )ə* &alq daha & sevməyə ba"lay+rd+ Belə bir va&tda 9ayta&tdan ,zaqla"maq düzgün deyil Amma Badadda da vəziyyət ya&"+ deyildi <ə etməli| <əhayət $əm,n b, qərara gəldi ki! ‚əzli və 'mam+ )ə* elə aradan gtürmək laz+md+r ki! məs,liyyət n,nki! byn,na dü"məsin =d,rtərəf ki! gstəri" verdi $ərvdən Badada hərəkətə ba"las+nlar €əlib ‚əzlin əsl vətəni lan ərə&sə atd+lar Bir gün səhər ‚əzl ibn əhl hamama getdi $əm,n,n gizli əmrinə əsasən bir neə nəfər əli q+l+n1l+ ‚əzli hamamda ikən drad+lar Ləhərə hay dü"dü atillər həbs l,nd, və $əm,n,n əmri ilə ldürüldülər Beləliklə! $əm,n,n iki byük 9rblemindən biri həll ld, 202-1i il "əban ay+n+n üündə ‚əzl ldürüldü ‚əzlin qətlindən snra &əlifə hərəkət əmri verdi F,s "əhərinə yeddi mənzil qalm+" 'mam )ə* &əstələndi F,sa atd+qda imam+n &əstəliyi daha da "iddətləndi Bir neə gün F,sda qald+lar və $əm,n hər gün 'mama )ə* ba" əkirdi $əm,n grdü ki! & gzəl fürsətdir /gər 'mam+ )ə* zəhərləsə! he 50

kəsin &əbəri lmaz və ham+ n,n &əstəlikdən ldüyünü qəb,l edər Bəzi tari&ilər 'mam+n )ə* üzümlə! digərləri isə nar s,y, ilə zəhərləndiyini yazm+"lar və b,n, da əlavə ki! 'ki 'mama )ə* b, zəhəri $əm,n zrla etmi"lər iirtmi"di gün keməmi" 'mam )ə* "əhid ld, /b, əlt b, barədə deyir: G'mam )ə* $əm,n,n yan+ndan evə qay+td+ $ən .əzrətin əmri ilə qa9+lar+ balad+m 'mam & 9is vəziyyətdə idi və ilan v,rm," adam kimi q+vr+l+rd+ B, va&t bir 1avan+n evə da&il ld,,n, grdüm 8edim: Ga9+lar bal+ idi! siz ne1ə da&il ld,n,z|G B,y,rd,: G$əni $ədinədən bir8edim: anda gətirən! bal+ qa9+lar+ da üzüməF,sa ad+7G Gizi tan+mad+mG B,y,rd,: G$ən $,həmməd ibn /liyəm )ə* və qərib atamla vidala"maa gəlmi"əmG 'mam $,həmməd Fəqi )ə* taa da&il ld,! imam )ə* & sevin1lə l,n, q,1aqlay+b 9dü =n, imamət sirlərindən agah edib 1an+n+ Allaha ta9"+rd+ 'mam $,həmməd Fəqi )ə* atas+na qüsl verdi! n,n üün namaz q+l+b tab,ta qyd, nra /b, əltə b,y,rd,: Ga9+n+ a! $əm,n qa9+n+n dal+ndad+rG a9+n+ aan kimi $əm,n z &idmətiləri ilə iəri da&il l,b alaya-alaya 1ənazənin yan+nda t,rd, ~əlifə 'mam+n )ə* "əhadətini iyirmi drd saat gizlin sa&lad+ nra 'mam+n )ə* əmisi $,həmməd ibn 3əfər )ə* və /b,talib 51

&anədan+n bir neə "ə&siyyətlərinin ard+n1a adam gndərib nlar+ a+rtd+rd+ 3ənazəni nlara gstərib he bir yara lmad++n+ bildirdi nra alayaraq dedi: G•y& qarda"7 əni b,'mama halda )ə* grmək mənim üün ətin və kədərlidir $ən səndən snra lmək arz,s,nda idim Amma Allah istəmədiG nra zünü qəmgin və kədərli gstərərək 1ənazə ilə birgə lə +&d+ .ərdən zü 1ənazənin alt+na girir! n, da"+maa kmək edirdi 8əfn yerinə atd+lar və 'mam+ )ə* .ar,n,n qəbrinin kənar+nda tr9aa ta9"+rd+lar 'mam (iza )ə* tari&də mə"h,r nəzərə əsasən hi1ri ilində səfər ay+n+n sn,nda əlli 20J-1ü be" ya"+nda ikən "əhadətə yeti"di İMAM RİZA+3+ (Ə) Ə6/AQİ 6;'<'İYYƏ/ƏRİ /&laqi &üs,siyyətlər və insani key?yyətlər insan+ digər 1anl+lardan fərqləndirən ən byük amildir .ans+ insan+n ə&laq səviyyəsi yüksəkdirsə!  daha & insani zirvələri fəth etmi" l,r Biz grürük ki! Allah-Fəala ,raniKərimin G<,rG s,rəsində z sevimli 4eyəmbərini Gən byük ə&laqa sahibsənG ayəsi ilə təriəyir .əzrət 4eyəmbər )s* da hədislərin birində z 9eyəmbərliyinin hədə?ni ə&laqi key?yyətləri kamillə"dirmək kimi təqdim edir Biz də imam (izan+n )ə* b, sahədəki 52

zəlliyini ara"d+r+r və  həzrətin nə qədər gzəl &üs,siyyətlərə malik və babas+ 4eyəmbərin )s* ləyaqətli varisi ld,,n, təsdiqləyirik və n,n &üs,siyyətlərini saymaq istəyirik  bəzi .əzrət imam (iza )ə* he kəsin szünü kəsməzdi  .e kəsin istəyini rədd etməzdi )əlbəttə! din ərivəsində*  Ba"qalar+n+n yan+nda ayaqlar+n+ ,zatmaz və he yerə sykəməzdi  ƒz &idmətilərinə təhqiramiz sz deməzdi  əh-qəhə əkməzdi  '1timai nqteyi-nəzərdən a"a+ təbəqə say+lan "ə&slərlə bir süfrədə t,r,b yemək yeyərdi  €e1ənin &,n, ibadətlə keirərdi  @& r,1 t,tard+  €izlində sədəqə verərdi  3amaat qar"+s+nda gzəl və y,m"aq geyim! tənhal+qda isə 1d və sərt geyim geyər! həsir üstündə t,rard+  Az dan+"ard+ və hər ü gündə bir dəfə ,ran &ətm edərdi  /gər  .əzrətin bir nəfərlə i"i lsayd+ və həmin "ə&s yemək yeməyə mə",l lsayd+! 'mam )ə*  "ə&sin yeməyi bitirməsini gzləyər! snra z szünü b,y,rard+ 'mam )ə* belə 53

b,y,r,rd,: Giz yeməyə mə",l larkən mən da&il lsam və ya ya&+nla"sam! yerinizdən qal&may+nG 

/gər hər hans+ bir sahibkar əvvəl1ədən müqavilə balamadan bir fəhləni i"ə gtürürdüsə! imam əsəbilə"ir və b,y,r,rd,: G/gər siz  fəhlə ilə müqavilə balad+qdan snra i"in sn,nda həmin məbləi na versəniz!  "ad lar ki! siz z əhdinizə vəfa etmisiniz /gər bir az da art+q versəniz!  bir az da & sevinə1ək ki! siz n,n m,zd,ndan da art++n+ vermisiniz akin müqavilə balamad++n+z hətta n,n haqq+ndan ü dəfə art++n+təqdirdə da versəniz elə bilə1ək ki! haqq+n+ düz verməmisinizG İMAM RİZA+3+ (Ə) 8ƏRAMƏ/ƏRİ 'mam (izan+n )ə* fəziləti və kəramətləri b, dar ərivəyə s+maya1aq dərə1ədə &d,r akin biz imkan dairəsində  1ənab+n fəzilət və kəramətlərinin bəzilərini b,rada qeyd edirik .əzrət imam Kazim )ə* b,y,rm,"d,r: GAtam mənə b,y,rd,: ənin nəslində Ali$,həmmədin alimi la1aq!  /mir əlmmininlə )ə* eyni ada sahib la1aq Ka" ki! mən n, grəydim7G $əm,n davaml+ "əkildə elmi mə1lislər tə"kil edirdi $ü&təlif dinlərin nümayəndələrini həmin mə1lislərə dəvət edərək nlardan 54

imamla mübahisə etməyi &ahi" edirdi və imam )ə* b, mübahisələrin ham+s+ndan qalib +&+rd+ ; $,həmməd ibn 8av,d deyir: G$ən və qarda"+m imamgəlib (izan+n )ə* 3əfər yan+nda idik B, va&t bir nəfər imam adiqin )ə* l, $,həmmədin lüm &əbərini gətirdi Biz imamla )ə* birlikdə $,həmmədə ba" əkməyə getdik €rdük ki! n,n ənəsini də balay+blar və vladlar+ ala"+r 'mam n,n yan+nda əylə"di! snra n,n hrəsinə ba&+b təbəssüm elədi $ə1lisdəkilər 'mam+n )ə* b, gülü"ündən in1idilər və hətta bəziləri dedilər ki! imam z əmisinin lümündən sevindiyi üün tənəli "əkildə gülür nra 'mam )ə* namaz üün məs1idə gedərkən biz deyilənləri  .əzrətə atd+rd+q 'mam b,y,rd,: G$ənim gülü"üm təə11übdən d,rd, @ünki grdüm imam 3əfər adiqin )ə* l, 'shaq )$,həmmədin qarda"+* qarda"+ üün bərk alay+r! halb,ki ! $,həmməddən tez lə1ək və $,həmməd n,n üün alaya1aq7 @& kemədi ki! $,həmməd saal+b yataqdan qal&d+ və 'shaq isə bir müddətdən snra dünyas+n+ dəyi"diG 2 (əyyan ibn əlt deyir: G'raqa getmək istəyirdim 'mam (izan+n )ə* hüz,r,na getdim $əqsədim həm n,nla &,da?zlə"mək! həm də lərkən kəfənimə qymaq üün 'mam+n )ə* 9altarlar+ndan birini mənə vermək üün &ahi" etmək idi •yni zamanda q+zlar+ma üzük almaq 55

istəyirdim Amma &,da?zlə"ərkən  1ənabdan ayr+lmaq məni elə kədərləndirdi ki! istədiklərim yad+mdan +&d+ $ənzildən +&arkən .əzrət məni səsləyib b,y,rd,: G+zlar+na üzük almaq üün bir neə dirhəm verməyimi istəmirsənmi| ƒləndə kəfənlə birlikdə bükülmək üün 9altarlar+mdan birini istəmirsənmi|G 8edim: G8r,d,r akin sizdən ayr+lma+n qüssəsi istədiklərimi mənə ,n,td,rd,G .əzrət sə11adənin alt+ndan bir az 9,l +&ar+b bir kynəklə birlikdə mənə verdiG J 'mam (izan+n )ə* vəliəhdliyi zaman+ bir müddət yamad+ &alqa q+tl+q verdi $əm,n ya+" 'mamdan )ə* və &ahi" etdi ki! üzya+"+n yamas+ üün namaz q+l+b d,a etsin 'mam )ə* b,y,rd,: G8ünən ge1ə Allah+n (əs,l,n, )s* və /mir əl-mminini )ə* y,&,da grdüm 4eyəmbər )s* b,y,rd,: .əftənin ilk günü səhraya get və Allahdan ya+" istə! ünki mən də birin1i gün belə edə1əyəmG Birin1i gün 'mam )ə* ya+" istəmək üün səhraya getdi və ya&"+ da yad+ akin bəzi bəd&ahlar 'mam+ )ə* $əm,n,n yan+nda 9is etmək üün $əm,n,n q,la+n+ belə szlərlə dld,rmaa ba"lad+lar ki! ! 1ad,gər və sehrbazd+r! z 1ad,s,yla ya+" yad+rd+ və &alq aras+nda &l, "an-"hrət qazand+ Belə getsə ! &ilafəti sənin və Abbasi sülaləsinin əlindən ala1aq $əm,n dedi: GBiz 56

vəliəhdliyi na verməklə n, dəyərsiz edib dünya9ərəst kimi tan+tmaq istədik 'ndi z səhvimizi anlad+q B,ndan snra na qar"+ güzə"t y&d,rG İMAM RİZA (Ə) 1AQQ3+2A 1Ə2İ'/ƏR ; $,həmməd ibn 'shaq ibn /nsar deyir: GBirin1i /bülhəsənə )ə* )imam $,saya )ə** dedim: G$ənə dinimi mənimsəyə bilə1əyim bir "ə&si tan+td+rG 'mam b,y,rd,: GB, mənim l,m /lidir .əqiqətən! atam mənim əlimdən t,t,b 4eyəmbərin )s* qəbri üstə a9ard+ və b,y,rd,: G=l,m! Allah-Fəala b,y,r,r: G$ən yer üzündə &əlifə qərarla"d+r+ram;wG AllahFəala b,y,rd,, hər szə vəfa edərG ;M 2 8av,d (iqqi deyir: G/bülhəsən $,saya )ə* dedim: 1alm+"am və sümüklərim süstlə"ib )b"al+b* Atan+zdan sr,"d,m sizi mənə gstərdi! siz də mənə yl gstərin )yəni sizdən snra imam kimdir* B,y,rd,: B,! /bülhəsən ər-(izad+rG ;{ J /li ibn 6əqtin deyir: G/bülhəsən )imam Kaz+m )ə** zindandan mənə yazd+ ki! ?lan

16 17 18

əl-Bəqərə s,rəsi! ayə J Es,li-ka?! C2! səhMw! kitab,l-hüCCət Es,li-ka?! C2! səhMw! kitab,l-hüCCət 57

lan mənim lanlar+m+n seyyididir və mən z künyəmi na ba+"lad+mG ;  .i"am ibn /hmər deyir: G'mam Kazim )ə* mənəgəldiyini b,y,rd,: G$ərib $ən əhalisindən kiminsə bilirsənmi|G 1avab verdim: G~eyrG 'mam b,y,rd,: GBəli! bir ki"i gəlib! gəl gedəkG .əzrət miniyinə mindi! mən də  həzrətlə birgə süvar ld,m və biz həmin ki"iyə atd+q Ki"i $ədinə əhalisindən idi və zü ilə q,l-qarava" gətirmi"di $ən dedim: G=nlar+ bizə gstərG 6eddi q+z ,"a+ gətirdi akin imam nlar+n ham+s+n+ rədd edib b,y,rd,: =nlara ehtiya1+m nra b,y,rd,: G6enisini gətirG Ki"i y&d,r dedi: G$əndə &əstə bir q+zdan ba"qa he kimsə y&d,rG 'mam )ə* b,y,rd,: Gənin üün qr&,s, y&d,r! n, gətirG Ki"i imtina etdikdə imam qay+d+b getdi və həmin günün sabah+ məni n,n dal+n1a gndərərək b,y,rd,: G=na de ki!  kənizi neəyə sat+rsan .ər nə desə! de ki! mən həmin qiyməti qəb,l etdimG $ən n,n yan+na getdim və  dedi: G$ən n, ?lan qiymətdən a"a+ vermək istəmirəmG $ən dedim: Gəb,l,m,zd,rG 8edi: Gənin ls,n! amma mənə de grüm dünən səninlə gələn ki"i kim idi|G 8edim: GBəni-.a"imdən lan bir ki"i idiG 8edi: G.ans+ bəni-.a"im|G 8edim: G$ənim b,ndan art+q sənə deyiləsi bir szüm 19

Es,li-ka?! C2! səh{;! kitab,l-hüCCət 58

y&d,rG 8edi: G$ən sənə b, kəniz barədə bir &əbər verim $ən n, mərib diyar+n+n ən ,zaq nqtəsindən )Afrikadan* alm+"amG Kitab əhlindən lan bir lan qad+n b,mənə gəlib sr,"d,: Gəninlə kənizrast kimdir|G 8edim: G=n, züm üün ald+mG 8edi: GB, q+z+n sənin kimisinə ylda" lmas+ rəva deyil B, kəniz yer üzünün ən ya&"+ adam+n+n həyat ylda"+ lmal+d+r =n,n yan+nda & qalmadan ndan bir lan dar və  lan+n "ərqdə və qərbdə tay+-bərabəri lmazG (avi deyir: G$ən n, imam+n yan+na gətirdim @& kemədi ki! imam (iza )ə* ndan dünyaya gəldiG İ'MƏ 6ƏZİ+Ə'İ+2Ə+ İ+Cİ/ƏR ; 'mam (iza )ə* b,y,r,r: G‚iqhin və fəhmin ni"anələrindən biri təmkin və sük,td,rG 20 2 ‚əth ibn 6əzid 3,r1ani deyir: $əkkədən ~rasana qay+d+rd+m 6lda 'raqa səfər etməkdə lan imam (iza )ə* ilə qar"+la"d+m •"itdim ki! belə b,y,rd,: G.ər kəs Allahdan qr&sa! müha?zə l,nar və hər kəs Allaha itaət etsə! na itaət edərlərG $ən ətinliklə bir vasitə ta9+b  1ənab+n hüz,r,na yeti"dim və na salam verdim alam+m+n 1avab+n+ verib b,y,rd,: G•y ‚əth7 .ər kəs Allah+ raz+ salsa! mə&l,q,n qəzəbindən qr&maz .əqiqətən! 20

Es,li-ka?! kitab,-fəzlil-ilm! C;! səh;0J 59

Allah+ yaln+z ƒzü-ƒzünü vəsf etdiyi kimi vəsf etmək lar! ba"qa 1ür vəsf etmək lmaz 6erlə"məni = realla"d+r+b və ki!haradad+r|G s,al+ na yara"maz @ünki n,n 1avab+na Gne1ədir|G və Gharadad+r|G > s,al+ yl ta9a bilməz2; J 'mam (iza )ə* b,y,rd,: GBizim "iələrimizi ü məsələ ilə s+naa əkinG 
60

qarda"lar+ üün 9ay ay+r+r! nlar+n əlindən t,t,rlar! ya y& 22  'mam (iza )ə* b,y,rm,"d,r: G4eyəmbərlərin silah+n+ zünüzlə gəzdirinG r,"d,lar: )s* G•y (əs,lallah+n vlad+! 4eyəmbərlərin )s* silah+ nə idi|G B,y,rd,: G8,a7G 2J 5 'mam (iza )ə* b,y,rm,"d,r: GBiz elə bir əhli-beytik ki! kimə sz versək! n, z br1,m,z hesab edərik! yəni br1 kimi n, qaytarma+ zümüzə laz+m bilərik
İMAM RİZA+3 (Ə) ZİYARƏ =MƏYİ+ .ƏZİ/Əİ 'mam (izan+ )ə* ziyarətin savab+! fəziləti barədə 4eyəmbəri-/krəm )s* və məs,m imamlardan )ə* bir & hədislər nəql l,nm,"d,r ki! bir nesəini nüm,nə üün qeyd edirik: 22 23 24 25

ame ye-ayat və əhadise-nəmaz! C;! səhw0 əfabə&" və m"kelg"a! səh; Bihar,l-ənvar! CM5! səhJJ Bihar,l-ənvar! CM5! səhJ 61

; Ley& əd,q z GDy,n,l-ə&barG və G/maliG kitablar+nda 4eyəmbəri-/krəmdən )s* belə nəql edir ki!həzrət b,y,rm,"d,r:

£xPf c‡ qxµJ T¡«f kdjR k¶ RYZ‹ -\\]µX-T\\WOY—\\]Y JY c\\WX ¸¬] ·Z‡ – OY TO x‡ OY GFezliklə mənim bədənimin bir 9aras+ )vladlar+m+n biri* ~rasan tr9a+nda dəfn la1aq =n, ziyarət edən hər bir mminə Allah 3ənnəti va1ib edər! bədənini isə 3əhənnəm d,na haram edərG 2 6enə də Ley& əd,q qeyd l,nm," kitablar+nda 4eyəmbəri-/krəmdən)s* belə nəql edir ki!  həzrət b,y,rm,"d,r:

£xPf c‡ qxY… T¡«fkdjR JY ¹Z RYZ‹ —‰ J  TjfZ TWOY ºu Tf TWOY Zu» JY

GFezliklə mənim bədənimin bir 9aras+ )vladlar+m+n biri* ~rasan tr9a+nda dəfn 62

la1aq Allah n, ziyarət edən və ətinliyi lan "ə&sin ətinliyini aradan qald+rar və n, ziyarət edən günahkar+n günah+n+ ba+"layarG Ley& b,y,rm,"d,r: əd,q həzrət /lidən )ə* nəql edir ki! Jhəzrət

ª\\O k\\ \\]x jgVR W L¬Of RYZ‹ £xPf k\\fY L\\RY  c\\RY T\\RS ·¼¬OY TVWX cR YZX T\\jfZ» c\\d ¸xY… k\\d JY \\ Tf\\ cO\\¡Š T\\WOY Zu» \\O  Z‹P\\Š \\  ·gŠ  ·\\OY `\\X \\ \\ šx  x\\\\\œJY Z\\\\\œ x™JY GFezliklə mənim vladlar+mdan lan bir ki"i zülmkarl+qla zəhərləndirilə1əkdir =n,n ad+ mənim ad+m! atas+n+n ad+ isə 'mran l, $,san+n ad+d+r Agah l,n ki! hər kim n, qürbətdə ziyarət edərsə! kemi" və gələ1ək günahlar+ ,ld,zlar! ya+"+n qətrələri və 63

aa1lar+n yar9aqlar+ qədər lsa belə Allah ba+"layarG  Ley& əd,qdan nəql l,nm," ba"qa bir hədis (iza )ə* bəyan $əm,n,n əli ilə zününbelədir: ne1ə G'mam ldürülməsini etdikdən snra b,y,r,r:

xY` \\¡fc\\WXc\\xY…k ½¼˜ c\\d VgOY · TjVŠS k\\ T\\³W‹Y cj\\– k´Y\\ —\\jOY \\\\X ¾Z\\œŠ J\\\\™Y^ [OYqS \\\\V YµVOY X ¿YZ³OY G.ər kim məni qürbətdə! ,zaqdan məzar+m+ ziyarət etsə! iyamət günü ü yerdə n,n yan+na gəlib n, nigaran+l+qdan və iztirabdan &ilas edərəm„ birin1isi! insanlar+n əməl kitablar+ sadan və sldan nlara verilən zaman! ikin1isi! insanlar irat kr9üsündən keən zaman! üün1üsü isə əməlləri tərəziyə qy,lan zaman 5 Dy,n ,l-ə&barda 'mam 3avaddan )ə* nəql l,nm,"d,r ki!  həzrət b,y,rm,"d,r:

64

c\\\fS xY… k\\\O \\\Ÿ \\OY T\\g¢f [dxX Àœf cO¡Š TWOY cWX GAtam+n imamətinin həqiqiliyinə əqidəsi

ld,, halda F,s vilayətini )~rasan* ziyarət edən "ə&s üün Allah yan+nda 3ənnətə zaminəmG Allah bizi  həzrətin imaml+q haqq+na arif lan zəvvarlardan etsin7 Amin7

İMAM RİZA+3 (Ə) ZİYARƏ =MƏYİ+ QAY2A/AR3 'mam (iza )ə* b,y,r,r: G.ər kəs məni haqq+ tan+d++ halda ziyarət etsə! mən və ə1dad+m iyamət günü na "əfaəti lar+qG2w }iyarətimizin qəb,l, və imam+n )ə* bizə "əfaəti lmas+ üün a"a+dak+ əqidələrə malik lma+m+z labüddür:

; 'mam Allah+n vəinsanlara meyar+! 4eyəmbərin imamlar+nh11əti 1ani"ini və hər bir günahdan! &ətadan məs,m və ,zaqd+r =na grə də imama itaət ham+ya va1ibdir 2 'mam Allah ilə bəndə aras+nda feyz vasitəsi! Allah+n ən byük ni"anəsi! Allah+n mütləq vəlisi və i&tiyar sahibidir 26

Bihar,l-ənvar! C! səhJ2 65

J 'mam diridir! biz n,n hüz,r,nday+q! hər "eyə və hər kəsə nəzarət edir və qüdrətlidir  'mam hər bir hal+m+zda bizi grür! səsimizi e"idir! salam+m+zatamamilə 1avab verir və bizim da&ili hisslərimizdən agahd+r =d,r ki! gərək həmi"ə zümüzü Allah vəlisinin hüz,r,nda bilək və günahlardan əkinək 5 'mam (iza )ə* …ərib,l-q,rəbad+r )qəriblərin qəribidir*! mehriban imamd+r və bütün ziyarətilərinə diqqətlidir $əs,m imamlar+n )ə* hər birinin zünəmə&s,s ziyarət qayda-qan,nlar+ və ziyarətnamələri vard+r = imam )ə* ziyarət qayda-qan,nlar+n+ və (izan+ mə"h,r ziyarətnaməsini əziz &,1,lar+n nəzərinə atd+r+r+q ; 'mam (izan+n )ə* qəbrini ziyarət etmək istədiyin zaman evdən +&mazdan əvvəl qüsl et və qüsl edərkən belə de:

\\O Z  Q´Q Z  Q´ L I ‡WOYQ Áx Q\\U \\O   Z Q \\ ™  Y Q w\\W   Q Q Q}Qj–Q \\Â \\¬O Q ZU ]YQ U \\WX ‡JUY Q_ I J TI UdQ } Q VQWXQ Qž“ OYQ 66

Q Uf Yx\\ I Q´ O TI W¡Q ]Y L I ‡WOYQ } ž“u™ /llah,mmə təhhirni və təhhir li qəlbi və"rəh li sədri və ə1ri †əla lisani [midhətəkə U Q vəssənaə ələyk ‚əinnəh, la q,vvətə illa bik

/llah,mmə1†əlh, li təh,rən və "ifaa G'lahi! məni 9akla! mənim qəlbimi təharətli et! qəlbimi geni"ləndir! ƒz təri?ni! həmdsənan+ mənim dilimə gətir əndən ba"qa he bir qüvvə y&d,r 'lahi! b, qüslü mənim üün 9akl+q və "əfa+&maq etG istədikdə b, d,an+ &,: 2 •vdən

\\OQUYQ TU WO\\UfQ TU \\WOY UL\\¬  Uf Q  TU \\WOY ” \\ f Y O Y  T WOY U U  I xQ k U \\R Q U \\WQ XQ  I WQ \\QŠ TI \\WOY   –Q Uw\\¬ Q Q \\VQOUY L \\I ‡WOYQ TU \\W OY  I  ]Q \\ŠQ } ‘ Q Q\\XU \\ Q¾ I \\³ Q Q } Q¾ \\V`QOUYxQQY I Q Bismillahi və billahi və iləllahi və iləbni (əs,lillah .əsbiyəllah, təvəkkəlt, ələllah /llah,mmə iləykə təvə11əht, və iləykə qəsədt, və ma indəkə ərədt, 67

GAllah+n ad+ ilə! Allaha və =n,n 4eyəmbərinin vlad+na dr, Allah mənə kifayət edər vəyaln+z mən =na 'lahi! üzümü ənətəvəkkül t,t,ramedirəm və məqsədim yaln+z ənsən və ənin yan+nda lan+ istəyirəmG J a9+dan +&arkən qa9+da dayanaraq de:

Q VQOUY L I ‡WOYQ ]Q  I  ]Q } Q VQWXQQ O\\ I u W‹Q } Q WqQY  ¼d Q  I g  U ˜  Q } Q U f  Q j Q  O   ‹ Q  Q k \\  — \\ V |  J k   w V | Q Q  IŠ  Q I  I Q TI \\Q¥uU –Q k Q I JQ I¸Q`YxYQ  \\Q ›I V« Â  \\ ¢Q I ” Q U ÃQ   ¢Q I WXQ   uQ –YQ Q U¥u ¢U Uf ¥ J TI U\\dQ } Q ¥uUvə11əht, –Q k  Q və1hi ›I V«vəQ /llah,mmə  iləykə †ələykə &əlləft, əhli və mali və ma &əvvəltəni xə bikə vəsiqt, ‚əla t,&əyyibni ya mən la y,&əyyib, mən əradəh, və la y,zəyyi, mən hə?zəh əlli †əla $,həmmədin və ali 68

$,həmməd xəhfəzni bihifzikə fəinnəh, la yəzi, mən hə?ztə G'lahi! üzümü t,t,ram! ham+s+n+ ailəmi! mal+m+ və mənə hər nə ənə vermisənsə! ənə ta9"+r+ram və ənə sykənirəm •y əni istəyənlərin əlini b" qymayan və ənin hrmətini sa&layanlar+ zay etməyən! mənim əlimi b" qyma $,həmməd və n,n &anədan+na salavat gndər $əni ƒz müha?zəndə qr,7 @ünki ənin qr,d,,n he va&t aradan getməzG  $ə"həd "əhərinəəvvəl yeti"dikdə hərəminə getməzdən ziyarətimam+n qüsl, )ə* et üsl etdiyin zaman de:

\\O Z  Q´Q Z  Q´ L I ‡WOYQ  YQ w\\W Q Áx \\Â Q \\O ZQ \\™ Q Qj–Q\\U \\¬O } Q ZU ]QYQ U \\WX T IIU\\\d Q \\V\\QWQXQQ Qž} QQ_Qjw\\¢QIQJQ Q“\\UfOY ‡JQ UY} QUWXQ} LI VW\\\¬ U  QY  jOY  U \\\` ·QY\\\ Q \\VUwQ U \\¬ Q ZU QUJ } I UO ÄI wŠUJYQ ‘ 69

Q gU W‹Q ›U V]Q WXQ I_Q`Q¨  OYQ } ž“u\\™ \\O T\\W ¡]Y L\\‡WOYQ ž[   \\™ QU   \\I \\WX I QQ } Q UY [Yx I IQ Z© Q /llah,mə təhhirni və təhhirli qəlbi və"rəh li sədri və ə1ri †əla lisani midhətəkə və məhəbbətəkə vəssənaə †ələykə fəinnəh, la qüvvətə illa bik xə qəd əlimt, ənnə qivamə dinit-təslim, liəmrikə vəl-ittiba, lis,nnəti nəbiyyikə və""əhadət, †əla 1əmii &əlqik /llah,mmə1†əlh, li "ifaən və n,ra 'nnəkə †əla k,lli "əyin qədir G'lahi! məni 9ak! qəlbimi təharətli et əlbimi geni"ləndir ƒz təri?ni! həmd-sənan+ dilimə gətir $əhəbbətini mənə ilham et @ünki əndən ba"qa he bir qüvvə y&d,r .əqiqətən! mən b,n, bilmi"əm ki! dinimin sabitliyi! mhkəmliyi ənin əmrinə təslim! 9eyəmbərlərin sünnəsinə tabe lmaqda! bütün mə&l,qata "əhadət verməkdədir 'lahi! b, qüslü mənim üün "əfa və n,r qərar ver .əqiqətən! ən hər "eyə qadirsənG 5 üsl etdikdən snra ən gzəl və ən təmiz libas+n+ geyinib kiik və vüqarl+ 70

add+mlarla hərəmə tərəf yla dü" Erəyini Allah zikri ilə mə",l edərək de:

 Q  Q + TI WOYTU JY WUOUITQ OY¢QU OJY ++TUZIWQwOYY Q TI¢w WOY R I /llah, əkbər! la ilahə illəllah! s,bhanəllah! əlhəmd, lillah GAllah byükdür Allahdan ba"qa he bir $əb,d y&d,r Allah 9ak və müqəddəsdir Bütün həmd-sənalar Allaha mə&s,sd,rG w .ərəmə izn istəyərək de:atd+qda qa9+ az+nda dayan+b

\\WX Q  ‡UY L \\I ‡WOYQ I \\u QQ \\ Q \\VUwQ ¾ } U \\IVIf ¹ QY k  U ¹ U Y\\f  f Q IŠYWQ \\Â \\QQ TU \\OUY Q TU \\VQWXQ } Q ‡JUY YI W‹I\\Q   QY À Q ¡ QQ Q ‡ OY  Q‰\\ k  O Y \\ Q Å  Q Y \\  Q \\  W g I d Q T U U    U  U f I Q VIIf YW‹IQŠ J YI QY U \\wOY ¾ \\‡UY L I ‡WOYQ L IQO  Q Q¶ I   QY ‡JUY Y‰Q \\q — U –U\\Â Q \\QZ –I I\\gU QjXQY 71

 OY U Q ¨  Q OY TU UjQwV»Q d { U Z¨ Q TŠZ\\«– \\d q\\gjXQY \\ } UQUQÆQ“uW Q ‹IQ Q } Q QOQR I xIQ  U QQY LI QWXQQYQ Q Q\\XU ©ž“\\V–Y ·I¼¬ ‘  OY LI U VWXQ \\\gQ  Q ZQ \\\Q  Q \\\I…QZ I Q   Q `ÅZI \\QQ \\¼ Q ¡I Q ¬  QQ Q ¹ k Q \\fXQ  Q ¢\\QwjdQ –Q L} QQ ¼\\R ¡ R Q Q Q I\\QY¼ L U UŠ\\\]I ‰U \\\‰WQUf \\\ dQ [JY ¹ Q IUjQ \\R ‡UYQ  xQ \\ }  QY \\ Q QOR TI ‡WOY W  I UQjR I xQ   QYQ Q }  \\R uQYQQOY[\\·QVU\\J ˜ TU \\YUOY} QQ\\QjTUuQ\\VW‹ VQWXQ £ QI UIQjZ\\ k Q \\\f   \\\WU XQ TI IjXQ\\\´   \\\WQ XQ ·¼\\¬OY TVWX\\ŸZ OY R Q I ¸U‰U \\Uf k Q VWQ \\I OY Q \\QUÆQ¼Q OYQ 72

[\\\\UO˜ U \\\\QxQwI OY U \\\\¡Q g IwOY I ‹I`QYž T‡WOY ” Q Rx   I ‹I`QYž  Q QUÆQ¼  Q U  I ‹I`QYQžI TUQ‡WOY Q  –I‡Q k Q \\VVgI OY k Q \\VfZ gQ I OY TU \\WOY  Q OY Y‰Q q d \\O   Q\\dQ U Q ¨ ” Q J \\\Q \\\ U ‹IÅ\\\OY \\\d Á Q Q [k  q\\UQY k ¼ \\dQ } Q Q UÆ\\Q« QVOUd QY YU\\  \\\\–QIUJQY L Q \\\\QOU Q UO‰OU  Q UO‰OU © qQY  } QdQ }  Q /llah,mmə inni vəqəft, †əla babin min əbvabi b,y,ti nəbiyyikə səlavat,kə ələyhi və alih xə qəd mənə†tən-nasə ən yəd&,l, illa biiznih ‚əq,ltə: 6a əyy,həlləzinə amən, la

təd&,l, b,y,tən-nəbiyyi ən y,†zənə /llah,mmə inni ə†təqid, illa h,rmətə sahibilək,m hazəlmə"hədi"-"əri? ? əybətihi kəma ə†təqid,ha ? həzrətih xə ə†ləm, ənnə rəs,ləkə və &,ləfaəkə ələyhim,s-səlam, əhya,n indəkə y,rzəq,n 6ərəvnə məqam+ və yəsmə,nə kəlam+ və yər,dd,nə səlami xə ənnəkə hə1əbtə ən səm†i kəlaməh,m və fətəhtə babə fəhmi biləzizi m,na1atihim xə inni əstə†zin,kə 73

ya (əbbi əvvələn xə əstə†zin, rəs,ləkə səlləllah, ələyhi və alihi saniyən xə əstə†zin, &əlifətəkəl-imaməl-məfr,zə ələyyə taət,h, /liyyəbnə $,sər-(iza ələyhis-səlam, vəlməlaikətəl-m,vəkkəlinə bihazihil-b,q†ətilm,barəkəti salisən /əd&,l, ya (əs,ləllah| /əd&,l, ya .,11ətəllah| /əd&,l, ya məlaikətəllahil-m,qərrəbinəl-m,qiminə ? hazəl-mə"həd ‚ə†zən li ya məvlayə ?dd,&,li əfzələ ma əzinətə liəhədin min əvliyaikə fəin ləm ək,n əhlən lizalikə fəəntə əhl,n lizalik G'lahi7 )sənin evlərinin salam+n ls,n na$ən və 4eyəmbərinin n,n əhli-beytinə* qa9+lar+ndan lan bir qa9+ nündə d,rm,"am ən  qa9+dan i1azəsiz da&il lma+ insanlara qadaan edərək G•y insanlar! sizə i1azə verilmədən 4eyəmbərin evinə da&il lmay+nG > b,y,rm,san 'lahi! mən b, "ərafətli qəbrin sahibinə hüz,r,nda )həyat+nda* hrmət bəslədiyim kimi qeybətində də )lümündən snra da* hrmət bəsləyirəm $ən bilirəm ki! həqiqətən! ənin (əs,l,n və ənin təyin etdiyin 1ani"inlər )Allah+n salam+ ls,n nlara* sənin yan+nda diridirlər və r,zi yeyirlər =nlar mənim yerimi grür! szlərimi e"idir və salam+m+n 1avab+n+ verirlər 'lahi! ən mənim q,la+m+ nlar+n szlərini e"itməkdən məhr,m etsən də! nlarla mina1at etmək ləzzətini dərk 74

etmək üün "ü,r! idrak qa9+lar+n+ mənim üzümə am+san •y mənim (əbbim! mən da&il lmaq üün əvvəl əndən i1azə istəyirəm 'kin1isi! )Allah+n ls,n na və 4eyəmbərindən n,n /hli-beytinə* i1azəsalam+ istəyirəm Eün1üsü! ənin təyin etdiyin və mənə itaəti va1ib lan imam /li ibn $,sa ər-(izadan və mələklərdən izn istəyirəm •y Allah+n (əs,l, da&il l,mm,| 8a&il l,mm,! ey məqbərədə hüz,r, lan müqərrəb mələklər| •y mənim mvlam! mənə da&il lmaa i1azə ver •lə bir i1azə ver ki! z dstlar+na verdiyin i1azənin ən üstünü lmasa ls,n da $ənim sən b,b, i1azəyə i1azəni ləyaqətim verməyə ləyaqətlisənG M nra hərəmə da&il larkən de:

\\WX Q Q TU WO\\UfQ TU \\WOY UL\\¬  Uf TI \\W OY W \\ I xQ U WU Q TU WOY ” U R Q Q Q TQI \\QOUY} QJZ\\  ™ YQ IJ Q \\I¸™ QY\\–TU \\QUOÃ TIQWOYTU V‡WJXQUY  QYQ  QY IQ \\\™ I¸I\\\wXQ [Y\\\  ¢Q I  TU WOY   QYQ TI IOR I xQQ Å UOQ [‡VUWXQ  Bismillahi və billahi və †əla milləti (əs,lillahi səlləllah, ələyhi və alih /"həd, ən 75

la ilahə illəllah, vəhdəh, la "ərikə ləh xə ə"həd, ənnə $,həmmədən əbd,h, və rəs,l,h xə ənnə /liyyən vəliy,llah GAllah+n ad+ və Allah+n kməyi ilə (əs,lallah+n )Allah+n salam+ ls,n na və n,n əhli-beytinə* dininə müva?q laraq! "əhadət verirəm ki! "əriksiz və yeganə lan Allahdan ba"qa he bir tanr+ y&d,r Ləhadət verirəm ki! $,həmməd )s* n,n q,l, və elisidir və /li Allah+n vəlisidirG { nra zirehin yan+na gedib  .əzrətlə üzbəüz d,r,b de:

 QY TI \\W OY JYU TQ \\OYU J   QY IQ \\™ Q Z\\™  QYQ TI \\QO } Q J I¸Q–Q IQ \\™ TI IO\\R  QY I xQQ I¸I\\w XQ [Y\\  ¢Q I  k Q TI QYQ Q Z‹UJYQ k Q VOQJY IVR žUWX “\\\\\\ QQJYLIIV‡W\\\\\\ Q VWR TIQ \\\\\\ VUw OYQ k Z I OQYYQQ Q  QR Q UO\\\R Q U \\\w XQ  \\\ ¢Q I } I xQQ ‘ Q gU W‹Q U VR Q VUwQQ k Q Q } Q V¡Q ]QY } \\\\WX Q Á\\\\g Q J [_W\\\\ Q 76

Q ZI V»Q ÆU“³–UY  \\  Q L \\I ‡WOYQ ‘ \\WXQ k\\V ¶OY ZVYQ WXQ \\‹Y  U QQQ‘ Q U \\UwXQ — I UO\\œVfY U Qk U \\f Q UO\\\\R TI \\\\QjwQ QjY Á‰U \\\\OY } I xQ Q U W¡U Uf k  \\Q UO [\\`Uq TI \\QjW¡Q ]QQ } Q \\gU W‹Q k Q VO \\OYQ }  U Q Ç\\™  \\U   } QU U³ ŠJ\\RZ dQQ } QU UfO TI\\¡QQjUf¡Qk Qf  k ‡ OY\\Q  ‡Q`Q QU\\WX U Q \\\\\gU W‹Q k Q UÆ\\\\\«Q } Q \\\\\VQf } Q \\UO \\WX TU \\WI } Q k QU \\U VQ I OYQ TU \\W OY I Q –xQ Q TU VQWXQ ·I¼¬  OYQ \\WX Q Q \\VUL IU ‡W\\OYQUfTIQIŠ\\Z fQ U \\]QQ …Q wQ\\ \\Q U´Q Qd Q \\}  Q I Q VUOQ k ¬ ¢ O Y k V œ w ¬ OY · YQ } Q    Q  U U  Q Á ¹ V \\\ ¬ ¢ OYQ  I Q k Q  QV\\\R U w\\\™ U _UZQ \\\\\ ÅœOY U \\\\\Q OY  U \\\\\qQY 77

‡ OY U \\VgU jOY _UZQ \\ QœI OY _UZQ qU\\œ _VR VµOY VŸZOY VgOY k UQ Q\\VQ¡Q ]U QYUU\\Q UOY U U \\qQY UžU“\\U¬  U \\\\WX Q Á\\\\g Q J [_W\\\\ Q Q ZI V»Q ÆU³–UY  \\  Q L \\I ‡WOYQ ‘   Q k V \\\ ¬ ¢ O Y k \\\ ¬ ¢ O Y \\\W XQ  I Q Q Q Q U U Q ¹ \\d U w™ Qk VQQUÆVR \\QgQOY} QU \\VUwQQ O Y œ  U QY U \\wqR UÁ Q  Q k V W VO \\ O Y } g W‹Q Q k U    \\Q \\WX Q U Q UŠJ\\\RZ  ‡Q`Q } Q \\\¡Q Qf U Q\\\ Uf  U Q UO\\\\¡Q Uf k   dQQ }  QW\\\\³ U ‡ \\\\OY LU \\VI\\¬ ‡WQOYQ¢I } QOY\\k gUU Wf‹Q k QUWXQ\\VQfWX } Q QUÆ“\\ «Â k QQ  Q \\gU W‹Q \\d ULUÆ“\\gOY ‘ Q U \\wXQ }  Q  Q \\ ¡Q Qf k  \\Q \\WX U VO \\OYQ Q UŠJ\\\RZ k U Uf U ‡ \\\OY U\\\‡Q`Q } 78

Q UÆ“\\«Q  Q UO¡Q Uf k Q \\VQf }  dQQ } U³ Q gW‹Q L\\‡WOYQ k\\f¡OY VR } c\\W  IU XQ k UQ\\f U U\\ ¢Q IU\\WX Q Q  U Â Q Q \\\UjuQ VW‹QQ ‘ Q U \\\È\\wXQ \\\d } Q \\Ÿ k U xQY Q \\V‡VUwOY UL\\WXU ZU U\\f } ‡ Q Q  k \\ f Z \\ u ¡ ] \\WX  Â L  W OY Q   Q I  Q U U  } Q \\\\O gUUWQ‹QQ \\WX ‘ Q U wQXQ } Qš U \\`Uj³ ‡–IOYQ} Q U¢Q`I Q L I ‡WOYQ x“wOY š ` ³ OY k V¡ ] Y U  Q Q ‡ U Â Z \\uQ ¡ ]Q k Q I WXQ  Q U f R Q U\\¬O Q U wXQ \\d } UQ ÉU UO³ ‡ OY ‘ } QUf\\U¦ ‡ OYQ } QU \\\g ‹QQ LQ \\\\\ I ‡WUOYQ¢I} jUZUU´Qf \\\ \\WX  ¢IUOWY  QÂ \\R Q I k  WXQWXQ  U \\f  Q U \\\w XQ \\\«ŠQZ I OY \\\Ÿ ‘ Q Z OY  Q \\\U `  L Æ “\\\gO Y } U  \\\OUQQ U 79

Q \\U` \\OYU XY‡ \\OYQ } Q UO¡Q Uf } [_W kV`³OY TÆfà k` ÆU“\\\³– Q Q  UY U\\\WX ‡ Q U‡Á\\\g UQ U Q JQ Q ZI \\\V»Q  \\ \\\WX Q  Q L \\I WOY ‘ Q VUOQQ ‘ Q U wXQ cWU XQ k } UQ f U  ¢Q I Q ZU Uf ULUÆ“gOY OYU XY‡ OYQ ‘ ‡Q \\WX  ‘ Q\\ UQwXQL\\ I¢QWOYI k } QU fUWVw\\R  WX QQ  \\UOQQQQ  Q \\\U`  \\\ \\\WXQ  Q L \\\I ‡WOYQ }  \\f k \\¬ Q ¢Q OY U \\U¡OY c\\WU XQ k U U Q \\gU W‹Q \\d ULUÆ“\\gOY ‘ Q ZU Q\\Uf } Q \\\\ \\VUwgUQ Wk ‹Q\\\\\\WX XQ Á`‡¶Q \\‘ QI OUYqU} Q\\\\™ Uj –IQQ }  Q \\\\\\UjQYZQ Uf Ê } \\\\\\ ³ |  OY  Q I U Q UjXQ´ OYU XY‡ OY U XQ´Q } Q IŠYWQ \\\ Q UO\\\R L \\\U VQWXQ } I xQ Q } 80

 \\Â \\WX Q  Q \\V¡Q ]QY Q L \\I ‡WOYQ k Q \\VO } Q \\j– \\d LÆ“\\gOY } [ \\VQ UU U[ \\“Š [_W\\Â U Q Q } Q \\g UUW‹QI I \\\ ¡Q IŠ [ \\\QVUf TI \\\]QZQ dQ \\\fU  I ¡Q  QŠQ \\fU I¸ZI \\³ TI \\¡Q Q \\W I QŠQ L \\I ‡WOYQ _UZQ \\‹UJYQ VÅ\\OY \\d U Q Q Á`\\XY L IUQw¢ILUf \\ } QI VUOUYQ ¹ I\\OYY Z gQ QŠYI Q ‡UY ZQ \\V‹Q L \\U Uf …IxdQ L qIIXQ Ë  ZU \\\Â  YQ _UZQ \\\‹UJYQ VÅ\\\OY Q L \\\U Uf \\\‡ XQ VÅ\\\OY Z \\\™ U· \\\\\Q ” Q Y\\\\q  QYQ _UZQU\\\Q‹UVg JUY OY /"həd, ən la ilahə illəllah, vəhdəh, la "ərikə ləh xə ə"həd, ənnə $,həmmədən əbd,h, və rəs,l,h xə ənnəh, səyyid,ləvvəlinə vəl-a&irin xə ənnəh, səyyid,l-ənbiyai vəl-m,rsəlin /llah,mmə səlli †əla 81

$,həmmədin əbdikə və rəs,likə və nəbiyyikə və səyyidi &əlqikə ə1məin əlatən la yəqva †əla ihsaiha əyr,k /llah,mmə səlli †əla /miril-m,†mininə /liyyibni /bitalibin əbdikə xə və ə&i rəs,likəl- ləzintə1əbtəh, biilmik 1əəltəh, hadiyən limən "i†tə min &əlqik xəddəlilə †əla mən bəəstəh, birisalatikə və dəyyanəd-dini biədlik xə fəsli qəzaikə bəynə &əlqik xəlm,həyminə †əla zalikə k,llih xəssəlam, ələyhi və rəhmət,llahi və bərəkat,h /llah,mmə səlli †əla ‚atimətə binti nəbiyyikə və zəv1əti vəliyyikə və ,mmissibtəynil-.əsəni vəl .,səyn əyyidəy "əbabi əhlil-1ənnəh /tt,hrətit-tahirətil-m,təhhərəh /t-təqiyyətin-nəqiyyətir-rəziyyətiz-zəkiyyəh əyyidəti nisai əhlil-1ənnəti ə1məinə səlatən la yəqva †əla ihsaiha əyr,k /llah,mmə səlli ələl-.əsəni vəl .,səyn ibtəy nəbiyyikə və səyyidəy "əbabi əhlil-1ənnəh /l qaiməyni ? &əlqikə vəd dəliləyni †əla mən bəəstə birisalatikə və dəyyanəyid-dini biədlik xə fəsləy qəzaikə bəynə &əlqik /llah,mmə səlli †əla /liyyibnil-.,səyni əbdikəl-qaimi ? &əlqikə vəd-dəlili †əla mən bəəstə birisalatikə və dəyyanid-dini biədlik xə fəsli qəzaikə bəynə &əlqikə əyyidil-abidin /llah,mmə səlli †əla $,həmməd ibni /liyyin əbdikə və &əlifətikə ? ərzikə Baqiri ilmin-nəbiyyin /llah,mmə səlli †əla 3əfər ibni $,həmmədinis-adiq /bdikə 82

və vəliyyi dinikə və h,11ətikə †əla &əlqikə ə1məin /ssadiqil-Barr /llah,mmə səlli †əla $,səbni 3ə†fərin əbdikəs-salihi və lisanikə ? &əlqik /n-natiqi bih,kmikə †əla bəriyyətik /llah,mmə səlli vəl-h,11əti †əla /liyyibni $,sər-(izəl-$,rtəza /bdikə və vəliyyi dinikəl qaimi biədlik xəddai ila dinikə və dini abaihissadiqin əlatən la yəqva †əla ihsaiha əyr,k /llah,mmə səlli †əla $əhamməd ibni /liyyin əbdikə və vəliyyikəl-qaimi biəmrikə vəddai ila səbilik /llah,mmə səlli †əla /liyyibni $,həmmədin əbdikə və vəliyyi dinik /lah,mmə səlli ələl-.əsən əlamili biəmrik /lqaimi ? &əlqikibnixə/liyyin h,11ətikəlm,əddi ən nəbiyyikə və "ahidikə †əla &əlqik /lmə&s,si bikəramətik /ddai ila taətikə və taəti rəs,likə səlavat,kə ələyhim ə1məin /llah,mmə səlli †əla h,11ətikə və vəliyyik /lqaimi ? &əlqikə səlatən tammətən namiyətən baqiyəh F,ə11il, biha fərə1əh, və təns,r,h, biha və tə1†əl,na məəh, ?dd,nya vəl a&+rəh /llah,mmə inni ətəqərrəb, iləykə bih,bbihim və ,vali vəliyyəh,m və ,adi əd,vvəh,m ‚ərz,qni bihim &əyrəd-d,nya vəl a&irəh xəsrif ənni bihim "ərrəd-d,nya vəla&irəti və əhvalə yəvmil-qiyaməh GLəhadət verirəm ki! Allahdan ba"qa he bir tanr+ y&d,r =n,n he bir "əriki y&d,r 83

Ləhadət verirəm ki! $,həmməd )Allah+n salam+ ls,n na və n,n əhli-beytinə* =n,n q,l, və elisidir və  həqiqətən də! ilk və sn mə&l,qlar+n! ənbiyalar+n və mürsəllərin aas+d+r 'lahi! ƒz bəndən! rəs,l,n! nəbin və bütün mə&l,qat+n+n aas+ lan $,həmmədə )s* saymaa əndən ba"qa kimsənin qüdrəti lmayan salavat gndər7 'lahi! ƒz q,l,n və (əs,l,n,n qarda"+ /li ibn /b, Falibə salavat gndər7 •lə bir kəsə ki! n, ƒz elminlə seib! istədiyin bəndələrin üün hidayəti! ƒz risalətin üün məb,s etdiyin "ə&si tan+maqda yl gstərən!aras+nda ƒz dinində bəndələrinin haqq+ ədalətli batildən hakim! ay+ran qərar verib! məqam+n+ ham+dan üstün etmisən alam ls,n na! Allah+n rəhmət və bərəkəti ls,n na7 'lahi7 (əs,l,n,n q+z+! z sediyin vəlinin zv1əsi! 4eyəmbərin iki nəvəsinin > 3ənnət 1avanlar+n+n aalar+ .əsən və .üseynin anas+ ‚atiməyə > 9ak-9akizə &an+ma! hər nv zahiri və batini irkinliklərdən 9aklanm+"! Fəqiyyə )təqval+*! <əqiyyə )təmiz*! (əziyyə )Allah+n əmrinə raz+*! }əkiyyə )9ak* və 3ənnət qad+nlar+n+n seyyidəsi lan &an+ma salavat gndər7 •lə bir salavat ki! əndən ba"qas+ n, saya bilməsin 'lahi! .əsən və .üseynə! 4eyəmbərin )s* iki nəvəsinə! 3ənnət 1avanlar+n+n iki aas+na! bəndələrinin aras+nda haqq ,r,nda qiyam edənlərə! ƒz risalətin 84

üün məb,s etdiyin "ə&si tan+maqda iki dəlil lanlara! dininin iki ədalətli hakiminə və bəndələrinin aras+nda haqq+ batildən ay+ranlara salavat lan! gndər7 'lahi! bəndələr aras+nda h11ətin ƒz risalətinə məb,s etdiyin "ə&si tan+maqda dəlil lan! dininin ədalətli hakimi lan! bəndələr aras+nda haqq+ batildən ay+ran abidlərin aas+ q,l,n /li ibn .üseynə salavat gndər7 'lahi! ƒz q,l,n! yer üzündə &əlifən və 9eyəmbərlər elmini yar+b in1əliklərinə varan $,həmməd ibn /liyə salavat gndər7 'lahi! ƒz h11ət bəndən!lan dininin bəndələrinə sadiq!ba"+s+na! &eyir&ah bütün 3əfər ibn $,həmməd əs-adiqə salam gndər7 'lahi! saleh bəndən! bəndələrinin aras+nda hikmətlə dan+"an dilin və bəndələrin üün h11ət lan $,sa ibn 3əfərə salam gndər7 'lahi! əndən raz+ lan! q,l,n! dininin ba"+s+! ədalətini bərqərar edən! ənin və z sədaqətli ata-babalar+n+n dininə dəvət edən /li ibn $,sa ər-(izaya salavat gndər7 •lə bir salavat ki! əndən ba"qa kimsə n, saya bilməsin 'lahi! ƒz q,l,n! dst,n! ənin əmrini bər9a edən və ənin yl,na dəvət edən $,həmməd ibn /liyə salavat gndər7 'lahi! ƒz q,l,n və dininin ba"+s+ /li ibn $,həmmədə salavat gndər7 85

'lahi! ənin 4eyəmbərin tərə?ndən haqq dini bər9a edən! ənin &alq+n+n "ahidi lan! lütf və kəramətdə &üs,si lan ənin və 4eyəmbərinin yl,na dəvət gndər7 edən h11ətin .əsən ibn /liyə salavat ənin salavat+n ls,n nlar+n ham+s+na7 'lahi! ƒz h11ətinə və bəndələrinin haqq+n+ bər9a edən dst,na )imam }aman > Allah n,n züh,r,n, tezlə"dirsin* salavat gndər7 =na tam! artan və davaml+ salavat gndər!  salavat+n səbəbi ilə züh,r,n, tezlə"dir! na kmək yetir! dünya və a&irətdə bizi n,nla birgə et7 'lahi! həqiqətən! mən ya&+nla"+r! nlara məhəbbət bəsləməklə ənin dərgah+na dstlar+ ilə dstl,q! dü"mənləri ilə dü"mənlik edirəm =nlar+n hrmətinə &atir mənə dünya və a&irət &eyrini nəsib et! nlar+n hrmətinə &atir dünya və a&irət "ərini! iyamət gününün dəh"ətli məqamlar+n+ məndən ,zaqla"d+r7G  nra "ərif qəbrin ba" tərə?ndə t,r,b deyirsən:

Q VQWXQ ·I¼¬ TU \\WOY  UOQ  }  OYQ  Q \VQWXQ ·I¼¬ TU \W OY Q \ –I   }  OYQ Q \\VQWXQ ·I¼\\¬ TU \\WOY xQ\\I \\ }  OYQ ·I¼\\¬ U WII d  OYQ £ U xQJY ¾ 86

Q Q ') k  \\OY ` \\ X \\ } \\V WXQ Q ‡ Q  I U Q \\VQWXQ ·¼¬OYQ ·`à ½ Q xY \\ } \\ QQ } Q VQWUQXQ ·I ¼¬  OYQ TU WOY I_UQ u  QU ·I¼\\¬ Q xUY  OY TU WOY   UwQ I ½ Q \\\VQWXQ LQ \\\VqYZfUY ½ Q xUY \\\ } Q \\VQWXQ ·I¼¬ \\ }  OYQ TU WOY  U VW‹Q  ½ TUQ\\xWUOYYÉU\\\ \\VfQ } Q Q \\\V VX\\ ·I ¼\\\¬ UY ½ Q xUY OYQ QWXQ R ·I¼\\¬  OYQ TU \\WOY UL\\VWQ \\R I Q VQWXQ UxI \\¬VX ½ Q xUY \\ } Q \\VQWXQ ·I¼¬ ½ Q xUY \\ }  OYQ TU WOY · ¼\\¬ OY ” U \\R I} QxQ \\\\\  V¢QWXQI ZUI \\\\\ VYOYQQ ½ QTU \\xUWY \\\\\ TU \\WOY  \\UOQ c\\WU XQ k Q VU¶ \\I OY  k  U QQ  xQ ” I xQ  Q VOQ¡OY ¹ U R  Q \\\VQWXQ ·I¼\\\¬ ½ Q xUY \\\ }  OYQ 87

·I¼\\\¬  OYQ žUÃZ\\\qµ OY Q \\\Q U´d Q \\\VQWXQ k\\\¬¢OY ½ Q xY \\\ } ¹ U w\\\™ Q QQQ Á  QVU\\\R Q Qk U V\\\¬ Q ¢IOYQQ Q \\VWXQ ·I¼¬ \\ }  OY U Q OY  U qY k Q xUY Q ¢I OY k  WXQ ½ U …Q k U VQ¬ U f Q Q \\VWXQ ·I¼\\¬ \\ }  OY k Q \\Uf¡OY Zk UQ U\\\\\f Z‹Uc\\W JUYXQ k f VUO ¢QJIY UL ½ Q \\\ xUWYXU QU \\\ Q \\\VQWXQ ·I¼\\\¬ ½ Q xUY \\\ }  OYQ š \\f ZU \\uQ ¡ ]Q ‡ OY  \\ ¢Q I k U `U\\³ U Q VQWXQ ·I¼¬ ½ Q xUY \\ }  OYQ x“wOY · ¼\\¬ ¨ Q‡¡\\]Q³ fQ \\R QQ V QWXQI  OYOYQ Z¦ OYU \\ IIV\\ ÅQY } I \\u k Q \\VQWXQ ·I¼¬  U Q OY \\ Q ÅQY }  OYQ Å \\ Q \\QY IQ \\™  QY  \\Q } Å gU jOY xÅ“wOQY  Q \\\\VQŠÃQ Q_W\\\\³ Q \\\\ QY  OY  88

Ë U ZI ¡ Q O\\f Q Z \\QQYQ Q_\\µ OY U¾ ¾\\wXQ Z\\QOY kXQ V k IQ \\\  VQgVQOQY U} Q Q\\\VIŠYQ \\\j UQ ‡ –QQ TQ\\\ QWQOYQQ Q VWXQ ·I¼¬ k QY  } Q ¢Q OY \\f  OY U \\¬ TI IŠZQQfQ TU WOY I Q –xQQ /ssəlam, †ələykə ya vəliyyəllah /ssəlam, †ələykə ya h,11ətəllah /ssəlam, †ələykə ya n,rəllahi ? z,l,matil-ərz /ssəlam, †ələykə ya əm,dəd-din /ssəlam, †ələykə ya varisə Adəmə səfvətillah /ssəlam, †ələykə ya varisə <,hin-nəbiyyillah /ssəlam, †ələykə ya varisə 'brahimə &əlilillah /səlam, †ələykə ya varisə 'smailə zəbihillah /ssəlam, †ələykə ya varisə $,sa kəlimillah /ssəlam, †ələykə ya varisə†'sa r,hillah /ssəlam, †ələykə ya varisə $,həmmədin rəs,lillah /ssələm, †ələykə ya varisə /miril-m,mininə /liyyin vəliyyillahi və vəsiyyi rəs,li (əbbil-aləmin /ssəlam, †ələykə ya varisə ‚atimətəz-}əhra /ssəlam, †ələykə ya varisəl-.əsəni vəl-.,səyn əyyidəy "əbabi əhlil 1ənnəh /ssəlam, †ələykə ya varisə /liyyibnil-.,səyni }əynil-abidin /ssəlam, †ələykə ya varisə $,həmməd ibni /liyyin Baqiri ilmil-əvvəlinə vəl a&irin /səlam, 89

†ələykə ya varisə 3ə†fər ibni $,həmmədinisadiqil-Barr /ssəlam, †ələykə ya varisə $,səbni 3ə†fər /ssəlam, †ələykə əyy,həssiddiq,"-"əhid †ələykə əyy,həlvəsiyy,l-barr,t- /ssəlam, təqiyy /"həd, ənnəkə qəd əqəmtəs-səlatə və atəytəz-zəkatə və əmərtə bil-mər,? və nəhəytə ənil-m,nkər xə əbədtəllahə hətta ətakəl-yəqin /ssəlam, †ələykə ya /bəlhəsəni və rəhmət,llahi və bərəkat,h Galam ls,n sənə! ey Allah+n vəlisi7 alam ls,n sənə! ey Allah+n h11əti7 alam ls,n zülmətlərindəki Allahsənə! n,r,7 ey yer üzünün alam ls,n sənə! ey dinin süt,n,7 alam ls,n sənə! ey Allah+n sediyi Adəmin varisi7 alam ls,n sənə! ey Allah 9eyəmbəri <,h,n varisi7 alam ls,n sənə! ey Allah+n dst, lan 'brahimin varisi7 alam ls,n sənə! ey Allah q,rban+ lan 'smay+l+n varisi7 alam ls,n sənə! ey Allahla həmshbət lan $,san+n varisi7 alam ls,n sənə! ey Allah r,h, lan 'san+n varisi7 alam ls,n sənə! ey Allah rəs,l, $,həmmədin )s* varisi7 90

alam ls,n sənə! ey Allah+n vəlisi! aləmlərin (əbbinin (əs,l,n,n 1ani"ini /li ibn /b,talibin varisi7 alam ls,n sənə! ey ‚atimeyi-}əhran+n varisi7 alam ls,n sənə! ey 1ənnət 1avanlar+n+n aalar+ lan .əsən və .üseynin varisi7 alam ls,n sənə! ey abidlərin zinəti lan /li ibn .üseynin varisi7 alam ls,n sənə! ey əvvəldəkilərin və a&+rdak+lar+n elmini yar+b in1əliklərinə varan $,həmməd ibn /linin varisi7 ls,n sənə! ey &eyir&ah lanalam 3əfər ibn $,həmmədin varisi7 və adiq alam ls,n sənə! ey $,sa ibn 3əfərin varisi7 alam ls,n sənə! ey iddiq və Ləhid7 alam ls,n sənə! ey )9eyəmbərin* 1ani"in! ey &eyir&ah! ey təqval+ Ləhadət verirəm ki! həqiqətən! sən mrünün a&r+nadək namaz+ bərqərar etdin! zəkat verdin! ya&"+l+a əmr etdin! 9isliklərdən əkindirdin və Allaha ibadət etdin alam ls,n sənə! ey /bülhəsən7 Allah+n rəhmət və bərəkəti ls,n sənə ;0 nra üzünü zirehə ya9+"d+r+b deyərsən:

91

Q \\VQOUY L \\I ‡WOYQ k I Q \\  \\U ¾ Q } ž\\]x `¼wOY ¡QœQ ŸxQY J Q Q \\\\w Q Q UV|Q IŠI ¼d Q } Q Q\\\\jU Q –xQ j]Q\\– žU“\\«Q ZU \\V~Q Uf `ZIQŠ k Q wWÅ gQ QŠ L –QxYQ U fYQ ZU wQ WX Q IŠYWQ  Q UOR TU \\V WXQ } I xQ ‹YQ Q } I Q Q \\ [Y\\d U\\ Y ‡[YYZ\\ Q UÆ Ã… Q \\} QY \\f IjVQŠQY \\Á \\UO\\ÃQ QUf TUJ \\WX Q  I \\È\\VQ ]Q \\ ‡ U [Y‰\\ÆU“X  Q \\\WX Q  I \\\w QœQj–YQ \\\¬u OQUY [¡dU™ O k  IdQ ÁZ Q QI\\d Q\\WQOYdQ `\\ ¢ QQ ·©ÁZ\\g gQ TUdQWOY·QQ \\XUQ TU} ©j T© V]Q I¸QXU  Q QYQ /llah,mmə iləykə səmədt, min ərzi və qətə†t,l-biladə rə1aə rəhmətik ‚əla t,&əyyibni 92

və la tər,ddəni biəyri qəzai ha1əti xərhəm təqəll,bi †əla qəbribni ə&i rəs,likə sələvat,kə ələyhi və alih Biəbi əntə və ,mmi ya məvlay /təyt,kə zairən va?dən †əla nəfsi vəhtətəbt, †əlaaiza zəhri$imma ‚ək,n 1ənəyt, li "a?ən iləllahi yəvmə fəqri və faqəti ‚ələkə indəllahi məqam,n məhm,d,n və əntə indəh, və1ih 'lahi! rəhmətinə ümid bəslədiyimə grə z vətənimdən +&araq "əhərlərdən keib sənə tərəf gəldim! mənim ümidimi kəsmə! istəklərimi yerinə yetirməmi" məni geri qaytarma7 əninna 4eyəmbərinin )ənin salavat+n ls,n və n,n əhli-beytinə* qarda"+n+n l,n,n qəbrinə s++nma+ma grə mənə rəhm et Atam-anam sənə fəda ls,n! ey mənim mvlam7 •y mvlam! sənin qəbrinin ziyarətisiyəm <əfsimə etdiyim 1inayətlərdən iyinlərimə yüklədiyim günahlar+m+n ba+"lanmas+ üün gəlmi"əm $ənim üün ehtiya1! fəqirlik və y&s,ll,q günündə Allah yan+nda "əfaəti l! ünki Allah yan+nda sənin üün bəyənilmi" bir məqam var ən də Allah yan+nda hrmətlisənG ;; nra sa əlini qald+r+b! sl əlini zirehə əkib deyərsən:

93

Q \\VQOUY ¹ } ‡UY L \\I ‡WOYQ I Z \\gQ QŠQY \\ O‡\\ŠQY LjJ\\f L\\w¢f L \\IQQOQY TUUf U IUQVOQU QŠIUf Q U L qIUZQ ‹QIU UÃ k L \\I Q`I  Q VOQ   U IžZQ fYQ YOI\\fQ k Q ‰\\OY k U \\¡Q OY L \\I ‡WOYQ Q VwQ YI Q ŠYQ } Q QjQ ¡ U } YZ I | U \\ R Q  Q } Q \\ U Š “f U Y I ¢ Q ] Q  Q I Q WXQ À Q ‡ OY YWQ –QQ }UUUf \\‡UY L I ‡WOYQ   ¢Q I ” U jQY UÃË Q VQOUY ¹ L \\U VQWXQ U \\Q¡ WOfU } I Z gQ QŠQY VÅ\\OY \\d U L\\U U \\QÆÃZwQOY k I –IxQ  _UZQ ‹UJYQ /llah,mmə inni ətəqərrəb, iləykə bih,bbihim və bivilayətihim /təvəlla a&irəh,m bima təvəlləyt, bihi əvvələh,m xə /brə, min k,lli vəli1ətin d,nəh,m /llah,mməl†ənilləzinə bəddəl, ni†mətəkə 94

vəttəhəm, nəbiyyəkə və 1əhəd, biayatikə və sə&ir, biimamikə və həməl,nnasə †əla əkta? ali $,həmməd /llah,mmə inni ətəqərrəb, iləykə billə†nəti ələyhim vəl-bəraəti minh,m ?ddünya vəl-a&irəti ya (əhman 'lahi! imamlar+n )ə* məhəbbəti! vilayətinə grə ənin dərgah+na ya&+nla"+ram =nlar+n birin1isinə məhəbbət bəslədiyim kimi a&+r+n1+s+na da məhəbbət bəsləyirəm =nlardan ba"qa hər bir s++na1aqdan ,zaam 'lahi! ənin nemətini )imamətini üsyankarl+qla* dəyi"dirənlərə! 4eyəmbərinə məsələsində* ittiham v,ranlara! )&ilafət ənin ayələrini inkar edənlərə! ənin imam+na istehza edənlərə! 1amaat+ Ali $,həmmədin dü"məniliyinə vadar edənlərə lənət et $ən dünya və a&irətdə nlara lənət edib bezarl+q etməklə sənin dərgah+na ya&+nla"+ram •y (əhman lan Allah7G ;2 nra qəbrin ayaq tərə?ndə d,r,b deyirsən:

Q \\VQWXQ TI \\WOY W \\Â \\fQQY \\ } Q \\WX \\¬ Q TI \\W OY W \\Â Q ¢Q OY Q k U Q UQ\\QfQ } Q \\–UxI  Q Z Qw\\Â Q \\QY ¾ Q } 95

Q \\QjQ Iš³ TI \\WOY  Q I OY Iš`U³ ‡ OY Q QWjQ k k¬OQJY ÁQJf } əlləllah, †ələykə ya /bəlhəsən əlləlləh, U I Q U Q  Q †əla r,hikə və bədənik əbərtə və əntəsadiq,l-m,səddəq ətələllah, mən qətələkə bil-əydi vəl-əls,n

GAllah+n salavat+ ls,n sənə! ey /bülhəsən Allah+n salavat+ ls,n sənin r,h,na və sənin bədəninə!halda sən )müsibətlərə* dr,, və səbr təsdiqetdin l,nm," ld,,n əni dil və əlləri ilə ldürənləri Allah ldürsünG B, ziyarətdən snra ala! yalvar+b-ya&ar və /mir əl-mminin! imam .əsən! imam .üseyn və sair imamlar+n )ə* qatillərinə lənət et! snra mübarək qəbrin ba" tərə?nə gedib iki rəkət namaz q+l! birin1i rükətdə: G.əmdGdən snra G6a sinG s,rəsini! ikin1i rəkətdə isə G.əmdGdən Gər-(əhmanG s,rəsini &, nra zünə!snra ata-anana! qh,m-qarda"a və sair mminlərə &l, d,a et .ər nə qədər mümkündürsə! mübarək qəbrin ba" tərə?ndə t,r və va1ib namazlar+n+ da rada q+l /lbəttə! b,n, da nəzərə almaq laz+md+r ki! indiki zamanda imam+ ziyarət edən &d,r və məqbərənin! &üs,sən qəbrin ba" tərə?ndə 96

yerin məhd,d ld,, üün ya&"+d+r ki! insan ba"qa zəvvarlar+n hal+n+ nəzərə al+b ziyarətə &as lan əməlləri yerinə yetirdikdən snra z yerini ba"qas+na qatillərinə hər hans+ dil və versin ibarətlə/hli-beytin lənət etmək 1aizdir akin bəzi d,alardan istifadə l,n,r ki! b, d,alardak+ ibarətlə lsa! daha ya&"+d+r

ZU \\VYQ Q \\WQQjQ k  \\¡Q OY L \\I ‡WOYQ  Q  Q  k \\¬ ¢ O Y  \\W j   k V ¶ \\ OY Q Q U Q Q Q I Q U · k UU qV\\¬ QY QQ QW¢IQjOQYQQ QL LI ¼\\¬ \\I ‡WOYQ OY} VIUw\\ Q U UVQWVXQQf  Q   \\\\ ¢Q I ” à ž Ã\\\\ X Y k \\\\ ¡ OY  Q Q  U Qš dQ fY‰XQ L qI`…UQ L I QjQWQjQQ Y\\q Q Qš \\dQ YqQQ ¹ U Y‰¡Q OY Qxš‡OY\\dQO \\µ  ‹ U  Q ” Ì I  Q š   \\ d Q ‡ J I   Q Q ‡ Q  µ ‹U U Q UY L I XI` L I WQOY Á ‡ Q`  UxYQ \\X UL\\VOY \\d L I \\¬ 97

Q UfY‰\\X I –YQ¬\\\\xQ } L qIZ \\¨ Q YZ… L] OY LXQwŠQY /llah,mməl†ən qətələtə /miril-m,†mininə Q I Q  Q Q U  I  Q və qətələtəl-.əsəni vəl-.,səyni ələyhim,ssəlam xə qətələtə əhlibəyti nəbiyyik /llah,mməl†ən ə†daə ali $,həmmədin və qətələtəh,m və zidh,m əzabən fəvqəl-əzab xə həvanən fəvqə həvan xə z,llən fəvqə z,ll xə &izyən fəvqə &izy /llah,mmə d,†əh,m ilən-nari də†ən və ərkish,m əliimi əzabikə rəksən vəh",rh,m və ?ətbaəh,m ila 1əhənnəmə z,məra G'lahi! /mir əl-mmininin qatillərinə! .əsən və .üseynin )salam ls,n nlara* qatillərinə və 4eyəmbərinin qatillərinə lənət et 'lahi! Ali $,həmmədin dü"mənlərinə və nlar+n qatillərinə lənət et =nlar+n əzablar+na əzab! alaql+qlar+na alaql+q! zillətlərinə zillət və zəlilliklərinə zəlillik art+r 'lahi! nlar+ 3əhənnəm d,na at və nlara "iddətli əzab libas+ geyindir =nlar+ və nlar+n davam+lar+n+ bir qr,9 laraq 3əhənnəmə t9laG

98

İMAM RİZA+3+ (Ə) ZİYARƏİ+2Ə+ '+RA 6<+A+ 2
$,?d nəql edirsnra ki! 'mam ziyarət namaz+ndan b, (izan+n d,an+n )ə* &,nmas+ müstəhəbdir

Q IWQÇR TI \\W OYQ  }  QY ‡UY L I ‡WOYQ d LI UÆ“gOY TU UWI d LI UÆÃ‡ OY   ITU U\\– œW  Q Qj\\IR IOY \\d TU UÆ\\Z ÄI w\\œ U I`ZI \\u OYQ ¸UQjIµOXUY U I `U\\¡OY TU UÆ“\\gQf U VUI Q` d ” TU UjV\\« U Q LI UO\\¡OY TU \\jUZU Qf \\d TU UjQf\\gI XI ZU V‹ž\\Š Q d LI ZQ OY ©Q dQZ dQQIŠ\\\]– Q VQOUY }  Q OÃ\\\OY Q\\IQO\\\©³ Q} Z \\V ‹Q k  \\U \\jQ g dQ \\WIQ Q Q TVQWXQ WVO`Q  gZ´ Q QdQ I¸I`¶I \\\ŠQ J [YZ\\\Q \\\ TU \\\VQOUY 99

TU \\VQOUY IžQ WQ [‡VUWQ  — I UOœQ OY [f¢\\³ O…  —»Yx  Å I \\WX I QQ [\\x Q U I] UUL¡Q O\\f U} Q \\ U U Y`\\X  UJY ¾ U·ZQ \\OYQ U\\¬– Q IWQÇ\\\\R _UQ‰\\\\dU‡ OY_UxQgI OfU }  QY Q UÆ“\\\«QQ žU“V\\\™  QJY ›U \\\V]Q } Q   Zj\\\O U \\¬ Q UYf _UTI Z\\QIw¥I ¢O\\\f QŠ ª‰ U·ZQÅw\\\OY I OY UUQOYžU“X Q Q ” Q Z \\¥ U \\wU OY \\OQUY \\fU ¾ k Q dQ  |Q Q\\¨j Q V\\ŸxQQJY  Q \\OUQYQ  ¾ U Y\\¬  ¢Q œ¬  OY \OUYQ  Q QjdQ xU \\\¢w ¾ UO\\Y]Q\\\O k \\XQ  k QUQ\\ uQ QjdQ ¡Q uZQQQŠ\\x \\\d  \\QY Q QwOY ¾ ZU \\\\\¨ U \\\\\¥¢ U Y`QQY Q QO ¾ Q ‹Q ¦ I Q ¾ Æ “` k X { œ OQ Q U Q U YZ\\œ Q  U ‡JUY V \\R Q \\ I\\Q ¢ IŠ J ZU \\QuU OY 100

[Y\ –Q  «jQ g Q } Q U ¦ Vd QjUf   Š J \ Z~Q \ÂQY \WXQ ZQ\¨ [YZ  U\\\U™ I \\\f  U Q w]QI Qj\\\R  IY JYQU Q ’I“\\¡ Q \\³¢ \\ ‘  IŠ j\\ Q dQ Q ’IJà Á…ŠIQ OYU J \\Q Y ‘ Q ¡I U\\\\ \\\\} IQ Á I dQ\\\\Š Q Q § ‘ IQ \\ ZUQ¢\\\™ Q I} Q \\ k ¡Q UU k Q \\  QI ÁV \\\U¢O \\R Q Y QU  U \\\ ‡ OY ZII\\\¨  Q  Q ZIU\\\¨ Q \\\QYQ  Q U \\\u XQ ¹ ‘ U Iʼn\\\WUO I\\\Q Qj¡ I OY k U \\|OY \\WQ XQ ZI \\™ U ‡ OYQ Q VÇ´ Q LQYQQdQ‘ Q‘ QZU UjR { \\UR k VQUUf ZQ« WOQU Å] IQÇV\\™ Q O  Y\\U Q \\I W–U qu‹QY  ‡ –Q }  \\QW‹UQ` \\j Q \\Í\W« }  dQ uQ XQ\\Ÿ  Q\\¬ Q –QQ \\\\\V ‡ –Q QWXQ   \\\\\Q I¥XQ \\\\\j 101

Q \\ŠIY…I Ë Q \\|I   QY  Q \\WQW]Q } Q \\ I \\¡OY JY } \\]Z QY ”  I \\«  uQIQOY Q  QI \\¬–  QQUJY JY UU } Q U Q TI \\\Qw]QY \\\f \\\WXQ k  I\\\d U  Q \\\\WI « \\fU OI‰\\| QŠ JQ }  dQ Q IO\\XQ TU \\Uf LI I¢ Q  \\QO ÁV \\R Q } ŠI\\I‰Q\\\\\f cf QO ” IU \\w £ I UxOQJY Y QYU  ‹Q¬O Q UWXQQ \\\\\ UQY j uQ QœQj‹QJ ¾ I Y¬  OY UQY ÁV \\R Q \\j QZQ »QJ xI\\¢wUOY Á Q ÁV R Q Q J Q Á Q J Q ÁV R c\\ I I xZUQ Z¢ \\ QŠ Q\\ QQ UjÁ QdQV\\« J U\\QUO \\ \\ } QŠQ ¼d k Q \\\\\\\XQQ Q V\\\\\\\ŸZ ¡Q QjI OY ¾ Q UjQWQÇ\\\\¬ Ë Q ZI \\\\¡ Q \\\\ }  Q UO k Q fU¡OY Q`wI ¡ Q  k Q UVdxU¡OY 102

‡ OY xQI \\¨  Q \\ \\ k Q ZU\\¨ `\\¢ \\ kZY‰‡ OY ºVW] Qk  \\QI Q` \\ Q ]I QQ \\UI¸Q\\U –Q k Q\\QQ Q   Q Ë I¸Q\\–Q k I  Q  TI QwW´ ½ Q  \\»Q  TI w–QQY k Q wI ¢ Q   Q ¹ k  \\Q Q`\\³  \\Q I g Q \\ I¸Q`YxYQ k Q Q Q LI \\k J Q QJ\\\ k  \\QQ \\\ \\ qI TU‡J\\UYVO— UQY ¹ \\\ Q V\\Y ~Q OY W¡\\\ k I ZU ³ Å OY Ë  \\Q  Q qI ‡JUY Qž ¬  Q k  Q Y ª Q qI ‡JUY ZQ QJY ZI fQI J k Q ‰OY ZI uU ~ Q J  Q  Q qI ‡JUY — k ¦ Q \\WV|Q~QOOYY ¦ I”  \\Q I IWµ|QQI J  Q QQ\\qI ‡JYUY Î  \\\ ¢Q I ” Q U ÃQ  \\\ ¢Q I \\\WX k Q ZdU\\~OY ZQ V‹Q  O Z uU »YQ Q ZI uU ~ QjR xQu~ UjR  xQ  Y‘  QY ‡UY ¹ 103

Q ZI uU ~ Qj\\R xQu~ Uj\\R  Y‘  QYQ ž“\\V–Q Q Zu~ j\\RQY ž“]x xu~ j\\RY ‘ xQu~ Uj\R  Y‘ Q ZI uU ~ Qj\\R  QYQQQ  \fQYQU Q ZI uU ~ Qj\\R xQu~ Uj\\R  Y‘  YQ  Qw»xQ Q ZI uU ~ Qj\\R xQu~ Uj\\R  Y‘  QYQ  QwqxQ Q ZI uU ~ QjR xQu~ Uj\\R  Y‘  QYQ  XQ´ Q xQu~ Uj\\R  Y‘ Q ZI uU ~ QjR  QYQ  x YZ Y  UY Q ZI uU ~ Qj\\\\\\\\\\\\\R ‘ ¼‹UY  QYQ Ê  Q ZI uU ~ Qj\\R ‘  QYQ Ág QŠ xQu~ UjR Y Q ZI uU ~ Qj\\R ‘  QYQ  Y  ÅQ QŠ xQu~ UjR ‘ Q ZxUI u\\q U ~ Qj\\R Q\\QOYQ  Y ¹ } u~UjUj\\R \\R  \\U\\OXU xQxQu~ Q VQOUY } Q U ³   ¢Q I WXQ  Q dQ } WXQQ   IŠQ   ¢Q I ” U ÃQ  QWXQ — \\WXQ ¹ I jIQŠQ  Q wIŠfU Á  QUOY 104

Q \\\gU W‹Q ›U \\\V]Q LQ \\\–QxQY \\\ } \\¬ k\\ \\ k\\V–YZOY k  \\ ‡ Q Q\\ I UL\\V–Z Q  OYQ xUI u~QU O\\f ‡U \\ UL\\V–Z OY xUuI ~Q O\\f Q I U ‡ ¬ Q I k  Q UL\\V–Z OY xUuI ~Q OfU ‡ ¬   \\ ¢Q I ” Q U ÃQ   ¢Q I WXQ  L \\\\–QXxQ YQ‘ \\W  V¡ …QQ j\\f \\\\R \\\\ \\Qw™ YQ QQ ZQŠI Š  Q  I ¢ QŠ JQ jXQYZŸ Q — ½ Q  \\»Q \ jWQQǬ  V|Q IŠ JQ  Q — j\\  I OY Q VV~jQ \\¬  UÆQY Ï \\WUfQYQ k L Q IjW¡QÇu\\\R \\Q™ Q Q\\\ Æ“\\X` I Q Q¼R Q } ›U \\\V] \\\d Q L \\U VQOUY jU \\qQ   \\ U QYQ Q UO k }  U L qI`…U  L I QO ~wQQ Q \\QO \\~w JË  QUf }  ¡\\Ÿ QQ \\ 105

Q ZI V»Q V³¢ I Q  \\–Q JQ ‘ JQ ” LV¥¡OY W¡OY TWOf ‡JY Q_I UU \\VQ ´Q QY \\WX —  U QQ TIU\\W OYU WU \\ Q Q TU \\\UOÃQ  \\\ ¢Q I k Q Z I \\\\\OY Q VWR ‡ OY k Q ZqUœ /llah,mmə inni əs†əl,kə ya /llah,d-daim, ? m,lkih /lqaim, ? izzih /lm,ta†, ? s,ltanih /lm,təfərrid, ? kibriyaih /lm,təvəhhid, ? dəym,miyyəti bəqaih /ladil, ? bəriyyətih /lalim, ? qəziyyətih /lkərim, ? tə†&iri ,q,bətih 'lahi ha1ati məsr,fət,n iləykə və amali məvq,fət,n lədəyk xə k,lləma və‡əqtəni min &əyrin fəəntə dəlili ələyh xə təriqi iləyh 6a qədirən la tə,d,h,l-mətalib 6a məliyyən yəl1ə, iləyhi k,ll, raib $a zilt, məsh,bən minkə bin-niəmi 1ariyən †əla adatilihsani vəl-kərəm /s†əl,kə bil-q,drətin-na?zəti ? 1əmiil-ə"ya xə qəzaikəl-m,brəmil-ləzi təh1,b,h, biəysərid-d,ai və bin-nəzrətilləti nəzərtə biha iləl-1ibali fətə"amə&ət xə ilələrəzinə fətəsəttəhət xə iləssəmavati fərtəfəət xə iləl-bihari fətəfə11ərət 6a mən 1əllə ən ədəvati ləhəzatil-bə"əri və lət,fə ən dəqaiqi &ətəratil-?kər a t,hməd, ya səyyidi illa 106

bitəv?qin minkə yəqtəzi həmdən və la t,"kər, †əla əsəri minnətin illəstəv1əbtə biha ",kra ‚əməta t,hsa nə†ma,kə ya 'lahi və t,1aza ala,kə xə t,kafə, sənai,kə ya səyyidi ya xə məvlay min niəmikə yəhməd,l-hamid,n xə min ",krikə yə"k,r,"-"akir,n xə əntəlm,†təmad, lizz,n,bi ? əfvik xən-na"ir, ələl&atiinə 1ənahə sitrik xə əntəl-ka"if, lizz,rri biyədik ‚əkəm min səyyiətin ə&faha hilm,kə hətta də&ilət xə həsənətin zaəfəha fəzl,kə hətta əz,mət ələyha m,1azat,k 3ələltə ən y,&afə minkə illəl-ədl, və ən y,r1a minkə illəlihsan, vəl-fəzl ‚əmn,n ələyyə bima bihi əv1əbəh, fəzl,k xə la tə&z,lni bima yəhk,m, ədl,k əyyidi ləv əlimətil-ərz, biz,n,bi ləsa&ət bi! əvil-1ibal, ləhəddətni əvis-səmavat, lə&tətəfətni əvil-bihar, ləərəqətni əyyidi! səyyidi! səyyidi $əvlayə! məvlayə! məvlay əd təkərrərə v,q,? liziyafətik ‚əla təhrimni ma vəədtəl-m,təərrizinə liməs†ələtik ya mə†r,fəl-ari?nə ya mə†b,dəl-abidin 6a mə"k,rə"-"akirinə ya 1əlisəz-zakirin 6a məhm,də mən həmidəh 6a məv1,də mən tələbəh 6a məvs,fə mən vəhhədəh 6a məhb,bə mən əhəbbəh 6a əvsə mən əradəh 6a məqs,də mən ənabə iləyh 6a mən la yə†ləm,l-əybə illa h,və 6a mən la yəsrif,ss,ə illa h,və 6a mən la y,dəbbir,l-əmrə illa h,və 6a mən la yə?r,z-zənbə illa h,və 6a 107

mən la yə&l,q,l-&əlqə illa h,və 6a mən la y,nnəzzil,l-əysə illa h,və əlli †əla $,həmmədin və ali $,həmməd xə?rli ya &əyrəl-a?rin (əbbi inni əstə?r,kəstifarə həyain və əstə?r,kəstifarə rə1ain və əstə?r,kəstifarə inabətin və əstə?r,kəstifarə rəbətin və əstə?r,kəstifarə rəhbətin və əstə?r,kəstifarə taətin və əstə?r,kəstifarə imanin və əstə?r,kəstifarə iqrarin və əstə?r,kəstifarə i&lasin və əstə?r,kəstifarə təqva və əstə?r,kəstifarə təvəkk,lin və əstə?r,kəstifarə zillətin və əstə?r,kəstifarə amilin ləkə! haribin minkə iləykə fəsəlli †əla $,həmmədin və ali $,həmməd xə t,b ələyyə və †əla validəyyə bima t,btə və tət,b, †əla 1əmii &əlqikə ya /rhəmərrahimin 6a mən y,səmma bil-…əf,rir(əhim 6a mən y,səmma bil-…əf,rir-(əhim 6a mən y,səmma bil-…əf,rir-(əhim əlli †əla $,həmmədin və ali $,həmməd xəqbəl təvbəti və zəkki əməli və"k,r sə†yi vərhəm zəraəti və la təh1,b səvti xə la t,&əyyib məs†ələti ya əvsəl-m,stəisin xə əbli əimməti səlami və d,ai və "əˆ†h,m ? 1əmii ma səəlt,kə və əvsil hədiyyəti iləyhim kəma yənbəi ləh,m və zidh,m min zalikə ma 108

yənbəi ləkə biəz†a?n la y,hsiha əyr,k xəla həvlə və la q,vvətə illa billahil /liyyil-/zim xə səlləllah, †əla ətyəbil-m,rsəlinə $,həmmədin və alihit-tahirin •y Allah! əndən diləyirəm! •y hakimliyi əbədi! izzəti mhkəm və səltənətində bütün varl+qlar+n tabe ld,,! əzəmət və byüklükdə tək! həmi"əlik bəqada 6eganə! mə&l,qlar+ aras+nda ədalətlə rəftar edən Allah! qəzavətdə Alim! 1əzan+n tə&irə sal+nmas+nda Kərim •y Allah! mənim ha1ətlərim ənə tərəf ynəlir və arz,lar+m ənin dərgah+nda vəqf l,nm,"d,r $əni hər bir ya&"+ əmələ nail etmisənsə!  i"də mənim hidayətim və na tərəf mənim yl,m ən lm,san •y istəklərin )&l,,ndan* a1iz qalmayan adir Allah7 •y hər mü"taq+n 9ənah gətirdiyi əni7 .əmi"ə ənin nemətlərinə ya&+n lm,"am və )mənə qar"+ lan* ehsan və kərəminin yllar+nda add+m atm+"am .ər bir "ey nüf,z edən qüdrətin və )bəndənin kiik d,as+ ilə dəyi"ən* qəti hkmünlə əndən istəyirəm 8alara ba&d++n zaman dalar+ ,1aldan! yerlərə ba&d++n zaman yerləri düzənləyən! asimanlara ba&d++n zaman nlar+ yüksəldən! dənizlərə ba&d++n zaman nlar+ təlatümə gətirən inayət və nəzərinlə əndən istəyirəm •y bə"ərin grmə vasitələrindən 109

daha yüksək! dü"ün1ələrdən keən in1əliklərdən daha lətif •y mənim mvlam! bizi sitayi"ə də ən müvə‡əq etmisən /n kiik nemətə "ükrnəl,nsa  "ükrəsaya də gələr! "ükr laz+md+r Bəs zaman da nemətlərin ey mənim $əb,d,m7 /talar+na "ükr l,nan! ey mənim sevin1im7 xə verdiklərinə tə"əkkür l,nan ! ey mənim $vlam = da sənin nemətlərindəndir ki! sitayi" edənlər sənə sitayi" edir xə ənin "ükründür ki! "ükr edənlər ənə "ükr edir €ünahlar+n əfv l,nmas+nda ənə etimad l,nar! &ətakarlar+n rtən ənsən xə qüdrətinlə ətinliyi&ətalar+n+ aradan qald+ran ənsən <ə &d,r günahlar ki! ənin helmin nlar+ y& lana qədər gizlətdi <ə &d,r gzəl i"lər ki! ənin fəzlin n, &alanadək neə qat mükafatland+rd+ ənin yaln+z ədalətindən qr&maq laz+md+r ənə yaln+z fəzlinə grə ümid bəslənməlidir ənin fəzlinin nəti1əsi lanla mənə minnət qy və məni ədalətinin hkm etdiyi ilə &ar etmə! ey mənim mvlam 8r,s,! yer mənim günahlar+mdan agah lsayd+! mütləq məni ,dard+ 6a əgər dalar nlardan &əbər t,tsayd+! məni s+nd+rard+lar! əgər asimanlar bilsəydilər! məni məhv edərdilər •y mənim aam! ey mənim $vlam və mənim sevin1im 8r,s,! dəfələrlə ld, ki! qnaql++na gəldim Belə ki! 110

diləyənlərə vəd b,y,rd,,ndan məni məhr,m etmə! ey ariərin tan+d++! ey abidlərin məb,d,! ey "akirlərin "ükr etdiyi! ey zikr əhlinin sitayi" yan+nda edənlərin həmd l,nan! m,nisi! ey əni ey a&taran+n haz+r! ey yeganəliyini 9ərəsti" edən kəsin vəsf ediləni! ey =n, sevənin məb,d,! ey =n, səsləyənin fəryad+na atan! ey =na tərəf qay+dan kəsin məqsədi =ndan ba"qa kimsə qeybi bilməz =ndan ba"qa ki! kimsə 9islik və bəlan+ dəyi"məz =ndan ba"qa kimsə i"in tədbirini grməz =ndan ba"qa kimsə günah+ ba+"lamaz! =ndan ba"qa ba"qa kimsə yaratmaz =ndan kimsə mə&l,q ya+"+ yad+rmaz $,həmməd və Ali-$,həmmədə salam gndər •y ba+"layanlar+n ən ya&"+s+! məni ba+"la •y 4ərvərdigar! əndən ba+"lanma istəyirəm .əya və ,tan1aql+q ba+"lanmas+ əndən ba+"lanma istəyirəm! ümidvarl+q ba+"lanmas+! əndən ba+"lanma istəyirəm! tvbə və qay+d+" ba+"lanmas+! əndən ba+"lanma istəyirəm! "vq üzündən ba+"lanma! səndən ba+"lanma istəyirəm! qr&, üzündən ba+"lanma! əndən ba+"lanma istəyirəm! itaət üzündən ba+"lanma və əndən ba+"lanma istəyirəm iman üzündən ba+"lanma! əndən ba+"lanma istəyirəm! günah+ etiraf üzündən ba+"lanma! əndən ba+"lanma istəyirəm! 111

i&las üzündən ba+"lanma! əndən ba+"lanma istəyirəm! təqva və 9əhrizkarl+q ba+"lanmas+! səndən ba+"lanma istəyirəm zəlillik üzündən ba+"lanma və əndən )qr&,ndan* ənə tərəf qaan kəsin ba+"lanmas+n+ istəyirəm $,həmməd və Ali-$,həmmədə salam gndər7 $ənim və ata-anam+n tvbəsini qəb,l et7
İMAM RİZA+3+ ZİYARƏ+AMƏ'İ Ley& $,?d G$qneəG

(Ə)

Q3'A

kitab+nda nəql etmi"dir }iyarət qüslünü etdikdən və z ən təmiz 9altar+n+ geyindikdən snra deyərsən:

Q VQWXQ ·I¼¬ TU \\WOY   OYQ  QUOQ  } Q \\VWXQ ·I¼¬ \\ }  OYQ TU VUOQ k Q fYQ TU \\\jU  –I k Q \\\fYQ TU \\\W OY Q \\\ –I Á U I } Q VYQWQ_XQQ·ZI \\¡ ¼¬ I OY OYQQ I \\QI–OYxQQ·QY g˜ \\O Q \\QY IQ \\™  QY TI IŠ\\ZQ QfQ TU \\W OY } TU \\VQWXQ «Q  WXQ  Q Q Q V« ‡ OY ‘ Q ’I“\\fà ¾ Q ZI qU\\œ I YWQ \\ Q  [¦–Q\\k  XQ UZ U˜ ¶ \\UIŠQŠ LL\\QOQOLÁUq VQWIXQWX TU WOYQ  Ì   Q[ Q QYQ  TU \\WUO  Q ¢ ³ Q Q }  U´f OYU Q Y  Q \\\QJ Q \\\`QYQ TU UO\\\R I ZQ UOQ 113

  Q Yµ\\ · ¼\\R J Y k \\ X T \\ WOY ‘ Q U Q dQ  I U U Q \\jVŠQY žUõ\\OY Z\\V‹Q T\\WqQY } [\\dIxUX Q [YZ\\Æ[Ã… Q \\ Q ‡IY QU f U Q \\QUf Q \\\ÆU“VOUQUJ \\\VOUYI } Q \\\g ¢Q Uf } Q UÆÃXQUJ [`U¡I  dQ } \\O › uQ ™ Q \\VQWXQ ·I¼\\¬ Q \\fxQ QXU \\ }  OYQ }  ” QUY \\ TI IŠR \\Z I xQQk WOYQ Á QI QJ –xQ\\Q ITU \\QW\\OY™ QfQ\\fTU \\   Q  Q  O  \\ O Y Á`\\O Y · J Y }  Y U  U I Q Q Å QUY IžZQ fQY I™ k U Z I OY  \\U TU \\WOY \\O QUY ¹ Q UÆÃ\\XQY TU \\WOY \\O I Z \\gQ QŠQYQ } } Q \\VQWXQ TI TI\\IWŠOYZW Q WOY} Q I\\UjQQ–J xQUQUf QQfQ \\TU /ssəlam, †ələykə ya vəliyyəllahi vəbnə vəliyyih /ssəlam, †ələykə ya h,11ətəllahi vəbnə h,11ətih /ssəlam, †ələykə ya imaməlh,da vəl-,rvətəl-v,sqa və rəhmət,llahi və 114

bərəkat,h /"həd, ənnəkə məzəytə †əla ma məza ələyhi aba,kət tahir,nə sələvat,llahi ələyhim əm t,†sir əmən †əla h,dən və ləm təmil ila batilin ənnəkə nəsəhtə lillahi min vəhəqqin lirəs,lihi və və əddəytəl-əmanəh ‚ə1əzakəllah, ənil-islami və əhlihi &əyrəl-1əza /təyt,kə biəbi və ,mmi zairən arifən bihəqqik $,valiyən liəvliyaikə m,adiyən liə†daikə fə"fə†li ində (əbbik /ssəlam, †ələykə ya məvlayə yəbnə (əs,lillahi və rəhmət,llahi və bərəkat,h /"həd, ənnəkəl-imam,l-hadi vəl-vəliyy,lm,r"id iləllahi min ə†daikə və ətəqərrəb,/brə, iləllahi bivilayətik əlləllah, †ələykə və rəhmət,llahi və bərəkat,h Galam ls,n sənə! ey Allah+n dst, və Allah dst,n,n l,7 alam ls,n sənə! ey Allah+n h11əti və Allah+n h11ətinin l,7 alam ls,n sənə! ey hidayət imam+ və ey Allah+n mhkəm! sars+lmaz i9i7 Allah+n rəhmət və bərəkəti ls,n sənə Ləhadət verirəm ki! sən 9ak-müqəddəs ata-babalar+n+n getdiyi ylla getmisən Allah+n salavat+ ls,n nlara }əlalət qaranl++na hidayət n,r, sam+san .e va&t haqqdan batilə əyilməmisən ən həqiqətən də! Allah və n,n (əs,l,na &eyir&ah idin və Allah+n əmanətini ya&"+ yerinə 115

yetirmisən Allah səni islam və müsəlmanlar tərə?ndən &eyirli mükafatla mükafatland+rs+n Atam-anam sənə fəda ls,n! mən sənin ziyarətinə! sənin imamət haqq+na agah laraq və dstlar+n+ zümə dst və dü"mənlərini zümə dü"mən bilərək gəlmi"əm $ənə Allah dərgah+nda "əfaəti l alam ls,n sənə! ey mənim mvlam! ey (əs,lallah+n l,7 Allah+n rəhmət və bərəkəti ls,n sənə Ləhadət verirəm ki! həqiqətən də! sən hidayəti imam və dr, yl, gstərən ba"+san sənin vilayətinə dü"mənlərindən s++n+ram $ən və sənin grə Allaha Allah dərgah+na s++n+ram Allah+n salavat+! rəhməti və bərəkəti ls,n sənəG 1ƏZRƏ 0İ2A/AŞMA

İMAM

RİZA

(Ə)

İ/ Ə

 VW¬ QZQV‹UQWXQà TI·IW¼¬ OY TI QWOYQ¡]Q} Q JVQWXQ  \\UOQ QŠ} TI IŠ\\Z Q QfQ TU \\WOY I \\Q –xQQ TU \\WOY U \\ ¡Q OY ZQ \\‹Uà TI \\W¡Q  QŠ J L I ‡WOYQ Q \\\VUwQ k } Q \\\fUY ŠxQ\\\…U k  \\\U 116

Q \\\\gU W‹Q \\\\WXQ } Q \\\\jU  –IQ } Q \\j] \\d ¸\\Y ¡]Y } TU \\UfUµ–UQ \\d QI TI ¡Q‡UQQ Z¨ IQ –YQ Å OY ›Q \\Q k Q V¢OU\\³ ‡ OYQ žUÃQ \\¨ [\\\gVdQ } Q \\\Ð\ÇOYI k I –QQ Q \\\¬ Q VXZ Qj\\R Q XI`U QjR }  QYQ TQ WOY }  QYQ Q Q Q  \\ ¼\\\ Q ” QRZ \\VWOf XQUIžQ ZQTU\\WOf YQU Q ‡\\QÇÃ]U·Q\f U¬OY U I} ›Q \\Q \\wIjdQ TU VQWXQ  Q WQOQ`Q TU Uf ‡ OY k Q qU¨ a 1əələh,llah, a&irə təslimi ələyk /ssəlam, †ələykə ya vəliyyəllahi və rəhmət,llahi və bərəkat,h /llah,mmə la tə1†əlh, a&irəl-əhdi min ziyarətibnə nəbiyyikə və h,11ətəkə †əla &əlqik xə1mə†ni və iyyah, ? 1ənnətikə vəh",rni məəh, və ? hizbihi məə"",hədai vəs-salihinə və həs,nə ,laikə rə?qa xə əstəvdi,kəllahə və əstər†ikə və əqrə, ələykəssəlam Amənna billahi və bir-(əs,li və 117

bima 1i†tə bihi və dələltə ələyhi fəkt,bna məə""ahidin B,verməsin salam+m+alam Allah ls,n sənə sənə! a&+r+n1+ salam qərar ey Allah+n vəlisi və Allah+n rəhməti! bərəkətləri də sənə ls,n •y Allah! 4eyəmbərinin vlad+ və yaratd+qlar+na ənin h11ətinin ziyarətini sn,n1, qərar vermə Behi"tdə məni və n, 1əm et! n,nla! n,n zümrəsində! "əhidlər və salehlərlə məni məh",r et və nlar ya&"+ dstlard+rlar və səni Allaha ta9"+r+ram əndən mənə hamilikənin və diqqət istəyirəm salam gndərirəm gətirdiyin və ənə hidayətinə iman+m+z var Bizim ad+m+z+ "ahidlərin zümrəsində sabit et7 0ARİ'İ+ ZİYARƏİ

Q \\ÈVWQ ÑX ·I¼\\¬ ½ Q xUY \\ }  OY ·I¼\\¬ Q OYTU \\\\WOY _Ux\\ÍuÑÂ · Q Q ` Ã Q Q c \\ Ð \w \  ½ Q Y  } V W ÑX  U U  IQ Q \\\ÈVWÑX ·I¼\\\¬ \\\ }  OY TU \\WOY TU WOY  Q xUY U \VWÑ‹ LQ \VqYZ\f^ ½ 118

Q \\\ÈVWQ ÑX ·I¼\\\¬ ½ Q xUY \\\ }  OY ·¼\\¬OY TWOY LVWÑ \\R ¬\\\V\X I  Q U½ Q xUYU \\\ } Q \\ÈVWQ ÑX Q VW\\ÑX ·I¼\\¬ \\ }  OY TWOY UIx TU \\WOY — Q xUY U V\\\wÑ–  ÒÑ¢Í ½ Q \\ÈVWQ ÑX ·I¼\\¬ ½ Q xUY \\\ }  OY Q Q TUQ \\\\\\\f k WOY c UQ\\} OQQ\\\\ÈVW k Q V QUÑX¶\\·I ¼\\\\¬ OY ZU \\VY OY \\\\\uÑœ\³ÍOY  \\\\ÒÑ¢Í Q VQW\\ÑX ·I¼¬ cW\\\X k\\\f Q}  OY Q \\VQWXQ ·I¼\\¬ }  OY \\\«\ŠZOY Q VQWXQ k\\\\f žYZ\\\qµOY \fQ } ·I¼¬ Q \\Q ‹Q k  OYQ Q \\\\\\´d Q VQWXQ ·¼¬ xQ˜  }  OY ÁZ\wI OY ZQ \\\ŠU OY ¸UxU\\˜ k Q \\\fY TU \\WOY Q \\QY IQ \\\™YQ xQI \\\ŠQ OY \\Q } 119

_\\µ  OY  Q VŠQÃQ Q_¼³ Q QQY  OY  \\VUËZ¡OI \\\f ¾ZQY TQQ\WOYQ  QQQQ \\¡Ñ´YQQUZU \ I OY Q k U Q ÑX Q Q \\\\VŠY j‡ \\\\Ñ– TI QO\\\\\RxQQ } [ \\QIY TI \\WOY k Q \\Ñ¡WQ Ñd k I V\\\gVQ OY Q \\\jWQ ÑjQ [ \\QIY TI \\WOY k Q \\¡Q QOQ } I Q QQ T\\\f [ \\\QYV TI Q\\\\\Ÿ WUOY ZQk QdQ\\\}O‰Ðf ¡Q OQ } Q ¡ \\\jQUWR  Q TU \\WOY U \\wXQ \\fY \\ ªJ\\ Q \\ c\d YxI \  Q \I }\‡QY IQ \™YQ ‡ OY ¹ U |Q U\\\\\\\¨ U ¼\\\\\\\¤Y _UZQ \\\Q QœI } OYQ \\\\\\\¬Ð U·\\\\–x¤Y L\\\O I VWqU\\\\\\\OY Q ÍŠQ Q ¬\\ÐwWÍŠ L\\OQQ \\ÐR\UQ\f } \\\\ÐfVИ ¾ U ‡ U QO\\\\ U I k\\\\ Q \\QS IQ \\\™YQQ LÆU\\X`Q k\\U } 120

k Q VU¶\\I OY U\\xYQQ k‡ \\OY Q \\QY \\™YQ Z\\wOY ·\\\ÓY } c ‡I Q\\\  µ OY c IQ \\\\ŸZ OY‡ c II Q\\\\gj OYQ   Y IQ \\\™YQ ª I U Q OY ª`UOY Q Q U \\\OI k\\\ I \\\UWQ ‘ Ƥ U \\\ ‡ Y QQ Á\\\\gj Á\\\  OY I OY ·I¼\\\\XY \™YIQQ \\\V g\˜ I_ZÍ¡OY Q WÑXQ IU \\\\Í¢OY I OYI OY\\qY TI QÆV\\ÐwYQQ TI \\ÑjÑƼ\Q TQ \\WOY k ‡QY TI QW\\ÍRxIQ © U¶\\I LI \\\Ðf c\\ Q \\Ñf k ›ÆUYZ¨ © \\I L\\Ðf UÐfQ c\\\\W U ŠY\\\\ ªZYQQQ XQL© LV WR LwU‹WgQO c\\\\` cwWQ TWOY ¾YWQ Ñ ›\wj I LI \ZU JU L\\\ЖYxYQ \\\WX Q Q L\\\VWQ XQ WQ \\\\\ÑX LI`U\\\\\¬]Q ÔWXQQ 121

LU qU\\\¨ÔWÑXQ LI U\¬\]YQ L\\\\\\\\\ÐwÆ\» WQ \\\\\\\\\ÑX LZq\\\\\\\\\\\\\\\\\\\¥ÔW UQ Q ÑXQ Q \\\S c\f\f L\\´wÔW\X TU \\WOY ”  \\ Q cYI Q U \\ÍRxQ k\\f U \wÑX \fY  c‡QYQ  Q YQ cfQUf Q \\VW I \\QXQ…Z} QOY\\Ð fU I\\ ÑwV\³ Í¥XQI g OYQ  OU TUQWWOY Ñ] \\\\qYQ ›U V\\\\\\Ñ\] \\\\WX Q Q k UQ Y\\¬  OY Q ¡Q QW\\Ñ\d £x¤Y ¾   ÑOYQQ ]QZRS [ \YI TI WOY \\\\\\\w\g\Š  ¾PVQ}O QU\\\\\\ÑŠ QU \\\\fY ª j\\\ÐgO Q J\\\Ñ }\\Šx…¾ I \\ѳÑTU WOY U \wÑX I QÇ\RYQ ª‰Q \\OY P\\\¨OU\f TQ WOY  Y ¢Q Q O\\Ðf Q I¸Q\\XU } Q \\QO ª‰\\O 122

Q \\QO \\WQ XQ c W\\ѳI YQ TU Q \\QO } Q YQ \\\\Ñ¢ ”Ã \\\\Ñ¢ VIQ \\OY‡c\\d L\\¡ I U QQQ c\\W ‡ Q ¡Q IQ _ZЋŒYQ /ssəlam, †ələykə ya varisə Adəmə səfvətillah /ssəlam, ə†ləykə ya varisə <,hin nəbiyyillah /ssəlam, †ələykə ya varisə 'brahimə &əlilillah /ssəlam, †ələykə ya varisə $,sa kəlimillah /ssəlam, †ələykə ya varisə †'sa r,hillah /ssəlam, †ələykə ya varisə $,həmmədin həbibillah /ssəlam, †ələykə ya varisə /miril-m,†mininə †ələyhis-səlam /ssəlam, †ələykə yəbnə $,həmməd əl$,stəfa /ssəlam, †ələykə yəbnə †/liyy əl$,rtəza /ssəlam, †ələykə yəbnə ‚atitmətəz}əhra /ssəlam, †ələykə yəbnə ~ədi1ətəlK,bra /ssəlam, †ələykə ya sarəllahi vəbnə sarihi vəl-vitrəl-məvt,r /"həd, ənnəkə qəd əqəmtəs-səlatə və atəytəz-zəkatə və əmərtə bil-mə†r,? və nəhəytə †ənil-m,nkəri və ətə†təllahə və rəs,ləh, hətta ətakəl-yəqin ‚ələ†ənəllah, ,mmətən qətələtkə və lə†ənəllah, ,mmətən zələmətkə və lə†ənəllah, ,mmətən səmiət bizalikə fərəziyət bih 6a məvlayə ya /ba †/bdillah7 /"həd, ənnəkə 123

k,ntə n,rən ?l-əslabi"-"ami&əti vəl-ərhamilm,təhhərəh əm t,nə11iskəl-1ahiliyyət, biən1asiha və ləm t,lbiskə min m,dləhimmati siyabiha xə ə"həd, ənnəkə min də†aimid-dini və ərkanil-m,†minin xə ə"həd, ənnəkəlimam,l-bərr,t-təqiyy,r-rəziyy /z-zəkiyy,lhadil-məhdiyy xə ə"həd, ənnəl-əimmətə min v,ldikə kəlimət,t-təqva və ə†lam,l-h,da vəl-†,rvət,l-v,sqa vəl-h,11ət, †əla əhlidd,nya xə ,"hid,llahə və məlaikətəh, və ənbiyaəh, və r,s,ləh /nni bik,m m,†min,n və biiyabik,m $,qin,n bi"ərayi†i dini və &əvatiimi †əməli xə qəlbi liqəlbik,m silm,n və əmri liəmrik,m m,ttəbi ələvat,llahi †ələyk,m və †əla ərvahik,m və †əla ə1sadik,m və †əla ə1samik,m xə †əla "ahidik,m və †əla aibik,m və †əla zahirik,m və †əla batinik,m Biəbi əntə və ,mmi yəbnə (əs,lillah Biəbi əntə və ,mmi ya /ba /bdillah ləqəd †əz,mətir-rəziyyət, və 1əllətil-m,sibət, bikə †ələyna və †əla 1əmi†i əhlis-səmavati vəl-ərz ‚ələ†ənəllah, ,mmətən əsrə1ət və əl1əmət və təhəyyəət və tənəqqəbət liqitalik 6a məvlayə ya /ba †/bdillah7 əsədt, ziyarətək )əsədt, hərəməkə və ətəyt, ila mə"hədik* /s†əl,llahə bi"-"ə†nil-ləzi ləkə †indəh, və bil-məhəllil-ləzi ləkə lədəyhi ən y,səlliyə †əla $,həmmədin və ali $,həmməd xə ən yə1†ələni mə†ək,m ?dd,nya vəl-a&irəh 124

Galam ls,n sənə! ey Allah+n sediyi Adəmin varisi7 alam ls,n sənə! ey Allah nəbisi <,h,n varisi7 alam ls,n sənə! ey Allah dst, 'brahimin varisi7 alam ls,n sənə! ey Allahla həmshbət lan $,san+n varisi7 alam ls,n sənə! ey Allah r,h, 'san+n varisi7 alam ls,n $,həmmədin varisi7sənə! ey Allah həbibi alam ls,n sənə! ey /mir əl-mmininin varisi7 alam ls,n sənə! ey $,həmməd əl$,stafan+n l,7 alam ls,n sənə! ey /li əl-$,rtəzan+n l,7 alam ls,n sənə! ey ‚atimə əz-}əhran+n l,7 alam ls,n sənə! ey ~ədi1ə əl-Kübran+n l,7 alam ls,n sənə! ey Allah yl,nda tkülən müqəddəs qan xə Allah yl,nda "əhid lan+n l,7 Ləhadət verirəm ki! sən ə1əlin gəlib atana qədər namaz+ bərqərar etdin! zəkat verdin! 125

&alq+ ya&"+l+qlara dəvət edib 9isliklərdən əkindirdin! Allaha və =n,n (əs,l,na itaət etdin Allah lənət etsin! səni qətlə yetirənlərə7 Allah lənət b, etsin! sənə zülmraz+ edənlərə7 lənət etsin! &əbəri e"idib lanlara7Allah •y mənim mvlam! ey /b, Abd,llah! "əhadət verirəm ki! sən nə1ib nəsillərdə! 9ak bətnlərdə n,r idin 3ahiliyyət z na9akl+qlar+ ilə səni al,də etməmi"! z m,rdar libas+n+ sənin 1isminə geyindirməmi"dir Ləhadət verirəm ki! ən dinin süt,nlar+ndan! mminlərin dayaqlar+ndansan verirəm ki! sənedən &eyir&ah! təqval+! raz+!Ləhadət 9aklanm+"! hidayət və zü də hidayət l,nm," imamsan Ləhadət verirəm ki! sənin nəslindən lan imamlar təqva kəlmələri! hidayət ni"anələri! )Allah+n mə&l,qatla lan* mhkəm rabitə i9ləri! )Allah+n* dünya əhli üün h11ətləridir $ən Allah+! n,n mələklərini! nəbi və rəs,llar+n+ "ahid t,t,ram ki! dinimin qan,nlar+na müva?q laraq əməllərimin aqibətinə əsasən sizin haqq lma+n+za imanl+ l,b rə1ətimizə etiqad bəsləyirəm əlbim sizin qəlbinizə təslim! əməllərim sizin əməllərinizə tabedir Allah+n salavat+ sizə və sizin 9ak r,hlar+n+za! 1əsədlərinizə! 1isimlərinizə! sizin "ahid və qaibinizə! zahir və batininizə ls,n7G 126

nra belə de: GAtam-anam sənə fəda ls,n! ey Allah (əs,l,n,n l,7 Atam-anam sənə sənin fəda müsibətin ls,n! eybizə/ba Abd,llah7 .əqiqətən! və bütün yer-gy əhlinə həddindən ziyadə a+r və byükdür Allah lənət etsin  ümmətə ki! səninlə müharibə etmək üün atlar+n+ yəhərləyib 1ilvlad+lar və 1iddi haz+rla"d+lar •y mvlam7 •y /b, Abd,llah7 $ən sənin hərəmini məqsəd t,taraq "əhid d,,n yerə gəlmi"əm Allahdan sənin =n,n yan+ndak+ məqam mənzilətinə vəhrmət &atirinə istəyirəm və ki! $,həmməd Ali-$,həmmədə salavat gndərib məni dünya və a&irətdə sizinlə birgə etsinG nra z yerindən qal&+b "ərif qəbrin ba" tərə?ndə iki rəkət namaz q+l! namaz+ q,rtard+qdan snra de: G'lahi! həqiqətən! mən ənə &atir namaz q+ld+m! rük, və sə1də yerinə yetirdim Fəksən! he bir "ərikin y&d,r @ünki namaz! rük, və sə1də əndən ba"qas+na layiq deyil @ünki tək1ə ənsən ki! əndən ba"qa bir $əb,d y&d,r 'lahi! $,həmməd və Ali-$,həmmədə salavat gndər! mənim tərə?mdən nlara ən ya&"+ salam və təhiyyət gndər! nlar+n da salam+n+n 1avab+n+ mənə qaytar 'lahi! b, iki 127

rəkət namaz məndən mvlam .üseyn ibn /liyə )ə* hədiyyədir 'lahi! $,həmməd və .üseynə salavat gndər B, əməli ümid məndən qəb,l etənəndən və ənin dst,ndan bəslədiyim ya&"+ ə1ri mənə ver! ey mminlərin vəlisi7G ƏMİ+
128

Q Q VQWXQ ·I¼Q ¬ TU WOY k V OY U  Q S Q } c\\d T\\j–  T\\ŸxQS c\\d U I Q  I Q U U  ¸U`UwQ XU )/gər .əzrəti /lidən ba"qas+n+ ziyaərt edirsənsə alt+ndan &ətt əkilmi" 1ümləni demirsə*

Q \\VQWXQ ·I¼Q \\¬ ZQ \\VU QS \\Q } OY  Q \\\QS IQ \\\™  QS %6k } Q VU U¶ \\\I OY ¸ U `U\\¡ Q ]UwŠY¦  –QTTfU\\j WOY cd U ¾ Q   q Q ] Q  Q  Q Q U U QU Uf  Q \\WU XQ Q Q \\X ‘ Q Q` \\j –Q Ê TU \\VUwQ Q \\R I Q \\« } Q QwQQ Q ¸UxUYQ \\]U \\OQU^ TI \\WOY ·µ\\\\OS  ¸x\\\\Vj‹f T\\\\VQO^ } Q Q\\QOQ \\ Q Q›\\UQU Q \\ Q¢IUOY ‘ UQUQžYQ \\XQUS \\WXQ U \\~Q UOwQ OY ÕU \\Q ¢I OY k Q \\U /gər b, ziyarət /mir əl-mminindən )ə* ba"qa digər imamlar üün &,nsa! b, Cümlə &,nmaz: 27

Q VQWXQ ·I¼Q ¬ k  OY Q VU U¶ I OY ZQ VUQS Q }

129

 \\¡Q ]dQ L \\I WOY TU \\gU W‹Q ›U VU ]Q  Q x\\\gQ f [ \\\Çœ c\\\¬u  ‘ [ \\\¡ U Q QOIU } Q UÆ\\\« U QQ gQIUf [ QV\\\Ÿ U U Yx Q Q \\\ÆUXQI` Q ‘ Q ZU ‰U \\\fU [ \\\w ¢U I } Q UÆVQUOQS _UQ u ³ cdU [ QfwI ¢ Q } Q UQO Q UÆQ \\\R Q \\\Ÿ [_ZQUf\\\ U xS Q Q } Q } Q Q [_Q`jQµQ\\\\¨ QjII} Q} Q \\U\\ÆUg ƼQ UOQf U” U\\µ –QZI\\dQI W \\O Q^XQU Q UÆYµQ ]Q U· QVUO ÁQ g jOY [ Qj¬  I } Q \\\ÆUVQUOQS U \\\¬ [ \\\QxUuQ I } f I U Q Q Q Q Q  k X  O ~ ¨  } Æ Y X S š ¼ ‹ I  Q  [ Q U Q U ¤U U )nra } üzünün bir tərə?ni qəbrin üstünə Q U Æ  Q Q ˜  Q ‘ Q  U   ¢ Q U f V Q ÅOY qy,b de:* k  U^ L I WOY Q WI I  Q VjUUw| I OY ¹ Q \\\\\VQOU^ Q Iw\\\\\R  I Q © \\\\\Q UOYQ } Q \\VQOU^ k Q } Q © XQxU\\™ Q \\VwU »UYZ OY 130

Q  Q Q \\\\\VQOU^ k Q }  \\\\\Â g O Y · ¼ X S  U U Q Q kVdx\\¡OY Q_\\ÇdQS  © ¢\\ŸY ¾ Q YUQ \\\\ U Â Q QS Q Q© \\\\ U XQQ …UQdQ } Q \\\\ U QU Q \\\VOU^ k Q ©_QXU\\\Â Q VXUY \\\OQY Q } Q © ¢Q juQ I L I QO U Qf]QUÓY ¹ Q YQ fS Q ]QQ k Q © QfQ Qj¬ Q Q_Q XQ`  I ‘  Q Q Q } ©Q \\OdUw  I‹Qg Qk UQ V OU^Q ¹ k Q_QZQ wQXQQfQŠ Qf  } QSQk  Q Q k \\\  O  \\\ ˜ » Ó Q U Q U Y Q © \\\Q–IZ Q U Q \\\fU ½ Q ©_Q`\\\]I Q } Q ~Q Qj\\\R Y Q \\fU  } Q ¡Q Qj\\R  Yk U \\Q UO Q \\QXQUÓY ‘ Q Q`OUg \\w UO } UŠUYQQ\\X Q jQ\\¡UR QU QO…Q Q© \\O } YQ k  _QµQ‰QI wQI © Q  Q k VW  \\¡ O Y ” \\ X S Q © \\OQgQ I  U U Q Q Q Q \\QY…QxQS Q © \\QuI ¢ Q } Q Q\\QO } Q  Q Q IQO k © QO…UQ } Æ ¼ | O Y O Q U  U ¦ U^ U 131

L \\\\U VQOU^ U \\\\µU Q OY Q\\\\UÆYQ XQ Q ¹\\\\\\\\\\I  © QW\\\\\\\\\\ÂY QQ ©_xQ\\\uI ~IQ k Q ZU uU ~ Qj\\\¬  U I OQY Q QXU } Q gU W‹Q ÕQ UÆYQ –Q © V\\« U g Q ‘ Q Q\\ XU k ‘  OY µQ UÆYQ \\]Q Q Q VWUUÆ\\¬ U \\\µU Q OY Q\\\ÆUYQ XQ Q ©_ZQ dQ \\\I Q\\\\\\\\\ ©_\\\\\UÆ¡QYQIQk UŠYQj\\\\\ \\\\\\\\\ ¬  IQjOIY QQVU©_¡UZQœ Q qUQ Q L I WOY © XQZQ jI žUQ ¥OY   \\wQ Y Q cÆU\\X  Q I` —  U Qj\\R  dQ k UVQf › \\Q ]Y Q cÆUQQQ˜ Q \\VQf Q c\\ c \\UUWXQ\\\\\¬ Q Q \\¢QO¢QY IQ ¦ Q \\\\\ ¢Q Uf QcÆ QQUOQS QÌ k U´UVd  Q U^ k Q cÆUQ ¡ Q c V ¬ ¢ OY  I Q Å UOQ } U cÆU\\] Q xQ I Q»Q Q ª Q Q I Q QjI ª Q YQ Q Q cwUQWgQ I cdU 132

/ssəlam, †ələykə ya /minəllahi ? ərzihi və h,11ətəh, ? ibadih /ssəlam, †ələykə ya /mirəl-m,†minin /"həd, ənnəkə 1ahədtə ?llahi həqqə 1ihadihi və əmiltə bikitabih xəttəbə†tə s,nnətə nəbiyyihi səlləllah, ələyh, və alihi hətta dəakəllah, ila 1ivarihi vəqəbəzəkə iləyhi bi&tiyarih xə əlzəmə ə†daəkəl-h,11ətə məə ma ləkə minəl-h,1ə1ilbaliəti †əla 1əmii &əlqih /llah,mə fə1†əl nəfsi m,tməinnətən biqədərikə! raziyətən biqəzaikə! m,ləətən bizikrikə və d,aikə! m,hibbətən lisəfvəti əvliyaikə! məhb,bətən ? ərzikə və səmaikə! n,z,li zakirətən bəlaikə! "akirətən sabirətən lifəvazili †əla nə†maikə! bisəvabii alaikə! m,"taqətən ila fərhəti liqaikə! m,təzəvvidətənit-təqva liyəvmi 1əzaikə! m,stənnətən bis,nəni əvliyaikə! m,fariqətən liə&laqi ə†daikə! mə",lətən ənidd,nya bihəmdikə və sənaik )nra üzünün bir tərə?ni qəbrin üstünə qy,b de:* /llah,mmə innə q,l,bəl-m,&bitinə iləykə valihət,n və s,b,lər-raibinə iləykə "ariət,n və ə†laməl-qasidinə iləykə vazihət,n və əf†idətəl-ari?nə minkə faziət,n və əsvatəddaiinə iləykə saidət,n və əbvabəl-i1abəti ləh,m m,fəttəhət,n və də†vətə mən na1akə m,stə1abət,n və təvbətə mən ənabə iləykə məqb,lət,n və əbrətə mən bəka min &əv?kə mərh,mət,n vəl-iasətə limənistəasə bikə 133

məv1,dət,n vəl-ianətə limənistəanə bikə məbz,lət,n və idatikə liibadikə m,n1əzət,n və zələlə mənistəqaləkə m,qalət,n və ə†maləlamilinə məhf,zət,n və ərzaqəkə iləl&əlaiqi lədəykə min ləd,nkə nazilət,n və əvaidəlməzidi iləyhim vasilət,n və z,n,bəlm,stə?rinə məf,rət,n və həvai1ə &əlqikə indəkə məqziyyət,n və 1əvaizəs-sailinə indəkə m,və‡ərət,n və əvaidəl-məzidi m,təvatirət,n və məvaidəl-m,stət†iminə m,əddət,n və mənahil-ləzimai m,trəəh /llah,mmə fəstə1ib d,ai vəqbəl sənai və1mə† bəyni və bəynə əvliyai! $,həmmədin və /liyyin və ‚atimətəbihəqqi vəl-.əsəni vəl-.,səyn 'nnəkə vəliyy, nə†mai və m,ntəha m,nayə və ayət, rə1ai ? m,nqələbi və məsvay /ntə ilahi və səyyidi və məvlay '?r liəvliyaina və k,‡ə ənna ə†daəna və"əlh,m ən əzana və əzhir kəlimətəl-həqqi və1†əlhəl,lya və ədhiz kəlimətəl-batilə və1†əlhəs-s,a 'nnəkə †əla k,lli "əy†in ədir Galam ls,n sənə! Allah+n yer üzündə əmini və bəndələrinə h11əti7 alam ls,n sənə! ey /mir əl-mminin7 Ləhadət verirəm ki! sən Allah ,r,nda! Allah üün! =na layiq lan 1ihad+ etdin! Allah+n kitab+na əməl və 4eyəmbərinin )Allah+n salavat+ ls,n na* sünnəsinə itaət etmisən 134

<əhayət! Allah səni ƒz yan+na dəvət edib və ƒz iradəsi ilə r,h,n, əbədiyyətə qv,"d,rd, ənin "əhadətinlə tərə?ndən dü"mənlərinə h11ət Allah tamamland+ Ba&mayaraq ki! ənin ƒz vü1,d,nda bütün mə&l,qat üün yetərin1ə süb,tlar var 'lahi! nəfsimi ƒz təqdirinə ar&ay+n > aram! qəzaqədərinə raz+! z zikr və d,ana həris! dstlar+n+n sediklərinə məhəbbət bəsləyən! yerdə və gydə sevimli! bəlalar+n nazil ld,qda səbrli! nemətlərinin art+m+nda "ükr edən! bl nemətlərini &at+rlayan! ənin təqva grü" t9layan! sevin1inə mü"taq! 1əza günü üün dstlar+n+n sünnələrinə tabe! dü"mənlərinin ə&laq+ndan ,zaqla"an və ƒz həmd-sənan ilə dünyadan üz evirən etG nra üzünü qəbrə qyaraq de: G'lahi! həqiqətən! ənin dərgah+nda diz kənlərin ürəkləri ənə valehdir əni istəyənlərin ni"anəsi ayd+nd+r! ariərin qəlbi əndən hərasand+r! d,a edənlərin səsi ənə tərəf ,1al+b və qəb,l qa9+lar+ üzlərinə a+qd+r! əninlə mina1at edənin d,as+ müstə1əbdir! ənin dərgah+na üz t,tan+n tvbəsi məqb,ld,r! ənin &f,ndan alayan gzlərə rəhm l,nm,"d,r! əndən kmək istəyənə kməyin vard+r! əni imdada a+ran üün imdad etməyin əvəzsizdir! bəndələrinə verdiyin 135

vədələrin yerinə yetməsi "übhəsizdir! aya+ büdrəmi" kimsə əndən üzr istədikdə üzrlü hesab l,n,r! əməl edənlərin əməli ənin dərgah+nda qr,n,r!nazil mv1,dat r,zilərin ənin dərgah+ndan l,r! birüün & bəhrələr nlar üün ard+1+ld+r! günahlar+n+n ba+"lanmas+n+ istəyənlərin günah+ ba+"lanm+"d+r! bəndələrinin ha1ətləri ənin yan+nda rəva l,nm,"d,r! əndən istəyənlərin hədiyyəsi ənin dərgah+nda bld,r və bir & bəhrələr nlara yeti"ir! ənin ehsan süfrən təam istəyənlər üün haz+rd+r! s,s,zlar üün ənin s, hv,zlar+ dl,d,r •ləyan+nda isə 'lahi! mənim d,am+ müstə1əb et! mədh-sənam+ qəb,l et! $,həmməd! /li! ‚atimə! .əsən və .üseyn )salam,llahi əleyhim* &atirinə mənim z vəlilərimlə bir yerə t9la! ünki ənsən mənim nemətlərimin sahibi! ümidimin sn, və arz,lar+m+n nəhayəti GKamil üz-ziyarətG kitab+nda /minallah ziyarətinin davam+nda b, 1ümlələr də &,n,r ŠP

{ Q ª U  V \\R Q  Q c\\q U Q J U Y  Q \\  I Q Q  \\ Q Q ÆVQUOJZ uU »Y ª Q J Q  Y Q QUÆYQ XQY k k  \\XQ L I W~Q \\™  XQ Q ¦  \\¢Q QOY Q Q UWQZ U QY Q QYQQY 136

Ö Q W¡Q ]Y  \\\–U`QY Q \\\VQW¡I O Y \\\ Q \\\´wOY Q \\\WQ \\\W¡]Y   c  ÇQ™ Q Q  I Qc Q WXQ U} Q UQY c Q Wu ¬ ÅQ UOY Z© U Q 'lahi! ənsən mənim $əb,d,m və $vlam $əni və mənim dstlar+m+ ba+"la 8ü"mənlərimizi bizdən ,zaq et! bizə əziyyət verməmək üün nlar+ mə",l et! haqq+ a"kar və ,1a et! batili aradan qald+r və alalt .əqiqətən də! ən hər "eyə qadirsənG CAM==Y=-8Ə#İRƏ ZİYARƏİ Ley& əd,q G$ən la yəhzərəh,-l-fəqih! ,y,n, ə&bare ər-(izaG kitab+nda $,sa ibn /bd,llah <ə&əidən nəql etmi"dir ki! demi"dir: G.əzrət imam /li Fəqinin )ə* &idmətinə ərz etdim ki! ey ibn (əs,lallah! mənə kamil və ziyarət etmək bəlaətli bir ziyarət istəyəndə yrət &,y,mG ki! sizlərdən B,y,rd,: birini G8ərgaha atanda dayan xə iki "əhadəti de üsl hal+nda hərəmə da&il l! qəbri grəndə dayan! J0 dəfə GAllah, /kbərG de nra qəlb rahatl++ və 1ism sakitliyi ilə bir qədər yl get! add+mlar+n+ bir-birinə ya&+n at! snra dayan və J0 dəfə GAllah, /kbərGde nra 9ak qəbrin 137

yan+na get və 0 dəfə GAllah, /kbərG de ki! ;00 təkbir tamam ls,nG

Q Q I Q  ›Q \\\\Ÿ \\qUY \\  QQL ×_ \\ U V\\\\w WXQ I·ÅIOY¼\\¬  U \\\\V OY Qf ×U QUƼQ OY { Q QWQj| IQ ×U QORZ OY Q \\\Uw QQ  Q U \\\¡ QQ × U –Q \\\OY Ø ×L Q Yµ‡ \\\‹IQ ×U \\\Q –Z OY U \\\W ¡U OY  ” QU \\\  IQ IJIYQY Q_×L UQ`\\\\ \\\W¢U OQY \\\ QjQIOQY ×L \\\\ ×· U ZQQ\\\\ Q ZQ \\\ \\\ ¡  OY ž \\\VO  YQ Q U  U XQQ ×L Q  U ×xU\\V‹QJY LQ UÆ\\X`QQ ×xUYZ\\fQJY  U OY Q \\\R Q \\\xQYQ ×`U\\\w¡ Q RQ × \\\\J YU¹ Q\\– Y\\\\f ×`U¼w Q UQO¼\\R  Z OYYQQQž\\ I Q ×k QUIYOQY Q_Q u \\\\\\\\ Q \\\\\\\\VV‡UwOY Q Q ×k _UZQ \\VQ ‹U Q_ZQ \\j XUQ ×k Q Z I OY Q VW\\R TU \\WOY I \\Q –xQQ k  xQ Q VOQ\\¡OY ¹ 138

U \\ UÆQY WXQ ·I¼¬  OYQ ×TI IŠZQ QfQ ×]\\OY ÉVf\\³ ×Á\\OY ÁUQQÅ ×\\\\\\\\\\gj U Q Å Q OY U · ¼X  I Q Y  Q ×\\\¢ U OY \\\OUYIQ ×\\\Å OY U \\\\Q˜xQQQ ×ÁxQ \\\\OY { U \\\\ QQ ×\\WX  QJY  U \\Q Q OYQ מU\\VwUQJY  ÕU \\ÅQ \\\OY V –IQ ×\\¬  I OY _UQ XTU\\\WOY \\OYQ U \\\qQY ¢\\\WX I YQ _UZQ \\‹UŒYQ I \\Q –xQQ \\OJ \\WX Q ·I¼\\¬  OYQ ×TI IŠZQ QfQ TU WOY  ¢Q k U U¬QQ ×TU WOY U dQZU ¡ Q ” UU\\\\WOY Q –U ZU\\R `UU\\¡ QQ ×T UU\\\\WOY QZQQf ×T UQ\\¥ uQU –\\QWQOY ×T žUV\\ U QYQ ×TU WOY ¹ U jU U QWQ –QQ TU WOY ” I xQ U xIQ ×TU WOY  UwQ U R  I Q –xQQ TU UOÃQ TU VQWXQ TI WOY W  Q 139

\\WQ XQ ·I¼\\¬  OYQ ×TI IŠZQ QfQ TWOY žU‡J`QJY ×T\\WOY \\OQY _X\\OY ×TU \\\\\WOY U Q _\\\\\ŸZ UQ  QU \\\\\WX U Å Q ×TU \\WOY ZU Y d k  I OYQ Q Z‡ gU Qj¬ ×TU \\WOY U \\w¢Q Q \\d k Q V‡\\j‡ OYQ U \\\V– QŠ \\\\d k Q V\\\³UW| OIYQ   TUQ \\WOY k \\VZQZUIQUJOYk Q¸UZ `U\\wX U ¥U QI O×T YUQ \\V×T QQ UU WOY ”  Q J k Q ‰\\OY U TI QgI Uw\\¬ U  gQ O\\f I \\Q –xQQ  Q WI Q ¡ Q ¸UZU QUf L qIQ \\WQ XQ ·I¼\\¬  OYQ ×TI IŠZQ QfQ TU WOY _×_ UUQ`J \\\gO X \\\OY  UÆIQJOY OY Q_UQ`×_U\\\¬ Y\\\ ‡Å OY I \\\Y Q ×_U \\\ ZU ‰OY  U qQYQ ×_U¢I OY _UQ`Y‰‡ OYQ TU \\WOY U \\VgU QfQ ×ZU \\QJY \\OUYIQ TU \\U WXU U QwVXQQ TU Ufµ –UQ TU UŠZQ QV‹UQ 140

¸UxU\\\IQ TU U´YZ\\\ U Q TU \\\Uj –IQ T\\\\WOY I \\\\–x T\\\\qZf TUQ \\Q\OYU J   QY IQ Q \\™ Q Q QYU ×T UI IŠ\\ZQ QIfQ Q Z\\™ Q J I¸Q\\–Q TI WOY JUY TI \\O } Q Q \\\ TU \\\¬ U u QUO TI \\\WOY QU \\\™ Q Q \\IOYIQ TI \\IjQUƼQ TI \\QO ¾  QU ™    \\\OY QYQU ×L JI \\×TVU¢ gUQWO‹QY µk OYW¡QU OqIY IµU¡QUL I‡JQUY\\TQ™ ×—  QY I \\Q QjI OY I¸I\\wXQ [Y\\  ¢Q I  TI QW\\R Q xQY ×\\«ŠQZ I OY TI IOR I xQQ I¸ZQ U ¥IVUO ¦  ¢Q OY k U `Q ÁI OfU QL ¸IZU\\I\\QQYI\\QOQQ\\™ TU \\QYWQI × k UQ  I\\OZUY\\¨ \\W  IQOXQY   U YZ‡ OY I \\\\\\\\ UÆQJY Q I \\\\\\\\™  Q I\\\\³ Q ÅU  Q \\\\\OY I ¡ Q OY   Q \\\\\fIZ gQ I OY  Q \\\\\IZQI OY 141

 Q I`U\\\\\\³ Q \\\\\\gI jI OY ‡ OY  ×TWO ¡VœOY uQ Qœ³OY  QU WI UQ\\¡O IQ  Y ׸UI ZU QQUf  Q IY ‡ gQI OY ×TU \\jU QYZUf  Q µI UÆuOY ×TU UŠQ`YxUUf Q \\\\\\\\ ×TU \\\\\\\\U W¡U Uf L Iuœ Y L IxQ\\j‹  YQ ×TU UwV~Q UO L I«ŠQxYQ L ×T xQ\\g‹QI UfQ L׸IY\\ \\wjQI]UfYQL \\ ׸UI Zµ\\XQ¬ UQYQUO UIUŠ\\³ ׸UxU\\IUO L \\IQwQ QjYQ ×TU U\\qZ  IwUf L IQV\\Ÿ U xQQ ×TU \\–UZI Uf L IQ\\QYQ [\\Q –IQ ×TU \\Ÿ Q ‹I U xQY \\dž\\uW ×T x³ ZQU¥QfuQWX [U\\\UQ\\O µQ ‹QUQ[Y׸ –Q QQ U Z \\\QY¬ UQUO×TU[ Uj\\\ ×TU \\jU Q ¢U UO [X`Q Qj¬  IQ ×TU U W¡U UO [\\xQYQ ×TU UV–Q \\OU [ \\Q ]UYZŠQQ I Q ׸UU \\\V– QjUO \\\WX Q QžYQ \\\™ 142

׸U`U\\\w¡U UO [\\\¼XQYQ ×TU \\\gU W‹Q ž‡J`QY ׸`¼f \\\d [Yx\\\ TQI \\WOY U QLI IUIQU ³ Q UXQ ×TU U´YZ U WX Q Q k Q \\U L \\QQÃQ × Q \\U U \\OQµ OY k k \\\\QjuU OY Q \\\\U L \\\\IZQ  Q´Q ×k U LI \\\\IXQ — Q\\\\OY Q \\\\qQQYQ ׺ U [  Q ×Y L Z\\ \\ŠIZVœ I\\\\O IQZQ¼] Q´LQ \\jº QI ¥ ]Z¡Q OYdQ QwQYQŠ L×T Q ×TI \\\QZQQ L IŠ\\\ QQ ×TI QP\\\™ L IŠ\\\QQ ׸IZQ \\\U L \\\jI Q`QYQ Q\\\g XQ L \\\jI  Q–QYQ ×TI Q\\\V \\d  Q\\³ \\´ L IŠU\\XQTI Q`\\OQQ L×UIj¢\\V UQ¼¡QQOYQ×TU ZUjXQ\\¬  OY U \\\\Q ¢U OfU TU UWVw\\\\R Q \\\\OYU L IjOQ‰\\QfQ ×U Q¬ Q ¢Q OY U Q¥XU Q OYQ ×TU UŠ\\\ŸZ Q \\\d L I\\\¬ Q uI QY 143

L IQf\\ÂYQ \\ \\WX Q L IŠZ Qw\\ Q Q ×_Q¼\\³OY L\\jQQY ×Tw] d L \\\ŠIZ QQYQ I×_QI\\\µ  Q OY ULIU\\\j Q IVQŠÃQ k U ZI ¡ Q O\\\fU U \\\XQ L \\\IjVQ QQ ×Ë TU \\WOY \\d U L IŠqQ]Q ×ZU QI OY L \\jIQWXQY \\j‡ –Q ¸U`U\\]  \\–Q U ¦ LIIŠ\\\ ×T Z« Q\\¨ QUÆYZd QQQ ׸L IjIV\\– QfIQ L×T QXQYQ` I Q`\\\ I\\jQŠIQ\\\ Q L IjQ\\R Q Q ×TU U\\–QY ›Q UYZ\\™ Q UO d L IŠZ  TI U } U Q ×TI QjR I TI \\OQ L Ij W\\R Q Q ×\\ŸZ OY \\OQUY TUUW\\R IxIXQ k — ‡IjO\\ dQ Q ×« Q מQ«g L IU»ULYZ Q OQY Qk צ © xU\\ © \\–UJ L \\IQO ·I…U‡¼OYQ ך צ © qUY… L Ig –Q d ZI ³  gQ I OYQ L IUQ L IVdQ L I¡Q Q ¦ Å ¢Q OYQ 144

×TI IU \\¡ QQ TI IWqQY L IjQYQ L IVQOUYQ ×LI\\\X _\\\wOY ½ I YZ\\\V ×L \\\\ Q I VQOUY ¦ U \\\\W I  Å | Q  O Y ¹ I \\\\Y U  Q I \\³  U Q  dQQ ×L \\IVQWXQ L I If\\¬– TU WOY ¾ I ÃQ ×L IQXU ¹ U œ|U OY ×L \\\IVd TI \\\I UÆYµXQQ ×L IQ\\\QO L ×L \\\XUk ×L \\IIfVQQOUYI¸I¸xIZI\\\ \\QIYQ  TI\\IQ\\\qZ \\IQJY k  \\\QQ ×TQ \\\WOY \\\OQY \\\gQ dQ k  Q Q ×TQ WOY Q`X gQ dQ L IY`X k  –QQY gQ dQ L Iw–QQY  \\QQ ×TQ WOY — ×T QL \\\\\I~QUfQYLQ\\\ \\gQ³ \\« Q\\\~QQfQQY UQ\\\\\gWQOYdQ Ö Q dQQjXLYIk U I YZ\\³ ¿  OY LI IjQY ×TU WOfU LQ ³ Q QjXY I Q ×·IQ QJY מUuQ OY xUY` IžYQ ™ I Q מU\\\\\\gwQOY xUY` Iž¡uQ \\\\\\™ 145

I \\QŒYQ ×I QO I  Q OY I Q –Z OYQ Q Y ×I \\\\\\\µ| OQY I \\\\\\\J WjQwIQOIY ¹ I QwO Q  YQ ×I QQuI ¢ OIY ×\\ Q L \\ŠY k ‡ OY TU Uf  \\Q ×À I \\ Q \\QWqQ L IUŠP\\Q L \\QO k \\OQUY ×}  QQ × Q OÅI\\QŠ TU \\VQWXQQ × Q XIQŠ TU WOY  Q × \\\OY Q IUWQ\\¬ Q× TI OQI Q× ¡Q QŠ¸UI ZU ¶ QIŠ\\\f TU UfQ QIŠ \\\W TU UO \\gQ UfQ × U Z IŠ TU UWVw\\R Q I \\™ Q ×L \\IJY k Q I I¢ QŠ Q ×  Q Q¡Q R Q QWqQQ ¹ Q \\‹  \\Q } Q ×L IY`\\X k k Q \\ QŠ \\Ÿ IQQ\\¢ Q]QIQk  xQ\\ } \\¬ k ×L dQ Q \\d Q Q Q \\QQ …×L ×L \\IVQOUY P\\ Q QO k  \\Q k Q UQYQ ×L IUf Á Q Q  Q LQ UWR Q U \\qIQ ×L IQ\\ Q k L I¡Q QwŠY k Q QjXY k U Q ×L IUf LQ ³ U Q 146

L IuQ QO‹ k  QQ ׸IYPQ I Q OdQ LI\\¢] k ׸Y  xOdQ ב © ZUQ ¨  QQIQ LIQfxQ–II k Q QQ I×Z©‡dU   Y \\d L VWXQ `xQ k  QQ U uQ \\R  QY ×L   QY IQ \\™ Q OY k Q U ‘xQ` U V¢ ×\\« Q Vd L IQO ¦ © UfR Y‰q Q Q  L  \\ YQI Qj× QQV´ \\gUQ Qf L\\Vd IxQIQL L \\IIO–QxYx ] QQY ¾  ZQ \\\I Q´Q   Qf\\\´ ×_©Q\\\–UY LI \\IgQ QW‹Q ×Ö\\¡ I ¡ Qf  Qf k  \\U \\« TU \\™ U Z ¡Q Uf L IQW¡Q Q dQ [YxYQY TI WOY \\VQWIXQIf k  \\Q \\j U\\¢ IIUf ¾\\V \\d L \\I‡ –QW¡Q k Q dQV ×L \\ ZQQ‰\\IQ ›Q \\dQZ IŠ   QY TI \\WOY  Q UQY Q ¡Q ]QQ ×TI I R ŠUYWQ \\  Y Q Vd Q  k  \\U TU \\Uf \\³  ‹Q \\ Q L \\IVQWXQ 147

×\\\\g U W|Q UO [\\\\wV´ L \\\\IUjQJU Q  [ \\VµŠ ×\\¬uI QJ [_x\\´ \\ ‡QIIUdQ Q×f Q UII‰U\OU [_xUQ \\u ‡ QQ ×\\O Q ×L UW\\«  uQ Uf k Q I I¸Q\\ XU Q VW\\¬ ×L I‡UY gU ³ Q VdZI ¡ QQ  QjUf k  \\¢Q Q Ë  QY L IUf TI WOY ÏQ QWQwdQ  Q ZQ ™ Q  ” ¾ U …U\\]x \\ QQ`\\WX ›Q \\dQxYQQ ×k Q \\VZ fZgQI OY TI \\gI ¢Q WQ J Î I \\V–Q ×k Q Z I OY Q VW\\R JQ צ © UÆ\\d TI IuI Q JQ צ © –UJ ›I \\Q œQ JQ צ  Q © Uf\\R TI gI Uw\\¬ JÙ \\w \\j –QQ×›©×¹ ©U \\´ \\©UQWYx` UY d  Z gQ ITU } Qgw Q UQ‡J © \\\\\R JQ ¦ U JQ × Q Z I © ‡ \\\\\ © \\qU] JQ L© UOX JQ ×© V™ Q × © \\\\Ÿ JQ × U d JQ  Ù \\\\UQ` JQ 148

Z© ]U\\\d U JQ ×É© UO\\\ k © U¶ \\\I J ×\\VXQ x\\w]J ×É\\O´ ¦ © Q\\\W‹ ©Q JQ ×© \\\‡Z QQ  Q© œV ©  \\\ U™ Q ‡JUY ©V\\™ Q \\OU k Q } Q \\VQf \\Vd ×L \\\IZU QY Q \\\OQ¼]Q L \\\I dQZ XQ Q XUQ ZQ \\\wQUQ ×L \\\IZU Qœ‹Q LQ \\\¥ ×L ¾ IxUQ\\\ Q ×L I ·IQ\\\Š U \\XUg QQQLQšIUP\\\™ \\ U QQ Q \\w˜ Q Q ×L IU\\gQ L \\I W¢Q Q Ë Q ZQ \\™ L \\I QjQYZQQ ׸IQXU L IUjQOµU QQ ×TU Q\\\OQ L IQj\\\  ‹Q ×TU \\\VQWXQ f Q \\Uf×QTI \\Wq \\U L Q\\YIQUjQ\\ OµU Q‡ IY¹ Z IjQQY O\\ QQ L  IY ×ŠZQ \\\\R TQ \\\\WOY IU \\\\™  IYQ  IYQ L \\IUf k ‡QY L IIU ™ © U¶ \\I \\ Z© dU\\\ ×TU \\\fU L \\\jIQà \\\fUQ 149

×TU \\Uf L \\IŠZ uQ Q \\fUQ L II\\¡Q Qf Q f Z ³ wj¬  QO¼\\«f LIP\\¨ L U \\I QOQ” UY\\ Q I U×LI IuQUQO\\‹ © U Qk  \\QI Ö © \\\\\\\~U wI ×L UÆ\\\\\\\VOUQUJQ L© W\\R U ×L \\I QO `¡IQ L IUÆYXQUJ k © Z \\–QQ ×L IQ QOR k  \\Q UO ¹  Q UO ×L \\\\O ©QY \\\\g OU ©¢Q Uœ I w×L I I×L QfxQIj\\\\– g g –Q  IjWQœU f¦ ×L \\Ig ¢Q Uf Ë © xU\\X ×L IQO ›© VœI © \\\U Qj¢ I ×L IUW\\\«   uQ Uf ZÙ \\\gU I ×L IUj‰U \\Uf — © \\U Qj¢ I ×L \\IU W¡U UO IU UfQ k ©U\\ ¶I IUj¡Q×L © Z\\³ U QjQ¡ II Z×L jUIUf ×L ]ZQIUfUf ©šË ©\\¥ ×L IUjQOQ UO — © \gU QŠZ I ×L IZU QUJ © UX ×L IUO gQ Uf ©‰‹Uà ×L IZU QUf  ×L \\I QO Z© \\ÆUY… ×L \\I Uf Z© VjQ \\¬  I 150

×L IxU\\\\wI gI Uf ©‰\\\\ÆUX ©‰\\\\ÆUJ  \\]µXQ TWOY OQY ›u¨  j¬   ×TU \\VQQOQUY LQ \\IUUf ¹ © ZQ\\gUQ QIj©IUQ ×LQ \\IIUf j\\\wQUW´ ·Q\\\Y L I\\\gQ IQ  \\I d Š`QYxYUQ ÆUY–QQ  k © U¶ \\I ×Áx\\IIYQ cOY\\–QY L \\ \\\\\\\ I UOQYIQUjQVLUI¼X UwQUÆ» Q LQ ILZI\\\\\\\¬ U qU™ U QUf Q \\UO d £ } ©  uQ IQ ×L IZU ‹UÃQ TU \\Vd L© W\\¬ Q IQ L \\I VQOUY TU \\WI ×L© W\\¬ Q I L \\IQO wW QQ ×L I¡Q Q ŠZ Q I\\UQV¢×› \\QwQŠ ‡L–Q\\I©_QO\\Sx TI \\WOYQ \\³  ¡Q I L QIQO I© \\j L \\I`ZI QQ ×L \\IUf TI \\Q` O\\¡ŠQ ×TU UO¡Q UO L IZQ U ¥IQ ×TU U‡QY d L I¡Q Q dQ ×TU Ÿ U xQY d L IQQ IQ 151

 I \\Qà ×L \\IZU V»Q ›Q \\Q J L I¡Q Q \\f L\\IZ‹Ã VO\\Š L\\I f  I \\ÆUZU QfQ ×LQ U\\I QOI QY TUQ\\fUQ QI VOQ \\QQUŠ  \\\]QQµ XQ TU \\\WOY \\\OUY k  \\\U    QY U \\\\w U OY k Q \\\\UQ L IUÆY\\\\X ‡ I  k V´V\\\\ ¨ OY ¾ » \\\\œ OYQ U Q U Q ‡ ×LI \\\\\\\ \\I O k QI VO g ¢QUU\\¥ Ok OY LI \\U UfµO –UQY Q \\\\\\\– ×L \\I UjQJU k  \\U k Q VxU\\OYQ ‡ OY LI IU˜xUJ k k U ~OYQ Q V‡¨ Q Vw ×L \\I XQ k Q \\VdZU ¢Q I OY LI \\I Vd IQUÆQJLYIk QQ` QVO IQYR  U IÄk œ UQI  UIQ ×L U \\ ×xU\\‡ OY \\OQUY  Q XI\\Q k Q ‰\\OY  I \\VV–Q \\ [Y\\fQQY TI WOY  Q UQjwQdQ L \\I Ujw¢Q QQ L IUŠJY\\I \\WXQ 152

Q dQQ ×L \\\\\\\\IU`Q \\\\\\\\g Q …x ×LIjXQ\\\\\\\œO \\\\\\\ k  \\\U \\\W QQQ¡QQ]QQ ×L  U I  Q j X Q u\\\™ Q U \\OU k Q V¡fU\\j‡ OY L IVOYQ xUV‹U k  \\ U WQ ¡Q ]Q Q ×TU VQOUY L IŠ XQQ` I IW\\\¬ }  QQ ×L IxQ\\\˜Ã Ú Å \\\jQ g Q Q Z×L Q ×L IUf\\IÁ\\j UŠZQ Q …I Qd Q ×LZI¨ WQVw\\ ¢ IR QQ Å\\UIQY\\ I \\WQ IQ ×L \\IUj¡Q ]xQ \\d \\d } Q I Q ×L \\\\IUjQOQ` \\\dË I Z \\\\¨ \\\\d k I \\\\Q IQ ×L IUjQVdU\\\\X [Y\\» \\gUQQŠ\\QUf ×L IUjUQ\\ \\ LI\\VIjXQQY ZÅf ’ZI‡YUQf ‡QIYQTI \\ QYQ ¬u QQ k   Q ×OQ Wq Q I k \\  ×L \\ f  Q Q  U SQ\\fQ TQ \\WOY Q`YxYQ Q \\wU Q I¸Q\\–Q k  \\QQ ×L \\I XQ  153

J Q ×L IUf TQ ]Q QŠ I¸Q³ Q Q  UOY\\ k\\ ÏI IWfQY J LIž˜Q \³–IY { QU \\ U  Q OY k Q QUQ L QIQQ I UI QOY xU\\V‹  QJY xI\\I L \\IjYQ ×L xQQ ×xUw‡ Q OY ÕI Q –IQ xUYZfQJY I_YqIQ ×LI \\Uj| Q L \\IUfQ TI \\WOY ÉQ QjdQ L IUf  L \\QIXQUfQ›Q ×Î W gQ QŠ \\ ” I µ \\OYQI } IL ¬ \\UIUfQI VQ~Y OQžY ¬ L \\\\I UfQ ×TU UU\\\\fU ‡JUY £ xQJY U ×Z « I ¨ Å OY { U QQ L Q OY º I u QI ×TI IW\\R  QOµQ Q  L IQXUQ I xI TU Uf  \\OY UQ TI \\IjQUƼQ TU \\Uf   \\Qœ L IQwqQ ]Q )əgər /mirəl-mminini ziyarət edirsənsə Gvə ila 1əddik,mG szünün əvəzinə de*

Q \\V‹YQ \\OY IZÅ \\OY Î Q \\¡U If } UQ Q Y L \\QO \\ TI \\WOY LI I\\ŠÃ×k I \\VJ 154

×k U ¶ \\I Q QY ¾ Q VOQ\\¡OY k Q \\U [Y\\– Q Q O {Z™ Q  Å I QQ´P´ ×LIdZ¨ ×L IIUjXQQ\\œO U U Z \\wQQjI  ÅI I ›Q |Q QfQ Å \\ ›Q « ×L UW\\«  uQ UO x\\w Q ‹QQ ‡ ]Q  Q  Å \\\\I ”  QQ ×L \\\\I QO ž  \\\\™  QYQ ×L IxU\\IUf £ U QZQ \\™ I xQJY   ×LU IY\\Ÿ × UjQJ  UZ\\fOYU  Q\\O µQYIUUÆ\\uO } I QW\\¬ Y …QI\\d L IQUf L \\I QjQJU Q\\¢Q ]Q k Q Q  \\Q \\WX L \\IjQY fQ \\Uf ×k \\–Z OY — Q »Q I« U \\\WqQYQ \\\¬uQQ \\\‡IYQ \\\\\d U IL’I\\\\\ IZIQYQU ×k ×O\\\\\ \\d \\R UL Q ZUY‰‡\\OQY \\d U L II`\\¬]  QYQ מU\\R  QJY \\dU L \\I –IYxQYQ ×`U\\¬]QJY \\\\d U L I\\\\¬ I uI QYQ ×UYxQJY 155

\\\dU L IxI\\\˜ÃQ ×À \\\uI ÅOY U Y \\\\d LIx\\\\wI ×x\\\\˜J \\\\\W– U   Q Y \\\\\d I I Q ×x Q U \\\\\w U I g I  O Y ×L I\\¬ Q uI QY ·QZQQYQ ×L IQÆR  QY Q XQYQ  \\\]QQYQ ×L IQP\\\™ Q LQ \\\¥  ×L IQ\\ XQ \\d  QYQ ×L \\IZQ Qœ‹Q Q × L©\\ \\\\\ I I™ ¼QxI L ×L IQI\\X ZIQQYQQš×x Q©\\ \\\\\  YQI \\\\\ LI \\IIW¡ dUQ ×Ág jOY LI IIjV U QQ × I \\¬–  UJY LI IIŠQ`\\X Q ×ZI \\V|Q OY Q Q ×·IZQ \\Q OY LI IIjVU R LI IIP\\™ Q Q צ I© \\\\j \\\dZ–QOY \\\–I³  LOY Å \\\\ \\\¢QQ OQY ×L QQL©Iš\\\\  IQ IO¦ ×·©µ \\–QQ L© \\W–UQ L© \\WXU L IISxQQ TI \\OQQY L \\jII ZI \\V |Q OY ZQ \\UI   UY TI QU \\\¡ QQ TI \\\XQZ dQQ TI QW\\\  QYQ 156

L \\jIQY fQUf ׸IjQIQ I¸YPQQ {\\ÂQY {\\VQ ¬u  IY \\\³– I U QQIYQ I×L IUÆ\\\˜ Q Q k Q \\\¬  ‡ – I Q Q V]Q \\ Q ]QZQ ‹Y L UfQ ×L IUƼfQ   ʼn\\OY k \\ ‡ XQ ÛQZ \\dQQ ” Q \\U TI \\WOY ‰Q \\gQ QYQ ×¹ U YZ\\ Q »Q U ZI \\I OY ¾ Q  ¾  U \\W U f ZI \\] QIUf ×x u\\™ ‡ OYQ k Q U\\QU ‡ IYQ QLOIjYQYË U  QQ \\ Q Q WXQ L IUŠJY\\ I Uf ×\\¬u ÉQ QW\\ Q TI \\WOY  QYQ ×\\U `U LQ UO\\¡ ×\\VI` k Q \\ Q dQ   \\U Q\\¬ × YQ U×I\\ QQŠ¡LOYIUŠ JY\\  \\uQ UQWQjÆOY \\ UI \\ U Q I¥IXQUfQQ I \wQ g IŠ L IUŠJY\I UfQ ×I \QZ uI OY  ‡ OY LI \\IQOQ ×I \\Ÿ Q ZQ Qju I OY I \\XQœ ¾ I ]xQ\\OYQ ×I \\Qw]UYOY I_`Q Q OY 157

×`II ¢ OQY ·IgQ OYQ ×I ¡Q VdZ OY T\\WOY \\X ·WI ¡OY OY ×L U I \\V¥¡ Q Q OYU I¸I\\OY  QQQ × I \\]QQµ XQ  OYQ ×ZI Vw\\OY   OYQ I XQu\\¨ I P¨ \\fU \\‡ Qà \\fxQ ×I \\OQwI g Q OY Q \\\R ” Q \\\OµQ QY I Z OY \\\Q ¡ QwŠYQ  jQQxQ\\qQ×k \\f QUq Y QU¡¨ OYQW ›QIQI w Ü µIUjIŠ d JQ Qf‡f Q I\\QO k [ \\Q –xQ }  qQQ  \\U \\OQ — Q UY  ‡ Q OY  Q ¢w \\R I \\q Q \\QY } I ×¹ \\\fxQ I\\\XQ  Q \\\   UY \\\fxQ  TU \\WOY \\UOQ \\ [fQ\\\\V ¡I u QQfO  UY\\]QTU \\QWµOYXQ  k Q \\V×J ‡JUY \\\VQWXQ ŠP\\\Q J [\\\fII L \\IQQ QjÆY k Q ¦  ¢Q UwdQ ×L IŸxU U ZQ \\QY L IXZ QjR U WXQ  YQ ¸UZ R 158

L IQjXQ\\\\´  Q ZQ \\\\QQ TU \\\\gU W‹Q Ljwqj\\\RY \\\QO ×TjXQ\\\œf ×Æ¡u  I Q  Q \\\™ I L \\\IjIIQUQUf\\\ IIU k  \\\Q ×›© \\\VœI L \\\O ‡U\\\dQ ×TQ \\WOY ÄQ \\´YQ \\gQ dQ L IXQ\\´YQ \\³ Q k  \\QQ Q XQ \\gQ dQ L I\\³X Q Q — \\Q–QdQY L gIQd\\« Q QL~QIfwQY–Qk k Q QQ×TQ×TQ\\WOY WOY \\g Y \\  \\QO \\ ‡UY L I \\\‡WOYQ ×TQ WOY Ö Q ~Q fQY Q \\VQOUY ¹ I ¾ } Q ZQ \\QY Qž¡uQ \\™ I ]QQ TU \\\jUVQf   \\\U U \\\qQYQ  \\\ ¢Q I k xUYZ\\\\fJ Y U \\\\ Y xU\\\\V‹ Q \\\\\\\ I UÆLQJ\\\\\\\ ×cÆ¡u ™ I IjW¡QQJQ QOY L \\I QO  Q \\w]QQY Á‰OY LI U g ¢Q UwdQ Q IOQ\\R Q \\VQWXQ WQ ‹U\\ŠI   QY }  QY } L \\U Uf k Q VdxU\\¡OY U \\QW ]I \\d 159

_UZQ \\\\…I \\\\d Q ×L \\\\U g ¢Q UfQ Q f kV\\\–ZOY ×LjXQu\\\¨ W U QU Q ×k Q V–UYZQ‡ OY LI –QxIQY } QQ UY TU \\\OUÃQ  \\\ ¢Q I \\\WX Q TI \\\WOY [VW\\¬ ‡ OY  QŠ LQ W\\R Q Q k Q ZqU\\œ LQ \\\¡ UQ TI \\WOY QIw\\¬  –QQ ×Y[ZVQ  /ssəlam, ələyk,m ya əhlə-bəytinImü&tələfəl VQ OY n,b,vvəh xə məvziər-risaləh xə'

məlaikəh xə məhbitəl-vəhyi və mə†dinərrəhməh xə &,zzanəl ilmi və m,ntəhəl hilm xə ,s,ləl kərəmi və qadətəl,məmi və əvliyaən-niəm xə ənasirəl-əbrari və dəaiməl-ə&yar xə sasətəl-ibadi və ərkanəlbilad xə əbvabəl-imani və ,mənaər-(əhman xə səfvətəl-m,rsəlin xə s,lalətən-nəbiyyinə itrətə &iyərəti və (əbbil-aləminə və rəhmət,llahi və bərəkat,h /ssəlam, †əla əimmətil-h,da və məsabiihid-d,1a və ə†lamitt,qa və zəvin-n,ha və ,lil hi1a və kəh?l-vəra və vərəsətil-ənbiya vəl-məsəlil-ə†la vəddə†vətil-h,sna və h,1ə1illahi †əla əhliddünya vəl a&irəti vəl ,,la və rəhmət,llahi və 160

bərəkat,h /ssəlam, †əla məhaalli mə†rifətillahi və məsakini bərəkətillah xə məadini hikmətillahi və həfəzəti sirrillah xə həmələti əvsiyai nəbiyyillah xə z,rriyyəti kitabillahi (əs,lillahivəsəlləllah, ələyhi və alihi və rəhmət,llahi və bərəkat,h /ssəlam, ələdd,ati iləllahi vəl-ədillai †əla mərzatillah xəlm,stəqirrinə ? əmrillahi vət-taammiinə ? məhəbbətillah xəl m,&lisinə ? təvhidillahi vəlm,zhirinə liəmrillahi və nəhyih xə ibadihil m,krəminəlləzinə la yəsbiq,nəh, bilqəvli və h,m biəmrihi yə†məl,nə və rəhmət,llahi və bərəkat,h /ssəlam, ələl-əimmətid-d,ati vəlqadətil-h,dati vəs-sadətil-v,lati vəzzadətilh,mati və əhliz-zikri və ,lil-əmr xə bəqiyyətillahi və &iyərətihi və hizbih xə əybəti ilmihi və h,11ətih xə siratihi və n,rih xə b,rhanihi və rəhmət,llahi və bərəkat,h /"həd, ən la ilahə illəllah xəhdəh, la "ərikə ləh Kəma "əhidəllah, linəfsih xə "əhidət ləh, məlaikət,h, və ,l,l-ilmi min &əlqih a ilahə illa h,vəl-/ziz,l-.əkim xə ə"həd, ənnə $,həmmədən əbd,h,l-m,ntə1əb xə rəs,l,h,l-m,rtəza /rsələh, bil h,da və dinil həqq iy,zhirəh, ələd-dini k,llihi və ləv kərihəl m,"rik,n xə ə"həd, ənnək,m,ləimmət,r-ra"id,n /l-məhdiyy,nəl-mə†s,m,n /l-m,kərrəm,nəl m,qərrəb,n /lm,ttəq,nəs-sadiq,nəl-m,stəfəvn /l-m,ti,nə 161

lillahil-qəvvam,nə biəmrih /l-amil,nə biiradətihil-faiz,nə bikəramətih 'stəfak,m biilmihi vərtəzak,m liəybih xə&tarək,m lisirrihi və1təbak,m biq,drətih əəzzək,m bih,dah, və &əssək,m xə bib,rhanih xəntə1əbək,m lin,rihi )bin,rihi* və əyyədək,m bir,hih xə rəziyək,m &,ləfaə ? ərzihi və h,1ə1ən †əla bəriyyətih xə ənsarən lidinihi və həfəzətən lisirrih xə &əzənətən liilmihi və m,stəvdə†ən lihikmətih xə təra1imətən livəhyihi və ərkanən litəvhidih xə ",hədaə †əla &əlqihi və ə†lamən liibadih xə mənarən ? biladihi və ədillaəvə†əla siratih /səmək,m,llah, minəz-zələli amənək,m minəl-?tən xə təhhərək,m minəd-dənəsi və əzhəbə ənk,m,r-ri1sə və təhhərək,m təthira ‚əəzzəmt,m 1əlaləh, və əkbərt,m "ənəh xə mə11ədt,m kərəməh, və ədəmt,m zikrəh xə vəkkədt,m misaqəh, və əhkəmt,m əqdə taətih xə nəsəht,m ləh, ?s-sirri vəl-əlaniyəh xə dəəvt,m ila səbilihi bil-hikməti vəlməv†izətil-həsənəh xə bəzəlt,m ənf,sək,m ? mərzatihi və səbərt,m †əla ma əsabək,m ? 1ənbih xə əqəmt,m,s-səlatə və atəyt,m,zzəkatə və əmərt,m bil-mə†r,? və nəhəyt,m ənil-m,nkəri və 1ahədt,m ?llahi həqqə 1ihadih .ətta ə†lənt,m də†vətəh, və bəyyənt,m fəraizəh xə əqəmt,m h,d,dəh, və nə"ərt,m "ərayiə əhkamihi və sənənt,m 162

s,nnətəh xə sirt,m ? zalikə minh, ilərriza və səlləmt,m ləh,l-qəza və səddəqt,m min r,s,lihi mən məza ‚ər raib, ənk,m mariq xəl-lazim, lək,mxəl-həqq, lahiq məək,m xəl-m,qəssir, ? həqqik,m zahiq və ?k,m və mink,m və iləyk,m xə ənt,m əhl,h, və mə†din,h xə miras,n-n,b,vvəti indək,m və iyab,l-&əlqi iləyk,m və hisab,h,m ələyk,m xə fəsl,l-&itabi indək,m və ayat,llahi lədəyk,m xə əzaim,h, ?k,m xə n,r,h, və b,rhan,h, indək,m və əmr,h, iləyk,m $ən valak,m fəqəd valəllahə və mən adak,m fəqəd adəllahvəxə mən mən əbəzək,m əhəbbək,m fəqəd əhəbbəllahə fəqəd əbəzəllah xə məni†təsəmə bik,m fəqədi†təsəmə billah /nt,m,s-sirat,l-əqvəm xə ",həda, daril-fəna və ",fəa, daril-bəqa xərrəhmət,l-məvs,lət, vəl-ayət,l-mə&z,nəh xəl-əmanət,l-məhf,zət, vəl-bab,l-m,btəla bihinnas $ən ətak,m nə1a və mən ləm yətik,m hələk 'ləllahi təd†,nə və ələyhi təd,ll,n xə bihi t,†min,nə və ləh, t,səllim,n xə biəmrihi tə†məl,nə və ila səbilihi t,r"id,nə və biqəvlihi təhk,m,n əədə mən valak,m və hələkə mən adak,m xə &abə mən 1əhədək,m və zəllə mən farəqək,m xə fazə mən təməssəkə bik,m və əminə mən lə1əə iləyk,m xə səlimə mən səddəqək,m və h,diyə məni†təsəmə 163

bik,m $ənittəbəək,m fəl-1ənnət, mə†vah, və mən &aləfək,m fən-nar, məsvah xə mən 1əhədək,m ka?r,n və mən harəbək,m m,"rik xə mən/"həd, rəddə †ələyk,m ? əsfəli dərəkin 1əhim ənnə haza sabiq,n lək,mminəl?ma məza və 1arin lək,m ?ma bəqiy xə ənnə ərvahək,m və n,rək,m və tinətək,m vahidət,n tabət və təh,rət bə†z,ha min bə†z ~ələqək,m,llah, ənvarən fə1əələk,m biər"ihi m,hdiqinə hətta mənnə ələyna bik,m ‚ə1əələk,m ? b,y,tin əzinəllah, ən t,rfəə və yüzkərə ?həsm,h xə 1əələ səlatəna )sələvatəna* və ma &əssəna bihi min vilayətik,m ələyk,m tibən li&əlqina və təharətən liənf,sina xə təzkiyətən )bərəkətən* ləna və kə‡arətən liz,n,bina ‚ək,nna indəh, m,səlliminə bifəzlik,m və mə†r,?nə bitəsdiqina iyyak,m ‚əbələəllah, bik,m ə"rəfə məhəllil-m,kərrəminə və ə†la mənazililm,qərrəbinə və ərfəə dərə1atil-m,rsəlin .əys, la yəlhəq,h, lahiq,n və la yəf,q,h, faiq xə la yəsbiq,hi sabiq,n və la yətmə, ? idrakihi tami† .ətta la yəbqa mələk,n m,qərrəb,n və la nəbiyy,n m,rsəl,n və la siddiq,n və la "əhid xə la alim,n və la 1ahil xəla dəniyy,n və la fazil xə la m,min,n salih,n vəla fa1ir,n talih xə la 1əbbar,n ənid,n və la "əytan,n mərid xə la &əlq,n ?ma bəynə zalikə "əhid,n illa ərrəfəh,m 1əlalətə 164

əmrik,m və izəmə &ətərik,m xə kibərə "ə†nik,m və təmamə n,rik,m xə sidqə məqaidik,m və səbatə məqamik,m xə "ərəfə məhəllik,m mənzilətik,m indəh, və kəramətək,m və ələyh xə &assətək,m lədəyhi və q,rbə mənzilətik,m minh Biəbi ənt,m və ,mmi və əhli və mali və ,srəti D"hid,llahə və ,"hidik,m ənni m,†minin bik,m və bima amənt,m bih Ka?r,n biəd,vvik,m və bima kəfərt,m bih $,stəbsir,n bi"ə†nik,m və bizəlaləti mən &aləfək,m $,valin lək,m və liəvliyaik,m $,biz,n liə†daik,m və m,adin ləh,m limən saləmək,m və hərb,n limən ilm,n harəbək,m $,həqqiq,n lima həqqəqt,m $,btil,n lima əbtəlt,m $,ti,n lək,m! arif,n bihəqqik,m! m,qirr,n bifəzlik,m! m,htəmil,n biilmik,m! m,htə1ib,n bizimmətik,m! m,†tərif,n bik,m m,†min,n biiyabik,m! m,səddiq,n birə1†ətik,m! m,ntəzir,n liəmrik,m! m,rtəqib,n lidəvlətik,m! a&iz,n biqəvlik,m! amil,n biəmrik,m m,stə1ir,n bik,m! zair,n lək,m! laiz,n aiz,n biq,b,rik,m! m,stə"?,n iləllahi əzzə və 1əllə bik,m xə m,təqərrib,n bik,m iləyh xə m,qəddim,k,m əmamə təlibəti və həvai1i və iradəti ? k,lli əhvali və ,m,ri $,min,n bisirrik,m və əlaniyətik,m və "ahidik,m və aibik,m və əvvəlik,m və a&irik,m xə m,fəvviz,n ? zalikə k,llihi 165

iləyk,m və m,səllim,n ?hi məək,m xə qəlbi lək,m m,səllim,n və rə†yi lək,m təbə,n və n,srəti lək,m m,əddət,n hətta y,hyiyəllah,təala dinəh, xə yər,ddək,m ? əyyamihi və bik,m y,zhirək,m liədlihi və y,məkkinək,m ? ərzih ‚əməək,m məək,m la məə əyrik,m Amənt, bik,m və təvəlləyt, a&irək,m bima təvəlləyt, bihi əvvələk,m xə bəri†t, iləllahi əzzə və 1əllə min ə†daik,m və minəl 1ibti vət-ta,ti və"-"əyatini və hizbihimizzaliminə lək,m /l-1ahidinə lihəqqik,m vəl-mariqinə min vilayətik,m vəlasibinə ?k,m,lm,nhəri?nə liirsik,m ənk,m xə/"-"akkiinə min k,lli vəli1ətin d,nək,m və k,lli m,tain sivak,m xə minələimmətilləzinə yəd†,nə ilənnar ‚əsəbbətəniyəllah, əbədən ma həyiyt, †əla m,valatik,m xə məhəbbətik,m və dinik,m xə və‡əqəni litaətik,m və rəzəqəni "əfaətək,m xə 1əələni min &iyari məvalik,m /ttabiinə lima dəəvt,m iləyhi və 1əələni mimmən yəqtəss, asarək,m və yəsl,k, səbilək,m və yəhtədi bih,dak,m və y,h"ər, ? z,mrətik,m xə yəkirr, ? rə1†ətik,m və y,məllək, ? dəvlətik,m xə y,"ərrəf, ? a?yətik,m və y,məkkən, ? əyyamik,m xə təqirr, əyn,h, ədən bir,†yətik,m Biəbi ənt,m və ,mmi və nəfsi və əhli və mali $ən əradəllahə bədəə bik,m və mən vəhhədəh, 166

qəbilə ənk,m və mən qəsədəh, təvə11əhə bik,m $əvaliyyə! la ,hsi sənaək,m və la əbl,, minəl-mədhi k,nhək,m və minəl-vəs? qədrək,m xə ənt,m n,r,l-ə&yari h,dat,ləbrari və h,1ə1,l-3əbbar Bik,m və fətəhəllah, və bik,m yə&tim xə bik,m y,nəzzil,l-əysə və bik,m y,msik,s-səmaə ən təqəə ələl-ərzi illa biiznih xə bik,m y,nəˆs,l-həmmə və yək"if,z-z,rr xə indək,m ma nəzələt bihi r,s,l,h, və həbitət bihi məlaikət,h xə ila 1əddik,m )əgər /mirəl-mminini ziyarət edirsənsə Gvə ila 1əddik,mG szünün əvəzinə de* və ila maə&ikə b,isər-(,h,l-/min Atak,m,llah, ləm y,†ti əhədən minəlaləmin Fə†təə k,ll, "əri?n li"ərə?k,m və bə&əə k,ll, m,təkəbbirin litaətik,m xə &əzəə k,ll, 1əbbarin lifəzlik,m və zəllə k,ll, "əy†in lək,m xə ə"rəqətil-ərz, bin,rik,m və fazəlfaiz,nə bivilayətik,m Bik,m y,slək, ilərrizvani və †əla mən 1əhədə vilayətək,m əzəb,r-(əhman Biəbi ənt,m və ,mmi və nəfsi və əhli və mali }ikr,k,m ?z-zakirinə və əsma,k,m ?l-əsma xə ə1sad,k,m ?l-ə1sadi və ərvah,k,m ?l-ərvah xə ənf,s,k,m ?n n,f,si və asar,k,m ?l-asari və q,b,r,k,m ?lq,b,r ‚əma əhla əsmaək,m və əkrəmə ənf,sək,m xə ə†zəmə "ənək,m və ə1əllə &ətərək,m xə əvfa əhdək,m və əsdəqə və†dək,m Kəlam,k,m n,r,n və əmr,k,m 167

r,"d,n və vəsiyyət,k,m,t-təqva xə ?†l,k,m,l-&əyr, və adət,k,m,l-ihsan, və sə1iyyət,k,m,l-kərəm xə "ə†n,k,m,l-həqq, vəs-sidq, xə qəvl,k,m hətm,n vəvər-rifq rə†y,k,m ilm,n və h,km,n hilm,n və həzm 'n z,kirəl-&əyr, k,nt,m əvvələh, və əsləh, və fər†əh, və mə†dinəh xə mə†vah, və m,ntəhah Biəbi ənt,m və ,mmi və nəfsi Kəyfə əsif, h,snə sənaik,m və ,hsi 1əmilə bəlaik,m xə bik,m ə&rə1ənəllah, minəz-z,lli və fərrə1ə ənna əməratilk,r,,b xə ənqəzəna min "əfa 1,r,?l-hələkati və minən-nar Biəbi ənt,m və ,mmi və nəfsi əlləmənəllah, məalimə dinina Bim,valatik,m və əsləhə ma kanə fəsədə min d,nyana xə bim,valatik,m təmmətil-kəlimət, və əz,mətin-ni†mət, və†tələfətil-f,rqəh xə bim,valatik,m t,qbəl,ttaət,l-m,ftərəzəh xələk,m,l-məvəddət,lva1ibət, vəd-dərə1at,r-rə?ət, vəl-məqam,lməhm,d, vəl-məkan,l-mə†l,m, indəllahi əzzə və 1əll xəl-1ah,l- əzim, və"-"ə†n,l-kəbir, və""əfaət,l-məqb,ləh (əbbəna amənna bima ənzəltə vəttəbə†nər-(əs,lə fəkt,bna məə""ahidin (əbbəna la t,zi q,l,bəna bə†də iz hədəytəna və həbləna min ləd,nkə rəhmətən innəkə əntəl-xəhhab ,bhanə (əbbina in kanə və†d, (əbbina ləməf†,la 6a vəliyyəllah7 'nnə bəyni və bəynəllahi əzzə və 1əllə z,n,bən la yə†ti ələyha illa rizak,m ‚əbihəqqi 168

məni†təmənək,m †əla sirrihi vəstər†ak,m əmrə &əlqih xə qərənə taətək,m bitaətihi ləmməstəvhəbt,m z,n,bi və k,nt,m ",fəai ‚əinni m,ti† $ənfəqəd ətaək,m fəqəd ətaəllahələk,m və mən əsak,m əsəllah xə mən əhəbbək,m fəqəd əhəbbəllahə və mən əbəzək,m fəqəd əbəzəllah /llah,mmə inni ləv və1ədt, ",fəaə əqrəbə iləykə min $,həmmədin və əhli-bəytihil-ə&yaril-əimmətiləbrari lə1əəlt,h,m ",fəai ‚əbihəqqihim,lləzi əv1əbtə ləh,m †ələykə əs †əl,kə ən t,d&iləni ? 1,mlətil-ari?nə bihim və bihəqqihim və ? z,mrətil-mərh,minə /rhəm,r-rahimin xəbi"əfaətihim səlləllah, 'nnəkə †əla $,həmmədin və alihit-tahirinə və səlləmə təslimən kəsira xə həsb,nəllah, və ni†məlvəkil alam ls,n7 izə! ey 4eyəmbər əhlibeyti! ey risalət məqam+! ey mələklərin get-gəl etdiyi məkan! ey vəhyin endiyi yer! ey rəhmət mədəni! ey elm &əzinələri! ey helmin ən yüksək məqam+n+n sahibləri! ey kərəm və kəramətin əsaslar+! ey ümmətin rəhbərləri! ey nemətlərin vəliləri )malikləri*! ey ali1ənabl++n süt,nlar+! ey ya&"+l++n və ya&"+lar+n rüknləri! ey bəndələrin byükləri! ey )elm* "əhərlərinin dayaqlar+! ey iman qa9+lar+! ey (əhman )Allah+n* əmanətdarlar+! ey 9eyəmbərlərin 169

sülaləsi! ey rəs,llar+n seilmi"ləri! ey aləmlərin (əbbi lan Allah bəndələrinin ən ya&"+s+n+n itrəti )ailəsi*7 xə Allah+n rəhməti və bərəkətləri ls,n sizə7 ls,n7 .idayət imamlar+na )və alam bələdilərinə*! zülmət +raqlar+na! təqva bayraqdarlar+na! byük a+l sahiblərinə! kamil ala malik lanlara! mə&l,qat+n 9ənahlar+na! 9eyəmbərlərin varislərinə! yüksək ilahi nüm,nələrə! ən gzəl kamala dəvət edənlərə! bütün dünya və a&irət əhlinə Allah+n h11əti lanlara7 xə Allah+n rəhməti və bərəkətləri ls,n sizə7 ls,n7 Allah mərifətini qəlblərində alam yerlə"dirənlərə! Allah+n bərəkətinin məskənlərinə! Allah hikmətinin mədənlərinə! Allah sirrini qr,yanlara! Allah kitab+n+ da"+yanlara! Allah 4eyəmbərinin 1ani"inlərinə! (əs,lallah )s* vladlar+na7 xə Allah+n rəhməti və bərəkətləri ls,n sizə7 alam ls,n )ümməti* Allaha dəvət edənlərə! Allah raz+l++na )dr,* yl gstərənlərə! Allah+n əmrlərinə )itaət etməkdə* sabitqədəm lanlara! Allah məhəbbətində bütv və kami lanlara! Allah+n tvhidində )sədaqətli* i&lasl+ lanlara! Allah+n əmr və nəhylərini a"kar edənlərə! Allah+n əziz bəndələrinə! hans+ ki! szdə və əməldə ndan qabaa kemir və n,n )bütün* əmrlərinə 170

əməl edirlər7 xə Allah+n rəhməti və bərəkətləri ls,n sizə7 alam ls,n ).aqqa* dəvət edən imamlara! hidayət edən himayə ndərlərə! aalara vəəhlinə hamilərə! )Allah dinini* edənlərə! zikr )və ,ran sirlərinə vaqif lanlara*! əmr sahiblərinə! Allah+n sa&lad+qlar+na! Allah+n bəndələrinin ən ya&"+lar+na! Allah+n q",n,na )dəstəsinə! tərəfdarlar+na*! =n,n elminin &əzinəsinə! =n,n h11ətinə! =n,n irat+na )yl,na*! =n,n n,r,na! =n,n bürhan+na )dəlilinə*7 xə Allah+n rəhməti və bərəkətləri ls,n sizə7 verirəm b,na ki! həqiqətən! bir Ləhadət lan Allahdan ba"qa tanr+ y&d,r! = təkdir! "əriki y&d,r! ne1ə ki! Allah ƒzü ƒzünə "əhadət verir və =n,n mələkləri! yaratd+qlar+ndan lan elm sahibləri =n,n təkliyinə "əhadət verirlər = /ziz )qüdrətli* və .əkim Allahdan ba"qa tanr+ y&d,r xə "əhadət verirəm b,na ki! həqiqətən! $,həmməd )s* =n,n seilmi" bəndəsi və bəyəndiyi (əs,l,d,r =n, )&alq+* hidayət etmək üün və haqq dinlə gndərdi ki! nəti1ədə mü"riklərin &", gəlməsə belə! 9ak dinini bütün dinlərə qalib edə xə "əhadət verirəm b,na ki! həqiqətən! siz düz yla hidayət edən! yl, tan+yan! məs,m! əzizlənmi"! müqərrəb )Allaha ya&+n*! təqval+! 171

sadiq! Allah+n əmrinə müti! =n,n əmrinə ke"iki! =n,n iradəsi ilə hərəkət edən! =n,n kəraməti ilə feyz ta9m+" imamlars+n+z Allah sizi ƒz ƒz elmisirriüün ƒz ƒz qeybi üün bəyəndi! üün sedi! təyin etdi! qüdrətinə mə&s,s etdi! ƒz hidayəti ilə əziz etdi! ƒz n,r,na münasib bildi! ƒz r,h, ilə təyid etdi )dəstəklədi*! sizi yaratd++ yer üzərində ƒz &əlifələri laraq bəyəndi! mə&l,qat+na h11ətləri laraq! dininə kməki laraq! sirrinə qr,y,1, laraq! elminə &əzinədar laraq! hikmətinə əmanətdar laraq! vəhyinə təfsiri laraq! rüknlər laraq! mə&l,qat+na "ahidtvhidinə laraq! bəndələrinə ni"anə laraq! lkələrində n,rl, bir əlamət məkan+ laraq! ƒz yl,na dəlilləri laraq sedi Allah sizi a"q+nl+qdan məs,m sa&lad+! ?tnələrdən amanda sa&lad+! 9is ə&laqdan 9ak sa&lad+! sizi bütün irkinliklərdən lmaz+n kimi 9ak etdi iz də =n,n 1əlal+n+ əzəmətlə yad etdiniz! =n,n "ənini byük bildiniz! kərəmini təriədiniz! =n,n zikrində davaml+ ld,n,z! əhdinə sadiq qald+n+z! =n,n itaətinin balar+n+ mhkəmlətdiniz =na &atir gizlində və a"karda nəsihət etdiniz! hikmət və gzəl mizə ilə )&alq+* =n,n yl,na dəvət etdiniz! z nəfslərinizi =n,n raz+l++na q,rban etdiniz! =n,n yl,nda sizə gələn müsibətlərə səbr etdiniz! namaz+ bər9a etdiniz! zəkat+ dədiniz! 172

mər,fa )gzəl i"lərə* əmr etdiniz! münkərdən )9is i"lərdən* nəhy etdiniz! Allah yl,nda laz+m ld,, dərə1ədə 1ihad etdiniz! nəhayət! =n,n dəvətini a"karlad+n+z =n,n diriltdiniz! va1ibat+n+ bəyan etdiniz =n,n qan,nlar+n+ =n,n hkmlərini və "əriətini yayd+n+z! =n,n adətlərini adət hal+na sald+n+z! b, ylda =n, raz+ sald+n+z! =n,n qəza-qədərinə təslim ld,n,z! kemi" rəs,llar+n+ təsdiq etdiniz izdən üz evirən dindən üz evirmi"dir! sizinlə hərəkət edən sizə qv,"ar! hər kəs sizin haqq+n+z+ əskiltdisə! məhv və batil ld, .aqq sizinlədir! sizdədir! ba"lan+r*! sizə tərəfdir )sizinləsizdəndir bitər* iz)sizdən haqq əhlisiniz! n,n mədənisiniz! 9eyəmbərlik irsi sizin yan+n+zdad+r! &alq+n qay+d+"+ sizə tərəfdir! nlar+n hesab+ sizə həvalə l,n,b! haqla batilin ayr+lmas+ sizin yan+n+zdad+r! Allah ayələri sizin i&tiyar+n+zdad+r =n,n əzəmətləri sizdədir! =n,n n,r, və bürhan+ sizin yan+n+zdad+r və =n,n əmri sizin əmrinizə bal+d+r izi sevən həqiqətən Allah+ sevmi"! sizə dü"mən lan Allaha dü"mən lm,"d,r izə məhəbbət bəsləyən Allaha məhəbbət bəsləmi"! sizə nifrət bəsləyən Allaha nifrət bəsləmi" l,r izin ətəyinizdən t,tan Allah+n ətəyindən t,tm," l,r izsiniz ən düzgün yl! fani dünyan+n "ahidləri! bəqa dünyas+n+n "əfaətiləri! tükənməyən rəhmət! )Allah+n əzəli 173

elm &əzinəsindəki* rtülü ayə və ni"anə! )'lahi qr,nm," lvhün* əmanəti! &alq+n imtahan l,nd,, dərgah izə tərəf gələn ni1at ta9d+! sizə gəlməyən həlak ld, )~alq+* Allaha dr,tərəf a+r+rs+n+z! =na dəlalət edirsiniz! =n,n əmrinə əməl edirsiniz və =n,n yl,na bələdilik edirsiniz və =n,n szü ilə hkm verirsiniz izi sevən &"bə&t ld, və sizə dü"mənilik edən bədbə&t ld, izə qar"+ inad edən həlak ld, və sizdən ayr+lan yl,n, azd+ izə s++nan feyz ta9d+ və sizə 9ənah gətirən amanda qald+ izi təsdiq edən salamatl+q əldə etdi! əl atan hidayət l,nd,! sizə sizin tabe itaətinizə lan+n yeri 1ənnətdir! sizin əleyhinizə gedənin yeri dd,r izə qar"+ inad edən ka?rdir və sizə qar"+ müharibə edən mü"rikdir izin )hkmünüzü* rədd edən 1əhənnəmin ən alaq dərəsindədir Ləhadət verirəm b,na ki! b, məqam sizin üün həmi"ə l,b və la1aq Ləhadət verirəm b,na ki! həqiqətən! sizin r,h,n,z! n,r,n,z və tinətiniz vahid həqiqətdən ibarətdir = 9ak və təyyib r,hlar bir-birinin eynidir Allah sizi n,r laraq yaratd+! snra sizi ƒz ər"inə mühit )əhatəsi lan* qərar verdi <əhayət! sizin vü1,d,n,zla bizə minnət qyd, nra sizi ,1ald+lmas+na və ƒz ad+n+n zikr l,nmas+na izn verdiyi evlərdə yerlə"dirdi! bizim salavat və salam+m+z+ sizə hkm etdi izin vilayətinizdən 174

bizə də )müəyyən qədər* mə&s,s etdi və b, bizim &ilqətimizin təmizliyi! nəfslərimizin təharəti! bizim 9akl++m+z və günahlar+m+z+n kə‡arəsi üünfəzilətinizə idi Biz Allah+n yan+nda və )əzəli elmində* sizin etiraf etməklə sizi təsdiq etməklə tan+nm+"d+q Allah sizi əzizlənmi"lərin ən "ərəi məqam+na! müqərrəblərin )Allaha ya&+nlar+n* ən ,1a mənzilinə və mürsəllərin ən yüksək dərə1əsinə ,1altd+ Belə ki! he kəs  məqama yetə bilməsin! he kəs ndan yüksəyə qal&a bilməsin! he bir irəli gedən ndan yüksəyə qal&a bilməsin! hetamahkar bir irəli gedən ndan irəli getməsin! he bir məqama atmaq tamah+na da dü"məsin .ətta ra qədər ki! he bir müqərrəb mələk! mürsəl 9eyəmbər! siddiq! "əhid! alim! 1ahil! alaq! yüksək! saleh mmin! bədbə&t ta1ir! inadkar zal+m! az+n "eytan və b,nlar+n aras+nda yaranm+" he kimsə qalmad+ ki! Allah sizin əmrinizin 1əlal+n+! "əninizin əzəmətini! məqam+n+z+n sadiqliyini! rütbənizin "ərə?ni! =n,n yan+ndak+ mənzilətinizi! kəramətinizi! &üs,siliyinizi və =na ya&+nl++n+z+ na tan+td+rmaq ls,n Atam! anam! əhli-əyal+m! mal-dvlətim və qh,məqrəbam sizə fəda ls,n Allah+ və sizi "ahid t,t,ram ki! mən sizə və sizin inand+qlar+n+za iman gətirmi"əm izin dü"məninizə və inkar etdiyinizə mən də inkar edirəm $ən sizin 175

"əninizdən və sizə qar"+ +&anlar+n az+nl++ndan agaham izi və sizi sevənləri sevirəm! sizin dü"mənlərinizə nifrət və dü"mənilik edirəm müharibədə izinlə sülhdə lanlarla sülhdə! sizinlə müharibədəyəm izin haqq bildiyinizi haqq! sizin batil bildiyinizi batil bilirəm izə müti! haqq+n+za arifəm ‚əzilətinizi iqrar edir! elminizə etiqad bəsləyir! sizin vilayət libas+n+za bürünmü"əm izin haqq ld,,n,z, etiraf edir! sizin qay+d+"+n+za inan+r və rə1ətinizi təsdiq edirəm /mrinizə müntəzirəm və dvlətinizin yl,n, gzləyirəm ə&z edir! əmrinizə əməl edir!izin sizəszünüzü s++n+r! ziyarətinizə tələsir! qəbirlərinizə və məqbərələrinizə 9ənah gətirirəm izi AllahFəalan+n hüz,r,nda "əfaəti qərar verir! sizinlə =na ya&+nla"+r! bütün istəklərimin! ha1ətlərimin! bütün hallar və i"lərimdə sizi ndə t,taraq Allahdan diləyirəm irrinizə! a"kar+n+za! "ahidinizə! qaibinizə! əvvəlinizə! a&+r+n+za iman gətirirəm Bütün b, i"lərdə sizin əmrinizə təsliməm! qəlbim sizə təslimdir! rəyim sizə tabedir və bütün qüvvətimlə sizin nüsrətinizə haz+ram = va&ta qədər ki! AllahFəala dinini sizin vasitənizlə diriltsin! sizi z günlərinə qaytars+n )qalib etsin*! sizinlə ədalətini a"kar etsin! yer üzündə sizi qüdrətli etsin $ən həmi"ə sizinlə lm,"am və 176

sizinləyəm! sizin dü"mənlərinizlə deyiləm izə inanmal+yam! əvvəlinizi sevdiyim kimi a&+r+n+z+ da sevirəm Allah-Fəalaya sizin dü"mənlərinizdən! "eytanlardan! n,n 3ibt sizə bütündən! zülm edən! ta,tdan! haqq+n+z+ inkar edən! vilayətinizdən üz dndərən! irsinizi qəsb edən! sizin məqam+n+za "əkk edən! sizdən sa9an q",n,ndan s++n+r və b,nlar+n ham+s+ndan bizaram .abelə sizdən ba"qa bütün vasitələrdən! sizdən qeyri bütün itaət l,nanlardan və )1əhənnəm* d,na dəvət edən bütün imamlardan ,zaam Allah-Fəala məni nə qədər ki!vilayətiniz diriyəm əbədi sizin məhəbbətiniz! və "əkildə dininizdə sabitqədəm etsin! məni sizin itaətinizə müvə‡əq etsin! sizin "əfaətinizi mənə r,zi etsin Allah məni sizi sevənlərin ən ya&"+lar+ndan qərar versin! hans+lar ki! nlar dəvət etdiyiniz hər "eyə tabedirlər Allah-Fəala məni sizin izinizlə gedənlərdən! yl,n,z, davam etdirənlərdən! hidayətinizlə hidayət ta9anlardan! sizin zümrənizdə mə"h,r lanlardan! rə1ətinizdə qay+danlardan! dvlətinizdə mülk sahibi lanlardan! sizin vasitənizlə a?yət "ərə?nə nail lanlardan! sizin günlərinizdə qüdrətə atanlardan və iyamət sabah+nda sizi grməklə gzləri i"+qlananlardan qərar versin Atam! anam! züm! əhli-əyal+m və mal-dvlətim sizə fəda 177

ls,n Kim Allah+ istəsə! sizdən ba"lay+r! kim =n, tək bilmək istədisə! sizdən yrəndi və hər kəs Allah+ qəsd etdisə! sizin diqqətinizlə etdi •y mənim rəhbərlərim! sizin sənan+z+ saya bilmirəm! sizin mədhinizin! təri?nizin həqiqətinə yetə bilmirəm! sizin vəs?nizin miqdar+n+ dərk edə bilmirəm izsiniz ya&"+lar+n n,r,! &eyir&ahlar+n bələdisi! qüdrətli Allah+n h11ətləri Allah )aləmi* sizinlə ad+! sizinlə &ətm edə1ək! sizinlə )rəhmət* ya+"+n+ endirir! sizinlə asiman+ izni lmadan yer üzünə enməkdən sa&lay+r! sizin vasitənizlə qəmkədəri )qəlblərdən* və lanlar zərəri ,zaqla"d+r+r (əs,llar+ təmizləyir ilə birgə nazil sizin yan+n+zdad+r! mələkləri ilə birgə enənlər sizin yan+n+zdad+r izin baban+za )əgər /mir əl-mminini ziyarət edirsənsə! Gbaban+zG szünün əvəzində Gqarda"+naG szünü əlavə et* (,h,l-əmin endirildi Allah aləmlərdən he kəsə əta etmədiyini sizə əta etdi .ər bir "ərəf sahibi "ərə?nizin qar"+s+nda ba" endirdi! hər bir mütəkəbbir itaətinizə tabe ld, .ər bir zal+m fəzilətinizin qar"+s+nda təzim etdi və hər "ey qar"+s+nda təvaz etdi 6er sizin n,r,n,zla i"+qland+ ‚eyz ta9anlar sizin vilayətinizlə feyz ta9d+lar izin vasitənizlə (izvana yl ta9+l+r və vilayətinizi inkar edənlər (əhman+n qəzəbinə düar ld,lar Atam! anam! züm! əhli-əyal+m və mal-dvlətim sizə fəda ls,n }ikrləriniz 178

zikrlər aras+nda! adlar+n+z adlar! 1əsədləriniz 1əsədlər! r,hlar+n+z r,hlar! nəfsləriniz nəfslər! təsirləriniz təsirlər və qəbirləriniz qəbirlər aras+ndad+r Adlar+n+z ne1ə də "irindir! nəfsləriniz ne1ə də kəramətlidir! "əniniz ne1ə də byükdür! qədir-qiymətiniz ne1ə də 1ah1əlall+d+r /hdiniz ne1ə də vəfal+ və vədiniz ne1ə də dr,d,r Kəlam+n+z n,r! əmriniz rü"d! tvsiyəniz təqva! i"iniz &eyr! adətiniz ehsan )ya&"+l+q*! sə1iyyəniz kərəm! "əniniz haqq! sədaqət! rəfaqət və "əfqət! szləriniz hkm! mütləqdir (əyiniz elm! helm və dü"ün1ədir /gər ya&"+l+qdan getsə! n,n əvvəli!&eyir əsas+!vəfəri! mədəni! sz məkan+ və sn, sizsiniz Atam! anam və züm sizə fəda izin mədhinizin gzəlliyini ne1ə vəsf edim! ,1a və gzəl "əninizi ne1ə sadalay+m! halb,ki! Allah bizi sizin vasitənizlə zillətdən &ari1! "iddətli qəm-qüssəni bizdən ,zaq və aləmin həlakət vadilərindən və ddan bizi &ilas etdi Atam! anam! züm sizə fəda izin vilayətinizlə AllahFəala dinimizin bilgilərini bizə yrətdi və dünyam+zdan fasid lanlar+ islah etdi izin vilayətinizlə )tvhid* kəlməsi tamamland+! nemət əzəmət ta9d+! 9ərakəndəlik ülfətə evrildi izin vilayətinizlə fərizə itaətlər qəb,l l,nd, izin sevginiz va1ib! dərə1ələriniz ,1a! məqam+n+z məhm,d )bəyənilmi"dir*! AllahFəala yan+nda məl,m məkana! əzəmətli 179

məqama! byük "ənə və qəb,l l,nm," "əfaətə sahibsiniz 'lahi! nazil etdiyinə iman gətirdik! (əs,l,na tabe ld,q! elə isə bizi "ahidlərdən yaz 'lahi! qəlblərimizi hidayət etdikdən snra batilə ynəltmə və ƒz yan+nda bizə rəhmət ba+"la! həqiqətən! ən & ba+"layansan Bizim (əbbimiz hər nqsandan ,zaqd+r! həqiqətən! (əbbimizin vədəsi ba" verəsidir •y Allah+n vəlisi! həqiqətən! mənimlə AllahFəalan+n aras+nda bir s+ra günahlar vard+r ki! sizin raz+l++n+z lmadan  günahlar+ məhv etməyə1ək and verirəm sizi z sirrinə əmin edənin!izi sizi z mə&l,qat+n+n i"lərinə ba"+ edənin və sizin itaətinizi z itaətinə balayan+n haqq+na Allahdan mənim günahlar+m+n ba+"lama+n+ istəyin və mənə "əfaəti l,n $ən həqiqətən! sizin itaətinizdəyəm izə itaət edən Allaha itaət edir və sizə üsyan edən Allaha üsyan edir izi sevən Allah+ sevir! sizə nifrət edən isə Allaha nifrət etmi" l,r 'lahi! mən həqiqətən! əgər $,həmməd )s* və ya&"+! &eyir&ah və rəhbər əhli-beytindən )ə* sənə daha ya&+n "əfaəti ta9sayd+m! nlar+ "əfaəti edərdim əni and verirəm nlar+n haqq+na! hans+ ki!  haqq+ ƒzünə va1ib etmisən əndən istəyirəm ki! məni nlar+n haqq+n+ tan+yanlar+n zümrəsinə da&il edəsən və məni nlar+n "əfaəti ilə rəhm l,nm,"lar+n zümrəsinə da&il edəsən 180

.əqiqətən! ən ən & rəhm edənsən və Allah+n salavat+ və salam+ ls,n $,həmməd )s* və n,n 9ak itrətinə və &l, salam gndərsin Allah Allah2{bizə kifayətdir və nə ya&"+ vəkildir CƏ.ƏRİ-ƏYYAR +AMAZ3+3+ .ƏZİ/Əİ /llamə $ə1lisi Ley& Bəhainin atas+ Ley& .üseyn ibn /bd,ssəməddən!  da /b,təyy,b .üseyn ibn /hməd ‚əqih (azidən belə nəql edir: G.ər kəs imam (izan+ )ə* və ya digər bir imam+ ziyarət edərkən 3əfəri-Fəyyar namaz+n+ q+lsa! q+ld++ hərmin rəkətin əvəzində n,nəmələ üün min dəfə hə11! dəfə ümrə ziyarətini gətirmi"! Allah yl,nda min q,l azad etmi" və mürsəl 4eyəmbər ilə birlikdə min dəfə 1ihada qal&m+" "ə&sin savab+ yaz+lar Atd++ hər add+m üün yüz hə11! yüz ümrə və Allah yl,nda yüz bəndə azad etməyin savab+ na əta l,nar =n,n üün yüz həsənə )savab* yaz+lar və n,n yüz günahlar+ ba+"lanarG B, namaz mtəbər sənədlərə əsasən &l, fəzilətlərə malikdir və nlardan ən nəmlisi byük günahlar+n b, namaz vasitəsi ilə ba+"lanmas+d+r 3əfəri-Fəyyar namaz+n+ q+lma+n ən fəzilətli va&t+ 1ümə günü günrtadan qabaqd+r 28

$əfatih,l-inan 181

CƏ.ƏRİ-ƏYYAR +AMAZ3+3+ Q3/3+MA QAY2A'3 B, namaz iki tə"əhhüd və salam ilə drd

rəkətdən ibarətdir )yəni iki dəfəBirin1i sübh rəkətdə namaz+ kimi iki rəkət q+lmaq laz+md+r* G.əmdGdən snra G}ilzalG s,rəsi! ikin1i rəkətdə G.əmdGdən snra Gəl-AdiyatG s,rəsi! üün1ü rəkətdə G<əsrG s,rəsi! drdün1ü rəkətdə isə G'&lasG s,rəsi &,n,r akin hər rəkətdə qiraətdən snra n be" dəfə GtəsbihatiərbəəGni! yəni

Q TU ‡WZIUOQwIQY¢ OYQQTU TIWOYWOY QJ¢ IOYU J TI WOY UYQ wTQR )s,bhanəllahi vəlhəmd,lillahi və la ilahə illəllah, vəllah, əkbər* zikri &,nmal+d+r .əmin zikr rük,da n dəfə! rük,dan qal&d+qdan snra n dəfə! birin1i sə1dədə n dəfə! sə1dədən qal&d+qdan snra n dəfə! ikin1i sə1dədə n dəfə! sə1dədən qal&d+qdan snra və ayaa qal&mam+"dan n1ə n &,nmal+d+r 8rd rəkətin drdünü dədəfə b, qayda ilə q+lmaq laz+md+r və b, zikrlərin say+ birlikdə ü yüz dəfə l,r K,leyni yaz+r ki! /b, əid $ədaini deyirdi: G'mam adiq )ə* mənə b,y,rd,: G3əfər namaz+nda demək üün sənə bir "ey yrədimmi|G $ən dedim: GBəli! yrədinG 182

'mam b,y,rd,: G•lə ki! namaz+n drdün1ü rəkətinin a&+r+n1+ sə1dəsinə atd+n və təsbihat+ q,rtard+n  zaman de:G

µ{ Q \\¡U\\œ OY ¡Qº QQŠ k \\ U w Q O k  \\  Q  Q ¢w  \\ R I   ¢w R x   Q Q  I Q Q OYQ  Q ¢w \\R I TU \\Uf ·QZ \\QQŠQ U \\ OQfU TI QO ‡J^ ÉI Vw¬  jOY c~U QwQ J k  Q  \\I \\³–QY k  Q ¢w \\R I  \\Q  ª U  Q ¢w  \\\ R I T I \\\  I  W X U ž  \\\ ™ Q  ªU  Q ¢w \\R I UL\\¡Q OYQ k  \\Q OY c\\ ‡UY L I \\\‡WOYQ U·ZQQOYQ _UxQQgI OQY Q IOP\\R k S  \\U µ \\¡U OY U \\U¡Q Uf } Q ™ ZX k –ZOY j }  \\\ U Q¥ U QXQJY } Q U \\\Q R Q Y IQQ } Q \\\UUfj  QU UL Q UŠWUQQ   \\ QŠ j\\OY U j‡ OY }  \\ \\WXQ  U Q [J\\XQQ [ \\ Q  ¡Q dYQ TU UjVQf  f  q  U YQ  ¢Q I 183

Q Q Y‰\\ Q }\\j]– —\\WœŠ Y‰\\ Y‰ Y‰ W £X 'zzət və vüqar libas+ geymi" Allah hər nqsandan 9ak və ,zaqd+r ƒz byüklüyü ilə bizə kərəm və ehsan edən Allah hər bir nqsandan 9ak və ,zaqd+r .ər bir nqsandan ,zaqd+r  Allah ki! =ndan qeyrisinə təsbih rəva deyil •lmi hər "eyi əhatə edən Allah hər bir nqsandan 9ak və ,zaqd+r
¹ xQ  ¹ xQ    )ya (əbb! ya (əbb*! snra yenə bir nəfəs I ¸ f ‡ x  I ¸ f ‡ x  )ya (əbbah! ya (əbbah*! bir nəfəs bitənə

bitənə qədər qədər

bir nəfəs !)(əbbi! (əbbi*



¹  xQ ¹  xQ

bitənə qədər

TI ‡WOYQ  TI ‡WOYQ c Å –Q  c Å –Q 

)ya Allah! ya Allah*! bir nəfəs bitənə qədər )ya .əyy,! ya .əyy,*! bir nəfəs bitənə qədər

LI V–xQ  LI V–xQ  k –xQ  k –xQ  I I )ya (əhman! ya (əhman* snra isə yeddi dəfə k Q V–UYZ‡ OY LQ –QxQY 

)ya (əhim! ya (əhim*! bir nəfəs bitənə qədər

185

)ya /rhəm ər-(ahimin* deyə d,a etdi nra aa b, d,an+ &,d,:

‡Q Q Q ” } Q VQW\\XQgOžUY ÉI\\Of UjQjUd¦ IY c Uœ‡UQYQL ‘ QI \WU OY ¢Q Uf Q –U\\Q UO Q \\Q»JQ ‘ Q I\\ QIYQ } Q VQWXQ c˜IYQ Q Q» ÏI IWwQ k  QQ } Q U \\ Q Q\\QQYQ } Q \\ÆU˜Q \\‡QYQ ‘ [‘ U \\I\\Q QU dQk } Q QUj…QgQ VW| Q– ª ZU \\¡IQQŠ TILQOIk  QYQUO Q U \\ Q Uf [d\\ Q UW\\« ‘  uQ Uf I  Q } Q U W¢U Uf k } Q VwU‰I OY WQ XQ [Y`Y‡ XQ Q \\Ÿ k Q \\W |Q QŠ U xQY  I ‡ \\R I {  \\XQ } L \\\\U VQWQXQ‘ Q`U\\\\ \\\\IIdQUf } \\\\ XQI´XQ [Y`Y\\\] [Q\\\\ Q dUjœ Q \\UZQQUf [Y`Y‡ XQ } Q UW« J \\ }  uQ Uf  ‡ Q OY  I \\\\\ Q \\\\\QY ‡J^ TQ \\\\\\OYU ' U·YZUJYQ ” U ¼Q OYI 186

'lahi! mən ənin təri?nlə szə ba"lay+ram və ənə həmd,-səna deməklə nitqə gəlirəm və ənin byüklüyünü edirəm .alb,ki! mədhinin vəmədh həmd,-sənan+n sn, y&d,r Kim ənin byüklüyünün və fəzilətinin sn,na ata bilər ənin yaratd+qlar+n ne1ə və hans+ ylla səndəki byüklüyün həqiqi mərifətini əldə edə bilər|7 .ans+ zaman l,b ki! ən fəzilət və ehsanla mədh və byüklüyünlə vəsf l,nmayasan|7 ən ƒz helminlə günahkarlara & ehsan edənsən ənin yaratd++n yerin qa+rsalar sakinləri da! hərənnəyenə qədər itaətindən by,n də nlara mehriban la1aq! ƒz sə&avətinlə! ƒz fəzlinlə nlara ehsan və ƒz kərəminlə əta edə1əksən
29

$əfatih,l-inan 187

••• €#?‚ 8²M B?$A@ƒ? />dsald>a

8„asld„asl da„ld„ Adl„ald„d„al„ Aldald„ d„a„ld d„ald„a 188

Q
əsasən tari&ə da&il lm,"d,r b, ?kirlə raz+la"may+b ,m,n ya"ay+"Bəziləri məskəni kimi tan+nmas+n+ 4i"dadi 9ad"ahlar+ndan lan Fəhm,rəsin dvrünə aid edirlər B,ndan əlavə mü&təlif sənədlərdən məl,m l,r ki! $akedniyal+ 'sgəndər /hməniləri məl,b edən zaman ,m, da viran etmi"di @& güman ki! b, "əhər /hmənilərin dvründə abadla"d+r+lm+"d+ Byük "air ‚irdvsinin Lahnaməsində də ü yerdə ,m,n ad+ əkilir .i1rətin 2J-1ü ilində müsəlmanlar+n 'rana hü1,m, zaman+ ,m "əhəri /b, $,sa /"əri tərə?ndən fəth l,nd, )B, fəth /hməd ibn eysə də aid edilə bilər* /rəblər yava"-yava" b, "əhərə gəlib-getməyə ba"lad+lar /bdülməlik $ərvan+n &ilafəti zaman+nda Bəni əl-/"əri ərəbləri ,ma 9ənah gətirdilər və tədri1ən b, "əhər nlar+n təsiri alt+na dü"dü Ba"qa nəzəriyyəyə əsasən ,m "əhəri hi1riqəməri təqvimi ilə {J-1ü ildə müsəlmanlar tərə?ndən "əhər kimi frmala"m+" müqəddəs bir məkand+r 'mam Baqir )ə* və imam adiqin )ə* dvrünə təsadüf edən b, va&t ərivəsində /"əri ərəblərdən lan 4eyəmbər )s* səhabələri və əhli-beyt a"iqləri K,fə hakimi .ə11a1+n zülmündən qaaraq b, diyara 9ənah 189

gətirdilər və beləliklə ,m "əhəri mənəviyyat üzərində frmala"maa ba"lad+ azi <,r,llah Lü"təri yaz+r: G.əməvi və ba"qalar+ ,m "əhərinin islami imamiyyə "əhərlərdən ld,,n,! əhalisinin həmi"ə əqidəsinə sadiq qald++n+ və b, "əhərin {J-1ü hi1ri-qəməri ilində /bdülməlik $ərvan+n dvründə tikildiyini qeyd etmi"lərG nra azi zü əlavə edərək yaz+r: G ,m "əhəri əzəmətli və kəramətli bir "əhərdir B, "əhər həmi"ə mminlər məskəni lm," və bir & imamiyyə alim! mü1təhid və fazil "ə&slər b, "əhərdən ərsəyə gəlmi"lər .ətta hans+ bir adam+n b, "əhərdən lmas+ n,n hər əqidəsinin düzlüyünə ən mhkəm süb,td,rGJ0 Ləhərin ,m adlanmas+ da & güman ki! ərəblər tərə?ndən lm,"d,r /lbəttə! b, ad+n dini mən"əyi də mv1,dd,r /llamə $ə1lisi yaz+r: G'mamiyyə hədislərində deyilir ki! həzrət 4eyəmbər )s* mera1a a9ar+landa 'blisin b, diyarda yerlə"diyini grdü və na belə əmr etdi: o‹ZŒ Sj U al&! ey məl,n7 ),m ərəb1ə Gqal&G deməkdir* =d,r ki! b, məskən ,m adland+G J; Bir & hədislərdə ,m "əhərinə aid maraql+ &üs,siyyətlər qeyd l,nm,"d,r və biz nlar+n bir neəsinə i"arə edirik 

30 31

$əCalis əl-m,minin! C;! səh{2 Bihar əl-ənvar! C5M! səh2;M! hədis 2 190

,m elm və fəzilət mədəni la1aq J2 ,m əhli-beyt dstlar+n+n mərkəzidir JJ ,m Allah-Fəala tərə?ndən digər "əhərlər J

üünAllah-Fəala h11ət meyar+d+r ,m əhlinin təbiətini əhlibeytin vilayəti ilə zinətləndirmi"dir J5 ,m əhli Ali-$,həmməd )s* qiyam+s+n+n kməkiləridirlər Jw Belə hədislər nlarlad+r /lbəttə! qeyd etmək laz+md+r ki! hər kəs ,mda ya"asa! ,m əhli say+lmaz .ədislərdəki &üs,siyyətlər zünü ,ma layiq a9aran "ə&slərə aiddir @ünki belə 9ak bir müqəddəs 9akelə "əhərin sakini n,n kimi lmal+d+r və ,m bir "əhərdir ki! z sinəsində drd yüzdən & imamzadə məzar+na yer vermi"dir B, "əhər says+zhesabs+z alimlər! mü1təhidlər və vliyalar yeti"dirmi"dir •lə b, müqəddəsliyə grə byük və adl+-sanl+ mü1təhid! mərh,m ha1+ $,həmməd 'brahim Kərbasi ,ma da&il lan kimi ayaqqab+lar+n+ +&ardar və həzrət $əs,mənin )ə* hərəminə qədər ayaqyal+n gedərdi və b,y,rard+: GB,rada əhli-beyt səhabələri! mühəddislər və alimlər dəfn 32 33 34 35 36

Bihar əl-ənvar! C5M! səh2;J Bihar əl-ənvar! C5M! səh2;5 Bihar əl-ənvar! C5M! səh2;J Bihar əl-ənvar! C5M! səh2;w Bihar əl-ənvar! C5M! səh2;{-2; 191

l,nm,"lar və b, hərəmin ətraf+ ali1ənablar+n məzarlar+ ilə dl,d,r B,rada təbərrük üün ,m,n mə"h,r səhabə və alimlərinin bir neəsinin ad+n+islam+n əkir və əlavə etmək istəyirik ki! ,m "əhəri züh,r etdiyi ilk dvrdən indiyə qədər elmi mərkəz və fəqihlər "əhərinə evrilmi"dir = fəqihlərdən }əkəriyya ibn Adəm /"əri )imam adiq )ə* və imam (izan+n )ə* dvründə* }əkəriyya ibn 'dris /"əri )imam (izan+n )ə* səhabəsi* 'shaq ibn /bd,llah /"əri )imam Kaz+m+n )ə* səhabəsi*! 'brahim ibn .a"im )imam 3əvad+n )ə* səhabəsi*! əb ibn Abd,llah /"əri )imam /skərinin )ə*kiik səhabəsi* /li ibn Babəveyh )n ikin1i imam+n qeybi dvründə* və n,n l,! islam+n elm səmas+n+n 9arlaq ,ld,zlar+ndan biri lan Ley& əd,q və bir & belə alimlərin adlar+n+ saymaq lar əfəvilərin zaman+nda ,m elmi hvzəsi bir az da rvnəq ta9d+ və həmin dvrün alimlərindən byük ?lsf $lla ədra! $lla $hsün ‚eyz! azi əid )bəzilərinin dediyinə grə* və ba"qalar+n+n ad+n+ əkmək lar a1arlar+n zaman+nda Ayət,llah ,zma $irza-yi ,mi ,m elmi hvzəsinə bir az da rəva1 verdi! lakin b, "əhərin rəsmi elmi hvzə kimi fəaliyyət gstərməsi b, elmi hvzənin haz+rk+ frmas+n+n banisi Ayət,llah üzma .airinin vasitəsi ilə əmələ gəlmi"dir ;J0-1+ hi1ri qəməri ilində ,ma gələn Ayət,llah .airi 192

b,ran+ elmi hvzə və mərkəz kimi təsis etdi Fələbələrdən imtahan gtürülməsi! nlara təqaüd verilməsi! bütün tələbələrin vahid geyimdə! yəni r,hani geyimində lmas+həyata və s b, kimi tədbirlər  1ənab+n vasitəsilə keirildi =n,n vəfat+ndan snra isə elmi hvzənin idarəiliyi Ayət,llah .11ət! Ayət,llah B,r,1erdi! Ayət,llah ~ansari və ba"qa byük mü1təhidlər tərə?ndən həyata keirildi B, elmi hvzənin ən mühüm nəti1ələrindən Ayət,llah /raki! Ayət,llah l9ayqani və Ayət,llah ~meyni kimi byük ,stadlar+n ərsəyə idi B, gəlməsi q+sa tari&ədən gründüyü kimi ,m "əhəri "əhər kimi frmala"d++ va&tdan b, günə qədər bir an da ls,n elmdən və mənəviyyatdan kənarda qalmam+"! həmi"ə əhli-beyt a"iqlərinin mərkəzi və 9ənahgah+ lm,"d,r B, 9rses b, gün də davam etməkdədir eyd etdiyimiz kimi ,m "əhərində drd yüzdən & ziyarətgah vard+r akin biz nlar+n aras+nda ən & əhəmiyyət kəsb edən məkanlar haqq+nda məl,mat vermək istəyirik Fəbii ki! nlardan ən mhtərəm və əhəmiyyətlisi .əzrət ‚atimeyi $əs,mənin )ə* 9ak və müqəddəs hərəmidir

193

1ƏZRƏ MƏ'
M
etdilər = .əzrətin karvan+ndan 2J nəfər "əhid ld, Fədqiqat+ alim 3əfər $ürtəza Amilinin nəzərinə əsasən həzrət $əs,mə )ə* da bir əhlibeyt dü"məninin ilə zəhərləndi /trafdak+lar+n "əhadəti!əli &an+m+n zünün zəhərlənməsi ,ma dnməsinə səbəb ld, )üm,miyyətlə Abbasi hakimiyyəti imam+ grməyə gedən bütün karvanlar+ təzyiqə mər,z qy,rd, /vvəldə qeyd etdiyimiz kimi ,m əhli-beyt tərəfdarlar+n+n 9ənahgah+ idi və &an+m da raya getməyi məsləhət grdü* ~an+m b,y,rd,: G$əni ,m "əhərinə a9ar+n! ünki b,y,rd,,n, e"itdim: ,m "əhəri atam+n bizim belə tərəfdarlar+m+z+n mərkəzidirG Beləliklə! karvan ,ma tərəf hərəkət etdi ,m "əhərinin byükləri &an+m+n ,ma gəlməsini e"itdikdə "ad ld,lar və  .əzrətin grü"ünə +&d+lar /"əri sülaləsinin byüyü $,sa ibn əl-~əzrə1  ali1ənab qad+n+n dəvəsinin yüyənindən t,t,b a9armaa ba"lad+ ~an+m 1amaat+n g,r,lt,l, "ad səs-küyü hərə da&il ld, və $,sa ibn əl-~əzrə1in evində n,n üün ayr+lm+" mənzilə yerlə"di ~an+m n yeddi gün vilayət və imamət "əhəri lan ,mda ibadətə və itaətə! Allah-Fəala ilə mina1ata mə",l ld, = .əzrət bərəkətli mrünün sn günlərini də byük 6aradan+n hüz,r,nda ibadətlə keirtdi akin ‚atimə )ə* nəslindən lan belə fəzilətli bir &an+m+n "əhərə 195

gəlməsindən sevinən ürəklər tezliklə qəmqüssəyə qərq ld, və müqəddəs &an+m+n vəfat+ əhli-beyt a"iqlərini hüznə! əzaya və matəmə qərq etdi ~an+m+n belə tez qə?l lümü əvvəl1ə qeyd etdiyimiz kimivə avə "əhərində bir dü"mən qad+n+n vasitəsi ilə zəhərlənməsi və təzyiqdən yaranm+" narahatl+q nəti1əsində idi və b, qəb,l edilə bilə1ək səbəbdir = .əzrət bir ba&+"dan həzrət }eynəbə )ə* bənzəyirdi @ünki 6əzid imam .üseyni )ə* mən? hrə kimi tan+tmaq istədikdə .əzrət }eynəb )ə* z əsirliyi! nitqi və 6əzidin nqsanlar+n+ syləməklə if"a etdi və həqiqəti &alqa atd+rd+ .əzrətn, $əs,mə də )ə* na bənzər bir i" grdü @ünki $əm,n imam (izan+ )ə* zrla ~rasana a9arm+"! lakin &alq+n gzündə imama & ehtiram gstərdiyini nümayi" etdirmi"di .əzrət $əs,mə )ə* z gəli"i ilə $əm,n,n imam+ zrla a9ard++n+ if"a etdi ~an+m vəfat etdi =na qüsl verib! kəfənə bürüdülər! lakin dəfn etmək istədikdə grdülər ki! &an+m+ dəfn etmək üün na məhrəm lan kimsə y&d,r @& gtür-qydan snra adir adl+ təqval+ və 9ak bir q1an+ b, i" üün məsləhət grdülər akin nə adir! nə də ba"qa mmin və saleh müsəlmanlar b, əzəmətli &an+m+ dəfn etməyə layiq deyildilər @ünki əhli-beytin )ə* $əs,məsini məs,m imam dəfn etməli idi 196

3amaat həmin saleh q1an+n gəlməsini gzləyirdi ki! birdən q,msall+qdan iki süvarinin nlara tərəf gəldiyini grdülər 3ənazəyə atanda atdan dü"üb! 1ənazəyə namaz q+ld+lar və (əs,lallah+n )s* reyhanəsinin 9ak 1ismini əvvəl1ədən haz+rlanm+" sərdabədə dəfn etdilər nra isə he kimlə bir kəlmə də kəsmədən atlar+na minib getdilər və nlar+ he kəs tan+mad+ Ayət,llah ‚azil ənkəraninin ?krin1ə  iki nəfərin məs,m imam lmalar+ he də zəif ?krə &"am+r 8əfndən snra $,sa ibn əl-~əzrə1 qəbrin üzərində həsirdən bir )ə* klgəlik düzəltdi = klgəlik imam 3avad+n q+z+ həzrət }eynəb )ə* qəbrin üzərində kər9i1dən bir türbə düzəldənə qədər d,r,rd, Beləliklə də!  byük islam banisinin 9ak türbəsi əhli-beyt a"iqlərinin qəlbinin qibləsinə evrildi və vilayət v,r,nlar+n+n "əfa evinə dndü )/lbəttə  &an+m+n ,ma gəlməsini bir az fərqli "əkildə də nəql etmi"lər Belə ki! ,m byükləri &an+m+n ~rasana yla dü"düyünü e"idib avəyə getdilər ki! &an+m+ ,ma dəvət etsinlər .adisənin snras+ eynidir* 1ƏZRƏ MƏ'
&an+m+n ,ma gəlmə tari&ini &,yanda grürük ki! n yeddi günlük qald++ yerdə dərhal zü üün bir ibadətgah düzəldir və z 6aradan+ mina1ata ba"lay+rvəB, &an+m+n ibadətə nəiləqədər a"iq ld,,n, Allah-Fəala ilə shbətə və rabitəyə nə qədər əhəmiyyət verdiyini gstərir B,ndan əlavə &an+m ravi və mühəddisə )hədis nəql edən* lm," və bir & mühüm hədislər  həzrətin vasitəsi ilə gəlib atm+"d+r azi <,r,llah Lü"təri yaz+r: G'mam 3əfər adiq )ə* b,y,r,b: GAgah l,n Allah+n bir hərəmi  $əkkədir 4eyəmbərin bir hərəmi vard+r vard+rvəvə  $ədinədir /mir əlmmininin bir hərəmi vard+r və  K,fədir Agah l,n ki! mənim və mənim vladlar+m+n hərəmi ,md,r Bilin ki! ,m kiik K,fədir Agah l,n Behi"tin səkkiz qa9+s+ var və n,n üü ,ma a+l+rG nra imam b,y,rd,:

k\\ _SZ\\Y \\Vd Ö\\wgŠ f ´d RY  ªO jXu\\¨f ‹\\Š c\\R L¡]f OY cj¡V™ G,mda mənim vladlar+mdan ‚atimə $,sa )ə* q+z+ adl+ bir &an+m dünyadan kə1ək 198

və n,n "əfaətinin bərəkətindən mənim "iələrim ham+l+qla behi"tə da&il la1aqlarGJM ~an+m+n əzəməti barədə tək1ə b, kifayətdir ki! imam (iza )ə* &an+m+ G$əs,məG adland+rm+"d+r:

Lgf T³¡OY xY… k &3 cxY… k

B,ndan əlavə imam (iza )ə* zü  &an+m+n ziyarətini ədə yrətmi" və na &an+m+ ziyarət edərkən Gey ‚atimə! Allah+n yan+nda mənə

"əfaət eləG > 1ümləsini deməyi əmr B, isə &an+m+n "əfaəti ld,,n, süb,tetmi"dir edirJ .əzrət $əs,mə )ə* .əzrət }eynəbə )ə* bir neə 1əhətdən bənzəyir ; .ər iki &an+m məs,m imam+n q+z+d+ r }eynəb )ə* /mir əl-mminin /linin )ə*! $əs,mə )ə* isə $,sa ibn 3əfərin )ə* q+z+d+r 2 .ər iki &an+m məs,m imam+n ba1+s+d+r Biri .əsən )ə* və .üseynin )ə*! digəri isə imam (izan+n )ə* iki ba1+s+d+r J .ər &an+m məs,m imam+n bibisidir Biri imam }eyn əl-abidinin )ə*! digəri isə imam 3əvad+n )ə* bibisidir $əCalisül-mminin! C;! səh{J! b, hədis Bihar! Cw0! səh22{ və ə?nət ül-Bihar! C2! səhJMw-da da az fərqlə gəlmi"dir
38 39

199

 .ər iki &an+m Allah+n h11əti və məs,m imam tərə?ndən təsirlənmi"dir 5 .ər iki &an+m ü məs,m imam+n hrmətinə layiq /li grülmü"dür }eynəb )ə* atas+ həzrət )ə*! qarda"+ .əzrət imam .üseyn )ə* və qarda"+ l, imam }eyn əl-abidin )ə* tərə?ndən! həzrət $əs,mə isə babas+ imam adiq )ə*! qarda"+ imam (iza )ə* və qarda"+ l, imam 3əvad )ə* tərə?ndən mhtərəm say+lm+"d+r w .ər iki &an+m z qarda"+n+ & sevirdi! .əzrət }eynəb )ə* imam .üseyni )ə*! .əzrət $əs,mə imamqarda"a (izan+ )ə* M .ər)ə*ikiisə&an+m lan məhəbbətin "iddətindən z evlərini! ya"ay+"lar+n+! vətənlərini tərk edərək səfər əziyyətinə qatla"d+lar .əzrət }eynəb )ə* $ədinədən 'raqa! snra isə Lama getdi .əzrət $əs,mə )ə* isə $ədinədən 'rana! a&+rda isə ,ma gedərək rada dəfn l,nd, { .ər iki &an+m+n vətəni $ədinə ld,, halda qürbətdə dəfn l,n,blar .əzrət }eynəb )ə* Lam və ya $isirdə! həzrət $əs,mə )ə* isə 'randa  .ər iki &an+m+n qəbri müsəlmanlar+n üm,mi ziyarətgah+na evrilib ;0 .ər iki &an+m+n iki ziyarət yeri vard+r .əzrət }eynəbin )ə* həm $isirdə! həm də 200

Lamda! həzrət $əs,mənin )ə* isə həm ittiyyə0 mədrəsəsində! ya"ad++ və ibadət etdiyi Beyt,n-<,rda! həm də hərəmində ziyarət yeri vard+r 1ƏZRƏ MƏ'
201

shbəti 1əlb etdi €rdüm ki! bir-birlərinə deyirlər: GB, &an+m+n m1üzəsini grdünüz| /gər dünən  qarl+ və sy,q havada b, ; &an+m+n i"+qlar+q+r+lard+q7G yanmasayd+ he 1ür yl, ta9ahərəminin bilməyib ldə 2 $ə"həd "əhərindən /mir $,həmməd K,hi nəql edir: GE il idi ki! ii1 lm,"d,m və yeriyə bilmədiyim üün əlil arabas+nda hərəkət edirdim 8əfələrlə $ə"həd və Fehran+n 9e"əkar həkimlərinə müra1iət etsəm də! arə ta9m+rd+m 8,a mə1lislərində i"tirak edib imam (izadan )ə* "əfa istəsəm də! &eyri lm,rd, <əhayət! bir dəfə ailəm ilədedim: birgə hərəmə getdik və mən yana-yana GAa7 A&+ siz qeyri-müsəlmanlar+ məhr,m etmirsiniz Bəs mən ki! sizi sevənlərdənəm! niyə mənə ba&m+rs+n+z| Aa! ya mənə 1avab verin! ya da ,ma gedib ba1+n+za "ikayət edə1ək və n, vasitəi edə1əyəm nra həzrət $əs,məyə )ə* &itabən dedim: G$ən sizin qarda"+n+z+n qn",s,yam Ailəm byükdür Ba1ard++m qədər düz lm,"am və mrümdə &əyanət etməmi"əm
xədieye Ali-$,həmməd )s*! səh; 202

,ma gəlməyə 9,l,m y&d,rG = &an+m b,y,rd,: Giz gərək ,ma gələsinizG $ən yan+b y,&,m, ailəm üün dan+"d+m Bir az sük,tdan l,m dedi: GAta! biz nəyimiz vard+rsa! snra sənin müali1ənə &ər1ləmi"ik! amma mən evdəki s, "ü"əsinin q,t,lar+n+ sat+b bir az 9,l y+m+"am €türün b, 9,l,! gedin ,ma Emidvaram "əfa ta9as+n+z $ən ,ma yla dü"düm ,ma atd+m! dəstəmaz al+b hərəmə getdim 'ki nəfərdən ql,ma girib! məni zirehin yan+na a9armalar+n+ &ahi" etdim 6r,n idim! d,r ki! bir az d,a edib yatd+m 6,&,da ki! bir &an+m mənə deyir: G=l,m! grdüm &" gəlmisən! daha "əfa ta9d+n! qal&! səndə he &əstəlik y&d,rG $ən dedim: G$ən &əstəyəm və hərəkət edə bilmirəm7G = &an+m mənə ay dl, bir 9iyalə verdi və b,y,rd,: G'7G $ən ay+ idim Birdən y,&,dan yan+b grdüm ki! ayaq üstə d,ra bilirəm al&+b! müqəddəs zirehi 9məyə ba"lad+m 1ƏZRƏ MƏ'
‡  \\q  \\Z– TU WO  ×T\\ Y  \\Z– T\\WOY ”RZO ^ JY  ‡ Y T\\\\\\\\\\OY \\\\\\\\\\  q \\q  \\Z– kV¶OYZV¤ TdOY L   ^  JS ×TdOY \\\\\WO ^ JS ×_ZV~\\\\\³OY \\ \\ÆZ^\\V˜¼˜ \\Vd ¾ ÖwgŠ  Y\\fSL \\V˜ cO^ \\´d \\R^ ª\\O k\\ ‹\\\\Š  c\\\\R  I \\\\f \\OY cj¡V\\™ jXu\\¨f L¡]f

GAllah+n bir hərəmi vard+r ki! $əkkədir! agah l,b! bilin (əs,l,llah+n bir hərəmi vard+r ki! $ədinədir! agah l,b bilin! /mir əlmmininin )ə* bir hərəmi vard+r ki! K,fədir Agah l,b bilin ki! ,m kiik K,fədir Agah l,b bilin ki! həqiqətən! 3ənnətin səkkiz qa9+s+ndan üü ,m tərəfə a+l+r $ənim 204

vladlar+mdan lan bir &an+m rada vəfat edə1əkdir Ad+ $,sa q+z+ ‚atimədir =n,n "əfaətiliyi nəti1əsində mənim bütün "iələrim 3ənnətə da&il la1aqG 2 /llamə $ə1lisi imam (izadan )ə* nəql edir ki!  həzrət ədə belə b,y,rm,"d,r:

×Z© w\\ \\OL\\X¡\\R ZI w\\ ‘Y\\d \\W¡] : I \\W ݮįc\\R \\f \\´d [dxX qxY… k TWd ×L¡g¢f :” ''' OY G•y əd7 izin yan+n+zda bizim qəbrimiz vard+rG 8edim: Gənə q,rban l,m! $,sa q+z+ ‚atiməninmi qəbrini b,y,r,rs,n,z|G B,y,rd,: GBəli! hər kim n,n haqq+na arif laraq n, ziyarət edərsə! 3ənnət na va1ib larG J GKamilüz-ziyarətG kitab+nda imam 3avaddan )ə* nəql edilmi"dir ki!  həzrət b,y,r,b:

L\\gf cj\\X Zw\\ xY… k OY TWd .ər kim bibimin qəbrini ,m "əhərində ziyarət etsə! 3ənnət na va1ib lar 205

 Ley& Abbas ,mi Gə?nətül-biharG kitab+nda imam adiqdən )ə* nəql edir ki!  həzrət b,y,rm,"d,r:

‡ q q\\Z–  Z– TWO ‡ ‡WOY ''' \\ ”\\RZ  ‡Y Z\\\\\\\V¤  ‡ S  T\\\\\\\OY \\d q  Z– kV¶OY  _\Wf  q  Z– O  ‡Y k\\ \\ÆZ^ \\Vd kd‰\\R k\\d \\´dc¬Š ªJY OY O w]  qxY… G Allah+n hərəmi vard+r ki! $əkkədir! 4eyəmbərin hərəmi vard+r ki! $ədinədir! /mir əl-mmininin hərəmi vard+r ki! K,fədir! bizim

də hərəmimiz vard+r ki! ,m =rada mənim vladlar+mdan lan "əhəridir ‚atimə adl+ bir &an+m dəfn l,na1aq! hər kim n, ziyarət etsə! 3ənnət na va1ib larG 1ƏZRƏ MƏ'
€,ls,mdən )ə*! nlar imam adiqin q+z+ ‚atimədən )ə*! ! imam Baqirin q+z+ ‚atimədən )ə*! ! imam ə11ad+n )ə* q+z+ ‚atimədən )ə*! ! imam .üseynin )ə* q+zlar+ ‚atimə əkinədən )ə*! nlar ‚atimeyi-}əhran+n )ə*vəq+z+ Dmm€,ls,mdən )ə* və  da ‚atimeyi }əhradan )ə* belə nəql edir ki! həzrət ‚atimə )ə* üzünü 1amaata t,t,b b,y,rd,: G(əs,lallah+n )s* ədir-~,m günü GKimin mən mvlas+yamsa )rəhbəriyəmsə*! /li də )məndən snra* n,n mvlas+d+r )rəhbəridir*G dediyini ,n,td,n,zm,| Dn,td,n,zm, ki! 4eyəmbər b,y,rd,: 6a /li! $,saya sənin nisbəti mənəkimidirG nisbətin 2 )bal+l++n* .ar,n,n 2 .əzrət ‚atimeyi $əs,mə )ə* imam adiqin )ə* q+z+ ‚atimədən!  imam Baqirin )ə* q+z+ ‚atimədən! ! imam ə11ad+n )ə* q+z+ ‚atimədən! ! imam .üseynin )ə* q+z+ ‚atimədən! ! /mir əl-mmininin )ə* q+z+ }eynəbdən və  da ‚atimeyi-}əhradan )ə* nəql edir: G(əs,lallah )ə* b,y,rd,: Bilin! hər kəs Ali$,həmmədin )s* məhəbbəti ilə lsə! "əhid lm,"d,rG J

42 43

əl-ədr! C;! səh;w /l-l,l,-,l əs-səminə! səh2;M 207

1ƏZRƏ MƏ'
tərə?ndə qibləyə d,r,b J və dəfəJJGAllah, əkbərG! JJüzüdəfə G,bhanəllahG dəfə G/lhəmd,lillahG dedikdən snra de:

_UQ u \  OYQ Q ·QQ`à W\XQ ·I¼¬   OYQ TW‡ OY  \\UwQ I \\ WXQ ·I¼¬ LQ \\VqYZfUY WXQ ·I¼¬  OYQ UTW‡ OY \\WX Q · I ¼\\¬  OY Q U T\\W ‡ OY U \\VW‹ Q Q ‡ Q ·I¼\\¬  OY UT\\WOYULVW RI  ‡ OY UIx \\\¬VX \\\WX UT\\\W Q Q VQWXQ ·I¼¬ ¦  OYQ Q \\W‹Q ZQ \\V‹Q \\ } Q VQWXQ ·I¼¬ uU \\  OYQUTW‡ OY Q  } Qk  ‡\\¢VQVIwOY L} Q ŠV\\‹U QWXQ · IT\\W ¼¬ OYUw OYQ XUTWk ‡ OYf ‡ Q Q  Q ‡U  Q Q Q \\\\\\VQWXQ ·I¼\\\\\\¬ \\\\\\ }  OYQ fYQ k Q f  Q VU¶ I OYZQ VYQ  WXQ k 208

UT\\W‡ OY U”I \\RxQ  U Q —OU´ Q  I \\´d \\ U}\\VWXQ ·¼\\¬OYQ k Q VO QQ UQ\\\\¡OY žU\\\\I¬QU Q_I QV\\\\ R QQ  U \\ \\VWXQ ·I¼¬  OY  œw\\R Á \\\wUQ Q Q U\\\  QV\\\R Q –ZQOY   Q ·I¼¬  OYQ U Q OY UqS U¹w™  Q k\\V kV \\¬ QXQ¢IQ_OZY Ik Q Q\\f k  f UWXQU¡O  Y} QQVWR QXQ Q Q \\VQWXQ ·I¼¬ \\ } U ‡ OY  OYQ k Q Z  ¡U OY ZQ U\\wÔ L\\W ÌUWXQ k Q \\f Q ¢Q I Q \\VQWXQ ·I¼¬ \\ }  OYQ   UwOY Q¡ Qf QšU\\V`\³ \\ Q \\f YZQxuQwO ¡ ]QY } VJ QWXQ‡ ·IOY¼\\¬  ¢QOYQIk Qk ‡ OY ZuQ ¡ ]Q k ZQ qUœ Q I   Q f R Q \\VQWXQ ·I¼\\¬ \\ }  OYQ ZQ \\ ÅœOY \\Ÿ Q Z OY \\R Q I \\ k Q \\f   \\UWXQ 209

Q VQWXQ ·I¼¬ \\ }  OYYQ «ŠQZ I OY ·¼¬OYQ gjOÔWXQ kf ¢ \\ I  ¢Q IQk Q \\fU   \\UWXQ \\ Q } Q \\VQWXQI k \\\gU OY U ‡ OY  Q \\\V¤Y ÉQ \\\  Q VQWXQ ·I¼¬ k Q –Q \\}  OYQ Q \\f k Q \\¬  UWXQ U Q OY WQ XQ ·I¼¬  OYQ   \\Â Ì ‡Q \\WX  Q \\} QÂ]ULYZ\\R \\I WUOY Q¸U‘ Q¡ QxfU \\ k  UI  \\OUQQ  Q V\\\ Q \\\VUOQ Q } \\\ U Q  U Q Q }  Q \\gU W‹Q WXQ } Q Uj –I ·I¼\\¬  OYQ } ‡ OY U”I \\RxQ  T\\W Q Uf\\ U}VQWXQ  \\\Uf \\\ U}\\\V QQWXQQ ·IQ ¼\\\¬ OYQ ·IQ ¼\\¬ OYQ Q \\ \\Q U´ d Q ‹ UZ\\\VYQ  Q \\\Uf \\\ U}\\\VQWXQ \\ U}VQWXQ ·I¼¬  OYQ k Q VU¶ I OY UkV \\¬ Q \\Uf Q ¢I OY Q Uk\\¬ Q ¢Q OY  210

 Q Uf  U}VQWXQ ·I¼¬  OYQ  \\UOQI  \\‹Y  U}VQWXQ ·¼¬OYQ UTW‡ OY \\ Q U}VQWQXQ ·I¼¬  OY I Q U TW  ‡ OY   U O  Q ·I¼\\¬  OY UT\\W‡ OY   \\OUQ Q \\Q XQ Uk\\f  \\R Q \\Uf  U}V WXQ Q I   Q UT\\\W‡ OY I \\\Q –xQ Q Z\\\uQ ¡ ]Q Q Q Ë \\ Q ZQ\\X OQÔd UU}VLW\\XQIQ·IVQ¼¬ f Q  OYQTIVQfIŠZ TI ‡WQOYQf Q –Q QU Q L \\I UŠZQ …I \\d ZQ \\¨ Q Q L \\\I VUwQ £  \\\– \\\` x   QQ S Q  Q k Q  \\U L \\I \\]Q UÀPQUf gR —O ‡‡UOY\\W U XYW Q Q\\ Q I QÇU\\\\´  R L \\IQVQWUk\\f XQ TW ¾  I  QS \\fY Q QS T\\\W‡ OY LI \\\I Vd \\\QUZ\\\I     QS Q ÛQZQ \\\\uQ OY Q xQIZ\\\\¬ Å OY _ZQ \\…I \\d L I‡U^ Q ¡Q Q  Q 211

TI \\W‡ OY W \\ Q Q\\ ¢Q I L I\\]Q wIW\\¬ J S UT\\Oà  UTVQWXQ 'Z©Q\\IQQ   \\UOQ ‡TIQU^ LUIQQjQdQ UZ¡  QQ Q L \\w¢I Uf UT\\WOY OU^ ¹ Z gQ QŠS I Q L IUÆYXQS k  U U_^QZwQOY [V\\Ÿ ‡ OY \\O QU^ ULVW¬ U Yx UT\\W  jOY UT\\f Zw UUQj\\\\ŠS ¬  IQ J\\ Q UZ\\ k\\Vg UIQZQ VWX »Q UQT\\f QU — I \\\IWœQ £Yx TQ \\\Uf Q ©\\\ ¢Q Q Q \\\U ]Q } Q UO‰\\\f ÁV \\\R Q \\\ } U Q \\\ŸxU Q L \\\I ‡WOYQ xQY‡ \\\OY Q ‘ ¡u U\\d UYQ IU\\\\ Q U´ OY \\d  _UUZQ ‹\\O U ŒY }  Qd \\™ U \\QOQ  OY k Q UTW‡ OYQ XU P\\¨ \\U [P™ Q Q IWQÇR LQ Uj| QŠ   QS }  QY UY L‡ I ‡WOYQ —  IW\\¬  QŠ¼dQ U_`Q¡\\¬  OfU \\O 212

Q \\–IJ Q UT\\Vd QQS  U‡ U ” \\W¡OY TWO‡\\f J^ Q_\\I J  \\O  QU Q—  U QjR  Y LQ I U‡WQOYQ Q LV¥¡ Q  O Q Y Q \\UŠµ XU Q } Q \\UZQ Uf TI WwgQ QŠ Q Q } Q QjQVdUX Q } Q UjQ –ZQUf W \\ Q Q } UT\\OUà Q \\ ¢Q I \\WXQ TI \\WO‡Y Q  \\ VW\\¬  QŠ k LQ WV– R Q U QYZ‡k Q V¡ OY LQ Q–]xQS /ssəlam, †əla Adəmə səfvətillah /ssəlam, †əla <,hin nəbiyyillah /ssəlam, †əla 'brahimə &əlilillah /ssəlam, †əla $,sa kəlimillah /səlam, †əla †'sa r,hillah /ssəlam, †ələykə ya (əs,ləllah /ssəlam, †ələykə ya &əyrə &əlqillah/ssəlam, /ssəlam, †ələykə †ələykə ya ya ə?yyəllah $,həmmədəbnə /bdillahi &atəmən-nəbiyyin /ssəlam, †ələykə ya /mirəl-m,†mininə /liyyəbnə /bitalibin vəsiyyə (əs,lillah /ssəlam, ələyki ya ‚atimət, əyyidətə nisailaləmin /ssəlam, ələyk,ma ya sibtəy nəbiyyir-rəhməti və səyyidəy "əbabi əhlil 213

1ənnəh /ssəlam, †ələykə ya /liyyəbnəl.,səyni əyyidəl-abidinə və q,rrətə əyninnazirin /ssəlam, †ələykə ya $,həmmədəbnə /liyyin Baqirəl-ilmi bə†dən-nəbiyy /ssəlam, †ələykə ya 3ə†fərəbnə $,həmməd /ssadiqəlBarrəl-/min /ssəlam, †ələykə ya $,səbnə 3ə†fər /t-Fahirət-F,hr /ssəlam, †ələykə ya /liyyəbnə $,sər-(izəl-$,rtəza /ssəlam, †ələykə ya $,həmmədnə /liyy /t-Fəqiyy /səlam, †ələykə ya /liyyəbnə $,həmməd /n-<əqiyyən-
fərə1ə və ən yə1məəna və iyyak,m ? z,mrəti 1əddik,m $,həmmədin səlləllah, ələyhi və alih xə ən la yəsl,bəna mə†rifətək,m innəh, xəliyy,n ədir bih,bbik,m vəl-bəraəti min/təqərrəb, ə†daik,m iləllahi vəttəslimi iləllahi raziyən bihi əyrə m,nkirin və la m,stəkbirin və †əla yəqini ma əta bihi $,həmməd,n və bihi razin nətl,b, bizalikə və1həkə ya əyyidi /llah,mmə və rizakə vəd-darəl-a&irəh 6a ‚atimət,"fəi li ?l-1ənnəti fəinnə ləki indəllahi "ə†nən minə"-"ə†n /llah,mmə inni əs†əl,kə ən tə&timə li bis-səadəti fəla təsl,b minni ma ənə ?hi və la həvlə və la q,vvətə illa billahil/liyyil-/zim /llah,mməstə1ib ləna və təqəbbəlh, bikərəmikə və izzətikə və birəhmətikə və a?yətik xə səlləllah, †əla $,həmmədin və alihi ə1məinə və səlləmə təslimən ya /rhəmər-rahimin alam ls,n Allah+n sediyi lan Adəmə7 alam ls,n Allah nəbisi lan <,ha7 alam ls,n Allah dst, lan 'brahimə7 alam ls,n Allahla həmshbət lan $,saya7 alam ls,n Allah r,h, lan 'saya7 alam ls,n sənə! ey mə&l,qat+n ən &eyirlisi7 alam ls,n sənə! ey Allah+n sediyi7 215

alam ls,n sənə! ey 9eyəmbərlərin sn,n1,s, $,həmməd ibn Abd,llah7 alam ls,n sənə! ey (əs,lallah+n vəsisi! /miralam əl-mminin /li ibn /b,talib7 ls,n sənə! ey aləmlərin qad+nlar+n+n &an+m+! ‚atimə7 alam ls,n sizə! ey rəhmət 4eyəmbərinin iki nəvəsi və 3ənnət 1avanlar+n+n aas+ )yəni imam .əsən )ə* və .üseyn )ə**7 alam ls,n sənə! ey bəsirət əhlinin gzünün n,r,! ibadət edənlərin aas+! /li ibn .üseyn7 alam ls,n sənə! ey 4eyəmbərdən snra elmin in1əliklərinə varan $,həmməd ibn /li7 alam ls,n sənə! ey gzəl əmanətdar 3əfər ibn $,həmməd əs-adiq7 alam ls,n sənə! ey 9ak və m,təhhər r,hl, $,sa ibn 3əfər7 alam ls,n sənə! ey $,rtəza )bəyənilmi"* lan /li ibn $,sa ər-(iza7 alam ls,n sənə! ey $,həmməd ibn /li ət-Fəqi7 alam ls,n sənə! ey &eyir&ah! əmanətdar /li ibn $,həmməd ən-<əqi7 alam ls,n sənə! ey .əsən ibn /li7 alam ls,n ndan snrak+ vəsiyə7 )yəni imam }aman əleyhissalama* 216

'lahi! ƒz salavat+n+ ƒz n,r,na və +ra+na! ƒz vəlinin vəlisinə! ƒz vəsisinə və ƒz bəndələrinin aras+nda lan h11ətinə gndər7 alam ls,n sənə! (əs,l,n,n q+z+7 sənə! ey eyAllah ‚atimə və ~ədi1ənin q+z+7 alam ls,n sənə! ey /mir əl-mmininin q+z+7 alam ls,n sənə! ey .əsən və .üseynin q+z+7 alam ls,n sənə! ey Allah vəlisinin q+z+7 alam ls,n sənə! ey Allah vəlisinin ba1+s+7 alam bibisi7 alam ls,n ls,n sənə! sənə! ey ey Allah $,sa vəlisinin ibn 3əfərin q+z+7 Allah+n rəhməti və bərəkəti ls,n sənə7 alam ls,n sənə! Allah 3ənnətdə bizi sizə tan+ts+n və bizi sizin zümrədə məh",r etsin! 4eyəmbərimizin )s* hv,z,na )Kvsərə* da&il etsin və 3əddinizin 1amlar+ ilə /li ibn /b,talibin əli ilə sirab etsin Allah+n salavat+ ls,n sizə Allahdan istəyirəm ki! siz əhli-beytin sevin1 və fərə1ini )imam }aman+n )ə* züh,r,n,* bizə gstərsin! bizi və sizi 1əddiniz $,həmməd )s* zümrəsində 1əm etsin! sizin mərifətinizi bizdən almas+n .əqiqətən!  bizim i&tiyar sahibimiz və hər "eyə qadirdir $ən sizə məhəbbət bəsləmək və dü"mənlərinizdən ,zaqla"+b nlara nifrət etməklə! Allaha təslim lmaqla! =ndan raz+ qalmaqla he nəyi inkar 217

etməyib he bir va&t təkəbbür gstərmədən həzrət $,həmmədin )s* gətirdiklərinə yəqin edib ndan raz+ qalmaqla Allah+n dərgah+na ya&+nla"+ram mənim mvlam! mən b,nlarla sənin•y və1hini! raz+l++n+ aam! və a&irəti istəyirəm •y ‚atimə! mənim behi"tə getməyim üün )Allah yan+nda* "əfaət et! ünki Allah yan+nda sənin ,1a məqam və mənzilətin vard+r 'lahi! əndən istəyirəm ki! aqibətimi &eyirlə &ətm edəsən və məni t,td,,m yldan ,zaqla"d+rmayasan D1a mərtəbəli və əzəmətli Allahdan ba"qa he bir qüvvə! qüdrət y&d,r 'lahi! ƒz kərəmin! izzətin! rəhmətin və a?yətin &atirinə bizim d,alar+ müstə1ab və qəb,l et $,həmməd )s* və n,n bütün &anədan+na qəni-qəni salam və salavat gndər! ey mehribanlar+n mehriban+7 CƏM8ƏRA+ MƏ'Cİ2İ 3əmkəran məs1idinin tikilməsinə verilən fərman+n tari&i 2J-1ü hi1ri qəməri ili );;2-1, il* ramazan+n ;M-nə təsadüf edir Ley& əd,q,n müasiri lan G,m tari&iG kitab+n+n müəlli? .əsən ibn $,həmməd ibn .əsən ,mi həzrət $əhdi ahib əz-}aman+n )ə* gstəri"i ilə 3əmkəran məs1idinin in"as+n+ Ley& əd,q,n G$,nis ül-həzin ?-mərifəti-lhəqq əl-yəqinG adl+ əsərlərindən belə nəql edir: 218

.əsən ibn $üslə 3əmkərani deyir: G2J-1ü il )hq* ramazan ay+n+n ;M-də! ər"ənbə a&"am+ z evimdə yatm+"d+m €e1ə yar+s+ idi Birdən bir qr,9 və evimə gəldilər yatd+lar dedilər: al&vəvə məni həzrəty,&,dan $əhdi ahib əz-}aman+n )ə* əmrini yerinə yetir ki! səni tələb edirG .əsən ibn $üslə deyir: Gal&d+m və haz+rla"d+m və yla dü"düm •vimin qa9+s+na ya&+nla"anda byüklərdən bir qr,9,n, grdüm alam verdim alam+m+n 1avab+n+ verdilər! &"gəldin dedilər və məni indi 3əmkəran məs1idinin yerlə"diyi yerə a9ard+lar Ba&d+m! grdüm ki! rada! üzərinə gzəl bir &ala sal+nm+" və ya&"+ bal+"lar qy,lm," bir ta&t qy,lm,"d, Fəqribən t,z ya"l+ bir 1avan ta&t+n üstündə bal+"lara sykənmi"! əlindəki kitab+ n,n üün &,yan bir q1a da n,n yan+nda əylə"mi"dir Bəzilərinin libas+ a! digərlərinin libas+ ya"+l lan altm+" nəfərdən & adam həmən 1avan+n ətraf+nda namaz q+l+rd+lar .əzrət ~+zr )ə* lan həmən q1a məni ta&t+n üstündə t,rtd, və həzrət imam $əhdi )ə* məni z ad+m ilə a+rd+ və b,y,rd,: G €et! .əsən ibn $üslümə de ki! sən neə ildir b, tr9a+ abadla"d+r+rsan və biz da+d+r+q Be" ildir əkinilik edirsən! b, il yenidən əkiniliyə ba"lam+san B, tr9aqdan qazand++n bütün &eyri qaytarmal+san ki! həmən yerdə 219

)əkinilikdən al+nan gəlirlə* məs1id tiksinlər .əsən ibn $üslümə de ki! b,ra "ərif bir tr9aqd+r Allah-Fəala b, məkan+ digər yerlərdən dəyərləndirmi"dir t,t,b z ay+r+b tr9a+na birlə"dirmisən ən Allahran+ iki 1avan l,n, səndən ald+! hələ də ay+lmad+n /gər b, i"dən ,zaqla"masan! Allah sənin güman edə bilə1əyin qədər bəla gndərərG .əsən ibn $üslə ərz etdi: G•y mənim mvlam7 Bir əlamət və ya ni"anəni mənim i&tiyar+ma verməlisən @ünki adamlar mənim szümü əlamət və ni"anəsiz qəb,l etməzlərG 'mam b,y,rd,: Geyyidvə/bülhəsənin yan+na$əhdi get və)ə* na de ki! qal&s+n gəlsin və  ki"i ).əsən ibn $üslimi* gətirsin! neə illik mənfəəti ndan als+n və ba"qalar+na versin ki! məs1id binas+n+n tikintisinə sərf etsinlər alan 9,llar+ mülkümüz lan /rdəhalda yerlə"ən (əhəqdən gətirsin və məs1idin in"as+n+ bitirsin (əhəqin yar+s+n+ b, məs1id üün vəqf etdik ki! illik gəlirini əldə etsin və məs1idin tikili"inə sərf l,ns,n Adamlara de7 B, yeri sevsinlər və n, əziz t,ts,nlar və rada drd rəkət namaz q+ls+nlar 'ki rəkəti məs1idin mübarəkliyi! qalan iki rəkəti imam ahib əz-}aman )ə* üün q+ls+nlar $əs1id üün q+l+nan namaz+n hər rəkətində bir dəfə əl-.əmd! yeddi dəfə 220

yeddi dəfə

–Y TWOYq 

rük, və sü1,d, &,s,nlar

k Iayəsinə V¡U Qj¬  atanda Q ‘ Q n, ¡ Q ‘ Q&,s,nlar! U^ U^yüzIIwdəfə

'mam }aman+n )ə* namaz+nda .əmd s,rəsinin

ikin1i rəkətdə də həmən ylla yerinə yetirsinlər! rük, və sü1,d,n təsbihini hər iki rəkətdə yeddi dəfə &,s,nlar
c\\d cW d q¼Â kd ¦Vj¡OY VwOY GKim b, iki rəkəti )ya b, iki namaz+* q+lsa! sanki n, Kəbə evində q+lm+"d+rG .əsən ibn $üslə deyir: Gƒz ürəyimdə dedim: Gən b,ran+ adi yer bilirsən! b,ra ahib əz-}aman+n  həzrət mənə i"arə )ə* etdiməs1ididirG ki! get nra Bir qədər yl getmi"dim ki! yenidən məni səslədi və b,y,rd,: G3əfər Ka"aninin )ban* sürüsündə bir kei var ki! n, almal+san /gər adamlar 9,l,n, versələr! nlar+n 9,l, ilə al! əgər verməsələr! 9,l,n, zün də abah a&"am )yəni ər"ənbə a&"am+*  keini gətir və b, 221

yerdə )məs1idin kənar+nda* ba"+n+ kəs = keininin ətini ramazan ay+n+n ;{-i a+r &əstəliyi lan &əstələr aras+nda blü"dür ki! Allah-Fəala ham+s+na "əfa versin = kei alab,lad+r! &lü tükləri vard+r! bir tərə?ndə hər biri dirhəm lüsündə yeddi a-qara ni"an+! digər tərə?ndə drd ni"an+ vard+rG .əsən ibn $üslə deyir! hərəkət etdim Bir daha həzrət $əhdi )ə* məni səslədi və b,y,rd,: G6etmi" )ya yeddi* gün b,rada sakin lG .əsən ibn $üslə deyir: G•vimə qay+td+m və bütün ge1əni səhərə ?kirlə keirtdim
yerdə t,rtd,! bir sz deməmi"dim ki! ! szə ba"lad+ və belə dedi: •y .əsən ibn $üslə7 $ən yatm+"d+m 6,&, aləmində bir "ə&s mənə dedi: əhər .əsən yan+na ibn gələ1ək $üslə adl+ "ə&s 3əmkərandan =n,nbir dediyinə inan və szlərini təsdiq et ki! szü bizim szümüzdür! əsla szünü rədd etmə 6,&,dan yan+b b, saata qədər səni gzləyirəmG .əsən ibn $üslə ma1əran+ ayd+n "əkildə eyyid /bülhəsənə dan+"d+ eyyid /bülhəsən (izayi gstəri" verdi Atlar+ 1ilvlay+b süvar ld,lar və 3əmkərana tərəf yla dü"dülər 3əmkəran+n ya&+nl++nda ban 3əfəri grdülər ki! sürüsü yl,n kənar+nda tl,qdad+r .əsən ibn $üslə sürünün rtas+na getdi! imam )ə* b,y,rd,,  keini grdü ki! sürünün ar&as+ndan na tərəf qad+ .əsən  keini t,td, və 9,l,n, dəmək istədi! ban 3əfər dedi: GAllaha and ls,n ki! b, keini mən indiyə qədər grməmi"əmG <ə qədər etdim! 9,l,n, gtürmədi nra  keini təyin l,nan yerə gətirdilər və rada ba"+n+ kəsdilər eyyid /bülhəsən məs1idin ətraf+ndak+ m+& və ,b,qlar+ ,ma gətirib evində sa&lad+ A+r &əstəliyi lan &əstələr gəlib zlərini  zən1irlərə sürtürdülər və "əfa ta9+rd+lar ,mda ya"ayan eyyid /bülhəsən vəfat edəndən snra vlad+ bərk &əstələndi! taa 223

da&il ld,! sand+qlar+n qa9a+n+ ad+ ki! zünü m+&lara və zən1irlərə sürtsün ki! "əfa ta9s+n! nlar+ ta9mad+

•„ €#?‚ @E$ B?$A@ƒ? 44

Bihar,l-/nvar! C5J! səh2J0-2JJ 224

R=Yİ+ ARİ6İ (ey 'ran+n qədim məntəqələrindən biridir (eydəki abidələr miladdan drdün1ü minilliyə aid edilir və qədimilikəvvəl ba&+m+ndan iki hissəyə blünür: ; G(eye-bərrinG və ya G(eye-DlyaG )y,&ar+ (ey* adlanan qədim (ey Ləhərin b, hissəsi islamdan n1ə tikilmi" byük bir hasar+n aras+nda! /li b,la+n+n 1ən,b,nda yerlə"irdi 2 n,n1, yüzilliklərə aid lan G(eye-zirinG və ya G(eye-s,aG )a"a+ (ey* adlanan hissə B, hissə əvvəlki hissənin! yəni y,&ar+ (eyin 1ən,b-"ərqində və GBibi-Ləhrəban,G da+n+n 1ən,b,nda yerlə"ir Fəqribən miladdan J00 il əvvəl GeleksG! GDr,y,sG ad+n+ (eyə qyd, G/"kanilərGin dvründə b, ad dəyi"ilib G/rsakiyaG və G/rə"kiyyəG ld, asanilərin hakimiyyəti zaman+ G(eyG ad+n+ ald+ B, "əhərin əhalisi islam q",nlar+n+n 225

"əhərə da&il lmas+ ilə islam+ qəb,l etdilər 'lkin dvrlərdə nlar+n əksəriyyəti əhlitəsənnün idi! lakin hi1rətin ikin1i yüzilliyinin birin1i "iə zaman+ məzhəbini etdilər 'slam+n yar+s+nda hakimiyyəti (ey qəb,l Bəni Eməyyə liderlərinin s++na1a+na evrildi B, "əhər məzhəbi qar"+d,rmalardan & ziyan grmü"dü w;M-1i )hq* ildə mnqllar+n hü1,m,na mər,z qald+ və əhali kütləvi "əkildə q+l+n1dan keirildi B, q+r+n+n nəti1ələri aradan qal&mam+" M{w-1+ )hq* ildə Feym,r,n q",n, tərə?ndən viranəyə evrildi və b,ndan snra (ey abadl+q qədim üzü (eyin grmədi $üasirhələ (eyin ya&+nl++nda viranələri də qalmaqdad+r R%in &ari?i abidələri

B, "əhərin qədim tari&i abidələri kimi! /li b,la+n+n üstündə yerlə"ən /"kanilər saray+n+n &arabal+qlar+n+! ərsərə da+ üzərində asanilərdən qalma da" rəsmlərini! (eyin /minabad hissəsində yerlə"ən Bibi Ləhrəban, türbəsini! Fr,l bür1ünü! ibn Babəveyh türbəsini! $isgərabad da+n+n ətəyində yerlə"ən .ar,n ər-(ə"id zindan+n+! imam .əsənin )ə* vladlar+ndan lan həzrət /bdüləzimin )ə* hərəmini! həzrət imam (izan+n 226

)ə* qarda"+ imamzadə .əmzənin türbəsini və imam ə11ad+n )ə* vladlar+ndan lan imamzadə Fahirin hərəmini misal kimi 5

gstərmək lar 1ƏZRƏ Ə#2;/ƏZİMİ+ (Ə) 1ƏYA3 /bdüləzim ibn /bd,llah .əsəni )ə* ikin1i imam .əsən ibn /linin )ə* nəslindəndir =! 9ak! təqval+ bir alim! imam 3avad )ə* və imam .adinin )ə* səhabələrindən və  iki imam+n

etibar etdiyi ravilərdən byük imam vlad+n+n mübarək lm,"d,r məzar+ (eyB, "əhərində tan+nm+" ziyarətgahd+r =n,n barəsində belə bir hədis mv1,dd,r: G(ey əhalisindən bir nəfər imam .adinin )ə* hüz,r,na getdi 'mam ndan sr,"d,: G.aradan gəlirsən|G 8edi: G.əzrət /b, /bd,llah .üseynin )ə* ziyarətindən gəlirəmG 'mam b,y,rd,: G•lə ya&+nl++n+zda yerlə"ən /bdüləzimin qəbrini ziyarət etsəydin .üseynin )ə* lard+nG qəbrini ziyarət etmi" "ə&sin savab+n+ qazanm+" .əzrət /bdüləzimdən )ə* belə nəql l,n,r: .əzrət 3avada )ə* ərz etdim: G•y (əs,lallah+n vlad+! mənə ali1ənab babalar+ndan bir hədis nəql b,y,r 'mam b,y,rd,: G<ə qədər ki! 1amaat fərqlidirlər &eyir və &"l,qla 45

'ran+ səyahət edənlər üün ətra+ bələdi məCm,əsi 227

ya"aya1aqlar və elə ki! ham+ bir-birilə bərabər ld,lar məhv la1aqlarG /rz etdim: B,ndan art+q b,y,r,n7 B,y,rd,: GAtam babalar+ndan /mir GBir-birinizin əl-mminininsirrini )ə* belə b,y,rd,,n, sylədi: bilsəniz! bir-birinizin 1ənazəsini dəfn etməyə1əksinizG 8edim: GB,ndan art++n+ b,y,r,n7G B,y,rd,: GAtam babalar+mdan /mir əl-mmininin )ə* belə b,y,rd,,n, nəql etdi xar-dvlətinizlə bütün 1amaat+ zünüzdən raz+ edə bilmirsinizsə! ə&laq+n+zla ham+ya ya&"+l+q edinG Beləliklə! mən əlavə hədis istəyirdim! imam da mənə edirdi/bdüləzim z <əql l,n,rhədis ki! nəql həzrət əqidələrini həzrət imam .adiyə )ə* bir-bir sylədi və əqidələrinin ne1ə ld,,n, sr,"d, 'mam n,n bütün əqidələrini təsdiq edərək b,y,rd,:

T\\WOY Y‰\\qL\\RgOfY \\

}\\jw˜ ¸\\\«ŠxY T\\VWX ª‰\\\OY w˜\\d T\\\WOY ¸`\\w¡O k\\\` c\\d f\\OY ”gO\\f T\\WOY _Z‹JY  VOY G•y /bülqasim! and ls,n Allaha ki! Allah+n dini bəndələri üün bəyəndiyi və raz+ qald++ 228

dindir •lə isə b, əqidədə sabit "əkildə qal Allah səni dünya və a&irətdə sabit əqidəyə sahib etsinG <ə1a"i Bərqidən nəql edir: G.əzrət /bdüləzim z əsrininbelə hakimiyyəti tərə?ndən təqibə mər,z qald++ndan (ey "əhərinə 9ənah a9ar+b ikkət ül-$əvali küəsində əhli-beyt tərəfdarlar+n+n birinin zirzəmisində ya"ay+r və & va&t ibadətə mə",l l,rd, €ündüzləri r,1 t,t,r! ge1ələri isə namaz q+l+rd+ Bəzən isə haz+rda n,n z qəbrinin yan+nda yerlə"ən bir məzar+ ziyarət edərək b,y,r,rd,: B,! imam $,sa 3əfərin vladlar+ndan biridirG = 1ənab+nibn (eydə məskən salmas+ &əbəri yava"yava" yay+lmaa ba"lad+ və əhli-beyt tərəfdarlar+ n, tan+d+lar .əmin ərəfədə bir nəfər "ə&s həzrət 4eyəmbəri )s* y,&,da grdü .əzrət na belə b,y,rd,: G$ənim vladlar+mdan birinin 1əsədi ikkət ül-$əvali küəsindən da"+n+b /bdül1abbar ibn /bdülvəhhab+n evinin qa9+s+ az+nda yerlə"ən alma aa1+n+n yan+nda basd+r+la1aqG nra  .əzrət /bdüləzimin dəfn l,nd,, yerə i"arə etdi .əmin "ə&s y,&,dan yand+ və həmin yeri sat+n almaq üün ba sahibinin yan+na getdi Ba sahibi ndan b, ba+ niyə ald++n+ sr,"d, .əmin "ə&s z y,&,s,n, na dan+"d+ Ba sahibi dedi: G$ən də belə bir y,&, grmü"əm və b, ba+ bütvlükdə  seyyid 229

üün vəqf etmi"əm! digər "iələr də z lülərini rada basd+ra bilərlərG B, hadisədən snra həzrət /bdüləzim &əstələndi və vəfat etdi 1ibindən = 1ənaba qüsl üün sy,nd,rarkən bir vermək "ə1ərə ta9d+lar .əmin "ə1ərədə z əsl-nəsəbini b, "əkildə yazm+"d+: $ən /b,talib l, /linin l, .əsənin l, }eydin l, .əsənin l, /linin l, /bd,llah+n l, /b,lqasim /bdüləziməm ahib ibn /bbad (,yanidən belə bir hədis nəql edir: G/b, .əmmad (azi deyirdi: amirra "əhərində n,n1,halal-harama imam /li ən-<əqinin )ə* hüz,r,na gedib aid bir neə məsələ sr,"d,m .əzrət s,allar+ma 1avab verdi və vidala"arkən mənə b,y,rd,: •y .əmmad! dini məsələlərdə mü"külün lsa! /bdüləzim ibn /bd,llah .əsənidən sr," və mənim salam+m+ na yetirG $ühəqqiq 8amad G(əvasihG kitab+nda yaz+r ki! /bdüləzimi ziyarət etməyin fəziləti və savab+ barədə &l, hədislər vard+r və hətta hədisdə nəql l,nm,"d,r ki! n,n qəbrini ziyarət edən kəsə behi"t va1ib lar

230

1ƏZRƏ

Ə#2;/ƏZİMİ+

(Ə)

ZİYARƏ+AM .a1+ Ley&Ə'İ Abbas ,mi yaz+r: ‚ə&r əl$,həqqiqin Aa 3əmaləddin G$əzarG kitab+nda yaz+r: = 1ənab+ belə ziyarət etmək münasibdir:

_UQ u \\ Q ·I¼\\¬  OYQ Q ·QQ`à \\WX   OYQ ×TU WOY  \\wUQ I WXQ ·I¼¬ Q L \\WX Q \\VqYZf Q ·IUY¼\\¬ \\WX ·IU ¼¬ \\WOY  OY \\VW‹ U WOYQ  OYQ ×T U ×T ·I¼\\¬  OYQ ×TU \\WOY UL\\VWQ RI ×TU \\\WOY UxI \\\¬VX \\\WX Q Q \\VQWXQ ·I¼\\¬ Q \\R ” I xQ \\ }  OYQ ZQ \\V‹Q} Q \\ Q ·\\IV¼¬ QWXQ ·OYIQ¼¬ OYQ ×T U WWOY \\ \\VQWXQ} ×TU WOY ¦ ‹Q U Q VQWXQ ·I¼¬  }  OYQ ×TU WOY  Q  uU  LQ QŠ\\‹ TU \\WOY U \\wXQ k Q \\f Q\\ ¢Q I Q \\VQWXQ ·I¼\\¬ \\ }  OYQ ×k Q \\V‡VUwOY 231

fYQ k Q f  Q VU¶ I OY ZQ VYQ  UWXQ k ×T\\WOY ”\\Rx \\Â —O\\´ IU\\Q U´Q d U \\ I Q} U \\VQWUXQ Q·I¼\\¬ U  OYQ ×k Q Q VO\\\¡OY žU\\\¬U Q_QV\\\R I VQWXQ ·I¼\\¬  U \\\\  OYQ  Qœw\\R Q Á ¹ Q Q U Q –Z OY   QVR U w\\™ UwQ  Q Q  Q \\ QR I ¼¬ ¬ × Qf O U\\\WqXQY QV\\\} Q VWk Q ¢I OOYY k QU \\\ Y  UXQV·\\\  I k \\\\V X _ Z \\\\  k \\\\f ¡O Y Q Q  Q U  Q U Q \\VQWXQ ·I¼¬ \\ } U ‡ OY  OYQ ×k Q Z Q f Q ¢Q I Ì UWXQ k UL\\W ¡U OY ZQ U\\f  \\ } Q ‡\\VQWOYXQ \\ ·I¼¬ \\fUwZQOY\\uQQ¡¡]QQf Qš`U\\³ Q×  ¢Q IOYQk Q \\VQWXQ ·I¼\\¬ Q Y xwOY }  OYQ ×k Q VJ ‡ OY ZuQ ¡ ]Q k ZQ qUœ Q I  Q f R Q \\VQWXQ ·I¼\\¬ \\ }  OYQ ×ZQ \\ ÅœOY 232

\\ŸZ OY \\R \\WU XQ Q I k Q \\f   Q \\VQWXQ ·¼¬OYQ ×«ŠZOY \\ } ×  \\gU jOY  ÌI \\WUXQ k QQ\\f Q\\ Q  ¢IQ IQ Q \\VWXQ ·I¼\\¬ k  OY Q \\f   \\UWXQ \\} ÉQ \\\\ \\\\gU OY \\\\ U ‡ OY   ¢Q I  Q \\VQWXQ ·I¼\\¬ Q Y \\ }  OYQ ×k Q \\VJ Q ·IU¼\\¬ ׸ U \\¡ QfOYk \\ ÌU \\W k Q \\f Q\\W \\¬ Q Q–XQ  × QOYk U XQ\\Â Q xU\\I \\WXQ   \\ ‘ Q L I \\\W‡ OYQ Q \\\VUOQ  Q ]UYZ\\\R } U Q  \\\OUQQ } Q \\\Uj –IQ ×} Q V\\\ } U Q  U QQ  \\\ } QW‡XQ OY ·IQ¼\\¬ UOYµQ OY×} QIgVU¬ ZQI qU\\V\\œ  Q ÅQQY W‹QOYWX Å Q VQWXQ ·I¼¬ k uU ³  OYQ  Q \\f Q }  OY Å  QJY _UQ`\\\¬ ·I¼\\\¬  OYQ xU\\\´ ‡ OY Q \\³ Q \\VQWXQ k Q Vuœ Q \\f \\Q }  I OY k 233

” I xQ WXQ ·I¼¬  OYQ xUV‹QJY U \\R ”\\Rx \\xI \\WX Q  T\\W OY TIUIŠ\\Z IQQfQ U TU\\WOY I \\QQ –xQQU TU WOYQ ÉU UO\\³  OY ‡ OY U \\w¡Q OY \\WXQ ·I¼¬ k  xQ TU \\WUO ›U \\VœI OY Q VOQ\\¡OY ¹ QU Q TU UOR k I ZQ UOQ Q VU¶ \\I OY ZU VJ  Q Q Q ULU \\\\\\ — R U gO OQYYØ Uw} \\\\ Q V¬ \\\\  fOYY Q QjYI f WXQOY·Ik Q¼¬ Q \\VQWXQ ·I¼\\¬ \\ } Q  I OY  OY w\\j _UxQ\\…U ¹ I Y\\˜Q TU UŠxQ\\µU Uf k  \\Q Å OY U V\\\\R \\\\ŠQZ I žUÃQ \\\\¨ Q T× IU\\WOY OQY \\d Z \\XQU } QL\\V\\ IQWXQVQf·IQ¼\\¬ QVOYQf \\ Q Ë \\ Q –QQ L \\\\IUŠZQ …I \\\\d ZQ \\\\¨ ×L \\\\IVUwQ £ Q xQQYQ Q  \\\\–Q \\\\` U Q k Q Q  U L I]Q À U PQ Uf gR 234

¾ UWXQ f  I YWQ \\ Q —OQU´ fYQ k  U I P\\RQY L\\IVQWXQ T\\WOY QY T\\WOY ” xQ Z I Q \\\\\ ¬ Å OY L I  \\\\\ I   Vd  \\\\\ U  Q  Z U I  L I‡UYU ¡Q Q  Q   QYQ ×ÛQZQ uQ OYQ \\ ¢Q I L I\\]Q _UZQ \\…I \\d J  QYQ ×TU UOÃQ TU VQWXQ TI WOY W  Q I T UÙ \\\\\WUOOYU \\\O TI \\UYQYUL ¹ \\IIZQjd\\\ Q ZUgQ ¡QŠQYQ ×Zw Q W¬  QQ © \\\ k  \\\\\U U \\\\\QÆYZwQOYQ L \\\\\Iw¢I Uf \\OQUY ULVW\\¬  jOYQ ×L IUÆY\\XQY JQ Z\\UI ZQ V»Q TU Uf [VŸ U Yx TU WOY ŠY Q kVg Q WX  TUIUf — ×£Yx TU \\UQfQQ ©Zw U¢Q QjI¬ I \\QIWœ Q \\\Q ]Q } Q UO‰\\\fU ÁV \\\R Q \\\ } Q \\\ŸxUQ L I \\\\W‡ OYQ xQY‡ \\\OYQ ‘ k Q \\ ×_QZQ \\‹UJY Q \\fYQ ÁV \\R 235

 Y ÁV R U \\Q OY d O ›uQ ™ Q Q QO dQ Q TWOY X } k\\ [P\\™ } Q IOQU\\R  QY \\‡YUU L IQ\W‡UOYQ ×UP¨ UOYQ ¼dQ _UQ`¡\\¬ Y  OfU \\OLQ \\Uj| QŠ  JQ TU \\Vd \\ÑYQ  ‡ U —  IW¬  QŠ Q  \\\–Q TU WO\\\fU ‡JUY Q_ \\\I JQ ” ‡Q   } LQ I\\\\\\W U ZQQOYUf TI×L U\\W\\\V¥¡ OYQ  — U QUjR ¡Q OY wgQ QŠQ QO  \\\W Q UjQVdUXQ } Q UjQ –ZQ UfQ } Q UŠµ XUQ ×} TU UOÃQ  ¢Q I WXQ TI WOY W  Q Q \\[VW\\¬  QŠ LQ W\\R Q Q k Q \\V¡Q ]QY 'k Q V– U YZ‡ OYsəfvətillah LQ –QxQY /ssəlam, †əla Adəmə /ssəlam, †əla <,hin nəbiyyillah /ssəlam, †əla 'brahimə &əlilillah /ssəlam, †əla $,sa kəlimillah /ssəlam, †əla †'sa r,hillah /səlam, †ələykə ya (əs,ləllah /ssələm, †ələykə ya &əyrə &əlqillah /ssəlam, †ələykə ya 236

ə?yyəllah /ssəlam, †ələykə ya $,həmmədəbnə /bdillahi &atəmən-nəbiyyin /ssəlam, †ələykə ya /mirəl-m,†mininə /liyyəbnə /bitalibin vəsiyyə (əs,lillah /ssəlam, ələyki ya ‚atimət, səyyidətə misailaləmin /ssəlam,-ələyk,ma ya sibtəyirrəhməti və səyyidəy "əbabi əhlil-1ənnəh /ssəlam, †ələykə ya /liyyəbnəl-.,səyni əyyidəl-abidinə və q,rrətə əynin-nazirin /ssəlam, †ələykə ya $,həmmədəbnə /liyyin Baqirəl-ilmi bə†dən-nəbiyy /ssəlam, †ələykə ya 3ə†fərəbnə $,həmməd /s-adiqəl-Barrəl/min /ssəlam, †ələykə ya $,səbnə /t-Fahirət-F,hr /ssəlam, †ələykə3ə†fər ya /liyyəbnə $,sər-(izəl-$,rtəza /ssəlam, †ələykə ya $,həmmədəbnə /liyy /t-Fəqiyy /ssəlam, †ələykə ya /liyyəbnə $,həmməd /n-<əqiyyən-
m,minin /ssəlam, †ələykə ya /bəlqasim 'bnəs-sibtil-m,ntə1əbil-$,1təba /ssəlam, †ələykə ya mən biziyarətihi səvab, ziyarəti əyyidi"-",hədai y,rtə1a /ssəlam,?l-1ənnəti †ələykə ərrəfəllah, bəynəna və bəynək,m və hə"ərəna ? z,mrətik,m və əvrədəna həvzə nəbiyyik,m və səqana bikə†si 1əddik,m min yədi /liyyibni /bitalibin sələvat,llahi ələyk,m /s†əl,llahə ən y,riyəna ?k,m,s-s,r,rə vəlfərə1ə və ən yə1məəna və iyyak,m ? z,mrəti 1əddik,m $,həmmədin səlləllah, ələyhi və alih xə ən la yəsl,bəna mə†rifətək,m 'nnəh, xəliyy,n ədir bih,bbik,m vəl-bəraəti min/təqərrəb, †ədaik,m iləllahi vət-təslimi iləllahi raziyən bihi əyrə m,nkirin və la m,stəkbirin və †əla yəqini ma əta bihi $,həmməd,n nətl,b, bizalikə və1həkə ya əyyidi /llah,mmə və rizakə vəd-darəl-a&irəh 6a səyyidi vəbnə səyyidi '"fə†li ?l-1ənnəh ‚əinnə ləkə indəllahi "ə†nən minə"-"ə†n /llah,mmə inni əs†əl,kə ən tə&timə li bis-səadəti fəla təsl,b minni ma ənə ?hi və la həvlə və la q,vvətə illa billahil-/liyyil-/zim /llah,mməstə1ib ləna və təqəbbəlh, bikərəmikə və izzətikə və birəhmətikə və a?yətik xə səlləllah, †əla $,həmmədin və alihi ə1məinə və səlləmə təslimən ya /rhəmərrahimin 238

alam ls,n Allah+n 9eyəmbəri <,ha7 alam ls,n Allah+n dst, 'brahimə7 alam ls,n Allah+n həmshbəti $,saya7 alam ls,n sənə! Allah+ney(,h, 'saya7 Allah+n rəs,l,7 alam ls,n sənə! ey Allah+n mə&l,qat+n+n ən ya&"+s+7 alam ls,n sənə! ey Allah+n seilmi"i7 alam ls,n sənə! ey 9eyəmbərlərin sn,n1,s, $,həmməd ibn /bd,llah )s*7 alam ls,n sənə! ey Allah+n (əs,l,n,n 1ani"ini /mir əl-mminin /li ibn /b,talib7 alam seyyidəsi ls,n sənə! aləmlərin qad+nlar+n+n )&an+m+* ey ‚atimə7 alam ls,n iki 1ənaba ).əsən )ə* və .üseynə )ə** •y rəhmət nəbisinin nəvələri və 3ənnət əhlinin 1avanlar+n+n aalar+7 alam ls,n sənə! ey abidlərin aas+ və bəsirət əhlinin gzünün i"++ /li ibn .üseyn7 alam ls,n sənə! ey 4eyəmbərdən snra elm sirlərinin hasar+n+ da+d+b yl aan $,həmməd ibn /li əl-Baqir7 alam ls,n sənə! ey &eyir&ah! dr,, və əmanətdar 3əfər ibn $,həmməd əs-adiq7 alam ls,n sənə! ey 9ak və 9akizə $,sa ibn 3əfər əl-Kazim7 alam ls,n sənə! ey təslim və riza məqam+na sahib /li ibn $,sa (iza7 239

alam ls,n sənə! ey $,həmməd ibn /li ət-Fəqi7 alam ls,n sənə! ey nəsihəti və əmanətdar /li ibnsənə! $,həmməd alam ls,n ey .əsənən-<əqi7 ibn /li7 alam ls,n ndan snrak+ vəsiyyə )1ani"inə*7 4ərvərdigara! salavat gndər ƒz 9arlaq n,r,na və +ra+na = imama ki! ənin vəliyyinin vəlisi! 1ani"ininin 1ani"ini və ənin &əlqinə ənin h11ətindir alam ls,n sənə! ey səfal+! 9ak və təzkiyə l,nm," nəfsə malik lan ali1ənab seyyid7 alam ey 9ak vlad+7və alam ls,n ls,nsənə! sənə! ey rəhbərin seilmi"lərin &eyir&ahlar+n vlad+7 alam və Allah+n rəhməti və bərəkətləri ls,n Allah+n (əs,l,na və Allah (əs,l,n,n vladlar+na alam ls,n! aləmlərin (əbbi lan Allaha! n,n (əs,l,na və /mir əl-mmininə itaət edən Allah+n ləyaqətli və saleh bəndəsinə7 alam ls,n sənə! ey Allah+n seilmi" bəndəsi )byük* ibt $ü1təban+n l, /bülqasim7 alam ls,n sənə! ey ziyarətində seyyid ü"-",hədan+n ziyarətinin savab+ l,nan "ə&s7 alam ls,n sənə7 Allah-Fəala bizimlə sizin aran+zda 3ənnətdə tan+"l+q yarats+n! bizi sizin zümrənizdə )s+ran+zda* məh",r etsin )yəni 240

iyamətdə sizlə birgə laq*! bizi sizin 9eyəmbərinizin hv,z,na da&il etsin və bizi baban+z /li ibn /b,talibin əlindəki 1amla sirab etsin Allah+n salavat+ ls,n sizlərə Allahdan istəyirəm ki! siz əhli-beytin fərə1 və sevin1ini )zəmanə imam+n+n züh,r, ilə* bizə gstərsin və bizi sizlə birlikdə baban+z $,həmməd )Allah+n salavat+ və salam+ ls,n na və ailəsinə* 9eyəmbərin zümrəsində 1əm etsin və sizin mərifətinizi )tan+ma+n+z+* əsla bizim qəlbimizdən +&armas+n .əqiqətən! =! səltənətli qüdrətlisizin $əb,dd,r $ən vəAllaha məhəbbətiniz və dü"mənlərinizdən bəraətlə )bizar lmaq! imtina! nifrət* ya&+nla"+ram Allah+n əmrinə təsliməm! inkar edən və təkəbbürlü halda deyil )=n,n əmrinə* raz+ ld,,m halda və Allah tərə?ndən $,həmmədə )s* vəhy l,nanlara yəqinliyim ld,, halda sənə ya&+nla"+ram B,nlar+ sənə ya&+nla"maq üün edirəm ey aam7 •y Allah+m! həminin raz+l++n+ və a&irət evini istəyirəm •y mənim aam və aam+n l,7 $ənə 3ənnətə da&il lmaqda "əfaəti l7 .əqiqətən! sənin Allah yan+nda "ənin və byük məqam+n var 'lahi! səndən diləyirəm ki! mənim aqibətimi səadətlə &ətm edəsən və hal-haz+rda etiqad 241

bəslədiyim iman+ məndən almayasan /zəmətli və ,1a Allahdan ba"qa kimsədə qüdrət və qüvvət y&d,r 'lahi! &atir kərəminə! izzətinə! rəhmətinə və a?yətinə bizim d,am+z+ qəb,l və rəva et Allah+n salavat+ ls,n $,həmməd və n,n bütün əhli-beytinə •y Allah! ey rəhm edənlərin ən mərhəmətlisi7w /8/B'66AF

(' \\¬ ×\\ŸZVWX תx\\w V\\R (&6 ×ZÆY… ×L -®À¯T³¡ T´d %' ×YZ\\Š×¾x\\…×`Y\\]c˜\\¢ (&6( &' TVß\\… ×À\\VOY c\\ÞVf¢ Z\\ÆY… ×L\\ -®À¯T\\³¡T´\\d ¾Z\\«– (&6> *' ¾`\\wX …\\ ×À\\wXªµ\\µX (&3( ×_¼Â ׮įŸx ·Y ' ¾Z\\\\«– ×\\\\¢ ª`xj\\\\™Y (&3( ×L Ž ·` T´d ®À¯T³¡ 1' ¾\\\VW ×À\\\wX àV\\\™ c\\\ ×c¼\\RY áqZd Z¨ Zjd` ×OY ÉVŠu (&6 6' ×k¬– ¢ VR c™q cf ¾Yx\\¨jY Zj\\d` ×›\\]YZ Æ\\¬OY ÉV\\ŸŠ (&61 ×c¼RY 3' ¸x ×\\¢ V\\R k\\OY º\\™ (&6% ×L ׮įŸx ¾Z«– kZÆY… T™Š 46

$əfatihül-Cinan! səh;0J 242

>' Yµ\\\V ×\\\¢ ªZ\\\™ ªx (&6 ×L ×¢OY ()' ×¹\\\g¡ k\\\f \\\¢ c\\\VW (&6 ×L ×cd ”ÂY (('

'mam (izan+n )ə* həyat+ G$üntəhəl-amalG ~ hissə Ley& Abbas ,mi! $ədyən! ;2; )2000* ;2 $ehdi 4i"vayi G$əs,m imamlar+n həyat+G $ütər1im $ais Aaverdiyev 2002;2J $E<8/('3AF ƒ< ƒ}J $E/88'$/  w

• €#?‚ }'6A(/F x/ /‚/(;; }'6A(/F'< ‚//‚/' x/ '(‚A<' /./$'66/F' ;2 }'6A(/F'< A68AA(I20 /‚/( A68AA(I22 /‚/(/ @I~A<A(A Fƒx'6/ 2w 243

/‚/(/ @I~A<A(I< L/(' .ƒK$/(' 2{

•• €#?‚ $/L./8 }'6A(/F'J; $/L./8'< FA('~' J2 '$A$ (}A
'$A$ ('}A
••• €#?‚ D$ }'6A(/F';{{ D$D< FA('~' ;{ ./}(/F $/D$/<'<)/* ./6AFI
./}(/F $/D$/<'< )/* ‚/}'/F/(' ;{ ./}(/F $/D$/<'< )/* K/(A$/F/(' 20; ./}(/F $/D$/ )/* x/ }'6A(/F' .AI<8A ./8'/( 20 ./}(/F $/D$/8/< )/* ./8'/(20M ./}(/F $/D$/<'< )/* }'6A(/F
•„ €#?‚ (•6 }'6A(/F' 225 (•6'< FA('~' 22w ./}(/F /B8E/}'$'< )/* ./6AFI 22{ ./}(/F /B8E/}'$'< }'6A(/F
)/*

247