DALUYONG Ni Lazaro Francisco MGA TAUHAN
1. Lino Rivera nadakip noon sa piyer X sa salang hindi ginawa tinanggihan ang alok ni Don Tito dahil gusto niyang mamuhay nang tahimik nakaramdam ng pangmamaliit sa kaarawan ni Miss Sanchez o (Salina Dolor – Villas, Mira Lavadia-Ablaña at Beba Riegos – Ligon) marunong tumanaw ng utang na loob at tumulong sa nangangailangan ayaw na ginagamit na kasangkapan ng iba may manipis na damdamin matalik na kaibigan ni Bidong Nais ipapatay ni Benigno Nagkagusto kay Didang. Sa kanya din ikinuwento ni Didang ang buhoy nito Binigyan ng kapirasong lupa ni Padre Echevarria May prinsipyo at paninindigan Magaling makisalamuha sa iba at laging handang tumulong sa nangangailangan Itinuturing na kaaway ng kampo nina Don Tito •
• •
“Benog” ang piniling palayaw Anak ni Don Tito
•
•
8. Koronel Roda may pagtangi kay Loreto
•
9. Aling Basilia ina ni Loreto magaan ang loob kay Lino
• • • • •
• • •
•
•
• •
10. Bidong galing ng Pinyahan ; ipinanganak sa bayan ng Maruhat iniibig si Huli isang estrangherong itinuturing na kapamilya ni Lino; matalik na kaibigan ni Lino ipinasok na badigard sa mga Sityar inutusan nila Don Tito at Benog na patayin si Lino ngunit hindi niya ito ginawa dahil mabuti siyang kaibigan • • •
• •
11. Julita Manalastas “Huli” anak nina Aling Barang at Mang Abeng mayroon ding pagtangi kay Bidong Simbolo ng tunay na Pilipina : mahinhin, mapagahal sa pamilya, may taglay na dalisay • •
2. Loreto Sanchez punung – guro sa Pinyahan may palayaw na “Luring” tagapagmana ni Padre Amando at nag-iisang anak ni Aling Basilia kilalang mahinhin at matalino napupusuan si Lino ayaw ng mga kaibigan niya kay Lino May sakit na Coronary Thrombosis at Angina Pectoris. •
•
• •
• • • •
12. Aling Barang ina ni Huli may rayuma sa balikat; Ayaw na nakikipagkita si Huli kay Bidong Paboritong anak si Tirso • • • •
3. Ernesto bunsong anak ni Lino pansamantalang naninirahan kay Loreto
13. Mang Abeng ama ni Huli taon nang hindi nakakabangon
4. Ernestina inaanak at ampon ni Nanay Luring o Loreto kalaro ni Ernesto
14. Albino Mabuting kaibigan ni Lino Nagisislbi sa bakahan ni Don Tito Siya ang nagsasabi kay Lino ng mga pangyayari at mga plano ng mga Sityar
• •
• •
• •
• • •
5. Padre Amando Echevaria parokya ng Pinyahan pamangkin si Loreto Sanchez nagkaloob ng lupa sa Maruhat para kay Lino gustong tiwalagin ang tenancy system tinanggihan na suportahan ang anak niDon Tito sa pagkandidato Mabuti ang pakikitungo sa kapwa lalo na sa mga trabahador sa hasyenda • • • • •
•
15. Tirso • • • •
nakakatandang kapatid ni Huli nag-aral ng pagsasaka sa Los Banos nagpakasal sa anak ng isang may tubuhan sa Negros nagtuturo ng pagsasaka
16. Abogado Marcelo Ligon tumutulong kay Padre Amando sa kumbento asawa ni Gng. Genoveva Riegos-Ligon sinabihan niya si Lino na lumayo kay Miss Sanchez ngunit nang ito’y magkasakit, siya rin ang naghanap at kumausap kay Lino na bumalik at magpakita kay Miss Sanchez •
6. Don Tito Sityar may bakahan sa Pinyahan at nagmamay-ari ng malaking bahagi ng lupa sa Maruhat nag-iisang anak si Benigno gustong maging kabiyak ng anak si Miss Loreto Sanchez naniniwalang madumi ang politika sa Pilipinas inis kay Padre Amando dahil magiging hadlang sa pagkandidato ng anak inutusan si Albino na puntahan si Lino at sabihing gusto siyang gawing katiwala ng asyenda sa Maruhat at maging pinuno ng mga badigard ni Benog mapang-abuso sa kapwa lalo na sa mga hindi makalaban sa kanya Nais makuha ang lupa ni Lino upang mapalaki ang kanyang bakahan •
• • • •
•
•
•
7. Benigno Sityar ayaw sa pamahalaan ng Pilipinas tumatakbo bilang gobernador nag-aral ng medisina sa Amerika at may colonial na mentalidad “Benny” sa Amerika • • •
•
• •
17. Aling Ambrosia Labandera •
18. Ignacia kasambahay nina Loreto Sanchez •
19. Aling Huwana siya ang kumupkop kay Didang; Madasalin at may mabuting kalooban • •
20. Estoy, Lusito, Pensiyo, Pedrito at Pensiyo “brain trust” ni Benog •
21. Didang galing ng Maynila may limang buwan na naninirahan sa Maruhat at nakatira kina Aling Huwana • •
• • • • • •
• • •
nagsisimba tuwing linggo pamangkin daw ni Aling Huwana sa di-kilalang pinsan may bahid ng kalungkutan sa mga mata ipinanganak sa Malabon sa lalawigan ng Rizal manunugal ang ama at maagang namatayan ng ina nagkaroon ng anak kay Chan Lee na may-ari ng tindahan na pinagtrabahuhan ni Didang namatay ang anak na sanggol dahil sa sakit May mabuting puso; may pagtingin kay Lino Representasyon ng mga kababaihang inaabuso at pinagmamalupitan
22. Felix •
sakristan sa simbahan
23. Miring kasama ni Didang na tumakas mula Baliwag papuntang Maynila •
24. Mentang kaibigan ni Miring sa Maynila na pansamantalang nagpatira sa kanila mananahi •
•
25. Donya Geronima Villarta y Salumbides Kilala ring “Memay” pinagtrabahuhan ni Didang at itinuring anak si Didang matandang dalaga nangangasiwa sa 3 naytklub sa Dewey Boulevard • • • •
26. Chic, Pinay, Bun at Lor Mga hostess sa naytklub ni Donya Memay •
27. Chic •
hinimok si Didang na maging hostess para magkaroon ng magandang buhay
28. Mr. Bob Evans ginahasa si Didang •
29. Aling Tiyang Kusinera ni Donya Memay •
30. Vilma Katiwala sa bahay ni Donya Memay Pipi • •
PRINSIPYO NG MGA TAUHAN
1. Bb. LORETO SANCHEZ Si Miss Sanchez ay may paninindigan. Kahit ayaw ng kanyang mga kaibigan kay Lino ay gusto niya pa rin si Lino. Hindi siya nagpapaapekto sa mga sinasabi ng ibang tao. Hindi mahalaga para sa kanya ang panlabas na anyo… ang mahalaga ay ang kalooban ng tao. 2. LINO Si Lino ay isang maprinsipyong tao. Naniniwala sya na ang isang tao ay dapat maghirap upang maabot niya ang kanyang mga pangarap. Naniniwala rin sya na hindi dahas ang dapat isagot sa lahat ng problema, lalong lalo na kung pwede naman itong malutas sa mapayapang paraan. Hindi sya sang-ayon sa pagpapagamit sa ibang tao upang gawin ang mga nais ng taong iyon. Gayon rin ay naniniwala sya sa importansya ng kalayaan at katarungan. 3. BENIGNO (Benog) Dahil namalagi si Benog sa Amerika, naging masyadong liberal ang pag-iisip nya. Naniniwala sya na lahat ng bagay ay nadadaan sa suhol at kayamanan; na ang mga taong nagigipit, sa patalim kumakapit. Sa tingin nya, makukuha nya ang lahat ng gusto nya sa ganitong paraan, bukod pa sa panlilinlang ng tao. 4. PADRE AMANDO Si Padre Amando ay naniniwala na dapat maibigay sa mga tao ang mga bagay na nararapat sa kanila at ang mga bagay na pinaghihirapan nila. Naniniwala siya na hindi dapat pinagkakait sa mga tao ang mga bagay na dapat ay sa kanila at hindi dapat sila ginigipit at inaabuso ng mga may kapangyarihan. Ito ang dahilan kung bakit gusto niyang ipabuwag ang tenancy system. 5. DIDANG Sa kabila ng mga pinagdaan ni Didang, napanatili niya ang kaniyang dignidad bilang isang tao at bilang isang babae. Ito ay dahil sa mga karanasan ni Didang sa kaniyang buhay bilang isang anak, babae at isang tao. Noong bata pa siya, nagawa niyang maglayas at lisanin ang kahigpitan na ipinapadama sa kaniya ng kanyang bagong ina na si, Tiya Nona. Nakapaghanap din siya ng ibat ibang trabaho, naging isang katulong ito at naging isang hostess sa isang club. Sa kabila ng mga pangyayari, hindi nawalang si Didang ng pag-asa na mamuhay ng masaya at normal. Batid din sa kaniya ang pagiging matapang niya sa pagharap sa mga kabiguan at paghihirap sa buhay. 6. BIDONG Hindi nagawang magpagamit ni Bidong sa kasamaan sa kabila ng mga banta at tangka sa kanyang buhay; ito ay napakita noong hindi magawang patayin o saktan ni Bidong si Lino kahit na ipinag-utos iyon sa kaniya. Ito ay dahil ipinahahalagahan ni Bidong ang mga relasyon na namamagitan sa kaniya at sa mga taong pinaniniwalaan niyang mahalaga para sa kaniya. Para sa kanya, lahat ay magagawa niya para sa mga taong pinakamamahal niya. Napakita ito noong nagawang alukin ni Bidong si Huli na manirahan na lamang panandalian sapagkat nalaman nito na ipinapaalis na sila Huli ni Don Tito sa kanilang tinitirahan. 7. HULI Pinakamahalaga ang pamilya para kay Huli. Sa kabila ng pinagdaanan ng pamilya niya, hindi siya naging pabigat sa mga ito. Hindi siya nag-walang bahala at nagpabaya. Nanatili siya sa tabi ng mga magulang niya upang papatagin ang loob ng mga ito. Ang pag-aalala niya para sa kanyang ama at ina ay tunay na malaking bagay para sa mga ito. Maari naman niyang lisanin ang kanyang pamilya para makatikim ng maganda at maginhawang buhay at kinabukasan sa ibang lugar, ngunit ang busilak at malaking puso ni Huli para sa kanyang pamilya ang nagpanatili sa kaniya na manirahan kasama nila. 8. DON TITO Hindi sangayon si Don Tito sa mga plano ni Padre Amando kabilangan na ang pagbuwag sa Tenancy System. Hindi rin siya mapagbigay at matulungin sa kapwa lalo na sa mga mahihirap tulad sa pamilya ni Huli. Naniniwala si Don Tito na makakamtan natin ang lahat sa pamamagitan ng yaman at dahas. Ang pagiging makasarili nito at ang pagiging sakim nito ay ang nagtutulak sa kaniya upang gamitin ang ibang tao para sa hinahangad niya tulad ng ginawa niya kay Padre Amando. Sinubukan niyang kunin ang loob nito para sa anak niya at para sa kaniya. Si Don Tito ay naniniwalang madumi ang politika sa Pilipinas. Bukas ang kanyang mata sa mga bagay at hindi nagbubulagbulagan. Ginagamit niyang kasangkapan ang karahasan para makuha ang kanyang ninanais. MGA TAGPUAN
1. Maruhat Karamihan ng mga pangyayari sa nobela ay dito naganap. Narito ang lupang tinanggap ni Lino Ayon sa mga sabi-sabi, inagaw ito ni Don Tito mula sa mga nuno ni Huli dahil sa ito’y may katagang agrimensor.
•
•
• •
Ayon kay Bidong, dito makakakita ng magagandang dalaga
2. Kubo ni Lino Dito namamalagi si Lino at dito rin umuuwi si Ernesto galing sa Nayon ng Pinayahan; dinadalhan ni Ernesto ang •
•
•
kanyang ama ng mga pasalubong mula kay Mrs. Sanchez Nasa bukid ni Lino; magkalapit din sila ng kubo ni Huli at hindi malayo dito ang kubo ni Didang Sinunog ng mga kalaban ni Lino
3. Nayon ng Pinyahan sa Bayan ng X Ito ang pangunahing tagpuan sa nobelang “Maganda pa ang Daigdig” Dito nakatira sina Ms. Sanchez at ang kanyang amahin na si Padre Amando Dito nagpamisa si Padre Amando Dito pinapirmahan ang isang kasunduan Tatlong oras ang biyahe tungo sa Maruhat Dito nagwakas ang kwento (ang pagkamatay ni Loretoika-8 ng gabi) •
•
• • • •
4. Grace Park Kalookan Dito nagtrabaho si Lino •
5. Kumbento Ito ang laging pinupuntahan ni Loreto kung nais niyang makausap si Padre Amando; gayon din si Lino kung nais niyang makipag-usap tungkol sa relihiyon, paksain tungkol sa buhay, at iba pa. Dito rin matatagpuan si Abogado Ligon na namamalagi dahil sa kanyang trabaho Nang namatay si Bidong, dinala ni Lino ang bangkay niya dito upang mabasabasan ni Padre Amando •
•
•
6. Tahanan ni Ms. Sanchez Dito rin nakatira si Ernesto kasama ni Mrs. Sanchez Dito pumupunta si Lino galing sa kumbento Ang kaarawan ni Mrs. Sanchez ay ipinagdiriwang dito; binisita siya ng mga kaibigan niyang sina Mina, Salina, at Beba; labis nilang minamaliit si Lino Dito tumira pansamantala si Huli at Aling Barang nang mamatay si Mang Abeng Dito nagkapatawaran si Lino at Padre Amando • • •
•
•
7. Tahanan ni Aling Huwana Dito nagkapatawaran si Lino at Padre Amando Pinupuntahan ni Lino upang makausap at mas makilala si Didang dahil hindi ito malayo mula sa kubo at bukid ni Lino • •
8. Tahanan ni Don Tito Dito madalas mamalagi si Albino Dito nagpupulong ang mga miyembro ng “brain trust” ni Benog upang pag-usapan ang kanilang mga plano para sa eleksyon Dito dinaraos ang pulong ng Brain Trust ni Benog tungkol sa eleksyon Dito pansamantalang nanirahan si Bidong nang siya’y maging bodyguard ni Benog • •
•
•
BANGHAY
SIMULA Nakaupo sa isang palapag si Lino Rivera at iniisip niya ang utang na loob niya kina Bb. Loreto at Padre Amando. Napagtanto niyang paglapitin ang puso ni Koronel Roda at Bb. Sanchez sapagkat ito ang naiisip niyang paraan upang mabayaran ang kaniyang utang na loob sa kanila. SAGLIT NA KASIGLAHAN Nag-uusap si Don Tito at Padre Amando sa kumbento. Nabanggit ni Don Tito ang pagtutol niya sa pagtanggal ng tenancy system na nais ipatupad ni Padre Amando. Sinabi din ni Don Tito na ang daming gumugulo at nagpapasakit ng ulo niya at isa na doon ang pagnanais ng anak niya na si Benigno na pumasok sa politika dahil marumi raw ang politikang Pilipino. Habang nakikiapag-usap, minamatyagan ni Padre Amando ang bawat kilos ni Don Tito sapagkat batid niyang tuso ito. SULIRANIN Ang pagnanais ni Benigno na maging gobernador ay nagtulak sa kanya na gumawa ng masama sa kapwa. Tinatag niya ang brain trust upang mapaniwala ang mga tao na siya ay karapat-dapat na maupo sa puwesto. TUNGGALIAN 1. TAO sa TAO Hinahangad ni Don Tito na bilhin ang lupain ni Lino ngunit tinanggihan niya ang alok nito. Ito ay isa sa mga dahilan kung bakit masama ang loob ni Don Tito kay Lino. •
2. TAO sa SARILI • •
Ang pagtanggi ni Lino na harapin ang tunay na nararamdaman nito kay Bb. Sanchez. Ang pagpupumilit ni Lino na magmahal ng iba upang makalimutan si Bb. Sanchez
3. TAO sa PANGYAYARI Inutusan si Bidong ng na patayin si Lino dahil ayon sa kanya, isa lamang sagabal sa plano si Lino. Ang pagiging matamlay at pabaya ni Bb. Sanchez sa sarili matapos mamulat nito ukol sa pag-ibig na hinahangad niya kay Lino. • •
KASUKDULAN Inutusan ni Benigno si Bidong na sumanib sa kanila at patayin si Lino dahil hadlang ito sa pgiging gobernador niya. Tumakas si Bidong ngunit pinatay siya nang mahuli ng mga tauhan ni Benog. Sinunog ang mga bahay sa lupain ni Lino at nahuli ang lider ng HUKBALAHAP. KAKALASAN Katatapos lamang ng mga pangyayari ukol sa mga HUKBALAHAP. Matagal na panahon na ang lumipas at hindi parin nagpapakita si Lino. Si Bb. Sanchez naman ay may malubha na karamdaman na tinatawag na coronary thrombosis at angina pectoris. Nang malaman ni Padre Amando ang karamdaman ni Bb. Sanchez, agad niyang pinakiusapan si Ligon na hanapin si Lino. WAKAS Pagkatapos ang ilang araw, nahanap na si Lino at isinabi sa kanya ang tungkol sa kalagayan ni Bb. Sanchez. Pinuntahan agad siya ng mga ito. Nagkita silang dalawa ni Bb. Sanchez at ni Lino at pagkatapos ay nag-usap ang dalawa ng matagal. Humingi sila ng tawad sa isa’t isa ukol sa mga pagkukulang nila. Pinasalamatan din nila ang isa’t isa ukol sa mga pangyayaring hinding hindi nila makakalimutan. Nang ika-8 ng gabi, binawian na ng buhay si Bb. Sanchez. MGA SIMBOLISMO
1. Lupa •
Sinisimbolo ng lupa ang buhay. o Sa nobela, ipinakita ang kahalagahan ng lupa para kay Lino. Pinagmamalasakitan niya ito sapagkat ito’y bigay sa kanya. o Tulad ng buhay, kailangan alagaan at pahalagahan ang lupa upang lumago. Ang buhay natin ay biyaya mula sa Diyos kung kayat kailangan mahalin natin ito.
2. DIPLOMA Sinisimbolo ng diploma ang magandang kinabukasan. o Ipinakita sa nobela ang hangarin nina Bb. Loreto Sanchez at ni Padre Amando na makatapos ng kolehiyo sina Ernesto at Ernestina. o Ipinapakita din ang kahalagahan ng edukasyon sapagkat malaki ang maitutulong nito sa pagkamit ng isang magandang kinabukasan. •
3. BARIL •
Sinisimbolo ng baril ang karahasan o Sa dulo ng nobela napakita na kinailangan pang gumamit ni Lino at ni Albino ng baril upang mawaksihan ang kaguluhang nangyari sa pagitan ng Hukbalahap at nina Lino. o Naipakita ang mga karahasan at kaguluhang nananatiling nagaganap sa bansa noon hanggang ngayon.
4. SUNOG SA LUPAIN NI LINO Sa nobelang Daluyong, ito ay sumisimbolo sa isang matinding kaguluhan at gyera ngunit ito din ay sumisimbolo sa panibagong pagasa. Pagkatapos ng sunog ay mananatili ang mga abo na nagsisimbolo ng mga aral mula sa pangyayari at ang isang walang laman na lupain ay sumisimbolo ng panibagong bukas na pwedeng simulan. •
•
5. Night Club Sinisimbolo nito ang mga kababaihang nagtratrabaho bilang prostitute, pati narin ang mga kababaihang inaalipusta, inaabuso at sinasaktan. Ito rin ay simbolo ng mga karahasang maaaring mangyari sa buhay ng isang tao sa gitna ng makukulay na ilaw nito. •
•
ISTILO NG MANUNULAT Pagbabalik-tanaw Pagamit ng Flashback bilang parte at pagpapaliwanag ng mga kasalukuyang pangyayari sa nobela. •
Diyalogo Gumamit ng Dayalugo upang maparamdam sa mga tao ang emosyon ng nagsasalita. •
Ikatlong pananaw Ang ikatlong pananaw ay ang pagkukwento ng istorya gamit ang pananaw ng isang taga-pagsalaysay. (Narrator) •
Paggamit ng mga makatotohanang mga pangyayari Pagsasalaysay na batay sa mga pangyayaring nangyayari sa lipunan. •
Paggamit ng pambansa at pampanitikang mga salita Gumamit ng pambansa at pampanitikang mga salita upang maintindihan at makapag-ugnay ang mga tao sa kwento ng nobela. •
GAMIT NG WIKA
1. Pambansa (Nangibabaw sa nobela) gumamit ng dayalogo upang madaling maintindihan ng mga mambabasa dahil ito ang wikang ginagamit ngayon sa araw-araw. •
2. Lalawiganin gumamit ang mga tauhan ng panlalawigang salita dahil sa ang pangunahing tagpuan ng nobela ay nasa isang lalawigan ito ay nagsisilbing pagkakakilanlan sa isang partikular na lugar sa Pilipinas • •
3. Pampanitikan gumamit ang may akda ng malalalim at matalinghagang mga salita sa dayalogo at pagkukuwento upang bigyan ng kulay ang nobela ito ang nagpapaganda sa nobela • •
4. Balbal •
mayroong mga dayalogo kung saan gumamit ng wikang balbal, na hindi pangkaraniwan, gaya nila Dr. Benog at Bidong
TEORYANG PAMPANITIKAN
REALISMO Ang mga pangyayari sa nobela ay hindi malayong maganap sa tunay na buhay. Ang lupa ay sanhi ng problema sa panahon natin ngayon. Ang ating magsasaka ay walang sariling lupa at kung mayroon man ay kinakamkam ito ng mga sakim na may-ari ng lupa. Makikitang hawig ito sa karanasan ni Lino.
Sa buhay, hindi maaaring sumuko basta-basta na lamang. Kinakailangang harapin ang mga problema dahil hinding-hindi naman ito matatakasan. Pinapakita ni Benigno ang posibilidad ng pagkasilaw sa kapangyarihan at dito nagmumula ang kasakiman. Simbolo si Lino ng mga taong lumalaban upang makamit ang katarungan at pagrespeto sa mga karapatan. HUMANISMO Ang teoryang humanistiko sa isang nobela ay nagpapakita ng kahalagahan ns isang tauhan. Kay Pari Amando makikita ang kagandahang-loob sa kapwa, at isa siyang ehemplo ng pagiging matulungin at hindi mapang-abuso sa kapwa, lalo na sa mahihirap. Sa katauhan nina Don Tito at Dr. Benigno Sityar ipinakita ang buhay-pulitika, kung saan laganap ang korupsyon sa sarili at sa kapwa, pandaraya, at pag-aalipusta sa kapwa. Kay Huli masasalamin ang tanyag na dalisay ng dalagang Pilipina. Sa katauhan ni Didang pinakita ang mga tao na napilitan na gumawa ng masama at labag sa kanilang kalooban dahil sa kahirapan ng buhay. SOSYOLOHIKAL Ang lahat ng tao’y may kaibigan, kahit isa man o madami. “No man is an island” –ika nga nila. Hindi makakatayo ang nadapa at nasugatan mag-isa, kailangan niya ng aakay sakanyang tumayo muli. Ipinakita sa nobela ang matibay na pagkakaibigan ni Lino at Bidong. Nabago nila ang buhay ng isa’t isa.
ASPEKTO A Y I M O N O K E
L A R U T L U K
SAKIT NG LIPUNAN
MANIPESTASYON
S A N I N M I O R Y K S I D
Isang pangyayaring ipinakita ito ay nuong pinagtutulungan nina Gng. Dolor –Villar, Gng. Riegos- Ligon at Gng. Lavadia- Ablana si Lino. Makikita sa kanilang mga usapan ang tingin nila kay Lino. Ipinaramdam nila sa kanya kung gaano siya kaliit ng hindi nila ito batiin. Napagusapan din nilang kapag naging Gng. Lino Rivera si Ms. Sanchez ay lalayuan na nila ito.
N A P A R I H A K
Hindi mapagamot nina Huli at Aling Barang si Mang Abeng. Tatlong manggagamot na ang pinuntahan nila ngunit magkakaiba ang nakita nilang sakit ni Mang Abeng. Nakaranas din ng matinding kahirapan si Didang at isa ito sa naging dahilan kaya’t gusto niyang ipalaglag ang kanyang anak. Hindi siya nagtagumpay ngunit naapektuhan naman si Flora nuong pinanganak. Madali rin siyang namatay.
L A A G H I M K A A P A L A S P A A G L G A A P
Si Huli ay hindi nakapag-aral kahit sila’y dating may kaya sa buhay. Ang kapatid niyang si Tirso ang pinag-aral sa Los Banyos ng pagsasaka ngunit hindi naman ito bumalik sa kanyang pamilya upang makatulong sa negosyo.
SOLUSYON
Hindi dapat maliitin ang mga mahihirap na tao dahil lamang sila’y walang yaman at hindi nakapag-aral. Ang bawat tao ay dapat igalang.
Ang mga propesyonal ay dapat pagsilbihan ng maayos at mabuti kahit sinong tao kahit pa ito’y mahirap. Kahit mahirap, dapat ang mga tao ay huwag mawalan ng pag-asa. Kailangang magsumikap upang makahanap ng trabaho at magsipag sa pagkayod.
Dapat itrato ng pantay ang lalaki at babae.
Naipakita sa Nobela na ang pagbabago ay maaring masimulan sa puso at sa Sarili. Sa katauhan ni Didang na napasama at napariwara ang buhay ngunit nakabangon siya muli dahil sa pagnanais niya na magbago. Sa kabila ng lahat ng naangyari, maipapakita pa rin na maganda pa ang daigdig---na hindi ito puro kasamaan na tulad ng iniisp ng iba. Sa katauhan ni Padre Amando at Loreto naipakita na may mga tao na nagpapahalaga pa sa buhay ng iba kahit pa hindi nila ito kamaganak. EKSISTENSYALISMO Ang pagiging makatarungan sa pagdedesisyon ni Bidong ay naghantong sa kanyang kamatayan. Ang pagtanggi niyang pagpatay kay Lino ay nagpatunay ng pagiging makatao niya sa kapawa at kahit namatay siya sa nobelo, napangatawanan niya ang pagiging tao na may dignidad at prinsipyo sa buhay. Ang pagpapatawad sa puso ni Loreto ay nabigay daan sa katahimikan ng kanyang kalooban. Ang palaging pagtimbang ni Lino ng tama sa mali ay nagdulot ng kaguluhan sa umpisa ngunit ito ay nagbukas ng pinto para maging mabuti siyang halimbawa ng isang mamamayan na may pakialam sa bayan.
EKONOMIYA, KULTURAL AT POLITIKAL NA ASPEKTO
PAGPAPALALIM
EKONOMIYA *Kahalagahan ng edukasyon para sa ikauunlad ng sarili, kapwa at bayan *Sitwasyon ng mga magsasaka-ang hindi nila pagkakaroon ng sariling lupa at ang tenancy system *Diskriminasyon sa mga mahihirap at mahihina *Kalakalan sa mga dayuhan KULTURA *Kahalagahan ng pamilya sa kabila ng mga dagok ng buhay *Kaugaliang Pilipino –mapagmahal sa pamiliya, marunong tumanaw ng utang na loob, mahinhin(kababaihan) *Kolonyal na mentalidad *Matibay na paninindigan POLITIKA *laganap na korupsyon *pandaraya tuwing halalan *maduming sistema ng halalan (paninira, panunuhol, pagpapapatay, atbp) *pag-abuso sa kapangyarihan KAHALAGAHAN ng NOBELA Maraming aral na mapupulot sa nobelang “Daluyong”. Ipinapakita nito ang kahalgahan at realidad ng buhay, makatotohanang isyung panlipunan at karanasan sa araw-araw, kung saan hindi natatapos ang mga problema ngunit sa bandang huli, matututo tayong bumangon sa ating pagkakadapa. Ang kagandahan ng nobela ay nagpapaunlad ng ating kultura at sining. Mensahe: *Huwag mawalan ng pananampalataya si Diyos kahit gaano man kahirap ang mga problema sa buhay *Matutong tumanaw ng utang na loob sa kapwa, ngunit nararapat na gawin pa rin ang tama *Mahalin ang sariling bayan *Pahalagahan ang pamilya. Huwag nating antaying mawala sa atin ang mga mahal natin sa buhay bago natin maipakita na mahal natin sila. *Hindi lahat ng bagay ay dinadaan sa dahas upang makamit natin ang ating nais.
