Tindak Pidana Perpajakan Makalah Ini Diajukan Untuk Memenuhi Tugas Mata Kuliah “Hukum Pidana”
Oleh : Bilqis
(C91215110)
Kelas HK A Dosen Pengampu : Su!at"# S$%# M$%# M%&si%
PRODI HUKUM KELUARA !AKULTA" !AKULTA" "#ARIAH DA$ DA $ HUKUM HU KUM U$I%ER"ITA" U$I%ER" ITA" I"LAM $EERI "U$A$ AMPEL "URA&A#A '()*
KATA KATA PE$A$TAR PE$ A$TAR +,- /01 . 23-/ 4 01 51 +67
'lha 'lham muli ulill llah ah e!k e!kat at !ah !ahmat# mat# hia* ia*ah ah an an
ina* ina*ah ah 'llah llah S+ S+T T sa* sa*a
aa aatt
me!amungkan makalah ini% +alauun an*ak hal *ang ha!us itemuh seelumn*a# namun hasil akhi!n*a suah memanggakan sa*a se,a!a !iai% Shala-at an salam sem"ga teta te!,u!ah limahkan keaa .ai Muhamma S'+ seagai ema-a agama islam% Shala-at an salam salam juga juga sem"ga sem"ga te!,u! te!,u!ahk ahkan an keaa keaa sahaa sahaatt an ke!aa ke!aatt *ang *ang telah telah meman memantu tu e!juangan en*ea!an agama islam% &aa kesematan kesematan ini sesuai engan engan tugas *ang ie!ikan# ie!ikan# maka sa*a memuat an men*usun makalah *ang e!isikan tentang / TI$DAK PIDA$A PERPA8AKA$% Dalam !"ses memuat an men*usun aa ki!an*a te!aat kesalahan# aik alam teknik hal enulisan# en*amaian mate!i# atauun alam hal isi% Semuan*a tak leih a!i !"ses elaja! e!sama menuju sesuatu *ang aik ke eann*a% Sem"ga makalah ini aat e!manaat an mungkin juga aat ie!aiki "leh en*aji e!ikutn*a%
Su!aa*a# 2 '!il 2013 &enulis
DA!TAR I"I 1
KATA KATA PE$A$TAR PE$ A$TAR +,- /01 . 23-/ 4 01 51 +67
'lha 'lham muli ulill llah ah e!k e!kat at !ah !ahmat# mat# hia* ia*ah ah an an
ina* ina*ah ah 'llah llah S+ S+T T sa* sa*a
aa aatt
me!amungkan makalah ini% +alauun an*ak hal *ang ha!us itemuh seelumn*a# namun hasil akhi!n*a suah memanggakan sa*a se,a!a !iai% Shala-at an salam sem"ga teta te!,u!ah limahkan keaa .ai Muhamma S'+ seagai ema-a agama islam% Shala-at an salam salam juga juga sem"ga sem"ga te!,u! te!,u!ahk ahkan an keaa keaa sahaa sahaatt an ke!aa ke!aatt *ang *ang telah telah meman memantu tu e!juangan en*ea!an agama islam% &aa kesematan kesematan ini sesuai engan engan tugas *ang ie!ikan# ie!ikan# maka sa*a memuat an men*usun makalah *ang e!isikan tentang / TI$DAK PIDA$A PERPA8AKA$% Dalam !"ses memuat an men*usun aa ki!an*a te!aat kesalahan# aik alam teknik hal enulisan# en*amaian mate!i# atauun alam hal isi% Semuan*a tak leih a!i !"ses elaja! e!sama menuju sesuatu *ang aik ke eann*a% Sem"ga makalah ini aat e!manaat an mungkin juga aat ie!aiki "leh en*aji e!ikutn*a%
Su!aa*a# 2 '!il 2013 &enulis
DA!TAR I"I 1
KATA KATA PE$A$TAR9999 PE$A$TAR999999999999999999999999999 9999999999999999999999999999999999999999999999 9999999999999999999999999999999999999999999999 9999999999999999999999999999999999999999999999 999999999999999999999999999999999i 9999999999i DA!TAR DA!TAR I"I99999999999999999999999999999999999 I"I9999999999999999999999999999999999999999999999999999999999 9999999999999999999999999999999999999999999999 9999999999999999999999999999999999999999999999 99999999999999999999999999999999999999ii 999999999999999ii &A& I PE$DAHULUA$ )9
4ata! Belakang%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%% Belakang%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%% %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%% %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%1 %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%1
'9
umusan Masalah%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%% Masalah%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%% %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%% %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%2 %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%2
9
Tujuan &enulisan%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%% &enulisan%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%% %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%% %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%2 %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%2
&A& II PEM&AHA"A$ 1% &enge!tian Tinak Tinak &iana &e!ajakan%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%% &e!ajakan%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%% %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%6 %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%6 2% 7enis8jenis 7enis8jenis Tinak Tinak &iana &iana &e!ajakan%% &e!ajakan%%%%%%% %%%%%%%%%% %%%%%%%%%% %%%%%%%%%% %%%%%%%%%% %%%%%%%%%% %%%%%%%%%% %%%%%%%%%% %%%%%%%%%% %%%%%%%%%% %%%%%%%%%% %%%%%%%%%%%%% %%%%%%%%%%%%% %%%%% 6% &en*iikan Tinak Tinak &iana &e!ajakan%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%% &e!ajakan%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%% %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%9 %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%9 % Sanksi Sanksi &iana alam Tinak Tinak &iana &e!ajakan%%%%% &e!ajakan%%%%%%%%%% %%%%%%%%%% %%%%%%%%%% %%%%%%%%%%%% %%%%%%%%%%%%%%%% %%%%%%%%%%%%%%%%%%% %%%%%%%%%%%%%%%12 %%%%%12 5% Ua*a Ua*a &enanggula &enanggulangan ngan Tinak Tinak &iana &iana &e!ajakan%% &e!ajakan%%%%%%% %%%%%%%%%% %%%%%%%%%% %%%%%%%%%% %%%%%%%%%% %%%%%%%%%% %%%%%%%%%%% %%%%%%%%%%%%%%%1 %%%%%%%%%19 9
&A& III PE$UTUP 1% Kesimulan%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%% Kesimulan%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%% %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%% %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%% %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%22 %%%%%%22 2% Sa!an%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%% Sa!an%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%% %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%% %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%% %%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%%% %%%%%%%%%%%%%% 2:
DA!TAR DA!TAR PU"TAKA99999999 PU"TAKA9999999999999999999999999999999 9999999999999999999999999999999999999999999999 9999999999999999999999999999999999999999999999 9999999999999999999999999999999999999 99999999999999999999999999 999999999999'; ';
2
&A& I PE$DAHULUA$ A9 La
1
&9 Rumusan Masalah 1% 'a enge!tian tinak iana e!ajakan< 2% 'a jenis8jenis tinak iana e!ajakan< 6% Bagaimana en*iikan tinak iana e!ajakan< % Bagaimana sanksi iana alam tinak iana e!ajakan< 5% Bagaimana ua*a enanggulangan tinak iana e!ajakan<
=9 Tujuan Penulisan 1% Untuk mengetahui enge!tian tinak iana e!ajakan% 2% Untuk mengetahui jenis8jenis tinak iana e!ajakan% 6% Untuk mengetahui en*iikan tinak iana e!ajakan% % Untuk mengetahui sanksi iana alam tinak iana e!ajakan% 5% Untuk mengetahui ua*a enanggulangan tinak iana e!ajakan
2
&A& II PEM&AHA"A$
A9 Penger
)9
&e!uatan8e!uatan aa *ang aat ian,am engan hukuman#
'9
Siaa8siaa *ang aat ihukum# an
9
$ukuman aa *ang aat ijatuhkan% 1 Untuk mengetahui telah te!jain*a suatu tinak iana e!ajakan# e!lu
ilakukan eme!iksaan ajak# *aitu untuk men,a!i# mengumulkan# meng"lah ata atau kete!angan lainn*a untuk menguji keatuhan emenuhan ke-ajian e!ajakan an untuk tujuan lain alam !angka melaksanakan ketentuan e!atu!an e!unang8 unangan e!ajakan% &eme!iksaan ajak ilakukan "leh &.S i lingkungan Ditjen
1 Anang Mury Kurniawan, Upaya Hukum terkait dengan Pemeriksaan, Penyidikan, dan Penagihan Pajak , (Yogyakarta: Graha Ilmu, 2011), h. 91 3
&ajak atau tenaga ahli *ang itunjuk "leh Di!jen &ajak *ang ie!i tugas# -e-enang# an tanggung ja-a untuk melaksanakan eme!iksaan i iang e!ajakan% Tujuan eme!iksaan aalah untuk menguji keatuhan emenuhan ke-ajian e!ajakan alam !angka meme!ikan keastian hukum# keailan# an eminaan keaa -aji ajak% Tujuan lainn*a aalah alam !angka melaksanakan ketentuan e!atu!an e!unang8unangan e!ajakan% Dalam eme!iksaan tinak iana e!ajakan te!aat eme!iksaan ukti e!mulaan *ang ilakukan untuk menaatkan ukti e!mulaan tentang aan*a ugaan telah te!jai tinak iana e!ajakan% &eme!iksaan ukti e!mulaan ilakukan "leh Kan-il Ditjen &ajak atau Di!ekt"!at Intelijen an &en*iikan Ditjen &ajak% Be!asa!kan hasil eme!iksaan ukti e!mulaan aat iketahui tinak lanjut *ang ha!us ilakukan% Tinak lanjut a!i eme!iksaan ukti e!mulaan aalah *aitu iusulkan ilakukann*a en*iikan# atau tinakan lain e!ua= ene!itan Su!at Ketetaan &ajak Ku!ang Ba*a! (SK&)# emuatan la"!an tinak iana selain tinak iana e!ajakan *ang akan ite!uskan keaa ihak *ang e!-enang# emuatan la"!an sumi! aaila -aji ajak mengungkakan ketiakena!an e!uatann*a# emuatan la"!an sumi! aaila tiak itemukan aan*a inikasi tinak iana e!ajakan% 2
&9 8enis>jenis Tindak Pidana Perpajakan )9
&enghina!an &ajak (Tax Avoidane! aalah Suatu skema t!ansaksi *ang itujukan untuk meminimalkan ean ajak engan memanaatkan kelemahan8 kelemahan (loophole) ketentuan e!ajakan (emanaatkan ,elah hukum)% Ci!in*a aalah e!ua*a meminimalkan ean ajak engan ,a!a= a% Tiak se,a!a jelas melangga! ketentuan e!ajakan# % Cene!ung menasi!kan ketentuan ajak tiak sesuai engan maksu an tujuan emuat unang8unang%6
2 Ibid, h. 3 3 !am"ang #aluyo, Tindak Pidana Perpajakan, ($akarta: %ra&nya %aramita, 199'), h. '
%nghin&aran khuunya
*a+ak
"a&an
yang
&alam
&ilakukan
"ntuk
ta-
olh
wa+i"
aoi&an/,
*a+ak,
mmang
&imungkinkan atau &alam hal ini ti&ak "rtntangan &ngan un&angun&ang atau ktntuan hukum yang "rlaku, karna &iangga*
*raktk*raktk
yang
"rhu"ungan
&ngan
ta-
aoi&an/ l"ih k*a&a *manaatan lu"anglu"ang atau /lah /lah atau "ia +uga kkoongankkoongan &alam un&ang un&ang *r*a+akan. %mrintah &alam hal ini irktorat $n&ral %a+ak ti&ak "ia "r"uat a*aa*a mlakukan *nuntutan /ara hukum, mki*un *raktk ta- aoi&an/ ini akan mm*ngaruhi *nrimaan ngara &ari ktor *a+ak. %raktk ta- aoi&an/ ini "narnya uatu &ilma "agi *mrintah, karna wa+i" *a+ak mlakukan *ngurangan +umlah *a+ak yang haru &i"ayar, tta*i &ilakukan
&ngan
ti&ak
"rtntangan
&ngan
ktntuan
ktntuan yang "rlaku. %nghin&aran *a+ak tr+a&i "lum K% kluar. alam *nghin&aran *a+ak ini, wa+i" *a+ak ti&ak /ara +la mlanggar un&angun&ang
kali*un
ka&angka&ang
&ngan
+la
mnairkan un&angun&ang ti&ak uai &ngan maku& &an tu+uan *m"uat un&angun&ang. %nghin&aran *a+ak &ilakukan &ngan 3 /ara, yaitu: 1) Menahan Di!i. >ang imaksu engan menahan i!i *aitu -aji ajak tiak melakukan sesuatu *ang isa ikenai ajak% C"nt"h =
a) Tiak me!"k"k aga! te!hina! a!i ,ukai temakau# ") Tiak menggunakan ikat inggang a!i kulit ula! atau ua*a aga! te!hina! a!i ajak atas emakaian a!ang te!seu!% Seagai gantin*a# menggunakan ikat inggang a!i lastik% Se,a!a m"!al# hal ini tiak te!,ela ka!ena tiak aa "!ang *ang akan mengangga e!uatan se"!ang e!"k"k *ang mengu!angi keiasaan me!"k"kn*a seagai "!ang *ang menghina!i ajak% Malah# "!ang *ang mengu!angi# atau malah tiak me!"k"k sama sekali iangga seagai tinakan te!uji%
2) &inah 4"kasi. Meminahkan l"kasi usaha atau "misili a!i l"kasi *ang ta!i ajakn*a tinggi ke l"kasi *ang ta!i ajakn*a !enah% C"nt"h= Di In"nesia# ie!ikan ke!inganan agi in?est"! *ang ingin menanamkan m"aln*a i In"nesia Timu!% .amun# inah l"kasi tiak semuah itu ilakukan "leh -aji ajak% Me!eka ha!us memiki!kan tentang t!ans"!tasi# ak"m"asi# SDM# SD'# se!ta asilitas8asilita! *ang menunjang usaha me!eka% $al ini ha!us sesuai engan kentungan *ang akan me!eka aatkan an ke!inganan ajak *ang me!eka e!"leh% Biasan*a# hal ini ja!ang te!jai% >ang te!jai han*a aa engusaha *ang a!u memuka usaha# atau e!usahaan *ang akan memuka ,aang a!u% Me!eka memuka ,aang a!u i temat *ang ta!i ajakn*a leih !enah% $al ini tiak te!,ela ka!ena me!uakan hak asasi setia "!ang untuk memilih temat atau l"kasi usaha@"misilin*a%
3) &enghina!an &ajak Se,a!a >u!iis . &e!uatan engan ,a!a seemikian !ua sehingga e!uatan8e!uatan *ang ilakukan tiak te!kena ajak% Biasan*a ilakukan engan memanaatkan kek"s"ngan atau ketiak jelasan unang8unang% $al inilah *ang meme!ikan asa! "tensial enghina!an ajak se,a!a *u!iis% C"nt"h= %%%%%%Di In"nesia# untuk ega-ai ie!i tunjangan e!as (in natu!a)% Menu!ut unang8unang *ang e!laku# hal ini tiak "leh ieankan seagai ia*a% &enghina!ann*a engan ,a!a= e!usahaan eke!jasama engan *a*asan alam en*alu!an tunjangan ini% &e!usahaan meme!i uang keaa *a*asan# an *a*asan men*alu!kann*a ke ega-ai alam entuk e!as% 7ai# ega-ai teta aat e!as an hal itu ieankan seagai ia*a sehingga ajakn*a e!ku!ang% Dalam ketentuan e!ajakan# masih te!aat e!agai ,elah (l""h"le) *ang aat imanaatkan "leh e!usahaan aga! jumlah ajak *ang ia*a! "leh e!usahaan "timal an minimum (se,a!a keselu!uhan)% Atimal isini ia!tikan seagai# e!usahaan tiak mema*a! sesuatu (ajak) *ang semestin*a tiak ha!us ia*a!# mema*a! ajak engan jumlah *ang
4
aling seikit namun teta ilakukan engan ,a!a *ang elegan an tiak men*alahi ketentuan *ang e!laku% 2% &enggelaan &ajak (Tax "vasion! aalah ua*a en*elunuan ajak# Suatu skema meme!ke,il ajak *ang te!utang engan ,a!a melangga! ketentuan e!ajakan (illegal )# misaln*a= a% Tiak mela"!kan seagian enjualan ? % Meme!esa! ia*a engan ,a!a ikti ? ,% Memungut ajak tetai tiak men*et"! %5 &en*ea &enggelaan &ajak% Menu!ut Siti Ku!nia aha*u *ang men*eakan te!jain*a ta e?asi"n *aitu = a% K"nisi lingkungan% 4ingkungan s"sial mas*a!akat menjai hal *ang tak te!isahkan a!i manusia seagai makhluk s"sial# manusia akan selalu saling e!gantung satu sama lain% $ami! tiak itemukan manusia i unia ini *ang hiun*a han*a e!gantung aa i!i seni!i tana meme!ulikan kee!aaan "!ang lain# egitu juga alam unia e!ajakan# manusia akan melihat lingkungan sekita! *ang seha!usn*a mematuhi atu!an e!ajakan% Me!eka saling mengamati te!haa emenuhan ke-ajian e!ajakan% 7ika k"nisi lingkungann*a aik (taat atu!an)# masing8masing ini?iu akan te!m"ti?asi untuk mematuhi e!atu!an e!ajakan engan mema*a! ajak sesuai engan ketentuan *ang e!laku% Sealikn*a jika lingkungan sekita! ke!a melangga! e!atu!an% Mas*a!akat menjai saling meni!u untuk tiak mematuhi e!atu!an ka!ena engan mema*a! ajak# me!eka me!asa !ugi telah mema*a!n*a sementa!a *ang lain tiak% % &ela*anan iskus *ang menge,e-akan% &ela*anan aa!at emungut ajak te!haa mas*a!akat ,uku menentukan alam engamilan keutusan -aji ajak untuk mema*a! ajak% $al te!seut iseakan "leh e!asaan -aji ajak *ang me!asa i!in*a telah meme!ikan k"nt!iusi aa nega!a engan mema*a! ajak% 7ika ela*anan *ang ie!ikan telah memuaskan -aji ' !am"ang #aluyo, Pemeriksaan dan Peradilan diBidang Perpajakan, ($akarta: inar Gra5ka, 1991), h. 3 Ibid, h. 36
ajak# me!eka tentun*a me!asa telah ia!esiasi "leh iskus% Me!eka mengangga ah-a k"nt!iusin*a telah iha!gai meskiun han*a sekea! engan ela*anan *ang !amah saja% Tai jika *ang ilakukan tiak menunjukkan engh"!matan atas usaha -aji ajak# mas*a!akat me!asa malas untuk mema*a! ajak kemali% ,% Tinggin*a ta!i ajak% &eme!lakuan ta!i ajak memenga!uhi -aji ajak alam hal ema*a!an ajak% &emeanan ajak *ang !enah memuat mas*a!akat tiak te!lalu kee!atan untuk memenuhi ke-ajiann*a% Meskiun masih ingin e!kelit a!i ajak# me!eka tiak akan te!lalu memangkang te!haa atu!an e!ajakan ka!ena ha!ta *ang e!ku!ang han*alah seagian ke,iln*a% Dengan emeanan ta!i *ang tinggi# mas*a!akat semakin se!ius e!usaha untuk te!leas a!i je!atan ajak *ang menghantuin*a% +aji ajak ingin mengamankan ha!tan*a sean*ak mungkin engan e!agai ,a!a ka!ena me!eka tengah e!usaha untuk men,ukui e!agai keutuhan hiun*a% Mas*a!akat tiak ingin aa *ang telah ie!"leh engan ke!ja ke!as ha!us hilang egitu saja han*a ka!ena ajak *ang tinggi% % Sistem aminist!asi e!ajakan *ang u!uk% &ene!aan sistem aminist!asi ajak memun*ai e!anan enting alam !"ses emungutan ajak suatu nega!a% Dengan sistem aminist!asi *ang agus# engel"laan e!ajakan akan e!jalan lan,a! an tiak akan te!lalu an*ak menemui hamatan *ang e!a!ti% Sistem *ang aik akan men,itakan manajemen ajak *ang !"esi"nal# !"seu! e!langsung sistematis an tiak sem!a-ut% Ini memuat mas*a!akat menjai te!antu ka!ena engel"laan ajak *ang tiak memingungkan an t!ansa!an% Seanain*a sistem *ang ite!akan e!jalan jauh a!i ha!aan# ma*a!akat menjai e!keinginan untuk menghina!i ajak% Me!eka e!tan*a8 tan*a aakah ajak *ang telah ia*a!n*a akan ikel"la engan aik atau tiak% Setelah timul emiki!an *ang men*angsikan kine!ja iskus see!ti itu# kemungkinan esa! an*ak -aji ajak *ang ena!8ena! Ela!iE a!i ke-ajian mema*a! ajak%3 Dilihat a!i tingkatan kesalahan# maka tinak iana e!ajakan meliuti tinak iana elangga!an an tinak iana kejahatan% Tinak iana lainn*a aalah=
4 !am"ang #aluyo, Tindak Pidana %r*a+akan, 7*.8it, h. 42 6
1% Tinak iana e!ajakan !esii?is seelum le-at satu tahun sejak selesain*a menjalankan iana enja!a# 2% Men,"a mengajukan e!m"h"nan !estitusi atau k"mensasi ajak engan men*alahgunakan atau menggunakan tana hak .&+& atau .&&K&# 6% +akil# kuasa# an ega-ai a!i -aji ajak (&K&) te!masuk me!eka *ang men*u!uh melakukan#
akuntan
uli,#
n"ta!is# k"nsultan
ajak# kant"!
aminist!asi# an ihak ketiga lainn*a *ang memun*ai huungan engan -aji ajak *ang ie!iksa *ang melakukan tinakan mela-an hukum# % Siaa saja *ang sengaja menghalangi atau meme!sulit en*iikan%:
=9 [email protected] Tindak Pidana Perpajakan &en*iikan tinak iana i iang e!ajakan me!uakan se!angkaian tinakan *ang ilakukan en*iik untuk men,a!i se!ta mengumulkan ukti *ang engan ukti itu memuat te!ang tinak iana i iang e!ajakan *ang te!jai se!ta menemukan te!sangkan*a% Seelum ilakukan en*iikan alam tinak iana e!ajakan# maka te!leih ahulu ilakukan !"ses eme!iksaan ukti e!mulaan *ang ilakukan untuk menaatkan ukti e!mulaan tentang aan*a ugaan telah te!jai tinak iana i iang e!ajakan% $al ini ilakukan e!asa!kan &e!atu!an Mente!i Keuangan eulik In"nesia ."m"! 1@&MK%[email protected] Tentang Tata Ca!a &eme!iksaan Bukti &e!mulaan Tinak &iana i Biang &e!ajakan% &e!atu!an te!seut menjelaskan ah-a /Bukti &e!mulaan seagai keaaan# e!uatan# [email protected] ukti e!ua kete!angan# tulisan# atau ena *ang aat meme!ikan etunjuk aan*a ugaan kuat ah-a seang atau telah te!jai suatu tinak iana i iang e!ajakan *ang ilakukan "leh siaa saja *ang aat menimulkan ke!ugian aa enaatan .ega!a% &eme!iksaan ukti e!mulaan aat ilaksanakan e!asa!kan hasil analisis ata# in"!masi# eme!iksaan
la"!an#
engauan#
ukti e!mulaan#
la"!an atau
kegiatan
intelijen#
engemangan
engemangan en*iikan# *ang aat
antoo !roto&ihar&+o, Pengantar Ilmu Hukum Pajak , (!an&ung: % 5ka A&itama, 1996), h. 13113' 6 ;rly uan&y, Hukum Pajak , (Yogyakarta: alm"a ;m*at, 2002), h. 69 9
ilaksanakan aik untuk selu!uh jenis ajak mauun satu jenis ajak% &eme!iksaan ukti e!mulaan ilakukan "leh kant"! -ila*ah atau Di!ekt"!at Intelijen an &en*iikan e!asa!kan hasil eme!iksaan ukti e!mulaan% Setelah itu e!asa!kan hasil eme!iksaan ukti e!mulaan maka aat iketahui tinak lanjut *ang akan ilakukan% &ejaat &ega-ai .ege!i Siil (&&.S) alam lingkungan Di!ekt"!at 7ene!al &ajak memiliki ke-enangan alam mengusut an melakukan en*iikan Tinak &iana i Biang &e!ajakan sesuai e!atu!an e!unang8unangan *ang e!laku% $al te!seut ijelaskan alam ketentuan &asal Unang8unang Ketentuan Umum Dan Tata Ca!a &e!ajakan *ang isin*a menjelaskan seagai e!ikut=
)9
&en*iikan tinak iana i iang e!ajakan han*a aat ilakukan "leh &ejaat &ega-ai .ege!i Siil te!tentu i lingkungan Di!ekt"!at 7ene!al &ajak *ang ie!i -e-enang khusus seagai en*iik tinak iana i iang e!ajakan%
'9
+e-enang en*iik seagaimana imaksu aa a*at (1) aalah=
a9
Mene!ima# men,a!i# mengumulkan# an meneliti kete!angan atau la"!an e!kenaan engan tinak iana i iang e!ajakan aga! kete!angan atau la"!an te!seut menjai leih lengka an jelas#
9
Meneliti# men,a!i# an mengumulkan kete!angan mengenai "!ang !iai atau aan tentang keena!an e!uatan *ang ilakukan sehuungan engan tinak iana i iang e!ajakan#
B9
Meminta kete!angan an ahan ukti a!i "!ang !iai atau aan sehuungan engan tinak iana i iang e!ajakan#
d9
Meme!iksa uku# ,atatan# an "kumen lain e!kenaan engan tinak iana i iang e!ajakan#
e9
Melakukan enggeleahan untuk menaatkan ahan ukti emukuan# en,atatan# an "kumen lain# se!ta melakukan en*itaan te!haa ahan ukti te!seut#
C9
Meminta antuan tenaga ahli alam !angka elaksanaan tugas en*iikan tinak iana i iang e!ajakan# 10
g9
Men*u!uh e!henti [email protected] mela!ang sese"!ang meninggalkan !uangan atau temat aa saat eme!iksaan seang e!langsung an meme!iksa ientitas "!ang# ena# [email protected] "kumen *ang ia-a#
h9
Mem"t!et sese"!ang *ang e!kaitan engan tinak iana i iang e!ajakan#
i9
Memanggil "!ang untuk ienga! kete!angann*a an ie!iksa seagai te!sangka atau saksi#
j9
Menghentikan en*iikan; [email protected] ?
k9
Melakukan tinakan lain *ang e!lu untuk kelan,a!an en*iikan tinak iana i iang e!ajakan menu!ut ketentuan e!atu!an e!unang8 unangan%
9
&en*iik seagaimana imaksu aa a*at (1) meme!itahukan imulain*a en*iikan an men*amaikan hasil en*iikann*a keaa enuntut umum melalui en*iik ejaat &"lisi .ega!a eulik In"nesia sesuai engan ketentuan *ang iatu! alam Unang8Unang $ukum ',a!a &iana%
9
Dalam !angka elaksanaan ke-enangan en*iikan seagaimana imaksu aa a*at (1)# en*iik aat meminta antuan aa!at enegak hukum lain% &en*iikan tinak iana e!ajakan ilaksanakan e!asa!kan su!at e!intah
en*iikan *ang itanatangani "leh Di!jen &ajak atau Keala kant"! +ila*ah Di!ekt"!at 7ene!al &ajak% 'aila iangga e!lu maka en*iik ajak aat meminta antuan enegak hukum lainn*a aaila e!ka!a *ang itangani egitu !umit an memutuhkan en*elesaian masalah "leh enegak hukum% 9 &en*iik tinak iana e!ajakan ha!us meme!itahukan keaa 7aksa &enuntut Umum aaila memulai en*iikan an -aji men*amaikan hasil atau la"!an en*iikann*a keaa 7aksa enuntut umum# hal ini e!asa!kan ketentuan asal a*at (6) UU &e!ajakan *ang menjelaskan ah-a /&en*iik seagaimana imaksu aa a*at (1) meme!itahukan imulain*a en*iikan an men*amaikan hasil en*iikann*a keaa enuntut umum melalui en*iik ejaat &"lisi .ega!a eulik In"nesia sesuai engan ketentuan *ang iatu! alam Unang8Unang $ukum ',a!a &iana 9 A&rian ut&i, Hukum Pajak , ($akarta: inar Gra5ka, 2013), h. 22224 11
Selanjutn*a 7aksa enuntut umum *ang akan menentukan aakah masalahn*a suah matang untuk iajukan ke engailan atau tiak ilanjutkan ke engailan% Dalam !"ses en*iikan# i alamn*a menganung ua hal *aitu pertama, &en*iikan *ang e!akhi! engan ise!ahkann*a hasil en*iikan ke engailan atau untuk keentingan ene!imaan nega!a atas e!mintaan Mente!i Keuangan# #edua hasil en*iikan tiak i!"ses i engailan@ihentikan# engan ,atatan -aji ajak *ang isiik telah melunasi utang ajakn*a an itamah engan sanksi aminist!asi e!ua ena seesa! (emat) kali jumlah ajak% &enghentian &en*iikan aat ilakukan ka!ena = 1% &en*iik menghentikan en*iikan alam hal tiak te!aat ,uku ukti# atau e!isti-a te!seut ukan me!uaan tinak iana i iang e!ajakan# atau en*iikan i hentikan ka!ena e!isti-an*a telah alu-a!sa# atau te!sangka meninggal unia% $al ini iatu! alam &asal ' Unang F Unang KU&% 2% Untuk keentingan ene!imaan nega!a# atas e!mintaan Mente!i Keuangan# 7aksa 'gung aat menghentikan en*iikan tinak iana i iang e!ajakan aling lama alam jangka -aktu 3 (enam) ulan sejak tanggal su!at e!mintaan% $al ini iatu! alam &asal B Unang F Unang KU&% &enghentian en*iikan tinak iana i iang e!ajakan alam hal ini han*a ilakukan setelah +aji &ajak = a% Melunasi utang ajak *ang tiak atau ku!ang ia*a! atau *ang tiak seha!usn*a ikemalikan; an# % Mema*a! sanksi aminist!asi e!ua ena seesa! (emat) kali jumlah ajak *ang tiak atau ku!ang ia*a!# atau *ang tiak seha!usn*a ikemalikan%10
D9 "anksi Pidana dalam Tindak Pidana Perpajakan Salah satu agian a!i $ukum 'minist!asi .ega!a atau $ukum Tata Usaha nega!a aalah $ukum &ajak% Tetai i anta!a a!a ahli hukum e!enaat ah-a $ukum &ajak me!uakan ilmu *ang e!i!i seni!i sejaja! engan ilmu hukum *ang lain%11
&enaat ini iasa!kan aa asumsi ah-a hukum ajak i saming
10 ri
memiliki sanksi aminist!asi juga aat ikenakan sanksi iana seagaimana elangga!an atau kejahatan aa umun*a% Bahkan kejahatan ajak *ang te!g"l"ng k"!usi me!uakan ekst!a "!ina!* ,!ime (kejahatan *ang lua! iasa) *ang ie!lukan enanganan khusus% .amun e!lu iketahui# -alauun kejahatan ajak aat masuk !anah hukum iana teta aa e!eaan khusus seagimana enaat Gan e! &"el%12 &e!eaann*a te!aat aa akta ah-a hukum ajak sangat memutuhkan etail8etailn*a# -alauun asa! iki!an *ang igunakan sama tetai seja!ah e!tumuhann*a e!ea% Menu!ut Gan e! &"el# setengah aa lalu elangga!an8elangga!an ajak mauun enggelaan uang ajak iangga hal seele# tetai e!kemangan hukum saat seka!ang sesuai engan te"!i an ilsaat# tiak lagi memeakan /en,u!ian te!haa keka*aan nega!a an /en,u!ian te!haa keka*aan ini?iu% Mengikuti e!kemangan hukum ajak *ang emikian maka e!lu em!intah menetakan e!atu!an ajak engan men,antumkan sanksi8 sanksi tegas an ail untuk menjamin kesejahte!aan !ak*at melalui enaatan nega!a%16 Dalam Unang8Unang ."m"! 2 Tahun 200: tentang Ketentuan Umum an Tata Ca!a &e!ajakan te!aat ee!aa asek iana alam e!ajakan# *aitu = $ukum &iana a% % &"k"k ,%
UU &e!ajakan &iana &enja!a 3 ulan83 tahun)% &iana ku!ungan (6 ulan81 tahun)% Dena (182 kali jumlah ajak te!hutang *ang tiak atau ku!ang
ia*a!)% a% &iana &enja!a (3 ulan82 tahun)% Dena (28 kali jumlah !estitusi *ang im"h"nkan [email protected] &e!,"aan % k"mensasi)% a% &iana &enja!a (186 tahun)% &emantuan % Dena (:5%000%000#00 (tujuh uluh lima juta !uiah))% Ketentuan seagaimana imaksu alam &asal 69 an &asal 69'# e!laku juga agi -akil# kuasa# ega-ai a!i +aji &ajak# atau &en*e!taan
ihak lain
*ang men*u!uh melakukan# *ang tu!ut se!ta
melakukan# *ang menganju!kan# atau *ang memantu melakukan Dalua!sa
tinak iana i iang e!ajakan% Tinak iana i iang e!ajakan tiak aat ituntut setelah lamau -aktu 10 tahun sejak saat te!utangn*a ajak# etakhi!n*a
12 antoo !roto&ihar&+o, 7*.8it, h. 2' 13 Ibid. 13
masa ajak# e!akhi!n*a agian tahun ajak# atau e!akhi!n*a tahun ajak *ang e!sangkutan%
Penjelasan : Dalua!sa ini untuk meme!ikan keastian hukum agi +aji &ajak# enuntut umum an hakim% 7angka -aktu 10 tahun aalah untuk men*esuaikan engan alua!sa en*imanan "kumen2 e!ajakan *ang ijaikan asa! enghitungan jumlah ajak te!utang selama seuluh tahun% Sanksi &iana alam iang e!ajakan iagi alam ee!aa kateg"!i *aitu# 1%
Delik Kealaan Aleh +aji &ajak% /Setia "!ang *ang ka!ena kealaann*a= a% Tiak men*amaikan Su!at &eme!itahuan; atau# % Men*amaikan Su!at &eme!itahuan# tetai isin*a tiak ena! atau tiak lengka# atau melami!kan kete!angan *ang isin*a tiak ena! sehingga aat menimulkan ke!ugian aa enaatan nega!a an e!uatan te!seut me!uakan e!uatan setelah e!uatan *ang e!tama kali seagaimana imaksu alam &asal 16'# iena aling seikit 1 (satu) kali jumlah ajak te!utang *ang tiak atau ku!ang ia*a! an aling an*ak 2 (ua) kali jumlah ajak te!utang *ang tiak atau ku!ang ia*a!# atau iiana ku!ungan aling singkat 6 (tiga) ulan atau aling lama 1 (satu) tahun %1 2% Delik Kesengajaan Aleh +aji &ajak= a% Diiana enja!a aling singkat 3 ulan an aling lama 3 tahun an ena aling seikit 2 kali an aling an*ak kali jumlah ajak te!utang *ang tiak atau ku!ang a*a! setia "!ang *ang engan sengaja sehingga menimulkan ke!ugian aa enaatan nega!a= 1) tiak menata!kan i!i untuk ie!ikan .&+& atau .&&K&# 2) men*alahgunakan atau menggunakan tana hak .&+& atau .&&K&# 6) tiak men*amaikan Su!at &eme!itahuan% ) men*amaikan Su!at &eme!itahuan [email protected] kete!angan *ang isin*a tiak ena! atau tiak lengka# 5) men"lak untuk ilakukan eme!iksaan# 3) meme!lihatkan emukuan# en,atatan# atau "kumen lain *ang alsu atau ialsukan se"lah8"lah ena!# atau tiak menggama!kan keaaan *ang seena!n*a# :) tiak men*elengga!akan emukuan atau en,atatan i In"nesia# tiak meme!lihatkan atau tiak meminjamkan uku# ,atatan# atau "kumen lain#
1' Anang Mury Kurniawan, 7*.8it, h. 1'3 1'
) tiak men*iman uku# ,atatan# atau "kumen *ang menjai asa! emukuan atau en,atatan an "kumen lain te!masuk hasil eng"lahan ata a!i emukuan *ang ikel"la se,a!a elekt!"nik atau iselengga!akan se,a!a !"g!am alikasi on-line i In"nesia; atau# 9) tiak men*et"!kan ajak *ang telah i"t"ng atau iungut% % Setia "!ang *ang engan sengaja= 1) Mene!itkan [email protected] menggunakan aktu! ajak# ukti emungutan ajak# ukti em"t"ngan ajak# [email protected] ukti set"!an ajak *ang tiak e!asa!kan t!ansaksi *ang seena!n*a; atau# 2) Mene!itkan aktu! ajak tetai elum ikukuhkan seagai &engusaha Kena &ajak iiana engan iana enja!a aling singkat 2 (ua) tahun an aling lama 3 (enam) tahun se!ta ena aling seikit 2 (ua) kali jumlah ajak alam aktu! ajak# ukti emungutan ajak# ukti em"t"ngan ajak# [email protected] ukti set"!an ajak an aling an*ak 3 (enam) kali jumlah ajak alam aktu! ajak# ukti emungutan ajak# ukti em"t"ngan ajak# [email protected] ukti set"!an ajak% 15 Tinak &iana *ang Dilakukan i Biang &e!ajakan *ang Dian,am engan $ukuman &iana alam KU$&= 1% &e!uatan penyuapan *ang ilakukan "leh -aji ajak atau "!ang lain# ian,am engan hukuman iana alam &asal 209 KU$& aling lama ua tahun elaan ulan atau iana ena aling an*ak emat !iu lima !atus !uiah# *aitu a!angsiaa meme!i atau menjanjikan sesuatu keaa se"!ang ejaat engan maksu mengge!akkann*a untuk e!uat atau tiak e!uat sesuatu alam jaatann*a *ang e!tentangan engan ke-ajiann*a% (&e!uatan ini "leh UU ."% 6 Tahun 19:1 j"% UU ."% 20 Tahun 2001 imasukkan alam kateg"!i Tinak &iana K"!usi)% 2% $emberikan keterangan palsu di atas sumpah# &asal 22 KU$&# ian,am engan iana enja!a aling lama tujuh tahun% 6% %emalsuan $aterai, %asal &' #)*% % Dian,am engan iana enja!a aling lama tujuh tahun# a!angsiaa meni!u atau memalsu materai *ang ikelua!kan "leh eme!intah In"nesia# atau jika ie!lukan tana tangan untuk sahn*a mate!ai itu# a!angsiaa meni!u atau memalsu tana tangan# engan maksu untuk memakai atau men*u!uh "!ang lain memakai mate!ai ituseagai mate!ai *ang asli an tiak alsu atau *ang sah% Ba!angsiaa engan maksu *ang sama
1 Ibid, h. 1' 1
memikin mate!ai te!seut engan menggunakan ,a asli se,a!a mela-an hukum% % %emalsuan +urat, %asal & #)*% % (1) Ba!angsiaa memuat su!at alsu atau memalsukan su!at *ang aat menimulkan suatu hak e!ikatan atau emeasan utang# atau *ang ie!untukkan seagai ukti a!iaa sesuatu hal# engan maksu untuk memakai atau men*u!uh "!ang lain memakai su!at te!seut se"lah8"lah isin*a ena! an tiak alsu# ian,am# jika emakaian te!seut aat menimulkan ke!ugian ka!ena emalsuan su!at engan iana enja!a aling lama enam tahun% (2) Dian,am engan iana *ang sama# a!angsiaa engan sengaja memakai su!at alsu atau *ang ialsukan# se"lah8 "alh sejati# jika emakaian su!at itu aat menimulkan ke!ugian% 5% $embuka ahasia, %asal && #)*% % (1) Ba!angsiaa engan sengaja memuka !ahasia *ang -aji isimann*a ka!ena jaatan atau en,a!iann*a# aik *ang seka!ang mauun *ang ahulu# ian,am engan iana enja!a alinmg lama semilan ulan atau iana ena aling an*ak semilan !iu !uiah% (2) 7ika kejahatan ilakukan te!haa "!ang te!tentu# maka e!uatan itu han*a aat ituntut atas engauan "!ang itu% 3% %emerasan dan %enganaman, %asal . #)*% % (1) Ba!angsiaa engan maksu untuk menguntungkan i!i seni!i atau "!ang lain se,a!a mela-an hukum# memaksa sese"!ang engan keke!asan atau an,aman keke!asan untuk meme!ikan a!ang sesuatu# *ang selu!uhn*a atau seagian aalah keun*aan "!ang itu atau "!ang lain atau sua*a memuat utang mauun menghauskan iutang# ian,am ka!ena eme!asan engan iana enja!a aling lama semilan ulan% (2) %%%%%%%%%%%an sete!usn*a% :% %enggelapan, %asal /& #)*% % Ba!angsiaa engan sengaja an mela-an hukum memiliki a!ang sesuatu *ang selu!uhn*a atau seagian aalah keun*aan "!ang lain# tetai *ang aa alam kekuasaann*a ukan ka!ena kejahatan# ian,am karena penggelapan engan iana enja!a aling lama emat tahun atau iana ena aling an*ak semilan !atus !uiah% % a% #ejahatan 0abatan, %asal 12/ #)*% % Se"!ang ejaat atau "!ang lain*ang ie!i tugas menjalankan suatu jaatn umum te!us mene!us atau untuk sementa!a -aktu *ang sengaja menggelakan# menghan,u!kan# me!usakkan# atau memikin tiak aat iakai a!ang8a!ang*ang ie!gunakan guna me*akinkan atau memuktikan i muka enguasa *ang e!-enang# akta8akta# su!at8su!at atau ata!8ata! *ang ikuasain*a ka!ena jaatann*a atau 14
memia!kan "!ang lain menghilangkan# menghan,u!kan# me!usakkan atau memikin tiak aat iakai a!ang8a!angitu atau men"l"ng seagai emantu alam melakukan e!uatan itu# ian,am engan iana enja!a aling lama lima tahun enam ulan% Tinak iana ini e!asa!kan UU ."% 6 Tahun 19:1 j"% UU ."% 20 Tahun 2001 in*atakan seagai tinak iana k"!usi% % %asal 12. #)*% % Se"!ang pejabat *ang menerima hadiah atau janji# aahal iketahui atau seatutn*a ha!us iugan*a ah-a haiah atau janji itu ie!ikan ka!ena kekuasan atau -e-enang *ang e!huungan engan jaatann*a# atau *ang menu!ut iki!an "!ang *ang meme!i haiah atau janji itu aa huungan engan jaatann*a# ian,am engan iana enja!a aling lama enam ulan atau iana
ena
aling
an*ak
emat
!iu
lima
!atus
!uiah%
Tinak iana ini e!asa!kan UU ."% 6 tahun 19:1 j"% UU ."% 20 Tahun 2001 in*atakan seagai tinak iana k"!usi% ,% %asal 123 #)*% % Dian,am engan iana enja!a aling lama lima tahun# seorang pejabat4 1) >ang menerima hadiah atau janji# aahal iketahuin*a ah-a haiah atau janji itu ie!ikan untuk mengge!akkan sesuatu alam jaatann*a *ang e!tentangan engan ke-ajiann*a% 2) A!ang *ang mene!ima haiah mengetahui ah-a haiah itu ie!ikan seagai akiat atau "leh ka!ena siene!ima telah melakukan sesuatu alam jaatann*a *ang e!tentangan engan ke-ajiann*a% &asal ini te!masuk alam kateg"!i tinak iana k"!usi e!asa!kan ketentuan UU ."% 6 Tahun 19:1 j"% UU ."% 20 Tahun 2001% 6) %asal 1&2 #)*% % Se"!ang ejaat *ang menyalahgunakan kekuasaan memaksa
sese"a!ang
untuk
melakukan#
tiak
melakukan
atau
memia!kan sesuatu# ian,am engan iana enja!a aling lama ua tahun elaan ulan% ) %asal 1&' #)*% % %emerasan oleh pejabat % Dian,am ka!ena melakukan pemerasan ian,am engan iana enja!a aling lama tujuh tahun= a) Se"!ang ejaat *ang aa -aktu menjalankan tugas meminta# mene!ima atau mem"t"ng ema*a!an se"lah8"lah e!utang keaan*a# keaa ejaat lainn*a atau keaa kas umum# )
aahal iketahuin*a ah-a tiak emikian aan*a% Se"!ang ejaat *ang aa -aktu menjalankan tugas# meminta atau mene!ima eke!jaan atau men*e!ahkan a!ang se"lah8"lah 1
me!uakan utang keaa i!in*a# aahal iketahuin*a ah-a ,)
tiak emikian haln*a% Se"!ang ejaat *ang aa -aktu menjalankan tugas se"lah8"lah sesuai
engan
atu!an8atu!an
*ang
e!sangkutan#
telah
menggunakan tanah nega!a *ang i atasn*a aa hak8hak akai In"nesia engan me!ugikan *ang e!hak# aahal iketahuin*a ah-a itu e!tentangan engan e!atu!an te!seut% 9% %elanggaran 0abatan, %asal ''& #)*% % Se"!ang ejaat *ang e!-enang mengelua!kan salinan atau etikan utusan engailan# jika mengelua!kan salinan atau etikan emikian itu# seelum utusan itanatangani seagaimana mestin*a# ian,am engan iana ena aling an*ak tujuh !atus lima uluh !uiah%
ari mua ktntuan *raturan itu &a*at &iim*ulkan "ahwa *r"uatan yang &ian/am &ngan anki *i&ana a&alah tin&ak *i&ana : 1. Yang &ilakukan olh wa+i" *a+ak, 2. Yang &ilakukan olh *+a"at *a+ak (5ku), 3. Yang &ilakukan olh *ihak ktiga, yang "ukan wa+i" *a+ak &an "ukan *+a"at *a+ak.14
E9 [email protected] Penanggulangan Tindak Pidana Perpajakan Ua*a ilakukan untuk menanggulangi tinak iana se,a!a "timal# enekatan *ang
e!lu
ilakukan
aalah
engan
melakukan
enekatan
sistem
e!tanggungja-aan iana seagai salah satu keijakan k!iminalisasi% Keijakan k!iminalisasi seagai usaha8usaha *ang !asi"nal untuk mengenalikan kejahatan !"lem s"sial *ang inamakan kejahatan aat ilakukan engan e!agai ,a!a% Suah a!ang tentu tiak han*a engan menggunakan sa!ana enal (hukum iana) tetai aat juga engan menggunakan sa!ana8sa!ana n"n enal% &enanggulangan kejahatan
engan
sa!ana
hukum
iana
e!a!ti
mengaakan
emilihan
untuk en,aaian hasil e!unangan iana *ang aling aik alam a!ti memenuhi s*a!at keailan an a*a guna%Salah satu ua*a menanggulangi kejahatan engan menggunakan sa!ana hukum te!masuk hukum iana me!uakan iang keijakan enegakan hukum *ang e!tujuan untuk en,aaian kesejahte!aan mas*a!akat% Ua*a enanggulangan kejahatan aa hekekatn*a me!uakan agian integ!al a!i ua*a 14 ho*ar =um"antoruan, Akuntansi Pajak, ($akarta : Gram&ia #i&iaarana In&onia1994), h. 99109 16
e!linungan mas*a!akat (s",ial -ea!e)% Aleh ka!enan*a aat ikatakan ah-a tujuan utama a!i "litik k!iminal ialah e!linungan mas*a!akat untuk men,aai kesejahte!aan mas*a!akat%1: &enekatan enanggulangan tinak iana alam emahasan makalah ini te!kait tinak
iana
e!ajakan
laune!ing (en,u,ian
uang)
engan
mene!akan
iasa!kan
ah-a
!eHim
anti m"ne*
entingn*a
ajak
agi
en*elengga!aan .ega!a# alam ua*a men,egah e!agai !eka*asa meminimalisasi ean
ajak%
&enanggulangan
tinak
e!ajakan
an
akses
negati
aa
en*elengge!aan .ega!a aat ianingkan ie!agai nega!a alam ke!angka enanggulangan tinak iana e!ajakan see!ti Belana# te!aat "kt!in !aus legis (ist"!si hukum) an !i,htige heing (enetaan kemuian) seagai asa! untuk mengaaikan e!agai mekanisme !eka*asa *ang imanaatkan "leh +aji &ajak untuk meminimalisi! ean ajak an selanjutn*a se,a!a see!hana menetakan jumlah ajak te!utang engan mengangga !eka*asa t!ansaksi itu tiak e!nah aa% Se,a!a sik"l"gis an
ek"n"mis#
sese"!ang
*ang
melakukan
!eka*asa
enggelaan ajak mengetahui se,a!a asti ah-a ia telah e!tinak mela-an hukum engan imlikasi s"sial an sik"l"gis# see!ti aan*a stigma me!asa e!salah an mengunang !isik" te!"ngka! engan sanksi hukum iana aan an ena% Sealikn*a# hal see!ti ini tiak te!aat alam !aktik enghina!an ajak ka!ena tiak aan*a tinakan mela-an hukum *ang ilakukan% &!insi e!tanggungja-aan elaku kejahatan i alam hukum iana aa sistem hukum i In"nesia ilanasi "leh aan*a kesalahan (shul) i alam e!uatan
mela-an
hukum (-ee!e,htelijk) seagai
s*a!at
untuk
engenaan
iana#sehingga untuk e!tanggungja-aan suatu e!uatan iana i alam aham KU$ &iana ie!lukan ee!aa s*a!at *akni= &e!tama# aan*a suatu tinak iana *ang ilakukan "leh kealaan% Keua# aan*a unsu! kesalahan e!ua kesengajaan atau kealaan% Ketiga# aan*a emuat *ang mamu e!tanggungja-a an tiak aa alasan emaa% Kesalahan (s,hul) sangat e!at kaitann*a engan suatu kejahatan *ang ilakukan "leh sujek hukum manusia alamiah *ang menganung a!ti ah-a aat iianan*a sese"!ang tiaklah ,uku aaila "!ang itu telah melakukan e!uatan *ang e!tentangan engan hukum atau siat mela-an hukum% Meskiun e!uatann*a memenuhi !umusan tinak iana alam unang8unang an tiak 1 Anang Mury Kurniawan, 7*.8it, h. 142 19
aat iena!kan# namun hal te!seut elum memenuhi s*a!at untuk enjatuhan iana ka!ena enjatuhan iana meme!lukan aan*a s*a!at ah-a "!ang *ang melakukan e!uatan itu memun*ai kesalahan atau e!salah (suje,ti?e guilt)% $al
ini
tentun*a
mengama!kan
ah-a
e!uatan
mela-an
hukum
e!huungan engan kesalahan seagai s*a!at enjatuhan iana alam !angka meminta e!tanggungja-aan elaku sesuai engan asas geen st!a H"ne! s,hul i alam aham hukum iana# untuk menentukan kesalahan seagai asa! enjatuhan iana tentun*a iasa!kan keaa e!uatan *ang ilakukan e!tentangan engan hukum atau e!siat mela-an hukum% Selanjutn*a
enekatan
men*angkut
enanggulangan
tinak
iana
e!ajakan melalui !eHim anti m"ne* laune!ing iasa!kan m"us "Het elaku engan maksu untuk meminimalkan !isik" te!eteksi iasan*a a!a elaku enggelaan ajak e!usaha men*emun*ikan atau mengau!kan asal8usul hasil kejahatan (!",ees " ,!ime) engan melakukan tinak kejahatan lanjutann*a *aitu !aktik en,u,ian uang# aga! aat memaksimalkan utilitas eksektasi enaatan a!i enggelaan ajak te!seut% Untuk itu ie!lukan !insi8!insi t!ansaksi keuangan seagaimana iatu! alam Unang8Unang ."m"! Tahun 2010 tentang &en,egahan an &eme!antasan Tinak &iana &en,u,ian Uang% T!ansaksi keuangan *ang menjai unsu! en,u,ian uang aalah t!ansaksi keuangan men,u!igakan an t!ansaksi keuangan *ang ilakukan se,a!a tunai *ang elum ila"!kan an menaat e!setujuan a!i Keala &&'TK %1 Deinisi T!ansaksi Keuangan Men,u!igakan aalah (&asal 1 angka 5 UU ."% Tahun 2010)= 1% T!ansaksi Keuangan *ang men*imang a!i !"il# ka!akte!istik# atau keiasaan "la T!ansaksi a!i &engguna 7asa *ang e!sangkutan#
'9
T!ansaksi Keuangan "leh &engguna 7asa *ang atut iuga ilakukan engan tujuan untuk menghina!i ela"!an T!ansaksi *ang e!sangkutan *ang -aji ilakukan "leh &ihak &ela"! sesuai engan ketentuan Unang8Unang ini#
9
T!ansaksi Keuangan *ang ilakukan atau atal ilakukan engan menggunakan $a!ta Keka*aan *ang iuga e!asal a!i hasil tinak iana#
16 Ibid, h. 19 20
% T!ansaksi Keuangan *ang iminta "leh &&'TK untuk ila"!kan "leh &ihak &ela"! ka!ena meliatkan ha!ta keka*aan *ang iuga e!asal a!i hasil tinak iana%
&A& III PE$UTUP
A9 Kesimpulan )9
&enge!tian Tinak &iana &e!ajakan Deinisi Tinak iana i iang e!ajakan lainn*a aalah suatu e!uatan *ang melangga! e!atu!an e!unang8unangan ajak *ang menimulkan ke!ugian keuangan nega!a imana elakun*a ian,am engan hukuman iana%
'9
7enis8jenis Tinak &iana &e!ajakan a% &enghina!an &ajak (Tax Avoidane! aalah Suatu skema t!ansaksi *ang itujukan untuk meminimalkan ean ajak engan memanaatkan kelemahan8kelemahan (loophole) ketentuan e!ajakan (emanaatkan ,elah hukum)# % &enggelaan &ajak (Tax "vasion! aalah ua*a en*elunuan ajak# Suatu skema meme!ke,il ajak *ang te!utang engan ,a!a melangga! ketentuan e!ajakan (illegal )# 21
,% Tinak iana e!ajakan !esii?is seelum le-at satu tahun sejak selesain*a menjalankan iana enja!a# % Men,"a mengajukan e!m"h"nan !estitusi atau k"mensasi ajak engan men*alahgunakan atau menggunakan tana hak .&+& atau .&&K&# e% +akil# kuasa# an ega-ai a!i -aji ajak (&K&) te!masuk me!eka *ang men*u!uh melakukan# akuntan uli,# n"ta!is# k"nsultan ajak# kant"! aminist!asi# an ihak ketiga lainn*a *ang memun*ai huungan engan -aji ajak *ang ie!iksa *ang melakukan tinakan mela-an hukum# % Siaa saja *ang sengaja menghalangi atau meme!sulit en*iikan% 6% &en*iikan Tinak &iana &e!ajakan &en*iikan tinak iana i iang e!ajakan me!uakan se!angkaian tinakan *ang ilakukan en*iik untuk men,a!i se!ta mengumulkan ukti *ang engan ukti itu memuat te!ang tinak iana i iang e!ajakan *ang te!jai se!ta menemukan te!sangkan*a% Seelum ilakukan en*iikan alam tinak iana e!ajakan# maka te!leih ahulu ilakukan !"ses eme!iksaan ukti e!mulaan *ang ilakukan untuk menaatkan ukti e!mulaan tentang aan*a ugaan telah te!jai tinak iana i iang e!ajakan% &eme!iksaan ukti e!mulaan aat ilaksanakan e!asa!kan hasil analisis ata# in"!masi# la"!an# engauan# la"!an kegiatan intelijen# engemangan eme!iksaan ukti e!mulaan# atau engemangan en*iikan# *ang aat ilaksanakan aik untuk selu!uh jenis ajak mauun satu jenis ajak% Setelah itu e!asa!kan hasil eme!iksaan ukti e!mulaan maka aat iketahui tinak lanjut *ang akan ilakukan% &en*iikan tinak iana e!ajakan
ilaksanakan
e!asa!kan
su!at
e!intah
en*iikan *ang
itanatangani "leh Di!jen &ajak atau Keala kant"! +ila*ah Di!ekt"!at 7ene!al &ajak% &en*iik tinak iana e!ajakan ha!us meme!itahukan keaa 7aksa &enuntut Umum aaila memulai en*iikan an -aji men*amaikan hasil atau la"!an en*iikann*a keaa 7aksa enuntut umum% Selanjutn*a 7aksa 22
enuntut umum *ang akan menentukan aakah masalahn*a suah matang untuk iajukan ke engailan atau tiak ilanjutkan ke engailan%
9
Sanksi &iana alam Tinak &iana &e!ajakan
!ahwa *raturan > *raturan
a&minitrai
*un angat
mmrlukan ankiankinya yang mn+amin &itaatinya olh khalayak
ramai.
$uga
&alam
*raturan>*raturan
*a+ak
tr&a*at anki > anki yang "riat umum &an khuu, antara lain &imuatlah &alam : a. Kitab Undang Undang Hukum Pidana !"eneralis#umum$% 1)%r"uatan %nyua*an, *aal 209 K?<%, 2)Mm"rikan ktrangan *alu &i ata um*ah, *aal
2'2 K?<%, 3)%maluan Mtrai, *aal 23 K?<%, 4)%maluan urat, *aal 243 K?<%, 5)Mm"uka ahaia *aal 322 K?<%, 6)%mraan &an %ngan/aman, *aal 346 K?<%, 7)%nggla*an, *aal 32 K?<%, 8)Mlakukan ti*u mulihat *aal 36 K?<%, 9)Mlakukan akal ti*u *a&a @I &an ka&aan khuu,
*aal 366 K?<%, 10)
K+ahatan $a"atan: a) %aal '1 K?<%, b) %aal '14 K?<%, c) %aal '1 K?<%, d) %aal '19 K?<%, e) %aal 2'1 K?<% , 23
f) %aal '2 K?<%. b. Undang Undang Perpajakan !&pe'ialist#khusus$ 1) ?n&ang?n&ang *r*a+akan kita mm"agi
tin&ak
*i&ana yang &ilakukan olh wa+i" *a+ak &alam &ua +ni yaitu tin&ak *i&ana *langgaran &an tin&ak *i&ana k+ahatan. a) Tindak Pidana Pelanggaran. %langgaran ring
&i*a&ankan &ngan k+ahatan yang
ringan,
an/aman *i&ana "agi *laku *langgaran l"ih ringan "ila &i"an&ing &nga *laku k+ahatan. An/aman yang &a*at &iknakan trha&a* wa+i" *a+ak yang mlakukan *langgaran kwa+i"an *r*a+akan a&alah *i&ana kurungan lama lamanya atu tahun atau &n&a "ar &ua kali +umlah *a+ak yang trhutang. alam ?? @o. 14 ahun 2000 *ru"ahan k&ua &ari ?? @o. 4 ahun 1963 &an ?? @o.9 tahun 199' tntang
Ktntuan ?mum &an ata
8ara
%r*a+akan *rini* > *rini* an/aman *i&ana *langgaran
ini *un &ngan nyata > nyata
&imuat &alam : %aal 36 tia* orang yang karna urat
kal*aannyaB
ti&ak
mnyam*aikan
atau
mnyam*aikan
*m"ritahuanB
urat *m"ritahuan, tta*i iinya ti&ak "nar atau
ti&ak
lngka*,
atau
mlam*irkan
ktrangan yang iinya ti&ak "narB hingga &a*at
mnim"ulkan
krugian
*a&a
*n&a*atan ngara , &i*i&ana &ngan *i&ana kurungan *aling lama 1 ( atu ) tahun &an atau &n&a *aling lama 2 ( &ua ) kali +umlah *a+ak trutang yang ti&ak atau kurang &i"ayar .
2'
b) Tindak
Pidana
Kejahatan. $ika
*langgaran
mru*akan k+ahatan ringan maka k+ahatan &a*at &i*a&ankan "agai *langgaran yang "rat.
%langgaran
*i&ananya
"rat
mmang
karna
+auh
an/aman
l"ih
"rat
&i"an&ingkan &ngan *langgaran. An/aman *i&ana untuk
*alaku
k+ahatan ini
a&alah
*i&ana *n+ara lamalamanya tiga tahun &an atau
&n&a
tinggitingginya
m*at
kali
+umlah *a+ak yang trhutang yang kurang atau ti&ak &i"ayar, rta "agi *laku *ngulangan k+ahatan
(
ri&i)
an/aman
*i&ana
&ili*atkan &ua, &ngan ktntuan "lum lwat waktu atu tahun. A&a*un ktntuan tr"ut a&a &alam : i. Pasal () tentang Tindak Pidana KejahatanB
i) tia* orang yang &ngan nga+a. i*i&ana
*n+ara
*aling
lama
4
( nam ) tahun &an &n&a *aling tinggi (m*at ) kali +umlah *a+ak trutang yang ti&ak atau kurang "ayar. ii) %i&ana "agaimana &imaku& &alam ayat ( 1 ) &ili*at
2 ( &ua ) a*a"ila
orang mlakukan lagi tin&ak *i&ana &i "i&ang *r*a+akan "lum lwat 1 ( atu ) tahun, trhitung +ak lainya mn+alani
*i&ana
*n+ara
yang
&i+atuhkan. iii)
tia*
*r/o"aan
orang untuk
yang
mlakukan
mlakukan
tin&ak
*i&ana. i*i&ana &ngan *i&ana *n+ara *aling lama 2 ( &ua ) tahun &an &n&a 2
*aling tinggi ' ( m*at ) kali +umlah rtitui
yang
&imohonkan
&an
atau
kom*nai yang &ilakukan olh #a+i* %a+ak. ii.
Pasal
*+
%+a"at
tentang
yang
mmnuhi "agaimna
&anksi
karna
Bagi
Pejabat.
kal*aannya
kwa+i"an
mrahaiakan
&imaku&
&alam
*aal
ti&ak hal 3',
&i*i&ana &ngan *i&ana kurungan *aling lama 1 ( atu ) tahun &an &n&a *aling "anyak
*.
'.000.000,
(
m*at
+uta
ru*iah)B *+a"at yang &ngan nga+a ti&ak mmnuhi kwa+i"annya atau yang
mny"a"kan
ti&ak
orang
&i*nuhinya
kwa+i"an *+a"at "gaimana &imaku& &alam *aal 3' , &i*i&ana &ngan *i&ana *n+ara *aling lama 2 ( &ua ) tahun &an &n&a *aling "anyak *. 10.000.000. iii.
Pasal
*+A tentang &anksi Bagi Pihak ke
tiga. tia* orang yang mnurut *aal 3 un&ang
>
un&ang
ini
wa+i"
mm"ri
ktrangan atau "ukti yang &iminta tta*i &ngan nga+a ti&ak mm"ri ktrangan atau "ukti, atau mm"ri ktrangan atau "ukti yang
ti&ak "nar, &i*i&ana &ngan
*i&ana *n+ara *aling lama 1 ( atu ) tahun &an &n&a *aling "anyak *.10.000.000, ( *uluh +uta ru*iah ). i.
Pasal *+B tentang &anksi Bagi Pihak ke tiga. tia*
orang
yang
&ngan
nga+a
mnhalangi atau mm*rulit *nyi&ikan tin&ak
*i&ana 24
&i
"i&ang
*r*a+akan
,
&i*i&ana &ngan *i&ana *n+ara *aling lama 3 ( tiga ) tahun &an &n&a *aling "anyak *. 10.000.000.
9
Ua*a &enanggulangan Tinak &iana &e!ajakan Ua*a ilakukan untuk menanggulangi tinak iana se,a!a "timal# enekatan *ang e!lu ilakukan aalah engan melakukan enekatan sistem e!tanggungja-aan iana seagai salah satu keijakan k!iminalisasi% Keijakan
k!iminalisasi
seagai
usaha8usaha
*ang
!asi"nal
untuk
mengenalikan kejahatan !"lem s"sial *ang inamakan kejahatan aat ilakukan engan e!agai ,a!a% &enekatan enanggulangan tinak iana alam emahasan makalah ini te!kait tinak iana e!ajakan engan mene!akan !eHim anti m"ne* laune!ing (en,u,ian uang) iasa!kan ah-a entingn*a ajak agi en*elengga!aan
.ega!a#
alam
ua*a
men,egah
e!agai
!eka*asa
meminimalisasi ean ajak% Selanjutn*a enekatan men*angkut enanggulangan tinak iana e!ajakan melalui !eHim anti m"ne* laune!ing iasa!kan m"us "Het elaku engan maksu untuk meminimalkan !isik" te!eteksi iasan*a a!a elaku enggelaan ajak e!usaha men*emun*ikan atau mengau!kan asal8 usul hasil kejahatan (!",ees " ,!ime) engan melakukan tinak kejahatan lanjutann*a *aitu !aktik en,u,ian uang# aga! aat memaksimalkan utilitas eksektasi enaatan a!i enggelaan ajak te!seut%
&9 "aran %rlunya aturan hukum yang +la mngnai in&ak %i&ana &i "i&ang *r*a+akan &an ktntuan itu &ituangkan /ara +la *a&a ?? %r*a+akan. an, *rlunya *ningkatan um"r aya Manuia *a&a a*arat *ngak hukum hingga oni yang &i+atuhkan "ia mmnuhi raa ka&ilan mayarakat.
2
