Yaman Ng Lahi Wika at Pagbasa Sa Filipino 4- Yunit II Kagamitan Ng Mag-Aaral

4 Yaman ng Lahi

Y P O C D E P E D

Wika at Pagbasa sa Filipino

Kagamitan ng Mag-aaral

Ang aklat na ito ay magkatuwang na inihanda at sinuri ng mga edukador mula sa mga publiko at pribadong paaralan, kolehiyo, at / o unibersidad. Hinihikayat namin ang mga guro at ibang nasa larangan ng edukasyon na mag-email ng kanilang puna at mungkahi sa Kagawaran ng Edukasyon sa [email protected] [email protected]. .ph. Mahalaga sa amin ang inyong mga puna at mungkahi.

Kagawaran ng Edukasyon Republika ng Pilipinas i All rights reserved. reserved. No part of of this material may be reproduced or transmitted transmitted in any form form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

Yaman Yam an ng Lahi Wika Wika at Pagbasa Pagbasa sa Filipino – Ikaapat Ikaapat na Baitang Baitang Kagamitan ng Mag-aaral Unang Edisyon 2015 Isinasaad ng Batas Republika 8293, seksiyon 176 na “Hindi maaaring magkaroon ng karapatangari (sipi) sa anumang akda ang Pamahalaan ng Pilipinas. Gayunman, kailangan muna ang pahintulot ng ahensiya o tanggapan ng pamahalaan na naghanda ng akda kung ito’y pagkakakitaan. pagkakakitaan. Kabilang sa mga maaaring gawin ng nasabing ahensiya o tanggapan ay ang pagtakda ng kaukulang bayad.” Ang mga akda (kuwento, seleksiyon, tula, awit, larawan, ngalan ng produkto o brand names, tatak o trademarks, palabas sa telebisyon, pelikula, atbp.) na ginamit sa aklat na ito ay sa nagtataglay ng karapatang-ari ng mga iyon. Pinagtibay ng isang kasunduan ng Kagawaran ng Edukasyon at Filipinas Copyright Licensing Society (FILCOLS), Inc. na ang FILCOLS ang kakatawan sa paghiling ng kaukulang pahintulot sa nagmamay-ari ng mga akdang hiniram at ginamit dito. Pinagsumikapang matunton upang makuha ang pahintulot sa paggamit ng materyales. Hindi inaangkin ng mga tagapaglathala at mga mayakda ang karapatang-aring iyon.

Y P O C D E P E D

Tanging mga institusyon at kompanyang nakipagkontrata sa FILCOLS at yaong nakasaad lamang sa kasunduan, ang maaaring kumopya mula dito sa Kagamitan ng Mag-aaral. Ang hindi nakipagkontrata sa FILCOLS ay dapat, kung ninanais makakopya, makipag-ugnay nang tuwiran sa mga tagapaglathala at sa mga may-akda. Maaaring tumawag sa FILCOLS sa telepono blg. (02) 439-2204 o mag-email sa lcols@gmail. com ang mga may-akda at tagapaglathala. Inilathala ng Kagawaran ng Edukasyon Kalihim : Br Armin A. Luistro FSC

Pangalawang Kalihim : Dina S. Ocampo, PhD

Mga Bumuo ng Kagamitan ng Mag-aaral

Punong Tagapan Tagapangasiwa: gasiwa: Angelika Angelika D. Jabines

Mga Manunulat: Sancho C. Calatrava, Modesta R. Jaurigue, Fragilyn B. Rafael,

Dolorosa S. de Castro, Josenette R. Brana, Mary Ann H. Umadhay, Umadhay, Cynthia Reyroso, Arjohn Gime, Robena delos Reyes,

Arabella Mae Z. Soniega, Fe Catalina Guinto, Yaledegler Yaledegler S. Maligaya,

Anna Marie Aranzanzo, Maria Hazel J. Derla, Derla, Gratcielo Chiara D. Badillo, at Angelika D. Jabines

Mga Konsultant: Patrocinio V. Villafuerte, Concepcion U. San Antonio, at Voltaire M. Villanueva Mga Tagaguhit: Aristotle Tagaguhit: Aristotle S. Daquioag at Jason O. Villena Villena Tagatala: Ireen Subebe

Inilimbag sa Pilipinas ng Sunshine Interlinks Publishing House, Inc. Department of Education – Instructional Materials Council Secretariat (DepEd-IMCS) Ofce Address :

5th Floor Mabini Bldg., DepEd Complex Meralco Avenue, Avenue, Pasig City Philippines 1600

Telefax

:

E-mail Address :

(02) 634-1054 o 634-1072 [email protected]

ii All rights reserved. reserved. No part of of this material may be reproduced or transmitted transmitted in any form form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

PAUNANG SALITA

Kumusta? Sadyang isinulat at inihanda para sa iyo ang Kagamitan ng

Y P O C D E P E D

Mag-aaral (KM) na ito. Magiging kasama mo ito sa pag-aaral ng Filipino sa pagtuklas ng mga bagong konsepto at kaalaman sa paggamit ng mga kaalamang natutuhan sa pakikipagtalastasan sa kapuwa at magiging kaakibat sa pagpapaunlad ng bansang Pilipinas.

Ang mga gawai gawain n ay mainga maingatt na iniha inihanda nda upang lubos na

malinang ang kakayahan mo sa pakikinig, pagsasalita, pagbabasa, pagsusulat, at panonood. Basahin mo at unawaing mabuti ang mga panuto sa bawat gawain upang makatugon ka nang wasto at angkop para maging maging matagumpay ka sa lahat ng mga gawain. Ang bawat aralin ay nahahati sa iba’t ibang gawain.

Tuklasin Mo Mo.. Sa bahaging ito, lilinangin ang mga salita o

konsepto na kailangan mong malaman upang lubos na maunawaan maunawaan ang mga mapapakinggan o mababasa ng mga teksto.

Basahin Mo. Dito mo mababasa ang mga kuwento, tula,

balita at iba pang teksto na gagamitin natin sa pagtalakay ng aralin.

iii All rights reserved. reserved. No part of of this material may be reproduced or transmitted transmitted in any form form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

Pagyamanin Natin. Natin. Ito ay nahahati sa Gawin Ninyo at Gawin Mo Mo na naglalaman ng mga gawaing magpapayaman ng mga konsepto, kaalaman at kakayahang natutuhan mo mula sa talakayang ginawa sa klase. Ang mga gawain dito ay maaaring gawin mo kasama ang iyong mga kamag-aral at ang iba naman ay gagawin mo nang nag-iisa.

Y P O C D E P E D Isaisip Mo. Mo. Sa bahaging ito, lalagumin natin ang mga

natutuhan mo sa mga araling pinag-aralan natin.

Isapuso Mo. Mo. Ang mga gawain dito ay tutulong sa iyo upang

maisabuhay ang mga pagpapahalagang natutuhan mo sa bawat aralin.

Isulat Mo. Mo. Dito mo maipakikita ang lubos mong pagkaunawa

sa mga napakinggan o nabasa mong teksto sa pamamagitan ng iba’t ibang uri ng pagsulat.

Makikita mo rin ang iba pang bahagi ng kagamitan tulad ng:

Bokabularyong Pang-akademiko. Ito ay talaan ng mga

salitang binasa at pinag-aralan mo sa bawat yunit.

Kalendaryo ng Pagbabasa. Pagbabasa. Isang buwang kalendaryo

ng mga gagawin mo kaugnay ng isang babasahing pambata na mapipili.

Pagsulat ng Book Report. Report. Makikita sa bahaging ito ang mga

gabay na gagamitin mo sa paghahanda ng isang report kaugnay kaugnay ng isang chapter book na na natapos mong basahin.

iv All rights reserved. reserved. No part of of this material may be reproduced or transmitted transmitted in any form form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

Sana sa paggamit mo nito ay mas makilala mo pa ang iyong sarili bilang isang tunay na Pilipinong may kakayahan na gamitin ang wikang Filipino sa pakikipagtalastasang pasalita at pasulat na pamamaraan. Maligaya at maunlad na pag-aaral sa iyo!

Y P O C D E P E D

MGA MAY-AKDA

v All rights reserved. reserved. No part of of this material may be reproduced or transmitted transmitted in any form form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

TALAAN NG NILALAMAN

Yunit II – Nagkakaisang Mamamayan, Maunlad na Pamayanan

Aralin 6 – Lugar sa Pamayanan, Halina’t Pasyalan................50 •

Paggamit ng Pang-uri

Y P O C D E P E D

Aralin 7 – Katuwang sa Pamayanan........................................ 57 •

Paggamit ng Pandiwa at Pang-uri sa Teksto

•

Pagkakaiba ng Recount sa Balita

•

Kaugnayan ng Paksang Pangungusap sa Talatang Susulatin

Aralin 8 – Biyaya ng Kalikasan Tungo sa Pag-unlad..............69 •

Kahalagahan ng Kalikasan sa Pag-unlad ng Kabuhayan ng Mamamayan

•

Paggamit ng Pandiwa sa Teksto

Aralin 9 – Pagpapaunlad ng Pamayanan................................ 78 •

Paggamit ng Pariralang Pang-abay

•

Balangkas ng Kuwento

Aralin 10 – Hangad na Likas-Kayang Pag-unlad.......................84 •

Paggamit ng Pang-abay

•

Kaugnayan ng Sanhi at Bunga

•

Mga Dapat Tandaan sa Pagsulat ng Isang Liham

* Kalendaryo ng Pagbabasa..........................................................92 * Bokabularyong Pang-akademiko................................................93

vi All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

Yunit II Nagkakaisang Mamamayan, Maunlad na Pamayanan

Y P O C D E P E D Iisang damdamin Nagkakaisang mamamayan Susi ng isang maunlad at mapayapang pamayanan. 49 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

ARALIN

Lugar sa Pamayanan, Halina’t Pasyalan

6

Ano-ano ang lugar sa inyo na maaaring pasyalan? Anong mga salita ang gagamitin upang makapaglarawan? Paano ka makasusulat ng isang liham paanyaya para sa isang kaibigan?

Y P O C D E P E D

Tuklasin Mo A.

May lakad ang mag-ama kaya maaga silang gumising. Ano kaya ang ibig sabihin ng may lakad? Gawin ito upang maipakita ang pagkakaunawa mo rito. Isulat ang kahulugan mula sa diksiyonaryo.

may lakad

Magbigay ng dalawang halimbawa nito.

Magbigay ng tatlong salitang kasingkahulugan nito.

Gamitin ito sa pangungusap.

Ngayon, handa ka nang makinig sa kuwentong babasahin ng iyong guro.

50 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

B.

Bago natin basahin ang kuwento tungkol sa isang pagdiriwang sa pamayanan, alamin muna natin ang kahulugan ng mga salita na ginamit sa kuwento. Iguhit ang kahulugan ng mga ito sa isang malinis na papel. Salita

Guhit Ko

baton

Y P O C D E P E D majorette

musiko

prusisyon

Tandaan ang kahulugan ng mga salitang ito upang mas madali mong maunawaan ang kuwento natin. Basahin Mo

Kung mamasyal kayo ng iyong nanay o tatay, yayayain mo ba sila sa lugar na mababanggit sa kuwento? Bakit? Pista sa Barangay

“Heto na ang musiko. Bababa na ako,” sigaw ni Bert sa mga kalaro. “Oo nga! Dali! Baka malampasan tayo,” nagmamadaling bumaba sa puno ng makopa ang mga bata.


Nagkagulo ang mga bata nang makita ang Ati-atihang sumasayaw sa saliw ng tugtog ng mga tambol. Buong siglang umikot-ikot ang mga majorette at ang kanilang baton habang tumutugtog ang banda. Ang mga tao ay talagang nagkakagulo. Talagang ang saya ng pista sa barangay. Puno ng pagkain ang mesa, may adobong manok, mechadong karne ng baka, paksiw na pata at marami pang iba.

Y P O C D E P E D

May banda ng musiko sa umaga at sa gabi’y may prusisyon sila. Suot ng mga matatanda ang kanilang saya at nakikihanay sa mga kabataang umiilaw sa prusisyon. Ang problema ay may kakaibang nararamdaman sa kinabukasan o ilang araw pagkatapos ng pista. Pata at malata ang katawan ng mga tao. Kung wala silang natirang handa ay magtitiis na lang sila sa mga de-lata o di kaya’y sa ginataang gabi.

Ganiyan ang mga Pilipino noon. Subalit ngayo’y unti-unting nang nagbabago. Ipinagdiriwang pa rin ang kapistahan at ipinaghahanda, subalit sa abot na lamang ng kanilang makakaya.


Pagyamanin Natin Gawin Ninyo A.

Balikan natin ang mga pangyayari sa napakinggang kuwento tungkol sa lakad ng mag-ama. Lakbayin natin ang lugar na kanilang pinuntahan sa pamamagitan ng pagsagot ng mga tanong na nasa mapa.

Y P O C D E P E D Ano-ano ang gagawin nila?

Sino ang una nilang nakita?

Saan ang lakad ng mag-ama?

Saan-saan sila nakarating?

Sino-sino pa ang kanilang nakita?

Kung may nais kang puntahang isang lugar sa mapa, paano ka magpapaalam sa nakatatanda sa iyo?


B.

May mga salitang iisa ang baybay ngunit magkaiba ang kanilang bigkas. Marami nito sa binasang kuwento. Ano-ano nga ito? Magkatulad ba ang mga ito ng kahulugan? Ngayon, tukuyin ang kahulugan ng mga salitang may salungguhit sa bawat pangungusap. 1. Buhay na ang itinanim kong maliit na puno ng Akasya. Laging puno ng tubig ang mga tapayan sa bakuran upang gamitin sa kanilang taniman. Dahil sa matiyagang pagtatanim naging maayos ang buhay nina Kadyo.

Y P O C D E P E D 2. Ang malaking paso sa kaniyang kamay ay dahil sa hindi niya pag-iingat habang nagluluto. Sa sobrang sakit nito, nasagi niya ang magandang paso ng halaman malapit sa kanilang bintana. 3. Maluwang ang taniman ng tubo ng pamilyang Santos. Maliit ang tubo ng pera na inilagak nila sa bangko. Ang mga anak nila’y nakaupo sa mahabang bangko habang naghihintay sila ng tawag ng kahera ng bangko.

4. Pito ang pulis na nakabantay malapit sa paaralan. May kaniya-kaniya silang pito na nakasabit sa uniporme.

Gawin Mo A. Alin sa mga lugar na napuntahan ng mag-ama ang naibigan mo? Ipakita ito sa pamamagitan ng isang post card na iyong gagawin. Kunin ang iyong kagamitan sa Art at umpisahan na ito.


B.

Gamit ang pang-uri, ilarawan ang isang lugar na nais mong marating. Humanap ng kapareha. Ipaguhit sa kaniya ang lugar na nasa isip sa pamamagitan ng mga paglalarawang ibibigay.

C.

Naririto pa ang ilang pares ng mga salita na magkatulad ng baybay ngunit magkaiba ng bigkas. Gamitin ang mga ito sa sariling pangungusap. Salungguhitan ang panghalip na ginamit.

Y P O C D E P E D 1. aso-aSo 2. kita-kiTa

3. paso-paSo

4. saWa-sawa

5. buKAs- bukas

Isaisip Mo A.

Saan-saan ginagamit ang pang-uri? Isulat ang sagot sa maliliit na ulap. Gawin ito sa iyong kuwaderno.

Ginagamit natin ang pang-uri sa....


B.

Ano-ano ang natatandaan mo sa pagsulat ng isang liham? Gawin ito sa iyong kuwaderno. Natutuhan

Y P O C D E P E D Hindi masyadong malinaw

Opinyon

Isapuso Mo Ipagmalaki ang sariling pamayanan sa pamamagitan ng isang poster . Gawin ito sa isang malinis na papel. Isulat Mo

Sumulat ng isang liham. Anyayahan ang isang kaibigan na mamasyal sa inyong lugar. Salungguhitan ang mga pang-uring ginamit at ikahon ang mga salitang iisa ang baybay ngunit magkaiba ng bigkas.


ARALIN

7

Katuwang sa Pamayanan

Katuwang ka ba sa pagpapaunlad ng iyong pamayanan? ano ang pang-uri? Ano ang pandiwa? Paano isinusulat ang isang balita? Ang recount ? Paano sila nagkaiba? Ano ang kaugnayan ng paksang pangungusap sa talatang iyong susulatin

Y P O C D E P E D

Tuklasin Mo A. Nagkasakit ng dengue ang batang bida sa kuwentong iyong mapapakinggan. Ano ang alam mo sa sakit na ito? Sagutin ang mga tanong tungkol dito. Gawin ito sa kuwaderno. Ano ang Ano ang Ano ang mga Paano ito sanhi dengue? sintomas malulunasan? nito? nito?

Bago Bumasa

Pagkatapos Bumasa

Huwag kang mag-alala kung wala kang gaanong naisulat sa iyong talaan, makinig nang mabuti sa iyong guro upang mas makilala mo pa ang sakit na dengue.


Basahin Mo A. Naririto ang ilang pahina ng diary ni Melba. Tulad ni Isabel, nagkasakit din siya ng dengue. Basahin natin ang kaniyang mga pinagdaanan. Setyembre 1, 2014 Dear Diary, Hindi ako nakapasok ngayon. Paggising ko, masakit na ang aking ulo. Masakit din ang aking lalamunan at mga kasukasuan.

Y P O C D E P E D Pagdating ng hapon, hindi pa rin umaayos ang aking pakiramdam,

magpahinga lang daw ako at baka tatrangkasuhin ako.

Nakaramdam ako ng pagkahilo at para akong nasusuka. Sabi ng nanay, Melba

Setyembre 2, 2014 Dear Diary,

Masakit pa rin ang aking ulo at mabigat ang aking pakiramdam.

Kinuha ni Nanay ang aking temperatura, akala ko sasabog na ang

aming thermometer kasi 40 digri ito. Pinunasan agad ako ni Nanay

ng malamig na tubig at saka nilagyan ng basang tuwalya sa aking noo matapos akong bihisan ng isang manipis na damit. Sana, bukas ok na ako. Dalawang araw na akong liban sa klase. Melba


Paggising ko kaninang umaga, wala na akong lagnat. Ang galing talagang

doktor ng aking Nanay. Pero hindi pa rin niya ako pinapasok sa paaralan. Baka raw mabinat ako kaya maghapon na naman ako sa bahay. Melba


Setyembre 4, 2014 Dear Diary, Pagkatapos kong kumain ng aking almusal, sabi ni Nanay maligo na raw ako upang gumaan ang aking pakiramdam. Iyon nga ang aking ginawa. Nagulat ako sa aking nakita! Ang dami kong tuldok-tuldok na pula sa balat. Ipinakita ko ito kay Nanay at dali-dali naman niya akong binihisan

Y P O C D E P E D at dinala sa doktor. Melba


Ilang araw kaya ako titigil dito sa ospital? Kahapon pa ako rito. Matapos akong

kuhanan ng dugo para sa platelet count, sabi ng doktor sobra raw baba ito. Dapat daw ay nasa pagitan ito ng 150,000 – 200,000. Pero ang sa akin 70,000

lamang, kaya heto ako ngayon naka-dextrose, sinasalinan pa ng dugo. Kailan kaya ako lalabas dito? Melba


Naubos din ang dugo sa mga bag na binili ni Nanay. Binisita ako ng aking doktor kanina. Kaunti na lang daw pahinga at uminom lamang ako ng maraming tubig. Baka sa susunod na araw lalabas na ako sa ospital. Melba

Ganito rin ba ang nangyari sa iyo nang magkasakit ka? Ano-ano ang pandiwang ginamit sa binasang diary ?


B.

Paano ba maiiwasan o mababawasan ang kaso ng dengue sa ating pamayanan? Sino-sino ang magiging katuwang natin sa pagsugpo nito? Alamin natin sa pamamagitan ng pagbasa ng isang balita tungkol dito. 4 o’clock Habit, 4S ng DOH, Epektibo Kontra Dengue Online Balita, Hunyo 30, 2014

Y P O C D E P E D ni Mary Ann Santiago

Ang paalala ay gamot sa taong nakalilimot. Ito ang kasabihang sinusunod ng Kagawaran ng Kalusugan (DoH) pagdating sa laban kontra sa nakamamatay na dengue, na marami na ring buhay ang kinitil sa bansa, partikular na sa mga paslit. Batay sa huling ulat ng DOH-National Epidemiology Center (NEC), mula Enero 1 hanggang Mayo 31 ngayong taon ay umabot na sa 23,867 ang naitalang kaso ng dengue sa bansa. Nasa 99 sa mga ito ang nasawi. Tiniyak ng DOH na bagamat nababawasan ang naitatalang kaso ng dengue sa nakalipas na mga buwan ay patuloy ang maigting na kampanya ng kagawaran laban sa dengue, na itinuturing na “all-year-round threat ” na sakit dahil kung dati ay tuwing tag-ulan lang namiminsala, ngayon ay marami pa rin itong binibiktima kahit tag-init. Partikular namang mahigpit ang pagbabantay ng DOH laban sa dengue ngayong tag-ulan, dahil papalapit na ang peak season ng sakit sa Agosto at Setyembre. Ayon kay DOH spokesman Dr. Lyndon Lee-Suy, na siya ring program manager ng DOH-Dengue Prevention and Control Program, mas mababa ang naitala nilang kaso ng dengue sa unang limang buwan ng 2014 sa 50.98 porsiyento kumpara sa kaparehong panahon noong 2013, na umabot sa 48,686 ang na-dengue.


Sa ngayon, aniya, ilan sa mga programang kanilang ipinatutupad na nakatulong para mabawasan ang mga kaso ng dengue ay ang vector control activities, tulad ng 4 o’clock habit sa mga komunidad at pagsunod sa 4S laban sa dengue. Kaugnay nito, sinabi ni Health Secretary Enrique Ona na epektibo laban sa dengue ang 4 o’clock habit gamit ang “stop, look, and listen” approach.

Y P O C D E P E D

Paliwanag ni Ona, ang stop ay nangangahulugan na iwan muna ang ibang bagay at gawing prioridad ang pagpuksa sa mga pinamamahayan ng lamok. Pagsapit, aniya, ng 4:00 ng hapon—ang oras ng pagkain ng lamok—ang mga itinalagang grupo ay dapat na maghanap (look ) ng breeding sites ng mga dengue-carrying mosquito at magpatupad ng sistematikong “search and destroy activities” laban sa mga ito. “‘Listen’ entails heeding the instructions from local authorities, community leaders or work supervisors for a synchronous implementation of the 4 o’clock habit,” paliwanag pa ng Kalihim. Dagdag pa niya, maaari namang gawin ang naturang sistema nang araw-araw o lingguhan, depende sa pondo at kapasidad ng komunidad. Ipinaliwanag rin ni Ona ang 4S, na nangangahulugan ng Search and destroy mosquito breeding places, Self-protection measures, Seek early consultation for fevers lasting more than two days, at Say yes to fogging when there is an impending outbreak. Bahagi rin, aniya, ng 4 o’clock habit ang tukuyin ang mga high-risk area sa lokalidad, pagbubuo ng mga grupo para sa critical response activities laban sa lamok at pag-likha ng sistema ng komunikasyon para sa mas mahusay na koordinasyon. May mga pang-uri bang ginamit sa balitang ito? Ano-ano ito? Ano ang inilarawan ng bawat isa? Ano ang paksa ng bawat talata sa balitang ito? Sang-ayon ka ba sa mga nabasa mo rito? 61

All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

Pagyamanin Natin Gawin Ninyo A. Basahin at pag-usapan ang mga talata. Sabihin ang paksa ng bawat isa. 1. Pinagyaman ng mga Ifugao ang kanilang kabundukan. Binungkal nila ang mga gilid nito. Nakalikha sila ng makikitid na taniman. Tinataniman nila ito ng palay. Ang hagdang-hagdang palayan ng mga Ifugao ay isang kahanga-hangang tanawin.

Y P O C D E P E D Hango mula sa Multilevel Materials 8-A. BEE-UNDP, 1997.

2. Mahirap ang magulang ni Andres. Hindi siya nakapag-aral. Maaga siyang naulila. Siya ang nagpalaki sa kaniyang mga kapatid. Ngunit sa sariling pagsisikap ay natuto siyang bumasa at sumulat. Tinuruan muna siyang bumasa ng kaniyang ate. Napaunlad niya ang kaalamang ito. Nakabasa at nakasulat siya gaya ng nagtapos sa paaralan. Hango mula sa Multilevel Materials 8-A. BEE-UNDP, 1997.


B. Paano ba isinusulat ang isang talatang nagbibigay-ulat? Basahin mo muli ang balita na nasa pahina 60-61 upang masagot ang mga tanong na ito. Isulat ang sagot sa kuwaderno. 1. 2. 3. 4.

Saan hinango ang balita? Ano ang pamagat nito? Sino ang sumulat nito? Ano-ano na ang alam mo sa paksang ito ng binasang balita? Ano? Sino? Saan? Kailan? Bakit? Paano? Nasagot ba ng binasa mong balita ang lahat ng tanong sa bilang 52? Sa mga sagot mo sa bilang 5 2, alin dito ang pinakamahalaga? Ipaliwanag ang sagot. Ano ang epekto ng balitang ito sa iyo? Lokal ba o internasyonal na balita ito?

Y P O C D E P E D 5.

6. 7. 8.

C. Ngayon, subuking makasulat ng isang balita kasama ang iyong pangkat. Sundin ang mga hakbang na nakasulat upang maging madali ang gawaing ito. 1. Pag-usapan sa pangkat ang ginagawang hakbang ng pamayanang kinabibilangan lamang sa pagsugpo o pag-iwas sa sakit na dengue. 2. Maglista ng mga tanong na nais ninyong masagot tungkol sa napiling paksa. 3. Pag-usapan ang mga sagot dito.


4. Isulat sa unang talata ang mga pangungusap na sumasagot sa tanong na ano, saan, sino, kailan, bakit, at paano. 5. Sa ikalawang talata, ipaliwanag nang detalyado ang mga sagot sa mga tanong na sinagot sa unang talata. Kung maaari, maglagay rito ng isang pahayag ng isang saksi na nakapaloob sa panipi.

Y P O C D E P E D

6. Lagumin ang balitang isinulat. Maaaring ilakip dito ang iba pang impormasyon tungkol sa iyong ulo ng balita. Maaari ring ilagay rito ang mga gagawin sa hinaharap, ang halaga ng proyekto, gaano ito katagal gagawin, at iba pang detalye. 7. Basahing muli ang natapos na balita upang maisaayos ang mga nakitang pagkakamali.

D. Sa pamamagitan ng pagguhit, ilarawan si Lolit Lamok na nakilala mo sa kuwentong napakinggan mula sa iyong guro.

E. Makilala mo kaya ang pandiwa sa iba’t ibang anyo nito? Subukin natin. Basahin ang mga talata sa Pagyamanin Natin, Gawain Ninyo A, pahina 62. Sipiin at pangkatin ang mga pandiwang ginamit dito. Gawin ito sa isang malinis na papel.


Gawin Mo A.

Basahin ang mga talata. Isulat sa iyong kuwaderno ang paksang pangungusap ng bawat isa. 1. Ang platypus o duckbill ay isang hayop na may kakatwang anyo. Palapad ang katawan nito na nababalot ng maiikli at pinong balahibong kulay kape. Tila sagwan ang buntot nitong maikli, malapad at nababalutan ng magaspang na buhok. Maiikli ang apat nitong mga paa na may magkadidikit na mga daliri. Wala itong leeg. May maliit itong mata at tenga na naisasara kapag nasa ilalim ng tubig.

Y P O C D E P E D Hango sa Pagpapaunlad ng Kasanayan sa Pagbasa ng St. Mary’s Publishing Corporation

2. Katutubong awitin ng mga Ilokano ang Dal-lot. Binubuo ito ng walong taludtod sa isang saknong. Kung susuriin, halos walang anumang kahulugang isinasaad ang Dal-lot. Inaawit ito ng isang lalaki sa isang babae na tumutugon naman nang patula. Nagtatapos ito sa kanilang sabay na pag-awit. Hango sa Pagpapaunlad ng Kasanayan sa Pagbasa ng St. Mary’s

Publishing Corporation

3. Ang langaw ay maituturing na pinakamapanganib na hayop sa buong daigdig. Ang dalawa nitong pakpak at anim na mabalahibong paa ay nakapagdadala ng mikrobyo na nagdudulot ng maraming sakit. Kumakain ito ng kahit na anong bagay na nabubulok. Daan-daan kung mangitlog ito sa mga basura at dumi. At sa oras ng kaniyang paglipad at pagdapo kung saansaan, tiyak ang dala niyang sakit sa mga tao. Hango sa Pagpapaunlad ng Kasanayan sa Pagbasa ng St. Mary’s Publishing Corporation


B.

Gamitin ang tsart sa pagbabahagi ng mga ginawa, ginagawa at gagawin mo pa lamang upang maging isang tunay na katuwang ng pamayanang kinabibilangan. Sa ilalim ng bawat isa, isulat naman ang sanhi at bunga ng mga kilos na isinulat. Kahapon

Ngayon

Bukas

Y P O C D E P E D Kilos

Sanhi

Bunga

C.

Gawin natin ang Kalendaryo ng Pagtulong. 1. Kumuha ng isang malinis na papel. 2. Gumawa ng isang buwang kalendaryo. 3. Sa kaliwang itaas na bahagi, isulat ang buwan ng natapos na kalendaryo. 4. Isulat sa bawat araw ang mga gagawin mo upang makatulong sa kapuwa at sa kapaligiran mo. 5. Lagyan ng  kung ang isinulat ay nagawa at  naman kung hindi.


Isaisip Mo A.

Paano mo ngayon bibigyang kahulugan ang pang-uri? Gamitin ang bilog sa ibaba upang maibigay ang mga natutuhan mo. Gawin ito sa kuwaderno.

Dati ko nang alam…

Y P O C D E P E D Natutuhan ko ngayon…

B.

Gumawa ng isang islogan na nagsasabi ng iyong natutuhan tungkol sa pandiwa. Gawin ito sa isang malinis na papel.

C.

Ano-ano ang natatandaan mo tungkol sa salitang nasa palad? Sumulat sa bawat daliri ng mga bagay na natutuhan mo tungkol dito. Bakatin ang sarili mong kamay sa kuwaderno at gawin ang hinihiling.

Ang paksang pangungusap ay…


Isapuso Mo Gumawa ng isang poster na nagpapakita ng isang tulong na iyong natanggap. Ipakita rin dito ang dahilan at ang naidulot sa iyo ng tulong na natanggap mula sa iba. Gawin ito sa isang malinis na papel. Isulat Mo Gamitin ang planner sa pagsulat ng talata tungkol sa sariling karanasan.

Y P O C D E P E D RECOUNT PLANNER

Saan?

Kailan?

Sino?

Mga Pangyayari Ayon sa Wastong Pagkakasunod-sunod Mga Pang-ugnay na Salita

una

pangalawa

kaya ngayon

Pang-ugnay na Salita

sumunod

kinabukasan

Ano ang nangyari?

panghuli

Ano ang reaksiyon o damdamin?

Katapusan


ARALIN

Biyaya ng Kalikasan Tungo sa Pag-unlad

8

Paano nakatutulong ang ating kalikasan sa pagpapaunlad ng kabuhayan ng mamamayan? Paano ginamit ang mga pandiwa sa araling ito?

Y P O C D E P E D Tuklasin Mo A.

Kilalanin muna natin ang mga salitang ginamit sa kuwentong babasahin sa iyo ng guro. Tukuyin kung aling mga larawan ang dapat magkasama upang mabuo ang mga puzzle. Isulat sa kuwaderno ang letrang dapat magkasama.

chainsaw chainsaw

A

B

gulok

D

C


maskulado E

D

Y P O C D E P E D palakol

F

G

Nakatugma bang lahat ang mga larawan at salitang pinagsama mo? Tandaan mo ang kahulugan ng mga salitang ito upang maunawaan ang kuwentong babasahin ng iyong guro.


B.

Isa sa mga paraan upang matukoy ang kahulugan ng mga bagong salita ay sa pamamagitan ng pagbibigay ng mga salitang kasingkahulugan nito. Subukin nating gawin ito sa sumusunod na salitang ginamit sa tekstong iyong babasahin. Gumuhit sa kuwaderno ng dalawang puno na katulad nito.

Y P O C D E P E D

Isulat sa bawat puno ang salitang bibigyang kahulugan. Isulat naman sa mga dahon ang mga salitang kasingkahulugan nito. Maaari kang humingi ng tulong sa iyong mga kaklase upang mapuno mo ang mga dahon. Naririto ang mga salitang gagamitin mo.

- hinaing - kumikinang

Ngayon, kayang-kaya mo nang basahin ang teksto sa susunod na pahina.


Basahin Mo Kahalagahan ng Kalikasan Ang Pilipinas ay isa sa pinakamayamang bansa sa Asya, hindi mayaman sa salapi pero maunlad sa likas na kayamanan. Gaya ng kasabihan, “hindi lamang ginto ang kumikinang,” hindi lamang ginto ang maituturing na kayamanan. Maging ang kayamanan sa ating paligid ay maituturing na kayamanan-tulad ng kalikasan. Subalit, napahahalagahan nga ba nang tama ang ating kalikasan?

Y P O C D E P E D

Di ba’t lahat tayo’y nilikha ng Maykapal? Nilikha na may kaniya-kaniyang tungkulin. Tayong mga tao ay nilikha upang pahalagahan at pagyamanin ang Kaniyang mga likha. Gaano ba kahalaga ang kalikasan? Para sa akin, sadyang napakahalaga ng kalikasan, dahil dito tayo kumukuha ng ating hinahain sa ating hapag-kainan tulad ng isda na nakukuha sa ating katubigan, mga prutas, gulay at bungang kahoy na makukuha sa halamanan. Dito rin tayo kumukuha ng mga kasangkapan sa paggawa ng bahay. Pero, nakalulungkot isipin na unti-unting nasisira ang ating kapaligiran. Unti-unting nawawala ang ganda ng mga itinuturing na kayamanan. Ang karagatan na dati’y kulay asul ngayon ay naging itim. Papaano na nga ba ang mga kabataan sa hinaharap? Wala nang malalanguyang malinis na tubig, at wala na ring punong aakyatan, dahil sa walang habas na pagputol, ngunit hindi naman napapalitan; wala na rin tayong malalanghap na malinis na hangin sa hinaharap dahil wala na ang mga punong sumasala sa hangin. Kapag tuluyang nawala ang mga puno, mawawalan ng balanse ang ecosystem. Ito ay magdudulot ng matinding init sa mundo. Kapag dumating naman ang panahon ng tag-ulan o bagyo, madaling matatangay ng tubig ang lupa, dahil wala ng kumakapit dito. Maaari itong magbunga ng pagkamatay ng mga taong nakatira malapit sa mga dalisdis o paanan ng bundok.


Sa ating kapaligiran din kumukuha ng mga trabaho ang mga tao, gaya ng pangingisda at pagsasaka. Sana nga ay matigil na ang mga illegal na ginagawa ng mga tao sa ating kalikasan, dahil tayo rin ang maapektuhan nito sa huli---lahat tayo ay madadamay. Kaya halina sama-sama nating pangalagaan at pahalagahan ang ating likas na yaman sa pamamagitan ng pagtatanim muli ng mga puno sa ating paligid. Pairalin natin ang sariling disiplinang huwag tapunan ng basura ang ating mga katubigan pagkat malaki ang maitutulong nito sa kabuhayan!

Y P O C D E P E D

http://nathan-tantizm.blogspot.com/2009/07/kahalagahan-ngkalikasan.html Tungkol saan ang binasa mong teksto? Paano inilarawan ang kayamanan ng bansa? May mga pandiwa ka bang nabasa? Ano-ano ang mga ito?



Basahin ang talata at gawin ang mga nakasulat na panuto. Ang Punong Niyog Sa lahat ng punong kahoy, ang niyog ang may pinakamaraming pinaggagamitan. Lahat ng bahagi ng punong ito ay mahalaga. Mahusay na panggatong ang katawan nito. Ang mga dahon ay nagagawang basket, walis, at mga kagamitang pambubong. Ang bunga ang pinakamahalagang bahagi nito. Ang balat ng bunga ay nagagawang iskoba, bunot, at mga kutson. Ang bao ang nagagawang mga alkansiya, butones, plorera, at laruan. Mula naman sa laman ng bunga, maaaring makakuha ng langis at makagawa ng kendi at gamot. Nanggagaling din sa laman nito ang mga sangkap na magagamit para sa pabango, sabon, sorbetes, ulam, at cake. 1.

2.

3.

Y P O C D E P E D

Ang mga bagay sa baba ay galing sa punong niyog. Isulat ang mga ito nang paalpabeto. Sa tapat ng bawat isa, isulat ang bahagi ng puno na pinagkukunan nito. a. walis b. butones c. panggatong d. kendi e. kagamitang pambubong

Gamit ang pinagpunit-punit na mga papel, gumawa ng isang punong niyog. Gumuhit ng isang paraan kung paano mo mapangangalagaan ang punong niyog.


B.

Basahin ang mga talata. Sa isang malinis na papel, gayahin ang organizer na ito. Sa octagon, isulat ang lugar o bagay na tinalakay sa talatang pinili. Sa mga bilohaba naman, sumulat ng mga pang-uring maaaring gamitin sa tinukoy na pangngalan.


Napakalawak ng ating mga dagat at napakaraming ilog na mapagkukunan ng panustos na pagkain. Dahil sa industriyalisasyon, dumami ang mga pagawaan at mga pabrikang nagtatapon ng mga dumi at mga kemikal na nagpaparumi sa ating mga ilog at dagat, at nagsisilbing lason sa mga isda at iba pang nangabubuhay sa tubig. Bakit dumudumi ang ating kapaligiran?

2.

Maraming likas na kayamanan ang Pilipinas. Malalawak ang mga lupang pang-agrikultura na maaaring pagtaniman ng palay, mais, tubo, tabako, at iba pang produkto. Madadawag ang mga kagubatang pinanggagalingan ng mga troso at mababangis na mga ibon at hayop. Ang mga karagatan nito ay namumutiktik sa isda at iba pang lamangdagat. Sa mga bundok matatagpuan ang mga kayamanang mineral tulad ng ginto, pilak, karbon, chromite at iba pa. Bakit sinasabing mayaman ang Pilipinas?


C.

Matapos ang pagtatanim ninyo ng punla ng mga punong ipinadala ng guro, alamin natin kung ano-anong punongkahoy ang naitanim ng inyong pangkat. Ipakita ito sa pamamagitan ng ibinigay na balangkas. Pangalan ng Puno

Ilan ang naitanim?

Y P O C D E P E D Pananda:

= isang puno

Gawin Mo A.

B.

Sumulat tayo ng isang talatang naglalarawan ng kagandahan ng biyaya ng ating kalikasan. Pumili ng isang panimulang pangungusap para sa isusulat mong talata. 1. Ako ay kakaibang bulaklak. 2. Ako ay ligaw na damo. 3. Maraming kakaibang bulaklak sa paligid. 4. Malamig ang tubig sa sapa. Batay sa natapos na talata, gumawa ng isang tanong na nagsisimula sa bakit at paano. Humanap ng dalawang kaklase, ipabasa ang naisulat mong talata at pasagutan ang mga inihanda mong tanong.


Isaisip Mo Matapos nating pag-aralan kung paano ginagamit ang panghalip, pandiwa at ang pagsulat ng talata, ano-ano ang natutuhan mong dapat at hindi dapat sa paggamit ng mga ito? Gawin ito sa kuwaderno gamit ang ibinigay na format . 1

Dapat

Hindi Dapat

Y P O C D E P E D Paggamit ng pang-uri Paggamit ng pandiwa

Pagsulat ng talata

Isapuso Mo

Kompletuhin.

Upang mapahalagahan ang biyayang bigay ng kalikasan, simula ngayon, pagsusumikapan kong _________________.

Isulat Mo

Sumulat ng isang maikling liham na humihikayat sa ibang kabataan upang pangalagaan ang kalikasan. Bigyang diin ang mga biyayang bigay nito na magagamit natin upang maging maunlad ang ating buhay.


ARALIN

9

Pagpapaunlad ng Pamayanan

Ano ang maitutulong mo upang mapaunlad ang pamayanang kinabibilangan? Ano ang pariralang pang-abay? Ano ang dapat tandaaan sa pagsulat ng isang talata? panuto?

Y P O C D E P E D

Tuklasin Mo A.

Kilalanin ang salitang nasa kahon. Ibigay ang hinihiling ng bawat bintana upang maunawaan nang wasto ang bawat salitang mapakikinggan sa kuwentong babasahin sa iyo ng guro. Kahulugan

Larawan

Salita

Pangungusap

kunot ng noo

Kahulugan

Larawan

Salita

Pangungusap

naglulupasay Handa ka nang makinig sa kuwento ng iyong guro! 78 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

B.

Naririto naman ang pares ng mga salita na mababasa mo sa tekstong nasa Basahin Mo. Tingnan natin kung ano ang nalalaman mo na sa mga salitang ito. Isulat sa bilohaba ang pagkakatulad ng mga salitang nasa itaas na mga kahon. Isulat naman sa mga kahon na nasa ilalim ng bilohaba ang pagkakaiba ng mga salitang nililinang.

Y P O C D E P E D Muslim

Kristiyano

Pagkakatulad

Pagkakaiba

Huwag kang masyadong mag-alala kung kaunti lamang ang naisulat mo. Higit na makikilala mo pa sila sa pamamagitan ng pagbasa ng susunod na teksto at sa mga talakayang gagawin ninyo sa klase.


Basahin Mo Bakit pinapurihan ang mga Muslim at Kristiyano? Muslim at Kristiyano, Pinapurihan MIDSAYAP, North Cotabato, Okt. 9 (PIA)--Pinapurihan kamakalawa ng pamunuan ng unang distrito ng North Cotabato ang ginawang pagkakaisa at pagtutulungan ng mga Muslim at Kristiyano sa gitna ng kaguluhan.

Y P O C D E P E D

Matatandaang matapos ang kaguluhan sa pagitan ng sundalo at tropa ng Bangsamoro Islamic Freedom Fighters (BIFF) noong nakalipas na buwan at matapos ang negosasyon, limang Muslim ang boluntaryong naghatid ng siyam na mga guro pabalik sa Barangay Malingao. Ang nasabing mga guro ay dinala ng mga rebeldeng BIFF habang lumalayo sa tropa ng pamahalaan. Ayon kay House Committee on Peace, Reconciliation and Unity Vice Chairperson at North Cotabato First District Rep. Jesus Sacdalan, patunay lamang ito na hindi naging hadlang ang pagkakaiba ng kultura upang magkaisa at magtulungan.

Aniya, “Ang naganap na pagkakaisa ay magsisilbing modelo ng pagututulungan hindi lamang sa Distrito Uno ngunit maging sa buong bansa”. -Shahana Joy E. Duerme

http://newa.pia.gov.ph/index.php?article=2301381288328#sthash.xDbtgLHu.dpuf



Natatandaan mo ba ang mga pangyayari sa “Hardinerong Tipaklong?” Sino-sino ang tauhan dito? Ano ang damdaming ipinakita nila sa napakinggang kuwento? Pangalan ng Tauhan _______________________

Y P O C D E P E D Ano ang ginawa niya? Una

Gitnang Bahagi

Katapusan

Ano ang damdamin niya?

B.

Balikan natin ang napakinggang kuwento at binasang teksto. Pumili ng isang tauhan mula sa mga ito at ilarawan ang kanilang ikinilos. Obserbahan din ang isang kaklase at ilarawan ang kaniyang ikinilos. Bilugan ang ginamit na pang-abay sa mga pangungusap na isusulat.

Hardinerong Tipaklong

Muslim at Kristiyano, Pinapurihan

Ang Aking Kaklase


Gawin Mo Paano ba inihahanda ang isang plot bago ito taniman? Isulat ang mga panutong dapat sundin. Bilugan ang mga pang-abay na ginamit. Isulat ang sagot sa kuwaderno.

Y P O C D E P E D 82 All rights reserved. No part of this material may be reproduced or transmitted in any form or by any means electronic or mechanical including photocopying – without written permission from the DepEd Central Office. First Edition, 2015.

Isaisip Mo Isulat sa kahon ang sagot sa mga tanong na nakasulat sa bawat bilog. Gawin ito sa kuwaderno.

1. Kailan Kailan ginagamit ginagamit ang ang panghalip panghalip na pang-abay? na pang-abay

3. Ano ang dapat tandaan sa pagsulat ng isang talata? 4.Panuto?

Y P O C D E P E D 2. Ano ang dapat tandaan sa pagbibigay ng isang panuto?

Isapuso Mo Gumawa ng tseklist kung ano-ano ang magagawa mo upang makatulong sa pagpapaunlad ng pamayanan. Salungguhitan ang pang-abay na ginamit. Gawin ito sa kuwaderno. Isulat Mo Basahing muli ang ginawa sa Pagyamanin Natin Gawin Ninyo B. Pumili ng isang pangkat ng mga paglalarawang ginawa. Isulat muli ito sa anyong patalata.


ARALIN

10

Hangad na Likas-Kayang Pag-unlad

Ano ang likas-kayang pag-unlad? Kailan ginagamit ang pang-abay? Ano ang kaugnayan ng sanhi at bunga? Ano ang dapat tandaan sa pagsulat ng isang liham?

Y P O C D E P E D

Tuklasin Mo A. Ang mga salitang initiman sa bawat pangungusap ay mapakikinggan sa kuwentong babasahin ng guro. Ibigay ang kasalungat ng bawat isa upang matukoy ang kahulugan nito. 1.

Maalaga si Bryan sa kaniyang mga halaman kaya may magandang sibol ang mga ito.

2.

Mataas ang lagnat ni Roselle kaya mainit ang kaniyang pakiramdam.

3.

Magagara at mamahalin ang mga laruang pasalubong ng ninang ni Kamille buhat sa ibang bansa.

4.

Payabungin natin ang mga puno sa hardin sa pamamagitan ng pag-aalaga nito.

5.

Ang kinatatakutan nating kalamidad ay maiiwasan kung iingatan natin ang ating kapaligiran.

6.

Dahil sa patuloy na pagpuputol ng mga puno sa bundok, ang lupa rito ay nauka.

Naibigay mo ba ang lahat ng kasalungat? Tingnan natin kung tama ang iyong mga sagot sa pamamagitan ng pakikinig sa kuwentong babasahin ng iyong guro.


B.

Ang mga salitang may guhit sa bawat pangungusap ay ginamit sa tekstong iyong babasahin. Ibigay ang kahulugan ng mga ito sa pamamagitan ng pagtukoy ng mga salitang kasalungat nito.Isulat ang sagot sa kuwaderno. 1.

Humusay ang kaniyang pagguhit dahil sa pag-eensayo.


3.

Ang batang makulit ay napagalitan ng nanay.

Walang humpay ang pag-iyak ng bata.

Ngayon, handa ka nang magbasa sa kuwento ni Elay. Tandaan mo ang kahulugan ng mga salitang ating nilinang upang higit na maunawaan ang kuwentong inihanda para sa iyo.


Basahin Mo Bakit kaya nagising ang ating bida? Saan siya nagising? Nagising sa Katotohanan ni Fragilyn B. Rafael

May kakaibang kinahihiligan si Elay. Tuwing Sabado at Linggo, kung wala silang lakad na maganak, wala siyang ginagawa kundi ang gumuhit nang gumuhit.

Y P O C D E P E D

Nais niyang maging mahusay sa pagguhit at maging magaling at sikat na tagaguhit balang araw.

Ngunit mahilig din siyang mag-aksaya ng mga papel na kaniyang ginagamit. Kapag may mali sa kaniyang ginagawa, punit dito, punit doon. Tapon dito, tapon doon.

Isang araw, naubusan na siya ng kaniyang gagamitin kaya nagmamadaling lumapit sa kaniyang Tatay. “Tay, wala na po akong sketch pad . Baka puwede tayong pumunta sa tindahan para bumili.”

“Elay, ano na namang ipinabibili mo sa Tatay mo?” ang sabat ng kaniyang Ina. “Ikaw naman, para papel lamang ang ipinabibili ng anak mo,” ang sagot ni Tatay. “Naku, Nathan, kung alam mo lamang ang ginagawa niyang anak mo sa kaniyang mga papel. Aba! Talo pa ang may pabrika. Punit dito, punit doon. Tapon dito, tapon doon. Matuto naman sanang magtipid.” Natulog siya nang masama ang loob sa kaniyang mga magulang.


Maya-maya, nagsimula nang pumatak ang malakas na ulan sa kanilang bubong. Tumagal pa at lalo pa itong lumakas. “Hakutin natin ang mga gamit paitaas. Lumalakas pa rin ang ulan at mukhang magtatagal pa bago tumila. At baka lalong tumaas ang tubig.” Pagtigil ng ulan, nakita ni Elay ang maladagat na kapaligiran. Naglutang ang mga basura, malalaking troso at kung ano-ano pa.

Y P O C D E P E D

“Wala kasing humpay ang pagpuputol ng mga puno lalo na sa kabundukan. Kaya, hayan tuloy nawawalan ng kakapitan ang lupa at patuloy itong nauuka. Kailan kaya sila titigil?” ang tanging nasambit ng nag-aalalang Ina. “Tama nga si Teacher . Tama rin sina Nanay at Tatay.”


Ano-ano ang pangyayari sa napakinggan at binasang teksto? Ibigay ang mga sanhi at bunga ng isang pangyayaring pipiliin mula sa dalawang teksto. Gumawa ng dalawang fshbone para sa napakinggan at binasang teksto. Gawin ito sa isang malinis na papel. Pamagat ng Kuwento: _______________________ Sanhi

Pangyayari

Bunga


B.

C.

Ano ang isang pangyayaring nasaksihan mo sa inyong pamayanan na may kinalaman sa kakayahan ng bawat tao sa pagpapaunlad ng pamayanan? Ano ang sanhi ng pangyayaring ito? Ano ang naging bunga nito? Kumuha ng tatlong pangkulay at gamitin ito bilang pansulat. Sumulat ng isang talata na may tatlong pangungusap tungkol dito. Gamitin ang mga pangkulay upang maipakita ang pangyayari, sanhi, at bunga.

Y P O C D E P E D

Isulat ang pang-abay na ginamit sa bawat pangungusap. Sa tapat nito, isulat ang maaaring maging bunga ng bawat pangyayari. Gawin ito sa isang malinis na papel. Pariralang Pang-abay

Bunga

Tulong-tulong na naglinis ang mga tao bago magpiyesta. Umusad nang dahandahan ang mga sasakyan. Ang mga magsasaka ay nagtatanim sa mga bukiring may patubig. Ang mga mangingisda ay maingat na nanghuhuli ng isda sa dagat na malapit sa Estancia. Maingat na pinagplanuhan ng mamamayan ang gagawin sa mga mahuhuling gumagamit ng dinamita sa pangingisda.


D. Natapos mo na ba ang liham mo? Gamitin ang pamantayang ito upang mabigyang puna at maiwasto mo bago ito ipasa sa guro. Pamantayan

Di-gaanong Mahusay

Mahusayhusay

Mahusay

Napakahusay

Nilalaman Naibigay ang layon ng pagsulat

Y P O C D E P E D Maayos ang pagkakasunodsunod ng kaisipan Istilo Magalang ang tono sa pagsulat Anyo Sumunod sa pormat na pinagagawa pasok ang unang talata; malinis ang pagkakasulat Hakbang sa Pagsulat Ginamit ang wastong gamit ng bantas Wastong gramatika at pagbabaybay ng mga salita


Gawin Mo A. Ano ang natatandaan mo sa napakinggang kuwento? Isalaysay ito gamit ang sariling pangungusap. Gawing gabay ang rubrics na ito upang maging maayos ang pagsasanay mo.

Pamantayan sa Pagmamarka Pamantayan

Napakahusay

Katamtamang Husay ( 2)

May Kakulangan

Y P O C D E P E D (3)

(1)

Nilalaman

Naipaliliwanag Naipaliwanag nang husto ang nang sapat ang paksa paksa

Malaki ang kulang sa pagpapaliwanag sa paksa

Organisasyon

Malinaw ang pagkakasunodsunod ng mga pangyayari

May kaunting kulang sa pagkakasunodsunod ng mga pangyayari

Nawala ang pagkaka sunod-sunod ng mga pangyayari

Tinig at bigkas

Malakas at malinaw ang pagsasalita na madaling maunawaan ang sinasabi at may wastong bigkas sa lahat ng pagkakataon Nagamit na ng husto ang kilos at ekspresyon ng mukha sa pagpapalinaw ng mensahe

May katamtamang linaw at lakas sa pagsasalita at may ilang salita na mali ang bigkas sa ilang pagkakataon

Mahina ang tinig at maraming maling bigkas sa mga salita sa ilang pagkakataon

Kilos

Nagamit na Hindi o halos ng bahagya hindi nagamit ang kilos at ang kilos ekspresyon ng mukha sa pagpapalinaw ng mensahe


Isaisip Mo A.

Punan ang bawat kahon ng detalye na nagpapakita ng natutuhan mo sa 1. pang-abay 2. sanhi at bunga

Y P O C D E P E D B.

Gumawa ng isang kahon na katulad nito sa kuwaderno at isulat ang lahat ng natutuhan mo sa pagsulat ng isang liham.

Kaya ko....

Isapuso Mo

Kompletuhin.

Ngayong linggong ito, natutuhan ko na ______________, kaya naman isasapuso ko ang pagiging ________________ upang magawa ko na ______________________________. Isulat Mo Sumulat ng isang liham sa pinuno ng inyong pamayanan. Sabihin ang hangarin mo kaugnay ng mga natutuhan mo sa aralin ngayong linggong ito. 91


Gawin sa bawat araw ang sinasabi ng kalendaryong ito. Isulat sa kuwaderno ang sagot sa bawat pagsasanay. KALENDARYO NG PAGBABASA Buwan: ___________________

Linggo

Lunes

Martes

Miyerkules Huwebes

Biyernes

Sabado

Pumili ng isang aklat na babasahin (fction)

Isulat ang pamagat; may-akda; taga-guhit; publisher at petsa ng pagkakalimbag nito.

Isulat ang Basabilang ng hin ang pahina ng aklat. kuwentong babasahin; ang petsa ng pagumpisa ng pagbasa ng kuwento.

Ipagpatuloy ang pagbabasa ng aklat.

Magtala ng limang salitang hindi mo maunawaan sa binabasa. Hanapin ang kahulugan nito sa diksyunaryo. Humingi ng tulong sa nakatatanda.

Gamitin sa sariling pangungusap ang mga salitang binigyang kahulugan.

Ipagpatuloy ang pagbasa ng aklat

Ipagpatuloy ang pagbasa ng aklat.



Sagutin: Sagutin: Nawiwili Anong bahaka ba sa gi ang pinapagbabasa ka-naibigan ng kuwensa kuwento? tong napili? Bakit/Bakit hindi?

Isulat ang problema ng kuwentong binabasa.

Isulat ang mahahalagang pangyayari ng kuwentong binasa.

Isulat ang kasukdulan ng kuwento.

Paano binigyan ng solusyon ang suliranin sa kuwento, ito rin ba ang gagawin mo? Kung oo, bakit? Kung hindi naman, ano ang gagawin mo?

Sagutin: May nais ka bang baguhin sa kuwento? Kung mayroon, alin ito at isulat din kung bakit mo ito nais baguhin.

Isulat ang mga salitang hindi nauunawaan sa kuwento.

Y P O C D E P E D Sagutin: May bahagi ba sa kuwento na nakabahala sa iyo o nakapagdulot sa iyo ng kalituhan?


Sagutin: May nais ka bang maging kaibigan sa mga tauhan sa kuwento? Sino? Pangatwiranan ang iyong sagot.

Sagutin: Kung bibigyan mo ng rating ang kuwentong binasa, ano ito? Bigyangkatwiran ang sagot.

Sagutin: Sagutin: Ano ang May pangnaramdayayari ba man mo sa kuwento matapos na mabasa katulad ang sa iyong sariling kuwento? Ipaliwanag karanasan? ang sagot. Alin ito? Paano ito naging kahalintulad ng sa iyo.

Sagutin: May nabanggit ba sa kuwento na makabuluhan sa iyo? Alin ito?

Sumulat Ihanda sa guro ng ang nais mong journal ibahagi upang matapos maipasa mong sa guro. mabasa ang kuwento.

Y P O C D E P E D

Subukin nating balikan ang mga salitang nabasa mo sa yunit na ito. Basahin ang bawat isa at alalahanin ang kahulugan nito. Kung may hindi ka maunawaan, gamitin ang mga estratehiya na natutuhan mo upang matukoy ang kahulugan ng mga ito. aakyatan alala aba abot adobo agrikultura akin ako aksaya alam alkansiya anak anim aniya ano anuman anyo

bahagi bahay baka bakit balahibo balang balanse balat banda bansa bao barangay basket basura bata batay baton

buo butones buwan cake daan dagat dagdag dahil dahon daigdig dalawa dali daliri dalisdis dapat dati dengue


apat araw asul Asya ate Ati-atihan atin awit ayon bababa babae bagamat bagay bagyo gagamitin gamit gamot ganda ganiyan gawin gaya gilid ginagamit ginagawa ginataan ginawa ginto gitna grupo gulay gumuhit guro habang habas hadlang hagdan hakutin

binibiktima binubuo binungkal boluntaryo bubong buhay buhok bumaba bumasa bumili bundok bunga bunot buntot huli humpay huwag iba ibon ikaw ikot ilalim ilan illegal ilog ina inaawit industriyalisasyon init inyo ipinabibili ipinagdiriwang ipinaghahanda ipinaliwanag ipinatutupad isa isda

depende din dinala distrito dito doon duckbill dumami dumating dumi dumudumi epektibo gaano gabi kagamitan kagawaran kagubatan kaguluhan kahalagahan kahanga-hanga kahit kahoy kahulugan kailan kainan kakaiba kakapitan kakatwa kalaro kalihim kalikasan kamakalawa kampanya kanila kaniya kapag kapaligiran

Y P O C D E P E D 94


halamanan halos handa hanggang hangin hapag hapon hayaan hayop heto hinahain hinaharap hindi katubigan katutubo kaugnay kay kaya kayamanan kemikal kendi kinabukasan kinahihiligan kinitil komunidad komunikasyon kontra Kristiyano kulay kultura kumakain kumikinang kumpara kumukuha kundi kung kutson

isinasaad isipin iskoba itaas itim itinalaga itinuturing ito iwan kaalaman kabataan kabuhayan kabundukan lata leeg likas likha lima linggo lingguhan lokalidad loob look lumakas lumalayo lumapit lupa maaari maaga maapektuhan mababa mababangis mabalahibo mabawasan madamay madadawag madali

kapareho kapasidad kapatid kape kapistahan karagatan karbon karne kasabihan kasangkapan kaso katawan katotohanan magtatagal magtipid magtiis magtulungan magulang mahalaga mahigpit mahilig mahirap mahusay maigting maiikli mais maitutulong maituturing majorette makagawa makakaya makakuha makitid makita makopa makukuha maladagat


laban lahat lakad lalaki lalo laman lamang lamok lang langis laruan lason manager mangitlog manok mapagkukunan marami masama mata matapos matatagpuan matatanda matatandaan matatangay matigil matindi matuto maunlad mawawalan may mayaman maya-maya mechado mesa mga mikrobyo mineral

magagamit magaling magaspang magbunga magdidisiplina magdudulot maghanap maging magkaisa magkadikit magpatupad magsisilbi nabubulok nagagawa naganap nagbabago nagbubuhat nagdudulot naghatid naging nagising nagkagulo naglutang nagmamadali nagpalaki nagpaparumi nagsimula nagsisilbi nagtapos nagtatapon nagtatapos nais naisasara naitala nakabasa nakalulungkot nakalikha

malakas malaki malalanghap malalanguyan malalawak malampasan malapad malapit malata mali maliit malinis nakuha naminsala namumutiktik nanay nganga nangabubuhay nangangahulugan napakahalaga napakalawak napakarami napahahalagahan napapalitan napaunlad nararamdaman nasabi nasambit nasawi nasira natin natira natulog naturang natuto naubusan naulila

Y P O C D E P E D 96


modelo mukha mula muli muna mundo musiko Muslim nababalot nababalutan nababawasan oras outbreak paalala paanan paaralan pabalik pabango pabrika pagawaan pagbabantay pagbubuo pagdapo pagdating paggawa pagguhit pagitan pagkain pagkakaiba pagkakaisa pagkamatay pagkatapos paglipad pagpuksa pagpuputol pagsapit pagsasaka

nakalilimot nakalipas nakamamatay nakapag-aral nakapagdadala nakasulat nakatira nakatulong nakihanay nakita naku palay palayan paligid paliwanag pamahalaan pambubong pamunuan panahon pangalagaan panggatong pangingisda panustos papalapit papel para partikular paslit pata patula patuloy patunay pilak pinaggamitan pinagyaman pinakamahalaga pinakamapanganib

nauuk-uk nawawala negosasyon ngayon ngunit nila nilikha nito niya niyog noon porsiyento problema produkto programa prusisyon prutas pumatak pumunta punit puno puwede rebelde sabat sabon sadya sagwan saknong salapi saliw sangkap sarili sigaw sigla sikat sinusunod sistema


Yaman Ng Lahi Wika at Pagbasa Sa Filipino 4- Yunit II Kagamitan Ng Mag-Aaral

Recommend Documents