TO TONY
To n Y'
pBUZAN
Ak ıl Harit aları To ny Buzan ISBN 978-975-23-064 2-4 © Boyut Yayıncılık A.Ş.. İstan bul 200 9 ©T ony Buzan 2004 Thl s tra nşlati on o l BUZAN BİTES: MI ND M APPING K1CKSTART YOUR CREATIVI TY AND TRANSFORM YOUR LI FE 01 Edit îph is p ubl ısh ed by arrangenısnt wîlh Educalionat Publishers LLP. par t o l the Fearson Educalion Limited. AKIL HARİTALARI adlı kit abın 1. baskısının çevirisi Pearson Education Groupa b aŞı Educatıonal Pubf chers LLP ite yapılan anlaşma sonunın da hazırianmıştır.
4) B O Y U T
K İ T A P L A R I
GENEL YÖNETMEN
Bülent ÖZÜKAN GENEL MÜDÜR
Nilgün ÖZÜKAN GENEL SANAT YÖNETMENİ
Mur at ÖNEŞ
İÇERİK jjir iş 6 jTerimler Hakkında 8
6
AKIL HARİTALARI
Giriş “Akıl Haritası” kavramı, düşünen ve plan yapmak durumunda olan her insan için daha akıllıca ve daha hızk faaliyet göstermeye yardıma olmak amacıyla geliştirilmiştir. Bir Akıl Haritası’nın yaratılması; Ayninizin sonsuz kaynaklarına erişmek, doğru kararlan vermek ve duygularınızı anlamak yolunda devrim niteliğinde bir adımdır. Başlangıçta Akıl Haritası kavramını, öğrencilik günlerimde derslerde not almakta zorlandığım İçin, öncelikle bir öğrenme ve hafıza güçlendirme araa olarak geliştirmiştim. Kendi yaşadığım olağandışı gelişim ve beklenmedik bir İ&Ia elde ettiğim başarılar bana; Akıl Haritalan’nın kişisel dönüşümlerimizi gerçekleştirmemizi ve doğal yeteneklerimizi maksimum kapasite ile kullanmamızı sağlayacak güçlü araçlar
Akil Haritaları île yeni tanışanlar için bu kitap, Akıl Harita» çıkatfnanın tekniklerini, onları kullanmayı ve kavramın ardında yatan temel ilkeleri öğrenmeyi sağlayacak ideal bir başlangıç rehberidir. “A kıl HaritaU m’hı serimizin diğer kitaplarından “H afıza ”ile bir arada okumak, birincisi; hafızanızın işleyişini daha da iyi anlamanıza yardımcı olacağı için, İkincisi; "Akıl H aritaları”, kısa ve uzun vadeli hafıza tekniklerini yerimli kullanmayı sağlayan yaratıcı ilkeleri de özetlediği için daha da yaradı olacaktır. Bu teknikle ilgili daha çok bilgi edinmek isteyenlere kardeşim Profesör Barry Buzan ile birlikte yazdığımız “Akıl H aritası K itab ı” nı okumalarını önerebilirim. Bu-kitap da günlük yaşamda Akıl Haritalan yaratmak ve kullanmakken kusursuz bir rehberdir. Umarım bu Akıl Haritası yolculuğunuzdan büyük keyif alır ve ardından başarılarınızı bizzat gözlemlersiniz..
8
AKIL HARİTALARI
Terimler Hakkında İ l
A n a h ta r
“Sözcük* ya da “Görüntü” gibi terimlerin önüne geldiğinde “Anahtar” sözcüğü, “bakın burası | önemüdir’ den çok öte, kendine ait bir anlam taşır, bir ; “Hafi/a Anahtarı” demektir. “Anahtar Sözcük” ya da “Anahtar Görüntü'ler; aklınızı harekete geçiren, hafızanızın kilidini çözen, içinde birikmiş olanları geri çağıran önemli bir tetikleyici rolü oynarlar.
Anahtar Sözcük • • • |
Bir Anahtar Sözcük, hatırlamak istediğiniz önemli herhangi bir şey için bir referans noktası olarak seçilmiş ya da yaratılmış özel bir sözcüktür. Sözcükler beynin sol tarafım uyarırlar ve hafızamızı
Hafıza Ükeleri’ni kullanarak hayal gfirOnfıtfı uyarmak ve aslında tamdık olan bağlantıları yeniden kurabilmek İçin yaratılmıştır. Etkili bir Anahtar Görüntü, beyninizin her iki tarafım da uyaracak ve tüm duyularınızı harekete geçirecektir. Anahtar Görüntüler, Akıl Haritaları ve Hafıza Teknikleri kavramlarının tam anlamıyla kalbidirler.
AKIL HARİTASI NEDİR?
Bu kitap sizi en güçlü öğrenme ve kişisel keşif araçlarından biriyle tanıştıracak. Akıl Haritalan; Anahtar Sözcükler ve Anahtar Görüntüler kullanarak, (genellikle de kağıt üzerinde) bilgi saklama, düzenleme ve önem sırasına göre oıganize etme teknikleridir. Bu haritaların her biri, hem belirli hafıza bölmelerinizi harekete geçirecek, hem de yeni düşünce biçimlerine ve fikirlere yönelmek için size cesaret verecektir. Bir Akıl Haritası’nda yer alan her hafıza tetiği; gerçeklerin, fikirlerin ve bilgilerin kilidini açmanızı sağlayacak ve böylece hayranlık verici aklınızın gerçek potansiyelini açığa çıkararak ne olmak istiyorsanız onu olmanızı sağlayacak birer anahtardır. Bu size çok olağandışı bir iddia gibi gelebiliri Akıl Haritası’mn etkinliğinin ipucu onun dinamik biçimi ve yapısında yatar ki, bu da bir beyin hücresinin biçim ve yapısı şeklinde çizilmiş ve beyninizin gerçekte olduğu gibi hızlı ve etkin bir
0 İşte: Beyin-fmınalah, zaman yönetimi, proje geliştirme, ekip kurma, sunumlar, 0 Özel hayâtta: öncelikleri saptama, proje planlama, yaşam planlama, alışveriş, özel olaylar planlama, aile ilişkileri. © Toplumsal yaşamda: Özel günleri takip etme, insanları ve mekanlan hatırlama, tatilleri ve toplumsal olaylan planlama, iletişim. Akıl Haritalan bize; randımanlı planlar yapmakta, bilgiyi etkin olarak kullanmakta ve kişisel başarımız için potansiyelimizi artırmakla yardımcı olurlar. Akıl Haritalarinı günlük yaşamlarının bir parçası olarak kullananlar ve kişisel gelişimlerim düzenli olarak gözden geçirenler genellikle özgüven duygularında bir artışı, kendilerine koyduklan hedeflerin daha ulaşılabilir gözüktüğünü ve amaçlarına ulaşma yolunda yol katettiklerini belirtiyorlar.
|p Dünyayı nasıl görüyorsunuz? Tüm diğer insanlarla iletişiminiz... (i; Ne istiyorsunuz? Kendiniz için, başkaları için, lxıgün için. gelecek için... ® Olmak istediğiniz yere nasıl varacaksınız? Bir Akıl Haritası aynı zamanda aşağıdaki kaynaklardan bilgi derlemek ve düzenlemek için de benzersiz bir araçtır.: ® Kitaplar, gazeteler, internet kaynaklan. © Konferanslar, ders notlan, araştırma materyalleri. © İş fâplantılan, tutanaklar, konuşmalar, duyumlar. © Kendi kafanızdan geçenleri Akıl haritalan özellikle okullar ve diğer türden eğitim ve öğretim
AKLIN İŞLEYİŞİ m m
16
A K IL H A R İT A L AR I
Beyniniz nasıl çalışıyor? Hayranlık uyandıran bir organizma olan beynimiz, evrim geçirmeye 500 milyon yıldan uzun bir sure önce başladı ama buna rağmen biz onun kalbinizde değil de, kafamızın içinde olduğunu sadece 500 yıldır biliyoruz. Bundan bile şaşırtıcı olansa, beyin ve onun nasıl çalıştığı ile ilgili bilgilerimizin yüzde 95’inı son on yıl içinde keşfetmiş olmamız. Kimbilir öğreneceğimiz daha ne çok şey var! Beynimiz sınırsız kapasiteye ve “Aydınlatıcı Düşünme” yetisine sahip, olağanüstü güçlü bir bilgi-işlemddir ve beş temel işlevi vardır: © A lgılam a: Beynimiz bilgileri duyulanyla algılar. © Saklama: Edindiği bilgiyi alıkoyar, saklar ve talep geldiğinde
gerektiğini varsaydık. Oysa göreceğiniz gibi bu kendimizi kısıtlamaktan öte bir anlam taşımıyor. Konuşurken doğal olarak tek bir anda tek bir sözcük söylemeye kısıtlanıyoruz. Aynı şekilde yazıda da sözcüklerimiz; başı, ortası ve sonu ©lan satırlar ve cümleler halinde karçımıza çıkıyorlar. Çizgisele ©lan bu teslimiyetimiz, sadece cümlelerle ya da şıklarla, satırbaşlanyla not almaya meylettiğimiz hayatımızın erken dönemlerindeki okullarda başlayıp, üniversitelerde ve işyerleritûizde de devam ediyor.
Buigenel yaklaşımın kısıtlaması ise konunun gerçekten, özüne inmenin bir hayji zaman alması ve bu süreç sırasında -asMdâM g vadede hatırlamanız gerekmeyen bir ’şüîü Şey söyleyecek, duyacak ya da okuyacak olmanız. Oysa son imânlardaki araştırmalar beynin, bilgiyi konuşmalar ve yazıli sözcüklerden çok daha duyarlı, yaratıa, çok boyutlu ve hızlı şekilde özümseyen, yorumlayan ve
18
AKİL HARİTALARI
veren o hatta telefon açtınız. Bant kaydı size bu hatta bir "gecikme" olduğu konusunda bilgi verdi. © Saniyenin binde biri kadar kısa bir zaman diliminde beyniniz bağlantılar yapmaya başlayacak: Eve dönmek ve rahat bir yatakta uyumakla ilgili duygular, iskelede duyacağınız anonslann ya da vapura birlikte inip bineceğiniz insanların telaşlı sesleri, evde yiyeceğiniz akşam yemeğinin mutfaktan gelen kokulan ve softada nihayet kavuşacağınız lezzetli tatlar. Bütün bunlar size onca trafiğe girip eve arabanızla veya otobüsle dönmeyi ya da “gecikmeli" 18:50 vapurunu beklemeyi hatta nasılsa sabah döneceğinizi veya orada bir otelde gecelemeyi tek tek hatırlatacak. © Bunun nedeni “gecikme” sözcüğünün sizde, asıl sorunuzun ayrıntılı, gerçek bir yanıtını bile almadan, hatta bant kaydı bile daha bitmeden çok-yönlü tepkileri tetikleyen bir Anahtar
© Hafıza üzerinde hiçbir kalıcılığı gerektirmeyen sözcükler de kayıt edilerek zaman kaybedilir. © Bu gereksiz sözcükler sonradan tekrar tekrar okunarak gene zaman kaybedilir,© Öne çıkanlmadıklan için, bütün içinde eriyen Anahtar Sözcükler aranırken zaman kaybedilir. © Anahtar Sözcükler arasındaki bağlantılar, gerçekte konunun özü için çok önemli olmayan sözcükler tarafından yavaşlatıldıklan için zaman kaybedilir. © Araya giren m esafeler Anahtar Sözcükler arasındaki bağlantılan zayıflatır. Bu sözcükler birbirlerinden ne kadar uzaklaşırsa bağlantı kurmak da o kadar zorlaşır. Akıl Haritalan artık dünyanın her yerinde; okullar, iş dünyası, devlet organizasyonlan ve bireyler tarafından kullanılmaktadır.
.*> Bilginin gözden geçirilmesi etkin ve süratli bir şekilde gerçekleşir.
0 Bir AkıJ Haritası’nın yapısı, zaman içinde ek kavramların bu yapıya kolayca eklenebilmesini sağlar. 0 Her bir Akıl Haritası kendine özgü bir yaratımdır ki, İm djı tam ve yanlışsız olarak hatırlanmalarını sağlar. Sîzlere Akıl Haritaiarı’nın nasıl yaratılacaklarını, hangi amaçlar için ve nasıl kullanılabileceklerini 4. ve 5. bölümlerde açıklayacağımı söylemiştim. Bunun için bir sonraki 1bölümde öncelikle sizi “Aydınlatıcı Düşünme" kavramı ile tanıştırmak istiyorum. “Aydınlatıcı Düşünme", beynimizin düşünceleri ve yeni fikirleri nasıl yarattığım açık bir şekilde sergiler. Bir Akıl Haritası, aynı zamanda beynimizin aydınlatıcı bir biçimde nasıl
AYDINLATICI DÜŞÜNME
22
AKIL HARİTALARI
Akıl Haritalan’nın neden bu kadar etkili olduklarını anlamak için beyninizin nasıl düşündüğü ve bilgiyi nasıl hatırladığı konusunda daha çok şey bilmenizin yardımı olacaktır. Beyin doğrusal ve tekdüze düşünmez; merkezi bir tetikleme noktasından, görüntüler ve Anahtar Sözcükler kullanımıyla, eşzamanlı olarak pek çok faiklı yöne doğru düşünür. İşte ben buna “Aydınlatıcı Düşünme" diyorum. Terimin de çağrıştırdığı gibi düşünceler, bir ağacın dallan gibi, bir yaprağın ya da vücudun kalpten yola çıkan damarlan gibi dışan doğru yayılırlar.
Aydınlatıcı Düşünme uygulaması
Ne demek istediğimi size daha doğrudan gösterebilmem için "AydüîlatiGl Düşünme”nizin olağandışı gücünü oraya koyacak aşağıdaki uygulamayı denemeniz gerekir. Sizden bir görüntü yaratmanızı isteyeceğim ve garanti ederim ki bir an bile düşünmeden doğru cevabı bulacaksınız. Düşünmenizi istediğim sözcük şu: Sözcüğü söylediğimi duymadınız ama gene de* . © Bir görüntü gördünüz mü? ® Görüntüde renk var mıydı? © Görüntüyü ne kadar çabuk elde ettiniz?
©Görüntü «eidi? ® Görüntünün çevresindeki diğer çağrışımlar neler1oldjA?; 7 ® Görüntü ortaya çıkmadan Önce nerede idi?!
24
AKIL HARİTALARI
A k ıl H a r it a la n , A y d ın la tıc ı D ü ş ü n m e y i z e n g i n le ş tir m e k v e k u l la n ı m ım a r t ır m a k i ç in geliştirilmiştir.
Anahtar Sözcükler ve Anahtar Görüntüler Nasıl İşler? Bir Analılar Sözcük ya da cümle, belli bir görüntü ya da görüntüler dizisini temsil eder. Bir Anahtar Görüntü ise beyninize yollandığında sadece tek bir sözcük ya da cümleyi değil çok boyutlu bir formda bütün ilintili bilgiler zenginliğini geri çağırmanızı sağlar. örneğin: © Çocukken tüm bir lunaparka gitme kavramını özetlemek için bir görüntü bulmak isteseniz “pamuk helva"yı seçebilirsiniz.
B e y n in d ili Beyninizin ana dili ne seslendirilen, ne de yazılan sözcükler değildir. Beyniniz; duyularınız kanalıyla görüntüler, renkler, anahtar sözcükler ve fikirler arasında çağrışımlar yaratarak çalışır. İnsanlar beynin ne olduğunu ya da nerede olduğunu bilmezden çok önce, eski Yunanlılar, gerektiğinde bilgiyi geri çağırmak ve hafızayı hatasız bir şekilde tetikleyebilmek için aşağıdaki iki kavramın bileşimini kullanmaya ihtiyaçtan olduğunu keşfetmişlerdi...
Hayal Gücü ve Çağrışım Hayal Gücü ve Çağrışım tüm beyin faaliyetleri ile bağlantılıdır. Hayal gücünüz temel olarak aşağıdakileri kullandığınızda uyariM © Duyularınız §|»ci m © Abartma İ
ı
26
AKIL HARİTALARI
0 Olaylara ve planlara pozitif bir bakış açısı taşıması, 0 Bakılmasının keyifli olması gerekir. Bu iki önemli unsuru içeren bir Akıl Haritası, beyninizin düşünceleriniz, korkularınız, düşleriniz ve idealleriniz arasında, başka herhangi bir not alma biçiminden çok daha yaratıcı biçimlerde çağrışımlar yaratmasını, bağlantılar oluşturmasını ve ilişkiler kurmasını sağlayacaktır. Bir beyin haritası herhangi bir beyin fırtınası tekniğinden de daha hızlı ve yaratıcı fikirler üretmenizi, sonuçlara varmanızı ve planlar yapmanızı sağlar.
Aydınlatıcı Düşünme ve bir Anahtar Sözcük Uygulaması Aşağıdaki mini Akil Haritası “mutluluk" kavramını temsil ediyor.
0 Ne kadar saçma olduklarını düşünürseniz düşünün aklınıza ilk gelen sözcükleri yazmanız Önemli. Kendinize sansür uygulamayın ya da düşünmeye vakit ayırma amacıyla duraksamayın. 0 Eğer 10 taneden fazla sözcük buluyorsanız onlar için de yeni dallar ekleyin. Bitirdiğinizde, hangilerinin örtüştüğünü görmek için kendi sonuçlarınızı diğerlerininkilerle karşılaştmn. Bu uygulamanın amacı, beyninizi sözcük çağrışımını bir kez boşa aldınız mı hiç yavaşlamayacağım size göstermek. İnternet ortamında birbirini izleyen linkler gibi kendinizi daha pek çok bağlantı kurarken bulacaksınız. Bir diğer nokta ise kendi sonuçlarınızı diğerlerininkilerle karşılaştırdığınızda seçilen çağrışım sözcüklerinin ne kadar azının örtüştüğünü görmeniz olacak. Ayn bireyler olarak hepimizgerçekten tekiz ve hepimiz ayn aydınlatıcı yollaria düşünüyoruz!
AKIL HARİTASI KURALLARI
30
AKIL HARİTALARI
Bu bölümde bir Akıl Haritasının nasıl hazırlanacağını; yani hedef belirlemenin önemini, nelerin önceden-planlanması gerektiğini, fikirlerinizi nasıl düzene sokacağınızı ve Anahtar Sözcük ve Anahtar Görüntülerin önemini ortaya koyacağız. Dolayısıyla bu bölüm sizi temel durumlar ve yaşamsal amaçlar için bir Akıl Haritasının nasıl yaratılacağını adım adım anlatan 5. Bölüm e hazırlayacak.
Hedefinizi belirlemek Bir Akıl Haritası gerçekte kağıt üzerinde bir “DüşünceYoJcu3uğu”nu temsil eder ve her yolculuk gibi onun da başarılı olabilmesi için önceden bazı planlamalar yapılması gerekir. Dolayısıyla bir Akıl Haritası oluşturmaya başlamadan bile önce atmanız gereken ilk adım, sonuçta nereye varmak istediğinize
600 resmi, h et felrişi birer saniyede geçerek göstermişler ve sunumdan sonra tüm grupta doğru hatırlama oranı yüzde 98 çıkmış. însan beyni görüntüleri hatırlamayı sözcükleri lıauriamaktan çok daha kolay bulmaktadır ve bu nedenle de bir Akıl Haritası’nda merkezdeki anahtar fikrin yerini bir görüntü alır. Akıl Harita’nızın diğer bölümlerinde de görüntüleri kullanmak önemlidir.
| Uygulama I Görüntü çağrışımı yetenek lerinizi sınamak İçin 1 “Mutluluk” sözcüğ ü iç in yarattığınız mini Akıl Haritası’na S dönün ve bütün Akıl Haritası’m sadece görüntüleri I kullanarak yen iden yaratıp yaratamayacağınıza bakın. 25. sayfada açıkladığımız gibi hepimiz kendimizi iyi hissettiren, pozitif ve çekici insanlar ve şeylerin yakınında olm ayı severiz. Akıl H arita'nızın ge rçek ten geliştirmek
32
A KIL HARİTALARI
Düşüncelerinizi toparlamak ve düzenlemek Aydınlatıcı Düşünme yaratıcılığınızın dizginlerini serbest bıraktıktan bir sonraki aşamada fikirlerinizi daha yapısal bir Şekilde kurgulamanız ve oıganize etmeniz önem kazanıyor. Düşüncelerinize yapısal kurgulamayı katmanızın ilk adımı, Temel Düzenleme Prensipleri’nize (TDP) karar vermenizdir. TDP, çevresinde tüm diğer kavranılan oıganize edebileceğiniz anahtar izJeklertlir. TDP, tüm birbiriyle ilintili fikirleri bir araya asabileceğiniz kancalardır denilebilir. (Tam olarak, bir kitabın bölüm başlıklarının ilerleyen sayfalarındaki konusal içeriği özetlemesi gibi.) örneğin: Temel “yiyecek” kavramının meyve, sebze, et gibi pek çok
*1
Ö ğren m e Bilgi iş Hayatı Sağ lık Seyah at Bo ş Vakitler K ültür H ırslar Soran lar TDP düşüncelerinizin bölüm başlıklarıdır: Yani bilginin en basit ve aşikâr kategorilerini temsil eden sözcükler ya da görüntüler. Onlar; beyninizi otomatik olarak çok daha fazla sayıda çağrışımlar düşünm eye yönlendiren sözcüklerdir. Eğer TDP’nizin neler olması gerektiğinden emin değilseniz temel amaç ya da öngörüleriniz doğrultusunda kendinize şu soruları sorun; © Amacıma ulaşmam için hangi bilgilere ihtiyacım var? © Eğer bu bilgilerin hepsi bir kitapta toplansaydı bölüm başlıMarbneler olurdû? © Daha spesifik hedeflerim neler? © Bu konu başlığının en önemli yedi kategorisi hangileri?© Temel sorularımın cevaplan neler: Niye? Ne? Nerede? Kim?
34
AKIL AKIL HAR H AR TALARI TALARI
Başlangıç
Etkin Akıl Haritalan yaratmak içta büyük ebatta ve kaim bir bloknota ya da bol miktaıda kağıda, renkli kalemlere, en az 10-20 dakika kesintisiz süreye ve bir de beyninize ihtiyacınız var! © Kağıtla ağıtların rınız ız büy büyük ük ebatta, ebatta, boş b oş ve çizgisiz olmalı. © Fark Farklılı renk renk ve kalı kalınnlıkla lıklard rdak akii kalemleriniz kalemleriniz akıcı akıc ı şek ş ekililde de rahatça rahatç a ve hızlı yazabilmenizi sağlayacak şekilde hazırlanmış olmalı. Neden? © ÇOK ÇOK mikt miktar ard da kağıda kağıda ihtiyacın ihtiyacınız ız olacak olaca k çünkü çünkü yapac yap acağı ağımız mız basit bir uygulamadan öte bir içsel yolculuk yapacaksınız. Zaman içinde gelişiminizi değerlendirmek için geri dönüp Akıl Haritalan'ruza başvurmak isteyeceksiniz. © BÜYÜK BÜYÜK EBA EBATT TTA A kağıtla kağıtlara ra ihtiyacın ihtiyacınız ız olacak olac ak çünk çünkü ü fikirleriniz arasında keşfe çıkmak isteyeceksiniz. Küçük sayfalar sizi kısıtlayacaktır. © Sayf Sayfala alar, r, beyninizi beyninizi özgür özgür bırak bırakıp, ıp, doğrus doğrusal al olmayan, ol mayan, özgü öz gürr ve yaratıcı bir şekilde düşünmesini sağlamak için BOŞ ve
Akıl Akıl Haritaları: Haritaları: Yo Y o l gösterisi ilkeler ilkeler H&rifâSi’Kuralları ikiye ayrılır: @ Tekni eknikk © Say Sayfa Düzen Düzenii
Tekniğin Kuralİaru 0 kullanıh ■ © Çağn Çağnşır şırrü rüan an kullanın kullanın © Anlaşılır ohıiiîi © Kişisel Kişisel bir tarz tarz geliş geliştir tirin in Sayfa Düzeni’rilh Kurallan: © Hiyer Hiyerarş arşiyi iyi kullanın kullanın . © Numa Numaral ralari aridirif dirifii kullanın
Akıl H aritaları Ku K u ralları’m ralları’m n Özet Özetii
36
A K I L H A Rİ R İ T A LA LA R I
® Harfle arfler, r, sözcükl sözcükler, er, çizgiler ve resimlerde resimlerde boyut boyu t farkl farklılık ılıkla ları: rı: Önem Öne m derecelerini derecelerin i belirlemek belirle mek için. içi n. ® Organi Organize ze boşluklar Çizg Çizgile ileri ri düzenli düzenli ve ç ekic ek icii kılmak kılmak ve eklemelere izin izin verecek verece k alanlar alanlar bırakmak için. ® Uygu ygun boşluklar Her sözcük sözcük ve resmin resmin çevresinde. çevresin de. 2 Ça ğrışımlar Kullanın Her zaman şunları kullanın: ® O k lar la r Bağlan Bağlantıla tılarr kur kurma makk iste istediği diğiniz nizde de göze yol yo l göstermeleri için. ® R enkl enkler er Hafızanızın işini kolaylaştırmalı yaratıcılığı zenginleştirmek ve hatırlamayı kolaylaştırmak için. ® Kodla Ko dlarr “Check Ch eck”” işaretl işaretleri, eri, çarpıla çarpılar, r, yıldı yıldızla zlar, r, daireler, | üçgen üçg enler, ler, alt-çizgiler; alt-çizgiler; harita bütünü bütünü üzerinde bağlantılar bağlantıla r I tmak için.
Sayfa Düzeni 1 H iyerarşi K ullanın ö n em dereceleri dere celeri arasında arasında ayrımlar ayrımlar belirlemek belirlemek beyni beynini nizi zinn bilginin özünü hatırlamasına yardımcı olur. olur. 2 N u m a r al a l a n d ı rm r m a K u l la la n ı n Fikirlerinizi sıralamak, eylemlerinizin ö n c e l i k l e r i n i belirlemede yardımcı olur.
Teknikler Vufğü., hafızayı ve yafâtıciliğı geliştirmede en önemli unsıariaAn blridİÇ, pl^â^çok göze çarpan imgeleri, sözcükleri, kişileri kişileri ya da alışılagelmiş alışılagelmiş olan ola n ya da araya araya kaynayanlardan daha k olay ola y hatırl hatırları arız. z.
kılacaktır. Ayrıca bu, çevrenizdeki daha açık olmasına” yardıma olacak ve en önenılisi beynirü£ü£İJ hem sdl, hem de sağ taralım uyaracaktır. © Merk Merkezî ezî resim resim başın başınaa üç ya da da daha çok ç ok renkte renk te kalem kal em kullanın kullanın.. Renkler, Renkler, beynift||&ibK>n” dlaıstk algı al gıla ladı dığı ğı,, ööt? ööt? . “uykuya gönderen" tek renkR|(^h/beyaz) görüntüleön aksine beyni beyni uyan uyandırır dırırlar. lar. © Hem resim imle lerrde, hem hem 4 b # W k le r in çevresinde çevresinde çok boyutluluğu kullanın. Bjî|yöhteffile istediğiniz şeylerin fyöşroasım • % ayn duran şeyler daha kolay hatırlanır. Duyularınızı Duyularınızı kullanın ku llanın © Beynin Beyniniz iz mesa mesajlan jlan;; görme, görme, duym duyma, a, dokunma, dokunma, tatma v e hadm gibi duyularınız aracılığı ile algılar. Dünya tadilinde yaşamış büyük beyinlerin pek çoğu çevrelerindeki dünyayı
İlli
Organize bo şluk lar ku llan ın 0 Akıl %ri&'rûzın dallarının • gj^yftı üzerindeki görünümünde boşluklan iyi organize etmeniz | fikirlerinizin hiyerarşisi ve kategorize edilişine destek olacak, haritanızın “okunmasını” kolaylaştıracak ve sonradan gözünüzün gizîiî için daha çok önem taşıyan noktalan daha kolây bulmasını sağlayacaktır. Uygun boşluk lar ku llanın © Akıl Harita'nızdaki her maddenin çevresinde doğru miktarda boşluk bırakmak önemlidir. Bunun nedeni, bu boşlukların her unsurun net bir şekilde gözükmesini sağlamalarının yanı sııa,; _ aslında bazen ya da gerektiğinde boşluklarm kendirinin de mesaj iletmekte önemli unsurlardan biri olmasıdır.
AKIL HARİTALARI
hatırlatırlar ki, hareket kavramı etkin bir hafıza ve lîûfrrkjma mekanizması için önemli desteklerdir. ® Oklar tek bir yönti olduğu gibi aynı birkaç: ;yö;nü‘ de işaret edebilirier w her biçim ve boyutta olabiliri^.*
Renkleri kullanın ® Renkler hafızayı geliştirme veyaratıahğı artırmada en güçli^ araçlardır. ® Akü Haritanız’da belli bilgileri belli renklerle kodlamak, kullanmaya gerek duyduğunuzda onlara erişiminizi hızlandırdığı gibi onlan daha kolay hatırlamanıza da yardıma olur. ® Renklerle kodlama, grup halinde Akü Haritası oluşturma çalışmalarında özellikle kullanışlı olacaktır.
Kodlar kullanın © Kodiamalar çok zaman kazandırır. Onlar, Akü ıHarita’nızın
Çizgi başına tek b ir A nahtar S özcük k ullanm aya ça lışın
0 Her
sözcük olası binlerce ima ve çağrışım ortaya çıkarır. @ Her çizgiye tek $şnatat$ır Sözcük yerleştirirseniz o sözcükle ilgili çağrışımlar yaratma fırsatınızı maksimuma çıkarırsınız. © « m yanı sıra ker sözoüsk çizgi üzerinde bulunan sözcük veya görüntü İle “bir kuşak önceden” bağlantılı olduğundan beyniniz yeni düşüncelere daha da açık hale gelir.
Sözcüklerin tamamım yazm @ Sözcüklerin tam yazımlan şekil olarak size aşinadırlar ve kısaltma ya da simgelerinden daha tanımİi olurlar ve aklınızın onlan “fotoğraflamâtofıve sakkmalârı^a^daha elverişlidiıier. © Her sözcüğü tümüyle yazmakla harcanacak ekstra zamanın sonra daha kolay hatırlamakta ve onunla ilgili çağnşımlar yaratmakta kazandıracağı zamanın avantajıyla fazlasıyla telafi edilir. © Her sözcüğü tam olarak yazma ilkesine karar vermek aynca
42
AKTI. HARİTALARI
Çizgileri diğer çizgilere ve ana d allan m erk ezî resm e bağlayın © Akıl Harila’mz üzerindeki çizgileri birbirine bağlamak aklınızdaki düşünceleri de birbirine bağlamanıza yardımcı olacaktır. © Çizgiler, oklara, eğrilere, ilmeklere, dairelere, elipslere, üçgenlere ya da yükleyeceğiniz anlama göre istediğiniz herhangi bir biçime dönüştürülebilirler. Merkezî çizgileri daha kaim ve eğimli ya pın © Daha kalın çizgiler beyninize en önemlileri olduklan mesajım iletirler; o nedenle merkeze bağlanan çizgileri daha kalın tutun. Eğer başlangıç noktanızda hangi fikirlerin en önemlileri olacaklan konusunda emin değilseniz çizgileri tüm haritayı bitirdikten sonra kamulaştırabilirsiniz.
Kağıtlarınızı yatay kullanın © Sayfanın “manzara" formatmda olması size Akıl Haıita'mzı çizmek ve yaratmakta maksimum özgüllük sağlayacaktır. © Ayrıca böylece bitirdiğîfliz zaman tamamını okumanız daha kolay olacaktır Eğik değil, m üm kün olduğunda dik yazı kullanın © Dik yazı, beyninizin sayfada ifade edilen düşüncelere daha kolay erişimini sağlar ve aynı şey sözcükler için oldiağu- kadar çizgilerin açılan için de geçerlidir.
4 Kişisel tarzınızı geliştirin Her birimiz şaşkınlık uyandıncı ve benzersiz yaratımlanz ve Akıl Haritalarımız da bu “tekliğimizi göstermeleri ve kendimize özgü düşünce biçimlerimizi ortaya koymalan açısından çok değerli irşatlar.
44
AKIL HARİTALARI
1 Hiyerarşi kullanın 0 Daha önce belirtildiği gibi (sayfa 32); Temel Düzenleme Prensipleri biçiminde hiyerarşi ve kategorilerin kullanımı beyninizin geri çağırma gücüne büyük destek verir.
2 Numaralandırma kullanın 0 Eğer Akıl Haritanız bir proje gerçekleştirme, bir konuşma yapma ya da bir tatil planlama gibi bir eylemin temeli olacaksa; kronolojik olarak ya da önem sırasına göre onlan düzenlemek zorunda kalacaksınız. 0 Bu durumda ideal iki alternatif; dallan istediğiniz eylem ya da tercih sırasına göre numaralandırmak. 0 Dilerseniz saat ya da tarih gibi diğer dalıa ayrıntılı düzeyler de ekleyebilirsiniz. Sayılar yerine daha kolayına gelenler alfabenin harflerini de kullanabilirler.
Bir Akıl Haritası, bir Akıl Haritası olmadığında... Aşağıdaki salkım biçimlerine bir göz atın. Her ikisi de temel ilkeleri taşı çalarak kavramamış bir kişi tarafından çizilmiş birer
"acemi” Akil Haritasını temsil etmektedir.
Bu haritalar İlk bakışta kabul edilebilir, hatta doğru gözüküyorlar ama gerçekte “Aydınlatıcı Düşünme”nİn temel prensiplerini görmezden geliyorlar. Her bir düşünce, kendi, , başına bırakılmış ve diğerleriyle bağlantısız. Dallar arasında hiçbir dinamik bağlantı ve beyni yeni düşüncelerle kıvılcım yaratmaya iten hiçbir şey yok.-Tam tersi düşünmenin yolunu*
Sözcükler neden ifadelerden daha iyidir? Şimdi aşağıda yer alan ve bir Akıl Haritası’nda ya da sağlıklı düşünmede ifadelerin neden sözcükler kadar işe yarar olmadıklannı açıkça sergileyen “resimlere bir göz atın..
ÇOlc © Üç sözcüğü de aynı çizgi üzerinde gösteren ilk resim tümüyle faydasız, çünkü cümleciğin mutsuzluğundan hiçbir kaçış yok.
karşımızdaki. Mutsuzluğun nedeni öğleden sonranın kendisinden ayrı olarak görülebiliyor ve mutsuzluğun temel seböbi İehMbme fe tim îş durumdB.Gördüğümüz antik değişiklikler ve seçimlerin yapılabileceği dinamik bir '*‘iirîa®2i3Wfi\resmi.
Karmaşık bir Akıl Haritası’nuı da iyi bir Akıl Haritası olduğu zamanlar Notlar almanız gereken durumun koşullarına bağlı olarak her zaman kolay takip edilebilir ve derli toplu bir Akıl Haritası yaratmanız mümkün olmayabilir. Bir derste ya da toplantıdaysanız ya da fikirlerin birbirini düzenli bir şekilde izlemediği! bir oltamda iseniz çekirdek kavramlan saptayıp £ amdanrçökip çıkarmanız he r zaman mümkün olmayabilir. Ama Akıl Harita-nız bu “canlı yayın”ı yakalayacak ve gene de o anki zihinsel durumunuzun doğru bir yansıması olarak da şekillenecektir. Afcl Haritası ne kad&t karmaşık olursa olsun; eğer not almış
*
Bir yandan pratik amaçlar için kullanıldılar da, Akıl Haritalan sanatsal ve yaratıcı kişiliğinizi geliştirmenize.de yardımcı Yıllar içinde pek çok öğrencim ve iş arkadaşım Akıl Haritaları için oltaya koydukları yaratımlarını sanat eserieri haline getirdiler.. Bir Akıl Haritası, beyninizin sözcükleri, resimleri, sayılan, mantığı, ritmi, renkleri ve hacimsel farkındalıklan yorumlama gibi tüm yeteneklerini tek bir güçlü teknik bünyesinde toparlar ve aklinız her nerelere gitmek istiyorsa oralarda bir gezintiye çıkma özgürlüğünü verir. Kendi sanatsal Akıl Haritalarınızı yaratmak sizin; © Sanatsal yaratma yeteneklerinizi ve görsel algılama gücünüzü geliştirecektir ki bu da size dönüşte hafıza gücünüzü, yaratıcı düşüncenizi ve özgüveninizi arttıracaktır. 0 Stresinizi azaltacak, rahatlama becerinize katkıda bulunacak ve dolaylı bir yolla kendinizi keşfetmenize yardımcı olacaktır.
BİR AKIL HARİTASI YARATMAK
50
A K I L H A R İ TA L A R I
Bundan önceki bölümlerde Akıl Haritası yamtım sürecinde kullanabileceğimiz araçları, kurallan ve bu süreçte yapabileceğimiz hatalan açımladık. Bu bölümde ise adım adım bir Akıl Haritasfnı nasıl yaratacağımızı, amaçlarımıza nasıl uyarlayacağımızı ve onları yaşam planlamalanmızda, karar alma mekanizmalarımızda ve harekete geçme anlarımızda bir araç olarak nasıl kullanacağımızı inceleyeceğiz.
I
Bir Akıl Haritası Yaratmak Malzemelerinizi topladınız, yol gösterici ipuçlarını okudunuz ve şimdi bir Akıl Haritası’nın bir sayfa üzerinde bir araya getirilmiş düşüncelerden fazla bir anlamı olduğu konusunda bir fikriniz var. Öyleyse başlayalım:
1 önce ana hedefinize, arzunuza ya da Öngörünüze
4
:,*_-
1liidîüaŞifiâteöi Sîi3ş|jâi
•Ipfe-,, dötei!, jgtiiaCicAk ligSüii v© ' düşünme eylemini keyifli kılacak bir unsur olarak renkleri kullanın. Bu* görsel duyunuzu uyaracak ve aklmızdafei imgeyi güçlendirecektir. Haritanızın bütününde en az üç renk kullanmaya ve kendi renk-kodlama sisteminizi yaratmaya çalışın. Renkler hiyerarşik ; p # ı tematik biçimde ya da l^ffijnoktalara vurgu yapmak İçin B Ü Ü H
52
A K I L H A R İT A L AR I
7 Her bir dalın üzerine ana başlik İle ilintilendireceğiniz tek bin Anahtar Sözcük yazm. Bunlar sizin şu türden kavramlarla İlintili Ana Fikirlerinizi (ve Temel düzenleme Prensiplerinizi) oluşturur. Durum
Duygular
Gerçekler
Seçenekler
Satır başına tek bir sözcük kullanmanın bir yandan çağrışımın beyninizde daha çâipıcı olarak saklanmasına yardımcı olurken bir yandan da incelemekte olduğunuz konunun tam özünü tanımlamayı sağladığını unutmayın. İfadeler ve cümleler, yaratılmak istenen efkîyi; hafifletir ve aklınızı karıştırır.
8 Akıl Haritanız’a birkaç tane de boş dal ekleyin. Beyniniz bir zaman onlara da ıbir şey yazmak isteyebilir.
9 Daha sonra, Çağrışmış ve İkincil Düşüncelerin’^ için ikinci ve üçüncü düzey dallar yaratın. İkinci düzey dallar ana dallara, üçüncü düzey ikincil dallara bağlanır. Bu işlem sürecinde çağnşım her şeydir. Dallarınızın her biri için seçeceğiniz sözcükler şu an için sizi ilgilendiren her şeyle bağlantılı olabilir. Eylem ve değişiklikler adına Kişisel Seçimlerinizi olduğu gibi, konu ya da durumun Kim, Ne, Nerede, Niye, Nasıl gibi yanıt arayan temaları da haritanız^ dahil edebilirsiniz. ■ *' Buradan sonraki 54-61. sayfalarda, sonuçlar bütün bir Akıl Haritasında toplanmadan Önce onu oluşturma süreci, onu oluşturma tekniğini adım adım uygulamanızı sağlayacak hızlı ve k o la lam alarla incelenecek.
54
A K I L H A R İT A L A R I
Düşünceden Eyleme Tamamlanmış Akıl Haritanız hem düşüncelerinizin bir resmi, hem de bir eylem planı hazırlamanızın ilk aşamasıdır. Gündeminizdeki konulann ve kararlarınızın ağırlıklarım ve • önem sıralanın saptamayı basit bir şekilde haritanızda yer alan dallan numaralandırarak yapabilirsiniz. En önemli unsuru 1 ile sonrakini 2 ile daha sonrakileri 3, 4 diye devam ederek belirttikten sonra, sayfa 36-37’de anlatıldığı gibi bildirleriyle ilişkili olanlan oklar ya da renk kodlamalanyla birbirlerine bağlayabilirsiniz.
Akıl Haritaları Kullanarak Karar Alma Akıl Haritalan yaşam planı kurar, seçimler yapar ya da fikir oluştururken ideal yardımcılardır çünkü durumunuzla İlgili dengeli bir bakış açısına ulaşmanızı sağlarlar. Bu bölüm sizi
Bu şekilde mini Akıl Haritalan çizmek kişisel bakış açılarınızla ilgili daha net bir fikir edinmenize yardımcı olur. Bu süreç okulda bîr konuya çalışıyor ve bilgileri derlemek için Akıl Haritalan kullanıyorsanız da, işyerinde strateji planlıyorsanız da, toplumsal bir olay organize ediyorsanız da ve daha pek çok farklı durumda da kullanışlıdır. Verileri ve duygularınızı ayn ayn inceledikten sonra, ikisini de “büyük resmi” görmenize yardımcı olacak tek Bir Akıl Haritası’nda birleştirebilirsiniz. Kendinize neler olduğunu sorun: O Konuyla ilgili ne düşünüyorsunuz? Her bir çizgiye konunuzun ya da durumunuzun değişik unsurlarından birini temsil eden tek bir Anahtar Sözcük yefleşöririı k o n
56
Am i H A R İ T A L A R I
O Durumla ilgili
v er i l er neler?
Her bir çizgiye konunuz ya da durumunuzla ilgili verileri temsil eden tek bir Anahtar Sözcük yerleştirin veıkendinize şu türden sorular sorun: Bu niye böyle? Bunun olumlu sonuçlan nefer olabilin*
Seçeneklerinizi saptayın Eğer bir konü ile Uğûf kararınız ya da bakış açınızdan kuşkuluysanız bir sonraki adımınız karşınızdaki seçenekleri saptamak’ olmalıdır. Gene merkez resim a m a e in ı^ b ir simgesini çizin ve buna olası temel ydM iaritalam ^ı .temsil edecek en az iki dal ekleyin. Bunlar “eylem" ya ^ “eyiemsbiikn (ya da bunların farklı çeşitlem eleri) ile adlandm&bi]it> ’V Kendinize düşünmek için fazla zaman tanımadan (ki beyninizin e n dolaysız bilinç durumunun kapışım tıklattığınıza emin olun) aklınıza gelenler! haritaya işleyin; Elde ettiğiniz sonuçlar sîze her hangi türden olursa olsun bir tür değişimin kaçınılmaz olduğunu gö sterecek v e nasıL bir sonucu terd h edeceğinize karar vermen ize yardım a olacaktır.
58
A KI L H A R İT A L A RI
Mini beyin futınalan .size konunun özünü görmenizde yardımcı olduktan sonra sonuçlar^ gelecekle ilgili daha yaratıcı şekilde düşünmenizi sağlayacak olan daha büyük feir tenıacik Akıl Haritasında bir araya geüfebilirainiz. Birleşik Akıl Haritası’nın dallan arasında, ideal eylem biçiminizi hayata geçirmenizi hızlandıracak çağrışımlar bulmaya ve bağlantılar yapmaya haşlayacaksınız.
Muhasebe yapmak Konuyu giderek daha ayrıntılı bir şekilde gözden geçirdikçe onunla başa çakmaya daha hazır ve daha esnek hale geleceksiniz. Her “kötü” durumun içinde daima “iyi” bir şeyler ve sizin, için yeni fırsatlar taşıyan ve düşüncelerinizi besleyecek ne “iyi" ne de “kötü”, bilinmeyen bir bölge vardır. Ben bu alanı “büyüleyici" olarak adlandırıyorum. Geleceği üzerine inşa edebileceğiniz bu büyüleyici unsurlar; gözlemler, sorular, meraklar ve tahayyüllerdir.
Soıafti kendinize bir de şunu sorun: durumda benim için iy i neler olur? O § ğ 0 ''W’
B M l i filini Akıl Haritasındaki sözcük yerlerini doldurun!) . Burada yapmaya çalıştığımız her zaman bir fırsat kaynağı ya da varolan gelecek için iyi bir yan bulmayı
60
AKİ L H A R İ T A L A R I
Bunu aklınızda tutarak, bir konuya bir zamandır yoğun bir şekilde odaklanmış ve hala nasıl çözeceğiniz konusunda kuşkulu iseniz biram verin! Biraz müzik dinleyin» yürüyüşe arkadaşınızla sohbet edin. Duyularınızı uyaracak bir şeyler yaşın ve aklınızın çalışmanızın sonuçlarını özümsemesine izlin verin. Döndüğünüz zaman, o ana kadar yaptıklarınızdan nelerin işinize yarayacağını gözden geçirin. Elinizdeki bilgilere başka bir insanın dunımunu tanıyormuş gibi bakın. Ne görüyorsunuz? Size çarpıcı gelen noktalar neler? Hedefiniz biraz daha netleşmiş mi?
Sonraki adım Bir sonraki adım, tüm bu unsurlan merkezinde kişisel hedefiniz olan bütün bir Âkil Haritası oluşturacak şekilde birleştirmek. Bu; seçenekleriniz, fikirleriniz ve hedefinize ulaşmanız içip atananız
kendi İnanç sistemlerini, kendisini ve gelecek yödlln^^fflhasebesini. yapma zamanı geldiğine karar vermiş, bir fiîfküiYöneftei olarak çalışan bir hanım tarafından
Aşağıdaki örnek;
çîziinl^H
A tekniklenme kadar çok uygularsanız Akıl Haritalan’m yaşamanızı pozMf Bîr bakış açısıyla sürdürme ve karar alma süreçlerinizi sağlıklı jcılmatli Plafik, günlük, bir çalışma aracı olarak o kadar kolaylıkla kullanacaksınız..
6
HER DURUM İÇİN AKIL HARİTALARI
AKIL HARİTALARI
Bir Akıl Haritası Günlüğü Yaratmak Geleneksel günlükler doğrusal bir seyirle, haftanın günleri, yılın aylan gibi zaman birimlerine bağlıdırlar. Planlama yapmaya yardımcı, bütünsel ele alındıklarında geçmişin kayıtlarını canlı tutan “araç"lar olduklan söylenebilir. Öte yandan Bir Akıl Haritası Günlüğü, geleneksel günlüğün unsurlarım da içinde harmdınrken ana odak noktalan olarak ihtiyaç ve arzulannızı da gündeminizde tutar. Bir Akıl Haritası Günlüğü tek bir Akıl Haritası yaratma prensiplerinin hepsini kullanır: Resimler, sözcükler, renkler, simgeler, kodlar, mizah, gündüz düşleri, bütünlük, boyut, çağrışım ve görsel ritm... Bu türden bir günlük sadece bir zaman-yönetimi değil, bir jwşaw-yönetimi sistemidir ve size aklınızın içinde olup bitenlerin tam bir yansımasını sunacaktır. İdeal Akıl Haritası Günlüğünüz izleyen aşamaları içermelidir.
Yıllık Plaoı’nızı konulara, mevsimlere, aylara ya da size uygun gelen herhangi bir temel düzenleme yapısına göre organize edebilirsiniz» ;' Bölümlemeler (Temel Düzenleme Prensipleri) genellikle şu türden dallar oluşturacakta. © Aile ve arkadaşlar © Servet ve iş © Yaratıcılık ve eğlence © Sağlık ve huzur
Aylık Plan Aylık Akıl Haritası Günlüğünüz Yıllık Planı’nızın, kendi başlangıç noktalan olarak her ayın başlangıcını alan bir devamı ve geliştirmesidir. Aylık Plam’nız; © Tarihleri ve günleri © Günün saatlerini içermelidir.
66
AKİL HARİTALARI
Günlük Plan Günlük bir Akıl Haritası 24 saatlik formata dayanır. En ideal yöntem her bir gün için iki tane Akıl Haritası çıkarmaktın Bîri günü önceden planlamak, diğeri ise ayûı gamanda bir sonraki günün planının başlangıcı olacak şekilde bitirdiğimiz günü değerlendirmek için. Yıllık ve Aylık Planlan’nızda kullandığınız renk kodlamalan ve simgeleri tutarlılıkla Günlük Plânlarınıza da uygularsanız birkaç gününüze şöyle bir göz atışınız size “Büyük Resim”in kuşbakışı bir görünümünü sunacak ve önünüzdeki günler, haftalar, aylarda nelere odaklanmanız gerektiği konusunda karar vermenize yardımcı olacaktır.
Akıl Haritası Günlüğü Oluşturmanın Yararlan
Akıl Haritası Günlüğü sistemi size hayatınızı tümüyle kontrol etmenize ve hayatınızın sizin için en önemli yanlanna öncelik tanımanıza yardımcı olur.
Evde Akü Haritalan Akıl Haritası Günlüğü sistemini düzenli olarak kullanmayı tercih etmeseniz de yıllık bir Akıl Haritası geçmişte yaşadıklarınızı, başanlannizi ve gelecek için koyduğunuz hedefleri gözden geçirmek için so n derece değerli bir araçtır. Bü da yaşamımızın başka hiçbir alanında özel hayatınız ve ev hayatınız için olduğu kadar önemli değildir. Okul yaşamınız ya dâ iş hayatında planlama, yılın ritmine ve sezonların akışına bağlı olarak doğal olarak yer alır. Oysa ev hayatlarımız, telaşlı ve zıvanadan çıkmış yaşam tempolarımızda işteki ya da diğer alanlardaki ödevlerimiz ve sorumluluklarımız
68
A KI L H A R İ T A LA R I
..............................
Bir Akıl Haritası Üzerinde Tüm Hayatınız "Tüm Hayatımın Akıl Haritası” diye adlandıracağınız bir harita yaratmayı deneyelim. Bunun öyle çok karmaşık olması gerekmiyor. Merkeze KENDİM’İ koyup şu temel kategorileri çevresine ekleyin. Ev
Arkadaşlar Aşk Aile Ço cuk lar İş Hobiler Yaratıcılık Fiııaııs Sağlık ve For m Ruh - y a da gereksinim lerinize uygun pe k ç ok diğer başlık Bu işi bitirdikten sonra -ki bunu birkaç güne yayılmış anlık bilinç patlamaları yoluyla da yapmak isteyebilirsiniz- nadasa yatırmış olabileceğiniz yeteneklerinize şöyle bir göz atın. Son zamanlarda yok saydığınız becerileriniz, ilgi alanlarınız, huşlarınız ve öncelikleriniz var mı? Sonuçlan değerlendirin ve tartın. Fikirlerin ve konuların hangisinin bir sonraki hedefiniz
,
Yıllık Akıl Haritalan’nıza dönüp bakmak size çıktığınız yolculuğu ve o ana kadar başardıklarınızı hatırlatacaktır. Çünkü Ujol Haritalan bütün bir hayatın süregıden kayıtlandır ve size (ve İhtimaldir ki gelecek kuşaklara) kim olduğunuza ve katettiğiniz —ya da katetmekte olduğunuz- yola dair başlıca İpuçlarını verirler.
Akıl Haritalarıyla Sorun Çözmek Akıl Haritalan sadece bir bireyin dünyaya bakışının dökümü değildir. Başka insanların bakış açılarım incelemek ve onlarla plan çatışma ve sorunlarımızı çözmekte de kullanılabilirler. Akıl Haritalan tüm katkı yapacaklara eşit ifade hakkı sunarak her birinin bakış açısrnı karşılaştirabilmenin de objektif bir yöntemi olarak kullanılabilir. Onlar; aym anda hem pratik ve kişisel İletişim araçları, hem de sorunlan çözme ve berraklık yaratma süreçleridirler. ,
70
A K IL H A Rİ TA LA R I
Sonuçlan Paylaşmak Eğer Akıl Haritalan’nı bir sorunu çözmek için kullanıyorsanız her birinizin kendi sözünü söylemesine İM® verilmesi ve karşılıklı olarak tüöj/dü§ünceleîe saygı gösterilmesi gerekir. Örneğin Her biriniz öriiee .sıra^ kendi jMdlriiaritanigfı gösterebilirsiniz. AffidMdiMıönee negatifler dile getirilmeli) sonra pozitiflere ve /aîdjüııâan^ÖzllfÖ^ geçilmelidir iki tartışma pozitif bir Mprşîrap Mörsöîîfiiz sürecin çözümler bölümüne ğeldiğinîzde%e|keâ, pozitif ve bâii %'.) içinde olur. ÜDpygulânn|^ğÜn yaşandığı anlarda bile karşılıklı görüşlere dinleyici söylenenlere ne kadâr karşı olursa olsun konuşanın (kendi b akış açısın dan doğru olduğunu düşündüğü birıŞjey söylediğini akimdan çıkarmamalıdır. Pozitif her bir geribildirim tartışmaya pozitif enerji Ve iyimserlik katacak ve ‘tüm taraflan diğerlerinin (Çözüm önerilerini
Akıl Haritalarının kişisel İlişkiler ve iş ilişkilerinde kullanımı, bu kitapta tanımlanan yaklaşımlar içinde en meydan okuyucu ama öte yandan da ödülü* en büyük olanıdır. Çünkü birbirine ve ilişkilere özen ve saygı ile yaklaşıldığında kazanımlar gerçekten sınırsız olacaktır. Bundan sonraki bölümlerde Akıl Haritalan’nm eğitimde, işte ve gelecek planlamalarında çok etkitilir şekilde nasıl kullanılabileceklerini göreceğiz.
EĞ İTİND E A KIL HARİTALARI
H
74
A K I L H A R İT A L AR I
Kariyerimin son zamanlarında yaşadığım en heyecan verici gelişmelerden biri dünyanın hör yerinde eğitimcilerin Ve öğrencilerin Akıl Haritalarinı bir öğretim aracı olarak giderek daha yaygın bir şekilde kullanmaya başlamalara oldu. Akıl Haritalan öğretme ve öğrenmeyi daha canlı, eğlenceli ve verimli bir süreç haline getirebilirler. Akıl Haritalan öğretmenlerin eğitiminde de; ders^lanlama, karmaşık kavramları daha basit yollarla açıklama, düzeltmeleri verimli kılma, kitap özeti çıkarma, ev ödevleri hazırlama gibi çeşitli alanlarda kullanılıyor. Ayraca Akıl Haritalan’nı yaratma ve güncellemeyi çok hızlandıran ve kolaylaştıran son derece etkin bilgisayar programlan da mevcut Eğitim disiplininin geleneksel "kurarları, listelemeyi ve tek-renkli, kuru kuru not almayı “doğru” olarak kabul ederken
ögretmerilifrve ,dliİgy©Sp® yaştaki öğrenciler için uygül$fia,daha ç ok pratik hayata dairdir: Amaç, öğretmeyi ve öğrenmeyi daha kolay ve keyifli bir deneyim haline getirmektir. Aşağıdaki uygulamalar eğitimde A l uBa 4taian kullaEnımıpın % . yararla'ftruö ana hatlannı özetliyor.
Ders Notlan Hazırlamak Anlatılacak bir ders konusunu Akıl Haritası fönnurida. hazırlamak, tüm konuyu (ya da konudan notlan sözcük, satır satır yazmaktan çok daha hızlı ve etkin sonuç «y* verir. Konuşmacıya başlığın tümüne “tek bakışta jbir göz.atma” avantajım sağlar. Dersi doğrusal notlar yerine bir Akıl Haritası üzerinden anlatmak öğretmene de katı, kasvetli bir formüle bağlı kalmaktansa kişisel bilgisine dayanarak akıcı bir şekilde konuşma
76
AKIL HARÎTALAR!
Sınavlara Hazırlanmak
Akıl Haritalan özellikle de sınavlâm ha2 ârianm£ik& dâ gerçekten apayn bir çalışma desteği olarak kullanılabilirler. Bir sınavın gerçek amacı öğrencinin söz konusu başlıktaki bilgisi ve kavrayışını sınamak ise, Akıl Haritalan öğrencinin iyin® bildiklerini -ve tam bilmesi gerekenleri- tek bir görsel başvuru kaynağı şeklinde toparlamasını sağlar. Derse bu yaklaşımla çalışmak, öğrenciye aynı zamanda “saklayabildiği” bilgilerle yarattığı Akıl Haritası ile bilgi elinin altındayken kurduğu orijinal Akıl Haritası’m kıyaslayarak ne durumda olduğunu, eksiklerini görme ve kendi kendini sınama olanağı verir. Daha önce (4.Bölüm) açıkladığımız tüm nedenlerden dolayı hafızanız Akıl Haritalan’nızı hatırlamaya meyillidir. Bu da onları kullandığınızda bilgiyi aklınızda dolaysız bir yolla ulaşabileceğiniz tamdık ve tanımlı bir biçimde ve sınav koşullan
Akıl Haritaları ile Öğretmenin ve Öğrenmenin Yararlan İşbirliği içinde yaratılabildikleri için Akıl Haritalan otomatik olarak öğrencilerin ilgisini uyandırır çünkü bu onlan daha açık ve katılımcı olmaya yönlendirir. Akıl Haritaları ayrıca dersleri hem öğrenciler, hem öğretmenler için kendiliğinden, yaratıcı ve eğlenceli bir deneyim haline getirir. Akıl Haritaları sisteminin esnekliği öğretmene dersleri öğrencilerin yaş grubuna ve müfredatın Özelliklerine göre kolayca uyarlama ve değiştirme şansım verir. Yöntem, görselliğe ve yaratıcılığa odaklı oluşuyla öğrenmede; özel olarak da okuma güçlüğü çeken kişilerin eğitiminde kullanışlıdır. Akıl Haritası yönteminin doğrusal metinlere göre bir diğer avantajı da gerekli bilgileri sadece sıralamakla kalmayıp onlar arasındaki ilişkileri de göz önüne koyarak kavrama sürecini kolaylaştırması ve zenginleştirmesidir. Ayrıca Akıl Haritalan
PROFESYONEL YASAMDA
AKIL HARİTALARI
80
AKIL HARîîTALARj
Şimdi de, toplantılar sırasında planlama ve beyin ârtması için bilginin yönetilmesinde ve sunum hazırlama ve yakmada jjjjfîkv Haritalan’nın nasıl kullanılabileceğini dneeleyeceğiz. Bir Akıl Haritası iş yaşamında etkin yetişim, ^o)Serioılîk ve
proje geliştirme için mükemmel bir araçtır. Aynı zamanda beyin fi$çnalannı verimli hale getirmek için de ideal ölduklan ;gibi rapor yazarken de saatler kazandırırlar.
Toplantılar
Sunumlar
Yönetim
Akıl Haritalan bunlann tümünde etkin iletişimi güçlendirmek için kullanılabiliıier. Pek çok sektör lideri, politikacı, eğitmen ve iş inşam yöneticilik pratiklerinde Akıl Haritalan’m etkin bir biçimde kullanıyorlar.
Toplantı Notlan almak için Akıl Haritası Kullanma Kılavuzu 0 Merkezi reşitti toplantının ana konusu olmalı. 0 Merkeze bağlanan ana dallan oluşturan Akıl Haritası’nın Temel Düzenleme Fikirleri gündemdeki ana başlıklar olmalr © Toplantı ilerledikçe ortaya çıkacak yeni fikir ve düşünceler alt dallar olarak Temel Düzenleme Fikirleri’ne eklenebilir.
© Eğer toplantı bir dizi ayn sunumdan oluşuyorsa her konuşmacının fikirlerini temsilen aynca mini Akıl Haritalan çizebilirsiniz. © Tüm haritalar aynı sayfa üzerinde olduğu sürece karşılıklı gönderme ve ortak temalan göstermek oldukça kolay olacaktır.
Grup Olarak Akıl Haritası Oluşturma Bir grup çalışması sırasında herkesin bireysel haritasını oluşturmasının yanında ortak fikirlerin izini sürmek için herkese açık bir de genel Akıl Haritası oluşturmak yararlı olacaktır. Bu
82
AKIL HARlTALARI
Bir Grup Akıl Haritası toplantının İki ana unsurunu blrieştirir:
Beyin Fırtınası
Planlama
Bir Akıl Haritası toplantının gerçek içeriğinin net ve dengeli bir görünümünü ortaya koyma avantajı sunduğu İçin onun yönetilmesi ve tutanağının tutulmasında da özellikle değerli bir ■rol oynar. Akıl Haritası gündeme alman maddeler çerçevesinde oluşturulur. Dile getirilen düşünceler ve tartışma konuları ve eylem noktalan her dala eklenebilir ve onlan dile getiren kişilerin ad-soyadlannın baş harfleri ile çıkmalar yapılabilir. Bu tür bir yaklaşım ele alman her bir başlığa güvenilirlik ve bütüne bir denge katacaktır. Gerek duyulursa katkıların önem derecesini vurgulamak için ekstra kodlamalar kullanılabilir.
Bilgiyi Paylaşmak ve Sunmak Etkin iletişini
Etkin Üeti§i3tii Iş-dünyâSl işin olmazsa olmaz bir gerekliliktir.
İletişim zayıf olur ya da çökerse birimler yollarım kaybeder ve bütölî İŞ başansız olur. İş yönetimi için Akıl Haritalan’run ideal destek araçları oluşunun çeşitli nedenleri vardır. İş dünyasında insanlar zamana karşı da çalışırlar ve Akıl Haritalan karmaşık ve ayrıntılı bilginin hızlı ve herkesin kolayca anlayacağı şekilde aktarımım sağlarlar. Iş Dünyası'nın ihtiyaçları, insanlarm motivasyönunu ve olan bitenleri yakından takip etmelerim gemksindiröıeleri ile v* eğitiminkilerle benzerdir. Akıl Haritalan herkes tarafından • anlaşılabilir, kolayca güncellenebilir, dağıtımı yapılabilir ve böylece toplam iş ortamında tüm çalışanların işe daha yüksek bir sahiplenme ile yaklaşmalarım sağlar.
Güçlü sunum
0 Konuşmanızın ana konusunu sim geleyecek mericezi, çekirdek b ir resim seçin, 0 Ana konunuzla, ilgili olara k ilk aklınıza gelen fikirleri hızla sıralayalı/ ' 0 Bu fikirler içinden en güçlü başlıkları Akıl Haritanız’ın ana dallan olarak saptaym v e bunlara ekleyeceğiniz başka-başlıklar da olup olmadığını gözden geçirin, . 0 Akıl Harita nız’m dallan üzerindeki odaklanın ve bunlarla ilintili toplam maksimum 50 d^ârmda,Anahtar Sözcük ve Resim düşünün. Her bir anahtar İçfn'yjaklaşik bir dakika * 1 konuşacaksınız. Bir sonraki aşamada başlıklarınızın öncelik sıralamasına kararverin: Her bölümdeki başlıkları an a hatlarına kadirin ve * sunacağınız materyalin sıralandırılması kon usunda bir kuşkunuz kâlînavacak şekilde her bir dalı numaralandırın.
© PovverPoint bir sunumun katılığından hışutısmdan anndığıruzda sunumunuz %• konuşma ile kendiliğinden gelişen bir sobbetin bir dengesi haline dönüşecektir, 0 İzleyici kitlenizin üyelerini de sürecin ^uıe .^^teıakta ve gerektiğinde salondan gelecek Sorulanfyamtlamakta özgür olacaksınız. © Konuşmanızı izleyici kitlenize, zamana v^ğUftıma göre güncellemeniz ve uyarlamanız daha kolay olacaktır. Bir Akıl Haritası, sunum yapana doğallıkla bir kurguyla konuşma özgürlüğü ve esnekliği verir. Sünfnfönuz heriıangi bir nedenle herhangi bir noktada kesilir ya ?da sekteye uğrarsa, Akıl Haritası formatı size bu olası ^ p m ala n ve somları bütünün içine kolaylıkla dahil edebilme esnekliği de sağlar.
» *> wm »■ımmmım * •' »•• ■
Sunumlarda Akıl H aritalan kullanmanın yararları kısa ve öz olarak şunlardır: E i |
J | j| I
1
0 İzleyici kitlenizle ilişkinizi ve göz temasınızı artırır. 10 Kendiniz olma özgürlüğünüzü ve hareket kabiliyetinizi « arttırır ki bu da insanların konsantrasyonunu canlı tutar. 0 Hem konuşmacı hem de dinleyiciler sunumun daha | fazla içinde olurlar. 0 Akıl Haritalan size daha ço k esneklik ve uyarlama şansı verir kİ bu şekilde be lli noktalan gerektiği şekilde genişletebilir ya da daraltabilirsiniz. 0 Böylece oluşacak konuşma bütünüyle değerlendirildiğinde, yazdı notlar sıkıca takip edilerek yapılan bir sunumdan daha akılda kalıa , daha etkili ve daha eğlenceli olacaktır. © Ve asla birebir aynı performansı yinelemezsiniz.
0 gatjş ve pazarlama stratejileri @ Liderlik yetenekleri, personel yetiştirme ve geliştirme 0 zaman yönetimi sistemleri 0 Karlılık ve fınansaj kapasite 0 Gelecek öngörüleri ve genişleme
GELECEKİÇİNAKILHARİTALARI
AKIL HARİTALARI
Şu an dökünce biçiminiz çağ atladı! Endüstri Devrimi sırasında, standart doğrusal nöt tutma teknikleri fabrikalarda gerekli olan katılık ve dogrtısâllaşmanın, üretim bantlarının ve gelişen militarizmin bir yansımasıydı. Düşünce sistemleri de basit “ya" - “ya da” formatındaydı. Bu tür düşünce yapısı ve doğrusal metodolojiler bilgi patlaması yaşanan çağımızın gerekleri karşısında artık yetersiz kalıyor. Zamanımız koşullan, doğrusal olmayan, “aydınlatıcı düşünme", çok daha süratli ve esnek bir düşünce yapışım gerektiriyor. Bu kitapta bunu yansıtan temel aracı öğrendiniz. Doğrusal not alma 19. yüzy ıl için n e idiyse, Akıl H aritalan 21. yüzyıl için odur. Akıl Haritalan yaratmaya bir kez alıştınız mı artık notlar almakta,
Oldukça kıdemli bir kamu görevlisi bana bir gün Akıl Haritalan kullanmaya başladıktan birkaç ay sonra tuttuğu notların hacimlerinin k&yria. değer miktarda küçülürken; güçlerinin, gerçeğe uygunluk ve doğruluklarının giderek arttığım fark ettiğini anlatmış ve rii^|îkve aktif jfir çevreci oluşunun da etkisiyle şu deyişi ortaya atmıştı* "Bir A kıLH aritası Yap, B ir Ağaç Kurtart*
.
Akıl H aritalan dü şünen v e hissed en araçlardır. Giderek daha da iyi göreceğiniz gibi Akıl Haritalan’nıh, düşünceyi kullanma ofanaklan kadar Çök uygulaması vardır: SonSüŞİ; * Orûari kullanmayı, teorilerini ve uygulamalarını incelemeyi sürdürdükçe siz de bir “YirmibirinCi Yüzyıl Düşünürü” haline gelecek ve “Zihinsel Sermayeniz”clen giderek büyüyen bir ' “Beyin Hesabı” yaratacaksınız.
