TUNGSTEN
Tugas Tugas Mata Kuliah Kuliah Pemilihan Material Kelas A
oleh:
Rahmat Wicaksono 15/389413/PTK/10533
PROGRAM PROGRAM STUDI S2 TEKIK MESI !URUSA TEKIK MESI DA DA IDUSTRI "AKU# "AKU#T TAS TEKIK UI$ERSITAS GAD!A% MADA &OG &OG& &AKART AKARTA 2'() DAFTAR ISI
HALAMA HALAMAN N JUDUL JUDUL... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... .....
i
DAFT DAFTAR ISI... ISI...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... .......
ii
BAB I PENDAHULUAN
1
I.1
Sejara Sejarah.. h..... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... .....
1
I.2 I.2
Sumb Sumber er Loga Logam m a! a! E"#$ E"#$ra ra"# "#i! i!%a %a.. .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... ....
2
I.& I.&
Si'a Si'a$$ Fi#i Fi#i"a "a a! a! (imia. (imia... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... ....
2
BAB II ALL)*IN+
,
II.1 II.1
Tu!g Tu!g#$ #$e! e!-R -Rhe he!i !ium um Ao% o%...... ...... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... ..
,
II.2 II.2
Tu!g# Tu!g#$e! $e!-T -Taa!$aum !$aum Ao% Ao%....... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...
/
II.& II.&
Tu!g# Tu!g#$e! $e!-T -Ti$a i$a!ium !ium Ao% Ao%....... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... .....
10
II.
No! Sag Tu!g#$ Tu!g#$e!.. e!....... .......... .......... .......... .......... .......... .......... .......... .......... .......... .......... .......... .......... .......... .......... .......
10
II.
11 Paua! e!ga! )3ie Di#4er#oi#............................... Di#4er#oi#................................................... ....................
II.5
12
Tu!g#$e! Tu!g#$e! Hea6% me$a Ao%#...................... Ao%#............................................. ..................................... .............. BAB III APLI(ASI
1
III.1 III.1
Lam4u Lam4u Pijar Pijar....... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... ...... .....
III. III.22
Tu!g#$ !g#$e! e! Ee" Ee"$r $ro oaa u!$u u!$u"" a# a# TI+. TI+... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... ....
15
III.& III.&
Tu!g Tu!g#$ #$e! e! #eba #ebaga gaii "a$ "a$a ai# i#.. .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... .... ....
1,
III. II.
Tu!g#$e! u!$u" (e4erua! mii$ i$er a! ruu ruua!g a!g"a#a..............
20
III.
1
21 A4i"a#i $u!g#$e! 4aa Bia!g Bioogi...................................... Bioogi............................................ ......
DAFTAR PUSTA(A
I. PENDAHULUAN
7o'ram o'ram aaah #ua$u #ua$u u!#ur "imia "imia aam $abe $abe 4erioi" 4erioi" %a!g %a!g memii"i memii"i amba!g amba!g W a! !omor a$om ,. Nama Nama u!#ur i!i iamb iambi i ari baha#a La$i! wolframium a! #eri!g juga i#ebu$ tungsten . Logam $ra!#i#i %a!g $ra!#i#i %a!g #a!ga$ "era# a! ber8ar!a "eabu #am4ai 4u$ih i!i i$emu"a! i$emu"a! 4aa mi!era mi!era #e4er$i #e4er$i 8o'rami$ 8o'rami$ a! #9hei$. 7o'ram 7o'ram memii"i $i$i" ebur %a!g ebih $i!ggi iba!i!g"a! :a$ !o!-ao% !o!- ao% ai!!%a. ai!!%a. Be!$u" mur!i 7o'ram igu!a"a! $eru$ama
4aa 4era!g"a$ ee"$ro!i" . Se!%a8a a! ao%-!%a igu!a"a! #e9ara ua# u!$u" ba!%a" ha; %a!g 4ai!g i"e!a aaah #ebagai 'iame! boa am4u; $abu!g #i!ar-3; a! #u4erao%.
I.1.Sejarah
Tu!g#$e! i$emu"a! oeh Jua! Jo#e a! Fau#$o e Ehu%ar 4aa $ahu! 1,/& i
%a!g i#imbo"a! e!ga! 7 =A!o!%mou#; 200>. Paa $ahu! 1,,?; Pe$er 7ou'e me!guji mi!era %a!g #e"ara!g i"e!a #ebagai $u!g#$e!i$ a! me!%im4u"a! bah8a $era4a$ :a$ baru aam $u!g#$e!i$. S9heee; 4aa $ahu! 1,/1; me!emu"a! bah8a a#am %a!g baru a4a$ ibua$ ari $u!g#$e! =!ama %a!g iberi"a! 4aa $ahu! 1,/ u!$u" mi!era %a!g #e"ara!g i"e!a #ebagai #9heei$e>. S9heee a! Bergma! me!gu#u"a! aa!%a "emu!g"i!a! u!$u" me!a4a$"a! ogam %a!g baru e!ga! mereu"#i a#am i!i. De Ehu%ar me!emu"a! bah8a a#am aam $u!g#$e!i$ 4aa $ahu! 1,/& aaah #ama e!ga! a#am $u!g#$e! =a#am $u!g#$a$> %a!g ibua$ S9heee; a! 4aa $ahu! %a!g #ama; mere"a berha#i mem4eroeh u!#ur $u!g#$e! e!ga! mereu"#i a#am $u!g#$a$ e!ga! ara!g =Rea"#i 9hem.i#-$r%.org;200/>. Paa $ahu! 1,/1; S9heee a! T. Bergma!! me!gi#oa#i o"#ia baru %a!g ai! ari mi!era %a!g "emuia! i#ebu$ #"ei$; @a7). Ha#i!%a i#ebu$ $u!g#$e! %a!g ar$i!%a ba$u bera$. Dua $ahu! "emuia! ua ber#auara; J.J a! F. Ehu%ar ari S4a!%o me!u!ju""a! bah8a o"#ia %a!g #ama meru4a"a! "o!#$i$ue! ari mi!era 8o'rami$; a! 4ema!a#a! o"#ia i!i e!ga! ba$ubara berha#i mereu"#i!%a me!jai ogam %a!g "emuia! iberi !ama 8o'ram e!ga! #imbo 7. Nama i!i ire"ome!a#i oeh IUPA@; !amu! "omu!i"a#i baha#a I!ggri# memiih mema"ai !ama $u!g#$e! =Sugi%ar$o a! Sugi%a!i; 2010>.
I.2. Sumber Logam an E!stra!s"n#a
Tu!g#$e!; $era4a$ aam mi!era $u!g#$e!i$ Fe=M!>7); #9heei$ @a7); hueb!eri$ M!7); a! 'erberi$ Fe7) =A!!o!%mou#; 2001>. Tem4a$ 4e!amba!ga! $u!g#$e! %a!g 4e!$i!g aaah i (ai'or!ia; (oorao; (orea Sea$a!; Boi6ia; Ru##ia a! Pror$uga. Bah"a! @hi!a; ia4or"a! memii"i 4er#eiaa! , $u!g#$e! i u!ia. Tu!g#$e! i aam $eriri ari ima i#o$o4 %a!g #$abi. Aa 4ua 21 i#o$o4 ai!!%a %a!g $ia" #$abi. (eim4aha! $u!g#$e! i
aam #ebe#ar 0;000 44m; ma$ahari #ebe#ar 0;00 44m; me$eori$ #ebe#ar 0;12 44m; "era" bumi #ebe#ar 1;1 44m; a! air au$ #ebe#ar 1;2 C 10- 44m =A!!o!%mou#; 2001>.U!#ur i!i i4eroeh #e9ara "omer#ia e!ga! mereu"#i $u!g#$e! o"#ia e!ga! hiroge! a$au "arbo! =Rea"#i 9hem.-i#-$r%.org; 200/>. 7o'ram i$emu"a! ham4ir $ia" $erba$a# aam $u!g#$a$ #e4er$i #9heei$e; @a7); a$au 8o'rami$e; Fe=M!>7) =@o$$o! a! 7i"i!#o!; 1?/?>. Logam 8o'ram a4a$ i4eroeh e!ga! 4ema!a#a! a!g#u!g hi!gga meeeh 9am4ura! bijih!%a; $u!g#$a$ #"ei$; @a7) a! 8o'rami$; =Fe;M!>7) e!ga! a"ai; "emuia! ie!a4"a! aam air #ebagai 7)& e!ga! 4e!ambaha! a#am. Reu"#i o"#ia i!i e!ga! H2 4aa /0 @ a"a! me!gha#i"a! #erbu" ogam 8o'ram ber8ar!a abu-abu. Pe!gubaha! #erbu" ogam me!jai 4aa$a! ma##i' bai" u!$u" ogam Mo mau4u! 7 a4a$ ia"u"a! e!ga! "om4re#i $i!ggi me!ggu!a"a! ga# H2 =Sugi%ar$o a! Sugi%a!i; 2010>.
I.$. S"%at F"s"!a an S"%at &"m"a
Beri"u$ i!i #i'a$ 'i#i"a $u!g#$e! Simbo 7 Nomor a$om , (o!'igura#i ee9$ro! Ge '1 5#2 ="eaaa! a#ar> Ma##a a$om 1/&;/ grmo +oo!ga! Perioe 5 Be!$u" 4aa$ 4aa 2?/ᴼ( 7ar!a 4u$ih "eabu-abua! a! ber"iaua! (a#i'i"a#i ogam Ti$i" iih /2/ᴼ( a$au ᴼ@ Ti$i" ebur &5?ᴼ( a$au &22ᴼ@ De!#i$a# 1?;2 gr9m& A'i!i$a# ee9$ro! -11? "Jmo =M-M-> Raiu# A$om 1.1
S$ru"$ur (ri#$a b99 =bo% 9e!$ere 9ubi9> (o!u"$i6i$a# Li#$ri" 1/.2 3 105 ohm-19m-1 Ee"$ro!ega$i6i$a# 1;, Po$e!#ia Io!i#a#i ,.?/ < Bia!ga! )"#ia#i K5; K; K; K&; a! K2 E!$a4i Pe!gua4a! 22./ "Jmo Forma#i E!$a4i &. "Jmo E!erg% io!i#a#i I ,,0 =M-MK> E!erg% io!i#a#i II 1,00 =MK-M2K> E!erg% io!i#a#i III 2&00 =M2K-M&K> E!erg% io!i#a#i I< &00 =M&K-MK> E!erg% io!i#a#i < 500 =MK-MK> E!erg% io!i#a#i Penam'"(an
4u$ih
"eabu-abua!
)"r"*+"r" umum Nama, (ambang, Nomor atom
8o'ram; 7; , ˈ $ʌ #$!
D"ba+a
a$er!a$i6e%; ˈ 8ʊ 'rm WOOL frəm
-en"s unsur o(ongan, 'er"oe, b(o! /assa atom stanar &on%"guras" e(e!tron
ogam $ra!#i#i 5; 5; 1/&./ Ge ' 1
2; /; 1/; &2; 12; 2
S"%at %"s"!a
#oi
Fase /assa jen"s
0mene!at" suhu
!amar /assa jen"s +a"ran 'aa t.(. T"t"! (ebur T"t"! ""h T"t"! !r"t"s &a(or 'e(eburan &a(or 'engua'an
1?.2 gO9m& 1,.5 gO9m& &5? ( 51?2 QF &22 Q@; ; 100&1 QF Q@; /2/ (; 1&/?2 (; MPa &.& "JOmo 1 /05., "JOmo1
5#21
2.2, JOmo1O( 1
&a'as"tas !a(or Te!anan ua'
P =Pa> a$ T =(>
1 &,,
10 &,,&
100 1&,
1" ,?
10 " 12,
100 " /2&
S"%at atom 3; ; ; &; 2; 1; 0; 1; -2
"(angan o!s"as"
=#ei"i$ o"#ia a#am> 2.&5 =#"aa Paui!g> 4er$ama ,,0 "JOmo1 "e-2 1,00 "JOmo 1 1&? 4m 152, 4m
E(e!tronegat"4"tas Energ" "on"sas" -ar"*jar" atom -ar"*jar" !o4a(en La"n*(a"n
bo%-9e!$ere 9ubi9 4aramag!e$i"2 =20 Q@> 2./ !Om 1,& 7Om1O( 1 =2 Q@> . mOm1O( 1 11 +4a 151 +4a &10 +4a 0.2/ ,. &&0 MPa 2,0 MPa ,0-&&-,
Stru!tur !r"sta( Pembenahan magnet"! &eterhambatan e(e!tr"s &onu!t"4"tas terma( E!s'ans" terma( /ou(us 5oung /ou(us Shear u(! mou(us Ras"o Po"sson &e!erasan /ohs &e!erasan 6"!er &e!erasan r"ne(( Nomor )AS Isoto' 'a("ng stab"( "so 1/0
7 1/1 7 1/2 7 1/& 7 1/ 7 1/ 7 1/5 7
NA
0.12 #%! 25.0 1.&1 &0.5 #%! 2/.&
Wa!tu 'aruh 1/
D/ DE 0/e6
1./10 % V 2.15 121.2 W 0.1// 7 #$abi e!ga! 10/ !eu$ro! 7 #$abi e!ga! 10? !eu$ro! 7 #$abi e!ga! 110 !eu$ro! ,.1 X 0.&& 7 #$abi e!ga! 112 !eu$ro!
DP 1,5
H' Ta
1/1
1/
Re
Tu!g#$e! mur!i aaah ogam %a!g ber8ar!a 4u$ih $imah hi!gga abu-abu baja. Tu!g#$e! %a!g #a!ga$ mur!i a4a$ i4o$o!g e!ga! gergaji be#i a! bi#a ibe!$u" e!ga! muah. Daam "eaaa! $ia" mur!i; $u!g#$e! ra4uh a! membu$uh"a! "erja "era# u!$u" bi#a membe!$u"!%a. Tu!g#$e! memii"i $i$i" 9air $er$i!ggi ari#emua u!#ur ogam; a! 4aa
#uhu 150Q@ memii"i "e"ua$a! rega!g $er$i!ggi. Tu!g#$e! $ero"#ia#i i uara a! haru# ii!u!gi bia i#im4a! 4aa #uhu %a!g me!i!g"a$. Pemuaia! a"iba$ 4a!a#!%a ham4ir #ama e!ga! "a9a boro#ii"a$; %a!g membua$!%a bergu!a u!$u" #ege ari "a9a "e ogam. Paa #u#u!a! "ubu# ber4u#a$ baa! =b99> #e$ia4 ogam ber#i!ggu!ga! e!ga! / a$om #eje!i#. Daam #u#u!a! i!i bia!ga! "oori!a#i u!$u" #e$ia4 a$om ogam aaah /. Paa #e #a$ua! "ubu# ber4u#a$ baa! a$om-a$om $ere$a" 4aa 4ojo"-4ojo" a! 4u#a$ "ubu#. . Logam $u!g#$e! ber8ar!a 4era"-4u$ih a! me!g"ia$ a$au ber"iau; $e$a4i ogam i!i bia#a!%a i4eroeh beru4a #erbu" ber8ar!a abu-abu =A!!o!%mou#; 200>. Paa re'ere!#i ai!; me!%ebu$"a! bah8a $u!g#$e! mur!i aaah ogam %a!g ber8ar!a 4u$ih $imah hi!gga abu-abu baja. Tu!g#$e! %a!g #a!ga$ mur!i a4a$ i4o$o!g e!ga! gergaji be#i a! bi#a ibe!$u" e!ga! muah. Daam "eaaa! $ia" mur!i; $u!g#$e! ra4uh a! membu$uh"a! "erja "era# u!$u" bi#a membe!$u"!%a. Tu!g#$e! memii"i $i$i" 9air $er$i!ggi ari #emua u!#ur ogam; a! 4aa #uhu 150ᴼ@ memii"i "e"ua$a! rega!g $er$i!ggi. Tu!g#$e! $ero"#ia#i i uara a! haru# ii!u!gi bia i#im4a! 4aa #uhu %a!g me!i!g"a$. Pemuaia! a"iba$ 4a!a#!%a ham4ir #ama e!ga! "a9a boro#ii"a$; %a!g membua$!%a bergu!a u!$u" #ege ari "a9a "e ogam =Rea"#i 9hem.-i#-$r%.org; 200/>. . Tia" #e4er$i ogam @r; a!io! 7 aaah 4e!go"#ia#i emah =@o$$o! a! 7i"i!#o!; 1?/?>. U!#ur i!i i4eroeh #e9ara "omer#ia e!ga! mereu"#i $u!g#$e! o"#ia e!ga! hiroge! a$au "arbo!. 7o'ram i$emu"a! ham4ir $ia" $erba$a# aam $u!g#$a$ #e4er$i #9heei$e; @a7); a$au 8o'rami$e; Fe=M!>7) =@o$$o! a! 7i"i!#o!; 1?/?>. Logam 8o'ram a4a$ i4eroeh e!ga! 4ema!a#a! a!g#u!g hi!gga meeeh 9am4ura! bijih!%a; $u!g#$a$ #"ei$; @a7) a! 8o'rami$; =Fe;M!>7) e!ga! a"ai; "emuia! ie!a4"a! aam air #ebagai 7)& e!ga! 4e!ambaha! a#am. Reu"#i o"#ia i!i e!ga! H2 4aa /0 @ a"a! me!gha#i"a! #erbu" ogam 8o'ram ber8ar!a abu-abu. Pe!gubaha! #erbu" ogam me!jai 4aa$a! ma##i' bai" u!$u" ogam Mo mau4u! 7 a4a$ ia"u"a! e!ga! "om4re#i $i!ggi me!ggu!a"a! ga# H2 =Sugi%ar$o a! Sugi%a!i; 2010>.
II. ALL75IN
Ao%i!g aaah me!9am4ur ua a$au ebih ogam; a$au ari ogam a$au ogam e!ga! bu"a! ogam #ebagai oeh 'u#i a$au ee"$roe4o#i#i #ehi!gga membe!$u" 4aua!. Paua! aaah 9am4ura! ari bai" mur!i a$au 9u"u4 mur!i u!#ur "imia ; %a!g membe!$u" #ua$u :a$ mur!i =9am4ura!> %a!g mem4er$aha!"a! "ara"$eri#$i" ari ogam . Paa $u!g#$e!; $ujua! ao%i!g $u!g#$e! u!$u" me!i!g"a$"a! #i'a$ me"a!i"; 'i#i"a a! "imia 4aa "o!i#i $em4era$ur ambie!$ a! $em4era$ur $i!ggi. (era4uha! 4aa $em4era$ur re!ah aaah a#4e" %a!g #a!ga$ 4e!$i!g 4aa 4embua$a! ogam $u!g#$e! mur!i. Sehi!gga ia"u"a! u4a%a u!$u" me!uru!"a! DBTT Du9$ie $o Bri$$e Tra!#i$io! Tem4era$ure. Agar $u!g#$e! a4a$ ia4i"a#i"a! 4aa $em4era$ur $i!ggi ia"u"a! i#4er#io! #$re!g$h!i!g a! 4re9i4i$a$io! hare!i!g u!$u" me!i!g"a$"a! high $em4era$ur #$re!g$h a! 9ree4 !re#i#$a!9e.
II.1 Tungsten Rhen"um A((o#
Paua! Tu!g#$e! 2 Rhe!ium $eah i4rou"#i me!jai "a8a$ u!$u" baha! $ermo"o4e $e$a4i e!ga! 4er"emba!ga! $e"!oogi #aa$ i!i; $e"!i" 4emro#e#a! Tu!g#$e!-Rhe!ium i$ambah e!ga! ha'!ium "arbia. Paua! Tu!g#$e!-Rhe!ium e!ga! $i$i" eeh &00Q@ a! $em4era$ur re"ri#$ai#a#i me!e"a$i 1?00Q@ igu!a"a! u!$u" 4e!erba!ga!; 4e!gu"ura! $em4era$ur a! a4i"a#i 'ri9$io! #$ir 8ei!g
. (egu!aa! $u!g#$e! mur!i 4aa a4i"a#i $hermo9ou4e #ebagai eeme! 4o#i$i'; mu!9u 4erma#aaha! "e$i"a $u!g#$e! i4a!a#i meebihi $em4era$ur re"ri#$ai#a#i!%a 1200Q@. Ha i!i me!%ebab"a! "a8a$ me!jai ra4uh "e$i"a mema#u"i $em4era$ur "amar. Pe!ambaha! Rhe!ium #e9ara #ig!i'i"a! me!gura!gi "ara"$eri#$i" "era4uha! $u!g#$e! 4aa $em4era$ur "amar. Pe!ambaha! 10 Rhe!ium 4aa $u!g#$e! me!i!g"a$"a! "e$a!gguha! #e$eah "a8a$ me!gaami re"ri#$ai#a#i $e$a4i juga me!gura!gi re#4o! EMF 4aa $ermo"o4e. Si'a$ 4e!$i!g ai!!%a 4aa rhe!ium aaah "emam4ua! u!$u" i4au"a! e!ga! $u!g#$e! a! mo%be!um. Pe!ambaha! Rhe!ium me!i!g"a$"a! $em4era$ur re"ri#$ai#a#i; "e$a!gguga!; U$ima$e $e!#ie #$re!g$h a! me!uru!"a! $em4era$ur $ra!#i#i u9$ie-bri$$e Tu!g#$e!Rhe!ium a! 4aua! Mo%be!um-Rhe!ium. Si'a$ i!i i#ebu$ e'e" Rhe!ium. Pe!ambaha! ha'!ium "arbia u!$u" me!i!g"a$"a! "e"ua$a! re'ra9$or% me$a. A4i"a#i!%a aaah 4aa #ambu!ga!; mei#; 4e!erba!ga!; 'ur!a9e; a! i!u#$ri 4era"ua! 4a!a#.
II.2. Tungsten Tanta(um A((o#
Paua! $a!$aum-$u!g#$e! beraa aam ogam $aha! a4i "eom4o"; me!jaga #i'a$-#i'a$ "imia a! 'i#i" %a!g #ama 4aa $em4era$ur $i!ggi. Paua! $a!$aum-$u!g#$e! i$a!ai juga "are!a $i!ggi!%a $i$i" eeh a! re#i#$a!9e "e$ega!ga!. Si'a$-#i'a$ 'i!a 4aua! aaah "ombi!a#i ari #i'a$ ari ua u!#ur; $u!g#$e! aaah eeme! e!ga! $i$i" ebur $er$i!ggi aam $abe 4erioi" ; a! $a!$aum memii"i $i!ggi $aha! "oro#i . 1 Paua! $a!$aum $u!g#$e! ibagi aam 4er#e!$a#e $u!g#$e!; mere"a aaah
•
0Ta * 2,89 W Y i#ebu$ juga $a!$ao% 5& ogam; 4er#e!$a#e $u!g#$e! aaah #e"i$ar
2 #am4ai & a! 0; ari !iobium ; ma$eri memii"i "e$aha!a! %a!g bai" $erhaa4 "oro#i %a!g be"erja aam #uhu $i!ggi juga; a4a$ igu!a"a! aam 4i4a i i!u#$ri "imia . 1 •
0Ta * :,89 W Y i#ebu$ juga 51 ogam; me!ggu!a"a! ,-/ ari $u!g#$e!
4erbeaa! ari 4aua! i!i "e ora!g ai! aaah bah8a 4aua! i!i meru4a"a! %a!g $i!ggi "e$aha!a! mouu#; a! ma#ih memii"i #i'a$ $aha! a4i. 1 •
0Ta * 1;9 W Y i#ebu$ juga $a!$ao% 50 ogam me!ggu!a"a! ? #am4ai 11 ari
$u!g#$e!; i!i 4aua! "ura!g ue$ ari 4aua! ai!!%a; e!ga! "ura!g 4a#$i#i$a# ma$eria a4a$ igu!a"a! aam #i$ua#i %a!g berbea #e4er$i i baha! "eirga!$araa! a! $u!g"u. Paua! i!i juga a4a$ igu!a"a! aam bebera4a a4i"a#i %a!g berbea #e4er$i 4i4a i 4emba!g"i$ !u"ir . 1 S"%at me!an"!
Paua! $a!$aum-$u!g#$e! memii"i "e$aha!a! "oro#i %a!g $i!ggi; a! $aha! a4i 4ro4er$i. S$ru"$ur "ri#$a ari baha! %a!g ber4u#a$ baa! "ubi" e!ga! aru$a! 4aa$ #ub#$i$u#i e!ga! a$om $u!g#$e!. Paua! i!i juga memii"i $i$i" ebur %a!g $i!ggi a! a4a$ me!9a4ai $i!ggi mouu# ea#$i#i$a# a! $i!ggi "e"ua$a! $ari" . 2
D"agram Fase
(e#eimba!ga! iagram 'a#e ari 4aua! $erbe!$u" a!$ara Ta!$aum ua "om4o!e! a! $u!g#$e! aaah iagram bi!er; i ma!a ua "om4o!e! %a!g be!ar-be!ar aru$ #a$u #ama ai!. Daam iagram i!i #uhu eeh ari ua eeme! %a!g a"a! i$am4i"a!. Ha i!i a4a$ iiha$ bah8a aa ua jaur; %a!g me8a"ii #oiu# a! i"uiu# . 2
Bi!ar% Pha#e Diagram =Ta-7> II. $. Tungsten T"tan"um A((o#
Paua! 7-10Ti igu!a"a! #ebagai #a#ara! 4er9i"a! 4aa 4embua$a! "om4o!e! mi"roee"$ro!i" #e4er$i 9hi4 . La4i#a! $i4i# Ti-7 i4er9i" me!jai #ub#$ra$ #ii"o! a! bera"#i #ebagai 4e!ghaa!g i'u#i $erhaa4 aumi!um. Sa#ara! 4aua! 7-10Ti i4rou"#i e!ga! me!9am4ur $u!g#$e! mur!i a! bubu" $i$a!ium=i4eroeh e!ga! 4eeeha! 6a"um a! 4euma$a! ebih a!ju$> ii"u$i e!ga! #i!$eri!g ber$e"a!a!. Ti!g"a$ "e$ia"mur!ia! haru# #a!ga$ re!ah e!ga! mem4erha$i"a! eeme! raioa"$i' =U;Th> a! ogam a"ai =Na; (>. II.<. Non Sag Tungsten
(a8a$ $u!g#$e! umum!%a igu!a"a! #ebagai 'iame! 4aa am4u 4ijar. Tem4era$ur "erja %a!g $i!ggi =muai &000Q@ 4aa am4u haoge!>; "a8a$ $u!g#$e! mur!i a"a! gaga #e9ara 9e4a$ #ebagai ha#i ari #ii!g ba$a# bu$ir. U!$u" me!i!g"a$"a! umur "erja 'imae! $er#ebu$ ma"a igu!a!a"a! !o! #ag $u!g#$e!. No! #ag ar$i!%a "e$aha!a! $erhaa4 e'orma#i "a8a$ iba8ah $e4era$ur 4ijar!%a. No! Sag Tu!g#$e! a$au o4e $u!g#$e! $erma#u" i#4er#io!#$re!g$he!e ma$eria. Paa $u!g#$e! $er#ebu$; geembu!g beri#i 4o$a#ium e!ghaa!gi 4ergera"a! 9ree4. +eembu!g i!i ber$i!a" #ebagai 4e!ghaa!g u!$u" 4er4i!aha! ba$a# bu$ir 4aa arah raia.
II. 8. Pauan engan 7="e D"s'erso"s
Pe!ambaha! o"#ia i#4er#i 4aa ogam a4a$ me!i!g"a$"a! "e"ua$a! 4aa $em4era$ur $i!ggi. Paa "a#u# $u!g#$e!; $e"!oogi i!i ia4i"a#i"a! #ebagai $horia$e $u!g#$e!. Thoria $ia" $eraru$ 4aa $u!g#$e! a! eii"i "e#$abia! $erma %a!g #a!ga$ $i!ggi me!jai"a!!%a i#4er#i iea. Pe!ambaha! 0;- 8$ #e9ara #ig!i'i"a! memba$a#i 4e!g"a#ara! bu$ir #eama #i!$eri!g. Par$i"e $horia i$e4a$"a! 4aa ba$a# bu$ir #ehi!gga me!ghaa!gi mobii$a#!%a.
Pe!ambaha! Thoria e!i!g"a$"a! $e4era$ur re"ri#$ai#a#i a! me!i!g"a$"a! "e"ua$a! 4aa $em4era$ur $i!ggi a! "e$aha!a! 9ree4 4aa $u!g#$e!. (e"ua$a! a! 4er4a!ja!ga! 4a$ah 7-
2Th)2 i$u!ju""a! 4aa gambar. Pe!gera#a! Thoria 4aa 7-Re e'e"$i' uai 4aa $e4era$ur 2200(. Pe!ambaha! Thoria 4aa 'u!g#i "erja ee"$ro!i" =e!ergi i#$ri" ima!a #ebuah ee"$ro! eeru"a! u!$u" beba# ari 4ermu"aa! $u!g#$e!> me!%ebab"a! 4e!ghamba$a! #e4a!ja!g 4ar$i"e H'@ =0-100 !m> %a!g me!ghamba$ bia!g #i4 a$om a! 4er4i!aha! ba$a# bu$ir. Di#$ribu#i #eragam 4ar$i"e H'@ a4a$ i4eroeh ari #u4er#a$ura$e #oi #ou$io!4re9i4i$a$io! hare!i!g.
II. 3. Tungsten Hea4# meta( A((o#s
Tu!g#$e! aaah "om4o!e! u$ama 4aua! i!i =?0-?/ 8$> a! "era4a$a!!%a $i!ggi =a!$ara 1,-1/; g9m&>. Ni9"e; be#i a! $ebaga #ebagai bi!er ma$ri3 %a!g memega!g bu$ir $u!g#$e! %a!g ra4uh a! membua$ 4aua! $a!gguh a! muah ima9hi!i!g. mi"ro#$ru"$ur $eriri ari bu$ira! $u!g#$e! berbe!$u" boa =20-50m i! iame$er>; %a!g ie"a$"a! 4aa ma$ri3 ogam. Logam bera$ igu!a"a! 4aa a4i"a#i ima!a bera$ je!i# ma$eria memega!g 4era!a! 4e!$i!g. Digu!a"a! 4aa 9ou!$er8eigh$; ro$a$i!g i!er$ia eber; G Ra% a! Z-raia$io!. De!ga! me!i!g"a$"a! "a!u!ga! $u!g#$e!; "o!$a" bu$ir $u!g#$e! me!i!g"a$ a! "e"ua$a! a! "e$a!gguha! me!uru!. Ba$a#a! mi"ro#$ru"$ur i!i %a!g i$am4i"a! 4aa gambar. Tu!g#$e! hea6% me$a ao% #eai! memii"i "era4a$a! $i!ggi a! "obi!a#i "e"ua$a! a! "e$a!gguha! %a!g $i!ggi bebera4a #i'a$ ai!!%a aaah
•
mouu# ea#$i#i$a# $i!ggi =ebih $i!ggi ari baja>
•
"ara"$eri#$i" 4ereama! 6ibra#i %a!g bagu# =ebih bagu# ari 9ha$$er 'ree hea6% ma9hi!i!g>
•
ma9hi!abii$% bagu#
•
"emam4ua! me!%era4 G ra% a! gamma ra% %a!g $i!ggi
•
(o!u"$i6i$a# $erma a! ee"$ri" bagu#
•
Ero#i i#$ri" re!ah a! $e!e!#i 4e!gea#a!
•
(e$aha!a! "oro#i bagu#
III. APLI&ASI
Tu!g#$e! memii"i ba!%a" a4i"a#i; $eru$ama aam 4ijar boa am4u 'iame!; G-ra% $ube =#e4er$i "eua 'iame! a! $arge$>; a! #u4erao% . Tu!g#$e! e!ga! "e"era#a! a! "e4aa$a! $i!ggi memberi"a! a4i"a#i mii$er aam me!embu# 4ro%e"$i. Tu!g#$e! #e!%a8a %a!g 4ai!g #eri!g igu!a"a! i bia!g i!u#$ri #ebagai "a$ai#. (egu!aa! u$ama ogam 7o'ram aaah aam baja aia#i; me#"i4u! #ejumah "e9i me!%ebab"a! "e!ai"a! %a!g berar$i aam "e"era#a! a! "e"ua$a!. Baja ["e9e4a$a! $i!ggi\; %a!g igu!a"a! u!$u" membua$ aa$ 4emo$o!g %a!g $e$a4 "era# me#"i4u! 4aa 4a!a# merah; me!ga!u!g 7 a! @r. 7o'ram juga igu!a"a! u!$u" 'iame!$ am4u. U!#ur i!i memberi"a! #e!%a8a i!$er#$i#i %a!g "era#; membia#; a! i!er$ #e9ara "imia8i e!ga! B; @; N; a$au Si 4aa rea"#i a!g#u!g e!ga! #uhu $i!ggi. 7o'ram "arbia igu!a"a! u!$u" mea4i#i
aa$
4emo$o!g;
a!
#eje!i#!%a
=@o$$o!
a!
7i"i!#o!;
1?/?>.
Tu!g#$e! a! ao%!%a; igu!a"a! #e9ara be#ar-be#ara! u!$u" 4embua$a! 'iame! am4u 4ijar; $abu!g ee"$ro! a! $ee6i#i; aam 4ro#e# 4e!gua4a! ogam; u!$u" $i$i" "o!$a" i#$ri" 4aa i#$ribu$or mobi; $arge$ #i!ar G; u!#ur 8i!i!g# =4ro#e# 4e!9aira! ogam aam $u!g"u i#$ri"> a! 4ema!a# 4aa $u!g"u i#$ri"; a! aam 4eraa$a! u!$u" #uhu $i!ggi a! 4e#a8a$ uar a!g"a#a. Ao% %a!g igu!a"a! u!$u" 4eraa$a! ber"e9e4a$a! $i!ggi #e4er$i Ha#$eo%; S$ei$e me!ga!u!g $u!g#$e!. Tu!g#$e! "arbia #a!ga$ 4e!$i!g igu!a"a! aam 4ro#e# 4e!em4aa! ogam; 4e!amba!ga! ogam a! i!u#$ri mi!%a" bumi. (a#ium a! mag!e#ium
$u!g#$a$e #a!ga$ ua# igu!a"a! aam 4e!9aha%aa! 'uore#e! a! garam $u!g#$e! ai!!%a igu!a"a! aam i!u#$ri 4e8ar!a a! "imia. Tu!g#$e! i#u'ia aaah 4euma# %a!g "eri!g; a! mam4u #$abi 4aa #uhu #e$i!ggi 00 ᴼ@. Peru!ggu $u!g#$e! a! #e!%a8a ai!!%a igu!a"a!
aam
i!u#$ri
9a$
=A!o!im;
200/>.
Seai! i$u; $u!g#$e! "arbia beum ama i!i igu!a"a! aam moe i!$a! 4erma$a #e#uai #i'a$ h%4oaerge!i9-!%a; "e!%a$aa! bah8a "e"era#a!!%a e"#$rim =$i!ggi>; a! ber"iau #e4er$i ogam go#o" ai!. Sehi!gga igu!a"a! #ebagai a$er!a$i6e %a!g ebih murah #eai! i!$a!. Tu!g#$e! "arbia juga igu!a"a! #ebagai baha! a!$i gore# u!$u" 4erhia#a! $erma#u" aroji a!
9i!9i!
4er"a8i!a!
=A!!o!%mou#;
2001>.
Dii!'orma#i"a! 4ua; bah8a aam 4embua$a! boa am4u )SRAM =iiri"a! 4aa $ahu! 1?05 oeh $iga 4eru#ahaa! Jerma! %a!g me!ggabu!g"a! 'a#ii$a# 4rou"#i am4u mere"a>. Nama ari boa am4u %a!g i4rou"#i iambi ari u!#ur 4e!%u#u!!%a %ai$u )Smium a! 8o'RAM =$u!g#$e!> =A!!o!%mou#; 2001>. Tu!g#$e! igu!a"a! #ebagai 'iame! aam am4u 4ijar; juga igu!a"a! aam "o!$a" i#$ri" a! ee"$roa bu#ur 4e!gea#a!. Tu!g#$e! igu!a"a! #ebagai 4aua!; #e4er$i baja; 4aa ma!a ia bagia! $erbe#ar %a!g #a!ga$ "ua$. Seme! "arbia 4ai!g 4e!$i!g igu!a"a! u!$u" $u!g#$e! "om4o!e! u$ama iaah $u!g#$e! "arbia =7@>. Ia memii"i "e"ua$a! u!$u" be#i 9or "ami a! i$u membua$ aa$ 4emo$o!g %a!g #a!ga$ bai" u!$u" me#i! ari baja. Tabu!g #i!ar-G u!$u" 4e!ggu!aa! mei# memii"i 9oi emi$or $u!g#$e!a! a%ar igu!a"a! u!$u" meiha$ #i!ar-G berga!$u!g 4aa "a#ium a! 'o#'or mag!e#ium$u!g#$a$e u!$u" me!g"o!6er#i #i!ar-G me!jai 9aha%a biru $eriha$. Tu!g#$e! juga igu!a"a! aam $e"!oogi mi9ro9hi4 a! a%ar "ri#$a 9air. III.1. Lam'u P"jar
(om4o!e! u$ama ari am4u 4ijar aaah boa am4u %a!g $erbua$ ari "a9a; 'iame! %a!g 1. $erbua$ ari 8o'ram; a#ar am4u %a!g $eriri ari 'iame!; boa am4u; ga# 4e!gi#i; a! "a"i am4u. 12
Paa a#ar!%a 'iame! 4aa #ebuah am4u 4ijar aaah #ebuah re#i#$or .1 Saa$ iairi aru# i#$ri"; 'iame! $er#ebu$ me!jai #a!ga$ 4a!a#; ber"i#ar a!$ara 2/00 eraja$ (e6i! hi!gga ma"#imum &,00 eraja$ (e6i!. 1. I!i me!%ebab"a! 8ar!a 9aha%a %a!g i4a!9ar"a! oeh am4u 4ijar bia#a!%a ber8ar!a "u!i!g "emeraha!. 1 Paa $em4era$ur %a!g #a!ga$ $i!ggi i$uah 'iame! muai me!gha#i"a! 9aha%a 4aa 4a!ja!g geomba!g %a!g "a#a$ma$a. 1 Ha i!i #ejaa! e!ga! $eori raia#i be!a hi$am.15 I!e"# re!era#i 8ar!a me!%a$a"a! a4a"ah 8ar!a ob%e" $am4a" aami a4abia iberi 9aha%a am4u $er#ebu$ a! iberi !iai a!$ara 0 #am4ai 100. 12 A!g"a 100 ar$i!%a 8ar!a be!a %a!g i#i!ari a"a! $eriha$ #e#uai e!ga! 8ar!a a#i!%a. I!e"# re!era#i 8ar!a am4u 4ijar me!e"a$i 100.121, (are!a $em4era$ur "erja 'iame! am4u 4ijar %a!g #a!ga$ $i!ggi; amba$ au! a"a! $erjai 4e!gua4a! 4aa 'iame!.1
Seai! me!%ebab"a! 4u$u#!%a am4u; 4e!gua4a! 'iame! 8o'ram juga me!%ebab"a! 4e!ghi$ama! am4u. Eeme! 8o'ram %a!g me!gua4 4aa am4u 4ijar a"a! me!ge!a4 4aa i!i!g "a9a boa am4u a! membe!$u" e'e" hi$am. 20 Lam4u haoge! me!ghamba$ 4ro#e# i!i e!ga! 4ro#e# #i"u# haoge!.20
III.2. Tungsten E(e!troa untu! (as TI>
Ee"$roa $u!g#$e! igu!a"a! "e$i"a bu#ur a# e!ga! ga# Tu!g#$e! I!er$ 4ro#e# =TI+> a$au "e$i"a 4a#ma 4e!gea#a!. Daam "eua 4ro#e# ee"$roa; bu#ur a! mema$eri"a! re!a!g ii!u!gi ari "o!$ami!a#i a$mo#'er e!ga! ga# i!er$. Sebuah ee"$roa $u!g#$e! igu!a"a! "are!a a4a$ me!aha! #uhu %a!g #a!ga$ $i!ggi e!ga! 4e!9aira! mi!ima a$au ero#i. Ee"$roa $u!g#$e! %a!g ibua$ e!ga! $e"!i" me$aurgi #erbu" a! ibe!$u" u!$u" u"ura! #e$eah #i!$eri!g. TI+ 4e!gea#a! ee"$roa $u!g#$e! bia#a!%a me!ga!u!g #ei"i$ o"#ia ogam ai! %a!g a4a$ me!a8ar"a! ma!'aa$ #ebagai beri"u$ •
mem'a#ii$a#i bu#ur muai
•
me!i!g"a$"a! #$abii$a# bu#ur
•
me!i!g"a$"a! "a4a#i$a# 4emba8a aru# ari ba$a!g.
•
me!gura!gi re#i"o "o!$ami!a#i a#
•
me!i!g"a$"a! "ehiu4a! ee"$roa
)"#ia igu!a"a! $eru$ama ora!g-ora!g ari :ir"o!ium; $orium; a!$a!um; 9erium a$au %$$rium. Pe!ambaha! bia#a!%a ari - uru$a! 1. Semua o"#ia #a!ga$ me!i!g"a$"a! i!i#ia#i bu#ur; $eru$ama "e$i"a aru# #earah =D@> 4e!gea#a! igu!a"a!. )"#ia $horium =$oria> $eah igu!a"a! #eama ber$ahu!-$ahu! %a!g $eah i$emu"a! e'e"$i' aam ha umur 4a!ja!g a! e'i#ie!#i $erma. )"#ia :ir"o!ium =:ir"o!ia> $eah umum igu!a"a! u!$u" a$er!a$i!g 9urre!$ =A@> a# TI+; bia#a!%a u!$u" aumi!ium a#.
+am bar Ee"$roa Tu!g#$e!
III. $ Tungsten sebaga" !ata("s
Tu!g#$e!=I<> #u'ia iaah #e!%a8a "imia e!ga! rumu# 7S2. Se!%a8a i!i $erjai #e9ara aami #ebagai mi!era a!g"a %a!g i#ebu$ tungstenite. Mi!era i!i meru4a"a! "om4o!e! ari "a$ai# %a!g igu!a"a! u!$u" hiroe#u'uri#a#i a! hiroe!i$ri'i"a#i. 7S2 me!gao4#i #$ru"$ur bera4i# $er"ai$ e!ga! MoS2; e!ga! a$om 7 ber#ua#a!a aam i!g"ara! "oori!a#i $rigo!a 4ri#ma$i". (are!a #$ru"$ur bera4i# i!i; 7S 2 membe!$u" $abu!g !a!o a!orga!i"; %a!g i$emu"a! 4aa 9o!$oh 7S 2 4aa $ahu! 1??2. Nama IUPA@ #e!%a8a #u'ie i!i iaah Bi#=#u'a!iie!a>-$u!g#$e! a! !ama #i#$ema$i#!%a Di$io"#o$u!g#$e!; #er$a !ama ai!!%a Tu!g#$e!=I<> #u'ia; juga tungstenite =!ama mi!era!%a>. Aa4u! #i'a$-#i'a$!%a aaah •
Rumu# moe"u 7S2
•
Bera$ moe"u 2,;?/ grmo
•
Pe!am4ia! Serbu" biru-abu-abu
•
De!#i$a# ,; gr9m& =4aa$>
•
Ti$i" ebur 120 Q@ =$erurai>
•
(earu$a! aam air Sei"i$ aru$
•
S$ru"$ur (ri#$a Moibe!i$
•
+eome$ri "oori!a#i Trigo!a 4ri#ma$i" =7I<> Piramia =S2>
•
I!e"# U!i Ero4a =baha%a> Tia" $era'$ar
Si'a$ Fi#i"a a! (imia
7S2 9urah berbe!$u" "ri#$a he"#ago!a abu-abu-gea4 e!ga! #$ru"$ur bera4i#. 7S 2 $ia" a"$i' #e9ara "imia a! ha!%a a4a$ $eraru$ oeh 9am4ura! a#am !i$ra$ a! a#am hiro'uoria. Bia iba"ar aam a$mo#'ir %a!g me!ga!u!g o"#ige!; 7S 2 berubah me!jai $u!g#$e! $rio"#ia. Bia i4a!a#"a! $a!4a hair!%a o"#ige!; 7S 2 $ia" meebur $e$a4i $erurai me!jai a! #u'ur 4aa #uhu 120 Q@. Si!$e#i# 7S2 i4rou"#i meaui #ejumah 9ara •
Si!$e#i# hiro$erma.
•
Rea"#i 'a#e ga# ari H2S a$au 9am4ura! H2SAr e!ga! ogam $u!g#$e!.
•
Reu"#i ammo!ium $e$ra$io$u!g#$a$ ==NH>27S> 4aa #uhu 1&00 Q@ aam aira! ga# hiroge!.
•
De"om4o#i#i a!g#u!g berbagai 4re"ur#or $e$raa"i-ammo!ium $e$ra$io$u!g#$a$ aam a$mo#'ir ga# embab =i!er$>.
•
Pera"ua! e!ga! geomba!g mi"ro aru$a! a#am $u!g#$a$; u!#ur beera!g a! mo!oe$a!oami!.
•
Pema!a#a! 7S& e!ga! $a!4a "ehaira! o"#ige! =#ebai"!%a 4rou"!%a aaah $u!g#$e! $rio"#ia>.
•
Meebur"a! 9am4ura! $u!g#$e! $rio"#ia; "aium "arbo!a$ a! beera!g.
•
Fa#e 9air e"#'oia#i]4e!gu4a#a! "euar 7S 2 9urah aam a#am "oro#u'o!a$.
(egu!aa! 7S2 ber#$ru"$ur !a!o me!emui a4i"a#i #ebagai baha! 4e!%im4a! hiroge! a! i$ium; #ebagai baha! u!$u" "a$oa ba$erai i$ium #e"u!er "eaaa!-4aa$ #ebagai "om4o!e! ba$erai a! 4era!g"a$ ee"$ro"imia ai! #ebagai 4euma# "eri!g a! #ebagai "a$ai# aam hiroe#u'uri#a#i mi!%a" me!$ah. 7S 2 juga me!g"a$ai#i# 4rou"#i "arbo! mo!o"#ia @)2 K H2 Y @) K H2) Memba8a ha#i rea"#i i!i "e e6e i a$a# ??;?.
Tabu!g Na!o Tu!g#$e! i#u'ia aaah baha! 4er$ama %a!g i$emu"a! membe!$u" $abu!g !a!o a!orga!i"; 4aa $ahu! 1??2. (emam4ua! i!i $er"ai$ e!ga! #$ru"$ur 7S 2 %a!g bera4i#; a! jumah ma"ro#"o4i" ari 7S2 $eah i4rou"#i e!ga! 9ara-9ara %a!g $er#ebu$ i a$a#. Seai! "e4e!$i!ga! imiah; nanotube i!i i4eajari u!$u" a4i"a#i 4o$e!#ia. 7S 2 nanotube $eah i$ei$i #ebagai :a$ 4e!gua$ u!$u" me!i!g"a$"a! #i'a$-#i'a$ me"a!i"4oimer !a!o9om4o#i$. Daam #ebuah #$ui; !a!o$ube 7S 2 i4er"ua$ !a!o"om4o#i$ 4oimer biodegradable ari 4oi4ro4ie!a 'umara$ =PPF> me!u!ju""a! 4e!i!g"a$a! %a!g #ig!i'i"a! aam mouu# *ou!g; a%a "om4re#i %a!g iha#i"a!; mouu# e!$ur a! a%a e!$ur %a!g iha#i"a!; iba!i!g"a! e!ga! "arbo! !a!o$ube-beri!i!g- $u!gga a! -mu$i i4er"ua$ PPF !a!o"om4o#i$; me!u!ju""a! bah8a nanotube 7S2 a4a$ me!jai :a$ mem4er"ua$ ebih bai" ari "arbo! nanotube "arbo!. Pe!ambaha! !a!o$ube 7S 2 4aa re#i! e4o"#i a4a$ mem4erbai"i ae#i; $aha! re$a" a! rega!ga! aju 4ee4a#a! e!ergi. (eau#a! e4o"#i nanotube-i4er"ua$ aaah ea4a! "ai ebih re!ah iba!i!g"a! e!ga! e4o"#i mur!i.Tabu!g !a!o 7S 2 %a!g ima#u""a! "e aam 4oi=me$i me$a"ria$; PMMA> ma$ri"# #era$ !a!o meaui electrospinning . Tabu!g !a!o $eri#4er#i juga a! #ejajar #e4a!ja!g #umbu #era$. Di$i!g"a$"a! "e"a"ua! a! "e$a!gguha! #era$ PMMA me!jera$ e!ga! 9ara 4e!ambaha! nanotube a!orga!i" mu!g"i! $eah ber4o$e!#i igu!a"a! #ebagai baha! am4a"-me!%era4a!; mi#a!%a u!$u" rom4i bai#$i". Tabu!g !a!o 7S2 aaah bero!gga a! a4a$ ii#i e!ga! baha! ai!; u!$u" mem4er$aha!"a! a$au mema!u "e o"a#i %a!g ii!gi!"a!; a$au u!$u" me!gha#i"a! #i'a$ baru aam baha! 4e!gi#i %a!g $er"uru!g aam iame$er #"aa !a!ome$er. U!$u" $ujua! i!i; hibria nanotube a!orga!i" ibua$ e!ga! me!gi#i 7S 2 nanotube e!ga! $imah 9air; garam a!$imo! a$au bi#mu$ ioia e!ga! 4ro#e# 4emba#aha! "a4ier; me!gha#i"a!i!$i-"ui$ $abu!g !a!o PbI2^7S2; SbI&^7S2 a$au BiI&^7S2 9ore-#he !a!o$ube. Lembara! Na!o
7S2 a4a$ juga $era4a$ aam be!$u" embara! $i4i# a$omi". Si'a$-#i'a$ %a!g me!ari" #e4er$i Fo$oumi!e#e! Suhu-Ti!ggi a! baha! a!oa 4aa ba$erai io!-Li $eah ia4or"a! aam #$ui $erbaru. III.<. Tungsten untu! &e'er(uan m"("ter an ruuang ang!asa
(eu!$u!ga! ari "e"ua$a! $i!ggi 4ro4or#i $i!ggi Tembaga Tu!g#$e! Paua! $embaga a! $u!g#$e! ar9 aba#i re#i#$e!#i #uhu $i!ggi "o!u"$i6i$a# $erma #i'a$ "i!erja 4e!goaha!; "emuaha! 4emo$o!ga!; a! $ra!#4ira#i 4e!i!gi!a!; me$oe %a!g membua$ $u!g#$e! bubu" ber"uai$a# $i!ggi a! bubu" $embaga beba# o"#ige!; A4i"a#i i#o#$a$i9 me!e"a! - =#uhu $i!ggi #i!$eri!g> - i!'i$ra#i $embaga; mema#$i"a! "emur!ia! 4rou" a! ra#io a"ura$; "ejaha$a! $erorga!i#ir; a! "i!erja. Sehubu!ga! e!ga! $embaga a! 4aua! $embaga baha! %a!g bia#a u!$u" ero#i i#$ri" "o!#um#i me#i! ee"$roa; mi#"i! "e"ura!ga! a"ura#i me#i!; $u!g#$e! ee"$roa $embaga 9o9o" u!$u" baha! "e"era#a! $i!ggi a! embar me#i! ebi$ i#$ri"; 4rou" oaha! i#$ri" $i!ggi 4ermu"aa! a"hir; 4re#i#i $i!ggi; "ehia!ga! re!ah "o!#er6a#i %a!g e'e"$i' ari baha! ee"$roa u!$u" me!i!g"a$"a! "e9e4a$a! me#i! ebi$ i#$ri"; a! me!i!g"a$"a! 4re#i#i 9e$a"a!; %a!g ai! a4a$ igu!a"a! #ebagai a# #4o$ 4e!gea#a! ee"$roa. Paua! $embaga $u!g#$e! bia#a igu!a"a! aam baha! #uhu $i!ggi; "are!a "eu!$u!ga! %a!g u!i"; #ebagai !o::e me#i! ro"e$ mii$er $e!ggoro"a! i!#er$; "emui a! "om4o!e! #uhu $i!ggi ai!!%a. Paua! $embaga $u!g#$e! i rua!g a!g"a#a igu!a"a! #ebagai rua; me#i! ro"e$ !o::e bai!g-bai!g "emui uara; hiu!g "eru9u$; #%ara$ u$ama aaah u!$u" memi!$a #uhu $i!ggi =&000( "e 000(>; #uhu $i!ggi "a4a#i$a# aira! uara 'u#hi!g; me!ggu!a"a! $eru$ama $embaga 4aa #uhu $i!ggi 6oa$i ibe!$u" 4e!i!gi! %g me!geuar"a! "eri!ga$ =$embaga $i$i" eeh 1.0/& Q @>; u!$u" me!gura!gi #uhu 4ermu"aa! $u!g#$e! $embaga; igu!a"a! aam #uhu $i!ggi a! aam "o!i#i e"#$rim. Agar membua$ $u!g#$e! ga#i'i"a#i $embaga 4ere!g"a4a! mii$er; a! hau# me!gura!gi me!%era4 ba!%a" 4a!a#; me!gura!gi "uai$a# #uhu 4ermu"aa! ma$eria; haru# mema#$i"a! bah8a 4ori-4ori "era!g"a $u!g#$e!; e!ga! "o!e"$i6i$a# %a!g bai" a! e'e" 6e!$ia#i %a!g bai"; #er$a re!ah "o!$e! $embaga. III.8. A'("!as" tungsten 'aa "ang "o(og"
Tu!g#$e!; 4aa !omor a$om ,; meru4a"a! u!#ur $erbera$ %a!g i"e$ahui ber'u!g#i #e9ara bioogi#; e!ga! %a!g $erbera$ #ea!ju$!%a aaah io = Z _ &>. Tu!g#$e! igu!a"a! oeh bebera4a ba"$eri; $e$a4i $ia" 4aa eu"ario$a. Mi#a!%a; e!:im %a!g i#ebu$ o"#ioreu"$a#e me!ggu!a"a! $u!g#$e! #eru4a e!ga! moibe!um %a!g me!ggu!a"a!!%a aam "om4e"# $u!g#$e!-4$eri! e!ga! moibo4$eri! =moibo4$eri!; $ere4a# ari !ama!%a; $ia" me!ga!u!g moibe!um; $e$a4i a4a$ me!gom4e"# e!ga! moibe!um a$au $u!g#$e! %a!g igu!a"a! oeh orga!i#me hiu4>. E!:im %a!g me!ggu!a"a!-Tu!g#$e! bia#a!%a mereu"#i a#am "arbo"#ia$ me!jai aehia. Tungsten oksidoreduktase mu!g"i! juga me!g"a$ai#i# o"#ia#i. E!:im %a!g membu$uh"a!
$u!g#$e! 4er$ama i$emu"a! juga memeru"a! #ee!ium; a! aam ha i!i 4a#a!ga! $u!g#$e!-#ee!ium mu!g"i! ber'u!g#i #e9ara a!aog e!ga! 4a#a!ga! moibe!um-#u'ur ari bebera4a e!:im %a!g memeru"a! "o'a"$or moibe!um. Saah #a$u ari e!:im i!i aam "euarga o"#ioreu"$a#e %a!g "aa!g-"aa!g me!ggu!a"a! $u!g#$e! =ba"$eri 'orma$ ehiroge!a#e H> i"e$ahui me!ggu!a"a! #a$u 6er#i #ee!iummoibe!um ari moibo4$eri!. Me#"i4u! xanthine dehidrogenase me!ga!u!g-$u!g#$e! ari ba"$eri $eah ijum4ai me!ga!u!g $u!g#$e!-moio4$eri! a! juga !o!-4ro$ei! %a!g me!gi"a$ #ee!ium; #ua$u "om4e"# $u!g#$e!-#ee!ium moibo-4$eri! $eah igambar"a! #e9ara e'i!i$i'. Daam $a!ah; ogam $u!g#$e! io"#ia#i me!jai a!io! $u!g#$a$. I!i a4a$ a4a$ iim4or #e9ara #ee"$i' a$au !o!-#ee"$i' oeh bebera4a orga!i#me 4ro"ar$io$a a! a4a$ me!gga!$i"a! moiba$ 4aa e!:im $er$e!$u. E'e" i!i $erhaa4 a"#i e!:im $er#ebu$ aam bebera4a ha aaah #ebagai i!hibi$or a! ha 4o#i$i' ai!. (imia $a!ah me!e!$u"a! bagaima!a $u!g#$e! ber4oimeri#a#i $a!ah ba#a me!%ebab"a! mo!omeri" $u!g#$a$ $a!ah a#am me!%ebab"a! 4oimeri" $u!g#$a$. Na$rium $u!g#$a$ a! $imba $eah i4eajari a$a# e'e" mere"a $erhaa4 9a9i!g $a!ah. Timba i$emu"a! membu!uh 4aa $i!g"a$ $i!ah a! !a$rium $u!g#$a$ jauh "ura!g bera9u!; $e$a4i $u!g#$a$ me!ghamba$ "emam4ua! re4rou"#i mere"a e!ga! #em4ur!a. Tu!g#$e! $eah i$ei$i #ebagai a!$ago!i# me$aboi#me $embaga bioogi#; e!ga! #a$u 4era! %a!g miri4 e!ga! a"#i moibe!um. Teah i$emu"a! bah8a $e$ra$hio$u!g#$a$ a4a$ igu!a"a! #ebagai :a$ "imia "ea#i $embaga bioogi#; #eru4a e!ga! $e$ra$hiomoiba$.
DAFTAR PUSTA&A
La##!er; E a! S9huber$; 7; 1??? Tungsten:Properties, Chemistry, Technology of the lement, !lloys and Chemical Compounds; (u8er A9aemi9Pa$i!um Pubi#her# Ne8
*or" h$$4rhe!ium.9om$u!g#$e!-rhe!ium.h$m h$$4#8a8a#a!imu"imia.8or4re##.9om20101?$u!g#$e!i6-#u'ia-#ebagai-baha!"a$ai#-hiroe#u'uri#a#i-a!-hiroe!i$ri'i"a#i h$$4888.$u!g#$e!.9om.9!I!o!e#ia$u!g#$e!-ee9$roe#.h$m h$$4#i.8i"i4eia.org8i"iLam4u`4ijar h$$4#e!.8i"i4eia.org8i"iTa!$aum-$u!g#$e!`ao%# h$$4#i.8i"i4eia.org8i"i h$$4#8a8a#a!imu"imia.8or4re##.9om20101&4era!a!-$u!g#$e!-aam-bioogi#
h$$4888.$u!g#$e!-9o44er.9omi!ia$u!g#$e!-9o44er-'or-mii$ar%.h$m