Topi
Ragam Ayat
7 HASIL PEMBELAJARAN Di akhir topik ini, anda seharusnya dapat: 1.
Mendefinisikan ragam ayat;
2.
Menghuraikan konsep ragam ayat;
3.
Menjelaskan jenis-jenis ayat;
4.
Membezakan ayat dasar dengan ayat terbitan; dan
5.
Menyusun pola-pola ayat dasar.
PENGENALAN Anda telah pun diperkenalkan dengan konsep ayat dalam Topik 6. Dalam topik ini, anda akan mengkaji dengan lebih mendalam lagi tentang ayat. Ayat boleh dilihat daripada segi ragam, jenis, bentuk dan pola. Ragam ayat terdiri daripada ayat aktif dan ayat pasif. Jenis ayat terdiri daripada ayat penyata, ayat tanya, ayat perintah dan ayat seruan. Bentuk ayat pula terdiri daripada ayat dasar dan ayat terbitan. Manakala pola ayat pula terdiri daripada frasa nama dan frasa nama, frasa nama dan frasa kerja, frasa nama dan frasa adjektif, serta frasa nama dan frasa sendi. Ayat dasar atau ayat tunggal akan dibincangkan lebih lanjut dalam Topik 8.
AKTIVITI 7.1 Senaraikan ciri-ciri yang terkandung dalam konsep ayat dengan cara mengimbas topik yang lepas.
TOPIK 7
7.1
RAGAM AYAT
127
DEFINISI RAGAM AYAT
Dalam bahasa Melayu, terdapat dua ragam ayat iaitu ayat aktif dan ayat pasif. Ragam ayat berbeza dengan jenis ayat. Jenis ayat terdiri daripada ayat penyata, tanya, seruan dan perintah. Ragam ayat menekankan bentuk kata kerja, kedudukan objek, subjek, predikat dan struktur ayat. Ayat aktif ialah ayat yang mengutamakan subjek sebagai unsur yang diterangkan. Ayat aktif terdiri daripada ayat aktif transitif dan tak transitif. Contoh: (a)
Rashid sedang membaca buku. (aktif transitif)
(b)
Mereka sedang berbual-bual di anjung rumah. (aktif tak transitif)
Dalam ayat (a), Rashid merupakan merupakan subjek yang diutamakan, kata kerja membaca diikuti oleh buku yang yang menjadi objek atau penyambut. Manakala dalam ayat (b) pula, mereka diutamakan diutamakan dan tidak ada objek. Di anjung rumah hanyalah hanyalah frasa keterangan tempat dan bukan objek. Ayat pasif ialah ayat yang mengutamakan objek asal sebagai subjek atau unsur yang diterangkan dan mengandungi kata kerja. Ayat pasif berasal daripada ayat aktif transitif yang mengalami perubahan struktur. Contoh: (a)
Buku itu Kunalan baca.
(b)
Panggilan telefon telah dijawab oleh Puan Saloma.
Dalam ayat (a), buku itu itu ialah subjek dan Kunalan Kunalan baca baca ialah ialah predikat. Manakala dalam ayat (b) pula, panggilan pula, panggilan telefon ialah ialah subjek, dan telah dijawab oleh oleh Puan Saloma ialah ialah predikat.
7.2
DEFINISI AYAT
Binaan frasa sendi nama dalam ayat terbentuk dalam binaan kata sendi nama + frasa nama; kata sendi nama + kata nama arah + frasa nama; kata sendi nama + (kata nama arah) + frasa nama + (frasa keterangan). Kita teliti penerangan ini dan fahami contoh-contoh yang diberikan.
128
TOPIK 7
RAGAM AYAT
AKTIVITI 7.2 Antara berikut, tunjukkan ketepatan konsep ayat. Semak jawapan anda berdasarkan apa-apa yang anda tulis dalam Aktiviti 7.1. (a)
Baik
(b)
Sihat.
(c)
Dia baik?
(d) Jika hari hujan, (e)
Terkejut beruk, dia.
(f)
Shahdan, lahirnya baginda ke dunia, kilat sabung menyabung, hujan turun dengan lebatnya, dan halilintar mengganas di angkasa.
(g)
Tuan sungguh bijak bestari, Apabila datang majlis berseri, Memang ditunggu dinanti-nanti, Mendengar lafaz pemacu nadi.
Rujukan daripada Tatabahasa Dewan Edisi Kelima menunjukkan bahawa ayat sebagai unit pengucapan yang paling tinggi letaknya dalam susunan tatabahasa dan mengandungi makna yang lengkap. Ayat boleh terbentuk daripada satu perkataan atau susunan beberapa perkataan yang pengucapannya dimulakan dan diakhiri dengan kesenyapan. Selain itu, ayat mengandungi intonasi yang sempurna. Berdasarkan nota penting di sebelah, mari kita teliti kandungan Aktiviti 7.2 dari (a) hingga (g). (a) Merupakan satu kata sahaja kerana ia tidak mempunyai makna yang lengkap. Walaupun bermula dengan huruf besar „B‰, ia tidak berakhir dengan tanda noktah (.). Dalam perkataan lain, ia bermula dengan kesenyapan tetapi tidak berakhir dengan kesenyapan. Ia tidak mempunyai intonasi yang sempurna.
TOPIK 7
RAGAM AYAT
129
(b) Merupakan satu ayat kerana ia bermula dengan huruf besar „S‰ dan berakhir dengan noktah (.). Dalam perkataan lain, ia bermula dengan kesenyapan dan berakhir dengan kesenyapan. Ia mempunyai intonasi yang sempurna. Ia juga mempunyai makna yang lengkap apabila berada dalam konteks. Misalnya, ayat ini menjawab soalan „Apa khabar?‰ dengan jawapan „Saya sihat.‰ Dalam konteks ini, subjeknya digugurkan. Dalam perkataan lain, dia menyatakan bahawa dirinya sihat. (c) Merupakan satu ayat kerana ia bermula dengan huruf besar „D‰ dan berakhir dengan tanda tanya (?). Dalam perkataan lain, ia bermula dengan kesenyapan dan berakhir dengan kesenyapan. Ia mempunyai intonasi yang sempurna. Ia juga mempunyai makna yang lengkap iaitu menanyakan sama ada „dia‰ baik atau sebaliknya. (d) Merupakan satu klausa kerana bermula dengan huruf besar „K‰ tetapi berakhir dengan tanda koma (,). Dalam perkataan lain, ia bermula dengan kesenyapan tetapi tidak berakhir dengan kesenyapan. Ia tidak mempunyai makna yang lengkap. Ia tergantung. Ada sesuatu lagi yang hendak disampaikan. Ia juga tidak mempunyai intonasi yang sempurna. (e) Merupakan satu ayat kerana ia bermula dengan huruf besar „T‰ dan berakhir dengan tanda noktah (.). Dalam perkataan lain, ia bermula dengan kesenyapan dan berakhir dengan kesenyapan. Ia mempunyai makna yang lengkap walaupun susunannya disongsangkan. Ia juga mempunyai intonasi yang sempurna. Ia dikenali sebagai ayat songsang. (f) Merupakan satu ayat kerana ia bermula dengan huruf besar „S‰ dan berakhir dengan tanda noktah (.). Dalam perkataan lain, ia bermula dengan kesenyapan dan berakhir dengan kesenyapan. Ia mempunyai makna yang lengkap walaupun ia panjang dan banyak maklumat yang disampaikan. Ia juga mempunyai intonasi yang sempurna.
130
TOPIK 7
RAGAM AYAT
(g)
Merupakan kata-kata berangkap atau kata-kata berirama kerana ia ditulis berangkap-rangkap dan berirama. Ia bermula dengan kesenyapan dan berakhir dengan kesenyapan. Ia mempunyai makna yang lengkap . Ia juga mempunyai intonasi yang sempurna , tetapi ia banyak melanggar peraturan sebagai ayat dari segi struktur.
SEMAK KENDIRI 7.1 Bagaimanakah dengan jawapan anda tadi? Adakah anda berpuas hati? Sila berikan penjelasan kepada murid-murid anda.
7.3
KONSEP RAGAM AYAT
Ayat dalam bahasa Melayu terdiri daripada dua ragam, iaitu; (a)
Ayat aktif mengandungi kata kerja yang mengutamakan subjek asal sebagai judul.
(b)
Ayat pasif pula mengutamakan subjek terbitan sebagai judul.
Hubungan antara ayat aktif dengan ayat pasif ialah perpindahan tempat frasa nama yang menjadi subjek dan objek ayat berkenaan. Contoh: (i)
Adik membaca buku.
(ii)
Buku dibaca oleh adik.
Ayat (i) ialah ayat aktif. Ayat (ii) ialah ayat pasif. Ayat aktif ditandai oleh imbuhan „meN-„. Ayat pasif ditandai oleh imbuhan „di-„ dan diikuti oleh perkataan „oleh‰.
TOPIK 7
RAGAM AYAT
131
(a) Ayat aktif ialah ayat yang mengandungi kata kerja yang mengutamakan subjek asal sebagai judul atau unsur yang diterangkan. Ayat aktif terdiri daripada a dan a a Ayat aktif transitif ialah ayat yang mengandungi kata kerja transitif iaitu yang diikuti oleh frasa nama atau klausa komplemen sebagai objek atau unsur penyambutnya. Ayat aktif tak transitif ialah ayat yang mengandungi kata kerja yang tak transitif iaitu yang tidak diikuti oleh objek sebagai penyambutnya. Ayat aktif tak transitif dibahagikan kepada dua jenis iaitu ayat aktif tak transitif dengan keterangan yang boleh digugurkan dan ayat aktif tak transitif yang keterangan yang tidak boleh digugurkan. Untuk memahami ragam ayat aktif transitif dan tak transitif, cuba anda perhatikan contoh-contoh berikut: (i)
1.
Ribut
melanda
kampung kami
2.
Ahmad
mengarang
buku cerita
3.
Pengarah
merasmikan
seminar itu
1.
Budak itu
sedang mandi
di sungai itu
2.
Aminah
menangis
sepanjang hari
3.
Nenek
tidur
di bilik adik
(ii)
132
TOPIK 7
RAGAM AYAT
(iii)
1.
Dia
berada
di Kuala Lumpur
2.
Bas itu
menuju
ke Kota Bharu
3.
Penyakitnya
beransur
sembuh
(b) Ayat pasif ialah ayat yang asalnya daripada ayat aktif transitif iaitu yang mengandungi kata kerja tetapi mengutamakan objek asal sebagai judul atau unsur yang diterangkan. Ayat pasif dalam bahasa Melayu digolongkan kepada tiga jenis iaitu: (i)
Ayat pasif dengan imbuhan kata kerja pasif;
(ii)
Ayat pasif dengan kata ganti nama diri pertama dan kedua; dan
(iii) Ayat pasif dengan perkataan k
yang hadir sebelum kata kerja.
Untuk memahami ragam ayat pasif tersebut, cuba anda perhatikan contohcontoh berikut: (i)
1.
Buku itu
sudah diambil
oleh Abu
pagi tadi
2.
Kucing
terlanggar
oleh basikal
di kakinya
3.
Sampah sarap
dipungut
oleh pekerja
setiap hari
TOPIK 7
(ii)
RAGAM AYAT
133
A
1.
Tugasan itu
sudah aku siapkan
awal-awal lagi
2.
Hutang itu
akan kami jelaskan
segera
3.
Masakan itu
belum engkau makan
lagi
4.
Perkara tersebut
harus awak putuskan
segera
(iii) A
1.
Penagih itu
kena
tangkap
oleh polis
2.
Penyeludup itu
kena
tahan
oleh pihak kastam
3.
Budak itu
kena
kejar
oleh orang jahat
4.
Harimau itu
kena
tembak
oleh pemburu
AKTIVITI 7.3 Nyatakan perbezaan antara ayat aktif dan ayat pasif. Bagi setiap jenis, berikan tiga contoh yang berkaitan.
Ayat aktif:
Ayat pasif:
Contoh ayat aktif:
Contoh ayat pasif:
134
TOPIK 7
RAGAM AYAT
AKTIVITI 7.4 1.
Bagaimanakah anda menuliskan ayat pasif dengan menggunakan kata ganti nama diri orang ketiga?
2.
Bagaimanakah anda menuliskan ayat pasif dengan penggunaan kata ganti nama diri orang pertama dan kedua berasaskan kependekan?
7.4 JENIS-JENIS AYAT Dalam memahami tajuk ini, anda diminta menjawab soalan-soalan berikut. Seandainya anda tidak pasti atau dapat menjawabnya, sila ikuti keteranganketerangan selanjutnya. (a)
Nyatakan jenis-jenis ayat dalam bahasa Melayu.
(b)
Bagaimanakah anda dapat membezakan jenis-jenis ayat tersebut?
Bagaimana? Boleh anda menjawabnya? Jika anda tidak pasti ikuti penerangan berikut: Ayat dapat dibahagikan kepada e tujuannya, iaitu: (a)
Ayat Penyata;
(b)
Ayat Tanya;
(c)
Ayat Perintah; dan
(d)
Ayat Seruan.
, berdasarkan lagu bahasa dan
Mari kita bincang jenis-jenis ayat tersebut dengan lebih mendalam. (a) Ayat penyata ialah ayat yang diucapkan dengan maksud membuat satu pernyataan. Ayat penyata mempunyai tujuan menyatakan atau memberi keterangan tentang sesuatu hal. Ayat jenis ini juga disebut sebagai ayat berita atau ayat keterangan.
TOPIK 7
RAGAM AYAT
135
Sila anda perhatikan contoh-contoh berikut:
Saya mempunyai sebuah komputer.
Dia sudah pandai menghantar e-mel.
Mereka sedang menyiapkan tugasan.
Dia pandai mengambil hati.
Ahmad impikan seorang isteri yang solehah.
Dapatkah anda mengesan ciri-ciri ayat penyata berdasarkan contoh-contoh yang di atas? Ciri-cirinya ialah, ayat penyata bertujuan menyatakan sesuatu hal atau perkara dan dilafazkan dengan intonasi menurun pada akhir ayat. Ia diakhiri dengan tanda noktah „.‰. (b) Sekarang, mari kita tinjau ayat tanya. Ini ialah ayat yang digunakan untuk menanyakan sesuatu hal dengan berdasarkan nada suara dan penggunaan perkataan tertentu. Ayat tanya dapat digolongkan kepada dua jenis iaitu dan a . lazimnya diucapkan dengan nada suara meninggi sebelum kesenyapan pada akhir ayat. Dalam tulisan nada tanya ini dilambangkan dengan tanda soal (?). Ayat tanya jenis ini boleh disertai partikel tanya -kah, yang diletakkan pada unsur yang dijadikan fokus atau judul ayat. ialah ayat tanya yang menggunakan kata tanya seperti apa, bila, siapa, berapa, bagaimana, mengapa, dan sebagainya. Ayat-ayat jenis ini terdiri daripada dua golongan iaitu ayat tanya dengan kata gantinama tanya dan ayat tanya dengan frasa sendi nama tanya. terdiri daripada ayat-ayat yang kata gantinama tanya seperti apa , siapa dan mana . Ayat tanya dengan frasa sendi nama tanya terdiri daripada ayat-ayat yang didahului dengan frasa sendi nama tanya seperti di mana , dari mana , ke mana , sejak bila , sampai bila , bagaimana , dengan siapa , daripada siapa , dan sebagainya.
136
TOPIK 7
RAGAM AYAT
Untuk memahami jenis-jenis ayat tanya tersebut, cuba anda perhatikan contoh-contoh berikut:
1.
Awak sudah mandi?
2.
Mereka pergi ke sekolah?
3.
Dia guru cemerlang?
4.
Awak sudah mandikah?
5.
Mereka pergi ke sekolahkah?
6.
Dia guru cemerlangkah?
7.
Siapa guru awak?
8.
Mana satu pilihan awak?
9.
Apa kursus yang awak hadiri?
10. Dia mengajar di mana? 11. Awak hendak membujang sampai bila?
Ayat tanya tanpa kata tanya
Ayat tanya dengan kata partikel tanya kah
Ayat tanya dengan kata tanya
Ayat tanya dengan frasa sendi nama tanya
12. Kamu menyelesaikan masalah itu bagaimana?
Untuk makluman anda, ayat-ayat tanya boleh dilihat dari segi jawapan yang dikehendaki. Kalau memerlukan jawapan ya atau tidak/bukan , ayat tanya tersebut dikelaskan kepada a . Sebaliknya, jawapan yang memerlukan huraian dikelaskan sebagai a . Cuba anda kenal pasti ayat-ayat berikut. Manakah ayat tanya tertutup dan manakah ayat tanya terbuka? (i)
Ke pasarkah mereka? Ya, mereka ke pasar.
(ii)
Siapa gurunya? Gurunya Amirul Hafiz.
(iii) Pasukan rumah birukah menjadi johan olahraga kelmarin? Tidak, pasukan rumah kuning yang menjadi johan.
TOPIK 7
RAGAM AYAT
137
(iv) Bilakah dia akan berangkat? Dia akan berangkat esok. (c) Ayat perintah ialah ayat yang diucapkan dengan tujuan menimbulkan sesuatu tindakan. Perintah ditujukan kepada orang kedua dengan menggunakan kata ganti nama orang kedua seperti awak , kamu , engkau , dan sebagainya yang digugurkan. Ayat perintah dibahagikan kepada empat jenis seperti dalam Jadual 7.1. Empat Jenis Ayat Perintah P Ayat suruhan
Ayat yang diucapkan dengan tujuan memberi perintah atau arahan. Dalam ayat ini, subjek ialah kata ganti nama orang kedua seperti awak, kamu, engkau dan selainnya digugurkan.
Ayat larangan
Ayat menggunakan kata larangan seperti jangan, usah atau tak usah sebelum kata kerja untuk tujuan menegah seseorang melakukannya.
Ayat silaan
Ayat yang menggunakan kata silaan seperti sila atau jemput sebelum kata kerja dengan tujuan menjemput atau mempersilakan seseorang. Lazimnya, kata silaan digunakan pada permulaan ayat.
Ayat permintaan
Ayat yang menggunakan kata permintaan seperti minta dan tolong dengan tujuan memohon permintaan dan pertolongan.
Untuk memahami jenis-jenis ayat perintah tersebut, cuba anda perhatikan contoh-contoh berikut: J
Awak siapkan kerja itu sekarang.
Makanlah kuih muih ini dahulu.
Usah bertanya ke mana aku pergi.
Ayat suruhan
Ayat larangan
Jangan ambil wang orang. Sila datang ke rumah saya petang ini.
Ayat silaan
Jemputlah hadir ke majlis pertunangan kami.
Minta tuan-tuan jelas yuran pengajian.
Tolong hantarkan tugasan itu sebelum hari Isnin.
Ayat permintaan
138
TOPIK 7
RAGAM AYAT
Tahukah anda bahawa ayat silaan tidak boleh membawa pengertian negatif? Contohnya seperti berikut: Tolong jangan bising. Sila jangan merokok. (d) Ayat seruan ialah ayat yang diucapkan dengan membawa nada atau intonasi seruan untuk tujuan melahirkan sesuatu keadaan perasaan seperti takut, marah, takjub, geram, sakit dan sebagainya. Intonasi seruan ini digambarkan dalam tulisan dengan tanda seru (!) yang biasanya terletak pada akhir ayat, sama ada ayat itu didahului kata seru atau tidak. yang sering digunakan ialah oh, amboi, wah, cis, eh, aduh, syabas dan sebagainya. Untuk memahami ayat seruan tersebut, cuba anda perhatikan contohcontoh berikut:
1.
Ayah!
2.
Oh, Tuhanku!
3.
Wah, cantiknya kereta itu!
4.
Nah, ambillah sumbangan ini!
SEMAK KENDIRI 7.2 Nyatakan empat jenis ayat dalam bahasa Melayu dan berikan dua contoh setiap jenis ayat tersebut.
(i)
(a) (b)
(ii)
(a) (b)
(iii)
(a) (b)
(iv)
(a) (b)
TOPIK 7
7.5
RAGAM AYAT
139
AYAT DASAR DAN AYAT TERBITAN
Berikut adalah penjelasan mengenai ayat dasar dan ayat terbitan dengan lebih lanjut. (a) Apakah „ayat dasar‰? Ayat dasar ialah „ayat yang menjadi dasar atau sumber bagi pembentukan semua ayat lain dalam sesuatu bahasa‰. Contoh: (i)
Dia guru.
(ii)
Adik sedang belajar.
(iii) Emak ke pasar. (iv) Abang bijak. (b) Apakah „ayat terbitan‰? Ayat terbitan ialah „ayat yang terbit atau terbentuk daripada ayat dasar‰. Ayat terbitan ini terhasil apabila terlaksananya suatu proses gramatis. Proses gramatis ini melibatkan pelaksanaan rumus transformasi yang berfungsi mengubah aturan atau struktur ayat serta memperluas sesuatu unsur dalam ayat ataupun frasa. Dalam bahasa Melayu, ayat terbitan ini terhasil melalui proses transformasi yang mengakibatkan p atau kepada unsur-unsur struktur dalaman. Mari kita sama-sama meneliti p
ini.
(i) Proses pengguguran ialah satu proses transformasi yang berlaku ke atas struktur ayat. Proses ini melibatkan pengguguran unsur-unsur tertentu daripada binaan ayat itu. Oleh itu pada peringkat struktur permukaan unsur yang digugurkan itu tidak lagi wujud.
140
TOPIK 7
RAGAM AYAT
Contoh: (i)
„Pergi dari sini!‰
(ii)
„Adik saya cerdik tetapi pemalu.‰
(iii) „Adik Ali dan sepupunya belajar di kampung.‰ (iv) „Yang biru itu pilihan saya.‰ (v)
„Bersenam boleh menyihatkan badan.‰
Jika kita teliti contoh-contoh di atas, kita boleh kategorikannya kepada empat jenis pengguguran. Dalam bahasa Melayu terdapat empat jenis pengguguran: (i)
Pengguguran frasa nama sebagai subjek;
(ii)
Pengguguran frasa predikat;
(iii) Pengguguran frasa nama yang mendahului frasa relatif; dan (iv) Pengguguran kata nama yang berfungsi sebagai inti dalam frasa nama. Untuk memahami jenis-jenis pengguguran tersebut, cuba anda perhatikan contoh-contoh ayat berikut:
(i)
Pengguguran subjek ganti nama diri orang kedua dalam ayat perintah. Contoh:
(ii)
Kamu keluar!
Awak semua pergi dari sini!
Keluar! Pergi dari sini!
Pengguguran subjek yang serupa dalam ayat majmuk. Contoh:
Dia sangat pandai + Dia rajin belajar Dia sangat pandai kerana dia rajin belajar. Dia sangat pandai kerana rajin belajar.
TOPIK 7
RAGAM AYAT
141
Adik saya cerdik + Adik saya pemalu Adik saya cerdik tetapi pemalu.
Seluruh frasa predikat atau bahagian-bahagian daripadanya boleh digugurkan. Jikalau terdapat penggunaan frasa predikat yang serupa dalam ayat majmuk gabungan maka semua frasa predikat yang serupa kecuali yang terakhir boleh digugurkan. Contohnya:
Frasa kerja yang serupa
Adik Ali belajar di Pahang . Sepupunya belajar di Pahang. Adik Ali belajar di Pahang dan sepupunya belajar di Pahang. Adik Ali dan sepupunya belajar di Pahang.
Frasa nama yang serupa
Encik Abu guru sekolah . Puan Milah guru sekolah. Encik Abu guru sekolah dan puan Milah guru sekolah. Encik Abu dan puan Milah guru sekolah .
Frasa adjektif yang serupa
Abang saya sangat rajin . Abang Ali sangat rajin . Abang saya sangat rajin dan abang Ali sangat rajin. Abang saya dan abang Ali sangat rajin .
Frasa sendi nama yang serupa
Dia masih di kampung . Isterinya masih di kampung. Dia masih di kampung dan isterinya masih di kampung. Dia dan isterinya masih di kampung.
Apabila dua ayat digabungkan dengan satu ayat yang dipancangkan ke dalam ayat yang satu lagi sebagai frasa relatif, frasa nama yang serupa yang mendahului frasa relatif itu boleh digugurkan. Contoh:
Kereta itu kuning. Kereta itu pilihan saya. Kereta yang kuning itu pilihan saya. Yang kuning itu pilihan saya.
142
TOPIK 7
RAGAM AYAT
Dia membeli baju itu. Baju itu cantik. Dia membeli baju yang cantik itu. Dia membeli yang cantik itu.
Kata nama yang terkandung dalam binaan frasa nama KN (inti) + penerang boleh digugurkan sehingga yang tertinggal dalam frasa nama itu hanya bahagian penerangnya, yang mungkin bukan daripada kelas kata nama. Contoh:
Kegiatan bersenam boleh menyihatkan badan. Bersenam boleh menyihatkan badan.
Tabiat merokok membahayakan kesihatan. Merokok membahayakan kesihatan.
(ii) Dalam proses penyusunan semula, bentuk perkataan dalam ayat asal diubah susunannya dan diterbitkan semula dalam satu struktur ayat gramatis yang baharu. Proses penyusunan semula ini akan mengakibatkan berlakunya perubahan ataupun pengguguran pada kata-kata tertentu, penggantian atau penambahan kata-kata lain pada ayat yang diterbitkan. Namun demikian, proses penyusunan semula ini tidak membawa perubahan pada makna ayat. Terdapat tiga jenis proses penyusunan semula iaitu:
Penyusunan semula frasa nama sebagai subjek;
Penyusunan semula frasa nama sebagai objek; dan
Penyusunan semula melalui ayat songsang.
TOPIK 7
RAGAM AYAT
143
Untuk memahami jenis-jenis penyusunan semula tersebut, cuba anda perhatikan contoh-contoh ayat berikut:
Adik menendang bola itu.
Bola itu ditendang oleh adik. (Frasa nama sebagai subjek )
Allah mengurniai kita rahmat.
Allah mengurniakan rahmat kepada kita. (Frasa nama sebagai objek )
Orang itu pergi ke kedai.
Ke kedai orang itu pergi. (Ayat songsang )
(iii) Proses peluasan ayat boleh berlaku apabila penambahan unsur-unsur dalam ayat yang baharu. Terdapat beberapa jenis peluasan ayat dalam bahasa Melayu, iaitu:
Peluasan frasa nama sebagai subjek;
Peluasan frasa predikat;
Peluasan dengan kata hubung; dan
Peluasan melalui proses komplementasi.
Untuk memahami proses peluasan tersebut, cuba anda perhatikan contoh-contoh ayat berikut:
Budak itu adik saya. Budak itu membaca buku.
Budak yang membaca buku itu adik saya. (Frasa nama sebagai subjek )
Osman mengusik budak itu . Budak itu menangis .
Osman mengusik budak yang menangis itu. (Frasa predikat )
Ayah tidak pergi kerja. Ayah sakit perut.
Ayah tidak pergi kerja kerana sakit perut. (Kata hubung )
Mereka melaporkan. Guru kelas tidak hadir.
Mereka melaporkan bahawa guru kelas tidak hadir. (Proses komplementasi ).
144
TOPIK 7
RAGAM AYAT
AKTIVITI 7.5 1.
Jelaskan maksud proses penerbitan ayat.
2.
Nyatakan tiga proses penerbitan ayat dan berikan tiga contoh setiap jenisnya.
7.6
POLA-POLA AYAT DASAR
Sekarang, mari kita beralih kepada tajuk yang lebih kompleks. Kita akan memulakan perbincangan tentang pola-pola ayat dasar bahasa Melayu. Sebelum itu, cuba anda jawab soalan-soalan yang berikut: (a)
Apakah yang dimaksudkan dengan pola ayat dasar?
(b)
Berapa jenis pola ayat dasar bahasa Melayu?
Cuba anda fikir-fikirkan. Untuk mendapat jawapan kepada soalan-soalan tersebut, sila ikuti perbincangan yang seterusnya. (a) Ayat dasar ialah ayat yang menjadi dasar atau sumber bagi pembentukan semua ayat lain dalam sesuatu bahasa. (b) Dalam bahasa Melayu terdapat empat jenis pola seperti yang ditunjukkan dalam Jadual 7.2. : Empat Jenis Pola Ayat Dasar J
S
P
1
FN + FN
Encik Shari
ejen insuran
2
FN + FK
Dia
menjerit kesakitan
3
FN + FA
Budak itu
sangat nakal
4
FN + FS
Pejabat saya
di Kuala Terengganu
TOPIK 7
RAGAM AYAT
145
Daripada pola-pola ayat dasar inilah terbitnya ayat-ayat lain yang lebih kompleks sama ada ayat tunggal atau ayat majmuk, ayat pendek atau panjang, ayat aktif atau ayat pasif, dan sebagainya.
AKTIVITI 7.6 Nyatakan pola bagi ayat-ayat di bawah .
Encik Bongsu guru silat. Kucing itu comel sekali. Ayah berangkat ke Tanah Suci. Pak Amid melayari Internet. Papan kekunci sangat canggih. E-mel itu dari India.
Kita telah mempelajari tentang ragam ayat, jenis ayat, ayat dasar, ayat terbitan dan pola ayat dasar. Terdapat dua jenis ragam ayat iaitu: (a)
Ayat aktif; dan
(b)
Ayat pasif.
Ayat aktif pula terbahagi kepada ayat aktif transitif dan ayat aktif tak transitif. Ayat pasif terbahagi kepada tiga iaitu: (a)
Ayat pasif dengan imbuhan kata kerja pasif;
(b)
Ayat pasif dengan kata ganti nama diri pertama dan kedua; dan
(c)
Ayat pasif dengan perkataan kena yang hadir sebelum kata kerja.
146
TOPIK 7
RAGAM AYAT
Empat jenis ayat dalam bahasa Melayu adalah: (a)
Ayat Penyata;
(b)
Ayat Tanya;
(c)
Ayat Perintah; dan
(d)
Ayat Seruan.
Ayat tanya terbahagi kepada lima jenis iaitu: (a)
Tanpa kata tanya;
(b)
Dengan kata tanya;
(c)
Dengan kata ganti nama tanya;
(d)
Terbuka; dan
(e)
Tertutup.
Ayat perintah terbahagi kepada ayat suruhan, ayat larangan, ayat silaan dan ayat permintaan. Ayat dasar ialah ayat yang menjadi dasar atau sumber bagi pembentukan semua ayat lain dalam sesuatu bahasa. Ayat terbitan melibatkan proses tranformasi pengguguran, penyusunan semula dan peluasan. Empat jenis pola ayat dasar adalah: (a)
FN + FN;
(b)
FN + FK;
(c)
FN + FA; dan
(d)
FN + FS.
yang
mengakibatkan
TOPIK 7
RAGAM AYAT
Ayat aktif
Ayat perintah
Ayat aktif transitif
Ayat seruan
Ayat ayat aktif tak transitif
Ayat tanya
Ayat dasar
Ayat terbitan
Ayat pasif
Pola ayat dasar
Ayat penyata
Ragam ayat
147
Kamus Dewan. (2000). Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka. Safiah, Nik, et.al (1997). Tatabahasa dewan edisi baharu . Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka.
