Sayfa 1/4
TÜRK STANDARDI TURKISH STANDARD
TS EN 13445-5: 2007 A3: Haziran 2007 ICS 23.020.30 Bu ek, CEN tarafından kabul edilen EN 13445-5: 2007/A3: 2006 eki esas alınarak TSE Makina İhtisas Grubu’na bağlı Tesisat ve Basınçlı Kaplar Özel Daimi Komitesi’nce hazırlanmış ve TSE Teknik Kurulu’nun 21 Haziran 2007. tarihli toplantısında kabul edilerek yayımına karar verilmiştir.
Basınçlı kaplar - Ateşle temas etmeyen Bölüm 5: Muayene ve deney Unfired pressure vessels Part 5: Inspection and testing 2
Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar
Aşağıdaki standard ilave edilmiştir. EN, ISO, IEC vb. No EN ISO 4063:2000
Adı (İngilizce) Welding and allied processes – Nomenclature of processes and reference numbers (ISO 4063:1998)
Adı (Türkçe) TS 7307 EN ISO Kaynak ve kaynakla ilgili 4063 işlemler-İşlemlerin adlandırılması ve referans numaralar TS No
6.6.2 Tahribatsız muayene kapsamının belirlenmesi Madde 6.6.2 aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
6.6.2.1 Genel Genel bir kural olarak, verilen tahribatsız muayenenin kapsamı (yüzdelik bir değer olarak) sadece EN 13445-4’te verilen işlemleri kapsayan Çizelge 6.6.2–1’e göre olmalıdır. Bu yüzdelik değer, kaynaklı birleştirmenin toplam uzunluğu için, tahribatsız muayene kapsamını ifade etmekte ve deney grubu ile deney tipini dikkate almaktadır.
6.6.2.2 Çizelge 6.6.2-1’in ihtiva ettiği kaynaklı birleştirmeler Çizelge 6.6.2–1 esas olarak aşağıda belirtilen özelliklere sahip çelik için tasarlanmıştır: Tek veya çift taraflı kaynak olarak çok pasolu kaynaklar, Tek pasolu tek taraflı çevresel kaynaklar, Sarf malzemeleriyle yapılan, Elle yapılan metal ark (MMA) 111, toz altı ark (SAW) 121, metal aktif gaz (MAG) 135, metal soy gaz (MIG) 131, tungsten soy gaz (TIG) 141, plazma MIG kaynağı (151) işlemleriyle imal edilen.
6.6.2.3 Diğer kaynaklı birleştirmeler 6.6.2.3.1 Genel Aşağıda belirtilenler gibi elemanlardan ortaya çıkan problemler, Çizelge 6.6.2–1’in kapsamında değildir ve alın kaynaklı birleştirmeler özellikle de boyuna yönde/düzenleyici birleştirmeler için göz önünde bulundurulmalıdır: Tek pasolu tek taraflı düzenleyici kaynaklar, Farklı malzemeler veya farklı sarf malzemeleri arasındaki birleştirmeler.
ICS 23.020.30
Sayfa 2/4 TS EN 13445-5: 2007/A3: Haziran 2007
6.6.2.3.2 Tek pasolu bir taraflı düzenleyici kaynaklar Bir taraftan yapılan tek pasolu düzenleyici kaynaklar için, kalınlık 10 mm ile sınırlandırılmalıdır. Bu kapların çevrimsel olmayan (500 tam basınç çevrimi) çalışmayla sınırlandırıldığına da dikkat edilir. Tek pasoların volümetrik NDT’si için aşağıda verilen iki seçenekten birisi kullanılmalıdır: a) NDT kapsamı; tepeleşmenin ve aşırı kaynağın kontrolü ile birlikte hidrostatik deneyin Madde 10.2.3.3.1, Çizelge 10.2.3.3-1’de belirtildiği gibi daha yüksek bir deney basıncında yapılması şartıyla Çizelge 6.6.2– 1’de tavsiye edildiği gibi olmalıdır. b) Çizelge 6.6.2–1’de tavsiye edilen NDT kapsamı %100’ü aşmaksızın,ancak boyuna yön için %25 ve çevresel yön için %10’dan az olmayacak şekilde 2 ile çarpılmalıdır. Kaynak işleminin performansını etkileyebilecek bir değişim (örneğin bakır çubuk veya gazın değiştirilmesinden önce ve imalat deney numunelerinin, telin veya tozunun değiştirilmesinden sonra; bakır çubuk veya gazın değiştirilmesinden önce ve telin değiştirilmesinden sonra) olduğunda; ilave NDT bu kaynak dikişlerinin başlangıcında yapılmalıdır. a)
ve b) bentlerinin her ikisi için bir taraftan tek pasolu şekilde kaynatılan kaynaklı birleştirmenin gerçek anma kalınlığı hususunda, kaynağın EN 13445-4’te istenildiği gibi kaynak prosedürü ile nitelenmesi gereklidir. Niteleme aralığı 0,8⋅t ile t’ye kadar (t, deney parçasının gerçek anma kalınlığı) sınırlandırılmalıdır.
Bütün kalınlıklar için kaynak hazırlığı yönünde X-ışını kullanılmalıdır.
6.6.2.3.3 Farklı malzemeler veya farklı sarf malzemeleri arasındaki birleştirmelerin tahribatsız muayenesi Bu birleştirmeler üzerindeki NDT, sonuçların yorumuna ilave dikkat göstererek özel olarak yazılı bir prosedüre göre yapılmalıdır.
6.6.2.4 Deney Grubu 2 Deney Grubu 2 için, Çizelge 6.6.2–1’de verilen NDT yüzdesindeki azalma iki şekilde belirlenir (örneğin % 100–% 10). ikinci düşük değer uygulandığında, yeterli deneyim (Madde 6.6.1.1.4) elde edilinceye kadar, ilk değer gerekli NDT’nin başlangıç kapsamına işaret etmektedir.
6.6.2.5 %100’den az olduğunda, Çizelge 6.6.2–1’deki deney grubunun seçimini gerektiren NDT % 100’den az bir muayene gerekli olduğunda, tahribatsız muayenenin kapsamı ve konumu aşağıdaki kriterlere göre belirlenmelidir. Seçilen birleştirmeler, basınçlı kap üzerindeki bütün kaynakları temsil etmelidir. a) Gövdeler, biçimlendirilmiş başlar, dengeleyici odaları ve ceketler için: 1) Tahribatsız muayene, boylamasına ve çevresel alın birleştirmelerinin bütün kesişimlerinde yapılmalıdır. Deneye tabi tutulacak asgari uzunluk 200 mm olmalıdır. Bütün kesişimlerdeki kalıntılar Çizelge 6.6.2–1’de verilen yüzdeyi aşarsa, daha yüksek olan değer uygulanacaktır. 2) Çizelge 6.6.2–1’deki yüzdeye erişmek gerekli ise, alın kaynaklı birleştirme üzerindeki ilave olarak rastgele seçilen konumlar, tahribatsız muayeneye tabi tutulmalıdır. 3) Bir açıklık; ana kaynakla ( boylamasına veya çevresel) kesişirse veya ana kaynaklardan 12 mm’den daha az bir mesafedeyse, açıklığın her bir tarafından açıklık çapından daha az olmayan bir uzunluk için incelenmelidir. Bu, Çizelge 6.6.2–1’deki yüzdeye ilave olarak dahil edilmelidir (uygulanabilirse). b) Kaba birleştirilen nozullar ve branşmanlar (alın kaynakları) Tahribatsız muayenenin kapsamını belirlemek için, tam nüfuziyetli alın kaynaklı nozul ve branşmanların toplam sayısı aşağıdaki gibi gruplandırılmalıdır: 1) % 100’lük tahribatsız muayene için: Grup boyutu 1 (her bir münferit nozul ve branşman vb.), 2) % 25’lik tahribatsız muayene için: Grup boyutu 4 (her bir 4’lük grup için en az tamamlanmış bir nozul veya branşman), 3) % 10’luk tahribatsız muayene için: Grup boyutu 10 (her bir 10’luk grup için en az tamamlanmış bir nozul veya branşman).
Sayfa 3/4 TS EN 13445-5: 2007/A3: Haziran 2007
ICS 23.020.30
Daha sonra, her bir grup veya kısmi gruptaki en az bir nozul veya branşmanın tamamlanmış çevresel ve boylamasına alın birleştirmeleri deneye tabi tutulmalıdır. Tamamlanmış çevresel ve boylamasına alın kaynakları veya nozullardaki kalıntı miktarı Çizelge 6.6.2–1’deki yüzdeyi aştığında; daha yüksek olan değer uygulanacaktır.
10 Son değerlendirme Madde 10.2.3.3.1’in ilk paragrafı aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.
10.2.3.3.1 İç basınca maruz kalan, sürünme aralığı altında çalışan ve Deney Grubu 1, 2 ve 3’e göre tasarımlanan tek bölmeli bir kap için, iç basınç olarak uygulanan deney basıncı a) ve b) bentlerinde belirtildiği gibi olmalı ve gerekli ise c) bendinde belirtildiği gibi ayarlanmalıdır. Özel hükümler; tek pasolu düzenleyici kaynaklar için d) bendinde, kısmen veya tamamen B ve C deneysel metotları yardımıyla tasarımlanan kaplar için e) bendinde, kısmen veya tamamen sürünme aralığında çalışan kaplar için f) bendinde verilmiştir. d) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir. d) Madde 6.6.2.3.2’deki a) bendine göre muayene edilen tek pasolu düzenleyici kaynaklı kaplar için, teyit deneyi basıncı aşağıdaki gibi olmalıdır: Pt = fk ⋅ PS ⋅
fa ft
(10.2.3.3.1–5)
Burada; Pt PS fa ft dir.
Deney basıncı, Müsaade edilebilir azami basınç, Deney sıcaklığındaki normal çalışma yük durumları için anma tasarım gerilmesi, Müsaade edilebilir azami sıcaklıktaki normal çalışma yük durumları için anma tasarım gerilmesi
fk değerleri Çizelge 10.2.3.3.1-1‘de verilmiştir. Çizelge 10.2.3.3.1-1 – fk değerleri Gövdenin gerçek kalınlığı
Korozyon payı
e
fk
e ≤ 4 mm
2,1
c ≥ 1 mm c < 1 mm
e ≤ 4 mm
2,0 2,1
c ≥ 1 mm c < 1 mm
4 < e ≤ 5 mm
1,9 2,1
c ≥ 1 mm c < 1 mm
5 < e ≤ 7 mm
1,8 2,0
c ≥ 1 mm c < 1 mm
7 < e ≤ 10 mm
1,7 1,9
c ≥ 1 mm c < 1 mm
C
Azami şekil sapmaları h : tepe değeri (deneyden sonra ölçülen) ew : aşırı kaynak h + 0,5 ⋅ ew ≤ 0,75 ⋅ emin h ≤ 0,5 ⋅ emin ew ≤ 0,75 ⋅ emin h + 0,5 ⋅ ew ≤ 0,5 ⋅ emin h ≤ 0,5 ⋅ emin ew ≤ 0,5 ⋅ emin h + 0,5 ⋅ ew ≤ 0,5 ⋅ emin
1 ⋅ emin 3 ew ≤ 0,25 ⋅ emin 1 h < ⋅ emin 4 ew < Çizelge 6.6.3-1’de verilen müsaade edilen değerin % 50’si 1 h < ⋅ emin 6 ew < Çizelge 6.6.3-1’de verilen müsaade edilen değerin % 50’si h≤
Sayfa 2/2
ICS 23.020.30
Sayfa 4/4 TS EN 13445-5: 2007/A3: Haziran 2007
Çizelge 10.2.3.3.1-1’de; emin EN 13445-3’te tanımlanan mümkün olan asgari imalat kalınlığı, h EN 13445-4’te belirtildiği gibi ölçülen, deneyden sonraki tepe değeri, ew EN ISO 5817:2003, Çizelge 1 No 1.9’daki h ile gösterilen aşırı kaynağı ifade etmektedir. Gerçek veya anma kalınlığına sahip ana kaynak dikişlerindeki çevresel membran gerilmesi σc, deney ve istisnai yük durumları için EN 13445-3, Çizelge 6-1’de verilen anma tasarım gerilmesi ftest’i aşmamalı, ancak 0,85⋅ftest’ten büyük veya eşit olmalıdır. Hidrlik deney süresince EN 13445-1’de tanımlanan kaynak birleştirme katsayısı (z) için 1 değeri kullanılmalıdır. Gerçek veya anma kalınlığının emin ile değiştirilmesi kabul edilebilir.
