Veprim Veprimtari tari Praktike Praktike nr.1 nr.1 Tema: Qyteterimet antike ne brigjet e lumenjve . ·Egjipt
&
·Indi
Varanas,Indi
Punoi !orena "#e#aj Pranoi $ioralba %erp %erpia ia
'es#tjet per te studiuar
1-Shtrirja gjeografke e qyteterimeve te lashta
2-Besimi, Kultura dhe arritjet ne qyteterimet e lashta .
3-Organiimi ! shtetit dhe shoqeria.
(bjektivat e Veprimtarise Praktike . 1-"er#aktoni qyteterimet kryesore ne $rigjet e lumenjve si%as rajoneve . 2-®oni ne harte shtrirjen e tyre. 3-!ndetifkoni shtetet qe shtrihen sot ne vendndodhjen e ketyre qyterimeve. '-"er#akto (aktoret qe kane ndikuar ne ndertimin e ketyre qyterimeve . )-"er#akto organiimin shteteror te ketyre qyteteve. *-"ershkruani organiimin e shoqrise dhe ndertoni %iramiden e shtresave shoqerore . +-ilat jane ligjet me te vjetra te $uluara ne historine $oterore . -rgumentoni %se ne keto qyteterime kerkohej krijimi ! nje shteti te #entaliuar . /-"er#aktoni disa nga arritjet e %o%ujve te lashte ne kulture .
1. 0yteterimet me te vjetra kane lindur kryesisht ne rajonet %ergjate luginave te lumenjve te medhenj . Kete e vertetojne lugina e ilit ne gji%t , ajo e &igrit dhe e u(ratit ne eso%otami , !ndit dhe e 4angut ne !ndi , ashtu dhe luginat e lumenjve 5uanhe e 6n#e ne K!ne , ku , rreth mijevje#arit !7-!!! %r.K , u ngriten qyteterimet e %ara .
"rane 8ugines se ilit shtrihet gji%ti . Egjipti i lashtë ishte një qytetërim i lashtë në Afrikën Veriore lindore, i përqendruar në
rrjedhat e lumit Nil, në atë që është sot shteti modern i Egjiptit. Qytetërimi egjiptian filloi të ngrihej rreth 31! p.e.r "sipas kronologjisë kon#en$ionale egjiptiane% kur u krye &ashkimi politik i Egjiptit të 'ipërm e të (oshtëm nën faraonin e parë.)istoria e Egjiptit të lashtë ndodhi në një seri Mbretërish të qëndrueshme, të ndara nga periudha paqëndrueshmërie të njohura si
Periudhat e Mesme .
*&retëria e Vjetër i
përket Epokës së )ershme të +ronit, *&retëria e *esme dhe *&retëria e -e Epokës së Vonë të +ronit. Egjipti arriti pikun e fuqisë së tij gjatë *&retërisë së -e, në periudhën e -amsesit, pas së $ilës filloi të &inte ngadalësisht. Egjipti u pushtua radhë pas radhe nga fuqi të huaja gjatë kësaj periudhe të #one. (as #dekjes së Aleksandrit të *adh, një nga gjeneralët e tij, (toleme 'oteri, shpalli #eten si sundues të ri të Egjiptit. jo /inasti (tolemaike sundoi Egjiptin deri në #itin 3! p.e.r, kur u pushtua nga (erandoria -omake dhe u &ë një pro#in$ë romake.
'uksesi i qytetërimit të lashtë egjiptian erdhi pjesërisht nga aftësia e tij për tu përshtatur me kushtet e 0uginës së Nilit. (arashikimi i përm&ytje#e dhe #aditja e #ahdueshme dhe e kontrolluar e luginës pjellore oi në prodhimin në tepri$ë të të korra#e, që oi në h#illimin kulturor e shoqëror. *e &urimet reer#ë, administrata n2iti shfrytëimin e minerale#e që mund të n2irreshin nga lugina dhe onat e shkretëtirës përreth, u h#illua shkrimi egjiptian me hieroglife,u organiuan projekte &ujqësore dhe ndërtimore, u h#illua tregti me rajonet rrethuese dhe u krijua një for$e ushtarake për të mundur armiqtë e huaj dhe për të #endosur pushtetin dhe dominimin e Egjiptit. (ër të moti#uar dhe organiuar këto akti#itete ekistonte një &urokra$i e shkrues#e, liderë#e fetarë dhe administrues#e nën kontrollin e faraonit, i $ili siguronte unitetin dhe &ashkëpunimin e popullit egjiptian nën rregullat e &esimit fetar egjiptian. /isa nga arritjet e egjiptianë#e të lashtë përfshijnë n2jerrjen e gurë#e, ndërtimin e piramida#e, tempuj#e dhe o&eliskë#e u h#illua matematika, mjekësia, #aditja dhe teknika të reja &ujqësore për prodhimtari, anijet para, qeramika dhe teknologjia e qelqit, forma të reja të letërsisë dhe traktati i parë i paqes që njihet në histori. Egjipti la një trashëgimi të qëndrueshme e të pa#dekshme. Arti dhe arkitektura e tij u imituan kudo, dhe gjërat antike të tij u shpërndanë në tërë $epat e &otës. 4ërmadhat monumentale të tij kanë frymëuar imagjinatën e udhëtarë#e dhe shkrimtarë#e për shekuj me radhë. 5nteresi dhe respekti i rikthyer këto dy shekuj të fundit për gërmadhat dhe gjërat antike oi në krijimin e hetimit shken$or të qytetërimit egjiptian dhe në një #lerësim më të lartë për trashëgiminë e tij kulturore, si për Egjiptin ashtu edhe për &otën.
Qyteterimi Egjipitian 1-Dy mbreterite e krijuara ne lumin Nil ishin : ▪Egjipti I Siperm-> shtrihej ne luginen e lumit Nil ▪Egjipti I Ulet -> shtrihej ne delten e lumit Nil 2-Sipas kohes Mbreteria E Egjiptit ndahet ne : ▪Mbreteria e vjeter -3100-2000p.k -periudha e piramidave varret e !aran"ve#
-3piramidat me te medha jane $ %e"psi& %e!re& 'igerin" ▪Mbreteria e mesme 2000-1(00 p.k -krij"het nga arist"kratet ne kn!likt me !ara"nin dhe m)reterin e tij a)s"lute -Egjipiti njeh nje periudhe !u*i+imi dhe lule+imi ▪Mbreteria e re -1,00-1100 p.k -"rgani+"hen !ushata ushtarake dhe u +gjeruan ku!ite e Egjipiti deri ne lumin Eu!rat -Egjipti u pasurua me tej ne saj te +hvillimit te tregtise -arriti kulmin e !u*ise se vet 10p.k nen m)reterine e turm"s-it
Sundimtaret egjipitian : ▪/uhen !ara"ne ▪')anin kur"re te d!ishte ▪')reter"nin ne emer te perendive ▪%ishin pushtet a)s"lut ▪Ishin per!a*esuesit me te larte te klerit ▪jkates supreme ▪%"mandat I ushtrise
Shoeria Egjiptiane 1-Ne kre ishte m)reti *e )es"hej se kishte !u*i hjn"re & prandaj u etikua si !ara"n +"t 2-unksi"neret e shtetit pri!terinjte dhe lu!tetaret 3-shatrat njere+ te lire & p"r pa asnje te drejte .
!e"ori te egjiptianeve jane : ▪ruaja ge+"nte te drejten e trashegimise
▪4es"nin ne shume perendi ▪Shpiken pr"5esin e )alsam"sjes se trupave ▪Si material shkrimi perd"rnin papirusin *e m)ledhej ru"l dhe !utej ne tu)a kallami per tu m)r"jut ▪6erd"rnin strukturen e hie"gli!eve ▪7artuan kalendarin diell"r me 3, dite ▪8all"heshin si nderutes te anijeve dhe lundertare te vendeve te largeta ▪Egjiptianet identi!ik"nin +"tat me ka!shet & nje nga +"tat me te adhuruar ishte 8ielli
Lloji I shkrimit ne Egjipit Egjipt 6 si material shkrimi perdornin papirusin , qe m&lidhej rulo dhe futej ne tu&a kallami per t7u m&rojtur , perdornin strukturen e hiroglife#e
