Stalin - Jack T. Murphy Biyografi

5/11/2018

Stalin -JackT.MurphyBiyografi-slidepdf.com

b ilim ve so sya lizm va ym la n

9 O < ; O N C O BASKI

.Jeidk T. MURPH http://slidepdf.com/reader/full/stalin-jack-t-murphy-biyografi

1/154

5/11/2018

Stalin -JackT.MurphyBiyografi-slidepdf.com O~ONCO BASKI: AGUSTOS 1996 Birinci Baskr O c a k 1976 ! kin d Ba sk r: S ub at 1 99 0

STAliN JAC K T . M U R P H Y

B tL iM V E SO SY A LlZ M Y A Y IN LA Rl Ataf Sokak, No. 36/2 Y e ni se hl r ~ A n k ar a

ceviren

Tel: 4 3146 97

C EL AL OS TE R

http://slidepdf.com/reader/full/stalin-jack-t-murphy-biyografi

2/154

5/11/2018

Stalin -JackT.MurphyBiyografi-slidepdf.com 1<;INDEKILER

ON 5 0 Z 11

Y AZ AR IN N OT U 13

Y AY IN LA YA NIN 15

N OT U

B I RI N CI B 6 t. UM Jozef Stalin GeJiyor 17

I KI N CI B O L UM Banyla Dogu Karstlasiyor 28 O CU NC U B OL UM Usia Devrimci

38 O OR oO NC U B OL UM D e v ri m I ;l ra g l 48


3/154

5/11/2018

Stalin -JackT.MurphyBiyografi-slidepdf.com B E $ IN C I s OL O M BlI§langlcm Sonu 69

O N A LT I N C I B O t. o M Stalin ve SSCB'n in D l . f Politikast 25 3

A L TI NO B OL O M Devrimin Yeralti Dunyasimn Derinliklerinde 86

Y ED iN d sO W M Uzun Bir Ara ve Bu Aranm Sona Eri~i 99

O N YE OI NC I B OL O M Stalin ve Sava~ 27 4

O NS EK lZ lN d

B 6t.O M

BugtlnkU ve Yannki Stalin 29 6

S E K lZ lN C I s OW M Ay a kJa nma Yolunda 11 5

Y A R A R L A N IL A305 N K A Y N A K lA R

D OK U Z U NC U B OL OM iktidann Ele ~iril4j 129

ONUNCUBOt. oM H e r , se y Srrayla 14 2

O NB IR IN d B Ot. oM Politik Asker 157

O N IK I NC I sO W M Ilerlemek i~in Geri c;ekilmek 172

O NU CON CO Stalin ve T~Iti:

B6 W M

Devrim ve Karp-devrim 19 2

O NDb RO ON CO

sO LO M

Yeni Bir Uygarhgm Kurulmasr 21 2

O N BE $ IN C I B 6 t. OM Stalin ve Diinya Devrimi 23 7


4/154

5/11/2018

Stalin -JackT.MurphyBiyografi-slidepdf.com ONSOZ

B U K iT A P, yeryiiziiniin en b iiyiik iilkelerin d en birinde d e v d e gi $ ik li kl er y ar at an , r ag la n n e n b ii yi ik i ns an la nn d an birini anlattyor. S ta li n b a tt diinyastnca pe k az a nl~ lim ~ b ir kisidir. Ulkemiz in m ily on la rc a in sa mm n y as an u o nu n g er re kl qtir dig i ~ ey le r ta r af tn d an c ok y ak tn d an e tk il en d ig i h al de , o n un y as am i , d e ne y im le ri, i na nc la n v e a m ac la n i llk em iz in sa nla n i cin k ap ali b ir k utu duro J ac k M u rp hy , R us ya 'n m s or un la nn i u zu n b ir s iir e in ce le di. D a ha d ev rim in ilk g iin le ri nd e d ev rim onderlennden birroguyla yakm i li sk is : o l du . M u r p hy , S ta li n ' in y a s a m uu ; o n u n b ii yi ik i il ri ide sorumlu o ld ug u S o vy e tl er B ir li gi 'n d ek i d e vr im c i g el i§ m el er e b a g lt o la rak in celed i. Dolaytstyla, b u e se rd e s un u la n p o rt re , g e re k S ta lin 'in devrim icindeki roliiniin, gerek devrimin geli$me siirecinin o k u rJ a nn g ii zi in d e aokhk kazanmasuu saglayacakttr. B u k it ab in ball b o li im l er i d o gr ud an d og ru y a y az an n k is is el k am l an m y an su ty o r; b un la ra k at zl ab il ir iz d e k au lm a ya bi li ri z d e. A m a k ii ab tn r o k b ii y ii k b ir b i il ii m ii t ar ih i o l a r ak k a n ul a na b il ec e k g e r re k le r de n o l us u yo r . B u g e rc e kl e r, S t al in 'i n v e S o vy e tl e r B i rl ig i' ni n p o li ti ka s uu n g el i§ me sin de ki i lg ; ce kic i te m el n ok ta la n o rta ya k oy an v e kolay11


5/154

5/11/2018


ltk la o ku na bile n b ir b ic im de b ir a ra ya g etir ilm i§ tir . K os ko ca b ir tarih, kitabtn da r s uu rl an ic in e sUa$mldtg, halde, kita p g en e d e ta rih in b u s on d er ec e ilg in ( d on em in in e ks ik siz b ir o ze tin i v er e b ile ce k v e b u d on em i daha d a d er in le m es in e a ra su rm a k i st ey en l er in h e ve si n i a m r ab il ec e k n i te li kt ed i r. Bu d o n e m i iyi kavramak; Sov y e tle r Bir ligi' yle olan ili§kile

Y A ZA R IN N O T U

M

M

rim iz aasm dan

can ahci o ne m tastm akiadir. D evrim in am acuu v e L en in 'in o liim U nd en b u yana d e vr im i n s o ru m lu lu g un u yiikle n e n i n sa n tn p o li ti ka s uu d e ge r le n d ir e m ez se lc , Sovyetler Birligi'yle

M

o la n d o stl uk v e i§ b ir li gi politikamiu ilerletemeyiz. H em kendi g ele ce gim iz h em d e diinyamn gelecegi, c ok b iio la $y U a dklgo ,l(s iiu de r e ibceu rpisoinlidtiekadniimn yabasanstna p o li ti ka s imbna gi}l 'O Z gcaZkn Smrl. laOg ya le ni ys is tie,i yba-ir bicimde e tk il ey ec eg i g o rn le n b u i ns an tn y as am : v e dii$iinc e le r i [ a zl as ly la i n ce le n m e ye d e ge r . Be n, kendi payima, W i n st on C h ur ch il l'i n M a re sa ! S ta li n 'I e ilk k ar sd asm as md an s on ra be lir ttigi gor i4le rine Moskova'daki kaultyorum. Acih giinlerinde, basmda bOyle gii.y1d bir yoneticinin bulunmasi Rusya iyin biiydk birtalihtir. Stalin, iyinde Y8iadIAIkaranhk ve firtmah giinler i"in bi"ihn~ kaftan, olaganiistii kisilikte bir insandrr, Bitm ez tiiken mez bir ce sa ret ve lra des i olan, h er z am an a "lk ve dos dogru konusan bir insandtr. Biitiin bunlann Otesinde, biitun insanIar ve ul us1ar i-;in buyuk onem taflyan, hi" yitirmedigl bir mizah duyarhhgi vardir. Basbakan Stalin, bende, derin ve serinkanb bir erdeme sahip ve her tiirlii hayalcilikten bdtiiniiyle annnus b ir insan izlenimi birakn.

Samnm bu kitabt okuyanlar basbakammizm bu sozlerine kaulacaklardir.

S T A FF OR D C RIP PS K . C. Parlamento Oyesi 1945

So vy etler B i rl ig i' n in y ii n et im i nd e L e n in 'in ye rini d e vr a ld r gm d a , k e nd is in i i dk es in i n s u ur la n dtstnda pek a z in s an t an iy o rd u: H a be rl es me yollan o yle sin e b ir o ny ar gz v e c eh aletle ttkannust: k i, Stalin iizenne d o g ru d ia ii s: b ir f i/ dr edinmeler i s o n d er ec e z o rd u. U st el ik :fikir e d in d ik le r i z a m an d a, vardtklan s on u cl ar g en e ll ik le y an ll § o lu yo r du . G ii ni im ii zii n v e k U 1a g,m lZ m h i(:b ir d evle t a da ms ia er in de b u ka da r c ok sa yr da in sa n s ah ip 0 1 dugu kamy: y e n i d e n g o z de n g e (: in n e k zorunda kalmamisttr. S ta lin 'in y asa ms R us ya D ev rim iy le o yle sin e i(: ~e dir k i, b irinden sozederken otekini anlatmamak, H a m le t'; a n la ti rk en S ha ke sp ea re 'd en so ze tm em ek ka da r g iiliin ftiir . G er cekie n d e Rusya D evrim i o nu n ya sa mm da h er se yd en on d e ge lm i§. y as am : boyunca devrimi h er ~ ey in iis tiin de tu tm ustu r. B u yiaden, Stalin'in yasam o y ki is ii is te r i st em e z p o li ti k n it el ik te o la ca ku r. D o la yts ly la , o n un e n se vd ig i y em ek ie ri y a d a p ija ma su un r en kle rin i a nia tm ad zg zm ifin o ku rla rd an o ziir d ile me yi g er ek si; buluyo-

JO ZEF ST AL iN ,

rum.

S ta li n 'i n y a sa m o y kii sii nU d a lk av uk lu kta n y a da kisise! nefr et te n u za k: b ir a n la N la d ile g eti rm e ye , o n u t ar ih in d eg er le n dir ec eg in i s an d lg ,m y ii nd e d eg er le n di rm e ye ( ai l5 tlm . B u nu n , S ta li n 'in

12


13

6/154

5/11/2018

Stalin -JackT.MurphyBiyografi-slidepdf.com Y A Y IN LA Y A NIN N OT U

v e o n u n h iz m et e tt ig i d a va m n k av ra m lm a st na y ar di m ci o /a ca gu u umuyorum.

S on o la ra k, yazdtgr i in si i; i ci n S ir S ta ff or d C r ip ps 'e , d eg er bi~m ez y ardim lan ndan 6tiirii H . K em p, H . W . Leggett, F. W . H ic kin bo tto m v e D r . J oh n L ew is 'e , ta sh ih le ri b iiy iik b ir in ce lik g iistererek o la uiu g u ifin Ia n Gibson-Smith'e icten tesekkiirlerimi sunanm. J . T . M U R PH Y 1945

Murphy. olaylan, eski takvime gore bilinen tarihlere bit parantez acrnadan dogrudan dogruya yeni takvime gore aolauyor. Boylece, e sk i t ak vi m e g o re ad alan ~ubal Devrimi'n e "Mart Devrimi", Ekim [)evrimi'ne de "Kasun Devrimi" diyor. Bi z, okuyucuda bir kavram kan~d: htJ yarat mamas l a~ls lndan yazann izled1 li birlikte, bu devrimleri yalmzca kavram olarak ge¢li y e r takvime hi~ili~emekle lerd e "~ubal Devri mi" ve "Eki m Devrimi " ol arak degi~irmek zorunda kal dlk. K u s ku su z , y en i l ak vi me g o re bu devrimler tarih olarak yazerm YaWlgl gibi anlqllmahdir,

14


15

7/154

5/11/2018

Stalin -JackT.MurphyBiyografi-slidepdf.com S

t

TAL

N

B t Ri N ct B O L OM

JOZEF STALiN GELlYOR

A nos m m diinyaya b ir e r ke k: , oc uk ! t: tt rm e kt en d u y d ug u s e ri n ci y a in l Z ca k o w u !a T l }'Jay ifJs1m$l ...

BUGON tum diinyada daha cok Jozef Stalin adiyla bilinen Vissaryon Cugasvili'nin anasiyla babasi Iizerine verebilecegimiz pek az bilgi var, Babasi Vissaryon, meslegini ailesinin daha eski kusaklanndan devralmis Giircii bir kunduraciydi. Anast Ekaterina. gii4;liibir ki~iligi olan Osetyah bir kadmdi, Kfrt;Uk b ir Gfrrcii keoti olan Corl'deki evleri, bir mutfak ve bes metrekarelik bir oturma odasmdan olusan oldukca mutevazi bir evdi. Oturma odasmm bir tek kiic;iik penceresi varW.Evin zemini tugladan, duvarlan tahtadandi. Odanm ortasmdaki masanm ustunde bir gaz lambast dururdu her zaman. Bir yanda ot ~ilteli genisce bir divan, abfu yanda da ustiinde semaverln durdugu bir cekmeceli dolap vardi, Evin icindeki e§Ya,u4;tahta tabure ve hir de sobayla tamamlamyordu. Kapi esiksizdi, kirH sularm sizdrgi kaldmm taslanyla da~eli bir yola 9lkIhyordu dosdogru. Yolun abur yanmda, damlarmdan ve duvarlarmdan gelisigiizel, karmakansik bir bicimde cikan soba borulanyla bir yigm gecekondu uzamyordu. Vissaryon'un kazanci ancak boyle bir evde oturmaya elveriyordu. Jozefin dogmasmdan kisa bir sure once, Kaf17


8/154

5/11/2018


kasya'yt Batidan kaplayan yeni sanayilesme dalgasi, kendisine atalanndan miras kalan eski zanaatmi yerIe bir etmisti, o zaman i§~i olarak fabrikaya girmisti. Tiflis'teki bir kundura fabrikasmda gunde on, hatta oniki saat b o g a z tokluguna ~ah~lyordu. Kansi Ekaterina, 21 Arahk 1879 gtinu dorduncu ~ocugunu diinyaya getirdiglnde heniiz yirmi yasmdaydi. Dort cocugundan yasayan bu biricik ogluna gozunun bebegi gibi bakiyordu. Kara gozlu, ince uzun yiizhl cok giizel bir kadmdi. Kutsal seyler ugruna, butiin zorluklara yilmadan gogus germeye adanusti kendini. Dine oIan derin inancmdan gelen bir agrrbashhgi vardi. Besbin mi-

Sekiz yasma geldlginde anasi onu Cori'deki kilisenin giindiiz okuluna koydu ve Soso alti yil bu okula gitti. Rusya'daki butun okullarda oldugu gibi, Gori Kilise Okulunda da dersler Rusca veriliyordu; bu yuzden, Stalin ana dili Gurcuceyi anasmdan ogrenmek zorunda kaldi, Belld de bagnnh bir halkm t;;ocugu oldugunu gosteren baska hicbir karut olmasaydi bile, bu olay onun uzarinde derin bir etki yaratabilirdi. Arna kamtlar 0 kadar boldu ki! Tum cevresi bagnnh bir halkm evladi oldugunu kamtlayan gereeklerle doluydu. BUyiiklerinin konusrnalan, tepelerinden eksik olmayan Carhk gorevlileri, kiz ve oglan cocuklann oyun yerleri

fuslu Gorl dismda, diinyayla ilgili hicbir bilgisi yoktu. Kaldi ki, Gori'yi de pek iyi bildigi soylenernezdi. Arna gene de, sanmm oglunun babasiyla aym yazgryi peylasmamasi lcin tannya rnutlaka yakarrrnstrr, Bir dlnbilimci ya da politikaci degildl gerci, ama kilisede umut ve teselli bulan bir luristiyandi. Oglu icin, rahiplikten daha yiice bir hizrnet ya da daha iyi bir yasam du~unemiyordu. Dna, oglunun, uluslann onderleri arasmda bir dev olacagmi soyleyecek hit; kimse yoktu ki! Bu yiizden, onu diinyaya getirme~ten .~uydugu mutlulugu yalruzca komsulanyls paylasabildi. Ote yandan herhalde Vissaryon da, oglunu ataIa n gibi usta bir kunduraci olarak yetistirecegine ant icmisti. Btiylece, Ekaterina bir yandan ninniler soyliiyor, bir yandan da oglunun ortodoks kilisesine rahip olacagi giinlerin du§unu kuruyordu. deyisiylekendi gent;yasrtlanyla Soso evin cevreslndakl avluda ve Anasmm ara sokaklarda kaynasmaya basladigmda ninniler kesildi, ama kurdugu dusler kesilmedi. Soso yedi yasmdayksn ~i/Vekhastahgma yakalandi, Bunun izlerini hala tasir. Cocuklugunun ilk yillan iizerine Stalin kendisi pek bir sey anlatmiyor. Arna bu olusum yillanrun, cevresini saran acimasizhkla anasmm tutkulu sevgisinin i¢~e oldugu bir ortamda gec;tigi aciktir. Ne var ki, sekiz yasmdan onsekiz yasma dek suren ve daha genis bir dunyayla bag kurmaya koyuldugu okul yillan, kisiliginin bi¢mlenmesinde daha gii9u bir etkendir.

olan dag gecitlerinde ve yamaclarda sik sik Kazak askerleriDin goninmesi, biitiin bunlar ona durmadan bir Giircii 01 · dugunu hatirlatryordu. Giircistan, Kafkas daglannm giineyinde, ~b bin metreden y u ks ek d a gl ar la kaph kiilViik bir iilkedir. Ulkenin gorkemli vadileri ve bereketli topraklan Karadeniz kryilanna dek uzamr. Bashca limanlan alan Baturn ve Tuapse'ye bugun Hazar Denizi kiyismdaki Baku'dan gelen boru hatlarmdan petrol akmaktadir. Bu yeni petrol zenginligi, Stalin'in eocukluk yillannda heniiz pek goruniirde deglldi. Giircistan'da ilk demiryolu, Stalin'in dogusundan bir yil once kurulmustu. Ama iilke baska bakimlardan da, sozgelimi rnanganez, baku. demir, uzum baglan ve yan-tropikal iiriinler bakumndan da zengindi. Dag yamaclanndaki or~ rnanlarda hala vahsi hayvanlar kol geziyordu. Dag kartallan gene Stalin'in hayal giiciinde oylesine yer etmistl ki, yillar sonra Lenin'in dehasmdan sozederken sik sik, "0, partimizin dag kartahydi" deyirnini kullanacakti. Gori, eski bir Bizans dag kalesinin cevresine kurulmus, gecmisin savas izlerini tasryan kiit;iik bir kenttir. Gureli kabileleriyle Yunanhlar ve Tiirkler, Mogollar ve Persler, Finlandiyahlar ve Ruslar arasmdaki savaslarla dolu bin YII boyunca siirekli olarak zaptedilmis, geri almnns, yeniden zaptedilmistir . Jozef, Gori okuluna gittigi siralarda ince yapih bir gencti. Almm iyice kapayan saclan gur ve kapkaraydi, Onun ~ocuk.luk resmine bakan birisi, karsismda, bir bakista k:i§iligi yuzunden anlasilan bir cocuk bulundugunu kav-

18

19


9/154

5/11/2018


rayabilirdi. Bakislan curetkardi, Kesin hath bir agzl, diiz bITburnu, yukan kalkzk bIT cenesl vardi, Pek konuskan olmayan ve dogru bildigi yoldan kolay kolay donmeyen bIT cocuk olacagi daha 0 zamandan belliydi. tyi bir ogrenci 0 1 du ve ogretmeninin sevgisini kazandi, Alb yilhk okul yasammm sonunda, ona Tiflis hahiyat Okulunun kaprlanm acan ve onu yasammm temel yonunii belirleyen yeni yasantrlara gotiiren bir burs kazandi. Gori okulundaki yillann olagan-disr bir yam yoktu. Gen.;: Soso, mahallenin oteki cocuklan gibi oyunlar oynu-: yor, okulda Rusca, evde Giirciice ogreniyor, obur cocuklarla birlikte dag gecitlerinde, magaralarda ve ormanlarda gezip tozuyordu. Onbir yasmdaykan babasi 61dOve 0 giinden sonra biitiin okul yillan boyunca kendisine, biitiin gelirini komsulara ~ama~IT8ve dikise giderek kazanan anasi bakti. Elbette bu durum, evin her zamanki sikmtih havasim daha da cekilmez kildi. Boylece Stalin, iilkenin gilzelliklerini karartan ve yurdun essiz gorkeminin iizerine kara bir bulut gibi «;oken yoksullugun nedenlerini kendi kendine sormaya basladi. Her ~eyin yanhs oldugunu sezinHyordu; ama ogretmenleri de, rahipler de kafasmdaki bu sorulan acikhga kavusturmasma yardun etmiyorlardi. Okul arkadaslanna gelince, onlann gene Soso'ya, ana-babalanndan devraldiklan Rus nefreti dismda verebilecekleri pek bir ~eyleri yoktu. Stalin daha din okulundayken, Darwin'in T iirlerin Kijkenive lnsamn Tiirey#iadh eserlerini okumaya basladi. Yalmzca bu bile, onun ne kadar buyuk bir hizla olgunlastigrm gestermeye yeterliydi. Eger daha ondordiina gelmemis bir cocuk bu till kitaplar okuyorsa, yasarm oldukea ciddiye almaya basladig) ve kafasim kullanmada dogustan bir yetiye sahlp oldugu soylenebilir, Ama Stalin'in durumunda bunun daha da baska bir onemi vardi. Kitaplan ogretmeninden ya da okul arkadaslanndan edinmedigi acrkn, Ashnda daba gents bir dunyayla iliski kurmustu ve bu dunyada, Batrdan esen ruzgarlann biiyiik onem tasiyan fikirler getirdigi bir kitaphk vardi, Bu kitaplann SOBOizerindeki etkisi cok derindi. Anasmdan ya da okuldaki derslerden edindigi dinsel fikirleri

yerle bir ediyordu bu kitaplar. Yaroslavski, amlarmda, gent; Stalio'in, "biliyor musun, bizi kandmyorlar, gsrcekte tann diye bir ~ey yok" dedigini duyunca bir eocukluk arkadisinm nasil buyuk bir ~~kmhga kapildigmr anlatir . "Nasil boyle konusursun, Soso?" bagmms arkadasi. Soso da, "sana okuman icin bir kitap verecegim: bu ki tap sana, dunyamn ve b11t11oyasayan seylerin hayal ettiginden cok farkh oldugunu ve tann iizerine edilen butiin 0 sozlerin bastan a§8.81sacma oldugunu gosterecex diye yamtlarms ve ve arkadasina Darwin'in eserlerini okumasmi ogiitlemi§. Zorba bir yonetim altmda yasayan bir insanda boyle bIT temkinliligin ve gizliligin bulunmasi cok tipiktir. Oyle lei, b11t11obu sonuclara varmasma karsm Kilise Okoluna devam edebilmis ve daha sonra da rahiplik i~ ogrenci yetistiren bir ilahiyat okuluna gecebilmistlr. Stalin bu yeni fikirlerinden anasma da sezetrnemistir. Bu fikirlerle anasinm huzurunu kaeirmak istememistir belki, ama belki de kadmlann boyle sorunlarda kiiciimsendigi bir iilkede buyi,id11g11«;in yeni fikirlerini anasma acmak akhna bile gelmemistir. Gerie de tu m yasarm boyunca anasmi sevdigi, yeterince aciktrr, Ama ne anasi onun zihni gelismesine bir katkida bulunmus, ne de 0 anasma kendi fikirlerini kabul ettirmek Icin bir caba harcanusnr. Ve daha sonraki yillarda oglunu rahip yapma diisleri yikildrg; zaman bile anasi gent; Soso'nun aldrgr karan tartismasiz kabullenmis ve onu hal!i "sevgili evladi" olarak gormeye devam etmisti. Carhk Rusyasmda her yeni fikrin yikici olarak gorilld11g11 ve gizli bir bicimde yayilmak zorunda oldugu da unutulmamahdir. CarhglO politik ortammda gizli toplantilar ve yeralti hareketleri son derece dogaldi ve bu, Rusya lmparatorlugunun hicbir yerinde Gilrcistan'da oldugu kadar beHrgin degildi, Giircist80 yuzyillardir gizli devrimci demeklerin toplanti yeri olagelmisti, Dilini tutmasmi bilmek ve 01dunicu vurusu indirmek iein tam arum kollamak, nerdeyse Gurculerin bir it;g11diisii haline gelmisti. Temkinlilik ve gizlilik niteliklerine sahip olan Stalin, i§te bu Giirc11geleneklerine uygun olarak yetisiyordu.

20


21

10/154

5/11/2018


Ondokuzuncu yuzyrlda lngiltere'deki buyiik bilim r o nesansmm esinlendirdigi tann tammazhk, Stalin'in "bizi kandinyorlar, gercekte tann diye bir §ey yok" diye haykrrmasma yol acmisn. Ama vardigr bu sonucun kendisini nereye gotiirecegi konusunda henuz bir bilince sahip degildi. Sonuclar aym zarnanda yeni bir seyin baslangrcidir da. Rus Kilisesi gene Soso'nun kafasmdaki egsmenligini yitirmistl, Anavatam iizerindeki Rus zulmii, onu Carhga karst bir nefretle doldurmustu. <;evresindelei sefalet ve yoksulluk onu kaygilandmyordu, ama bunun nedenleri kafasmda heniiz bellrginlesmemisti.

dIgl kin ve acmm havasmi soluyordu. llahiyat Okulu, yalmzca rahip yeti§tirilen bir yer degildi. Aym zamanda, disandaki karmakansrk ortamdan okulun if;ine sizan yrkici dii§Uncelerin de bir merkeziydi. Hie kuskusuz, ders programrm yiiriiten ve ond~ so~mlu. ~I~n rahipler dis diinyaya ilgi duyulmasim tesvtk ettikleri u}m degil! Onlar kilisenin birer araci, kilise d~ ~o~b~ve gad~~r Rus hukiimetinln bir araciydi. Okulda disiplini bozan ogrencilerin kapatrldrgi hiicreler vardi. Kurallar, ogrencilerin herhangi bir genel kitaphga frye olmasmi ve dersler dismda herhangi bir amacla toplantr yapmasml yasakhyordu.

giinlerinde ne 0, ne de baskalan, diinya saho genclik nesinde imparatorluklarm biiyiik catrsmalanna dogru gldildiginin ve "Rus Devi"nin daha 0 zamandan yikuna siiruklendiginin farkmda degillerdi, Henuz Marx'm ya da Lenin'in admi duymanusn: cok yakmda tiim yasamim ve ruhunu saracak olan modern i§¢ hareketinden ve sosyalist hareketten de habersizdi. Modem kapitalizm Kafkasya'yi bicmeye henftz yeni baslarms, modem sosyalizmin tohumIanni Giircii topragma daha yeni ekmeye koyulmustu. Arna gem} Stalin'in Gori'den aynlmasi ve rahip yetistiren Tiflis Ilahiyat Okuluna gitmesi onun yasammda bir donum noktasi oldu. Ondort yasmda oldugu haIde, bircok bakimdan onyedi ya da onsekiz yasmdaki bir Batih gencin olgunlugundaydr, Daha once bircok kez Tiflis'e gitmis, zaten Darwin'in leitaplanm da Tiflis'teki bir kitaphktan eide etmisti, arna gene de Tiflis'te yasamak cok daha farkh, cok daha biiyiik bir seydi, 0 siralar Tiflis'in nufusu 160.000'di. Tiflis, Giircistan'm baskentlydi (simdi de oyle]: kitaphklan, miizeleri ve iiniversitesiyle iilkenin dusunce diinyasmm merkeziydi. Orada da Giircii ve Ermeni devrimci komiteleri ve oteki Kafkasya iilkelerinden gocmenler toplaruyordu. 100.000'i askin Ermeninin Tiirkler tarafmdan katledilisi, Iozef'in yeni ogrencilik yasarmnm ilk yihna rastladi, Dunyayi birbirine katan bu katliam, nerdeyse lngiltere'yle Ttirkiye arasmda savasa yol aciyordu. Binlerce Ermeni Tiflis'e go~ etti. ln giltere bu ~Ighklara uzaktan kulak vermekle yetindi. Gene Stalin de tehlikenin gobeginde yasiyor, bu tehlikenin tasi-

Ogretmenler 6grencileri siirekli ~6z1uyorlar, dolap.~an~d.a yasak kitaplar anyorlar ve §iipheh du:u~I~n okul yon~ti~sine ihbar ediyorlarol. Bu okulun bIT unu vardi: Stalin III giri§inden hemen onceki yillarda ogrencilerin Rusya aleyhtan gosterilerinden dolayi sik Sl~ kapatilrmsn. ~:?e bu okulda, Gurciilere karst dusmanhguu cok asm bir olf;uye vardiran bir miidur, ogrencilerden biri tarafmdan oldiiriilmii§tu. t§te butun bunlardan dolayi, bu llahiyat Okulunu, herhangi bir lngiliz ya da Amerikan okuluyla bir tutmak dogru olmaz. Kaldi ki, bu okulda olup bitenleri, 1890'lann Rusyasmdaki buttin okullarda gormek mumkundu. Okullann hepsi de birer baski merkeziydiler ve bu yiizden de baskaldmya hazir ogrenci topluluklanrun yetistigl yuvalar haline gelmislerdi. Bu ogrencilerin i¢nden yeti§e~ bir~ok namh devrimci tarihe damgasim vurmustur. Ama ozellikle H

Tillis llahiyat Okulu, ogretlnenlerinin ogrettigi du§iincelerle hie de uyu§mayan ~ok sayida ogrenciyla doluydu. Tum bir -;evrede Tiflis'i modern kapitalizmin kozmopolit bir kenti haline getirmekte olan degi§iklikler meydana gelirken, Tiflis llahiyat Okulu da bagnnda henuz gozle gorulmeyen bir ulusal baskaldm ruhu tasiyordu. [ozef bu okula geldiginde kendini hemen acelecilige kaphrmadi. Daha 0 zaman bile, Heride tum yasarmna damgasmi vuracak olan bir temkinlilik gosterdi. Tanntammaz gorii§leriyle -;evresine caka satmadi, -;unkii boyle bir davram~ okuldan hemen kovulmasi dernek olurdu ve ~':'~!ll~k istemiyordu. Tum smirhhklara karsm, bu okula gmsmi bil-

22


23

11/154

5/11/2018


gi edinmek i~n bir firsat olarak kabul ediyordu. Buna uygun olarak, bir yandan sessizce ogrenmeyi silrdtiriirken, bir yandan da llahtyat Okulunun kendisine veremeyecegi bilgileri edinmek iizere daha genis diinyaya erismeye cah.,Iyordu. Bir ogrenci olma isteginin otesinde heniiz acik-sec ; i k bir arose; edinmis degildi, Anasmm daha haberi yoktu, ama gene Soso kendi inanclan sonucu rahiplikten e;oktan cayrmsn. Gelgelelim, kafasmda rahipligin yerine koyacagi kesin bir .,ey de yoktu. Hie kuskusuz, rahip, kaylii, kunduraei ya da fabrika i§~isi olmak istemiyordu. Daha 0siraiarda edebiyata, tarihe, toplumbilime ve oteki bilim dallanna de-

ye kapanldi. Boyleee, yikici sayilan kitaplar yiiziinden onii~uncU kez basr belaya giriyordu. Eger ogrencilik yillannda yalmzea bu tiirden suclar i§lemekle k a ls ay d i , l la h iy a t Okulundaki tigrenimini herhalde tamamlayabilecekti. Oysa ~ok daha c i d d i §eyler sozkonusuydu. Yeni fikirleri oteki tigrenciler arasmda yayiyordu. Oraya geleH daha bir yil olmadigi halde, Rus marksistlerinin Tiflis'te kurduklan bir illegal grupla illski kurmus ve onlardan ilk kez Plehanov'u, Marx'} ve biitiin Rus sosyalist

rin ilgi duyuyordu. Siire yakmhk duyuyordu; eski okul arkadaslan, pazar giinleri Goricvari dagmm eteklerinde Giire ft ozan Cavc;avadza'run ve otaki ulusal ozanlann siirlerini hep birlikte nasil okuduklanm anlatular. Ama aslmda Stalin 0 giinlerde yalruzca ulusal yazarlan okumakla yetiruniyordu. Darwin'in eserlerinin yamsira, eline daha bircok e;eviri kitap geciyordu. Lyal'in I n sa mn G ecmis; adh kitabi, Flammarion'un Kopemik ve Galile uzetine olan eserieri ve E v r en i n H a r i ka l an adh kitabi onda derin bir ilgi uyandmyordu. Cemi§evski, Pisarev, Tolstoy, C ehov ve Gogol gibi Rus yazarlan onu biiyiiliiyordu. Daha sonraki yillarda yaphgl konusmalarda bu gencllk etkilenmelerinin izlerine sik sik rastlarur. nahiyat Okuluna gireli daha bir yil olmamisn ki, mildiirun odasma c;agnldl. [ozef'in ogrebnenleri onun dl§ dunyayla fazlaca flgllenisinden duyduklan kaygrlan mii-

nmda belirleyici rol oynayacak btiliinmelere marmslardi. Modem kapitalizm .,iddetli Rusya'mn ekonomikugrave sosyal yasamma gittikce daha derinlemesine girerken, Rus marksistleri de Batidaki i§9 hareketinin en devrimci teorilerinin iilkeye her gec;en gun daha biiyuk tilc;iide girmesine tamkhk ediyorlardi. Cenctiler. Heniiz bir gelenekleri yoktu. Rusya i§~i suufi kendi kendinin bir SIM olarak bilincinde degildi. Fabrikalar, imalathaneler, madenler, petrol kuyulan ve kapitalizmin getirdigi biitiin yeni isletmeler ic;in gerekli olan i~giicii, daha cok yakm zamanlarda, koyluk b61· gelerdeki ve koylerdeki koylulerden ve zanatkarlardan saglanmrsn. Bu yUzden Rus marksizmi, kimin tarafmdan yo· netilecegt, nasil yonetilecegi ve ne yonde Ilsrleyecegt, yiikselmekte olan bir hareket tarafmdan belirlenecek biiyiik olusum donemindeydi. Jozef, Tiflis grubuyla ilk iliskisini kurdugunda, bu belirlenls heniiz f;ok uzaklardaydi.

dure bildlrmlslerdi. Kendisine agiit ve ihtar cezasi verildi. Cok gecmeden Iozef'In hal ve gidis defterinde §U satirlar gtiriildii:

Iozef Stalin, gruba iiye olusuvla birlikte, Marx; Engels, Plehanov, Kautsky, Adam Smith, Ricardo, Buckle, Letourneau, Feuerbach ve daha bireoklannm eserleriyle yUzyiize geldi. Bu eserler onun daha once genis ah:;ude okudugu Rus ve Giircft yazarlanm butunlediler. Daha sonralan, ama ancak daha sonralan, bu gru p aracihgryla Lenin' den haberdar oldu. Bu yazarlann bazi eserlerini edinmek hie de kolay dagildi, Marx'm Kapital'ioin koca Tiflis'te yalruzca tek bir kopyasi vardi, Bu kopya biiyiik giic;1iikleric;inde b o l u m boliim elle yazihyor, gruptan gruba aktanhyor ve her grupta iiyelere yiiksek sesle okunuyordu. Gene; agrenci, cok gecmeden marksizmin ogrenilmesi

Cuga~i'nin ucuz kitaphga girrnek i1;inbir karn oldugu ve oradan kitaplar almg:l anlasrlmaktadir, Bugiin Victor Hugo'nun Deniz Emekcileri'ni ele geclrdim ve kitabm sayfaian arasmda da kitaphgm kartim buldum. Denetmen Yardrmcrsi S. Murahovski: B8fDenetmen Peder Gennogen.

Daha once de Hugo'nun Do ksa n iu ; adh kitabryla yakalamp bir ihtar cezasi aldigmdan, Jozef bu kez bir sure huere hapsiyle cezalandmldi, Daha soma, Letoumeau'nun U l us la n n E d eb i E vr im i adh kitabim yakalath ve gene hucre-

yazarlanm ogrenmisti. Heniiz Rus marksistleri,

24


pek yakmda Rus politika ala-

25

12/154

5/11/2018


icin daha baska i§¢ gruplan kurmaya koyuldu ve sonunda ister istemez oyle bir an geldi ki, kendisini llahiyat Okulunda boyle bir grubun onderi olmaya yeterli hissetti. Saglarn bir amaca sanlrms insanlara ozgii 0 biiyiik kararhhk ve yogun tutku, arnk her yapngi i§e damgasmr vurmaya basladi. Elbette bu, Stalin'in §u ya da bu kimsenin telkini sonucunda birdenbire yeni bir davayi kabullendigi anlamma gelmiyordu. Yeni kurulan dernekler ona cekici gelmisti, her yerde karsisma dikilen sosyal zithklann anlannm anyordu, Dernekler onun marksizmle bag kurmasmi sagladilar. Ve markslzm, bir yandan kafasmdaki sorulann blrcogunu

gl-yukan dort ytldir marksist grupla iliski icindeydi ve son iki yildir da Tiflis'te yeni kurulan i§<;iorgiitlerinin ajitasyon <;all§malanna etkin olarak katihyordu. Okuldan atilmadan birkac ay once, 1898'de kurulan Rusya Sosyal-Demokrat t§¢ Partisi'nin Tiflis orgutunun kurucu iiyesi olmustu,

dogrudan dogruya yamtlarken, bir yandan da dolayh olarak daha bircok sorunun yamum gosterdi. Butiin bu hizh gelismeler icerisinde kacimlmaz son gelip catn. llahiyat Okulunun miidiirii 29 EyIiil 1898'de §oyle bir raper aldi: Bir grup ogrenci aksam saat dokuzda yemek salonunda lozef Cugasvili'nm ~evresinde toplandi. Cugasvili onlara tlfihiyat Okulu yetidlilerince onaylanmamis bazi kitaplar okudu. Bu nedenle o g rencinin iizeri arandi.

27 Mayis 1899'da Peder Dimitri, Ilahlyat Okulu Meclisi'ne "Tozef Cugasvili'nin Politik baktmdan guvenilir almadigr" gerekcesiyle "okuldan kovulmasmi" onerdi ve Iozef Cugasvili okuldan atildi. Bu olaym gen<_;adannn yasannndaki belirleyici nokta oldugu yolunda cok sey soylenmistir, Oysa onun yasammdaki gercekten belirIeyici an, yani onu bugunkii yerine vardiran yolu tuttugu belirleyici an, Tiflis'teki marksist gruba kanldigr andir, Stalin daha sonralan kendisi uzerine §oyle demistir: "Sosyal durumum (babam bir ayakkabi fabrikasmda I;ah§lyordu, anam da i~l;iydi), anam ve babamla aym sosyal dOzeyde olan icinde yasadtgim cevrenin baskaldinCI kansikhgi ve son olarak da, bazi yillanrm gecirdigim Ortodoks Kilisesi llahiyat Okulundaki Cizvit zulmu ve sert hosgoriisiizluk sayesinde marksist oldugumu soyleyebilirim. Cevrem Carhk zulmiine karsi cok biiyiik bir nefretle doluydu, tum yuregimle devrimci I;all§manm i¢ne anldim." Okuldan kovuldugu zaman onsekiz yasmdaydi, Asa26


27

13/154

5/11/2018

Stalin -JackT.MurphyBiyografi-slidepdf.com t Kt N c t W L O M

BATIYLA D O C U KAR$ILA$IYOR

Rus)'Q )! a k apit ali2,mi get iren t ut uc « ins anlann, bir giln y optlklonnm $OrlUflan IulqlSmda miithi/

bir ~km i lga kapilacaklanndan eminim. ENGELS, 1887

o EV RiMct Jozef Stalin ve Rusya'nm yeni gelismekte olan i~.;i simfi, tarihte ortaya c;:tkbklan zaman bakrmmdan talihliydiler. Onlarm ortaya c;:tkI§lylabirlesen kosullara baska hicbir iilkede rastlanrnanusti. Rusya'da yaygm bir feodalizm iizerinde agrr agrr gelismekte olan kapitalizm, ondokuzuncu yiizyIlm ikinci yansmda Avrupa'dan korkunc bir itici gil.; a i m . Aynca, Rusya'da kapitalizm, B ah iilkelerinde oldugundan daha yiiksek bir- diizeyden basladi. Ruslar buhar makinasim icat etmek ve kiic;:iikfabrikayla baslayip biiyiiklerine dogru gelisen bizim fabrika sistemimizin butun asamalanndan gecmek zorunda kalmadilar. Sermaye binkimi eok daha fazlaydi. Daha l88S'te, Moskova yakmlannda Orekovo-Zuyevo'd aki Morozov fabrikasmda en azmdan sekiz bin i§¢ -;all§lyordu. 1890 ilA1900 yillari arasmda Rus sanayisinde c;:ah§ani§¢lerin sayisi 7.500.000' e yiikseldi. Bu oran, Ban Avrupa'nm ya da Amerika'mn herhangi bir ul-

kesinde biiyiik fabrikalarda cahsanlann oranmdan cok daha fazlaydi. . o siralarda yeni sanayi i.§.;ileri iizerindeki dizginsiz somiirii SInU tammayan ol.;iilere vanmsu, Giinde ortalama oniki ile ondort saat arasmdaki uzun cahsma saatleri, ayda yedi-sekiz rubleyi gecmeyen iicretler, ayda otuzbes rubleden fazla almayan metal ve dokum i§.;ileri. hlcbtr fabrika yasasmm bulunmamasi, sendikaeihgm yasaklanmasi ve sendika kurmak it;in girtsilen her cabamn vahstce bastmlmasi, biiyiik fabrikalarda i§cilerin yattiklan yerlerin saghk kosullarma aykm barakalardan meydana gelmesi, her yerde kapitalizmin rastlanan butun asmbkler, Rusya'da oldugu ilk gibiyillannda yansimaktaydr. Sanayi alamndaki i§c;:is imfunn bu gelismesine paralel olarak, tanm alamndaki kapitalist devrim de aym hizla ilerliyordu. 1861'de C1kanlan serfligin kaldmlmasi yasasi, koylulerin kurtulusunu gerceklestlrmemisti. K6yliiler, iki milyar ruble tutannda bir "tazminat" odemek, ayni vergi vermek ve toprak agalanmn topraklanm kendi aletleri ve hayvanlanyla islemek zorunda kalrmslardi. Serflikten soziirnona kurtulus ashnda ozgiirliik adma serflikten yeni tur bir kolelige gecisten baska bir §ey degildi. Bircoklan topraklanndan kopmak, imalAthanelerde ve fabrikalarda yeni Isler aramak zorunda kalrmslardr, Bu durum aym zamanda koyliileri biiyiik olc;:iide farkhlastimus; onlan "kurtulus"lannm bedelini karsilama yeteneklerine gore, yani tazminatlanm ve niifus vergilerini odeme, toprak agalanna hizmetlerini yerine getirme ve bu surec icinde birbirlerini somurme yeteneklerine gore zengin koyiuler (kulaklar ya da kapitalist -;iftc;:iler),o rta koyliiler ve yoksul koyltiler diye iice bOlmii§tii. Koyliik bolgelerdeki kapitalizmin evrimi boyleydi. < "l Bu gani§:ekonomik ve smai degi§iklikler, ileri gorii§lu bir hiikiimet ve onlan isteyen bir egemen smif tarafmdan baslatrhms deglldi. Carlar mutIak hukumdardilar ve ondokuzuncu yiizytl boyunca Carhk hiikiimetleri kole sahiplerinin cikarlanm ve diinya gorii§lerini dile getiren tepeden timaga kohnemis kuruluslardi. Rusya cok genis bir filkeydi. Baltik'tan Pasifik Okyanusuna, Kuzey Kutbundan lran'm yan-tropikal sirnr boylarma dek uzanan 8 milyon

28


29

14/154

5/11/2018


milkarelik bir alam kaphyordu; Rus istibdadmm, 60 milyonu Rus olmayan 160 milyon insam yonettigi bir imparatorluktu. Carlann mutlakiyeti son dereee tutucuydu. Carlar, katrksiz ve tam bir Asya despotlugu istiyorlardi, Rusya'mn geri kalmishgmdan gurur duyuyorlar ve miistebit merkezi biirokrasilerini, daima istibdadm manevi blr kalesi olmaktan baska bIT~ey olmayan bir kilise sistemiyle guclendiriyorlardi. Polis, ordu ve oteki devlet gorevlileri kadar ikiyiiz bin rahip ve ke§i§ de hiikiimet mekanizmasmm bir parcasrydilar. Rusya ne bir Reformasyon gecirmisti, ne de feodalizmden ge¢§ t;:aglarmda, lngiltere de i¢nde, Batt A vrupa

rimci aydmlanmn varligmdan sozediyorum. Rus aydmlan devrimciydiler, qiinkii iilkedeki rejim onlan boyle yapmish. Rusya'nm ondokuzuncu yuzyildaki gelismesi bu bakrmdan b11t11nBah Avrupa iilkelerinden aynhr, Bah Avrupa devletlerinde kapitalizm, , sanayi alamndaki i§.;isimfi kendi bagunsiz rolunun bilineine varmadan ve sosyalizm bir bilim haline gelmeden cok once feodalizmin yerini alnusn. Ondokuzuncu yuzyilm muzaffer kapitalizmiyle birlikte gelisen aydmlar, i~te bu yiizden toplumda devrimci bir unsur degildiler. Orada-burada devrimci olarak nitelendirilebilecek bazi kimseler vardi, Marx ve Engels

iilkelerinde g6riilen ve imalatcrlann damgaIanni vurduklan bir esnaf donemloncalan gormii§tii. Meydana gelen zanaatkarhk, tanma ve koylulere dayamyordu. Tanrnm kendisi de. topragm i§lenmesinin gelistirilmesinden cok, islenen alanlann genislemesine dayanarak huyuyordu. Rusya'daki yasamm b11t11nbu ozellikleri, Rusya'daki gelisrnenin ondokuzuncu yuzytlm son ceyregine dek olan yavashgmm, Rus halkmm iinlii "tembelliginin" ve soz11mona "kaderciliginin" nedenlerini gosterir. Aslmda Rusya'mn genis topraklanna dagilrms milyonlarea koylii geri, insanhktan cikanlrms, kaba, eahil ve batil inanclara saplanrms bir durumdaydi ve iiretim araclanmn gellstirilmesiyle ilgilenmeyen bir despotluk tarafmdan bu durumda tutuluyordu. Aym olciide cahil ve amansiz olan merkezi silahh kuvvetler icln, ozellikle yerel ve yoresel kalan b11t11n koylii ayaklanmalanm ve aym zamanda lmparatorlugun

bunlar arasmdaki olagamistu orneklerdi, bu Cogunsmiflamaya sokulabilecek ornekler cok fazla da ama degildi, luk tutueu, kapitalist kafah ve olsa olsa liberal kapitalistti, lngiltere de icinde, Bati Avrupa'daki ve Amerika'daki kapitalizm, aydmlan ezmedi, Sanayi her yerde hizla gelisiyordu. Gelisen ha berlesme yollan insanlann birbirinden kopukluguna son veriyordu. Demiryollan, ucuz ve Cabuk posta hizmeti, ucuz tslgraf sistemi, YZ8mol¢s11nde yaymlanan gazeteler, halk egitimi, oy hakkmm yaygmlasm asi, biitiin bunlar aydmlarm liberal bir yasam siirdiirebilmelerine ve i§t;:i simfmm ve onun orgutunun gelismesine yardrmci oluyordu. Ve aydmlar bu ikincisinin gelismesine ilgi duyduklan zaman da, bu ilgileri devrim ci bir ilgi olmadi.Jsci sirufma, onu devrimeilestirmeye degil, liberallestirmeye gittiler. Evet, sosyalizme az cok yakmhk duyuyorlar, arada-sirada

Polonyahlar, Giirciiler ve Ermeniler gibi bagimh halklanmn ulusal ayaklanmalanm bastirmak nispeten kolay oluyordu. Soz11 e dilen bu gercekler, t;:ogu zaman, Rusya Devriminin, giidiilen eahil milyonlarm aptalhk derecesinde gerici bir egemen smifa karst ayaklanmasi biciminde yorumlanmasma yol acmistir. Hie kuskusuz bu etkenler devrimde rol oynanustir, ama boyle bir aciklama son dereee yiizeyseldir. Boyle bir aciklama Rusya'nm sosyal ve politik yasarrundaki en onemli olgulardan birini gozden kacmr, Oyle samyorum ki, bu olgu olmasaydi 1917'deki Ekim Devrimi de olmazdi demek, cok ileri gitmek olmayacaktir. R us d e v -

krrrmzi boyunbagi takiyorlar ve i§9 suufi hareketinin basim cok, ama cok uzak bir sosyalizmin kinmznnsi aylasiyla sushiyorlardi: am a bu iilkelerin hicbirinde devrimci bir yol izledikleri yoktu. Sosyal-demokrat i§t;:ihareketinin marksizm bayragi altmda ortaya t;:lkugl ve marksizmin genel ilkelerini Marx ve Engels'in dogrudan etkileriyle benimsedigi Alm anya'da bile aydmlar "marksizmi revizyondan geciriyorlardi". "lktidann devrim yoluyla ele gecirilmesi" yerine, Almanya Sosyal-Demokrat t§¢ Partisi durmadan reformeu bir parlemanter parti olma yolunda ilerliyordu. Aym donemde lngiliz i§t;:isirufi, giiclerlni sendikacihk bayragr altmda topluyordu. Marx ve Engels uzun yillar

30

31


15/154

5/11/2018


lngiltere'de ya§aml§ ve call§ml§ olduklan halde bu iilkede marksizmi bilen pek fazia insan yoktu. Marx'm yazilanndan yalmzca birkaci lngilizceye cevrtlmistt. Sosyalist orgiitler yeniden kurulmaya basladigmda, devrimci yillar coktan geride kalmis ve Carlist Hareket" nerdeyse unutulmus bulunuyordu. f § c ; i Partisi heniiz kurulmarmsti. Yalmzca Sosyal-Oemokrat Federasyon, Fabian Dernagi ve B ag imSIZ i~~iPartisi gibi kiic;iik sosyalist orgiitler sosyalist diisiincenin gelismasini dile getiriyorlardi. Ama bu gruplann hiebiri marksist deglldi. Fabianlar, marksizmi aerktan a';:lga reddedlyorlardi. Onlann gorii~une gore sosyalizm, kapitalist biirokrasinin fikirlerle kaynasmasi ve kapitalizmin yavas yavassosyalist sosyalizme donusmesi sonucunda gereeklesecekti, Yeterlilik, biiyiiklerin egitimi, reform, kapitaHstlerin ikna yoluyia degi~meleri. halkm yasam kosullanrun genel olarak diizelmesi bu donii~iimii etkileyen nedenler olacakti. Bagunsiz f§ci Partisi, sosyalizmi, insanlann degi§tirilmesi ve sosyalist milletvekillerinin parlamentoda cogunlugu eide etmesi yoluyla gereeklestirmeye .;:all§an asagl-yukan bir Hiristiyan Sosyalist Partisiydi. Sosyal-Demokrat Federasyon, i§c;ilerin, bir sosyalist parlamento ~ogunlugu yoluyla kurtulusundan yanaydi. Marx'm ekonomik ogretilerini yaymaya cahsiyor, ama onun iktidar ic;in devrimci miicadele diisiincesine hi.;;: deginrniyordu. Bu federasyon iki partiye boliinup de Sosyalist i~.;;:iP artisi kuruldugunda bu parti, kendisini sosyalizmin propagandacrsi, sanayi alamndaki orgutleri de i~c;ilerin iktidan ele gecirme araclan olarak gordti. Goriildiigii gibi bu donemde, i§¢ SImfmm bilimsel sosyalizmle kaynasmasi diye bir ~eyyoktu. Daha cok, i§¢ smifmm marksistler tarafmdan ortaya konuIan tarihsel roliinii inkar eden fabianizmle kaynasmasi vardi. Avrupa'mn, kapitalizmin lngiltere ve Almanya'daki kadar ileri olmadigi Latin iilkelerinde de i§c;ihareketleri aym aydmlann onderliginde hemen hemen aym yolu izliyorlardi. Kapitalizmin hizla gelismakte oldugu Amerika'da, • C art izm : O nd ok uz un cu y Uzy Ii da l ng fl te rs 'd e g en el o y h ak km m e ld e e dl lm es l l o ;: !n m Oc ad e 1e e d en p ar tl ni n iIkeIeri. (Fl.)

yalmzca, lngiltere'deki Sosyal-Demokrat Federasyona benzeyen kucuk bir sosyalist parti ve temel silah; genel grev olan bir devrim imgeleyen Diinya Sanayi i~c;ilerinin devrimci sendikalizmi vardi. Ama bu donemde Rusya'da, marksizmle pek az iclidish olduklan halde devrimin diline aslna devrirnci aydmlar vardi. Bu aydmlarm, Rusya'mn pencerelerini Avrupa'nm 1~lgma acan Biiyuk Petro'nun hiikiimdarhk giinlerine dek uzanan parlak ve uzun bir gecmisleri vardi, Biiyiik Petro'nun eseri, onsekizinci yuzyilda bir Alman prensesi ve iyi lin yaprms bir aydm olan II. Katerina tarafmdan surdiiriilmiistii. II. Katerina, Montesquieu'niin bir izleyicisiydi ve hard hard Fransiz Devrimini hazirlamakta olan buynk yazar ve diisiinurlerle, Voltaire ve Diderot'yla yazisiyordu . Fransiz Devrimi ve Napolyon'un ordulan, yiikselen kapitalizmin liberal fikirlerini yayryorlardi, Napolyon savaslari sonucunda liberal fIkirlerle tamsan ve Rusya'ya bir anayasa kazandirma ve koyliileri serflikten kurtanna dii§iincesinin coskusuna kapilan bir grup Rus muhafiz subayi saraya kar~l bir ayaklanma haznladilar. Bazrlan, C a r I.Nikola'mn 0 1 durulmesini planladilar, Bunlar, ayaklanmayi planladiklan aya dayamlarak Dekabristler [Arahkcilar) diye adlandmldilar. lclerinden besi asildilar, geri kalam da Sibirya'y a siirulduler, Boylece aydmlar arasmdan cikan ilk devrimciler yazgrlanyla, ondokuzuncu yiizyil carlermm fikirleri basnrmak icin basvurduklan bu biricik yolla yiiz yiize geldiler. Ama fikirler, ozellikle arkalannda insanhgm kurtulusunun itici gucunu tasiyan fikirler bir kez yayrldilar nil, artik onlan yayanlan oldurmekle yok edilemezler. Ardmdan bUyiik Rus yazarlan donemi geidi. Puskin, Lennontov, Gogol, Toltstoy, Cehov ve Turgenyev aydm kisiler arasmda Rus kultiirune yol gosterdiler, Sonra Dostoyevski, Hosyakov, Aleksandr Herzen, Belinski ve iinlii anarsist Bakunin geidiler. Puskin bir diielloda oldiiriildii. Lennontov da. Herzen siirgune gonderildi. Dostoyevski olume mahkum edildi ve baskalanyla birlikte tam idam mangasmm onundeyken bagislandi, uzun yillanm hapishanede geclrdl, Belinski iiniversiteden atildi. Bakunin hapse atrldi ve stirgiine gonderildi,

32


33

16/154

5/11/2018


Biiyiik aydmlar arasmda N. S. Cernisevski de vardi, Cernisevski, ondokuzuneu yuzyil ortalannm biitiin Rus sosyalistleri arasmda, marksistlere en yakm olamydi. Liberal, sosyalist ve humanist fikirler bu yazarlardan yayildi. Narodnik (Halkci) hareketin gelismesi, her turlii otoriteyi inkar eden Nihilistler, anarsistler ve daha soma SosyalistDevrimciler, hep bu yazarlarm eserlerinden esinlendiler. GOrii§leri asm olsun, ihmh olsun, her zaman baskiyla karsilasiyorlardi ve ists, istibdada karsr yoneltilen teror politikasirn hazrrlayan, ondokuzuneu yiizyll boyunca ve daha soma hie;durmadan siiregelen bu gercek olmustu,

Bu orta siruf aydmlan kusagmdan (iiniversite ogrencileri, yazarlar, ogretmenler, mufettisler, gazeteciler) Plehanovlar, Gorkiler, Cit;erinler, Litvinovlar ve daha bircoklan cikti. Boyle bircok aile vardi. Sozgelirni, llya Nikolayevic Ulyanov'un ailesi, Bu adam, Simbirsk ilinde bir Ukokul miifettisi, liberal bir memurdu. Kansi Mariya Aleksandrovna, Kazan ilinde miilkii bulunan bir kiie;iik esraf ailesinden geliyordu. Alb cocuklan vardu Aleksandr, Vladimir, Dimitri, Anna, Olga ve Mariya. Hepsi de birer devrimei olarak yetistiler, En biiyiikleri Aleksandir, ~ar m . Aleksandr'i 6ldurmeyi planlayan bir grup gencin onderiydi, Bu gencloz

Aydmlann bu politikasmm temelinrle bir sakathk vardr, Hicbir Y1gmdestegine sahip degildi: ama Ylgmlar siddet politikasmi onaylamadiklan icin degil [bu, coktandir onlann giinliik yasamlannda yer etmisti], aydmlarm ne yapnkIan ve nicin yaptiklan iizerine hicbir sey bilmedikleri icin. Bu devrimeiler, halki, kendini kurban eden hireyin parlak eyleIniyle harekete gecirmeye ve devrimi, halkla birlikte degil, halk icin yapmaya cahsiyorlardi, Hicbir iilkede, kendi kusaklannm esitsizlik ve haksizhklanm gorerek biitiin bunlann dsgistirilmesi ugruna varlanru yoklanm feda etrneyi goze alan bu kadar cok sayida idealist crkmarmsti. Bunlann arasmda esas olarak iki fikir akirm vardi. Biri, Batmm liberalizmine ve iitopyacr sosyalizmine yakmdi: oteki, ilkel Mir ya da Koy Komiinii orguttiyle Rusya'nm olaganustu tanm yasamma dayanan kesinlikle Rus ya da

1887'de yakalandilar, yargrlandilar ve asildilar. Bir Narodnik (kentlerdeki i~e;i srmfi Ue koyliiler arasmda hicbir ayinm yapmayan sosyalistler) grubuna iiyeydiler. Ulyanovlar, evde herkesin devrimci oldugu tek aile degildi: bu, 0 siralar cok tipik bir durumdu. Ulyanov ailesinin otekilerden aynIan tek yam, Vladimir tlyi~Ulyanov'un sonradan tum dunyaea Lenin adryla tanmmasiydi. 1884'te Plehanov Rusya'ya rnarksizmi getirdiginde, biitiin aydmlar hemencecik marksizmi benimsemeye hazrr degillerdi, Ama dusuncelerini yeni ogretinin l§lgmda yeniden degerlendirmeye kafaca haztr cok sayida aydm vardi. Bu olgu, modern devrimci sunfm, yani yiikselen sanayi proletaryasmm gelismesi acismdan son derace onemliydi. ~iinkii sosyalist teori, proleter smifm iimnii degildir. Ne Marx, ne Engels, ne de Lenin bu srruftandilar. Sir Thomas More, Godwin, Owen ve daha bircok iilkenin bircok diisiinuru de oyle, $a§lrtlcl ve celismeli gibi gorunse de, bir teori olarak sosyalizm, orta srmflardan dogmus bir sosyal grup olan aydmlar arasmdan crkmistir. Toplum icin sosyalist teorileri gelistirenler onlar olmuslardrr, bilimsel sosyalizm ya da marksizmden sorumlu olan onlardir, Ve bu gelisme 0 kadar dogaldi kit Karmasikhgi gittikce artan sanayi teknigi, zorunlu ternel egitimi bir gereksinim haline getirineeye dek cahil kalan proleterlere kapah olan bilgi diyarmm kapilan, aydmlara aciku. Gena aydmIar, gecimlerini saglamak iein her gun saatlerce sanayi mekanizmasma bagh kalmak zorunda degillerdi. Aksamlara dek cahsan proleterler yorgunluktan bitkin diiserlerken,

Slaver bir diisiinceyi Bah komuntipinde bir Kurucu Meclis ve ifade temsiliediyordu. hiikiimet;Birincisi, ikincisiyse, lerin, Bah sanayiciligiyle hicbir iliskisi bulunmayan bir sosyalist toplumun temeli olmasuu istiyordu. Bunlar arasmdaki anarsistler de, gonullu kooperatif derneklerinden ve koy komunlerinden olusan ve hicbir devlet otoritesinin bulunmadigi bir toplum istiyorlardi. Hepsi de istibdat rejimine karsiydrlar ve onu halkin bas dusmam olarak goruyorlardi. Hepsi de fikirleri ugruna savasnlar ve tiim bir yuzyil boyunca bu tabakadan cok sayida gent; erkek ve kadm Rusya'nm ve Sibirya'nm zindanlarma atrldilar, idam mangalan tarafmdan kursuna dizildiler. 34


35

17/154

5/11/2018


aydmlann beyinleri boyle bir yorgunlukla kosteklenmeden isleyebiliyordu. Dolayisiyla oteki devletlere kiyasla Rusya'mn durumunun bir benzeri yoktu. Kapitalizm hizla bir modem sanayi proletaryasr yarabyor ve ona devrim dismda hicbir sosyal ve politik gelisme olanagi tanmuyordu. Oercekten de kapitalizmin kendisi devrimciydi. Kendisini Carhgm ve feodallzmin kosteklerinden kurtarmak it;in yeni bir "1789"a gereksinimi vardi, artik zorba rejimin devrimcilestirdigi aydmlar marksizmi oztimlemeye ve "1789" He 1917 Kasmum birbirine baglamaya baslanuslardi. Rusya sosyal-

gelisi devrimci I;evrelerde biiyiik bir canhhk yaratti. Olaganiistii niteliklere sahip bir onder ve yaratict diisiiniir oldugu kisa zamanda anlasildr. o andan itibaren marksistler ve i§«;:isimfi arasmda yeni bir gelisme basladi. Lenin, propagandalarmda Plehanov ve arkadaslanm destekledi ve "Legal Marksistler"e karst miicadeleye katrldi, Ama daha once i§-;iler arasmda politik ajitasyonu orgutlemek lcin egitim gruplan kurdugu bir asamadan gecti. st. Petersburg'da l§-;i Smifmm Kurtulusu lcin Birlik'[ kurdu, grevlere onderlik etti ve ekonomik ve politik miicadelenin Carhga karst miicadeleyle nasil birlestirilece-

demokrat i§¢ hareketi, Marx'm devrimci ogretilerini, onlan Banda bogmaya cahsan revizyonizmin batagmdan cok yalanda kurtaracak ve boylelikle tarihte ilk sosyalist devletin kurulmasma giden yolu acacakti. Cok kisa bir zamanda, marksizmin etkisinin bir sonucu olarak aydmlar arasmda bashca ii~ politik akim billurIasu, Birincisi, Plehanov'u ve Emegin Kurtulusu gruplanru destekleyenler ve yeni ogretiyi tamamen kabul edenler. P. Struve'nin onderlik ettigi ve sonradan "Legal Marksistler" olarak bilinen baska bir grup, sosyalizmden once kapitalizmin gereeklesmesi gersktigini savunuyor ve bu yiizden de, kapitalist smifm iktidara gelmesi ve Bati iilkelerinde oldugu gibi politik demokrasiyi kurmasi gerektigi sonucuna vanyordu. Oc;fincii bir grup ise, bir yandan Rusya'da bir devrim OImaSI gerektigi gorii§iinii savunurken, bir yandan da marksizmi reddediyor ve tiim umutlanm koyliiliige baghyordu. Bu koyliiliige dayanma anlayisi, Sosyalist-Devrimci Partinin politikasmm odak noktasi haline geldi. ' !§ite Lenin, bu hazirhk cahsmelen sirasmda, Marx'm eserleriyle yiiz yiize geldi, Ilk olarak 1888'de Kapital'i inceIemeye basladi. 0 sirada onsekiz yasmdaydi ve Rusya taribini en kii~iikaynntilanna dek, Avrupa tarihini ve devrimci ogretiyi de oldukca iyi bilen birincisunf bir ogrenciydi. Devrimin gereklerine Inanrms olmasma karsm, agabeyini vakitsiz bir oliime gotiirmii§ olan terorist politikaya hicblr zaman bel baglamadi. 1893'te St. Petersburg'a gitti. Daha 0 zamandan, tam anlarmyla olusmusfiklrlere sahipti. AradigiD1 Marx ve Engels'in eserlerinde bulmustu. St. Peterburg'a

gini gosterdi, lste Rusya tarihinin, sanayi proletaryasmm yeni tipte bir onderle sahneye ';lkmakta oldugu bu canahci amnda onsekiz yasmdaki [ozef Stalin, tlahiyat Okuluna SIFt cevirdi ve bu yeni devrim irmagma bahklama daldi. Lenin'le Stalin birbirlerinden cok uzaktaydilar. Biri kuzeyde St. Petersburg'da, obiiniyse Kafkasya'nm giineyindeydi. tkisi de birbirlerinin varhgmdan habersizdiler ve birbirlerini tamymcaya dek daha Y111argececekti, Ama daha 0 zamandan aym ileri hareketin birer parcasi olarak gelisiyorlard I.

36

37


18/154

5/11/2018

Stalin -JackT.MurphyBiyografi-slidepdf.com (n ;U N C O B O LU M

USTA D E V R i M d

Sosyal-Demokratler, dikkatierini ve faaliyetierini, sanayi alanmdaki i~c;is nuf i uzer md e top lama ktadirlar. Bu s imf m ile ri iiy eler i, bilimsel sosyalizmin fikirlerini ve Rus ~9sinin tarlhteki rolii.dustmcesini oziimledikleri zaman, onlarm fikirleri geni§ 61~iide yaygmhk kaz and igi ve i§~iler , bugiink ii k opuk ekon omik muca deleyi biIineli bir smif miicadelssine donustnrecek olan kahci orgutleri kurdu klan zam an, ~te 0 zaman Rus i§c;isibiitiin demokratik unsurlann basma gecerek mutlakiyeti yikacak ve Muz af far K omiinist D evr imi'ne giden aeik politik miicadelenin §tt~az yolunda [biitlin ulkelerin proielaryasmm yamnda) Rusya proletaryasma onderllk edeceklir.

Jozef Stalin marksizme ilgi duydugunda, daha Lenin'in varhgmdan bile haberi yoktu. lB9B'de Tiflis llahiyat Okulundayken ve illegal devrimci grubun etkin bir iiyesiyken, t~t;i Smifmm Kurtulusu lcin St. Petersburg Birligi tarafmdan yaymlanan bir gazetede Lenin'in yazdigr bir yazi dikkatini cekti, Okul giinlerinde ogrendigi oteki §eylerin yamsrra, soyleyeceklerini kusursuz ifade etme yetenegi ve c;oziimleyici bir dusunme yontemi edinmisti, Bu ozellikleri onu ogrenci arkadaslan arasm da onde gelen bir kisi haline gstirmisti. lste, kendisinin tammadigr bu yazann yazisrm okudugunda, ilk gozune carpan bu nitelikler oldu. Yazmm bashg), H alk in D ostla n K im le rd ir ve So sy al-D em o kr atla ra K ar s: N as tl M iic ad ele E diy or la r? di, "Halkm DostIan" Narodniklerdi. Yazi Rusya'mn ekonomik gelismesinln bir c;oziimlemesini iceriyordu. Ayru zamanda, marksizmin bir dogma degil, bilimsel bir teori oldugunu acikhyordu. En onernli yam, gerceklere uygun dtisen bir yazi olmasiydi, Yazi soyle bitiyordu:

Gene; Stalin, Lenin'in, Rusya'yi ve i~Gileri anlayan, ne istedigini ve onu nasil elde edecegini bilen bir onder oldugunu gordu, Bu yazryi okudugu andan baslayarak, bu yeni yazann her soziinii dart gozle beklemeye basladi. Ve cok gecmeden, bu tarnmadtgr kisi, Stalin'in gozunde kahramanlann kahramam oldu. Lenin, hie; haberi olmadan, kendi ogretisini oziimleyen ve onu her giin coskuyla anlatip yayan bir izleyici kazanrmsti. Stalin'in ogrenci arkadaslarindan biri, 1898 yilmda bir giin Stalin'i, okul meydanmda bir grup ogrenciyi cevresine toplamis, Sosyal-Demokrat Gruptan bir Giircii onderi olan Jordanya'mn goriislerini §iddetle elestirirksn gordugunii ammsryor. 0 strada Stalin, Lenin'in, elestirisine anahtar olan bir yazrsim daha yeni okurnustu, Yaziyi arkadasi Kapanadze'ye verirken ~oyle dedi: "Ne pahasma olursa olsun onunla tamsmahyim." Onunla ilk kez bes yil sonra mektuplasarak tamsti. Stalin, Lenin'le ilgili 0 srradaki gorii~ii konusunda cok sonralan ~oyle diyecekti: "0 sirada onun kisiliginde, partin in yalmzca miitevazi bir onderini degil, aym zamanda partinin gercek kurueusunu da goruyordum, Clinkii partimizin ie; varhgmi ve acil gereksinimlerini yalmzca 0 anhyordu. Onu silah arkadaslan Plehanov, Martov, Akselrod ve oburleriyle karsilastrrdigrmds: onlar Lenin'den bir bas boyu asagida kalryorlardi. Onlann yamnda Lenin, yalmzea bir onder degil, ayru zamanda daha yiiksek tipte bir onder, miicadelede korku nedir bilmeyen ve R usya devrimci hareketinin kesfedilmemis yollannda partiyi cesaretle ilerleten bir dag kartahydi." Stalin kahramaruyla aneak 1905 yihnda, Finlandlya'nm Tammerfors kentindeki bir Parti Konferansmda yiiz yiize geldi. 0 anda birden biiyiik bir saskmhga dustu. ~oy-

38

39

B en y alm zc a L en in 'in b ir O i;r en cisiy im v e tiim a m ac tm , s ad s« b ir o g re n ci olmakttr. J . STALiN

o SIRALAR


19/154

5/11/2018


Ie anlatIyor: i tkullamyor!) Partimizin dag lcartahm [bu deyimi ne kadar S biiyiik insa m, yalmzca p olitik olar ak de gil, fizikJ: olarak da biiyiik bir insan olarak gormeyi umuyordum. «;iiilkii Lenin'I hayalimde heybetli ve g oster i§li bir dev olar ak can landm mstim . Son der ece s ir adan gOriinii§lii, ortalama boyun alnnda ve siradan fanilerden hicblr hic imde , so zciig iin tam a nlam iyla hicbir b icimde ay irt ed ilmeye n bir insa nla kalllla §mc a, ha yal km khgma u gr anus tnn . .. Biiyiik bir lnsanm, meclistekiler gelisini soluk soluga beklesinler diye toplantdar a ge t,;:gelmes i olagan bir §e y olara k ka bul e dilir; v e hiiyiik adam tam it,;:erig irmek iizereyken, "9§t! ... Susun! ... Geliyor!" diye bir u yan y iikse lir. Bu tor en bana sa hte gelmezdi, -;iinkii bir e tki uyandmr, saygi yarattrdr, Bu yiizden, Lsnin'i n Konferansa dele-

geler den once geldigmi, ko§ed e bir yer e yer l8§tigini ve miitevaz i hir §ekild e Ko nf er ans taki en s ir ada n uyeler dan hiriyle en sirad an b ir kon usm ays giri§tig ini og re nince , ha yal km khgma ug ra dun. 0 s ir ada bunun ban a, ba zi zor un lu k ur allan n ~ ignen me8i gil:.lg eldigini slzlerden saklamayacagnn.

Tabu, onderler icin gerekli olan nitelikler ve tutum konusunda Stalin'in hemen bir yeniden degerlendlrme yaptigllll soylemeys gerek yok, Giinkii bugiin herkes ona karst da aym sevgiyi besliyor. Kahramanmm oteki nitelilderi de onu derinden etkiliyordu. Lenin'in konusmalan iizerine §oyle diyordu: Kon usm alan ndak i k ar §1 k onulma z ma nuk giidi beni tesh m ahyo rdu: oldukc a kisa ve k es in olmas ma k ar sm, dinley iciler ine tiimiiyle e gem en oluy or, o nlan yava § yav8 § cos tur uyo r ve s onr a da, de yim y er indey se , onlan tama men tes lim ahy or du. Delegelerd en birinin §oyle dedigini ammsiyorum: "Lenin'In konusmalanndaki mantik, s izi bir su~ i§liyor mu§s unu z g ibi dd rt bir yand an ya kalayan ve pencesinden kendinizi ceklp kurtarmaya giiciiniiziin yetmedigi dey hir a ntene benz er : Y a tes lim olmak, y a da yenilg iyi k abulle ndlgm izt soylemsk zorundasunzdir."

digi her §eyin canh ifadesiydi: "Bugiine dek filozoflar diinyayi (}B§itliy ollardan aeikladrlar. Bizim gorevimiz, dunyayi degistirmektlr." Lenin, diinyayi aciklama gnrevini reddet-. miyordu, ama dunyayi onu degistirmek i¢n acrkhyordu. Lenin, toplumun evrimini yoneten yasalan Marx'tan ogrendikten sonra, onlan kendi r;a_gmave kendi kusagma uygulamaya koyuldu ve dunyayi Marx'm vasiyetine uygun olarak degistirecek gii~erin harekete gecirilmesi ve gelistirilmesi iein zorunlu olan bir teknik yaratti. 0, Marx ve Engels'in ogrettikleri sosyal gelisme yasalanm inceledi, onlan toplumun gelismesine uyguladi ve onlann ardmdaki teorileri genisletti. Rusya'nm ekonomik ve politik. durumu iizerine yaptigi .;:oziimleme, onu, Rusya'run kendiliglnden ve kacimlmaz olarak sosyalist bir tilke haline gelmeyecegi, ama ilerdeki onyillann ak1§1iGBrisinde oteki iilkelerin tarihine damgasmi vuran donemden genis ol.;:iide kacmmayi miimkiin hale koyacak bir firsat yaratacagi inancma vardi: ama her zaman, Rus i§.;:i smifrnm gelen frrsati tam zamanmda yakalamasi icin devrimci bir sosyalist onderlik tarafmdan gelistirilmesi kosuluyla, Bunu, Plehanov ve otekiler de goruyorlardi. Marksist Lenin, yash marksistlerden ya da Marx'm kendisinden bu noktada aynhruyordu. t§.;:ismifnu devrimci bir sosyalist simf haline getirmenin yollan konusundaki anlayismda aynhyordu. Plehanov, Akselrod ve daha bircoklan, yazih snzciiklerin propagandarasr ve yorumcusuydular. Oysa Lenin,

Lenin, Plehanov'la, Akselrod'la ve obiirleriyle tarustigmda, hepsi de karsilannda siradan olmayan bir onder bulundugu kamsmda blrlestiler. Plehanov'un onu gelecegin Robespierre'i olarak tammladrgi, Akselrod'un da, onunla Cenevre'de karsilasngmda, Rusya Devriminin gelecekteki onderinin karsilannda bulundugu kamsma vardigi soylenir, Lenin'in buyuklugu nereden ileri gelmektedir de, Rus marksistleri arasmdaki gene, hatta yash devrimciler iizerinde bile boylesine gii.;:lii bir izlenim lnrakabilmektedir? Saninm §oyle ozetlenebllir: Lenin, Marx'm su sozlerinin icer-

rnarksizmin yasama uyguladi. tutuyordu Marx'm ve veonlaEngels'in yazdigiilkelerini her §eyi carundandegerli nn kaleme aldiklan her kitabive her belgeyi herhalde herkesten daha iyi biliyordu; ama onun gozunde belgeler en nibayet belgeydiler ve beige olmaktan oteye de gidemezlerdi, Yasam ise durmadan degisen bir seydi. Kitaplardaki fi kirleri, degismekte olan olgulan kavramaya yarayacak bir yaklasimla ozumledi. Derin bir bicimde tanh okudu; ama allame olmak icin degil, tarihi yeniden yaratmak iizere insanm deneyimlerinden ders crkartmak Icin, Hicbir zaman, Marx ve Engels'in felsefe, bilim ve tarih iizerine son sozii soylemis dokunulmaz kistler olduklan ve kendisine dusen tek seyin, i§.;:ileri devrimci sosyalistler

40

41


20/154

5/11/2018


yapmak icin Marx'm Kapital'inin ii~ cildini onlann kafasina doldurmak oldugu diisuncesine kapilmadi, Tam tersine, Marx ve Engels'in yaptiklanm kavradi ve onlarm ilkelerine sahip cikarak bu ilkeleri gelistirmeye ve uygulamaya koyuldu. Lenin ve arkadaslan arasmdaki bu biiyiik aynm, St. Pretes~urS:a. gelisinl izIeyen giinlerde ayirt edilebiliyordu ve b~hrleYI.CIblr onem t8_§ldlgJcok gecmeden anlasilacakti. BIr Sosyal-Demokrat t~¢Partisi olmasi gerektigl diisuncesine herkes katihyordu. Ama bu, nasil bir parti olacakti? Kimlerden olusacakti? Tutumuna hangi ilkeler egemen olacakti? G6revleri nelerdi? .Lenin bu partinin, 0 giine dek hi~ gorulmemis tipte bir parn olmasi gerektigina inamyordu ve bu inancmda karar~IY~l.Bil~~el sosya.liz~e silahlanmis, sanayi alamndaki I§-;I suufi l,?nd~ denn kokler salmis, yiirekli, gozu pek ve kararh devrimcilerdon olusan bir parti, Devrimin anlarm ve ~eleri ?~r~k~:digi konusunda hayaller beslemeyen, i~-;ile~m.ge~l~ml one cikarmayr reddetmeyen, o nla n ic sa va sa ve iktidar lftn a ya kl an m a m ii ca d el es in e s ok m ay a hazrr kisflerden olusan bir parti, Burada, bir politik parti kurma sorununa yepyeni bir yaklasim oldugu apaciknr. 0 zamana dek kurulmus olan h~r p~~,. belli -;tkarlann savunulrnasiyla, kurulu toplum duzem l?~de hazIrI~acak bir programm yayilmasr ve bir grubun iktidan kendi hesabma ele gecirmesiyla srmrlandir~lml§tI. !utu~ bir parti toplumu gecmisine bagh tutmak, hberal bir parti toplumu liberallestirmek, bir i§c;:ipartisi toplumu laf ebellgi ve ince yontemlerls ikna ederek duzeltI?-ek,fasist ~ir ~arti toplumu fesathklarla kurtarmak, sosyalist-devrimci bir parti de topluma koylu reformlan yaptirmak iize'! dehset sacmak amacryla ortaya cikarlar, Ama bur?d? s~~konu~u _o!an, yeni ~ontemleri ve yasama karst yem. bl~ dunya g?ru§u olan yem tipte bir partinin orgutlenmesiydi. Bu parti, toplumun yapismi ve toplum icerisinde -;ah~an slD!f giiclerinin iliskilerini bilimsel olarak c;:oziimley~bl~~~ek ~yelerden olusmahydi. Oyelerin sayismdan cok niteligine onem venneliydi. Bu partide gelip gecici kimselere yer olmay_acakh. Ken.disini yiikselen simfla butunlestirecek ve tek bir amacm yon verdigi bir strateji ve taktik ge-

Iistirecekti: S osy al d ev rim in z or un lu o n k o su lu o l ar a k: p o li ti k i kt id an n i §r i s m tf t t ar af in d an a ya kl an m a y o lu yl a e le g e ri ril me si. Marx boyle bir parti dusunmemisti. Bu yeni tipte partiye asagr-yukan en yakm olan, ama yalmzca program 1 ac;:tsmdan en yakm olan parti, genel felsefesi olarak marksizmi kabul eden, programmda "proletarya diktatorltigu" ve iktidann ic;:s avasla ele gecirilmeslnin zorunlulugunu tamyan Alman Sosyal-Demokrat Partisiydi. Ama parti buyudukce ve her gecen giin daha fazla parlemanter bir nitelik aldikca, bu ozellikleri geri planda kalnusti. Cercekten de, Marx ve Engels, Alman Sosyal-Demokrat Partisinin ilkelerinden uzaklasmastyla kadar yakmdan ilgilenmislerdi ki, gelismesine kadar katkida bulunduklan bu partiden bircok kez aynlma noktasma gelmislerdi. Lenin, daha bastan, yalruzca prograrm benimseyen iiyelere sahip olmanm yeterli olmadigrm gormiistu. Onun anlayisma uygun parti, aym zamanda iiyelerinin niteligini de dikkate almah ve bu niteligin olc;:iitii,tiyelerin faaliyeti olmahydi, Lenin'e gore devrim bir bilim oldugu kadar bir sanatti da. Rusya'yi daha zamandan devrim siireci icerisinde bir ulke olarak goruyordu, En geri smif olan kole sahipleri ve soylular disinda, butun sosyal simflar, yani kapitalistler, koyluler, i~c;:is mifi, ezilen milliyetler ve aydmlar tilkeyi yoneten kohnemis despotluga karsrydilar, Ama bunlardan hicbiri kendi basma bir devrim yapamazdi, Rusya lmparatorlugundakt ezilen milliyetlerden hicbin kendi basma kurtulusunu elde edemezdi. Koyluler ayaklanabilirlerdi, ama hicbir zaman bir sosyalist devrime onderlik edemezlerdi. Kapitalistler kendilerini iktidara getirecek bir devrim istiyorlar; ama Rusya'mn Jakobenlerinin devrimi peslerinden siiriiklemelerinden ve devrimin 1789'daki Fransiz ornegine benzemesinden korkuyorlardi, Aynca kapitalistler heniiz politik miicadelede belirleyici ole;ude giie; kazanmarmslardi. Dahasi, sanayi proletaryasi gunluk yasamlanna egemen olan kosullara karsi yigm miicadeleleri gelistirmeye basladikca, politik demokrasi istemi de biiyiiyordu. Lenin'in gorii~iine gore, mevcut durumun duzeltilmesi, i§~i smifiyla kapitalist smif arasmda bir miicadele olacakti. Bu yiizden i~~i suufi, yetismis sosyalist onderlerden

°

°

42


°

43

21/154

5/11/2018


bir genel kurrnaya sahip olmah ve inanclarmda birlesmis olmahydi. Onderler devrimci savas icinde cellklestlrilmeli, i§¢lerin en iyileri de onlarla birlikte yetistirilmeliydi, SHahhaSIZ bir i§e;isrmfi aneak 0 zaman silahlanm kullanmaya zir ve istekli bir silahh i§¢ smifi haline gelebilirdi. Aynea, kendi fikirlerini Carhgm silahh kuvvetlerine de asilamahydilar. Lenin bu durumu §oyle ozetliyordu: Tarih, onumuze, herhangi bir baska iilkenin proletaryasmm acll gor evlerinden dah a devr imc i bir gor ev getir mlstir. Bu gor ev fn tamamlanmas r, Avr upa ve hatta A sy a ge riciliginln e n gii91ii kales inin yrkilmasi, Rusya proletaryasuu uluslararasi proletarya devriminin oneiisii yapacaktir, Ve (seJefierimizinkinden bin ka t daha yay' gm ve der in clan] h ar eke timizi a ym ek siks iz c es ar et ve ca nhhk r uhuyla donatabilirsek, [seleflerimizin, 1870'lerin devrimeilerinin cok o nced en hak e ttikler i] bu §e ref unv ar nni kaza nac agr rmza ina nabiliriz (Lenin, Biitfin Eserleri, Cilt V).

Boyle bir parti, yalruzea bir program yaymlayarak ve destekleme cagnlan yaparak yaratrlamazdi. Burada gene Lenin partinin nasil miieadele icinde filizlenmesi, miieadele icinde gelismesi ve onderlik edecegi devrimin kendisinden istedigi biitiin nitelikleri miieadele lcinde kazanmasi gerektigini acik-secik gormesiyle, oteki onderlerden aynhyordu. Lenin, usta bir devrimci olarak biiyiik eserine, devtimci aydmlarla birlikte §iddetli bir ideolojik miieadeleye atilarak ve bu miieadeleyi dogrudan dogruya s t. Petersburg i§cilerine tasiyarak basladi, Bu, daha bastan yeni tiirden bir politik miieadeleydi, C;iinkii Lenin miieadelenin yalmzea teorik bir tartismadan ibaret kalmasma izin venniyordu. Tartisilan her sorunun pratige uygulanmasr gerekiyordu. Teori, pratik tarafmdan smanmak zorundaydi. Lenin'in bu miieadeleyi nasil yiiriittUgii ve miieadelenin gelisrnesi Icinde her adrrm nasil dikkatle atugi, ilk baslarda 1902 yihnda yaymlanan Ne Yapmalt? adh parlak eserinde acikca gonilebilir. Bu kitapta §oyle diyordu Lenin: Rus s os yal-dem okr as isinm tar ihi ii~ f ar kh don eme a ynlab ilir: Birind donem, a~a gl·yukan 1884 v e 1894 ar as mds ki o n Y1h kaps ar . Bu do nem, s os yal-de mokr as inin teor i v e pr ogr amm m f llizlend igi ve kok saldigi donemdl, Rusya'd aki yeni egilimin taraftarlannm saY1S1p armakla sayilacak kadar azdi. Sosyal-demokrasi, blr i~i hare· kstlnden yoksundu; 0 sirada, dogus donsmindeydl.

fu nd donem , 1894 ile 189 8 ar as mda ki ii:~ -d Or lY1h k aps ar , Bu dOnemde sos ya l-de mokr as l, diinyada bir s os yal h ar eke t olar ak, halk Y1gmianntn ayak lar usr olare k, bir politlk par ti olar ak belir di. Bu donem , so sya l-d emokr asinin co cukluk ve ilk genc lik done mldir. - Sosya l- demor at f ikirler ay dmlar a rasinda birsa lgm gibi ya YlIdt ve popiilizme (Narodnikler) karsi mticadele ve i§~ilerin arasina gidilme icerisinde tamamen oziimlendi; ve butun i§91er grevler diizenlemeya giri~ti. Hareket dev adrmlar atti ... Gordiigiimiiz gibi, ii\;iineii don em 18 97'de b as ladi ve 189 S'de ke sin olara k ikinci don smtn ye rini aldi. Bu bir kans ikhk, da gimkhk ve bo calama done miydl. Ilk genclik ~gmda delikanlmm sesi catlar. Bu donemde de Rus sosya l-d smok ra slsinin s es i catla maya , f alse ya pmay a bas ladr .. . AI Da yolunu §8§lranlar, yahuzca onderIerdi; hareketin kendisi biiyilmesini siirdiirdii ve dev adunlarla i1erledi... DOrdiincfi denem, militan marksizmin saglamlasmasina tamk olacaktir ... En devrimci suufm gercek bir onciisiine sahip olacagiz ...

Boylece Lenin, her asamayi inceleyerek, hero geriye hem ileriye bilimsel bir gozle bakarak ve bir sonraki yapilacak sey iizerinde her zaman kesin bir sonuea vararak adun adim ilerlemeye devam etti. Kendi sorusunu tam ve eksiksiz olarak yamthyordu. Kitap, bu tiirde yazilrms ilk kitapti: cunku a zamana dek, devrimci bir sosyal-demokrat partinin nasil orgutlenecegi sorunu teorik olarak ele almmarmsb. Marksizm ilk kez kendi silahma uygulamyordu. Lenin, kendi katkilanndan hicbir zaman "leninizm" olarak sozetmez; bu, onun seleflerine brrakilrmstrr. Arna onun, Rusya'daki marksizmin teori ve pratigine yapttgi ilk goze carpiCl katki bu konudadrr. Ozellikle "Rusya'da" diyorum, ciinkii Rus parti orgiitlenmesinin baska yerlere mekanik bir bicimde aktanlmasim herkesten once Lenin kendisi gulunc buluyordu. Orgiitlenme ilkelerinin her yerde uygulanmasi gerektigini, ama kosullara gore uygulanmalanmn zorunlu oldugunu, yoksa yeterli sonuc almamayacagrm savunuyordu. Ne Yapmalt? Rus i§Gisimfi hareketi icindeki her fikir akimuu ineeler, GO, ziimler ve Goziimledikten sonra sonuclan, hicbir yanhs anlamaya yer birakmayan bir acikhkla belirtir. Lenin'in cikardigi sonuclar sunlardir: (1) Siire klihgi ko ru mak icm o nder ler in ka hci bir org iitii olmada n hicbir ha re ket s aglam o lamaz : ( 2) Y 1gmlar ne ka dar ge ni§ ol!;iide muc ads leye kaz amhr v e har ek etin temelini olus tur urs a, boyle bir or giite s ahip olma k ve b u or giitiin 0 kadar saglam olmasi 0 ol~iide gerekii olur (!;iinkii 0 zaman demagoglann, Y1gmlann d a h a geri

44-


45

22/154

5/11/2018

Stalin -JackT.MurphyBiyografi-slidepdf.com kes imlerini yo ldan "I ka nna lan da ha z or o laca ktir ): (3 ) o rg iit, es as olarak, devrime profesyonel olarak kanhms kisilerden olusmahdrr: (4 ) de sp ot bir h ukum etm buh mdug u b ir iilke de, bu or giitiin iiy elerini n e ka dar d evr ime p ro fe sy ooe l olara k k atilrms V B siyasi polise karst mucadele sanatmda profesyonel olarak ye~mi, kisilerle srmr lar sa k, or gutiin ele ge cm es i de 0 ka dar gii" o laca k ve (5 ) i~ " i1mfmdan ya da toplumdaki oteki simflardan harekete katilabilen VB onun it;lnde etkin cahsmada bulunabilen erkek ve kadmlann cevresi 0 kadar genis olacaknr,

Bu bes oneriye bir baskasmi daha ekliyor; tum Rusya'ya hitap eden tamamen yeni tipte bir gazetenin, aym zamanda hem ajitator, hem propagandaci, hem de orgutleyici olacak bir gazetenin crkanlmasi. B u gazete, onderligi merkezilestirmenin ve yigmlann faaliyetini ve dU§llncesini gelistirmenin, kisacasi devrime her yerde 6nderlik etmenin bir araci olacakti. Lenin'in bu eseri iizerinde onemle durdum, ¢i.nku bu eser, Lenin'in ve onun yasam boyu siiren cahsmasmm anlasilmasmda ve onun halefi Iozef Stalin'in kavramlmasmda esasnr. Parti, 0 olmadan Lenin'in dunyayi degistirme gorevini yerine getiremiyecegi bir aractr, Ama canh, hayati ve insani bir arac oldugu icin, muazzam bir sosyal hareketin bir parcasi olarak biiyiiyen devrimin btitiin oteki araclanm kendine b ag lad ig r icin, onun icindeki ideolojik mticadele de oteki kuruluslardaklnden cok daha yogun oldu. Her sorun teorik tartismayla ~ozlllmek zorundaydi, ama Lenin her zaman teorik catrsmayi pratik politik kavgaya doniistiiriiyordu. . Ne Yapmalt? kitabi, Lenin'in ozetledigi onerileri, oylecene kabul ya da reddedilecek ideal bir tasan olarak ortaya koymuyordu.Tlkonce, i§¢lerin ekonomik sorunlar iizerinde yogunlasmasim isteyenlere, i§¢lerin sendika politikasim izlemesini isteyenlere, yalmzca "i~¢lerin yasam kosullannm duzeltilmesi'yle ilgilenenlere. "kendiliginden devrim"den sozedenlere ve yerel faaliyete bel baglayip merkeziyetcilige karst cikanlara karst savasilarak meydan temizlenmeliydi. Biitun bu farkh akimlann hepsi de hareketin i¢ydeydiler ve birligin saglanabilmesi ic in bunlarm kokiinun kazmmasi garekiyordu. Onun bu gozle goriilur pratikligi, hayal kurma sma engel degildi. Tum Rusya'mn coskuyla harekete gecirilmesini

hayal ediyordu. Ve bu hayalini, achk ve umutsuzluk dolu i~ savas yillannda ger!;:ekle§tirmeye basladi. Sir William Ramsay'in topragm i!;:indeki komiirim gaz haline getirilmesi tasansmm bir gun gercek olacagmi ve artrk 0 zaman yiizbinlerce madencinin ge!;:imlerini saglamak i~in yerin alum kazmak zorunda kalmayacagrm hayal ediyordu. Baskalanm somurmeyi bir sue olarak gorecek yeni .sosyal insam: zengin ve bereketli bir yasamm icinde kadm ve erkeklerin arkadasca yasayacaklanm: en ileri olanlann, bir gun, en geri olanlarm sr rtmdaki politik ve zihni zincirleri kopanp atacaklanm hayal ediyordu. Ama hicbir zaman bu hayallere kaptmp koyvermiyordu kendini. Her seyin sirasma gore yapilmasi gerektigine inamyordu ve ilk sirada yapilmasi gereken de, bu hayallerin gercek haline gelecegi kosullan yaratmakn. Jozef Stalin devrimci cirakhk donemine basladrgi sualarda, artik Lenin'in gene Rus marksist hareketi iizerindeki etkisi genellikle kabul edilmis bulunuyordu. Stalin'in onu ogretmeni ve onderi olarak gormesinde hie de sasilacak bir yan yoktur; bu durumun, Giircii ogrencinin bir gun Lenin'in halefi olacak bir profesyonel devrim ci haline gelmesinde belirleyici bir rol oynamasi da sasirtici degildir.

46


47

23/154

5/11/2018

Stalin -JackT.MurphyBiyografi-slidepdf.com D OR DO NC O B OL OM

devrimcidaha onderlik soyleyarak mek, getyege yakm mesleginin bir anlatim r;Iragi olur. oldugunu . Bu cirakhk siiresi uzun bir siireydi; 1894'te baslayip 1905 ayaklanmasmda son bulan onbir yilhk bir sure. Ayru zamanda bunun olagandisr bir yam da vardi, eunku bu 1;1ragm kendini devrime adayisi, bir kimsenin kendisini bir tarikata adayisma benzetilebilirdi; arna onunki olsa olsa insan zihnini zincire vuran dini reddeden bir tarikata benzetilebilirdi. Pratik alanda ur; §ey zorunluydu. Cirak, toplumun ta rihini incelemek ve onun gelismesinin yasalanm ogrenmek; islerlik halinde olan gucleri berrak bir bieimde gormek ve bunlarm onemlni degerlendlrmek icin toplumda

~imdi var olan akimlan kavrarnak ve i~¢smifuu devrimci hedefe yoneltmok icin, onemi ne olursa olsun, her tiirlu durumda onun onderligini gerceklestirmek zorundaydi. Karanm vermis olan Stalin, diinyanm alum iistiine getirse, yeni meslegini ogrenmek icin, '0 yuzyilm baslangrcmda Kafkaslarda var olan kosullardan daha elverislisini bulamazdr. Rusya, sanayi devrimi yoluna girmisti. Kozmopolit kapitalizm, despot Carhk rejiroinin kanadi altmda hizla yol ahyordu. Biiyiik ol¢de deroiryollan ve fabrikalar insa ediliyor, biiyiik bir hizla petrol kuyulan acihyordu. Yeni isletmelere butun milliyetlerden binlerce i~¢akin ediyordu. t§c;iler fuetim sfueci icerisinde yigmlar halinde bir araya toplamyorlardi, Esine rastlanmamis ol-;;:iidekotii yasam kosullannda yasryorlardi ve bu yasam kosullanna kar~I sendikalar kurarak miicadele etmeleri yasaklanrmsti: polis tarafmdan beslenen sendikalan saymazsak tabii. Yasam, insanca yasamhr ohnaktan cikrmsu ve kim bu karanhgi aydmlatmaya kalkisirsa, kim bu ezilen ve korkunc bir bicimde somuriilen Ylgmlann saflarma orgiit ve amac getirmeye kalkisirsa, birkac yil icmde ya manen ya da bedenen I;okertiliyor; ya da, basanya ulasmak icin, eninde sonunda buyuk adam sayilmasma yol acan olaganiistu niteliklere sahip 0 1 mak zorunda kahyordu, Stalin, bilimsel sosyalizmin temel ilkelerini, Messane Dassi {Sosyal-Demokratlar) adi verilen gizli orgutlenmis marksist grupla r;alt§ugl yillarda kavradi. Soma bir giin geldi, Tiflis demiryolu atelyelerinde cahsan bir grup i§-;;:inin basma gecmesine izin verildi ve yeni ogreUyi ogrenmeye biiyiik istek gosteren i§¢leri secti, Bu insanlarla konusmak ona hir; de gue gelmedi. Ne de olsa, anasiyla babasi da aym sosyal tabakadandilar ve okul giinleri Stalin'i 0 cevreden asia uzaklastmms degildi. da onlar kadar yoksulluk eekmisti. Giysileri onlannkilerden hie farkh degildi. Stalin'le i§ciler arasmda yalmzca egitim bakimmdan bir fark vardi, 0, mantikh dU(lfunneyi ogrenmi~ ve daba 0 siralar sorunlan yalm ve durn bir bicimde acrklamada hayli uzmanlasnusti. t§¢leri egitmek, biiyiileyici bir cahsmaydi. Biiyiik bir zevk ahyordu bu cahsmadan, Yeni bir dusiinceyi kavradik-

48

49

D E VR iM c ;IR A G I

Be n d e vrim i n y e r si ip i iri ici isi iy d i im .

J . STALIN

~AHA SO~~ yillarda Stalin bu deyimi, genclik gunlsnnde devrimci hareketteki yerinin kiir;iikliigiinii belirtmek icin kullandigmda, onemsizliglni abartiyordu. Aslmda ne gencligindo, ne de baska bir zaman "yer stipiiruciisti" 0 1 mamisti. Tiflis'teki marksist gruba kauldigi giinden basla-


°

24/154

5/11/2018


larmda agrencilerinin gozlerinln pml pml rsildadigrm gardukce, sonsuz bir coskunluk duyuyordu. Ama bu cirakhk, akademik egitimden ve hatta baskalanm yetistirmekten cok ote seyleri de gerektiriyordu. Sosyal-Demokratlann, ona fabrika i~¢lerine brosiir dagrtilmasmi orgutleme gorevini verdikleri gun, diinyalar onun 0 1 duo Boyle bir gorev, milyonlarca brosurun fabrika kapilarmd~ fazl~ bir miidahaleyle karsilasmadan serbestce dagrtildigr ingiltere'de, bize onemsiz bir i~ gibi gelebilir. Ne var ki, 0 giinlerin Rnsyasmda politik ajitasyon illegaldi brosiirlerin basirm gizli olarak yapilmak zorundaydi ve b~slm icin gerekli paran~ grup iiyelerinden ve sempatizanlardan toplanmasi gerekiyordu. Bu kosullar altmda brosiirlerin basilmasi ve daginlmasi biiyiik bir ustahk ve dikkat gerektiriyordu, yoksa brosurlarl basanlarm, dagrtanlann ve basimevinin polis tarafmdan ele gecirilmesi isten bile degildi, _ D.a~a ~?nraki cirakhk donemi daha da zorluydu, cun~u p.ol~tik~JItasyon?_~ y~pll~lgJ ve grevlerin ve yigm gostenlenrun duzenlendtgt bir donemdi. Bu gelisme, Sosyal-Demokrat saflardaki onemli bir bolunmenin sonucuydu· Leni~'in S1. Petersburg'a geldigi ve t§«;:iSimfnun Kurtuiu§u t~~~. Miicadele Blrllgi'ni kurdngu zaman meydana gelen bolunmeye benzer bir boltinmeydl bu. bakista, bu bolunme, ozellikle Rus sosyal-demokrat hareketinin gelisme asamasmda bulundugu bir zamand~ i§t;isimfrnm iktidar icin savasip savasmamasi gibi temel bir sorunu pek fazla etkilememi~ gOriinebilir. Ne var ki bu, «;:?kge~eden Sosyal-Demokratlan Bolsevikler ve Mense~~er diye adlandmlan iki gruba bolen bashca sorunlardan ~1?ol~rak o~aya cikacakti. Lenin, grevlere devrimci bir politik yon verilmesi ve bu yom in de Sosyal-Demokrat Parti t~rafmdan saptanmasi gerektiginl ileri siiren Bolsevik goru§U savunuyordu. Mensevikler olarak bilinenlerse, SosyalDemokrat 'gruplann grevlere onderlik etmemesi, egitim gruplan ve propaganda dernekleri olarak kalmasi gerektigint ileri siiren gOrii§ii savunuyorlardr, Bu ikinci gorii§iin mantiki gelismesi en klaslk bicimiyle, grevlere onderlik etmeyi biitiiniiyle sendikalara terkeden ve biitiin politik sorunlan parlamentoya birakan lngiliz t§t;i Partisi'nin ev-

m

riminde gorulmiistur. Elbette yirminci yiizyil baslannda Rusya'da bir parlamento yoktu, ama gene de Mensevik gorii~ eninde sonunda grevlerin politik anlamlanndan yoksun brrakilmalarma ve grev silahrmn yalmzca ekonomik sorunlar icin bir miieadele araci olarak gorulmesine yol aciyordu. Sosyal-Demokratlar arasmdaki bu ilk keskin bohinmede gene Stalin, Lenin tarafmdan saptanan yolu izledi. Neleri goze alan bir seeimdl bu karar! Tiflis demiryolu i§~ilerinin bir grevine kanldrgi giinden Subat 1917 Devrimine dek, normal yasama tarzmi tamamen birakmak zorunda kaldi, Siirekli arananlardan biri oldu, gizli yerlerde yasamak, takma adlar kullanmak ve sokakta yiiriirken her an tetikte olmak zorunda kaldi, 1900 yilmm 1 Mayismda bir mitingde besyuz Tiflis i§¢sinin onunde konustu, "Cok biiyiik bir i§ degil," diyordu, "ama gene de bir baslangic". Bu onun ilk yigm mitingiydi. 22 Nisan 1901' de ikibin kisilik bir gosteriye onderlik eUi. Gene "cok biiyuk bir i§degildi", ama gosteriye katilanlarm sayismdan eok dahe biiyiik bir onem tasryordu. Gosteri, Rus polisinin vahsice saldmsma ugrarms, ama Stalin sag kalmayi basarrmsu, Bu olay Tillis i§«;:ileriicin yeni tiirden bir deneyimdi. t;iinkii gosteri illegal olarak orgiitlenmis ve illegal olarak yapilmistr. Dolayisiyla bu gosteri biiyiik bir olaydi ve daha soma 0 sirada Sosyal-Demokratlar arasmda azmhgi olusturan Stalin ve arkadaslan, Lenin'in St. Petersburg'daki grubundan gelen V. Kurnatovski, llahiyat Okulundan ogrencilik arkadasi olan Zoda Ketsoveti ve Tsulukidze gosterinin sonucundan hosnut olmakta yeterince hakhydrlar. Bu deneyirni daha da etkili bir bicimde tekrarlamak i¢n devrimci bir gazeteye gereksinimleri oldugu kamsma vardilar ve boyIeee hep birlikte bu sorunu «;:ozmeyekoyuldular. Stalin'in egitim gruplarmdan birinin iiyesi olan Silvestiya Todriya, bu donemle Ilgili olarak, onun aCIalaycihgml dile getiren bir amsim anlanyor, Jozef, Todriya'ya, ihmh Sosyal-Demokratlarm onun da katildigr legal olarak diizenlenen pazar okullannda neler agretildigini sormus, Gene Todriya da, orada, gunesin nasil ilerledigini ve oteki

50


51

25/154

5/11/2018


gokbilim olgulanm ogrendiglni soylemis, Bunun iizerine Stalin §oyle demis ona: "Bak arkadas, gunes icin kaygllanrna, yoningcslndsn cikmaz. lyisi mi sen devrimci davanm nasil ilerlemesi gerektigint og-ren. Kucuk bir gizli basimevi kurmam icin gel bana yardim et." 1901 Eyliiliinde Stalin ve grubu Baku'da boyle bir basimevi kurdular ve B rd zo la ("Miicadele") adh ilk Giircii Sosyal-Demokrat gazetesini yaymladilar. Basyazilar Stalin ve Ketsoveti tarafmdan kaleme almiyordu. Cirak gelisiyorduo Aym yrlm Kasun ayinda Tiflis Sosyal-Demokrat orgutil yirmibes delegenin katildigi ilk konferansuu yapn ve Kafkaslar yoresindeki Rus Sosyal-Demokratlannm ilk yonetie! komitesini secti, Stalin bu komiteye secildi ve Batum'da da benzer bir hareket yaratmak iizere hemen oraya gonderildi. Orgfttlemedeki yetenegi cabucak anlasilrmsn. Batum'da i~lerin iistesinden gelmesini bildi. Cok gecmeden Baturn polisi onun tehlikeli bir ki~i oldugunu fark etti. Kayrtlarda §oyle yazryor: .. . RS DiP 'n in T if li s Kom it esi ni n, u yeleri nd en b iri a la n T if li s l la ht y at Oku lu esk i a lt mci si mf o gr en cis i [o zef C ug as vi li 'y i f ab nk a i§l
Batum, Rothschildlerin, Nobellerin, Mantasevlerin ve obiirlerinin biiyuk petrol rafinerileri kurduklan buyuk bir i§t;:isimfr merkeziydi. Orada, butun gene; Stalin'in dorti§c;iegitim elle sanldlgl olanaklar vardi, Ilkonce fabrikalarda gruplan orgiitledi, sonra bu cahsmayi h121a brosurler ve gazete izledi. Hie; kuskusuz, biiyiik bir coskuyla cahsiyorduo Bir yuba§l eglencest perdesi altmda diizenlenen bir i§C;i grubu konferansmda yaptigi konusmayi §Usozlerle bitiriyordu: "Bakin, safak sokiiyor! A: z sonra giines dogacak. Giines bizim icin panldayacak. Inanm sozlerime, yoldaslar." Hazirhk cahsmalanrun iyi yapilmasr sonucunda Sosyal-Demokrat gruplar, grey komiteleri kurmaya ve grevlere onderlik etmeye giristiler ve 7 Mart 1902'den baslayarak yetkililer izlemeyi brrakip yigm ol,;:usiinde tutuklamalara

basladilar, Ertesi gun Stalin, Rothschild ve Mantasev fabrikalanndaki grevcilerin serbest brrakilmasuu istemek iizere bir gosteri diizenlediler. Polis, gostericilerden iicyiiziinii tutukladi. Stalin tutuklanmaktan kurtuldu ve ertesi giinii dok ve demiryolu i~t;:ilerini de kanlmaya ikna ettigi daha biiyiik bir gosteri duzenleyerek polis harekatma karsi cikti. Baslannda Stalin'in bulundugu kizrl bayraklar tasiyan gostericiler tutuklulann serbest birakilmasuu istemek iizere siirgtin barakalarma yiiriidiiler. Polis tiifeklerle ates acarak karsihk verdi: Onbes i~c;i oldu, ellidort i§t;:ide yaralandi. Stalin'in kursunlardan nasil kurtuldugunu ne kendisi, ne de baskalan anlatamadi, Gosteri dagmlrms, ama tutuklulann serbest brrakilmasmi da saglamaktan geri kalmarmsti. Olay sirasmda Stalin yarahlann kalabahktan cikanlmesma yardrm etmisti, D c ; gun sonra Stalin, miicadelede oldurulenler icin bir cenaze toreni diizenledi. 0 giinlerde Stalin durmadan polisle cebellesmek zorunda kalmasma karsm bir brosur kaleme aldi ve onun gizli bir basimevinde basilmasuu, Batum ve cevresinde dagmlmasiru sagladi. Onun hem devrimci coskusunu, hem de ilk genclik giinlerinin dint c;agn~lDuanm dile getiren brosurun uslubu ilginctir: D og ru lu k u gr un a can la nr n f ed a edenl er , t um ~ er ef s izln ! Tu m ~ er ef sizi emziren analarm! Baslan §ehltlik tacryla suslenenler, 61iim saatinde solgu n v e titre yen duda klanndan muc adele sozunu dii§urm ey en ler, t ii m § er ef s oo n! Tu m § er ef , i is ti im ii zd e d ol asa n v e k ula klanmiza "kammizm 6cinu koymaym!" diye frsildayan ruhlanmzml

Ama bir giin gelecek, polis tarafmdan yakalanacaktr, Bircok kez adresini degi§tirmi§, baski makinasuu ve kagrtIanni gizlemek icin ardi ardma bir suru yer bulmustu. Ama 5 Nisan 1902'de onder parti grubunun bir toplantisi sirasmda tutuklandi ve Batum'daki devrimci harekette bas onder ve ogretmen olmaktan hukum giydi. llkonce Batum hapishanesine, sonra da Kutay'da bir hapishaneye gotiiriildii, Boylece cirakhgmm baska bir donemine varmis oluyordu. Rusya'daki hapishaneler asla Ingiltere'dekiler kadar yeterli degildi. Bazi bakimlardan cok daha amansiz, bazr bakimlardan da daha gevsektiler, Rus hapishanelerinde, Avrupa'dakilerin cogunda oldugu gibi ve lngiltere'dekile-

52


53

26/154

5/11/2018


rin tersine, siyasi mahkumlar oteki suclardan hiikiim giyenlerden aynhrdi. Bunun, Ingiltere'nin politik geriliglni mi, yoksa bizim yoneticilerimizin Avrupa'dakilerden daha kurnaz oldugunu mu gosterdigi tartismaya acrk bir sorundur.lngiltere'de hukum giymis bir kimse sucu ne olursa 0 1 sun bir cani olarak kabul edilir ve bir kez mahkum oldu mu, sucu ister diizene karsi politik muhalefet, ister vicdanen savasa karsi pkma olsun, lnrsizlann, soyguncularm, cinsi sapiklann, en asagrhk suclulann arasma abbr. Ruslar ise, siyasi mahkumlan otekilerden aymyorlar ve bazan onlara daha gaddar davramyorlardi. Ama siyasiler esas olarak

de yaya yapilan uzun, 90k uzun bir yolculuktu. Artik yirmidort ya§mda olan Stalin, anavatam Giircistan'dan ilk kez aynhyordu. . Uda koyii, uygarhk merkezlerinden e;ok uzaklardaki bircok hapishane kampmdan biriydi, ?Iduke;a ..gil~l~ b~r polis korumasi bulundugu halde, hapishane yonetiCllen, mahkumlann kacmasuu onlemek ie;in d aha e;ok kampm bu uzakhgma guveniyorlardi. Gelgelelim, bu koylerde az da olsa bir sosyal yasam ve hie kuskusuz genis bir politik tartisma ortarm da vardr. Her yer Narodniklerden, SosyalistDevrimcilerden ve cesitli egilimlerde Sosyal-Demokratlar-

tek tek tecrit edilmiyorlardr. Cogu zaman toplu halde genis hiicrelere dolduruluyorlar ve diledikleri her §eyi tartisablliyorlardi, Kitap da yasak degildi, Jozef Stalin bu hapishane ortanuna yeni bir sey getirdi. Cerci 0 da aym kosullarda baskalannm yaptiklarmm aymsmi yapiyor, dl§ diinyayla temasm nasil korunacagmi ogreniyordu. Arna onun farkh katkrsi biitiin devrimci yasamuu belirleyen olaganustu bir ozelligini yansrtiyordu: Yapilmasi gereken her seyin orguthi bir bicimde yaprlmasi gerektigi gOrU§ilnil savunuyordu. Bu yilzden hapishaneye geldiginde, politika heveslilerinin ve ozellikle Rus politika heveslilerinin toplantilannda cok sik rastlanan 0 dedikoduco bireysel tartismalara yanasmadi, Bunlar sonu gelmeyen tartismalardrr, vakit gecirmenin ve arasira da katilanlann sinirlerini yipratmanm dismda hicbir sonuea ulasmadan ve yeniden baslamak iizere son bulurlar, Stalin'in gozunde bu tartismalar vakit kaybmdan baska bir sey degildl. "Tartisma rm? Evet, elbette," diye karsihk veriyordu, "ama orgutlu bir tartisma olmah. Konu iizerinde anlasmaya vanlmah. Sozciiler saptanmah, Kararlara vanlmasmi hedef alan orgiitlii bir tartisma olmah." Ozellikle, Kutay hapishanesinde bir yil kaldiktan sonra Sibirya'nm Irkutsk ilindeki Balajants bolgesinin Novaya Uda koyune siiriildiigii zaman da bu yontemde diretti. Kafkaslardan iie; bin mil kadar uzakta bulunan Novaya Uda'da iklim cok daha serttir, ama neyse ki yolculuk yaz aylarma rastladr, Siirgiinler yigmlar halinde gonderiliyorlardi. KISmen gemiyle, kismen trenls, cogunlukla da perisan bir hal-

dan surgune gonderilmis siyasi suclularla doluydu. Bu surgun merkezleri, e;ogunlukla, bircok devrimcinin Lenin'in izleyicisi haline geldigl "Komfinizm Okullan" oldular. Stalin Lenin'den ilk mektubu burada aldi. Mektubu aldigi zaman nasil biiyiik sevinc duydugunu, ama hapishanedeki ispiyoneuluk yilziinden onu yok etmek zorunda kaldigi icin cok iiziildiigUnil anlatir. Bu mektup, devrim c;Iraglmlzm buyuk devrim ustasrvIa kisisel tamsrkhgrm baslatrmstir, D srrada Lenin cok uzaklarda, Londra'da, Rusya'dan gelen delegelerin kanldigl bir konferansta, eok gec;meden Rus tarihinin akisim belirleyecek olan fikirler ugrunda miicadele etmektedi~. Gen.e o siralarda, Kafk.aslarda Rusya Sosyal-Demokrat t§e;lPartisi'nin bir bolge konferansi toplandr, Konferans, Jozef Stalin'i yoklugunda yonetici komiteye secti, Stalin, cikma olanagi bulundugunu goriip de bir hapishane kampmda oyle uzun zaman oturup kalaeaklardan degildi. 4 Ocak 1904'te haplshaneden kacti ve Sibirya'mn karlan arasmdan, Urallar'dan ve Volga'dan gecerek Giircistan'a dondii. Kacismdan alti hafta soma, Natalya Kistadze'nin Batum'daki bir zamanlar Stalin'in oturdugu evinin kaPIS}e;ahndl. Gece yansiydi. "Kim o?" diye seslendi Natalya Kistadze. "Benim, 8e; kapiyi" diye yamtladi Stalin. Birden buyuk bir heyecan kapladi evin lcini. Hie; kuskusuz Stalin'i beklemiyorlardi. Arkadaslan, yolculugu sirasmda basmdan gec;enleri ogrenmek istiyorlardt. Stalin ise yoklugunda olup bitenleri ogrenmek istiyordu. Lenin'in mektubunu aldig) andan baslayarak, kafasi yalmzea faaliyet tasa-

54


55

27/154

5/11/2018


nlanyla dolu olmu§tu. Mektubun gelisinden soma kendini farkh hissetmisti. Oylesine uzak ve kocaman gelen karalti, §imdi artik cok yakm gOriinOyordu. Yeni buldugu onderinin, onlerindeki hedeflere ulasabilmek icin hiebir §eye aldms etmeyecegine inanrmsn: daha fazla eylem icln sabrr .. sizlamyordu. Ciinkii Lenin'in, zamana karst korkunc bir yans icinde olduklan konusundaki olaganustu bilinl;liligi" ni biitiinOyle paylasiyordu. Stalin'in Sibirya'dan ka¢lgl ay,Japonlar Rusya'ya karsi, son zamanlarda "Pearl Harbour" stratejisi admi verdik .. lerini ogrendigimiz bir savas baslatnlar. Niyetlerini onceden hie a~lga vunnadan ve savas ilAn etmeden Port Art .. h:ur'u ve Iimam kusatnlar, oradaki Rus donanmasrm yenilgiye ugrattilar ve Mancurya'ya girdiler. Hie kuskusuz, bu olaydan once "gelismeler" olmustu. Gercekten de, Rus t~i§.. leri Bakam Plehve, General Kropotkin'e, Rusya'nm devri .. min e§igine geldigini ve bunu durdurmak icin yapilacak bi . . rieik seyin "kucuk bir savas zaferi" oldugunu soylemisti, Ia.. ponlar onlara bu savasi sagladilar, ama zaferi degil. Rusya uzun zamandrr Uzak Dogu'da ilerliyordu; Mancurya'yi kontrolu altma alrrusti. Japonlar da yillardir Kore'yi kendilerine bagnnh kilmak il;in dolaplar cevinyorlardi. Eger Ruslar onlann Kore'yi eide etmelerine razi olsalardi, Man .. curya'yi htc degilse bir donem icin seve seve Ruslara bira .. kacaklardi. Ama C a r Nikola bu oneriyi bir kustahhk olarak nitelendirdi. 0 sirada Iaponlar, tam yetkiye sahip elcileri Ito'yu bir anlasma saglamasi icm Rusya'ya gonderdiler. Ruslar el¢ye kaba davrandilar, [aponlar da buna Ingilizlerle bir antlasma yaparak karsihk verdiler, Bu antlasmaya g6 .. re, Iaponya'ya kar~l bir savasta eger Fransa ve Almanya Rusya'yi destekleyen bir miidahalede bulunurlarsa, lngiltere de Iaponya'yi destekleyecekti. Bu giivence saglandrktan soma Japonlar hie vakit kay . . betmeden Rusya'ya saldrrdilar ve Rusya'yi hazrrhksiz yaka .. ladilar, Rus politikasi tam bir kansikhk i¢ndeydi. Bir yan .. d a n Car Nikoia "ordusunun tehlikelerini ve yoksunluklan .. m paylasip paylasrnama" konusunda kendi vicdamyla rnii . . cadele ederken, bir yandan da yoneticilenn ve kuvvetlerin durmadan yerleri degi§tiriliyordu. Ve sonunda Car Nikola

bunu paylasmadi. Rus kuvvetleri yenilgiden yenilgiye, ki.. yrmdan kiynna siiriikIendiler. Savas patlak vern verrnez Port Arthur'daki Uzak Dogu donanmasmi kaybeden Car, Baltik donanmasmm ta oradan dolasrp gelmesini ve Ami . . tal Togo'nun donanmasiyla savasmasuu emretti. Rus amirali ve komutanlan sarhos muydular, yoksa Kuzey Denizi .. ne vardiklannda karsilannda [apon donanmasmm dikildi .. gini mi sandilar: orasi belli degil. Ama Rus gemilerinin Dogger Bank'taki Ingiliz bahkci filosuna ates acmalanna "bir kaza" denildi. Rus gemileri 27 Mayis 1905'te Japon D",. . nizine ulastiklannda Tsusima'da belalanru buldular. Amiral Togo'nun donanmasi krrkbes dakika icerisinde onuc Rus gemisini batirdi, dart geroiyi tutsak aldi. Bu arada, Rus ordusunun ana kuvvetleri hicbir zaman doguya gonderilmemisti ve Kropotkin'in kuvvetleri tiim bir hat boyunca geri ceklliyordu. Yalmzca Mukden muharebe .. sinde 300.000 kisilik Carhk ordusu olen, yaralanan ya da tutsak edilen 120.000 askerini kaybetti. Biitiin bu olaylarm ortasmda Ka:fkaslara dondugunde Jozef Stalin iiIkeyi ofkeyle kaynar bir durumda buldu. Boy .. le bir savasm bit ulusu ~evke getirmesi beklenemezdi elbetteoTam tersine, boyle bir savas, yonetici guclerin «;iiriimii~.. liigiinii, yetersizligini, sahtekarhgim, akil almaz vurguncu .. lugunu ve halkm refahma karst olan kesin kayitsizhgrrn tiim ciplakhgryla gozler onune seriyordu. "Kiiciik bit savas zaferi", devrimci duygulan saptiracagr yerde; istenilmeyen korkunc bir savas, devrim alevlerini korukledi. "Kucuk bir savas zaferi" deyimini kullanmis olan Plehve, Sazanov adh hi! Sosyalist ..D evrimeinin attigr bombayla parampar«;a 01.. du. C a r , Plehve'nin yerine bir liberali, Prens Svyatopolk .. Mirskl'yi atadi. Bu atamayi, Zemstvo (yerel meclisler) ternsilcilerinin bir ulusal konferansi izledi. Bu konferans, insanlann keyfi olarak tutuklanmamasi: vicdan, snz, basm, toplanti ve dernek kunna ozgurlukleri gibi insan haklan icin istemde bulundu. Aym zamanda, bir ulusal temsilciler meclisinin kurulmasnu istedi. Ama konferansa, kendi isine bakmasi ve politikaya kansmamasi bildirildi. Dolayisryla Lenin ve Stalin, cahsmalanm hizlandrrmadiklan takdirde, i§~isimfmm hazir olamayacagrm ve kendisini zafere gotii-

56


57

28/154

5/11/2018


recek onderlikten yoksun bir devrimci ayaklanmamn patIak verecegini tum acikhgiyla gordiiler, Bu yiizden Stalin'in eyleme gecmsk icin sabtrsizlanmasmm nedeni kolayca anlasilabilirdl. Arkadaslanyla bulusmak ve asagi-yukan iki yilhk mahpuslugu sirasmda meydana gelen degi§iklikleri ogrenmek amaciyla lnzla TifIis'in yolunu tuttu. Sosyal-Demokrat hareket tanmmayacak Ol'Yudegelismisti, ama gene de Lenin'in Ne Yapmali? adh kitabmda savundugu turden bir orgut olmaktan uzakti. Bu donemdeki Rusya Sosyal-Demokrat i§¢ Partisi'nin iv durumunu anlatmarun iki yolu vardi. Partlnin kavgalar, doktriner veki§meler ve kiskanchklarla parcalandiguu da soyleyehiliriz, Heniiz olgunlasmarms bir durumda oldugunu, gittikce artan her turden agn cektigini ve gelisirken el yordarmyla ilerlemeye cahsan bir hareketin buttin tersliklerini yansrttrguu da soyleyebiliriz, Stalin'in dsgerlendirmesi kesinlikle ikinci gOrU§e dayamyordu. Onun gozunde, anlasmazhklar, iiniversite ogrencilerinin doktriner catismalan degildi: sozkonusu her sorunun devrimin gelismesiyls dogrudan bir iliskisi vardi. Doniisiinden birkac ay once, daha Sibirya'dayken, Sosyal-Demokratlar Londra'da ikinci konferanslanm toplamislar ve partinin Bolsevikler ve Mensevikler biciminde kesin boltinmesi meydana gelmisti. Stalin, konferansm cok oncesinde, Bolseviklerin onderi Lenin'in bayragi altmda saf tutmustu, Stalin'in arkadasi Tsulukidze'ye Londra Konferansmdaki tartrsmalann "bir kasik suda firtma koparmaktan" baska bir §ey olmadrgmi soyledigi yolunda bir siirU dedikodu eikanlrmstr. Kaldi lei, boyle bir sey soylemis olsa bile hie onemi yok. Asil onemli olan, bu konferanstan gerek once, gerek soma Lenin'in ileri surdiigu gonisleri so nuna dek savunmus ve Menseviklere karsi canla basla mucadele etmis olmasidir. Oyle ki Kafkaslarda kimsenin toplamadigr nefreti toplannsti. t;;imdi, "Bolsevik" ve "Mensevik" terimlerinin ne anlarna geldigini acik-secik ortaya koyahm. <;iinkii Londra Konferansmdan hemen sonra, Rusya Sosyal-Demokrat i§vi Partisi'ndeki bashca iki politik akimi tammlamak icin her yerde bu terimler kullamlmaya baslandi, Tek bir hareket

icinde ill akun olarak ortaya vlkular, soma aynlarak iki du§man hareket haline geldiler ve en sonunda biri otekini yok etti. "Bolsevik" sozciigii ,.:ogunluk anlamma gelen "bolslnstvo" sozciigiinden, "Mensevik" sozciigii de azmhk demek olan "mensistvo" sozciigiinden tiiretilmisti. 1903'teki Londra Konferansmda, RSDlP'nin nasil orgutlenmesi gerektigi sorununda Lenin'in anlayisim destekleyenler GO ~ gunluktaydilar. Plehanov, Akselrod, Martov ve Trocki'nin gOrU§lerini destekleyenlerse azmhktaydilar. Bolunmeye yol acari sozkonusu sorun, ilk bakista bir rastlanti gibi g o rulebilir ve gerc;ekten de "bir kasik suda kopanlan firtinandan baska bir §ey olmadrgi samlabilirdi. Konferansta, parti orgutiine iiye olma kosullanyla ilgili oneriler tartisihyordu. Lenin §oyle bir kural onerdi: "Partinin programim benimseyen, onu mali bakimdan destekleyen ve partiyi olusturan orgutlerden birine bagh olan bir kimse, parti iiyesi olabilir." Buna karsihk Martov ise baska bir oneride bulundu: "Partinin programim benimseyen, onu mali bakimdan destekleyen bir kimse, parti uyesi olabilir; mutlaka partiyi olusturan orgiitlerden birine bagh olmasi gerekmez." Oyleyse, firtma neden kopuyordu? Lenin, her iiyenin bir parti orgiitune bagh olmasi ve dolayisiyla onun disiplini altma girmesi bir zorunluluk haline getirilmezse, herhangi bir kimsenin partiye girebilecegini ve partinin 0 kimse iizerinde hicbir denetim saglayamayacagrm ileri suruyordu. Martov ve yandaslan ise, durum ve niteliklerine pek fazla bakilmaksrzm genis Ylgmlann partiye kabul edilmesi gersktiglnl soyluyorlardi. Yandaslan 0 sirada bunu f~r~~tmisler miydi bilinmez, ama Lenin, partiye almacak kislnin niteligine bakilmamasim, partinin ve devrimin gelecegi icin biiyiik bir tehlike olarak goruyordu. Giderek aynhk biiyiidii. Gertyihepsi bir araya gslmisler ve parti icin marksist bir programi benimsemislerdi. Arna Martov'un goruslerini kabul edenlerin, Lenin ve Bolseviklerin goriislerini kabul edenlerden hemen butim sorunlarda farkh dusiindiikleri cok gecmeden ortaya v1kh. Stalin'in 1903 Konferansi iizerindeki ilk izlenimleri ne olursa olsun, Tiflis'e dondukten sonraki izlenimlerinin ne

58


59

29/154

5/11/2018


oldugu konusunda en kih;i.ik bir kuskuya yer yoktur. Stalin Tiflis'e dondiigunde, Sosyal-Demokratlar Londra Konferansmm kararlanm tarnsryorlar ve onde gelen partililerln .;:evresinde gruplasiyorlardi. Stalin htc duraksamadan hemen Lenin'in safinda yer aldi ve aylarca Kafkasya'mn kent ve kasabalanru dolasarak Lenin'in gOrii§lerini var giiciiyle savundu. Korkusuz bir tarnsmaciydi ve orgiitlii tarnsrnalan her tiir konusmaya yeg tutuyordu. 0 sirada yanmda bulunan arkadaslan, onun bu anlasmazhklarla ilgili konusmalannm ne kadar sakin ve diizgiin oldugunu anlatiyorlar: Hasimlan heyscanlarurken, 0 her zaman sogukkanh ve 61(_;ii.liiamtlar verirmis. Bu anlatilanlardan kusku duymuyorum, .;:iinkii daha somaki yillarda kendisini ne zaman dinlesem, konusrna tarzim hep bu ozelliklerin belirledigine tamk olmusumdur. Bunlar sonradan edinilmis ozelllkler degildi, gelismesinin dogal ozellikleriydi. Arna oradan oraya dolasirken durmadan degistirdigi takma adlarla polis gorevlilerinl maymun gibi oynattigi halde, zamamm sozlii ve yazih polemiklerle doldurmuyorduo 0 siralarda iistlendigi en onemli i§ gizli bir basimevinin kurulmasiydi. Sonralan Alvabar basimevi olarak bilinen basimevi, Rus Devrimi tarihinde yasak kitaplann basilmasi lcin titizlikle planlanmis belki de en biiyiik basrmeviydi. Rus polisi basunevini Iki yil aramasma karsm bir tiirlii bulamadi. Bu arada basimevinden Rusca, Giirciice, Ermenice ve Azerice yazilrms bildiriler, duyurular, kitaplar, brosurler .ve dergiler fiskmyordu. bircogubasilan Stalin tarafmdan yazihyordu. Burada, buBunlann basimevinde yaymlann uzun bir listesini verebilirdik, ama bakahm 16 Nisan 1906 tarihli Ka vka s ("Kafk.aslar") gazetesi polisin en sonunda bulduklan iizerine ne yazrms: GnU Bastmevi: 15 Nisa n cum ar tes i giinii Alva ba r'da, Bu las ici Ha stahk lar K en t Ha stane sine 15 0- 200 a dim kad ar uz ak hkta D. Res tomas vili'y e a it ve i~ind ~ k ims enin otur madr gi bir evin ba hce slnde, yrrnn metre kadar dennde bulunan ve makarah bir halatla inilen bir k uyu bulunmus tur , O nbe s me tr e der inliktek i bir k or idor b as ka bir kuyuya acilmaktadrr. Bu ikinci kuyuda bulunan onbir metre yuksekligindski bit merdivenle, evin kilerinin altmdaki bir mahzen e c ikr lma ktad rr. Mah zen de tam tec hiza th b ir ba snns vi bulun dugu g or iilmu~ tiir . Ba sune vinde Rus ca , Giirc uc e v a Ermen ice yirmi k utu hur uf at, bm bes yuz -iklbtn r ub le ds ger ind e o lan v e e lle c ahs ti-

nlan bit bash makinasi, bomba yapumnda kullamlan ~e~itli asltler , ya mc i jelatin ve b as ka ar ac ve ge re cler , ~e ~itli as ke ri b ir likler e ve devlet kuruluslanna ait znuhiirler, ~ok_sayida gizli yaym ve icinde otuz kilo dinamit bulunan bir saatli bomba ele gecmi~tir. BaSIm evi, ga z lam balanyla ay dmlanlmr s v e e lektrlkli alar m s lstemiyle d ona nlrms n, Ev in ba hca slndek i b it s und ur ma da patla ma ya h azir u~ bomba, bomba sandrklan ve benzer maddeler bulunmustur. EI· va (SilIl§ek) gazetesinin yazr o das md a toplanti ya pma kta olan yirmidort ki§i yakalanmis ve olayla ilgili gorulmuillerdir. Elva gazeteslnin yazi odasmda yapilan bir arama sonucunda, cok sayida illeg al ya zt v e br o§iir , a ynca yirmi k ada r bos pa sa por t bu lunm us tur . YI I Zl odasi muhurlenmlstlr. Gizli basrmevinden ~e~itli yonlerde ~lkan elektrik tellerine rastlandigindan, yeraltmda daha baska odalar bulma umuduyla kazilar yapilmaktadir, Basrmevinde ele gscinlenler be§ arabayla tasmabllmistfr. Aym aksam bu olayla ilgili goriilen ii.~ ~i da ha tutuklanmisnr , Tutuklan anlar ha pishane ye go tiir iiliir lerken yol boyunca Marseilaise'i (Fransiz burjuva devriminin mar~I) soylemislerdlr.

Devrimciler, hie kuskusuz, basimevinde yazr basmanm otesinde bazr seyler hazrrlamaktaydilar. Arna gazetede cikan bu haber basunevinin ele gecmesinden once Rusya'yi bit ucundan ohiir ucuna dek sarsan biiyiik olaylardan eok sonra yaymlanrmsti. Eger polis basimevtnt 1906'da deg il de 1905'te kesfetmls olsaydi herhalde hurufattan cok siUm bulacakti. 1904 giiziinde basimevi bir an durmadan .;:ah§IYOrdU. Kasun aymda Jozef Stalin Bolseviklerin Tit1is'teki bir konferansma baskanhk ediyor ve "Carhk istibdadma karsi kesin bir saldm" icin Sosyal-Demokratlann biitiin kesimleri arasmda tam bir eylem ve oybirligi istiyordu. Bir ay sonra Baku'da i~~iler biiyiik ve iyi orgutlenmis bir grev diizenlediler. Grevin yonetim kurulu Bolseviklerden olusuyor ve Stalin de onlarla birlikte calisiyordu. Grev, i~¢lerin biiyiik zaferiyle sonuclandr. t§c;ilerpatronlarla bir toplu sozlesme imzalamayi basardilar. Boyle bir sey Rus i~c;ismifi tarihinde ilk kez oluyordu. Olay, Rusya'nm dort bir yanmda yankilandi, Daha yankilan dinmemisti ki, dort i§c;inin isten atilmasi iizerine St. Petersburg'daki Putilov Fabrikasr i§~ileri grave gittiler ve grev biiyiik kentin hemen biitiin fabrika ve imalathanelerine yayildr, Bu grev Baku'dakinden cok daha kendiligindendi. Ostelik yonetimi SosyaJ Demokratlarda da degildi, St. Peters-

60


61

30/154

5/11/2018


burg i.~cileri, sonradan bir polis ajam oldugu anlasilan ve polis denetimindeblr sendika kuran Peder Capon diye birinin tuzagma dusmuslerdi. Sendikanm adi "Rus Fabrika l§~ cileri Meelisi"ydi ve St. Petersburg'un biitiin mahallelerinde kollan vardi, Grev patlak verir vermez Gapon yonetimi ele aldi ve i§cilerin bagrslanmesr icin bir dilekceyle Carm huzuruna dek bir yiiriiyii§ yapilmasmi onerdi, Sosyal-Dsmokratlann en fazla yapabildikleri, i§c;:ileridilekcelerinde bazi deglsiklikler yap maya ve bir kurueu meclisin kurulmasmi istemek gibisinden istemlerde bulunmaya razi etmek oldu. 9 Oeak 1905'te gosterinin basmda hac, kilise

birbirini izliyordu. Cann amcasi ve kaym biraderi Grandiik Serj 1905 ~ubatlllda Moskova'da oldiiriildu. St. Petersburg'da, Moskova'd a, Varsova'da, Riga'da, Baku'da, Lodz'da, Odessa'da grevler yaygmlasti, llkbaharda ayaklanma koyhilere yaytldi ve illerin yedide-biri bundan etkilendi. Haziranda Lodz'da barikatlar kuruldu, i§c;:ileriiIYgiin boyunca ordu birliklerine karsi savasnlar. lvanovo-Voznesensk'te 70.000 i§c;:i§i brraktilar ve ikibucuk ay dayandilar. Baskaldm ruhu donanmaya da yayildi ve Potemkin Zirhhsi basr cekti. Gerc;:idenizci1er yenilgiye ugratrldilar, ama 0 yil "devrim umacisi" Rusya'mn yoneticilerinin karsisma hie-

bayraklan ve dllekceyle Gapon vardi, 140.000 kadar i§c;:i Kishk Saraya yiiriidii. Bu gosterinln ruhu, en iyi, Cars verilen dilekceye bakilarak degerlendirilebilir, Bundan daha safca ve acmasi bir sey olabilir mi!

bir olayda boylesine dikilmemisti, Biitiin smiflar harekete gecmisti, Veulkeyi uzaktan bir kartal gibi izleyen bir adam su uyanci mesaji yazryordu: "Proletarya savasiyor: burjuvazi sinsice iktidara yaklasiyor." Gerc;:ekten de oyleydi, Olaylarm W§il karsismda telasa kapilan burjuvazi, odunler vermesi icin Cara baskida bulunuyordu. Hiikiimet Agustos ayinda toprak agasi temsilcilerinin agrrhkta bulundugu bir damsma meclisi kurmak niyetinde oldugunu acikladi. Bu, sonradan Bulyigin Anayasasi olarak amlacakti. Bu aciklama halki hosnut etmedi. Tersine halkm daha da siddetli protestosuna yol acti. 0 yil koyliiler 2.000 c;:itfligiyakip yrktilar. Artrk illerin iicte-biri olaylarm etkisi altmdaydi. Her yanda tehlikeyi dogrulayan belirtiler vardi, Eyliil aymda Moskova'da baslayan basimevi i§~ileri grevi geliserek yaygm bir politik grey haline geldi, Ekim aymda Moskova-Kazan demiryolunda baslayan demiryolu i§c;:ilerigrevi birkac gun icinde telgrafhanelere, fabrikalara, imalathanelere ve madenlere dek yayildi. Buna ogrenciler, avukatlar, miihendisler de katilmca, tum Rusya'yi kaplayan bir grev olustu. Ulkede her §ey durdu ve hiikiimet vurgun yemi§ gibi felee ugradi, 30 Ekim 1905'te, panik icindeki Car bir manifesto yaymlayarak, "insan ozgurliigiiniin sarsilmaz temellerini, gercek ki§i dokunulmazhgim ve vicdan, soz, toplanma ve dernek kurma ozgiirliigiinu" ve bir Yasama Dumasi (parlamento) vaat etti. Ama isin Icinde bir aldatmaca vardi. As~ hnda bir degil bircok aldatmaca vardi, Manifestoda, parla-

Biz ~t;:iler, St. Petersburg sakinleri, sana geldik Bizler bahtsiz, horlann us k oleler iz. De sp otluk v e z or bah k tar af mda n ez tlmisiz. En s onund a s ab nmiz tuks ndigmde , ifi birak nk ve bize yalmzc a ya sa mm dayamlmaz olmayacagi kadarrm vermeleri icin efendilerimize yalvar dr k, Biz b ur ada kile r, binlerc em iz, tipki tum Rus h alki gibi, bu tiin insan haklanndan yoksunuz. Sizin rnemurlanmzm et tikleri yiizunden koleler haline geldik .... .. . Efen dimiz, ku llanm za elin izi uza tmay i r edd etmeyiniz! Sizi kullanr uz da n a yiran duv an yr knn z, Rlcalanr mz m k abul edilece gi ko nusunda emir veriniz ve yemin ediniz, Rusya'yi mutIu edeceksiniz; yoksa iste lam burada ol meye hazmz. Onumiizde yalmzca iki yol var : ya o zgu rliik ve m utluluk, ya da m ez ar .

Hie de karsilayan comert bir makinahlar, "Kiiciik Baba"tufek degildi yan. Onlan atesionlan ve birkarsilaKazak saldinsrydi. Her yeri kan gotuniyordu. Polis raporlarma gore bin kisi 0 1 durulmus , iki bin kisi de yaralanrmsti. 0 giin bugiindiir bu olaya "Kanh Pazar" denir. Eger Baku grevi artik Rusya iizerinde patlayan firtmayr haber veren ilk gok giiriiltiisiiydii ise, "Kanh Pazar" da bentleri yikan sel olmustu, l§c;:ismifi, "Kiiciik Baba" hayalinden btisbutun kurtulmustu. "Kahrolsun istibdat!" her i§~ c ; : i gosterisinin ve her grevin bas slogaru haline geldi. Lenin ve Bolseviklerin ajitasyon ve propagandayla yillardir yapmaya cahsnklan seyi, Carin "Kanh Pazar"; bir giinde yaprmsn. Genis iilkenin her bir yanmda grevler ve gosteriler 62


63

31/154

5/11/2018


Hi~ kuskusuz, Ocak aymda Carskoye'de birlikte oldugumuz gonleri animsryorsunuadur. Ne kadar sikmnh gunlsrdi, degil mi? Ama s imdt olup bite nler le ka rs tlas tmyo ru m da , onlar h if bi r 1 e y d eg u m 4 . ... Moskova'da, Durnovo'nun mctn izin verdiglni bilmediglm bir s iirii kon fe rans toplandi. .. . O niver sitelerd e ne ler oldu, a llah bilir. TUm ay aktalanu s oka klar a dok uldu, aya klan ma ac ikca ila n ed ildi ve sa nki kims e aldms e trn edi . ... H aber le ri oku dukc a has ta oluy or um! . .. Ar na baka nlar , r uz h ka rar ler alec aklsn yer de, yalmzca u rk mii~ tavuk lar gibi bir ar aya toplamyor lar v e bak anlann or tak las a bareket etrnesini saglamaktan sozedlyorlar .... Trepov, yaymladigi bildirilerle, diizeni bozan herhangi bir hareketin amansizca bastinlacagrm halka oldukca acik bir bicimde bildirdl, lnsan, bir yaz fr rtma si on ces inde ym. i~ gibi bir d uyguy a ka pihyor ! Biitiin 0 dehse t ve rid g iinler de Vitte ile siir ekli bulus uyc rdum. Co gu za man, s abalun erken saatlerinde bulusuyor, aneak geceleyin aynhyorduk. .... Ortada yalmzca iki yo) verdi: Enerjik bir asker bulmak ve ayaklanmay i ! Jidd et kulla nar ak ez dirmek. . .. Bu, eo k kan dokulmes i deme k olacak v e so nunda g ene b as ladign mz yer de olacag iz .. .. O teki ~z iim y oluys a, ha lka ins an ba klan m tam mak. sO Z ve basin ozgiir-

26 Ekimde St. Petersburg t§c;iTernsilcileri Sovyetinin (ya da Konseyinin) ilk toplantisr yapildi. Bu, yasal sendikacihgm bastmlmasmm dogrudan bir uriinii alan, illegal, kendiliginden, yeni bir olaydi. Bash sonucu, fabrika ve tu m iwerlerindeki ajitasyon yogunlasnusti. t§c;itemsilcileri buralardan .;:tktt; Gapon'un sendikasmda oldugu gibi, her bin i§c;iyibir ki§i temsil ediyordu. Sovyet, Bolseviklerin onderliginde olmadigi gibi, onlann insiyatifiyle de kurulmus degildi, Baskam (;ustalev-Noser adh bir avukat, ikinci baskant da St. Petersburg's toplanti giinii gelmis olan Leon Trocki'ydl. Toplantida yiiz fabrikadan 226 temsilci vardi. Oniki yil sonra meydana gelecek olan ikinci devrirnin bieimini bagnnda tasiyan bu toplantr cok onemliydi. Cogu Mensevik olan Sosyal-Demokratlann onderligindeydi, Sakiz saatlik i§gunii, bir Kurucu Meelis ve halkm silahlanmasmi istiyordu. Ama Sovyet, silah saglamak ya da iktidan ele gecirmek yoniinde hicbir adim atmadi. Halkm silahlandi.nlmasi ic;in yaptrgi c;agn, yerel gorevlilerin denetimi altmda bir halk. milisi bleimini alacakti. Bu asamada Sovyet, politik genel grev i9.n bir aractan baska bir §ey degildi, yaymlanmasi, S1. Petersburg' Cann manifestosunun daki grevi zayiflatn, Birkac gun sonra da grev kaldmldi. Ancak 13 Kasnnda Kronstadt denizeileri arasmda ayaklanrna C;lktlgl ve Polonya'da sikryonetim ilan edildigi haberi almdigmda grev yeniden basladi. Yii21bini.§c;igreve gitti, Grev telgrathanelere dek yayrldigmda hukiimet harekete

liigunu vennek ve aym zamanda bir Devlet DumasmlD onaylayacagl butun yasalan ~kartmaku; tabu bu de, bir Anayasa demek olac akn. V itte ha rar etle bun u s avun uyor . ... Dar us ma f ir sa tim buldugum heme n he rk es a ym f ikirde . Vitte, Ba kanlar K ons eyi Bas kanh gun, ancak kendl programmm benimsenmesi ve lslertne kansrlmamasi kosuluyla kabul edeceglni bane a~~ soyledi, ... Bu sorunu iki gun boyun c'a taru snk ve s onun da tann nm y ar dnmn a Slgmara k lmzaladim . ... Telgr af un da, b eni h er §e ye kar sm bilincli olar ak aldr gr m bu kor kun c kar ar a var dira n butun kos ullan acr klayama dim . .. . Diir ilst Tre pov dr smda , guve ns bilec egim tek bir kimse y oktu. Tannm n biiyiikliigiine s lglmp her ke sin I stedigini ve rmekten ba sk a c ikar y ol yo klu . .. . Butun ba kan lar istifa ed iyor , y enile rini bu lmamiz ge rekiyo rd u, ama bu i§i Vitte halle tmeli .. .. Tamame n da gilmliJ bit yone tim c ihaz syla bit devr lmin ortasm dayiz ve e sa s tahlike de bur ada iste.

gecti. Once Sovyetin baskamru, sonra da 18 Arahkta hemen butun iiyelerini tutukladi. Bunun iizerine Moskova eyleme gecti, 20 Arahkta Moskova Sovyeti bir politik genel grev c;agnsmda bulundu, Moskova Sovyeti, Sosyal-Demokrat t§c;iPartisi'nin Bolsevik kesiminin elindeydi. Bolsevikler bir silahh ayaklanrna hazirhgma basladrlar.Ikl gun sonra sokaklarda barikatlar kurulmustu. Sekizbin silahh i§c;it;ann kuvvetlerine kar§1 dokuz gun direndi. Askerlerin baskaldiranlara katilmasmdan korkan hiikiimet, Moskova Garnizanunu kislaya hapsetti. Hukiimet ayaklanmayi aneak S1. Petersburg'daki Sernanovski alayim getirerek bastirabildi.

mentonun kendi insiyatifiyle yasa cikarabilecegi, ya da devlet gorevlilerinin davramslanna hukmedebilecegi vaat edilmiyordu. Cercekte, Bulyigin Anayasasmm yfuiirliige konulmasi icin glrisllen hazrrhklara izin veriliyor ve "genel oy hakki ilkesinin daba da geli§tirilmesinin" bu toprak agaSl temsileileri meclisine birakilmasr oneriliynrdu. Cann gercekte ne du§undugu, annesine yazdigr mektuplarda tum acrkhgiyla gorulebilir. Sir Bernard Pares'in R u s M o n a rs is in in Y lk ll l$ l adh degerli eserinden, manifestonun yaymlanmasmdan iki gun sonra yaztlnns bir mektubu aktaracagrm:

·64


65

32/154

5/11/2018


Moskova carpismasr, 1905 Devriminin en yiiksek nok-

tasim olusturur, Bu devrim, yiizlerce kent ve kasabaya, koyliiliigfm biiyiik bir kesimine, Kara ve Deniz Kuvvetlerine ve ezilen milliyetlere dek yayrlrmsti. Bu miicadeleler sirasmda dortbin kisinin oldiigii ve onbin kisinin yaralandigr samhyor. Peki, devrimci onderlik C;lragl[ozef Stalin bu firtmah giinlerde neredeydi? Onun olaylarm icinde olmadigrm gostermek amaciyla dusrnanlan ve daha sonralan onu elestirenlerce cok §ey yazrlrmsnr, Lenin, Trocki ve otekilerln "1905" uzerine yazarken dikkatlerini St. Petersburg ve Moskova, Kara ve Deniz Kuvvetleri icinde olup bitenler iizerinde topladiklan dogrudur. Biitiin otaki merkezlerden, genel istatistik bilgilere bagh olarak ikincil bir bicimde so zedilmektedir. 1938'de yaymlanan Sovyetler Birligi Komunist Partisi resmi tarihinde bile durum budur. Hie kusku yok ki, Rusya'nm en biiyiik kentleri olan St. Petersburg ve Moskova, olaylann en yogun olarak meydana geldigi yerlerdi ve elbette, devrim icinde cahsan belli bir kimsenin faaliyetiyle degil de, esas olarak devrimle ilgilenenler en cok bu kentlere onem verecekler ve en eok bu kilit noktalardaki onderlerle ilgileneceklerdi. Ne var ki, ortahkta dolasan sOylenUler her zaman giivenilir bir gosterge degildir, Cogu zaman gercegln disma duser ve gercek onderleri aci-

rekli bir miicadele yiiriittii. 1905 Ekiminde Tillis yakmmdaki Nazdaladevi'deki bir toplantida bulunan birislnin aniIan, onun artik bir cirak degil, devrimin bir "kalfasi" oldugunu kamthyor,

o anda -diyor anlanci= Koba Yo l d as (Stalin) kiirsiiye Clkll. ve dinleyicllere seslendi? "Sizi a';:lk,"auyannam gereken kotii bir ahskanh gm lz v ar " d ed i. " Ku rsu ys k im ~ Ik ars a C lk sm , n e s oy lerse so yl esi n h ep ~i ni y ii rekt en b ir a lh §l a k ars rl ry or su nu zl ' Ya sa sm Ozg ii rl ii k' : 'YIl§IISIn Devrim!' deniyor, alb§byorsuderuyor, alkishyorsunuz, nuz. Bu elbe tte cok dogru bir §ey. A ma birisi e tb p da 'Ka hrolsun silahlar' de dlgi zama n g ene alkishyorsunuz . A caba SilAhslZ bir d ev ri mi n b as an ya u la sm a § II nsl o la bi li r m i? ' Ka hr ol su n S ilAhl ar !' d iy e b ag ira n ~ i: t ki ms e a ca ba n asr l b ir d ev ri md di :t ? B un u so yl ey en k on us ma ci b ir d ev ri rn ci d eg il , b i:t To ls to ycu o lsa g er ek . Arn a n ed o lu rs a o lsu n, b ir d ev ri rn d u§ ma md u, h al km o zg ii rl ii gu ni in d us ma mdir, '" K~a nmak icin ge rc ekten ne ye gereksinirnimiz vat? Dc §aye o B unu 1)'1k avrayahm v e abldan e tkarmayah m: Birincisi silah lkincisl silah, iiciinciisU gene silah." '

soylevlerle harekete geciren bir konusmaci degildi. 1904 ve 1905 yillannda St. Petersburg'un yogun ortammdan uzakta, daha cok Kafkaslarda bulunuyordu. Ama miicadele 1904 Arahgmda Kafkaslarda baslamrs ve miicaledelenin en uzun siirdiigii ve en biiyiik basanlan elde ettigi yer Kafkaslar olmustu, Jozef Stalin, siirgiinden doner donmez gizlilik kosullannda c;;:all§makzorunda kalrmsti. St. Petersburg'daki Ekim grevinden c;ok once Stalin, Alvabar basimevinde basilmis ve silahh bir ayaldanma ic;;:inhazirhk ~agnsIDda bulunan bildiriler dagmyordu, 15 Temmuz 1905 tarihli Pr oletar iatis Br dz ola gazetesinde Stalin'in "Silahh MiicadeIe ve Taktiklerimiz" bashkh bir yazrsi vardi. Stalin bu gazetede Kafkaslarda c;ogunlukta olan Menseviklere karsi sii-

Bu belki oyle biiyiik bir konusma degildi, ama en kahn kafahlann bile anlamazhk edemiyecegi acik bir konusmay~', Stalin 1905 Kasimmda Rusya Sosyal-Demokrat 4e;;:iP arBolsevik Konferansmi yone~Sl Kafkasya Federasyonunun tlyordu. Baku, imeretino-Mingrelyan, Tiflis ve Batum Komitelerinden ve Guria'dan gelmis delegeler vardi. Guria Sovyeti en iyi sovyetlerden biriydi ve en son bastmlanlardan biri olacakn. 0bolgedekl yasarm birkac hafta boyunca tamamsn denetimi altmda tutmayi basarmisn. Stalin Arahk aymda Bolseviklerin Tammerfors'taki (Finlandiya) Tum Rusya Konferansma katrldi. Lenin'le ilk kez orada tamsti ve konferansm yonetici poliUk komitesinde onunla birlikte e;;:all§h.Komite, delegelerin bir an once c;;:~~§~aal~arma donebilmeleri icln, cahsmalanm cabuk bitirdi, Lemn St. Petersburg'a gitU, Stalin de Kafkaslara dondu. Yalmzca partideki Bolseviklerden olusmasma karsm ~u konfer_:ms, Stalin'in merkezi konseylere yukselisini behrler. 0 gunden soma Lenin'le arasmda saglam bir b a g kuruldu. Ama Stalin, basmda Lenin'in bulundugu Merkez Komitesinin resmi bir iiyesi oluncaya dek yillar gec;ecek ve ~arti i¢nde~ iki kesim iki ayn bagimsrz partiye boluneeektl. Artik Stalin, Kafkaslardan aynlmadigr ya da siirgiine gitmedigi haldo, devrimci ustanm sadik bir yandasi olacak ve

66

67

g a cikar amazlar . Stalin baskentte bulunmuyordu.

Kalabahklan

biiyiik


33/154

5/11/2018


onunla siirekli baguu karuyarak anon emirlerini a biiyiik yeteneglyle sanuna dek yerine getirecekti. Amk bironder olmustu: ~etin ~lfakhk donemi anu yildiram armsu. T a m . tersine, onu c;elikle~ ve sorunlan berrak bir biclmde ortaya koyma yetenegini ve zorluklann iistesinden gelme giiciinii galistirmisti. llerdeki daha zorlu mftcadelede biitun bu niteliklere gereksinimi olacakti.

B ES lN d B OL OM

B A S L A N G I C I N SONU

Kim 0 yenilgiden s& eden? Bilesini; ki, bitim d a wm u ;; , ok d a ha y ii ce d i¥ yenilgiden. F.ADAMS

MOSKOVA baskaldmcilanmn yenilgisi, 1905' Devrimini sona erdirm edi. Arahk aymda barikatlarda yapilan e;arpll}malar, 1904 Arahgmda baslayan ve 1907'de sonen bit aya klanmamn doruguydu, Miicadele gereekten de, bir magara adami yiiksek matematikten ne kadar anlarsa, ieinde ya§awklan ~agl 0 kadar anlayabilen bir despotun ve anon gorevlflennm budalaca gaddarhklanna karl}l uzun siireli bir ie;savas, bir kendiliginden patlamalar dizisiydi. Car. y8l}amlan bit ekonomik ve politik devrimle b a s tan 8l}agl d e~mekte alan 160 milyon insamn y8.§8Wgl g enil}bir imparotorlugun basmda mutlak egemendi. Car, eger giiney 1ngiltere'de, kiic;iik bir malikanede, emekli ayhgmm geliriyle, haul inanclara sahip, cahll ve sevimli kansiyla ya§asayw, "tam bit koy eCendisi" deyimine uygun dusec ek bit Insandi, Orada kansryla birlikte safca bit mutluluk ve kaygisizhk i~de kiic;tik yasamlanm siirdiirebilil'ler, sahip 0 1 duklan s6ylenen "gereekten kibar tablatlanm" gosterecek e§siz bir ortam bulabilirlerdi. Ama her ikisinin de talihsizli69


34/154

5/11/2018


gine bakm ki, Nikola butun Ruslarm Can Ill, Aleksandr'm ogluydu ve onun ardmdan imparatorluk tahtma gecmisti. Zamamn kosullan ona 11stesinden gelemeyecegi kadar b11~ yiik isler yiikledi. Geleneksel iktldanm etkili bir bieimde kullanarmyor, aneak iktidarma oylece sanlmayi akrl edebiliyordu. Eger burnunun dibinde olusan degi~ikJilderi biraz olsun kavrayabilseydi, toprak agalannm ~lkarlarl He gelisen kapitalistlerin crkarlanm butunlestirecek, koyhilerin ve kentli i~~ilerin hosnutsuzlugunu yasal yollara yoneltecek bir parlementonun destekledigi bir mesruti kral olmayi kendisi onerirdi. Ama 0 boyle bir kavrayistan tamamen yoksundu. Baski altmda kaldrgi ZaDlan odunler veriyor, ama baski kalkmea verdilderini zorla geri almaya girisiyordu. Onun tarafmdan atanan bakanlar, hicbir uyan ya da aciklama yapilmadan goreve atamyorlar ve gorevden ahmyorlard. "Ayaktakimuu iiniversitelerden uzak tutmayi" ve halka boyun eg~ dirmeyi "eski usulle" gerceklestiren sadik polis gtirevlisi Trepov yanmda olmadikca kendini rahat hissedemiyordu. Kendi zayifhgrmn bilincinde olan despotun bir seyden gii~ almasi gerekir. lste sadik Trepov'un basit kafasi tam ona gtireydi. Trepov'un kafasi, "Kazaklan eagmn!" bicimindski basit formiile gore cahsiyor ve gercek anlatmum "Kanh Pazar"da buluyordu. 0 srrada hiikiimetin ba§l olan Vitte gibi daha zeki politikacilar, Nikola icin t;:okfazlaydi, Vitte, zekayi hilebazhkla birlestiren bir insandi. Kamuoyunda dogan frrtmayi dindirmeyi basarmisti: hem odunleri gercekten dsgil de, §eklen vererek. Cann 30 Ekim 1905'teki Manifestosu Vitte'nin eseriydi. Ozde degil, bicimde bir mssruti hiikiimet getiriyordu. C ar ise mesruti hiikiimeti ozde de, bicimde de istemiyordu. Car, kendisine bunian saglayacak olan bir Trepovlar ~etesiyle atalanmn eski giinlerindeki saglamhgiru ve giiQlii mutlakiyetini eide etroek istiyodu. Ne var ki, 0 giinler artik geride kalmisn ve Trepovlar sosyal yiikselise karst miieadele etmek iizere Kara- Yiizler biciminde bir araya geUrlerken, saglamhgm te~ mellerinin yerinde yeller esiyordu. Carm, farkmda olmadigl hal de, her §eyden fazla giivenebilecegi ve kendisine yol gosterebilecek ileri gorii§hi bir kapitalist smif onderine gereksinimi vardi. Ama boyle bir onder ortada yoktu. Boylece

her odiin ondan zorla sokiilii p ahmyor ve her odiinii buyuk bir tehlike olarak gordiigii icin de durmadan ileriye degil, geriye gidiyordu. Ama gene de Manifesto bazilanna yeni bir liberalizm doneminin habercisi gibi gorundu ve yeni partiler kuruldu. Kadet Partisi olarak bilinen Anayasaci Demokrat Parti, Zemtsvolann konferansmdan soma daha yeni kurulmustu ve yeni gelismelerin en fazlasmi gerceklestirmek isteyen kapitalist bir liberal partiydi. Yeni kurulan partilerden biri de, Oktobrist Partiydi; Manifestonun yaymlandigr aym adim alnusti ve onun onerilerini destekliyordu. lstibdadi desteklemek i~in Grandiik Nikola'mn kanadi altmda Rus Halkinm Birligini kurmus olan vesveseliler, bu belgeyi yaymlaroaktaki gercek amacmm ne oldugunu ogrenmek uzere Car'i ziyaret ettiler. Car onlann yarunda kendini rahat hissediyordu; ashnda istibdattan vazgecmedigini, "t;:iinkii bunun dint bir ilke oldugunu" acikladt. Ve daha Duma acilmadan, yeni temel yasalar ~tkararak bu gorii§iini.i ispatlarms oidu. Rus Halkmm Birligi bildigi yolda ilerledi ve ozellikle Yahudilere karsi pogromlar (katliamlar - e.n.] duzenlemek lcin Kara- Y iizleri orgtitledi. Cok sonralan Nazizm ve Fasizm olarak ortaya cikacak olan seyle btrcok ortak yam bulunan bu orgut gereekten de Nazi Partisinin bir habercisiydi. Rus Halkmm Birligi belki de Cann politik Iilkiilerinin tam bir anlatinn degildi, ama gene de Car bu orgute ve onun cahsmalanna biiyiik ertesi bir yakmhk duyuyordu. Manifestonun yaymlanmasmm g11n11bu orgiit tarafmdan yiizden fazla pogrom diizeniedi ve binlerce insan katledildi. Yeni "temel yasalar"m Birinci Duma'nm secilmesinden once crkanlmasr acikca gosterdi ki, Cann kisisel yetkisi oldugu gibi kalacak ve biitiin bakanlar parlamentoya kar§l degil, Cara karsi sorumlu olacaklardi. Aym zamanda 87 numarah bir yasa maddesine gore, hiikiimet, Duma'nm tatilde oldugu sirada uygun gordiigii herhangi bir yasayi, ilk oturumundan sonraki iki ay icerisinde onanmak iizere Duma'ya sunulmasi kosuluyla, cikarmakta serbestti. Savunrna, dl§ politika ve maliye gibi bazi konular tamamen im-

70


71

35/154

5/11/2018


paratorun yetkisindeydi. Basbakan Vitte, Duma'run ¢amcagl "dert"lerin onceden karsilanmasi Icin Fransa'dan buyftk miktarda para odiin~ ahyor; Alman imparatoru, Cara, iistesinden gelemeyecegi oh;;iidebir devrim tehlikesine kar~lyardimci olmasi it;in birkac kruvazor ve iki torpido gemisi filosu gonderiyordu. Bu arada Nikola, ViUe'ye 0 kadar az giiveniyordu ki, biitiin belgeleri ona gostermeden once, artik kisisal bakaru haline gelmis olan Trepov'a sunuyordu. Cezalandirma seferlerinin ortahgr kasip kavurdugu ve Kara-Yiizlerin ordu ve polisle el ele .;aJl~tIgl bir sirada Duma iki dereceli sec;imleToplantidan secildi ve 10 Mayis once 1906'da Petersburg'da toplandi. hemen VitteSt.gorevinden almrms ve yeni mecllsin karsisma ~Ikacak ilk basbakan Goreroikin olmustu, Goremikin tam Carm istedigi gibi bir adamdi ve milletvekillerinin karsisma ~kar cikmaz da, "lmparatorlugun gOrU§iinft deg~tirmek ic;in giriseceginiz herhangi bir caba size yarer degll, yalmzca zarar getirir," dedi. Zaten birkae hafta soma da Duma dagmlacakti. Bu kisa omftrlii meclis tek bir i~ yapnnsti, Napolyonvan bir sevkle "diizeni saglayarak" Cann korkusunu giderecek olan yeni bir bakam, Stolyipin'i Rus politika sahnesine cikarrmsn. Stolyipin, valilikten gelme yetenekli bir devlet memuruydu ve devrimcileri sindirmek ve halkm hosnutsuzlugunu baska yonlere saptirmak iizere ~iddetli bir bash ve reform politikasi izlemeye hazrrhkhydr, Goremikin'in yetkilerini de asarak, Birinci Duma'nm iiyelerinin e;ogunu hapse attirdi, askeri mabkemeler kurdurdu, genis ole;iide cezalandmna seferleri diizenledi ve 87. roadde adi altmda koyliiler icin bir reform yasasi cikardi. Stolyipin, kendisini iktidara getiren Duma'yi ortadan kaldrrdiktan soma, aym sunrh oylamaya dayanan baska bir secim diizenledi. Bu arada Ikinci Duma'mn da icabma baktiktan sonra kullanacagr daha da simrh hir secim sistemi hazirhyordu. Ikinci Duma konusundaki en biiyiik §iU.yeti bu meclisin cok uzun omiirlii olmasiydi, Ama meclisi ortadan kaldirmada polisin ilginc bir tertibinden yararlandi. Ikinci Duma 5 Mart 1907' de toplandr. Dumaya altmisbes Sosyal-Demokrat secilmisti. Polis bu kadanna taham-

mul edemezdi. Hemencecik, Sosyal-Demokratlarla Sosyalist-Devrimcilerin bir Can oldurmek i C i n tasarladiklan komplo ortaya c;tkanldt. Tabii ashnda boyle bir komplo yoktu. Sonradan bunun, polis merkezinde tezgahlsnrms bfiyiik bir tertip oldugu anlasrldr, Ama cok gee; kalmnns, bile amacma ulasnusti. Car, Duma'yi htikumdara karsi komplo dfizenlemekle suc;;layanyeni bir manifesto yaymlad r ve 3 Haziran 1907'de Duma kapatildi. Altrmsbes SosyalDemokrat milletvekili tutuklandi ve Sibirya'ya siiriildii. Ondan sonra da yeni sec;im sistemi ilan edildi. Yeni sistem her tiidfi genel oy hakkim ortadan kaldmyor ve secimlerl hemen tiimiiyle kaylUk bolge esrafmm ellerine birakryorduo Kasabalarm e;ogu nerdeyse butun iiyelerini kaybetti. Oyle yeni diizenlemeler vardi ki, sonralan Sir Bernard Pares Oc;;iincii Duma fiyelerinden birine yeni bir onlemi secmenlerine nasil acikladigun sordugunda su kar§lllgl alnusb: "Benim seemenlerlmin hepsi bir odaya sigabilirdi." Bu durum, 1832 Reform Yasasmm once lngiltere'deki ..~mus kasabalar" donemine benzetilebilirdi. Oc;iincii Duma 1907 sonbabannda secildi. Onsekizi Sosyal-Demokrat olan 442 iiyesi vardi, Oc;;iinciiDuma 1912 yilma dek siirdii, daha soma ayru oy sisteroiyle sec;ilen Dorduncu Duma'ysa 1917 Ekim Devrimi tarafmdan ortadan kaldirdi. Bu Duma'da alti Bolsevikle yedi Mensevik vardi ve hepsi de Sibirya zlndanIanna gonderilmislerdi. Boylece Car ve alai hocalan, sefih Rasputin'le birlikte, Rus parlamentarizminin kulucka doneminin otesine geemesini durmadan engellediler; devrim yumurtalan, kulucka makinasiru da paramparca edinceye dek. Politik degi§iklikler yapilmasma karst gosterilen tutucu isteksizligm yamsua, iilkenin geeirmekte oldugu ekonomik degi~ikligi durdurmada gfic;;sfizluk de gonihiyordu. Gerc;ekten de politik devrimi bogmak icin "celladm ipi"ni kullanrms olan Stolyipin, ekonomik devrimi besledi ve bovlellkle yok etmeye cah§bgl sosyal giiclerin gelismesini tesvik etmis oldu, Yaptigr toprak reformlanyla, 1861'deki "Koylimiin Kurtulusu Yasasi''ndan artakalan feodalizmi ve onun yamsira koyliik bolgelerdeki korniinal topraklan ortadan kaldirmayi ve Carhgm kalesi olacak bir kapitalist tanm toplulugu kurma-

72


73

36/154

5/11/2018


ka gucleriyle 14 bin grev oldu, 6.100 grevleregrave tilanlarm savasnlar. sayisrysa 1905'te 2.900.000'di. 1906'da 2.100.000 grevci katildi. 1907'de 3.600 greve 740.000 i§¢ kauldi. 0 ytl1692 olum cezasi verildi, gazetelerde 748 kisinin idam edildigi aciklandi. Tiflis ve Kutay illerinde (Stalin'in faaliyet gosterdigl bolgeler] yoneticilerin emriyle 3074 kisi surgune gonderildi. Binierce kisinin ortadan kayboldugu cezalandrrma seferlerinin ve askeri mabkemelerin sonuclan bu rakamlarm drsmdadir. Boylece, plansiz devrimci dalga ve <;arm gorevlllerinin karsr-devrimci onlemleri, gene sosyal-demokrat i§¢ hareketini savas alanmda buyiik kayba ugratn, Binlerce kisi oldii ya da yaralandi ve daha binlercesi de Rusya zindanlanm doldurdu ya da Sibir-

ya'ya stirgtin edildi. HiG kuskusuz, bu muazzam deneyimin incelenmesi gerekiyordu. C o c u k l u k ~agmdaki devrimci partinin, ieine anldigr bu deneyim, heniiz gerek maddi gerek manevi bakrmdan iistesinden gelemeyecegi kadar bUyiik bit smavdi. zamana dek iizerinde teorik olarak tartI§tlmt§ bulunan birkac soru, §imdi pratikte yamtlanrms oluyordu. Kadetler gibi yeni kuru Ian kapitalist partilerin ve genel olarak Sosyalist-Devrimcilerin ve Narodniklerin eylemleri, Sosyal-Demokrat t§.;i ParUsi'nin sanayi proletaryasmm crkarlanm savunabilecek biricik parti oldugu gercegini ortaya crkarrmsti, Arna Sosyal-Demokratlar, Bolsevikler ve Mensevikler diye iki kampa bolunmuslerdi. Her birinin partl icinde kendi orgiitii vardi ve her ikisi de birbiri iizerinde Gogunluk saglamaya Cab§lYOrdU.Bolsevikler parUyi Lenin'in Ne Yapmadaha /z ? 'da ozetledigi bicimde kurmada her zamankinden fazla caba gosteriyorlardr. Mensevikler de miicadelenin leine girmis , binlercesi devrim sehltleri arasmda yer alnus. bircogu da bir hayli saygmhk kazanrmsn. I§~iler de birlesik bir parti istiyorlardi, ama birlik konusunda acrk bir fikre sahip degillerdi. Ostelik yorgun ve bitkindiler. Yenilginin ve baskmm sonuclan cok gecmeden Bolseviklerin onderleri dismda butun kesimleri etkilemeye basladi. En kUGflk bir yilgmhga kapilmayan Lenin tiikenmis gucleri yeniden toparladi. Lenin ve gene izleyicisi Stalin yilgmhgi alt etmede esslzdiler, Onlerinde, devrimci pratigin derslerinden cikanlan zengin deneyimler vardi: vakit gecirmeden bunlan oziimlemeye glristiler. 1905 Devriminin, daha biiyiik ve daha genis kapsamh bir ayaklanmamn baslangicr olduguna lnamyorlar ve i~Ci simfuun hie vakit kaybedilmeksizin daha iyi donanlmasim Istiyorlardr. Yakimp sizlanarak vakit harcamadilar. Marksist felsefeyle silahlanarak durumu garcekci bir bicimde ele aldiklannda karsrlanna crkan goriinum §U o Idu: Carhk Iktldan temelinden sarsrlnusti. Kapitalist smif iktidann e~igine dek gelmis, ama 0 asamada iktidan ele gecirebilecek giicii 01 madrgi anlasrlrmsti. Asm buldugu yigmlardan korkan kapitalist simf, i~Gilere ve koylulere karsi Car ve toprak agalanyla birlesince ve boylece bir iilkede i§t;isimfr kendi kendi-

74

75

yt amachyordu. Arna bu onlemler. koyluler arasmdaki ekonomik farkhhklan artrrmaktan, zenginleri [kulaklar) daha da guclendirirken yoksullann en azmdan bir milyonunu topragmdan etmekten baska bir i~e yaramadi, Bunun iki yanh bir etkisi vardi, Hem fabrika malma olan istem artti, hem de buyumekte olan sanayiler genis Ylgmlarm ucuz emegini elde ettiler. Boylece, kendine 6zgu durgunluk donemlerini yasamakta oldugu halde, kentlerdeki kapitalizm de yiikseidi. Ama, sanayi alamndaki bu gelismenin, devrimin ilk aylannda kazamlanlar dismda i~¢lere verilen odunlerin ilerici bir genislemesine yol a~tlgl samlmasm. Tam tersine, i§.;:iler on saatlik i§giiniinii, sendika kurma h ak kim , so z, toplanma ve basm ozgiirliikleriyle ilgili bit karamameyi elde etmis olduklan halde, 1908 yilmda i~giinii her yerde onild saate crkanlrms, ucretler yiizde on-onbes arasmda Indirilmis, para cezasi sistemi konulmus ve sendikalar zorla kapatilrms bulunuyordu. 1912'de yeni bir miicadele dalgasi yiikseldiginde, yalmzca 1905'te eide edilen kezanclann bir kalmtisr eikn ortaya: Basm ozgiirliigii artrmsti, daha fazla din ozgiirliigii vardi ve Finlandiya, Polonya ve Ukrayna'ya verilen politik odunler geri almmamisn. Moskova'daki Arahk ayaklanmasi doruk noktasma ulastiktan soma devrimci miicadelenin gerilemesi, asla Stolyipin gericiligi karsismda uysal bir geri J;ekili§ siireci degildi, l§¢ler ve koyluler hepten yenik dusunceye dek var

o


37/154

5/11/2018


nin bilincine vannca, keodi ondsrligini elde edince, 0 ulkede kapitalist simfm artik devrimci bir gu.; degil, gerici bir gUe{haline geldigi bir kez daha ispatlannustr. Rusya i~¢ Slrun buyiik ol({iideilerlemisti. Arhk Peder Gaponlan geride brrakrmsti, c;arhga keodi partisinin bayragi altmda saldmyordu. Sovyetleri (i§¢ Konseyleri) kurmus ve eninde sonunda iktidan elinde tutacagi yonetim bic;imini tum dunyanm gozleri anune sermisti, t§¢ suufi, cabalan ayru anda tek bir hedefe yonelik olmadigi halde, politik ytgm grevinin silahh mucadeleyle nasil birlestirilmssi geraktigini gostermisti. t~¢ler. silaha sanldiklan yerlerde savunma savasi vermisler, asked cabalanm saldmyaya da yonelik tarzda planlamannslardi. Askeri taktiklere sokak bir c;aI'p1§malanmn orgutlenmssina oncelikle onem vermis deglllerdi. Kasaba ve kentlerdeki i§({iler,baskaldmlan npki onlannki gibi daguuk ozellikler tasryan koylulerle birle§mi~ degillerdi. Silahh kuvvetler icinde oneeden hicbir devrimci egitim cahsmasi yaptlroaml§h. 1906 Ocagmda yaymlanan tlki C ansma" adh bIT y azismda Stalin durumu §oyle ozetliyordu: ..Ayaklanmanm zafere ulasmasi icin birlesik bir parti, bu parti tarafmdan orgiitlenen silahh bir ayaklanma ve bir saldm politikasi gereklidir." Sosyal-Demokrat t§1;i Partisi 1906 Nisamnda Stokholm'de bir konferans topladi. Bu, partinin, Stalin'in katildlgl ilk Tiim Rusya Konferansiydr. Bu konfsransa, "Birlik Konferansi" adi verilmtsti. Ama birlik hemen hemen yok denecek kadar azdi ve tamamen bicimseldi. C:Unkii hem

Mensevikler kendi tutumlarmda direttikce gereek yiizleri a~ga ~kIyordu. Yenilgiye ugrayacsklanm hissettiler ve Sosyal-Demokratlann Liberallerle birlesmeleri gerektigint, 1;iinku kapitalist demokrasinin sosyalizroe giden yolu acacagmi ve hazrrlayacagmi savundular. Bu durumda, aynhgi tarnmlayan Stalin oldu. Sayle dedi: "Proletaryanm hegemonyasi rm; yoksa demokratik burjuvazinin hegemonyasi rm: iste partinin tcindeki sorun budur, aynldigrmiz nokta budur." A«;lk-;asl, marksistlerin diliyle konusuyor ve bu durumda §unu soylemek istiyordu: "Carhga karst devrime, ya kapitalist suuf ya da i~~ snnfi onderlik edecektir. Biz Bolsevikler, Sosyal-Demokrat f§¢ Partisi onderligindeki i~¢smifmdan yanayiz", Soma da sunu ekliyordu: "...ve Sosyal-Demokrat t§({iPartisi, Bolsevik bir parti olmahdir." Bu sorunda Bolsevikler azmhkta kahp Mensevikler karsismda yenilgiye ugradilar. sirada konferans, Sosyal-Demokratlarm toprak sorununa iliskin politikasim belirlemek zorunluluguyla karst karsiya kaldi, 0 zamana dek, 1861'deki soziimona KurtuIus Yasasma oranIa koyhilerin durumlannda bir takim galismeler saglanmasim desteklemekten oteye gitmemislerdi. Lenin, arnk topraklarm kamulastmlmasi isteminde bulunmanm zamam galdigini ileri siiriiyor, ama bunun ancak Carhgm yikilmasmdan sonra mumkun olabilecegini ve 0 zaman i§¢lerin koyliilerle ittifak halinde sosyalizme geci§lerinin kolaylasacagmi savunuyordu. Dolayisiyla bu istem,

Bolsevikler bircogu yok edildigi i¢n azmhktaydilar)(yerel hemorgiitlerinin de Msnsevikler aynhklanru ayn partiler kurma noktasma vardirmaktan kacmdilar. Ashnda iki kesim arasmdaki aynhklar uzlastmlmayacak ol1;iide derindi. Ama Lenin, fikirleri Sosyal-Demokratlar tarafmdan cok daha ileri bir diizeyde benimseninceye dek sorunu zorlamayi ve bagimstz bir Bolsevik Partisi kurmayi dogru bulmadi, Aynea, bolunme olmadan once yerel orgutlerde, partinin merkezi cihazmda ve parti gazetesinde cogunlugu elde etmek istiyordu. Bu yO.zden, konferansta, yakm gecmi§in deneyimlerinden dersler cikarmaya ve Bolseviklerle Menseviklerin pratikte izledikleri farkh politikalan partinin ve i§1;ilerin gozlen online sermeye ({alt§u.

koylulerin CaraMensevikler ve toprak agalanna ayaklanmasi i§¢lerle «;agnydl. bu oneriyekarsi de i({in birbirlikte karst crktilar ve bir yerellesttrme progranuru savundular. Topraklarm Zemstvolann {yerel meclisler} emrinde olmasim, her kOyluniin topragmi kendi yerel yoneticisinden ki ralamasrm ve kirasmi odeyebilecegi kadar topraga sahip 0 1 masmi istiyorlardt. Bolsevikler, koyhilerl devrim yolunda harekete gecirmeyecek olan bu onariyl desteklemediler. Menseviklerin bu onerisi, tam tersine, koyliilerin harekete gecmesini onleyecek, onlann faaliyetlerini yerel smirlar icine hapsedecek ve onlan kentlerdeki i§~lerden her zamankinden daha fazla koparacakti. Ama e{oguniugu Men§evikler kazandi.

76

77

o


38/154

5/11/2018


Daha soma konferans, Sosyal-Demokratlarm Duma ile ilgili olarak ne yapacaklan konusunu karerlastirmak zorunda kahnca, bit kez daha tarusma patlak verdi. Mensevikler butun smirhhgma karsm, Duma'nm kabul edilmesini de: mokratik devrimin ilk adum olarak goruyorlar ve bunu hosnutlukla karsihyorlardi. Bolseviklarse Duma'yi, Carhgm, c,;:aruygun g6rdiigu zaman bit yana firlatrlacak bir uzantisi olarak goniyorlardi, Ne var ki, Birinci Duma it;in yapilan secimlert boykot ettikleri halde, secimleri ve Duma'nm kendisini il}.;ilerive koyluleri devrim yolunda harekete gecirmek uzere kullanmak amaciyla, tkinci Duma'ya katiimayr kahul ettiler, H a M Plehanov ve Martov'un onderligindeki Mensevikler, i~c;ilerin silaha sanlmis olmalarma uzuluyorlardi. Bolseviklerse tam tersine, kusuru, i§c;ilerin yeterince silaha sahip olmamasmda. yeterince asked hazirhklan olmamasmda ve savunma savasi vermelerinde buluyorlardi. Daha fazla silaha ve bir saldm politikasma gereksinimleri vardi. ~ a : t i icinde boylesine temel bir catisma varken, gercek birlik olamazdi. Menseviklor Bolseviklerdan daha fazla oy topladilar ve Yiiriitme Komitesinde ve parti gazetesi Is kra' om yazr kurulunda c;ogunluk sagladilar. B6ylece "Birlik" Konferansi, her iki kesimin cabucak yerel orgutlere ddnmesiyle son buldu. Stalin, Klim Vorosilov'la ilk kez bu konferansta tarnsti, Vo~§ilov, Ukrayna'dan gelmis bir Bolsevik delegesiydi;

Bu konferansta, illegal miicadele ve iC;savas yillan boyunca saglamhgmdan hicbir §ey kaybetmeyen bir arkadashk kurdular. Bugiin de, Sovyetler Birligi Silahh Kuvvetlerinin basmda omuz omuza Rusya'nm en biiyiik savasim yonetiyorlar. Bu konferanstan hemen sonra Vorosilov Baku'da Stalin'e katildi. Orada, Stalin'in saglam bir arkadasi olan baska bit Gurciiyii, Orconikidze'yi yanlanna alarak birlikte petrol i§.;ileri arasmda cahstilar ve Bolsevikligi Baku i§c;ileri arasma koklu bir bicimde yerlestirdiler. Stalin. geri doner donmez, Kafkasya'daki Bolsaviklerin tamnrms onderi oldu ve onun yonetiminde Menseviklerle mucadele etmek iizere bolgesel bir buro kuruldu. Stokholm'de olup bitenleri nedenleriyle birlikte acrklayan Simdiki Durum ve i~fi Partisinin B i rl ik K o n f er a n s: adh bir brosur yazdi. Bunu, polisin Alvabar basimevini buldugu zaman baskin verdigi Elva gazetesinde yazdigr yazilar izledi. Onun bu y8Z1kampanyasmm butun amaci, Sosyal-Demokratlan Bolsevik gorii§iine ka zanmak, Menseviklerin safmda yer alanlan tscrit etmek ve yerel orgutlerde c;ogunlugu elde etmekti. Btl politikayi izlerken Stalin gene onu butun oteki Rus onderlerinden ayiran nitelikler gosteri rdu. Bir toplantidan once guclerlni orgutluyordu. Menseviklerle yapilan tartrsmalar onun g6ziinde c,;:arhgakarst yiiriitiilen miicadelenin bir parcasiydi, polisle yapilan bir cansmadan farksizill ve hatta cok daha onemliydi, Boyle tartismalann yol at-

0

gencti Blrcok ve canhhk doluydu, daha zaman danyuvarlak bir grev onderiydi. bakimdan Stalin'den farkhydi: yiizlii ve sansmdi, hep gozlerinin ic;i giihlyordu, karsismdaklns takdmaya ve saka yapmaya her zaman istekliydi; Stalin ise, uzun yiizlii, siyah sach, esmer, oldukea ciddi goriiniisliiydu, keskin bir mizaha sahipti, ama aym olc;ii.de c anhhk doluydu, Okulda daha uzun bir sure kaldigi icin Stalin, VoroIjilov'dan daha bilgiliydi, Ne olursa olsun, Lenin'e olan tutkulu baghhklarmm yamsira daha bireok ortak yanlan vardr, Her ikisinin de agrr basan yam, eylem adami oluslanydi. Jkisi de i§¢lerln arasmdan cikrmslardr. Her ikisinin de yasam tarzi ayruydr; ikisi de baskalanndan kendilerinin yapmaya hazir olmadiklan seyleri yapmalanm istemezlerdi.

kadaslan bir fikirStalin'in ahsverisl goziinde olarak kalmasina hicbir arasmdaki zaman izinbasit vermezdi. bunlar her zaman birer savasti: daha sonraki yillarda Trocki'ye ve daha bircoklanna karst verilen mucadeleye onderlik ederken, miicadelenin Qzii konusundaki bu anlayis farkhhgrmn ona buyuk yaran dokunacakn. Artik bikmadan usanmadan bu yolu izleyerek, Bolseviklerin Sosyal-Demokrat 4.;i Partisinin denetimini ele gecirecekleri baska bir ulusal konferansm kosullanm hazirhyordu, Bu kongre 1907 Maytsmda Londra'da Brotherhood Church'te toplandi, Bolsevikler iyi bir hazirhk cahsmasr yaprmslardi. 336 delegenin kanldrgi kongrede ber konuda cogunlugu sagladilar. Stalin, Baku'ya doner donmez bro-

78

79


39/154

5/11/2018


~iir olarak yaymlanan bir rapor yazdi, Bir Delegenin Notlan adim verdigi bu raporunda, kongrenin bilesirnini, ortaya getirilen ~e~itli sorunlann oylamsmdaki tavn aynntih olarak ¢zumliiyor ve Menseviklerin ve Bolseviklerin karsihkh tutumlanm aeikhyordu. Yeri geldi miydi, Menseviklere ve Liberallere bir darbe de kendisi indiriyordu. Soyle yaziyordu: . .. Lo nd ra Kon gr esi , Ru sy a S os ya l- Demo kr at ~ P art is in in d ah a da birlejtirilmesine ve saglemlasunlmasme buyuk 61.;tide yardimcr 01duo

Bu, L o nd r a K o n gr e si nd e n

. (1,",'1

b ir in c i o n em li $ o nu r ;I U I'. . Kongre,

sosyal-demokrasinin, partimizin oportii-... n~Bo~evizmHin, lst kanadi olandevrimci "Me nseviz m" 6ze rlnde ki zaferiyle sonuclandi DolaYlSlyla, bundan boyle patti kesinlikle sosyalist proletaryanm sn nf p oh tf ka si m i zl ey ecek ti r. B un da n b Oy le p ro leta ry aa m k ml b ay ragl liberal bilebazlann onwde dii§uriilmeyecektir. Proletaryaya asI a yak!:,mayan entellektUel yalpalama oliimciiJ bir darbe yemiftlr. B u do , partimi2.in Lom i r a Kongresinden (Ikan lie hif de daha at:onemli

o l m a y an i ki n c i SOTlUfIUl' ...

Arttk gene; bir aiitatorun ve ~iir yazarmm diline rastlanmiyor. Burada artik, bir dusmam bozguna ugratan orgiitlii giiclerin ol-;;iiliiilerleyisl var. Tartismalan rapor ediyor ve indirilen §liddetli darbenin tadnu cikanyor. Kongrede meydana gelen bir -;;au§ma vardi ki , oradaki butun oteki olaylardan daha fazla hosuna gitmisti. Polonya heyetini temsil eden Tiszko'nun, "Her iki taraf da marksist gorii§un safmda yer aldigr konusunda bizi temin ediyor. Ne var ki, Bolseviklerin mi, yoksa Menseviklerin mi marksist gorii§liin ic;in kolay yanmda yer aldiguu anlamak herkes degil ..."sozii dedigini ammsiyor. Menseviklerden yiikselen -;;lghklarla kesiliyor Tiszko'nun: "Biziz marksist gorii§iin yanmda yer alan!" "HaYIf yoldaslar" diye karsihk veriyor Tiszko, "Siz marksist gorii§iin yamnda yer ahruyor, marksist go~On ustiine yahyorsunuz; c;iinku sizin, proletaryanm simf mucadelesine onderlik etmedeki carestzliginiz, biiyiik Marx'm buyiik sozlerini ezbere bildiglniz hal de onlan pratige uygulayamayisuuz, bunu hlcbir kuskuya yer buakmayan bir bic;imde ispathynr." "Bu ustaca bir vurustu," diyordu Stalin. Delegeler Tiszko'nun sozlsrini giiriiltiiyle onaylarlarken Stalin'in omuzlannm sarsrldignu gorebiliyorum.

llerdeki miicadelelerde bircok kez yoluna cikacak olan Trocki'yi de ilk kez bu kongrede gormu§tii. Birbirleriyle hie; konusmadilar. Hie kuskusuz Trocki 0 siralar Stalin's goziine carpmeyacak kadar onemsiz goruyordu. Lenin'le savasmaktan, kimseyi gorecek durumda deglldi. Bolseviklere karsi -;;tlQyordu,ama Menseviklerle de kavga etmisti, Kendi deyimiyle, aynhklan uzlasnrarak birlesik bir patti olusturmak iizere, kendi grubunu olusturmaya cahsiyordu. Ama bu aynhklar uzlastinlabilir tiirden dagildi, Kongre heniiz sona ennis ve delegeler Rusya'ya donmek uzere yola koyulmuslardi ki, lkinci Duma dagrtildi ve altmisbes Sosyal-Demokrat milletvekili Sibirya'ya suruldu. Stolyipin gericiligi gemi aziya alrmsti, cezalandrrma seferleri, Stolyipin "boyunbagi" ve idam mangalanyla i§ basindaydi. Kentlerdeki i§~ smifr orgiitleri darmadagm edilmisti. "Liberal llkbahar" arnk sona ermis, soldaki partiler derin bir yikima ugrarruslardr. Sosyal-Demokrat l§~ Partisi de bundan son derece vahim bir bicimde etkilenmlsti, Partinin 1907'deki 150.000 iiyesinden geciye birkac bin iiye kalnus ve onderler arasmdaki yilgmhk havasi, izlenecek polltika konusunda -;;e~itligOrU§Jerin boy atmasma yol acmisu. Devrime sovmeye ve partinin tasfiye edilmesini ve marksizmin revizyondan ge-;;irilmesini istemeye dek vanyordu bu gOrU§ler. Diinyayi degi§tirecek olan yeni dii~iiniirler bir smav vermek zorundaydilar. Tum yiizeysel gorumimune karsm -;;aba bosa gitmisti, darkafahlar bozgunculuk onlki yilhk Boyle ediyorlardr. gorft§Ier her biiyuk bunahmda ortaya - ; ; 1 kar. Ama gene de, Bol§eviklere diisman bir Mensevik olan T. Dan daha sonraki yillarda bu en koyu bunahm donemindeki Bolseviklsrden §oyle sdzetmek zorunlulugunu duyacakb: Partinin Bol§eVik.kesimi kendisini celfkten bir disiplin ve birlesttrici rehber kararlarla toparlanan bir sevas orgfitiine doniiftilriirken. M en f8 vi k k esi mi n s efl an k av ga la r v e g ev f8 k1 ik i¢ nd e g it tl kce d ah a vahim bir bicimde daiJ,hyordu.

Stalin'in boyle bir "dagilma" ya da yilgmhk get;:irdigi konusunda tek bir karut yoktur. Bu doneme, kazandigi deneyimlerle ~elikle§mi§ ve yeni kosullann kendisinden iste-

8()


81

40/154

5/11/2018


yecegi her §eye hazrr bir bicimde girdi. Yikilnns olduklan her yerde Bolsevik orgiitleri yeniden kuruyordu. Stalin icin, hedefe ulasilmcaya dek bu savasin sonu yoktu. Elbette bu tutumunda tek basma degildi, Gericiligin siddetli darbeleri partiyi hlc kuskusuz buyiik gucliiklerle karsi karsiya getirmisti, Partinin mali destek yollan kesilmisti, Parti maliyecisi miihendis Leoni Krassin profesyonel devrimciler, gizli basimevleri ve yaymlar icin, hatta silah ve cephane satm almmasi icin epey para toplarmsn, Orta sunf icindekl "sempatizan"lardan da epeyce para toplanmis, aynca 1905 ve 1906'daki miicadeleler sirasmda silahh gruplardan baztlan daha fazla silah alabilmek icin birkac bankayi "mulksuzlestirmisti". Peki §imdi ne yapilmahydr? Partinin mali kaynaklan tamamen ortadan kalkrmsn, Artik "sempatizan"lar da sempati gostermiyorlardi. Olaganustu bir sey yapilmazsa, p am felee ugrayacakti. Krassin sorunu ~ozmek icin Stalin'e basvurdu, Stalin'in 0 kosullarda yaptiklan iizerine sacmasapan hir siirii sey yazrlnusnr. Tabii her sey, yazanm bakis acisma baghdir, Eger yazar Stalin' in bir haydut oldugunu ispat1amak ve onu korkunc bir haydut olarak gostermek niyetindeyse, diledigi kadar malzeme bulabilir. Eger Bolseviklerin, boyle faaliyetlere giri§mektense orgiitlerinin yok olup gitmesine izin vermeleri gerektigi gorusunden yanaysa, 0 zaman elbette Stalin'i suclayacaktrr, Ama davramslan konusunda Bolsevlkler lcin tek bir ol«;:iitvardi: Devrimci partinin gorevini yerine getirmesine hizmet eden her §ey iyidir: bunu kostekleyen her sey kotudur, Stalin, Kafkaslar yoresindeki partizan gruplarmm o~ giitleyicisiydi. B8§ yardimcrsi da, cocukluk giinlerinin sadik arkadasi Ter-Petrosyan'di: Stalin ona "Kamo" admi taknusti, Kamo, Kafkaslann gercek bir Robin Hood'uydu. Bircok kez yakalanmis ve kacrrusn.Jkl kez daragacma dek gitmis, bir kezinde kendi mezanru kazmak zorunda kalmis, bircok kez hapse glrmis, ama her kezinde bir yolunu bulup yakayi siyrrrms, Giircii gelenegine uygun olarak devrimci ¢l§masml surdurmustu. Kafkaslarm haydutlan arasmdaki nispeten iyi unsurlan orgiitlemi§, egitIni§ ve devrimci ruhla sevklendlrmisti. Cerek Kamo, gerek arkadaslan gun-

de 50 Kopekten (ut;:liradan) fazla para harcannyorlardr. Kamo Tillis Postanesinden kentin baska bir yerindeki Merkez B~ma muhafrzlar e§liginde 250.000 ruble tasiyan hezine arabasim soyma i§i ic;in Stalin'in orgutledigi grubun onderiydi. 23 Haziran 1907 sabahi, ic;inde bir veznedarla bir yazman, 250.000 ruble ve ill polis memuru tasiyan ill araba, bes Kazak muhafizm e§liginde, Tiflis Postanesinden Tiflis Merkez Bankasma gitmek iizere yola ~lktt. Palsya Goldava adh bir kadm, beklemekte olan soygunculara kararlastmIan isareti verdi. Bunun iizerine Anna Sulamlidze, Erivan Meydanma giden yolda bekleyen baska birine. i~aret etti. Yol boyunca bekleyen bircok adam vardi. Alti kisi de mey~ danda dolamyordu. Ansizm ild miithis patlama oldu. lki polisle bir Kazak yere yrkildilar. Atlar muhafizlann arasmdan oteki bekleyenlere dogru ileri atildilar, icinde para bulunan araba havaya ucurulmarrusti. 0 sirada atlann bacakIan arasma bir bomba anlrms, ardmdan da birisi para cantasim arabadan kapip kacmisu. Bu arada subay kihgma girmis olan Kamo, meydandaki bir arabanm icinde oturuyordu. Kopan patrrtiyr gorur gormez oturdugu yerden firladr, soygunculara saldmyormus gibi bagmp ates etmeye basladi ve en sonunda arabasun arkalanndan siirdii. Askerler meydam sardiklannda, herkes kacnus bulunuyordu. Para once bir eve goturtildii, daha sonra Tiflis Rasathanesi mudtirunun ozel cahsma odasmda bir yere saklandi. Olaydan alti ay kadar sonra, bugiin diplomatik dehasiyla tum diinyada tin kazanmis bulunan Maksim Litvinov, paramn bir miktanm yabanci paraya t;:evirirken Paris'te ya· kalandi. Gene bugun iinlii olan daha birkae kisi basks iilkelerde aym suctan tutuklandi. Bu olayla ilgili olarak biiyiik bir velvele kopanldr, sayiIan hie de az olmayan bazi Bol§eviklerle birlikte pam i?n~ deki Mensevikler Stalin'i su~ladtlar. Ama bu samata, boyle bir olaym Ingiltere'de yol a~acagl samatadan eok farkhydi, Ahlaki degil, politikti. Cezalandlrma seferlerinin diizenlendigi, binlerce ki§inin asildigr, zulme ve cin?yetle~ ~.l§~n bir ulkede iki polisin. bazi Kazaklarm ve birkac sivilin 0 1 diiriilmesi siradan sayilabilecek bir olaydi ve ahlaki bir tep-

82


83

41/154

5/11/2018


ki uyandirmasr beklenemezdi. Soygunu diizenleyenlere yoneltilan alestiri, onlan bireysel soygunculugun destekleyicileri olmakla sucluyordu, Eger Stalin'e bugun olay iizerinde ne dii~iindiigii sorulsaydi, mutlaka §Ukar§iligl verirdi: "Bu tiir olaylar polittkarmzm aynlmaz bir P8l'C}8S1 dagtldir, ama tehlikeli durumlar tehlikeli tedavileri gerektirir. Devrimci partiye simrsiz hizmet dismda bit olciit kabul edenler partiye katilmamahdirlar." Bugim Tiflis'te bit soleak, bit hastane ve bircok -;ocuk yuvasi, pek cok devrimci seriivenin kahramam olan ve Rusya Devrimi i.;in cok §ey yapmis olan bu Insamn amsma, Kamo arum tasiyor, o donemin oteki olaylan da, Rus lmparatorlugunun temellerinden sarsilmaya devam ettigini gosteriyordu, Stalin yeniden Baku'ya dondu. Orada, Vorosilov ve Orconikidze'yle birlikte, B a k u iKisi' nin basma gecti ve sanayi proletaryasma onderllk etmek icin bir miicadele baslatti. Mensavikleri hahn sayihr bir yenilgiye ugrattilar ve Vorosilov, Petrol t§~eri Sendikasmm onderi oldu. Bu sendikamn niifuzunun ve giiciiniin arttigun goren isverenler bir toplanu onerisinde bulundular. Boyle bir toplann kabul edilmeli miydi? Mensevikler bu sorunda ikiye bolunduler: bazrlan "evet", bazrlan "hayir" diyorlardi, Bolsevikler adma konu~an Stalin, Baku i~,isi'ne §ioylededi: "Sendikanm tanmmaSI, delegelerin serbestce secilmesi ve basmm ozgiir olmasi kosuluyla, evet!" Onun bu onerileri i§-;ilerin ezici ~ogunlugunun desteglni kazandi ve boylece Bolseviklerin Atelye Temsilcileri Konseyinin basma gecmesini sagladi, Kayitlarda §loyleyaziyor: "Rusya'da gericiligin kol gezdigi bit donemde iki hafta boyunca Baku'da Bolseviklerin onderliginde bir i§¢ parlamentosu kuruldu. Bu parlamentoda i§~erin istemlerini saptadilar ve asgart programlan i¢n yaygm bit propaganda yiiriittiiler." BOylece petrol i§-;ileriyle patronlan arasmda uzun bit miicadele basladi ve Stalin bu miicadelede onder rol oynadi. 0 yoreyi politik faaliyetin saglam bir merkezi haline getinneyi basardr ve 0 yoredeki politik faaliyet, iilkenin oteki .yorelerinin yenik dii§tiigii ve moralinin bozuldugu tiim bit gericilik donemi boyunca dunnadan geli§ti.· Bu d6nemin ilk aylannda Stalin gene bir Bolssvik olan

Katerina Svanidze adh bit Giircii kizla evlendi. Katerina Svanidze iizerine pek az §ey biliniyor ve Stalin de aile YIl§8rm konusunda fazla konuskan hit insan degildir. Ama kesin olan bir §ey var. Stalin il e Svanidze'nin aile mutluluklan kisa omiirlu olmustur, .;iinkii her ikisi de illegal bit partinin iiyesiydiler ve her ikisi de kaldiklan her "ev"i ister isteroez son derece ge¢ci kilan bir yasamm icindeydiler. Nitekim 25 Mart 1908'de polis, Stalin'in ~ah§malanm gene kesti ve bu kisa omiirlii ve hahira kesintiye ugrayan aile Y8§amma son verdi. Stalin tutuklandi, Bailo Hapishanesine g6tiirilldii ve sekiz ay hapis, ii~ Y 1 1 da Sibirya'da Solvi~egodsk'ta siirgiin cezasma -;arptmldl. Daha onceki mahpuslugunda hapishane kosullan nispeten yumusakn. Ama §iddetli gericiligin etkisi altmda cezaevi y6neticileri artik yavas yav8§ eski kosullen kaldmyorlar, kurallar gittikce sartleslyordu. Siyasi mahkfunlar ayaklandt. 1908 Paskalyasuun pazar giinii, cezaevi yoneticileri siyasi mahkfunlara "iyi bit ders vermeyi" kararlastrrdilar ve ayaklanrnayi bastirmak icin Solyansk Alayuu ~agIrdllar. Siyasi mahkumlan hapishane bahcesine tek sira halinde dizdiler. Askerler de iki sira halinde dizildiler. Soma mahkumlar gene tek sira halinde iki sua askerin arasmdan gecirildller: gecerlerken, askerler dipcikleriyle vuruyorlardr. Stalin, basi dimdik ve koltugunun altmda bir kitap, dipcik darbeleri arasmdan hie sendelemeden yiiriiyiip gectl.

84


85

42/154

5/11/2018

Stalin -JackT.MurphyBiyografi-slidepdf.com A L T IN C I H O LU M

D EV RlM tN Y ER AL T I D ON Y A SIN IN

DERtNL1KLERlNDE

ST ALiN'iN hapishane arkadasi ve politik hasrm Semya Verestcak, Baku cezaevindeki giinlerini yazarken :joyle diyor: Bir giin Bolsevtk kamp ta yen i bir s ima be lirdi. Bu yoldas in kim 0 1 dugunu sorusturdum ve buyiik bit gizlilik i(,;inde UB u Koba'dir ( Stalin) " kal1lhg ml a ldim. '" Koba ~e§itli cevr eler de ma rksist bit og re nci o lar ak g oze ~a rpml~tl. Os tiinde ge nis ac ik yaka h, mavi sa len bir g i:im lek var di: kemer i yoktu. Ba §1 c rplsktr. Omuz lanna bir bashk (gittik~ inceien iki atkisi olan, takihp cikanlabillr bir c ; i f t ku kuleta) atnns n, Ya nmda he r zam an bir kita p tas ir di. Boyu or talamadan uzundu, yava§ yava§ ve kedi adnnlanyla yiiriirdu. Ince uzun, anlamh bit yiizii vardr, teni ~i~kbozugu izleri ta§lyOrdU, duz burunluydu ve hafif cizgil! dar bit ahndan bakan kii~iik gi:izleri vardr, Az konusuyor ve arkadas aranuyordu. a giinlerin Stalin'i ciiretkiirdl; hicbir kurala boyun egmiyordu. Baku'daki siyasi mahkOmlar kendilerini oteki mahkUmlardan oiabildlgince uza k tutmay a r o:ah§ lyor iar ve a ra lannd aki ge ncler e ger bu yazrsiz yasaya uymazlarsa cezalandinhyorlardi. Bu ti:ireyi acikca ~igneyen Koba her zaman haydutlann, dolandmcrlann, hirsizlann ar as mda gor ulur dn , Hiicr e ar kad aslan olar ak, biri bir dolan dmci, oteki de unlii bir Bolsevik olan Sakva delidz e kar des ler i s ecm tstt, Faal insan lar , ~ ya pan ins anlar o na ~e kici geliy or du . .. Gec eJ eyin bir idamm inf az r bek lenirken tum hapishane nin tedirgin, uykusuz ve gergin oldugu bir sirada, Stalin sakin bir ~kilde uzarur yatardi ... Kafkaslarda genellikle bir ikinci Lenin olarak nam salrmsti. ba de gelen mar ks izr n u zmam olarak gi:iriiliiyordu. Bundan do layi, Men se vizme k alll du ydugu cok oz ei nef ret .. .

Kansi bir erkek cocuk dunyaya getirdigi zaman Stalin hillA Baku hapishanesindeydi. C o c u g a Yakop am konuldu, ama bugun herkes tarafmdan Y8§a olarak tammyor, Cocuklugunda babasmi pek az gordu, r;Unkii Stalin eve cok az gelebiliyordu ve tum siyasi mahkumlar devrim tarafmdan serbest lnrakihncaya dek Gok biiyiik bir zamamm hapishanede ve siirgiinde gecirmisti. Baku Hapishanesinde sekiz ay gecirdikten sonra Kuzey Rusya'daki Vologda'ya siiriildu, 1909 Haziramnda siirgiinden kacarak S1. Petersburg's geldi ve oradan da Bolsevik orgutlenmeyle ilgili Gab~masmi tamamlamak iizere Baku'ya dondii. Ve her zaman en cok dikkatini ceken, farkh diizeylerden Menseviklerdi. Eger i§Gilerin giivenini kazanmada onlann en tehlikeli rakiplerinin Mensevikler oldugu kavramlmazsa, gerek Stalin'in, gerek genel olarak Bolseviklerin bu sorunu bir sapIanti haline getirdikleri samlabilir, Bolsevikler onlan olaganiistii bir tehlike olarak goruyorlardi, r;Unkii Mensevikler yt8mlan miicadeleden ahkoyan ve belli 6l.;:iide ihmh bir havaya sokuyorlardi, Bir zamanlar, Menseviklere "yumusaklar", Bolseviklere de "sertler" denirdi; gercekten de bu, her ill grubun niteliklerine cok uygun dusen bir simflandirmaydr. Cunkii i:jGilerin ve koyliilerin iclerinde banndrrdiklan butun kuskulan, korkulan ve eksiklikleri anlatan her zaman Mensevikler oIuyordu. Onlann g6ziinde, 1905 Devriminin yenilgisi muazzamdr. "t§Giler silaha sanlrnamahydi," diyorlardt. "t§¢1er devrime onderhk edemez. Bu bir burjuva devrimidir onlann ve burjuvazinin onderliginde olmahdir." Bolseviklerse bu aciklamalanru umutsuzlugun ifadesi olarak adlandmyorlardi. Bolsevikler, devrimin yenilgiye ugradiguu kabul etmekle birlikte, :joyle diyorlardi: "Gelecek sefer daha fazla silahrrmz olacak ve daha iyi dovusecegiz. Devrime i§Gileronderlik etmelidir, cunku miittefikleri olan koylulerle birlikte gelecegi ellnde tutan onlardrr." Bolseviklerin inanclan suursizdi. "Yaklasmakta olan gelecek devrime hazirlanm," diye sesleniyorlardi." Bol§evikler sizi sosyalizme ulasnracaknr." Dolayisryla, Bolseviklerin Menseviklere karst verdigi savas i§Gi simfmm kurtulusu ugrunda bir savasti ve Bolsevikler boyle bir miicadelede aman vennemelc zorundaydilar,

86


87

43/154

5/11/2018


Stalin Baku'ya doner donmez, gene aym ~evkle kavgamn i¢ne anldi. Onun merkezi pam basuunda yaymlanan K a f k as la r d a n M e k t u pl a r' l eok gecmeden Lenin'in ovgiisUnfi kazandi. Stalin, Trocki'ys karsr mficadelesine lste bu mektuplarda baslarmsti. Devrimin idam mangalan bircok Trocle i taraftan i¢n tarusmaya son verineeye ve ta uzaklarda, Meksika'da vurulan bir darbe Trocki'nin ya.§anllru sona erdirinceye dek hi4; arahksiz sfiriip gldecek bir miicadeleydi bu. 0 siralar her ikisi de illegal bir hareketin fiyesiydi. Trocki, stirgune gonderilmis oteki Sosyal-Demokratlarla birlikte Avrupa'daydi. 1898'de, Sosyal-Demokrat ajitasyon yiiriitmek iizere giri§tigi ilk cabalan sirasmda tutuklanmis, bir }'IIhapiste kalmis, sonra da Sibirya'ya siiriilmu§tii. 1901'de oradan kaeip yurt disma 4;lkml§ ve St. Petersburg'a ancak 1905'te S1. Petersburg Sovyetinin ilk toplanti gunu geri ddnmtistu. Sovyet temsilci1erinin tutuklanmasim izleyen hapislik giinlerinden snnra gene Sibirya'ya gonderilmis, oradan da kacip dosdogru yurt disma, Avrupa'ya gitmisti, Avrupa'da parlak bir gazeteci ve konusmaor olarak fin kazanDU§tI. Ama 1917 oncesi Rusya i§¢ simfi hareketi i¢ndeki deneyimi, oziinde bir g~enin deneyiminden ote degtldi, Ama gene, de, sesiyle ve kalemiyle onemli bir rol oynadi. Daha Lenin'le tanl§f:lgl ilk andan baslayarak, genel olarak Bolseviklerin ve ozel olarak Lenin'in bir dusmam haline geldi, Ilk basta, kesin olarak Menseviklerin safmda yer aldi, Sonra Menseviklerden koparak iki karsi gucun

iizerine, oradaki Bolsevik orgiitIenmeyi guclendirmek uzere S1.Petersburg'a gitti. Ne var l e i, daha dogru diiriist bir -;ahsmaya girismeden Eyliil aymda polis tarafindan yakalandi ve Vologda'ya dondu, Bu kadar cabuk yeniden ellerine dfW tiigii i4;in olt;:usUzbir ofkeye kaprlrmsti. Aylardtr yeni Pam Konferansmm toplanmasi, legal bir gazetenin crkanlmasi ve Rusya'daki pratik -;all~maYl yiiriitmek iizere illegal bir merkezin kurulmasi i¢n ajitasyon faaliyetinde bulunmustu. Lenin'in yurt dismdaki fmderligine karsi hiebir itirazl yoktu. Lenin'e karst snnrsiz bir baghhk gosteriyor ve onun gorii§lerini sonuna dek bagh bir insamn tiim coskusuyla savunuyordu. Ama devrimci partinin Rusya'da orgutlenmesi gerektigtm de biliyordu. Ve simdi 1912 Ocagmda, canahci konferansm tam toplanmak iizere oldugu sirada gene ele ge4;mi~ve eli-kolu baglammsti. Prag'da toplanan bu konferans, Sosyal-Demokrat 1§¢ Partisi i¢ndeki bolunmenin tarihinde belirleyici bir asamayl temsil eder. Lenin, artik pam icinde Menseviklerle daha fazla oyalanmamak gerektigi sonueuna vanmsu. Lenin, yeni bir devrint dalgasmm yiikseldigi kamsmdaydi, Devrintci partinin yiireksiz ve bulamk Wall bir onderlik tarafmdan kosteklenmesi olumcul bir sonuea yol acardi, N e Y ap m al t? adh kitabim yazdigmdan bu yana meydana gelen her sey, Lenin'in 0 sayfalarda dile getirdtgi fikirleri dogrulamisn. Dolayisiyla bundan boyle Mensevikler ve Trocki gibileri yol arkadaslan olarak. degil, pam dusmanlan olarak goriil-

arasmda bir tutum takmdi ve bir yandan birligtnbirmiimkiin olmadrgi yerde birlik cagnlannda bulunurken, yandan da Lenin'e ve Bol§eviklere karsi en keskin polemiklere giri§ti. 1917 Devriminin dalgasi yukseldlginde, zamanla ustanm yerini almayi hesapJayan sinsice bir umutla, Lenin'in devrimci ustahgma boyun egdi. Stalin'in Baku'da orgtitsel cahsmalarda bulundugu donemde, T r o cki Avrupa'da uzlasmaz tutumlan yiizfinden Bolseviklere saldirmakla mesguldu. Ama Stalin cahsmasim uzun zaman sfirdfiremedi. 23 Mart 1910'da yeniden tutuklandi, Baku hapishanesinde alb. ay kaldikdan sonra bir kez daha solugu Solvicegodsk'ta aldi. 1911 yazmda fi4;ftncii kez siirgiinden kacn ve pam yonetiminin istegl

meli ve orgiitIii devrintci saflarmm kabul edilmeliydiler. Prag marksizmin Konferansi bu oneriyi dismda yiiriirliige koydu. Mensevikler partiden atildi ve Lenin'in taltman iizerine Sergey Orconikidze siirgiinde bulunan Stalin'i garmaye ve ona konferansm kararlanru anlatmaya, Rusya i¢nde cahsan Merkez Komitesi Rusya Burosunun basma getirildigini bildirmeye gonderildi, Boylece Stalin Bolsevtk Partisinin lkinci Komutaru 0 1 mustu. Bu haberi aldiktan sonra onu Vologda'da tutmak ancak zineire vurmak.la miimkun olabilirdi. 1912 Subatirun zorlu kI§ giinlerinde gene kacmayi basardi ve S1.Petersburg'a geldi. Orada var giieiiyle Prag Konferansi kararlanru uygulamaya ve ozellikle partinin legal gazetesini cikar-

88

89


44/154

5/11/2018


maya koyuldu. Stalin surekli tehlike altmdaydi. Polis her zaman izindeydi ve 0 bir geee kaldrgi yerde bir daha kalmamaya dikkat ediyordu. Parti Merkez Komitesinin bir uyesinin ayru zamanda Ohrana'run (gizli polis) da uyesi oldugundan ve polisin onu bulabilecegi yerler hakkmda polis merkezine durmadan ipueu verdiginden habersizdi. Ama bu karanhgm ortasmda ku.;:Uk bir aydmhk vardi. Kafkaslardan tamdigi bir arkadasi st. Petersburg'daki bir elektrik santrahnda ustabasi olmustu. Adi Alleluyev'di ve kansi Gureuydu. Hura ve Nadya adlarmda on ve oniki yaslarmda iki kizlan vardi. Stalin tum ailenin buyuk dostuydu ve srk s ik onlarda kahyordu. Ve tabil, kiieiik Nadya'nm da kahramamydi. Belki de Stalin'in yasammm ask oykusu burada bashyordu, .;:iinkiiyillar soma buyiiyiip guzel bir kadm olan Nadya, Stalin'in ikinci kansi olacakti. Baku'daki evIilik yasammm ilk birkae aymdan sonra birinci kansim cok az gonnu~ru. Stalin hapiste oldugu i.;:inkansi ailesiyle oturmaya baslanus ve cocuklan Ya~a'YIda onlarm evinde diinyaya getirmisti. Birkac yrl sonra, kocasi hAlAsurgundeyken, veremden olmu~ ve ~ocuk da Bolsevik onderler Kremlin'e yerlesinceye dek biiyukannesi ve huyiikbabasi tarafmdan buyiitulmu~tu. Bolseviklerin ilk legal gazetesi Pravda 'om ("Ge~ek") yayinlanmasi icin girisilen biiyiik hazrrhklann tam ortasmda, ta uzaklardan, Sibirya'dan gelen tiifek sesleri tum dunyada yankilandi ve Rusya'mn yillardir umutsuz bir suskunIuga dalmis gorunen milyonlanru harekete gecirdi, Lena a ltm madenlerinde Carhk askerleri greveilerin ustune ates acmislar ve yiizleree i~t;ioldiirulmii~. Bu kanh olayi protesto etmek amaciyla Rusya'run butun sanayi kasaba ve kentlerini kendiliginden bir grev dalgasi kapladi. j~'Wilerb ir kez da ha yiirUyii~e gecmislerdi. Lena'daki katliamm etkilerini Stalin ~oyle anlatiyor: Yuzeyden bakan bir kimse, devrim giinuniin tamamen kaybedildi· gini, Ru sya 'ya Pr us ya'mn yolun u Weyen me sr uti g ellsm e donem lnin gsldigmi s ana bilird i, Ve b u yolda yapila n telkinler e yiire kten yakmhk duyan bazt eski Bolsevikler, 0 sirada saflan terkediyorlardi. K a m c m m ve karanhgm zeferi tamdi, Lena gunlert bu p is koku lu ba takhgm tepes inde bir fr rtma gibi pa l-

ladi ve her kes in goz ii onune yeni b ir gor iinum g etir di. Stolyipin r eo jiminin 0 kadar saglsm olmadigi ~§lId~. D.~a, ytgmlar arasmda ne fr et uya ndirmis ve 1§ ~ller y em blr d evnm l~m s ava sa a tilaca k y eterli guell biriktinniJIerdi. Sibirya'm n i~lerindeki i§r;llerin vurulmasi, tum Rusya'y t grevlerin kaplamasma ve St. Petersburg proletaryasmm sokaklara dokulerek palavraci Bakan Makarov'un "her zaman boyle olmustur, her zama n da bO yle olacak trr " bic;imindeki kiistah slogannu bir vur us ta yikmasma yetmistir ....

Pravda 22 Nisan 1912'de cikn. Ayru gun Stalin bir kez daba tutuklandi. Bir kez daha Sibirya'ya, bu kez Narin'e gonderildi. Ama Eylulde surgfmden kacmis ve Dordiincu Duma Bolsevikleri yonetmek bir kez daha tam secimlerinde zamanmda St. Petersburg'a donmusiizere bulunuyordu. Alb Bolsevik secildi. Stalin bunun iizerine Duma icinde izleyecekleri politikayr saptadr ve alh Bolsevik milletvekilini, gene Duma'ya sec;~ bulunan yedi ~e~evik1e birl~~memeye gut;lukle i kn a e tt i, Duma'ya secilen alb Bolsevik de amekciydiler ve Mensevik aydmlann sahip olduklan ustunliiklerin oldukca farkmdaydilar. Stalin, grubuyla geee gunduz yaptigr uzun tartismalardan soma bir anlasmaya vardi ve milletvekillerinin Parti Merkez Komitesiyle bir toplanti yapmalanm onerdi. Lenin, Rusya smmna daha yakin olmak lcin Krakov'a gecmist! ve milletvekilleriyle yaptla~k topIanu buyuk bir guc;liikle ka~lla~llmadan gerceklesti. Arna toplantimn sonrasi, toplantmm kendisinden de onemliydi. Stalin iki ay Krakov ve Viyana'da kaldi. Birkac hafta Lenin'le birlikte kaldi ve orada iki onder ilk kez onlerindekianlatmak butun sorunlar rahatca frrsatim iizerinde buldular.gOrU~lerinibirbirlerine Onlann bu konusmalannda en onde gelen ve yurt dI~mdayken Stalin'in en fazla vaktini alan sorunun ne oldugu, 1913 Subatmda Lenin'in Gorki'ye yazdigr bir mektuptan acikca anlasihyor. Lenin mektubunda ~oylediyordu: "Ulusal sorunu ciddiyetle ele alma vaktinin geldiginde seninle aym kamdayun, Burada yamrmzda, Avusturya'yla ilgili ve oteki biitiin malze.~ele~ toplanus ve bu konuda biiyiik bir yazr hazula~aya ..g.~ml~ bulunan harika bir Giircii var." Bu yazi sonra uc bolum halinde, daha soma da kitap olarak yaymlandi. Bu yazi ilk bakista pek onemli degilmis gibi gonmebilir. Ama gercekte, yazmm Rusya Devrimi uzerinde 'Wokge-

90


91

45/154

5/11/2018


eminim Stalin it;in de boyle ulmusTiflis'teki ilk.yillardan bert Lenin, Stalin'in ka h ramam olmustu. Lenin'le siirekli birlikte bulunmak ve oderllkte onun c;ah§ma arkadasr olrnak, Stalin'in delikanhhk dii§iinu gerceklestirecekti. G e r c ; : i Tammerfors ve Londra Konferanslarmm Politik Komisyonlannda birlikte c;:all§IIll§lardt,ama Lenin devrimden soma en biiyUk pratik politik sorunlardan biri halina gelecek olan bir tearik sorunu c;:Ozmek gibi bOylesine onemli bir gorevin usteslnden gelmek ic;:inyanma ilk kez bir arkadas c;:agmyordu. Lenin'in herhangi bir basks sorunda, herhangi bir baska arkadasiyla bu yola basvurdugunu hie;:duymadim, Ama Stalin'in teorik dii§iincelerine ve bir marksist olarak saglam yargIlanna biiyiik giiveni oldugunu

ncr ve anlasihr bir bic;:imde uyguladi. tki onderin birlikte c;:Ozmeyekoyulduklan bu sorunlar, devrimci politika alanmdakibutun oteki sorunlardan daha karmasiktrlar. Rus lmparatorlugu ic;:inde farkh gelisme asamalannda bulunan, ulusal gruplara boliinmii§. ezilen, sOmiiriilen, kendi dillerini kullanmalan yasaklenmis ve e;:ogu zaman hiebir politik hakki bulunmayan 60 milyon "yabanci" y8§lyordu. Rusya drsmda, Avrupa da farkh derecelerde kurtuluslanm kazanmis bir milliyetler karmasasr balindeydi, aynca tum dunyada biiyiik devletler somurge topraldanr u hemen tumuyle ele gec;:irmi§ler ve yiizmilyonlarca so miirge halkmi tam bir boyunduruk altma a lrm sla rd i. D ah a yiizmilyonlarca insan da yalmzca kismen bagimssz olan biiyiik toprak parcalannda ya§lyorlarru; artik kesfedilscek yeni topraklar ve kolelestirilecek yeni halklar kalmarmsti. Imparatorluklann catismasma ve dunyanm yeniden paylasrlmasi ugrunda bir oliim-kalun miicadelesine dogru hizla Ilerliyorlardi. Sosyalist dii§uncenin gellsmesinde uzun zamandan beri bazi kesin ilkeler saptamrusu. Sozgelimt yillar once MIll'X, "baska bir ulusu boyunduruk altmda tutan bir ulusun kendisinin de ozgiir olamayacagi" ilkesini ortaya kaymustu, Marksistler "uluslann kendi yazgrlanm belirleme hakki" ilkesini kararhhkla savunuyorlardi. Avusturyah sosyallstler "ulusal sorun" konusunda co k §ey yazmrslar ve Polonyahlar ve Yahudilerle birlikte "ulusal ozerkllk" ve

iyi biliyorum, ciinkii 1921'de yaptignmz konusmalardan birinde Stalin'den "bizim c;:etincevizimiz" diye soz~ ve §oyle aciklarmsn. "Polttik Biiro cok arastmlmasi gereken bir sorunla kar§Il8§b rmydi, gorsv Stalin'e verilirdi". 0 zaman bu zamandir [ozef Stalin 'in "Ulusal Sorun ve Somiirge Sorunu"nun basta gelen uzmaru olmasi, Lenin'in onun ve eseri uzertndeki yargisuu dogrulamaktadrr. Bolsevikler iktidan ele geeirlr gec;:irmez, Lenin, yoldasmm Sovyet devletinin bu konuyu pratik olarak ele alacak bakanhgma atanmaS1D1 sagladi ve ondsn sonraki biitiin knnferaslarda bu konuyla ilgili raporlan Stalin yazdi, Merkez Komitesi it;in bu konuyla ilgili btitun karat taslaklanm Stalin hazrrladi ve bu konuda gel~tirdigi ilkeleri Sovyet Anayasasma Inandi-

"kiiltiirel ozerklik" tasanlanni tekrarlamaktan dillerinde tiiy bltmistl. l§c;:ip artilerinin ulusal gruplasmalara gore kurulmasryla birlikte Rusya'da ozel bir sorun d o g mus tu. Bu durum, Rusya Sosyal-Demokrat t§c;:iP artisinin Rus lmparatorlugu ic;:indeki biitiin sosyal-demokratlan saflanna kazanma cabalanm biiyiik olgiide kostekliyordu. t§:c;:isimfi orgiitleri MIA milliyet aYUUDlyapmak ve rrksal temeller iizerinde orgutlenmek zorunda birakrhyordu. Biitiin bu kan§ikhgm ortasmda acik-secik bir rehberlige duyulan gereksinim acil bir hale gelmistt, Stalin'in bu konudaki cahsmalenmn sonucunun, hilimsel sosyalizmin sayfalan arasmda her zaman yiiksek bir yeti olacaktIr. Stalin'in c;:Qziimlemeyontemi son derece ber-

92

93

n~ kapsamh bir e tk ist o lm u stu r v e tiim diinya icin de gents kapsamh btrdnemt olabilir. En sonunda M a rk si zm v e U lu sa i S or un v e S 6m iir ge S or un u adiyla yaymlanan y8Z1elbetle Lenin'le yaptlan tarnsmalann bir tininiiydii, arna hie;:kuskusuz tiimiiyle Stalin tarafmdan kaleme almmisn. Yazmm her paragrafi onun ki§iliginin damgasim tasiyordu. Ne kadar ~buk taslak haline getirildigini ve tarusildigrru Lenin de, Stalin de enunsamryorlardi. Mutlaka ikisi de notlar almrslardm arna eminim ki, bir araya geldikten birkac dakika sonra konuya 6ylesine yogun bir bicimde dalrmslardn ki, tamamen karsihkli katkilannm oldugunu unutmuslarBu, Lenin'i taruyanneherkes ic;:inboyle Benim dir. olmustur, ic ;:in de boyle olmustu,

tur, ¢nkii


46/154

5/11/2018


rakti. Arastrrmacrya zorluk crkaracak hicbir belirsiz nokta biraknnyordu. lse, "ulus nedir?" diye sorarak bashyor ve saglam kamtlara dayanan bir tarumlama bulmaya cahsryorduo Sayle siirdiiriiyordu: B ir u lu s h er § ey den o nce b ir t op lu lu kt ur , b el li b ir i nsa n t op lu lu gu duro B u t op lu lu k, i rk sa l y a d a k ab il ey le i lg il i d eg il di r .. .. M od em lt al ya n Ulusu Romahlardan, Totonlardan, Etriisklerden, Greklerden, Ampl ar da n v b, o lu sm us tu . F ra nsi z u lu su Gal ya hl ard an , Ro ma hi ard an , Bretonlardan, Totonlardan vb. olusmustu. Aym §ey, farkh irk ve k ab il el erd en , h al kl ar da n u lu s h al in e g el mi § o la n l ng fh zl er, Alm an · lar vb. Icin de soylenebillr.

Bundan §ayle bir sonuc crkanyor: "Dolayrsiyla ulus, irksal ya da kabileyle ilgili olarak degil, t ar ih i o l ar a k olusmus b ir i ns an t op lu lu g ud u r. " Bu yeterince aeiknr, Ama sunu ekliyor. T ar ih l o la ra k o lu st uk la n v e f ark h k ab il e v e rr kl ar da n m ey da na g el dik1eri halde, Slrus'tm ve iskender'in biiyiik tmparatorluklanna hit;: kuskusuz ulus denemez. Onlar ulus degildiler: §U ya da bu fatihin zaf er leri ne y a d e y en il gi leri ne b ag h o is rs k b irb ir in den k op an y a d a b lr a ra ya g el en , b irb ir leri ne r as tl an ny la v e g ev §ek b ag la rl a b ag la nDU§ grup kumelesmelenydfler.

Boylecs baska bir sonuca vanyor, "Bu yiizden" diyor, "ulus rastlantisal ya da gecici bir kumelesme degil, kalia bir in sa n to plu lu gu du r. " Boylelikle bir adnn daha ilerlemis oluruz, ama yalruzca b ir adim. Ciinkii hemen ardmdan sunu ekler: " ... her kahci topluluk bir ulus olusturmaz. Avusturya ve Rusya da k a h c i topluluklardtr, ama W I} kimse onlara ulus demiyor." Stalin, bunlann ulusal topluluklar degil, politik topluluklar oldugunu soyler ve daha fazla sormanuza kalmadan sorunu oniimuze koyar: "Ulusal toplulugu politik topluluktan ayirdeden nedir?" Bu da yeni bir c;oziimleme zincirini baslanr, Soyle der Stalin: Ayi rd sd ici o zell ik lerd en b ir i d e, b ir d ev leti n i lI e d e o rt ak b it d il i 01 · masi gerekmezken, ortak dill o lm ay an b ir u lu sa l t op lu lu gu n t as av vur edilememesidir. Eger her birinin ortak bir dill olmasaydi, A vusturya'da bir Cek ulusunun, Rusya'd a bir Polonya ulusunun va rligl olanaksiz olurdu; buna kar§lhk, simrlan Icerisinde birco k f ar kh d il in b ul un ma si Ru sy a' mn v e Avu st ur ya 'n m b iI li in li ig un u etkilememektedir, ."

Boylece bir baska sonuca ulasiyoruz: " D i l o r t ak i lg l , bir ulusun belirleyici ozelliklerinden biridir." Bu da son derece

94


47/154

5/11/2018


o lustur maz , Yahudtler, ~iin kii her Lltvanya'daki b ir inin it;ind e ulus al az mhk larKafkasya'daki va rdr r, Polonya'daki Lstonyahlar, Rusiar, Ukrayna'daki Polonyahlar vb. biiyledir .... Bir ulusal a z m h gl ~ktrtan nadir? Azmhk, bir ulusal birlik bulunmadigi i~in degil, k endi diIini ku llanma ha kkm a s ahip olmad igr it;in huzu rsuz dur . K end i diUni ku llsn mas ina izln ve rin, huz ur suz luk kend iliglnde n ortadan kalkacaktir .... Dolayisryla, ulusal sorunun ~ziimunde, he r t il r ul usal qitlik (dil, okullar vb.) vazgecihnez bir unsurdur .... ~ ~iler in ulusa 1 es as lar a g or e boliimn es inin ner eler e var digu n billyoruz. Birle¢k bir i~i smUt partisinin dagtlmasr, sendikalarm ulusa l es as iar a gOr e Mliinme si, u lus al s iirtiitmenin ~idd etle nmes i, ulusal grey kmcihk, s os yal-d emok ra t ha re ketin s af lan nda tam b ir moral bozuklugu - 6rgiitsel federalizmin sonuelan bunlardir .... Bunun tek tedavisl, enternasyonalist esaslara gore orgutlenmedir. Hedef, Rusya'daki biiUin milliyetlerden ~~eri ~6fitli yorelerdeki birl6fik ve yekpare kollaktff orgii.tlerde birle~tirmek, bu kollektif orgutlert de tek blr partide blrle,tlrmek olmahdir .... Dolayisryla, ulusal sorunun ~ziimo.nde, 4rilerin entemasyona! dayanqmasl jf!resi vazg~jfmel bir uns ur dur ....

sun birakmak it;in polisin bikrp usanmadan izledigi politikaya var giicilyle yardimci oluyordu. Simdi de S talin'in ve Stalin'le birlikte merkezi biiroda bulunan Sverdlov'un izindeydiler. 23 subat 1913'te St. Petersburg'da Pravda yaranna diizenlenen bir konserde Stalin gene tutuklandi. Ashnda bu, Sverdlov'un, Kamanev'in, Spandaryan'm ve Duma'daki Bolsevik milletvekillerinin en sonunda yakalandiklan ve Sibirya'ya siiriildllkleri bir dizi baslo.mn baslangrciydi. Stalin bu kez dart yil i-;:in eok uzak bir ko§edeki Turuhansk yaresine gonderildi. llk basta Kostine kOyiinde kahyordu, ama 1914 yih baslannda daha da kuzeye, Sibirya'run Kuzey Kutbu donsncesi icinde kalan Kareyka koyiine gonderildi. Cann adamlan bu kez onu ellerinden kacirmamakta kararhydilar ve savasm ve devrimin etkisi sonucu Carhk kendisi cabrdaymcaya dek onu bu kar ve buz ~olilniin ortasmda cok siki bir denetim altmda tuttular. Yakalanmalanm izleyen aylarda Lenin, Stalio'i ve Sverdlov'u kurtarmak i¢n iki kez girisimde bulundu. Ama her kezinde Malinovski polise haber Hetti ve muhafizlar artmldi. Artik S talin'in. olaylarm gelisimini beldeme sabn, daha once goriilm edik bir smav verecekti. Kuzey Kutbu donencesinin otesindeki diinyayla zayif ve sa sa kopan bir bagr stirdurecek, bu bag yoluyla zaman zaman olaylarm OO§lDl etkileyebilecek, ama esas gorevi beldemek ve elinden geldigince izlemek olacakti. Ve bulundugu yerden

Dilin kesinligi, belirsiz deyimlerden tamamen annmis olusu, ilkeler Heuygulama arasmdaki iliskiyi ifadedeki berrakhk, bu belgeye, Stalin'in butun eserleri arasmda olaganustil bir nitelik kazandnmaktadir. Ve bu eser, zamanm ve deneyimin smavmdan almnm akiyla ~Ikml§tlr. Stalin bu eserini tamamlar tam amlamaz, st. Petersburg'a geri donmeye ve Prag Konferansmdan sonra partinin kendisine verdigi daha bilyiik merkezi yonetim gorevlerini ilstlenmeye hazirlandi. Ama oraya heniiz vanmsti ki, her zamankinden daha silo bir takip altmda oldugunu farketti. Merkez Komitesi icindeki polis ajam Malinovsky, Krakov'da bulunmustu, blltiin yeni geli§melerden haberliydi ve Sosyal-Demokrat t§~i Partisini onderlerinden yok-

olaylann kapladi. akisnu izlerken Stalin'in icini afkeli bir sikmti Ama ansizm Saraybosna'da patlayan bir tabanca, diinyanm barut ficrlanru havaya ucuruverdi, R usya i§Ci srmfmm barikatlan kaldmldr. Savas davullan calmaya, ordular gorevlerinin basma toplanmaya basladilar ve diinya kapitalizminin krallanmn, imparatorlannm ve baskanlannm bayrak.lan altm da yiiriidiiler. 1914 giiz giinlerinin golgeleri kutup ~alilnde uzamaya basledrkca, Bolsevik onderlerin devrimci umutlan da sonmeye yiiz tuttu. Gercekten de Avrupa'run iizerine kara bir bulut ¢kmu§, uluslararasr sosyalist hareketin savas durumunda i.§cilerin ne yapmasi gerektigi konusunda aldigi biitiin kararlar havaya gitmisti,

daha iistun bir cozum saptiyor. Sayle diyor: .. . u lus lann k end i yaz gila mu be lirleme , u lus a1 s or unun ~z Umun de vazgecilmez bir unsurdur. Dahasi var. i}u ya da bu nedendsn or um ge nel y aplDm it;ind e kalmayi y eg tutaca k ulus lar a kalll tav nmIZ ne o lmah du? .. . Tel: ge reok ~ziim b dlges el 6z er klik tir, Pelon ya, Litvany a, Ukr ayna, Ka fk as ya vb. gibi billur ia, ml, b irimler it;in 6ze rklilctir . B6lges el o ze rk ligin ya ra n, birinci olar ak, topr aktan yok sun bir ha ya li deg H de, belli bir topr akta y apya n be lli bir ha lki ele alme siduv lkinc is i, halki ulusa g or e bolme z, u lus al ay nhklan k or ii!d .e mez ; tam ters ine , yalru zca bu aynh klann yikilmas ma hizmet eder ve halkr, baska tiirden bir boiiinmeye, smif esasma gore bOliinmeye yol acacak bir bit;imde bitlestlrir .. ,. Hi~ kuskusuz, bolgelerden hicbir! bilesik ve bir turden bir ulus

97


48/154

5/11/2018


Ve artik tarihin W§l gereekten de ak:tl almayacak 01~de hizlanrmsn. Insanhk, stirgundeki erkeklerin ve k a d m lann ugrunda cahstrklen ve do.§Ono.kurduklan §afaga dogru atilarak yUzyillan yillara, yillan aylara srgdiracakti.

Y E D tN c t B O L C rM

UZUNBtRARA V E B U A RA NIN SONA E R 1 ~ t

iTlSfm08Iu yeryUtUniiniin efondisi o la ca ktu '. in sanlarm yasa y a pm a h a kl a, gozk g Q rU l m e ye n sa rsmulan b U gu n b il e y e ry ii zi in ii n y ii re g in d e s U re d uran ilk biiyUk P l K d a I de pr e m i yaratmljll. Insanlon n y er yi iz ii ne s ah ip o /n uJ h ak Ja is e i k in ci depremi yaraJilcakhr.

Yeryiiziiniin

efendileri, el/erinjzi

vt

e v la J Ia n m t .m e l /e r in i u s la la p m n , fiinkiJ. oniaro i h t iy a c lf ll Z o la c a k .

JA M ES F IN T ON L AL OV

StBtRYA'NIN karlar arasmdaki Yeniseysk ilinde, lSSlZKareyka kOyOnde, Stalin olaylan izleyerek bekIiyordu. 0SIralar onbes koy kulubesinden meydana gelen Kareyka, ayru adi tasiyan bir irmagm kiyismda yer ahyordu. Stalin bu kulubelsrden birinin bir odasmda, Sverdlov da baska birinin bir odasmda oturuyorlardi, Stalin'in kuliibesinin sahibi ailesiyle birlikte baska bir odada ve mutfakta oturuyordu. Elli mil uzakta bir kW'§UDmadeni vardi. yo.zelli mil kadar bahda ise Turuhansk hapishane kampi bulunuyor, orada da o.c;yiizkadar siyast mahkum Y8§lyordu. Gerek Turuhansk, gerek Kareyka, kuzey Asya'nm bu ucsuz bucaksiz tundralar bolgesinde ko.¢ciik birer benek gibi kahyorlardi. Ger9. irmaklar ve dereler bahk doluydu, bolge vahsi hayvanlarla dolu tam hir av ceonetiydi, ama etkin bir politik. onderin

98


99

49/154

5/11/2018


hie de oturmak i ci n s ec ec eg i bir yer sayilmazdi. Ama yan-tropikal Kafkaslann cocugu Iozef Stalin gene de, dondurueu kutup rUzgArlanrun eksik olmadigi, yilm sekiz-dokuz aymm kar ve buzla kaph oldugu bu yerde dort yila yakm bir su re y asam ak zo ru nd a kaldi. K l /} geceleri bitmek bilmiyor, karanhgm icinden her gun yalmzca bir-iki saatlik bir g U m §l g l doguyordu. Bu sikmnh ortamm tekdiizeligi, aneak yaz aylannda kisa bir sure iein y11kselip kaybolan gimesle biraz olsun diniyordu. Yakmdaki kulubelerden birkomsu koylfi, arada sirada gelip kapidan bir bakiyor, kiroi zaman da Turuhansk hapishanesinden b ir k osu gelen birkac siyasi m a h k u m , Stalin ve Sverdlov'la oturup b8Z1sorunlan tartrsiyorlardi. Bu hapishane kampmdaki siyasi stirgunlerden biri olan Vera Svaytzer, Suren Spandaryan'la birlikte, Kareyka'daki Stalin'e yaptiklan ziyaretlerden birini §oyle anlatiyor: Yihn 0 mev siminde gec ey le gOn diiz tek bir son su z k utup ge ce sinde b iitOn le, ir , he r ye r s er t bir do n tabak as iyla ka plam r, A rdmuz da siir ekli kur t ulum alan, Mo nas tirs koye I le K ar ey ka a ras mda kt 20 0 kilom etrelik ka sve tli co lden ge ~r ek hie dur maks izm , k ope kler in ~ktis i b ir a raba yla Yen ise y'de n aPSI ind ik . ... Stalin yoldas bizim bu beklenmedik geli§imiz kar§lsmda &fin bir sevlnc gosterdi ve "k utup yolculan ' m ra ha t ettirm ek i¢n e linde n g elen ! ya pn. 1I k i§i, oltalannm buzdaki deUklerde hazir durdugu Yenisey'e kosmak 0 1 duo Birka c d akika s onr a sntmda koc a bir mer sin bahg iyla ger i don dii. Bu "usta bahkcr'mn kilavuzlugunda bahg; Cabucak temizledlk, yumurtalanm cikardik ve enfes bir bahk corbasl yapuk, Bu mutfa k i§ler i ya pthr ke n, bir y and an d a pa rt! s or un lanm d obr a dob ra te.rtL§lyorduk... Bir kO§ede, kendl yapngt oltalar ve av taktmlan duruyordu ...

-Boylece, devrim onderi, kendisini yeni cevresine uydurmus ve usta bir aver ve bahkci olup Clkml/}b; bekleyis giinleri sona erdiglnde fazlasiyla geregini duyacagi guru ve saghgl kazamyordu. Tundralarm otesindeki dtinyayla olan baglar son derece zaytfu, Yakm dostlan Alleluyev'Ierrlen uzun aralarla gelen mektuplar, Lenin'den, St. Petersburg'daki Putilov fabrikasi i§c;il~rinden ve Baku'nun petrol yataklarmdan haberlerle doluydu. Ama Stalin'in uzaktan hicbir miicadeleyi yonetmesi mumkim degildi, Gazeteler ve b8Z1kitaplar Clkttktan aylar soma eline geQiyordu. B a z i Ian, sanki Stalin Kuzey Kutbunda bir koylu kuliibesine de-

gil de, lngihz Muzestnin Okuma Odalarma siinilmus gibi, "Bu donemde neden Stalin'in teorik eserleri yok?" diye sormuslardir zaman zaman. Gene de, Stalin ve Sverdlov, siirgunlerine kesin olarak son vereeek olan olaylann gittikce kabaran dalgasrm ellerinden geldigince izliyorlardi, 0 kadar ilerisini gormek cok zordu. Ama dunya savasi patladigmda Bolsevikler hie kuskusuz §8§lnnaml§lardl. Butiin iilkelerin sosyalist onderleri daha yirminci yiizyilm baslanndan beri, yaklasmakta olan yangma karsi insanhgi dunnadan uyarrmslardi. Ne var ki, bu konuda cok kesin de olamannslardt. Kimin kime karst savasacagrm soyleyememislerdi. Ama hammadde ve pazarlan elde etmek icin amansizca miicadele eden ve durmadan stlahlanan rakabetci kapitalizmin Insanhgi bir diinya savasma siinikledigini israrla belirtmislerdi. Teshisin kesinlikten yoksun olusu, dunya i§Ci simfrnm bu gelismelere kar§1 koymak iein ne yapmasi gerektigi -konusunda aneak genel anlamda ogutler verilmesine ve bir oI¢de de. savasi onlemek iein hemen hicbir orgutlu hazrrhgm yapilamamasma yol actio 1889'da Entemasyonal Sosyalist Buronun kurulmasmdan bu yana, her uluslararasi sosyalist konferans, her iilkedeki sosyalist i§Ci simfi hareketini yonetecek belli Ukeler koymustu. Her konferansta or-taya keskin bir fikir aynhgi .;:lkmt§ ve her karar, belli bir birligi koruma ugruna bir uzlasmayi temsil etmisti. Bunlardan en acik ve en kesin olam, 1912 Basel Konferansmda alman karardi. Daha soma bildiri olarak yaymlanan bu ka rarda §oyle deniyordu: Ege r bir s ava§ teh like si d oga rs a, ilgili iilke ler de ki ~c i simflanmn v e on lann pa rlema nter tems ilcile rinln go re vi, Entem as yon al Sos y alis t Bu ronun uy umlu ca hs ma lanm n da d es teg iyle. s av as m pa tlak vermesini, uygun gordOkleri en etkili yollarla onlemek i izere en bOyiik cabayi gtistermektir; hie kuskusuz, savasi onlemenin yoUan , s mif m l1ca deles inin , idde t1en me sine v e ge nel politik d ur umu n kesklnlesmesine gore degi§ir. A ma sa va§ he r §e ye ka rsm pa tlak v er ec ek o lur sa, on lan n go re vi, s avasm hizla sona erdirilmesi icin ml1dahalede bulunmak ve tum giicleriyle, savasm yarattrgi ekonomik ve politik buhrandan, halki a yak land mna k ve bO ylec e ka pitalist s mifm tahak knmu nan yikih,tnt hizlandirmak iizere yararlanmakhr .... Kongre, bu dl§ palitika ilkelerinde tum Sasyalist Enternasyonalin

1 00


1 01

50/154

5/11/2018


aym fikirde oldugunu belirtir. Biitiin iilkelerin ~ilerini, proletaryamn uluslararasr dayamsmasuun tiim gdciiyle, kapitalist emperyallzme kalll ~lkmaya csAtnr. Biitfin devletlerin egemen sunflan01, Y1gIniann kapitalist dretim bi¢mi. tarafmdan yarablan sefaIetini saVllf yanllSl eylemleriyle arnrmamalan icin uyanr. Onemli ban, isteminde buhmur. Hiikiimetler;Avrupa'mn bugiinkii durumunda ve itI¢ sm umm bu gun i¢nde bulundugu havada, kendilerini tehlikeye atmadan bir savas cikarmalannm olanaksiz oldugunu unutmasmiar. Fransiz - Alman Savasrm devrimci Koman ayaklanmasrrun izIedigini, Rus-Iapon Sav~1DID Rus lmperatorlugu halklanmn devrimci gu~lerini harekete g~irdigini, kara ve denlz kuvvetlerinde silllhianma yan,lDlDlngiitere'de ve Avrupa'da goriilmemitl ~idde tte snn f ~a btlma lann a yo l a~ gllli ve mua zz am b ir gr ev d alga sm r baslatngun unutmasmlar, Hiikiimetler, canavarca bir diinya saw,1 dii,iincesinin, kacnnlmaz olarak itI¢ s mifm m nef retine ve bas ka ldmsina yol a~acaglru farketmez1erse, ~lgIDhk elm!, olacaklardrr, Kapitalistlerin Urian, han eda nlann ihtir as lan ve gizli diplomatik a ntlas ma lan n dah a da bdy iik ian kaz anm alan ugr un a birbirler in e ate§ etmeyi proletarya bir su~ olarak gormektedir ....

Yirmibes yil sonra Avrupa'da lkinci Diinya Savasi pat1ad18;Izaman, Lenin'in yerini devralmis bulunan Stalin, "1914 karan geeerliltgml korumaktadir" diyecekti. Lenin ve B o l se vi k Partisinin yanm diizine i1yesi tarafmdan Cenevre'de yapilan aciklamada §oyle deniyordu: Av ru pa ve D iiny a Sa w§l, bir bur ju va- empe ry alis t ve han eda n s ava ~I Dln k es in dam gas un lqlma ktad n. Paz ar lar ugr una yabanci ii1keleri yagmalama ozgiirldgu ugruna mucadele: ayn ayn iilkelerde proletaryarun devrimci hareketine ve demokrasiye son venne egilimi: burjuvazinin yaranna, ucretli kOleleri birbirlerine karsi kiskrrtar ak h fitf in iilke ler in pr oleter ler ini aldatma, h alme ve ka tletme egilimi: l§te saV~1D biricik ge~ enlsnu ve onemi budur ....

1914 Temmuz ve Agustosunda diinya savasi gercekten patlak verdiginde, proletarya ayaklanmayla karsihk vermedi. Sosyalistler de ayle. Savas, uluslararasr i§l;ive sosyalist hareketini paramparca etti. Ve Entemasyonalin yalruzca tek bir partisi, Rusya Bolsevik.Partisi, Basel Konferansirun bildirisinde belirtilen devrimci ilkelere uygun bir tutum benimsedi. Her iilkenin sendikasi kendi hiikiimetinin kuyruguna takildr. Bansc, ve birkae kiic;iik gruptan ibaret olanlar dismda, sosyalist ve i§¢ partileri de aym bicimde hareket ettiler.

Bu aciklamayr 90k §ey izledi. Rusya'daki Bolseviklar Lenin tarafmdan dile getirilen bakis a98m1 onayladilar ve pollttkalanm buna gore gelistirdiler. Artik, emperyalist savasm iCsavasa donii§tiiriilmesi, Rusya icindeki biiti1n parti faaliyetlerinin odak noktasi oldu. Uebknecht ve Liiksemburg, bu politikamn Rusya dismdaki en bi1yiik destekleyiclleriydiler. Ama bu politika Rusya iein biitiin oteki iilkelerden daha biiyiik bir onem tasiyordu, C;i1nkiiRusya'run devrimci degi§iklikler ie;in olgunlugu oteki iilkelerle karsilastmlarmyacak oleiide fazlaydi, Egemen smiflar arasmda 1905 ayaklanmasiyla ortaya c;Ikan k~meke§, Stolyipin gericiliginin zaferiyle, binlerce devrimcinin oldunilmesiyle ve zindanlarm ve siirgiin kamplannm doldurulmasiyla giderllememisti.Jstibdat h81ft.o ldugu gibi duruyordu. Hiikiimetin dumeni h81Afeodalizmin elindeydi. Kapitalist eko-

Lenin'in anderligindeki Bolsevikler bile tamamen teerit olmuslardi, ¢nkii muhalifler arasmda bile bulamkhk vardi. Ama Bolseviklerin tutumunda en kih;iik bir belirsizlik yoktu. Bolseviklerin tutumunun oteki partilerin tutumundan ne kadar farkh oldugunu gostermek ic;in onlarm su iki slogamm belirtmek bile yeterlidir: "Emperyalist SaV8.§lIe; Savasa DOnii~iiriin!" ve "t§c;ilerin Diismam, Icteki Hiikiimettir!" . Lenin'in karan ulasngmda, Kareyka ve Tttruhansk'm uzak kuliibelerinde bayram sevinci dogdu. Stalin karan biiyiik bir sevtncle okudu, e;iinkii karar kendisinin eok onceden siirgi1ndeki arkadaslarma anlatngr gorii§leri dogruluyordu.

nomik devrim luz kazamyor ve 1905 olaymm ardmda yatan ve onu miimki1n Wan fikirleri olusturan kosullan eok daba biiytik bir ol-;iide yeniden yaranyordu. 1914'te savas patladigmda Rusya bagnnda illdevrimin tohumlanm tasiyordu. Eger C a r 1905'te iilkesine "1789 Devrimi"ni verseydi, yani liberal hir anayasasi olan mesrutl bir kralhk kursaydi, Rusya 1914 saV8§1n8yaygmlasan sanayilesmenin tam hiziyla girecekti. C a r asia boyle bir §eye y8D8.§madl ve dolayisiyla savae, Carhk hiikftmetinden OZUgeregi yerine getiremeyecegl §eyler istedi. Tarihin bu doneminde basbakanlar ve devlet bakanlan korkunc hir hizla birbirlerinin yerini ahrlarken, isterik Carie;e de pismk kocasim 8.§agilik Rasputin'in onerilerini yerine getirmeye

102

103


51/154

5/11/2018


zorluyordu. Savas iiretimine giren sanayiciler hicbir miidahaleyle karsilasmadan korkunc vurgunlar vurdular, Koylo.ler milyonlarca evlatlanm savas ugruna feda etiller ve askerler durmadan kmlmalanna karsm yigitr,;e savasnlar. Cephe gerisi, ilkin yavas yavas, soma artan bir hizla, savasan kuvvetlere erzak ve miihimmat saglayamaz oidu. Silahkalan ordular birbirini izliyordu. Yurt SIZ ve cephanesiz ir,;inde fiyatlar yiikseldi, buna karsihk gercek ueretler dii~tii. 1913 yihnda sanayi kesiminde cahsanlann ortalama ayhk kazanci 85,S rubleyi bulurken, 1917 Ocagmda 38 rubleye do.~mu~. Bu yUzde arada kent ve kasabalardaki malar 1913 diizeyine oranla 200-300 yiikseldi. Savas basladigt siralarda hemen tamarnen ortadan kalkan grevler durmadan artan bir hizla ve gittikce biiyiiyerek yeniden ortaya crknlar. 1914 Agustos ve Arahk aylan arasmda 34.753 i~r,;iyi kapsayan yalmzca 68 grey olmustu, Oysa 1916 yilmm aym aylarmda 1.086.364 i~c;iyikapsayan 1.410 grev gorii!uyordu. Toplumun hiitiin kesimlerini bozgunculuk ruhu sarrmsti. Bozgunculuk ruhu tepedekileri oylesine sarmisn ki, soylular i~i Rasputin'i oldurmeye ve cesedini Neva rrmagrna atmaya dek vardirdilar. Toplumun yoksulluk ve aehktan ktnlan ~agl tabakalarmdaysa, Ylgmlar ayaklandilar, toprak agalarmdan olusan Duma'yi, Can tahttan indirmeye zorladilar. Car 8 Mart 1917'de kendisine tum iilkeyi kaplayan olaylarm ciddiyetini anlatmaya eahsan Basbakan Pro-' topopov'la gorft§to.kten soma St. Petersburg'dan aynldi, Dogruca ordu karargahma gitti ve 0 gece kansma ~u saur-Ian yazdi: "Bos vakitlerimde domino oynarnaya baslayacag lm . .. . Burada kafarm dinliyorum; burada zihnimi yoran bakanlardan da, belah sorunlardan da uzaktaynn, Bunun benim icin iyi oldugu kamsmdayim .... " Cann "domino oynamaya baslamak" uzere kentten aynldigr gun, St. Petersburg sokaklarmda yiyecek baskaldmIan cikiyordu.Ikt giin sonra sokaklardaki kalabahklar daha da buyOmiiftll ve Kazaklar halka dostca davramyorlardr. a gece saat 21.00'de gelen bir telefon haberini C a r §oyle yarutladi: "B asksntteki kansrkhklann yanna dek durdurulmasmi istiyorum." Ashnda bu. deniz kabarmasmm durdu-

1 04


52/154

5/11/2018


Artik durumu denetimleri altmda tutan iki otorite vardi: basmda Prens Lvov bulunan Duma'run Gec;j.ciHiikiimeti ve ayakIanan halkm, i§.;:ilerin, koylulerin, askerlerin ve denizcilerin temsilcisi olan sovyetier. Gec;j.ci Hiikiimet ayaklanmanm yalruzca dolayh bir iiriiniiydii. Halkm icinden gelen bir kurulus degildl. Carhgm Car'dan kopanhms bir eklentisiydi; iizerine hie de iistlenmek istemedigi yonetim sorumluluklan alrmsti. Ge-;ici Hiikumetin dis politikasi Cannkinin aymsrydi: yani savasm surdurulmesi ve Cann hukumetlerince imzalanan antlasmalann yerine getirilmesi. Yurt icinde izledigi politika tse, toplamakta duraksama gecirdigi Kurucu Meclis toplanmcaya dek baskaldiran kalabahklan durdurmak ve butun radikal degi§iklikleri ertelemekten ibaretti. . Gec;j.ciHukiimeti Car'dan kopmaya zorlayan, halkm devrimci ayaklanmasrydi ve gene Gec;ici Htikumetin ilerideki polttikasi da, Sovyetlerde orgutlenen bu yeni gfi.;:tarafmdan belirlenecekti. Sovyetlerin ilk Yuriitme Komitesi, kurulur kurulmaz, Cecici Hfikiimetle baglann kurdu; baglanti gorevlisi de, Sosyalist-Devrimci avukat Kerenski'ydi. Bu baglann sfirdfigu surece, Gecici Hukumet devletin basi olarak kabul edilecek ve devrimin ".;:okileri gitmesi "nin onlenmesi olasihgr ortadan kalkmayacaktt. Boylelikle baglanti komitesi, Gecici hUkiimetin YIsmlarla olan organik bagrm korumasi ve sovyetlerin istemlerinin durmadan balirsiz ve karanhk bir gelecege ertelenmesiyle Kurucu Meclis vaasovyetleri ustahkla hareketsizlestirdigi dinin gsldi.

bir arac haIine

Son derece kansik bir durum vardi. Carhgm gumburdemis ve yerine hlcbir saglam otoritenin kurulmamis olmasi dismda, kesin olan hicbir §ey yoktu. Biitfin smiflar kardeslik havasi lcinde ozgfirlUk tOrkiileri soyluyorlar, hie ahskm olmadiklan ozgiirliigii kutluyorlar ve hundan sonra ne yaprlmasi geraktigini bilmez goriiniiyorlardi. Hapishanelerin kapilan acilrms, arna siirgiinler heniiz iilkelerine donmemlslerdi. Bazilan Bolsevizmi kiiciimsemeye ve bu kansik durnmu, Bolseviklerin devrimdeki sorumlulugunu ve devrimci gelismeye illskin teorilerini tepeden timaga c;fuiiten bir ka 10 6


53/154

5/11/2018


acik-secik bir karara varamanusti. Bolsevikler de, Mensevikler de devrimin, Cann tahttan indirilmesi, mutlakiyetin yikrlmasi ve Bah tipinde bir demokratik rejimin kurulmasmdan ibaret kalacagnu sanmrslardi. Bolseviklerin progranunda ~oyle deniliyordu: ... Rusya Sosyal-Demokrat i§cI P ar tisinin iis tlen digi birinc i v e a cil gorev, Carhk monarsisinl yikmak ve anayasasinda afB.g1dakinoktalan n gu ven ee a ltma ah nac agi bir de mok ra tik cu mhu riyet ku rm aknr: ( 1) Hallin e ge men hgl, y ani tiim dev let iktldan mn, h alkm tem silcilerinden olusan ve bir meclis olusturan bir yasama meclisinin elinde toplanmasr. (2) Yasama meclisi ve yerel kendi kendini y6netim organIan icin yaprlan seclmlerde,~fitli yirm.i y& flDda y a da dah a biiy iik bdtiin e rkek ve k adm yur ttaslar a gen el, e fit v e dog ruda n o y h akki: se cimler de oylann gizli olarak kullamlmasi: her secmenin berhangi bir temsill kurulusa seellme hakki: parlamentonun iki yil icin secilmesi; h alkm tems Uc iler ine ayh k od enm es i; biitiin s ecimler de o ra nuh temsil sistemi; secmenlerln cogunlugunuD istegiyle. hiv aymmsiz biitiin delegelerin ve sevUmif gorevlilerin ber zaman g6revlerinden ahnabilmesi ....

mti, 1917 Martmdan once hie kimsenin Marx'm devlet teorisini onun birakngr yerden ahp gelistirmemis olmasmda yatmaktadir. Marx, kapitalist devletin yikilmasi ve onun yerini "proletarya diktatorliigii"niin almasi gerektigini tekrar tekrar vurgularken, hie;:kuskusuz prototipini Paris Komiinii'nde gonnii§ olmasma karsm proletarya devletinin yapisal bicimini aynntih bir bicimde islememisti. Ama 1917' de Lenin "Nisan Tezleri "nde ve D e v le t v e I h t il al adh kitabmda, Marx'm c;:oziimlemesini mannki sonucuna vardirdi. Mart ayaklarimasma dek Bolsevikler Menseviklere karst esas olarak devrime hangi smifm, burjuvazinin mi yoksa

Bolsevikler, Mensevikleri aralanndan atip da bagimbir parti olarak ortaya ciknklennda, bu programi deglstirmemislerdi. Ama programi hazirlayan yazarlarm kafalannda Rusya'mn kendine ozgu kosullarmdan cok, ball iilkelerinin kosullanrnn bulundugunu anlamak icin, programi . Rusya kosullanna bagh olarak incelemek yeterlidir; ~nkii program Rusya kosullannda uygulanmak zorundaydi. Ikinci paragrafta belirtilen noktalar ancak ve aneak bah Av-

proletaryanm nu onderllk edecegi sorununda miicadele etmisler ve "proletarya"mn safmda yer alrmslardr, lktidann devrimci yollardan, yani silahh ayaklanma ve ic;:savas yoluyla ele gecirilmesi gerektigini acik-sedk bir bic;:imdekavnyorlar, ama sorunu cok basit, yani Omn ve onun yonetiminin yrkilmasi, bah ornegine uygun tek meclisli bir parlamentonun kurulmasi ve Bolsevik Partisinin proletaryanm onrn partisi olarak i§e koyulmasmdan ibaret goruyorlardi, Onderlik etmek istedikleri tipte bir sosyal devrimin kendi yonetim organlanm kendisinin galistirecegini heniiz goremiyorlardr, Boylece 1917 Subat Devrimi i§c;:ilerin,koylulerin ve askerlerin iktidar araci olarak sovyetleri tekrar olusturdugunda, onlan 1905'te oldugundan cok daha fazla gelistirdi, 1905'te sovyetler esas olarak bir grev sllahi, politik genel grevin silahlan olmuslardi, Askerler kendi sovyetlerini kur-

rupa'nm sanayi ve kiiltiir diizeyindeki iilkelere uygulanabilirdi. Programda, Almanya ya da lngilters'd eki gibi secimlerin yapilma olasihgmm bulundugu, basm kampanyalan, mitingler, partiler ve adaylar adma yaym kampanyalan diizenlenebilecegi ve en onemllsi okuma-yazma bilen bir secmen ytgmm oldugu varsayihyordu. Ama oy kullanmaya cagnlacak olanlann yiizde 75-80'i okuma-yazma bilmiyordu! Rusya'mn sanayilesmesinin ve onun yamsira modem kapitalist topluma ozgii gelismalerin tamamlandigr da varsayihyordu: oysa herkesin bildigi gibi, tamarnlanmannsti. Peki, Rusya Devriminin ~oziimlenmesinde Bolsevikler nicin boyle yetersiz kalmislardi? Kammea bu sorunun ya-

marmslardi. Oysa 1917 ayaklanmasi Kara ve Deniz kuvvetlerini, kentleri ve koyleri hep birden kapladigmda, ytgmiar her yerde sovyetler kurdular. Kendilerini nasil orgiitleyeeekleri konusunda ~~kInhga kapilmadilar. Ger¢ t;:agunluk okuma-yazma bilmiyordu, ama kendilerine kimlerin sozciiliik edebilecegini biliyorlar ve kendisozculerini gizil oylamayla olmasa bile ae;:lktoplanttlarda ellerini kaldirarak seceblliyorlardi. Bunu 1905 olaylanndan ve sosyal-demokratlann siirekli kampanyalanndan ogre~lerdi. Dolayisiyla sovyetler, yigmlann giieiinii, zamanla ellerindeki iktidann bilincine vardiklannda diktatorluklerini uygulayacaklan araci temsil ediyorlardt. Onlara bu bilinci Boisevikler vereeekti.

108

109

SIZ


54/154

5/11/2018


·Devrim tum iilkeye yayildikea, Get;ici Hiikiimet sovyetIerin destegi olmadan yapamaz oldu. Ama sovyet1eri kuranlar, bunu, b as ka bir iktidann devam eden varhgma meydan okuduklanm farketmeden yaprmslardi. Yapnklannm kesin sonuelanm farketmeksizin bir davlet iktidan kuruyorlardi ve Get;ici Hiikiimetin Kurucu Meclis vaadi de hn~lkhgl artmyordu. Bir anda durumu tiim gercekligiyle goren ve izlenecek eylem yolunda direten tek bir kisi vardi. 0 da Lenin'di. Ikinci komutan Jozef Stalin sorunlan heniiz Lenin gibi gOremiyordu. Devrim patlak verdiginde Lenin de,' Stalin de St. Petersburg'da degildiler. Stalin Sibirya'da, Lenin'se Cenevre'deydi. Cann tahttan indirildigi haberi Sibirya'ya ulasir ulasmaz hapishane koylerindeki muhahzlar ortadan kayboidu ve binlerce siyasi siirgiin iilkelerine donmek iizere yo la CJ,ktI.Gelgelelim, daha bircok devrimci gibi Stalin'Ie Sverdlov'un da all§llml§ anlamda bir avleri yoktu. Hem zaten kafalannda yuvalanna kavusmak gibi bir sorun da yoktu. 25 Mart 1917'de Stalin St. Petersburg'a vardi. Ardmdan Sverdlov geldi. Karnenev geldi. Kalinin geidi. Lenin'in de yoida 0 1 lugu soyleniyordu. Geri donen sOrgiinler hie; vakit gec;irmeden, Bolsevik Partisinin s t. Petersburg Komitesiyle i§birligi icerisinde onderlik gorevlerini ustlendiler. Aslmda biraz bekleselerdi belki de daha iyi ederlerdi, oldukca gue;bir durumdaydilar. 18 Martta Parti Merkez Komitesi, eski parti programma dayah bir manifesto yaymladi: Dogmakta olan yeni cumhuriyet~i duzenln basma gececek hir G o~ici Devrimci Hiikiimet kurmak, i§1;isuufmm ve devrimci ordunun gor ev idir. Gec icl De vr imci Hukiim et, halkm btitiin ha klanm ve o z giirlfiklerini savunan gecici yasalar ClkarmaYl, manasbrlann, toprak sahiplerinin ve Carhgm top ra klann a ve I;arm h a n e d a n m e n suplanna ~ttigi. topr akiar a el koy mayi, 8 s aa tlik i,giinf ini: g etir meyi ve cins iya t. m illiyet ve d in a ymmi yapmaksmn genel, e§it va dogrudan oy hakb temeli iizerinda gizli oylamayla secilen bir Kurucu Meclis toplamayi kendi iizerine almahdrr ....

du. BOylece yeni gelenler, daha onceden saptanmis ve yiiriirliige konulmus, ama devrimin ortaya CJ,kardlgl sorunlara hicbir cozfun getirmeyen bir politikayla karsilastiler. Ashnda Merkez Komitesi, ilkonce ko~ullara uygun dusen sozciikleri arastrrmaksizm, yazih programma bakarak konnsmustu, Pravda'nm yonetimine getirilen Stalin ve Karnenev bir anda olaylann beklenmedik bir bicimde onlerina ~lkarQlgl bir yIgtn kansik sorunlarla k~Il8§hlar. Ugrunda miicadeIeverdikleri ve i§cileri yonelttikleri bu devrim, "burjuva demokratik devrim" miydi? Eger oyleyse, gercek otorite kimdi; Duma'nm Get;icf Hukiimeti mi, yoksa SovyetIer m i? Yoksa bu her iki kumlus da, vaat edilen Kurucu Meclisi geciktlren gec;ici §eyler miydi? Bolsevlkler bu sorulara kesin yamtlar getiremtyorlardi, Bolsevikler emperyalist olarak ilAn ettikleri savasa kar~lydIlar; Get;ici Hukiimet ise Carhk hiikiimetinin btitiin yiikumluluklerinl ustlenmtstt ve savasm surdurulmesinden yanaydi, Bolseviklsr sovyetIerde azmhktaydilar: ya Kerensle i ve Sosyalist-Devrimci Partinin ya da Menseviklerin izleyicilerinden olusan coguoluk ise savas yanhsiydi. Bol~vikler el yordarmyla yeni bir yon aramaya koyuldular. St Petersburg'a gelisinden iki giin sonra Stalin Pravda'da !}unlan Y8ZlYOrdU: . .. So vyetie r, e ski gU ger in i§ini bltirmek v e iller le ba gmu h ahnd e, Rusya devrimini d a b a da i1erletmek icin, kazamlIIll§ olan baklara sanlmak zonmdadirlar .... DurumIanDisaWamlqbrmah, sovyetleri yaygmlqbrmah ve onlan tlci ve Asker Delegeleri Merkezi Sovyetinin kalkam albnda halkm devrimci Iktidanmn orgaru olarak birle,tirmalidirler .. "

Bunu Pravda basyazilarmda, "SianmlZ, 'Gec;ici Hukumete bash yapahm'dir" ,diyerek izledi. Yani bu, Ge~ici Hiikumeti Bolsevik yolu izlemeye zorlamak anJamma geliyor-

lk i giin sonra da §unlan yazryordu: "Emperyalistlerin maskesini indirmeli ve ~imdiki savasm ardmda yataru Y1gmlann gozleri oniine sermeliyiz; arna bu savasa kar§1 ger'tek savas ilAn etmek, §imdiki savasi olanaksiz duruma sokmak anlamma gelir." Ilk haftanm sonunda, ..... halkm butun yasayan giiclerini karsi-devrime ka~l seferber etmek gerekir .... Boyle bir organ olarak hizmet edebilecek tek kurulus, t~'ti, Asker ve Koylii Delegeleri Ulusal Sovyetidir .... " diyebilecek asamaya ulasrmsti. "BI yordannyla aramak" sOzii bu yazilan gercekten de iyi tammhyordu. Bu ahntilann

11 0

111


55/154

5/11/2018


Stalin'in her zamanki akrci ve etkili uslubuna uymayisi da, onun bu durumdan hle de hosnut olmadigrm karutlamaktadir. Bereket, Cenevre'den gelmekte olan bir adam vardi ki, o el yordarmyla ilerlemiyordu. 16 Nisan 1917'de Stalin ve oteki Bolsevik onderler Lenin'i Byelo-ostrov'da karsrladilar ve onunla birlikte St. Petersburg'a gittiler. Lenin'in Rusya'ya don~~iiniin oykfisu cok c;e~itlibictmlerde anlanlrmshr. Acelesi vardi, buketIer vealkislarla ilgilenecek durumda degildi. Hie; kuskusuz, Rusya'ya dondiigu ic;in mutluyduo Ama ne olmustu parti onderlerine? Nedendi bu kansikhk ve el yordarmyla arayis? Neydi bu Pravda'daki "". surece, Ge¢ci Hiikiimeti desteklemek" gibisinden sacmahklar? Lenin, devrimin 0 giinlerdeki biCimt alacagmi onceden gonnu§ degildl. Arna 0 kosullarla yiiz yiize geldigi zaman da bir an bile §:~kInllga kapilmarmsti. Tarihi daha olusurken kavramadaki 0 ~a§lrtlCl yetenegiyle durumu eoziimledi ve devrimci parti i¢n stratejisini ortaya koydu. Devrimin ilk haberierini aldigi andan baslayarak her gun Cenevre'den "Uzaktan Mektuplar'mi gfmdermis, arna mektuplar ancak Lenin Rusya'ya dondiikten sonra Pravda' ya ulasrmsti. Yurda donerken, iinhi "Nisan Tezleri"ni kaleme alrmsti. Rusya'ya vanr varmaz, tren istasyonundan dog. ruea parti karargahma gitmis ve tezleri parti onderlerine sunmustu, . Sanmm hie;hir siyasi bomba bu kadar etkileyici bir btc;tmde patlamanusnr, Bu bir tezleri kimse, akhm basma toplamak ve kesin kararaokuyan varmakbirzorundaydr. Bu tezler karsismda hie;kimse krvrrtamaz ya da onlan gormezden gelemezdi. El yordamiyla ilerlemeye cahsan herkes bu te_zleri o~ndugunda. yolun parlak bir l~lkla aydmlandrgim goreeekti. Bu tezlen reddetmeye kalkisanlarsa daha once hie;vermedikleri bir mucadele vermek zorunda kalacaklardi. Soyle yazryordu Lenin: ~mci proletarya, devrlmci bir savunma savapna ancak (a) tum ikti~ ~ pr oletar ya ya ve onun miittefiki olan koylUlerin en yoksul ke slmlne aktli?lmaSl, ( b) butun topr ak ilhak lannda n lif ta degil, fitIiyatta vazgecilmesi, (e) sermayenin biitiin ~tkarlanndan tamamen kopulmasi kO§uluyla nza gOsterebilir.

Bugiinkii dur um, devr imin birinc i a sa mas mdan, tu m iktida n p roletaryamn ve koylUierin en yoOOI tabakalanmn ellerine teslim ed ece k olan ikinc i 8f 8Dlaslna bir g~i§i tem sil etmekted lr .. .. D olayisr yla, G el,;iei H ukiime t hieb lr bicimde de steklene mez . '" Bolse vikler Sovyetlerde azmhktadirlar. Cogun!uiu elde etmelidirler .... Bundan boyle bir parlemanter cumhuriyet tstemtyorua, r;iinkii 'bu ge riye dog ru blr adun d emek olur , Biz iler iye, bir i§(i, Tan m Eme k, il e ri v e K i iy l u D e l e ge l er i S o v y et le r C u m h u r iy e ti 'n e dogru gitmeliyiz. Topragl devletle§tlrmeli ve bankalan sovyetlerin denetimi altindaki tek bir bo.yiik Ulusal Bankada birle§tirmeliyiz. Bizim acil gorevimiz, sosyalizmt getirmek degil, biitiin iiretimi Sovyet hiikiimetinin dene timi aJ tma s okme kur .. .. Pa tti il, ;indelci kan§lkhk, pa rUnin pr ogr ammi d egi§tir ec ek ve onu d evr imin ger eksinimler ine uygun bir hale getlrecek bir parti kongresiyle sona erdirilmelidir ....

Bolsevikler de, Mensevikler de hayrete kapildilar. L~ nin, dostu dusmam §a§kznhga ugratan bir ~iddet ve kesinlikle hasimlanm yere caldi. Bir onderin boylesine gozii pek davrandrgi goriilmu§ §ey degildi. Kararhydi: ya kendi gorii§ acisuu Bolsevik Partisine kabul ettirecek ya da partiden kopup yeni bir parti kuracakti: bu acikti. Tum partinin kararsiz bir durumda olusu, muhalefeti asgariye indirdi. Lenin'in gOrii§Ierine ~I mucadele edenlere, butun buhranh zamanlarda bir Bolsevikten Gok bir Mensevik gibi hareket eden Kamenev onderllk ediyordu. Stalin, durumu daba basmdan acik-seclk bir bieimde goremedigi icin biraz huzursuz, dinliyordu. Lenin'in ileri surdiigu gorii~leri dinledlkce, kendi izledigi politikanm zayifhguu daha iyi kavnyorduo Lenin'Ie durum iizerinde tekrar tekrar konustu, onderi· nin hall oldugunu gordii ve artik hie; duraksamadan, yaklasan mticadelede onun safmda yerini aldi. Stalin yillar sonra bu olaylardan sozederken ~6yle diyeeekti: "Carhk tarafmdan zindanlara atihp, siirgiinlere gonderilen ve Rusya'mn dort bir yanmdan yeni bit program hazirlemak iizere aneak bir araya gelebilen Bolseviklerio, yeni durum icerisinde bir cirpida yollanm bulamamaIan hie; de ~a§:Ilacakbir §:eydegildir .... Hatah gorU§ acimi partinin eogunluguyla paylastim ve Nisan ortalanna dogru Lenin'in Nisan Tezleri'ni benimseyerek hatah gorii~ acmu tamamen terkettim." Bu ozur 0 zamandan gunumuze vardigmda cok zayif kalmakta ve hie kuskusuz, Rusya halkmm milyonlarcasi-

11 2


113

56/154

5/11/2018


DIn dizlerinin iizerinde dogruldugu 0 Nisan giinlerinde partinin i¢Dde bulundugu buhramn ciddiyetini hafifletmektedir. Elbette buhranm biiyiikliigii, ill hafta kadar surmesiyle degil de, yogunluguyla Ol~illebilir. Bolsevik onderlerin hlcbiri Lenin'a kanlrmyordu, ~iinkii onun onerileri ayle derindiler ki, tiim parti prog~anuDl devrimcilestiriyorduo Insan, ister istemez, eger Lenin gelmeseydi ve partiye kendi onderliginde cekiduzen varmeseydi, kimbilir bu aCI deneyim Rusya'nm i§~erine ve koyltilerine nelere mal olacakn diye dii§iinmekten ahkoyanuyor kendini. Peki, butun bunlar olup biterken Trocki ne yapiyordu diye sorulabilir. Bolsevik Partisi iiyesi olmayan Trocki kendi kendini surgim ettigi Amerika Birle~ik Devletlerinden heniiz ddnmemisti, Orada, "Cara hayu,l§-;i Hiikiimeti" istemini formiile etmlsti, Lenin ise onun bu istemini, "iktidan ele ge¢rmede gontilsuzhlk" olarak mahktim etmisti, Lenin'in ve onun Nisan Tezleri'nln gelisi, Bolsevik Partisi ve Rusya Devriminin yazgrsi icin biiyiik bir talihti. Ekim Devrimine giden yol aruk acilrmsn. Devrimci parti ilerideki ayaklanma giinlerine daha da hazirlanmak zorundaydi, ama artik hem mutlaka hazirlanmasi gerektigini, hem de nasil hazirlanmasr gerektigini biliyordu: Ve Mart ayuun sorunlanyla Nisan aymm sorunlan arasmdaki buyiik farkhhk da buradaydi,

Y u k se l e n s u la r a k a p ll an i n sa n la n n ;,leri de

yiikselir ....

SHAKESPEARE

DEVR1Mbiiyiiyiip gelisen bir §eydir. Ayaklanma, planlamp orgtitlenen bir !J6ydir. Bir sosyalist ayaklanmayi yonetme sanau ayaklanmayi biiyiiyen bir i§~ devrimiyle birlestirmekte' ve.ik:tidan dogru anda ele ge-;irmektedir. "Dogru an" ise, devrimin en ooemli giigerinin devrimci partlyi destekledikleri ve dti§manm zayif ve kararsiz oldugu andir. 1917 ~ubat D~vrimi ay~~aslz ,bir de~di:. ~~gIDlar harekete gecti. Carhk ~oktii: Duma run Gecici I:Iu~umeti, egemen simflann, sovyetlen kurmakta olan I§-;Ilenn, koyliilerin ve askerlerin devrimci baskisma karsihk kur duklan bir §eydi. Rusya'daki kapitalistlerin ikttdan ele g~-;irdikleri soylenemezdi. Ashnda ilctidan Carhktan bir miras olarak. devrahm§lard.t. A~lk-;asl, iktidar kapitalistlerin kucagma dti§mii§ ve onlan olaylann W§l kar~:tsmda §8§ktna ~rmi!}ti. "1ktidara usul usul y~~hklarI" ye .etkilerinln gittik~bgl dogruydu, ama hicbtr zam~n ?,tidan ele ge~rmeyi planlamamislardr. Ger~ekten de, Iktidann kul-

11 4


1 15

57/154

5/11/2018


l~tlmasl Icin 0 kadar hazrrhksizdilar ki, onu ele gecirdiklermde ne yapacaklanm bilemediler. Carhgin ohisunii kaldirmak zorunda kaldilar, oysa 0 kadar gel; bir vakitte bile Carhgm bir mesruti kralhk blciminde dirilmesini cok daha yeg tutarlardi, Bu arada her §ey olaganiistiiydii! Zorbahktan ilk kurtulusun ye eski hiikiimet ve yonetim cihazmm I;okii§iinun mu tIu gunleri herkesi etkisi altina alrmsti. Subaylarla erler Isverenlerle i§~iler al;lk«;a kucakla§lyorlar ve sanki 17t!!} tu~ ~or,~e~iy;~e tekrarlamyonnu§-;;asma hep birlikte Mar seillaise I soyl.uY?rl~.rdl. Du§uncenin yerini derin bir cosku al.~§ v~ s~. bir s~ herkes yiiregiyle du§iiniir olmustu, Soylevcdere gu n do~mu§: duygular zineirini koparmisu. Ne var ~, devnm hicbir zaman oldugu gibi durmaz. Devramlan miraslann yiikiimluliikleri vardir ve szradan ki~iler .bile bir ~eyle~.yapmak zorundadir. Hukiimetin ipleri ozelhkle devnm donemlerinde kararsiz ellere gec;tiginde biitiin farkh dii§unce ve cikar hareketlerinin alabildigin~ meydan~ ~hkl~l v_e mucadeleyi daha da ilerletmek il;in hemen orgutler icerisinde yerlerini bulmaya ba§ladlklan bir sercckur. 17 Mart 1917'den 7 Kasrm 1917'ye kadarki donem muzaffer bir kapitalist devrimden cok, uzun bir devrimcl durum olarak tammlanabilir. Bu sekiz ay Icensinde Du~a'nm ~t;:~ci H?kiimeti bir kez olsun kararh ya da yapici bu tutum. ll;llle.gll'~~e?i. Devrime onderlik etmemisti ve et-

Ana" lafrm dilinden dii§iirmeyen ve kendisini yeni hukumetin mesru basbakam olarak goren Duma Baskam Rodzianko kendisi es gecilip de Kadet Partisi gorevi Prens Lvov'a verdiginde yazgisma razi olmak zorunda kahmsn, Yigmlar onlann politikalanna karst seslerini yiikselttiklerinde, di§i§leri Bakam Milyukov ve Savas Bakam Gutskov istifa etmeye zorlandilar ve daha heniiz arka plana cektlmislerdt ki, Lvov da yerini Kerenski'ye birakmak zorunda kaldi. B irinei Get;:iciHiikiimetin yerini ikincisi, ikincisinin yerini de ii~iinciisii aldi, Kerenski bile birbirini izleyen I;e§itli kombinezonlar sayesinde yerini korudugu halde, olaylann dalgaIan iizerinde oradan oraya siiriiklenen bir mantar parcasmdan baska bir §ey dsgildi ve en sonunda 7 Kasimdaki dey devrim dalgasi onu ebediyen siipiiriip gotiirdu. Gel;ici Hiikiimetin liberal bir bicimde davranmasi aslmda baska tiirliisiinii akil edemeyisindendi: hem zaten bu da yalmzca devrimin baslangicmda istibdadm ytklh§l karsismdakt ozgurliik duygusunu ve halkm ruhsal durumunu yansrttigi siralardaydi, Daha sonra bakanlarm bilesiminin degi§mesi kendi acikh sonuclanm yarusira getirdi. Birinci Gecici Hiikiimet on kapitalist bakan ve bir Sosyalist-Devrimciden (Kerenski) o lus uyo r d u. Bu, esas olarak Oktobristlerin ve Kadetlerin bir hukiimetiydi. Mayis baslannda, Milyukov ve Gutskov'un istifaya zorlanmalarmdan sonra hiikiimete daha fazla Sosyalist-Devrimci girdi. Kerenski Savas Bakaru, Cernov Tarim Bakam, Pereversev Adalet Bakam,

~e~?I§Ien de .IS~~~. d egildi.yeg Aslmda htcgii{:ler devrimbirolmamig gibi surdurmeyt tutardi. sanki Sosyal ileri bir en sonunda SIDlf cikarlan cevresinda kesin b~l;lmlenDl altrlarken, Gel;ici Hiikumetin onde gelenleri de bir ~m gorevleri kOrii korune ahp bUaklYOrlardl. Ancak kendi ozel .yIkarl~n~. sa~?-maI: durumunda kaldiklan ya da devraldiklan yukiimluliiklen yenne getirmeye zorlandiklan zaman kararh bir tavir takuuyorlardi. Gel;ici Hiikiimetin gerek bicimini, gerek iiyelerini durmadan degi§tjrdigi 197 giinden altrms besi hiikilmet buhrafilyla gecti, Ge~ici Hiikiimetin kurulusu sirasmda, Grandiik Mihayl basbakan olmayi reddederek iiyeleri §8§kmlIga ugratmis ve 0 zamana dek kalabehklar karsismda "Rusya

Pescehonov Bir Mensevik Skobolev C ahsma ve birBakam, baska Mensevik olan olan Ceretelli de Posta Bakaru Gtda ve Telgraf Bakam oldular. Cogunluk hillA kapitalistlerdeydi. Hiikiimet on kapitalistle alti emek¢nin bir koalisyonuyduo o siralar sahnede her tiirden kongreler belirdi; Kadetlerin Kongresi, Ticaret ve Sanayi Kongresi, Subaylar Kongresi. Koalisyon hiikiimeti bayragi altmda simf gruplasmasi siireei gelisirken, eski DevIet Dumas} yasam belirtileri gosterdi ve hatta Carhk gfrrevlilerinin eski Devlet Konseyi toplandi. Birinci KoalisyonHukumeti, Temmuz Saldmsi olarak bilinen askeri faaliyetlerin yenilenmesinden sorumluyduo Bu, Birinci koalisyonun sonu oldu; on kapitalist ba-

116

Il7

g ~ I ? sa~~up


58/154

5/11/2018


kan istifa ettiler ve hOkiimeti Sosyalist-Devrimcilerle Mens ev i kl er s b i r ak n la r. Durum kendileri i9n gUljle~tik.t;:e,k apitalistler, "goriinu~u kurtannak" i9n i~t;:i hareketine gittikce daha bagimh hale geliyorlardi. Lenin'e karsr girisilen ve onu bir "Alman casusu" 0 1 makla suclayan iftira kampanyasmdan ve baskentteki savas aleyhtan gosterilere karst girisilen siddetli baskilardan da bu Birinci Koalisyon kalmtisr sorumluydu. Bu iftira kampanyasi tamamlandiktan soma, Agustosta uc;O.nciibir koalisyon hiikiimeti kuruldu (Birinci Koalisyon Hiikiimetinin kahntisi, Ikmci Koalisyon Hiikiimeti olarak kabul ediliyordu). Bu hiikiimetin Basbakaru ve Savas Bakam Kerenski'ydi; eoguniuk. Sosyalist-Devrimciler ve Menseviklerdeydi; ~adet Partisinden de bir miktar bakan vardi, Ot;:iincu Koalisyon, Call§ma bakanlannm sovyetlerden bagimsiz 0 1 malan kosuluyla kurulmustu, Boylece kendisini sovyetlerden iyice koparan Get;:ici Hiikiimet, onlan eninde sonunda yok etmek iizere sovyetlere kar§l harekete gecmeye hazrrlandr. Gecici Hukumet, bu amaciru gercaklastirmek icin daha genis bir "demokratik" temel saglamak Iizere, Sovyetler Kongresinin Yiiriitme Komitesiyle birlikte, sec;ilmi~ organlardan bir Devlet Konferansi topladi, Temsilcilerin biiyiik t;:oguniugu generallerden. kapitalistlerden ve onlann yandaslanndan olusuyordu ve konferans, General Kornilov'a gerek Kerenski rejiminit gerek sovyetleri ortadan kaldiracak bir askeri diktator-

Bu Demokratik

Konferansm

yaprldigi

sirada Lenin

sunlan yaziyordu. Bir devrim sirasmda, mllyonlarca ve onmUyonlarca insan bir haftada, snadan durguo ya§amlannda bir ytlda ogrendiginden daha cok fey ogrenir. Cilnkfi insanlann ya§8mmdaki §iddet1i bit buhran 51rasmda, 4;;6§it1ihalk simflanmn hangi hedeflere yoneldilderi, hangi gU4;;lere'egemen olduk lan ve eyiemde h angi y 6ntemiere b8§VUrduklan Ozellikle belirgin hale gem.

Halkin milyonlarcasmm giic1u hareketi karsrsmda Ge¢ci Hiikiimet kavrayamadigr ve kavrasa bile iistesinden geIemeyecegi iiCnedenden otiirii caresizdi. Carhgm cokii~iiy-

liik kurmak uzere giielerini toplama frrsati verdi. Bolseviklerin .denetiminde olan Leningrad ve Kronstadt Sovyetleri, K~~ov'un plamm bosa crkardrlar. Bunun iizerine, Ga9ci Hfikiimet, bIT Devlet Konferansi yerine bir "Demokratik Konferans" sahneledi; ama ancak, Kerenski, Kornilov'unkini ornek aldigr ve aym amaci giittiigii kendi yonetimini kurma cabasma koyulduktan sonra. Ne var kit Kerenski ve bes "yoneticisi" islerini daha yoluna koyamadan tum ulkede biiyiik bir sola kayma meydana geldi ve sonuc olarak ortaya "bitik" bir Demokratik Konferans cikti. Koalisyonun onde gelen on sozciisii dinleyiciler karsismda hicbir i§e yaramayan soylevler verdiler; konferans salonunun dismdaki hareket kiirsiiden verilen soylevlerle durdurulamazdr,

Ie birlikte Gec;ici Carhk HiikUmetin yonetimi deelinde yikihpyeni gittiginden. ortasmda bir yonetimdevrimin yaratacak bir arac kalmarmsti. Milyonlarca i§c;inin, koyluniin ve askerin isleri kimin e;ekip eevirecegini belirleyecekleri yepyeni iktidar organlan kurduklan bir sirada, Ge¢ci Hiikiimet yeni bir polis guciinu, yeni bir mesru duzeni ve toplum icin yeni bir ustyapiyi nereden var edebilirdi ki?Hiikiimet, yeni bir devlet cihazi yaratabilmek it;:in sosyal bans istiyordu; gelgelelim, sosyal bans sosyal devrimde pek rastlamlan bir ~ey dagildi. Daha temel bir gercek de, devrimin, C arhk toplumunun kansik kapitalist ve feodal ekonomisinin savasm ekonomik istemlerini asla karsilayamamasmdan kaynaklanmasiydi. Savasm ekonomik istemleri, Rusya ekonomisinin, biryuk bir modern sanayi toplumu kadar uretken olmasim gerektiriyordu. Kapitalistlerin, karsilanna cikan istemleri kendi uretimi orgutleme yontemleriyle karsilayemayacakIan anlasrlrmsu ve her gecen giin bir kez daha anlasihyorduo Ordu arac, gerec ve erzak yoklugundan her geeen gun dagihyordu. Mallarmm karsihguu alamadiklan iCin koy~iiler besin maddelerini Ylglp gizliyorlardr. Yiyecek bulmak gittikce gii9a.,tiginden, sanayi alanmdaki i§t;:iler cah§maYl lnrakiyorlardi. Boylece iiretim siirecinde bir buhran doguyordu ve bu buhran Ge¢ci htikumetin denetim altma alma giiciiniin cok otesindeydi, t;:iinkii Geljici hukumet kendinden oncekilerden farkh herhangi bir iiretim yontemi getirecek durumda degildi, Ve ekonomik durum her gecen gun yikima siiriikleniyordu.

118

1 19


59/154

5/11/2018


lendirdi. -Soziin kisasi, daha kuruldugu ilk andan devrim tarafmdan siipiiniliip atildrgi son ana dek geeen 197 bos giin boyunca Gec;ici Hiikiimet yakasmi yikimdan kurtaramadi, Huktimet iiyeleri boyle bir sonueu akillanndan bile gecirmamislerdi, ~nkfi bunu onceden gorememislerdi. Bolsevizmi elsstlrenler ne derlerse desinler, kabul edilmelidir ki, Bolsevikler boyle bir durumun yalmzca olasi oldugunu gormekle kalmanuslar, aym zamanda boyle bir durumun olasidan da ote pek mumkiin, hatta kesin olduguna dayanan bir politika izlemislerdir, Marksizmi pratigin smavmdan gecirmisler ve Lenin'in onderliginde marksizmin giivenilir oldugunu kamtlarmslardrr, Bolsevik saflannda buhranlar oldugu, hatta devrimin ilk gfinierinde Lenin drsmda hemen bfitfin pam onderlerinin durumu kavrayislannda yaruldiklan olaganustii bir buhranm dogdugu dog-

Bolsevik gfic;:lerin yeniden toparlamp birlestigi bu giinler, Stalin'in yasammda ~eni bir d0D:emin ~a.§l~gI~1 oldu. Bu kongre, Lenin'le Stalin arasmdaki yakm Iliskllerin yeniden kurulduguna tamk oI~u. ~talin'~, .Sib~a~d.~ dondukten sonra, devrimin yem geliqmelermm niteliginl tam olarak degerlendirememi~ ve yeni gelismeleri Lenin'in gordiigfi gibi gorememis olmasi, kendis~e ~§l y?neltilmedi. Stalin yeniden Parti Merkez Komitesine ve Ilk kez orada kurulan Merkez Komitesi Politik Biirosuna secildi, 0 gun bugundur bu en gu-;:hi orgamn bir iiyesid.ir . . Me.~~~z Komitesi toplantilan dismdaki zamanlarda partinm buron faaliyetIerine iliskin politik yonetim ve yetki Politik Buronun elindedir. Merkez Komitesi fi e;: sekreterin yonetlmindeydi ve bunlardan biri de, aym zamanda parti gazetesi Pravda'mn yoneticilerinden bin olan Stalin'di. Samnm, Bolsevik Partisinin tarihindeki dabs bu asamada, baska hicbir iiyenin yUriitme ve yonetimde bu kadar buyilk sorumlulugu ustlenmedigini soylemek yanhs 0 1 maz. TabU Lenin, herkesce kabul edilen politik onderdi ve b8§kanllk gorevini yerine getiriyordu. Stalin de onun kurmay baskemydi ve ayaklanma yakla~tlkc;:a,~a~_akl~aYl ha· zrrlayan orgiitlerin kurmay heyetlennde gorulecekti. Partinin bu merkezi grubunda olaganiistti uygulama yatenegine sahip iki ki§i daha vardi: Sverdlov ve Cerjinski. Bu ikisi Lenin ve Stalin'Ie blrlikte e§siz bir bilesim meydana getirdiler ve devrimi en cetin yillannda basanyla yurilt-

rudur. Lenin Nisan baslannda arkadaslanmn yanma kosmus ve kendi eseri olan partiyi yeniden dogru yola sokmustur. Lenin, Petrogradh ve Moskovah Bolsevikleri ve Merkez Komitesinin c;:oguniugunu, yaptigr konusmalar ve yazdigi yaztlarla iki haftada kendi gorii§iine k az an rr ns tr , M a y iSIDyedisinden onikisine dek Bolsevik Partisinin Tum Rusya Kongresi yapildr, Kongreye, orgfitfin tum iilkedeki 80.000 iiyesini temsil eden 151 delege kanldi. Lenin, "Nisan Tezleri"nin mucadelesini verdi. Kamenev ve Rikov muhalefetin basiru cekiyorlardr. Sonunda Lenin kazandi ve "Nisan Tezleri" partinin yol gosterici politikasi, yani parti cizgisi olarak kabul edildi.

ttiler. dortliiniin birincisi, giieiiniin dorugunda "de~ bitdahisi"BuLenin, kirkyedi ya§lndaydl, bedenee saglamdi, mez tiikenmez bir enerjiye sahipti ve muthis bir onderdi. Heniiz kirkma varmamis olan Sverdlov, ince UZUD, kara sach ve gozliikliiydii; tok bir sesi Verdi ve ta Urallann eteklerindeki kasabalarda bir Bolsevik onder olarak fin salnus muthis bir orgiitleyiciydi. Partinin kurucu iiyelerinden ve ilk Yiiriitme Komitesi iiyelerinden biri olan Sverdlov, 1913'te Stalin'le aym yere surgun edllmisti. Bir Polo~y~~ olan Feliks Cerjinski, Polonya Sosyal-Demokrat PartiSilll kurmus ve Lenin'in etkisiyle Bolsevik olmustu. Uzun boylu ve saglam yapihydi: sonralan kendisiyle tamstigrmda basim ve yiiziinii klasik tablolardaki Nasirah Adam'a [lsa'ya

Yalmzca bu kadan bile, Ge9.ci Hukumetin iktidarsizhgnu kamtlamaya yeterliydi. Ustelik bir de, dl§ politikasirun utanci vardi: Gec;iciHiikiimetin Carhktan kendi istegiyle devraldigi bu dI§ politika mirasi, gizli antlasmalar ve Mfittefik devletlere verilen sozler yiizOnden onu savasi siirdiirmek zorunda birakrmsn. Ekonomik buhram hesaba katmaksizm 1917 Temmuzunda bir saldmya kalkismasr onun icin yikim oldu. Hem sosyal huzursuzlugu her yonden artrrdi, hem de cephede erzak kttllgl y a r a t a r a k ordu icindeki maneviyat bozuklugunu ve hosnutsuzlugu §iddet-

12 0


121

60/154

5/11/2018


- c.n.] benzetmistlm, Aydmdi, Utvanya'da yasayan Pelonya'h bir toprak. agasmm ogluydu, Arna onun asil okulu hapishane olmustu, Devrim sirasmda kirkbes yasmdaydi, Derde "Kizrl Teror"un ilk orgutleyicisi olacakti; bu, hoslandlgl bit i§idegildi, arna yapUgl her i§te gonilen blr tutarhhk ve yelkinlikle yerine getirdigl bir gorevdl. Yetenekli oldugu Ole;udetnanchydi da. Ve eger devrim zafere ulastiktan sonra alacagi gorevi secme olanagi bulunsaydi Egitim Bakaru ya da Komiseri olur ve bu gorevde hie; k uskusuz parlak bir basan gOst:erirdi.

ic;indeydiler, ancak. asm yorgunluktan bitkin du§tiikleri zaman uyuyorlardl. Stalin, Petrograd'da kaldig; zamanm biiyiik bit kISI~lIni Giircistan'dan eski dostlan olan Alleluyev'lerin evinde geeirdi. Tabil bu, vakti oldugu zaman uyuyabilecegi bir yeri var demekti. Ama gecesi giindiizii, komite toplanttlannda ve yolculuklarda. yazi kurulu toplannlannda, brosur ve dergilerin yaymlanmasim diizeolemekle, yazilar yazmakla, mahalli orgiitleyiciler, komiteler ve gruplarla toplantilar yapmakla, konferanslara kanlmakla, merkez komitesi ve

"Biiyiik saldm" ic;in girisilen bu hazirhk doneminde, Stalin, otuzsekizinde, saglam ve mftcadeleye hazirdi. Her zaman serinkanh ve dirayetliydi; insanlan degerlendirmede saglam bir yetenegi vardi, onlan nasil orgfttleyecegini ve onlara nasil sorumluluk verecegini biliyordu. Stalin ve oteki onder arkadaslan cahsmalannda yorulmak nedir bilmiyorlar ve kendilerini biitftniiyle c;all§imaya veriyorlardi, Bazi tarih yazarlan, devrime onderlik etmenin yalmzca soylevler vermek ve yaztlar yazmaktan ibaret oldugu izlenimini uyandmrlar. Arna birilerinin de toplantilan ve konusmacilan orgiitlemesi, onlann §. U ya da bu yere gidislerini diizenlemesi, her kesimde ekip c;al1§maslnI kurmasi, devrim partisini Insa etmesi, parti uyelerini egitmesi ve onlan fabrikalara ve atslyelere, sovyetlere, Kara ve Deniz Kuvvetlerine, ulastirma hizmetlerine ve c;:ah§8nYlgmlann biiyuk donft§funde belirleyici bit rol oynayacak.lan btitun kesimlere yaymasi gerekmektedir, Bu e;alt§malar yalrnzca Petrograd ve Moskova'da yapilrmyordu. 80.000 Bolsevik, Rusya'nm buyfik bir alanma dagilmrslardi. Sekiz ay ic;inde saytl~1 300.000'e yiikselecelder ve onlar da milyonlara onderlik edeceklerdi. Yalmzca bu rakamlar bile iistlenUen gorevtn biiyiikliigunft .kanltlamaya yeterlidir. C i i n k U partiye kaydolma, Bolsevik programim benimseyenlerin adlanm kaydetmekten ibaret bir i§lem degildi, Bir c;8h§ma icinde orgfttlenmeleri gerekiyordu. Onlar, kollektif onderligin malzemesiydiler. Merkez Komitesinin iie; sekreteri, karargahtan Rusya'daki en u z ak . Bolsevik gruplanna dek partinin her faaliyetinin ipleririi ellerinde tutuyorlardt. Gece gfindiiz eyiem

politik buro gosteriler haztrlamakla, fabrikatoplantJ.lan ve sovyet diizeolemekle, toplantilarma kanlmakla ve aym zarnanda i~e;ilerin si18hlanmasml orgiitlemekle gec;iyordu. Onlann yala.nmda bulunmamis ve faaliyetlerinin tamannna tamk olmanus birisi, Bolsevik onderlerin ne kadar yogun bir e;alt~ma ic;inde olduklanm ve kendilerini 0 c;ah~maya nasil butunuyle verdiklerini tahmin edemez. . Stalin'i Merkez Komitesine seeen ve partinin yeni politikasrm acrkhga kavusturan kongre, Ekim Devriminden once Bolsevik Partisinin Rusya'daki Ilk ve son legal konferansiydi. Kongre toplandigr sirada btle, devrimin -gelismesinde yeni bir onemli asamaya ulasilrmsu. Milyukov ve Cutskov, Petrograd'daki biiyiik 1 Mayis gOsterilerini bahane ederek, Gec;ici Hftkiimetin Cann savas hedeflerine baghhgnn ilan ettHer. Bu, ozgfirlo.k ve simflann karde~ligi mutIu donemine son verdi. Bunun hemen ardmdan gelen giinlerde yeoi tiirden gosterilere tanik olurdu. Askerler ve i§c;iler htikumetin savas politikasim reddetmek mere sokaklara dokulduler. Bans gorii~meleri yapilacagr yolundaki umutlan yikilrmsn: ofkeliydiler. Protestoda bulunmak. iizere kI§lalardan ve fabrikalardan Tauridier Sarayma yUriidiiler. Orta srmflar, subaylar ve e~ ise hiikiiroeti destekleyen Kadet Partisinin onderliginde Nevski Bulvarmdan asagl yiiriiyii~e ge¢ler. Lenin, hiikiimetin ve bu gosterilerin ortaya koydugundan daha acik kamtlar bulamazdi. Halli bo.yiik olcude Sosyalist-Devrimci ve Mensevik delegelerden olusan sovyetler, Milyukov ve Gutskov'u istifaya zorladi. Arna bunun nedeni, onlann savas yanhsi ve Menseviklerle miittefiklerinin de savas alsyhtan olmasi 123


61/154

5/11/2018


degildi ( c U n k U bunlar da savas yanhsiydilar): asil neden, Menseviklerla mOttefikierinin, yapilan konusmalann acrk emperyalist niteligine karst olmalanydi. Gutskov'un gorevinden almmasi iizerine, Kerenski Savas Bakam oldu. Ve bakan olur olmaz da, cephe gerisindeki kosullan, erzak durumunu ve Rusya sanayisinin orduyasavas malzemesi saglayip saglayamayacagnu hesaba katmaksizm Temmuz Saldmsi i~in 0 ugursuz hazrrhklara giristi, lzledigt poUtika, kendinden oncekilerin aymsiydi. Baskentte yeniden protesto mitingleri ve gosteriler basladi ve "Kahrolsun On Kapitalist Bakan! Butiin lktidar, Asker ve KoylO Delegeleri Sovyetlerine! Ekmek! Bansli§2, Ozgiirliik!" haykinslan her yam kapladi. Binlerce insamn ellerinde bu sloganlan tasryan pankartlarla Tauridier Sarayma yiiriimesi, Bolseviklerin YlSllllann duygulanm birlestirdiklerint ve bir amaca yonelttiklerini a~Ik~a kamthyordu. Ama gene de 1Temmuzda saldm basladi. Ama saldm ~bucak yikimla sonuclanmca, yeniden yigm gosteriieri ve baskaldnmalar patlak verdi. On ka pitalist bakan bu kez istife ettller ve 15 Temmuzda askerIerin ve i§~erin silahh gosterilerinin bastmlmasi sorumlulugunu oldugu gibi Sosyalist-Devrimcilere ve Menseviklere brraktilar. Kumazca bir manevraydi bu! Belli de biraz fazla kurnazca. Bu durum, Bolsevik onderligi daha once hie kar/iIla§madigr bir smavla yOzyOze getirdi. Petrogradh askerler ve i§.;iler ofkeli ve militandilar. epeyce askeri ozellikle gO~eri bulunan Kadetler ve Ellerinde subaylar, hMa hiikiimetin gosterileri bastirmasuu bekliyorlardr. Tabii aym zamanda Bolseviklerin ayaklanma <;agnslllda bulunmalanm d a bekliyorlardr. HOkiimet hMa Sovyetlerin Yiiriitme Komitesine baghydi ve hiikOmeti olusturan partiler sovyetlerde hMA cogunluktaydilar. Eger Bolsevikler iktidan ele gecirmek i~ bu ani secselerdi, Ylgtnlan Ge~ci HiikOmete karst 0 1 dugu kadar, sovyetlere kar/il da savasa sokmus olacaklardi. Boyle bir davrams da tam Kadetlerin ve subaylann bekledigi §eydi. b<;ilerle askerlerin kendi aralannda bir i~ savasa tutusmalanru bekliyorlardi, 0 zaman "kursun yagdIrarak" i§e kansacaklar ve asked bir diktatdrliikle dOzeni sagleyacaklardi. BOylece Sosyalist- Devrimciler ve Mensevtkler lear-

§l-devrimi baslatacak, militaristlerle Kadetlere de onu tamamlamak kalacakn. Yanm milyon kadar silahh asker, denizci ve i§~i Petrograd sokaklarma dokuldu. Stalin 16 Temmuz giiniinii §oyle anlanyor: ... Bolsevikler belediye sorunlanmn tartJ.§lIdlg.t bir kent konferansmda ydilar, Konferans, bir mltralyoz alaymda n gelen bir a ske r tarahndan kesi1di; asker, i§I
Durum gercekten de vahimdi. Yigmlar kendilerini hazrr hissediyorlar ve kendilerini hazulamis olan partiden saldmda kendilerine onderlik etmesini istiyorlardi. Muthis bir onderlik smavwdi but Lenin ve arkadaslan, eger gosterilerin basma gecip de saldmya onderlik etmezlerse, hie degilse bir siire icin YIgmlann giivenini yitireceklerini billyorlardr, Ustelik bu sure cok degerliydi, 01 duklan anda hiikiimetin bask! onlemlerlciinkii tum gii~siiz agIrhglyla iizerlerine yiiklenecekti. Ama heniiz Moskova ve Petrograd Sovyetlerinde C;;ogunlugasahip olmadiklanm ve koylOlerin hMA Sosyalist-Devrimcilerle Menseviklarin etkisi altmda bulundugunu da biliyorlardi. 0) Sovyet Yuriitme Komitesiyle gorii.§en ve "Biz sovyetlere kar§1 ayaklannuyoruz" diye acik 8(}1kbelirten, Stalin 0 1 mustu. Baskaldmci askerleri mevzilerini birakmalan i~n ikna etmeye Peter ve Paul Kalesine gonderilen, Stslin'di. Boylelikle Bolsevikler, yaygm ve kendiliginden bir ayaklanmayi barl§(}1gosterilere donii§tiirmeyi basardilar. Ama tum cabelanna karsm, bazr sokak carprsmalanm onleyemedi-

124


125

62/154

5/11/2018


dii§tU. 22 Temmuz a ks ar m , k al ab a hk Petrograd bulvannda, Finlandiya'ya kalkan trenlerin bulundugu istasyona dogru dort adam yUr1iyordu: Lenin, Stalin, Zinovyev ve Alleluyev. Stalin'le Alleluyev, Lenin ve Zinovyev'in, onlan Petrograd dislanndakl ormanlarda onceden ayarlannus gizli bir yere gotiirecek trene binmelerini saglayacaklardi: c;iinkii Parti Merkez Komitesi, Lenin ya da Zinovyev'in kesinlikle hiikiimet kuvvetlerinin eline diismemesini kararlasnrnnsn. Onlan Alman yanhsi olmalda suclayan kudurganca kampanya oylesine §iddetliydi ki, eger yakalansalardr daha hapishaneye g o ti iri ilm e d an l in e edilebilirlerdi. Mart aymdaki devrimci ayaklanmalara herkesten once k atr lm i s o l an Volinski Alayr oylesine ofkelenmi§ti ki, onlarm yakalanmasi gorevinin kendisine verilmesini istemisti. B6ylece Bolsevik Partisi yonetiminin rum sorumlulu-

kuvvetle destekledi. Ama geeici h u ku m et B o ls ev ik le re saldirdigmda Trocki yahuz kaldi. Bunun iizerine bir kez daha Lenin'in p olitik asrm d este kled ig in i ac ik la dr ve kendisini tutuklamalanru istedi. Tutuklandi ve hapse atildi. Gerc;i bu olay ona karnuoyunda tm saglamrs ve Ylgmlar arasmdaki iiniinii ve saygmhgrm artirrmsu: arna ytgmlara onderlik s~gIawgl ya da Bolsevik giicjerin yeniden toparlanmasi ve ~ci Hukiimetin ezici vuruslanna karsm orgutlenmenin gelistirilmesi gibi cetin bir gorevin yarine getirilmesine herhangi bir b icim d e y ard im cr o ld u gu so ylenem ezd i, Hi-; kuskusuz Trocki Bolsevik Partisinin onderllginde onemli bir rol oynayacak ve her iiyenin inandrgi partinin buyftk tarihi g o r e vi n in g e rc e kl es ti ri lm e s in d e yerini alacakn, arna henus degfl. 0 gunlerde stalin, Lenin'in tartisilmaz yardnncisiydi. Arnk Stalin'in partiyi illegalite kosullannda in§a etmekteki essiz deneyiminden sonuna dek yararlamlmasi gereken gunler gelmisti. KUrsUlerden parlak s6ylevIer veren bir soylevci olrnayisi son derece i§e yaradi, ~iinkii du§manlanmn onun giicftnii kuCillmsemesine yol a¢l ve ona daha buyiik bir hareket ozgurlugu sagladi. Egel' Lenin'in yardimcisma olan guveni ya da Stalin'in Bolsevik Partisi saflanndaki saygmhgi konusunda herhangi bir kusku varsa, onun hiikiimet saldmsi ve bireok tutuklarnanmiizerinden bir ay geemeden top1anan T U m Rusya Parti Konferansmda oynadlgl rol bu kuskuyu tamamen ortadan kaldiracak olt;iidedir. Konferans gizlilik kosullannda

go bir kez daha, Sverdlov ve Cerjinskl'n in yardimcihgmda

toplanrmsn, Merkez ve StalinKomitesinin ele w or n temel sorunlanntarafmdan bas rahazarlanmisti u~sekreteri

ler. Arbk saldm sirasmm kendinde olduguna karar veren hiildimet sikiyonetim ilAn etti. 19 Temmuzda Bol§eviklere ve gosteri yiiriiyft§lerine katilan i§9. ve askerlere k a r§ l s al d r nya geCiti.Butiin olup bitenlerden Bolsevikler sorumlu tu tuluyorlar ve ayaklanmaya kalkismakla suclaruyorlardi. i§ te daha once de sozunii ettigimiz, Lenin'e karsi girisilen 0 "Alman casusu" kampanyasi 0 zaman baslatildr, Parti karargahi darmaduman edildi. Pravda 'nm yazl odalan basildr ve gazete kapatildi. Bash makinalan parcalandi, Onderler toplu olarak tutuklandi ve tum Petrograd Lenin'in pesine

Stalin'in omuzlanna yUklendi. Parti karargslu yikmti halindeydi. Yeni bir karargah bulunmahydr. Yeni bir gazete ve yeni bir basimevi kurulmahydi. Gerici dalga geri puskUrtUlmeli ve pam gficlendirilmeliydi ... Yeni karargah da bulundu, yeni bir basimevt de saglandi. Pravda basks bir adla yeniden yaymlandi, o siralarda, Mezrayontsi diye bilinen kiit;iik yandas grubuyIa Trocki henuz Bolseviklere kanlmarmsti. Petrograd'a, partinin "Nisan Buhramrndan ve yeni politikanm saglam bir bicimde yerlestirilmesinden sonra varan bu grup, Lenin'in fikirleriyle aym kamda oldugunu ilan etti. Petrograd Sovyetinin toplantilannda, Trocki, Bolssvikleri

portoriiydii. Hiildimetin ezici saldmsr baslamadan once, partinin iiye sayisi 240.000'8 yiikselmisti, Yirmidokuzu Rusca, onikisi Oteki dillerde olmak uzere kirkbir yaym orgam ~tbyordu. Partiye kar§l girl§ilen kudurganca saldin d o r u g u n d a 0 1 dugu halde, konferansa (26 Temmuzdan 3 Agustosa dek) 157 delege katildi. Konferansm gizli olarak yapilmak zorunda kahmsr, smiflar arasmdaki ili§kilerin gerginligini gosterir. GOtiinii§e bakihrsa, eskl duzenin egemen giicjeri kendilerini y~niden etkili bir bicimde kabul ettirmek iizereydiler.17 Marttah beri kendilerine hi4Ybu kadargftvenli

126


127

63/154

5/11/2018


olmarmslardi, Ge-;:iciHiikiimet sovyetlerin etkisinden kurtanlrmsn, §imdi artik Sosyalist-Devrimcilerle Mensevlkler Get;ici Hiikiimet aracihgiyla Bolsevikleri bastinyorlar ve sovyetlerin belini bukuyorlardn Petrograd asked kuvvetlerinin komutaru General Komilov'un yonetimindeki asked onderler acrk bir asked diktatorltik kurmaya hazrrlamyorlardi. Gelgelelim, Bolseviklerin konferansi yapilacak islerden caymak i¢n degil, iktidara giden yolda ilerlemeyi surdurmek i¢n toplanmisn. Gereekten de, bu konferansm son toplantist yapilah daha ondort hafta olmanusti ki, Bolsevik Partisi, (;e9ci Hiikiimeti bir yana firlattr ve Sovyetler Cumhuriyetini kurdu. Konferansm baskanhguu yapan Stalin, partinin 10 Temmuzda Pravda'taa yerine i$(i ve Askeradh yeni bir gazete QIkarmayt basardigmi acikladr. Bolsevikler, Ge¢ci Hiikiimetin eylemlerini onun guctinun ve kencline giiveninin bir kamti olarak gormuyorlerdr. Tam tersine, Stalin, p amnin ve Rusya i§¢lerinin onunde durumu §u sozlerle ozetliyordu: "Geriye tek bir §ley.yani Ge¢ci Hukumeti yikarak ik tidan zor yoluyla ele gecirmek kahyor. Ve iktidan zor yoluyla, ancak yoksul k6yliilerle ittifak halinde proletarya, ele gecirebilir. " Bu sonuc, devrimin onundeki ternel sorunlardan hiebirinin hiikiimet tarafmdan halledilmedigi bilgisine dayamlarak crkanlmrsn. Yiyecek durumu her gecen giin kotule§iyordu. Kara ve Deniz Kuvvetlerinden olanaksiz §eyler isteniyordu. Ve yigmlar, Bolseviklerin onderligi altmda toplamyorlardi.

O OK U Z U NC U B OL OM

1 K T iD A R 1 N E L E G E C t R t t.tS t

l sy am n a ya k s es i; meyd a n la n di M Y u ko n ! G u r ur la b a si ar d iz is i! Biz. ikinci N u h t u! ar n y w. y e n id e n Ylkayacag,z d ii n ya n m b ii ti in kentlenni. V. MAYAKOVSKf

TEMMUZ-Agustostaki bash giinlerinde toplanan Bolsevik Partisinin Altmci Kongresinde, daha sonra Stalin'in yasammda biiyiik onem tasiyacak iki olay meydana geldi. 0 giinlerde bu illolaym bu kadar onemli oldugunu kimse akhna getirmemisti; bunlann politik oneminin bazr bakunlardan hemen kavranmasma karsihk, bu olaylar, kisileri bakimmdan tasrdiklan biiyiik onemi ilerde kabul ettireceklerdi. Burada Stalin'in onerisiyle, elbette Lenin'in de onaylamasiyla, Leon Trocki ve Mezrayontsiler partiye ahndilar. Bu grup, 1913'ten beri iki kesim arasmda yalpalayan, her ill tarafi da elestiren, bazan birini bazan oteklnl desteleyen, bazan her ikisine de karsr cikan eski Bolsevik ve Menseviklerden olusmaktaydi. Bu gruptakiler artik Bolseviklerin program ve politikasuu kayitsiz sartsiz kabul ettiklerini acikladtlar ve partiye kabul edilmelerini istediler.

1 28


1 29

64/154

5/11/2018


Ilk bakista bu, Trocki'nin Bolseviklerle onbes yildrr siirdiirdiigu tartismaya, onlann hakh, kendisinin haksiz 01 · dugunu kabul ederek burada son vermesi gibi goriinuyol' du. Ama bundan b6yle bir sonuc crkartmak bu olaym anlaIDlDl f!§In derecede basitlestirmek olur. Trocki buyiik yeteneklerl olan bir adamdi, birinci snuf bir soylevei ve gazeteciydi. Boyu-posu ve y8§1hemen hemen Stalin'in ayrusiydi, ancak: ki§iligi tamamen farkhydi. Kesin yU z hatlan, hie eksik etmedlgl burun gozliigii, cabuk ve sinirli hareketleri, keskin dili ve parlak zekssiyla Trocki, tarihi, hem yapnnci, hem yonetici, hem de basoyuncu olarak. kendisinin sahneye koydugu bir oyun olarak goren ve kendinden cok sozeden bir harika adam gOriintiisllndeydi. Bunun sonucu olarak tarihi, "Ben ve Rus Devrimi" temasiyla yazacakn. Genelleme yapma gurn 1;Okbiiyiiktii, ama bilimsel yontemin gerektirdigi dengeden yoksundu ve bundan dolayi sozciiklere ve seslere cok dusktm oldugundan tarihi parlak IMlaria ivedi ve kisir dongwu olarak 81k81k genelleqtirirdi. Bolsevik Partisine katrldigmda da partiyi kendismin iizerinde bir kuvvet, bir kollelctif yapi olarak gormsdi. Tersine, partiye kendi katrhsrm, partinin iizerinde bir gu-; elde etmek i¢n bir ara1; ve Lenin'in sag kolu haline gelme olarak saydi. Bunu kendisini ac;tga vuran §U sozlerle ifade etti: "Trocki, Lenin'e, onun giiciinii veoneminl bircoklanndan daha g99 ama belki daba derinden enlarms olarak, bir ogretmene gelir gibi geldi." Keridini daha az begenmis biri "daba derinbaskalanna brrakrrdi. Bu den anlarna" degerlendlrmesini kendini begenmis, bekleyememisti. Ama Stalin beklemesini bilirdi. Onun bekleme yetenegi, dostun diismanm 81k81kcamm sikardi. Rol kesme gibi bir Qzelligi yoktu. Belki de §8§8all davramslardan ve zekA. gostarilerindan hi.; ho§lanmarugl i9n Troeki'den daha yaVB§ hareket eder ya da oyle goriinfirdii. Dikkat eekici bir hafizasi vardi ve hAli vardtr. Ve 1;oziimleme.onun en begendigi acrklama yontemidir. Her §eyden once 0 bir kollelctif cahsmaciydi, yam bir grup ya da bir ekip i1;inde cahsrrdr, belki Lenin'den daha basanh bir adam ve i§ orsiitleyicisiydi. Hi-; de Lenin'in "evet-efendimci" bir adarm degil, her zaman Lenin'in ilkelerini kendisine ilkeedinmeye cabs gos-

teren inanch bir izleyicisiydi. 0, Kafkasya'nm yeraltlndaki proletaryasmi orgutler ve en zor ve en tehlikeli yerlere dev0 sirada batih entellektiiellerrimin fltillerirityerlestirirken, Ie arkadashk edenlerin incellginden yoksundu. Yaslandikc;:adaha giiclii ve kendine giivenli bir goriiniim kazannusti. Trocki ve takimmm partiye ahnmalanm onerdiginde, Trocki tle kendisi arasmdaki kisisel iliskiler onun i1;in biiyiik bir onem tasnmyordu, Daba once basmda,aralarmda bazi ufak politik tartismalar yapmis olmalanna karsm, aralanndaki klsisel iliskiler heniiz yakm iliskiler halinde degildi. Bolsevizme yeni katilanlann partiye onlan kabuliinii gerekli bir onlem olarak goriiyordu ve partinin eriteceginden ve ne kadar buyiik ve onemli olursa olsun herhangi bir muhalifin iistesinden geleceginden kuskusu yoktu. lkinci olaym yankilanysa daha sonraki yillar boyuncu siiriip gidecekti; sonralan Trocki'nin atesli bir hayram olaca k olan Preobrajenski, Stalin'in kongreye onerdigi ilctidan ele gecirme kararmm degistirilmeslni one siirdii. Bu degi~ §iklik onerisi, delegelerin iilkenin sosyalizme ancak Baudo bir proletarya devrimi oldugunda yonelebilecegini aciklamasmi istiyordu. Trocki orada bulunmuyordu, bulunsaydi, Bolseviklerle birligintn ne kadar yapma ve geeici oldugunu ortaya koyardi, Bolsevik saflarmdaki biiyiik bOliinmeyi olusturmak iizere olan sorun buydu. Banda bir devrim olmadan Rusya sosyalizme gecebilir Iniydi? Lenin bu sorunu yaztlannda acikca yamtlarmsti. Ama bu, partinin 0 andaki politikasrru etkileyen bir sorun degildi. Ancak, cok yakmda tiim devrimin yominu, Sovyet hiikiimetinin gelecegint ve daba heniiz dogmamis olan Komiinist Enternasyonali etkileyecek temel bir sorun haline gelecekti, ama heniiz acil olmadigmdan tartisma biraz akademikti. Stalin, Preobrajenski'yi §oyle yamtladi. Sos ya lizm s giden yolu ac ac ak iilks nin Rus ya olma sr o las ihk dl§l de gildir . .. . A rn k, yalmz A vr upa 'nm b ize yol gos ter ebilec egi g ibi eskrmis bir du~unceyi terketmeliyiz. Bir dogmatik marksizm, bir de yaraticr marksizm vardir. Ben ildncisinden yanayim.

Sorun iizerinde biiyiik bir tartisma olmadi. StaIin'in karar onerisi ezici bir cogunlukla kabul edildi ve hemen

130


131

65/154

5/11/2018


yankilara yol acmadi. :;iim§lekcakrmsu, ama gokgiirOltiisii uzun bir aradan sonra geleeekti. Ayru zamanda §lunu da soylemek gerekir ki, S~'in ~oy~edikleri dunyaya yayilml§ olsaydr, tu m sosyahst ve l§lc;:thareketi bununla alay ederdi. Bah sosyalizm inin biitiin "marksist" akimlan, sosyallst dii§iincenin oteki akimlan gibi sosya?z~~ i!Jcin en gelismis kapitalist iilkelerde gerceklesecegi gorusune sahiptiler ve bunlann biiyfik c;:.ogu~ugu da, bunun parle~anter demokrasiyle olacagma inamyorlardi. Batih sosyalistler arasmda Bolsevik Partisi nispeten az tammyordu. B a z r Alman ve Avusturya sosyalistleri Ruslan tamyorlardi, ama batuun btitun partileri Bolsevtk Partisini ve onu~ d0klI:inini bilselerdi bile, marksistolanlar onlan m arksist degiller diye, otekiler de onlan devrimci olduklan ic;:inreddedeeeklerdi. Hepsi, Lenin ve Stalin'i, diinyaya sosyalizmde Rusya'mn onderlik edebilmesinin miimkiin olduguna inandikIan ic;:iniitopik gorii§lere sahip olmakla suclayacaklardi, Bolsevikler enternasyonal marksizmin b.~ iiriim i ?~malanna karsm, onlann olusumu tamamen goz ardi ediliyor ve onlarm ic;:m ucadeleleri, doktriner tartismalarda Rus aydmlannm parlamasmm bir ornegi olarak; 8§l~gIlanlYo: duo Gerc;:ek suydu ki, enternasyonal sosyalizmm yaydlgl marksizmin devrimci ozumi Bolsevikler sikica kavramislardi ve arum adnn onu Rusya kosullarma uygulanuslardi. Bu elbeUe son dereee dogaldi. Stalin. tek iilkede sosyalizm uzerindeki gOrU§iinii acikladigmda bunu hicbtr zaman Rus

ilkeleri slogan haline getiren ve verilerin yeterli b ir ineelemesi olmadan bir sureci genelleyen Bah marksizminin bir urumiydii. Marx Komi i ni st M ani f esto'yu her yeri sarsan "Biitun Dlkelerin f§c;:ileri,Birlesiniz!" c;:agnslyla bitirmisti, Ne i c ; : i n , birlesiniz? Elbette ki, dunya devrimi icin, "Kapitalizm enternasyonaldir! 4c;:ilerin vatam yoktur!" Butun iilkelerin somurulenlert kapitallstlerin uluslararasi ittifaklarma, Sosyallst Enternasyona lle karsihk vermelidirler! lste, aym anda patlak vereeek bir diinya devrimi fikri, dunya kapitalizminin dikkatli bir cozumlomestnden degil, boyle genel ilkeler ve sloganlardan c;:tkml§h.Bu fikre sahip olan Ruslann kafasmda aym zamanda, iilke teknik olarak geri oldugu lctn Rusya proletaryasmm Rusya devrimini sosyalizme goturemeyecegini ileri siiren Mensevik teori de vardi, Bu yiizden, Bolsevik saflara sonradan katilan Mensevikler, sosyalizme gecmeden, Rus i§c;:is imfmm ileri olan Avrupa sanayi prolataryasr tarafmdan takviye edilmesini savunuyorlardi. Ve boylece gercek Bolsevikler, Mensevik donmelerinden goninuste daha az devrimci oluyorlardi. Ama, Stalin bu fikri, "kapitalizmin e§it olmayan gelismesi yasasim" formula eden ilk marksist olan Lenin'den C I karrmsn, Stalin, 1916'de §oyle diyordu: Kapitalizmin gel~mesi. degi;ik ulkelerde son derece ~itsiz bir bil;imde olur. Kaldi ki, meta Iiretimi sisteminde baska turlii de olam az. Bun dan, k acm ilmaz olara k, s os ya lizmin ay m z ama nda biitiin iilkelerde zaler kazenemayecagi sonueu ¢ar. Bazl ulkeler, bir sure dabs burjuva ya da burjuva-oncesi ulkeler olarak kalirl arksn, sosyalizm blr ya da birkal; ii1kede zafere ulasacaknr ...'

Devriminin uluslararasi onemini ve niteligini inkar etmek biciminde anlarmyordu. Zaten ~ ettigi~i de kimS? il~ siirmedi. Ancak daha soma, Trocki, Rusya da sosya1izmin gereeklesme olasihgmdan once en azmdan .b~ A~p~ devriminin gerektigi ilkesine sanldigmda, Stalin m gorusu diinya devriminin inkArI biciminde gosterildi. Ashnda, kongrede her iki teori de, ne ifade ettikleri tam anlasrlamadan, gec;:i§tirilmi§ti. Gerc;:ekteher ikisi de tam anlarmyla geli§lmi§degildi. Elbette sosyalizminonc::e geri b~ iilkede gerc;:ekle§eeegi dii§uncesinin heniiz yem dogdugu siralarda, uluslararasr devrim teorisinin birkac derme-catma genelleme ve varsayim a§aDl8Smm pek az otesine gecebildigini soylemek dogru olaeaktrr. Preobrajenski'nin onerisi, b a z i

BOylece, Stalin, Lenin'in ogretisini kendisinden bir §ey katmadan tekrarhyordu. Ama, bu olaym tepkileri hemen ortaya cikmadi, Kongreye, iktidara geldikten hemen sonra sosyalizmi kurma gorevinin ele almmasmi getireeek kadar da ileri gitmedi. Buna karsihk, Lenin'in N is an T e z le r i ic;:inverdigi kavgada son derece kesin olarak savundugu yolu izledi. Iktidan ele geeirdikten sonra devrim in onundeki gorev, bansr saglamak, banka1an devletlestlrmek, ftretim ve dagrnm iizerinde i§c;:ilerindenetimini saglamak ve k o y lulers toprak vermekti. 285 delegenin onunde Stalin sakin

1 32

133

, D ev rim in SIlV~ Programi, Biitiin EmU,. cilt X I X ; s. 325, RUS91bash.


66/154

5/11/2018


ama kararh bir bicimde ~u sozlerle oman esas goreve ~aglrdi. "Geriye bir tek §ey kahyor, iktidan zorla ele gecirmek. .." Ve kongreyi pesinden siiriikledi. Salonun dismda, olaylar, onun dediklerini yerine getirebilecegi war amna dogru lnzla gelisiyordu. 1Agustos 1917'de Rusya Silahh Kuvvetleri Baskomutanhgma General Kornilov getirildi ve tam Bolseviklerin kongrelerini tamamladiklan giin, cephede oldugu gibi cephe gerisinde de olumcezasmm uygulanmasmr istedi. Kornilov bir kazakti. Bazi yazarlann dedikleri gibi "Siradan bir Kazak": Onun

olan Lenin, isleri tabii saklandigi yerden yonetiyordu, ama yol gosteren, parti yaymlanna ve Bolsevtk kuvvetlerine onderlik eden Stalin'di. Kornilov'un birliklerini harekete ge~irdigi anda Bolsevikler darbeyi indirdiler. Parti Merkez Komitesi -i§91erive askerleri silahh direnise ~aglrdl. Silahh fabrika i§¢lerinin olusturdugu Kizrl Muhafiz Mii£rezeleri hizla cogaldi. Sendikalar harekete gecti, Kronstadt'dan binierce silahh denizci geldi. Delegeler "Vahs! Tiimen"i dii~iincenin giiciiyle durdurmak iizere yola CJ.kblar. Bunun iizerine, Kazak birlikleri sovyetleri yoketmek i¢n kullaml-

iizerinde Sir Bernard Pares, son derece kaba bir politika anlayisma sahip oldugunu ve maliye bakam olmaya azmetmis bir maliyeci olan Zavayko tarafmdan yonetildigini yazmaktadir. Kornilov'un durumu kabaca degerlendirrnesi, kendini asked diktator haline getirecek bir asked diktatorliik tezgahlamak icin yeterliydi. 12 Agustosta, Kerenski'nin Moskova'da topladrgi Devlet Konseyinin hemen tiimii toprak agalannm, kapitalistlerin, generallerin, memurlann ve Kazaklann temsilcilerind en olusuyordu, Sovyetleri temsilen Mensevikler ve Sosyalist-Devrimciler de bir azmhk olarak oradaydtlar. Stalin ve arkadaslan bunun iizerine Bolsevik Partisini harekete ge¢rdiler ve Moskova ve oteki kentlerin sokaklarmda protesto gosterileri diizenlediler. Kerenski, Devlet Konseyine devrimci hareketi "Atesle ve kanla" bastiracaguu soyleyerek boburlendi, Kornilov daha da ileri gitti ve pervasizca "komitelerin ve sovyetlerin ortadan kaldmlmasim" istedi, Bankerlerin, tiiccarlann ve sanayicilerin mali destegiyle Kornilov, Bolseviklerin baskentte 27 Agustosta bir baskaldm planladiklan bahanesiyle, birliklerini hemen harekete gecirdt. Karenski Bolseviklere karst terbrii artirdi ve birdenbire yigmlann onlara yoneldigini goriip akh basma geldi. Onlann hem Kornilov'u hem de Gecici Hiikumeti silip siipiireceklerinden korkarak birden cepheyi deglstirdl ve Ce· neralin karsisma gecti, 25 Agustosta,Komilov General Krimos'un komutasmdaki O~iincii Siivari Kolordusunu Petrograd'a siirdii. Bu hareket, yt8m1ann Bolseviklere karst duyduklan kusku ve korkulan sona erdirdi. Stalin'Ie siirekli baglanti halinde

diklanm anlar anlamaz savunmasi ilerlemeyi reddettiler. ve i§c;:ilerinPetrograd'm ic;:inseferberAskerlerin edilmesi hizla siirup giderken Kornilov'un oteki birliklerine de ajltatorler gonderildi. Kornilov'a kar§1 Bol§evilderden yardIm isteyen K erenski baska telden calmaya baslarmsn. Aralannda Troeki'nin .de bulundugu hapisteki Bolsevikleri serhest biraku. Komilov'un baskaldmsi bastmldr ve sovyetlerin yapismda biiyiik degisiklik basladi. Temmuzda, Sosyalist-Devrimciler ve Menseviklerin Gel;ici Hiikiimeti, Bolseviklere karsi if tira ve bash kampanyasmi siirdiiriirken, sovyetler 0 kadar etkisiz bir duruma dusmtislerdl ki, Bolsevikler "Tiim iktidar Sovyetlere" slogamm askiya almakve fabrikalar ve ordu_birliklerindeki yigmlara dogrudan basvurmak zorunda kalrmslardi. Simdi akmh tersine donmustu, Sovyetler yeni bir canhhkla dolup tasnlar, Fabrikalar ve asked birlikler ye-

134

135

ni secimler yapnlar. Mensevikler

ve Sosyalist-Devrimcileri devirdiler ve yerlerine Bolseviklerl sectiler. Kornilov'un bozguna ugrauldigmm ertesi giinii Petrograd Sovyeti Bolsevikleri destekledi. Bunu Moskova izledi. Oteki kent ve ka sabalar da izlediler. Eyliil ve Ekim aylannda ytgmlar her yerde Bolseviklerin pesinden gitti. Cok sayida koylii, malikanelere el koydular, toprak agalanrnn arazilerini siirdiller, onlan sindirdiler ve topraklan aralannda bolii§tiiler. Ne cezalandirma seferleri, ne de dil dokmelar onlan durduramadi, Ge¢ci Hiikiimet eyalet yetkililerine §U telgrafi cektf: "Miilklere e) konmasi devnm davasma zarar vermektedir, buna son verin ve diizeni saglaym." HiikiinIetin bir bakam olan Singarov su


67/154

5/11/2018


telgrafi csktf: "Hiikiimet Kararnamesi olmadan toprak sorununu e;ozmeye kalkismaya hiebir bicimde izin verilemez." Hep ayru nakarat! llk i§ anlasmazhgmm ortaya e;lku· gmdan heri herhalde biitiin hiikiimet1er aym laflan ettiler ve bunu uygun yerde kullamlmak iizere kusaktan kusaga aktar dilar. Biirokratlar her yerde ve her zaman insanlann huzursuzluk selinin yasal kahplardan meydana gelen bir siipiirgeyle asia durdurulamayacagiru ogrenmekten aciz olduklanm ortaya koymuslardir. Kursk ilinden bir komiser raporu geldi: "Spass ilcesinin lpsiyagac koyunde anarsi kol

Komiserinin fiyat indeksine gore Moskova'da fiyatlar 1917 yihnda 1913'e gore yiizde 870 fazlahk gosteriyordu ve ordu eriyordu. 1917 Agustosunda General Duhonin, Kerenski'ye iki milyon oIii, bes milyon yarah, iki milyon tutsak ve iki milyon kacak oldugunu bildirdi. Sikmn daha da artti. Baskent Petrograd'm en iyi zamam, onun en senllkli oldugu zaman, eyliil ve ekim degildir. Hava kapahdrr. Koyu bulutlar dolasir ve bardaktan bosamrcasma yagmur yagar, GUnler kisahr. Ogieden sonra saat ii.;t.e h ava karanr ve geee ertesi sabah saat ona dek sii-

gezmektedir. Koyluler baglan, bahceleri ele gecirdller ve yagma ediyorIar. Komiser ve elli askere karsi koymalan emredildi. Kacan mulk sahipleri korunmalanm istediler." Tambovsk Eyaletinden Prens Vrazenski'nin malikanesinin tahrip edilisinin raporu: "lkibin koylii, malikaneyi basn ve Prensi tutukladi. Kalabahgm see;tigi iie;milis onu muhafaza altmda Griyaze'ye gotiirdii ve orada askerler tarafIndan gaddarca leatledildi. Kalabahk daha soma biti§igindeki velyamenatc'm arazisini tahrip etti. Mahalli garnizona guvenilemez. Tambovsk'tan gonderilen siivariler yetersizdir. Huzursuzluk biiyiimektedir." (llc;e Komiserinin Raporu, 25 Agustos.) Carpismalar §iddetlenerek biiyiidii. Eyliil ayma dogru merkezi eyaletteki yetmisbes ilceden otuzbesi siddet hareketIerinin sancilan ic;indeydi. Kasabalardaki durum kotuden betere dogru gidiyorduo Carin devrilmesinden bir yil once 1916'da butce aC;lgl toplam harcamalann yiizde 76'Slydl. 1917'de bu yiizde 82'ye yiikseldi. A_91g1,kacim lmaz sonuclanyla birlikte enflasyon kapatti, Uretim diistii, 1916'da Rusya'da gunluk kullamm ic;in 616, ozel savas amaclanyla 215 lokomotif imal edilmisti. 1917'de bu sayilar 410 ve 69'du. Avrupa Rusyasmm ellisekiz eyaletinde 1916 yihndaki sanayi iiretimi 1913'teki iiretimden yiizde 121.5 fazlaydi, ama 1917'de 1913'tekinin yiizde 77.3'iine du§tii. Sanayideki iieretler 1916 yilmdakl ayda 24.7 Rubleden 1917 yilmda ayda 21.2 Rubleye indio 1916'da her ay 288.1 milyon kagrt Ruble tedavule crkarnhyordu. GeC;iciHiikiimetin sekiz ayhk doneminde her ay tedavule eikan miktar 175 milyon Rubleye yiikselmisti. Fiyatlar akil almaz bir diizeye cikti. Maliye

rer. Haftalar gectikce don baslaymcaya dek yagmurlar sulusepkene cevirir, soma da uzun b§ aylan boyunea toprak kahn bir lear ortiisOyie kapamr. Ama sirndt buna yeni dertler eklenmisti. Yiyecek cok azdi. Kentin cocuklanrun ancak yansma yetecek kadar slit vardi ve yetiskinlere nerdeyse hie siit dusmuyordu. Bir giinde adam basma dusen ekmek, haftadan haftaya azalarak sonunda yiiz grama dustu. En temel gereksinimler iCin kaermlmaz ve ueu gdziikmeyen kuyruklar vardi. Finlandiya Korfezfnden Neva'yt yalayan soguk riizgarlar esiyordu. Achk apartmanlara da uzandi ve buralarda oturanlar achktan gozii donmiis lnrsizlardan korunmak iCin silahh koruyucular tutmak zorunda kaldilar, Gecici Hiikiimet giinlerini ard arda gelen bunahmlarla gecirirken ve e;:all§anbalk kuyruklara girip Petrograd'm kararan giinlerinde bardaktan bosarurcasma yagan yagmurda smlsiklam olurken, toplumun asalak unsurIan giinlsrini eskisi gibi, hatta belki biraz daha hareketli bir bicimde surdiiniyorlardi. Hammefendiler caylanm iciyorlar ve beyefendiler de votkayla dayamkhhklanm ispat ediyorlardi. Tiyatrolar tikhm tikhmdi. Calyapin'in parlak sesi hayranlar toplamakta devam ediyordu. Entellektiiel hanunefendiler allahla ve me leklerle konusma, yildiz fah ve benzeri konulardaki konferanslan dinliyorlardi. Moskova "sosyete"si Petrograd'la yansryordu. Ama, kentlerde, kasabalarda, her yerde kooperatiflerin, sovyetlerin, papazlann, subaylarm ardi arkasi kesilmeyen toplantilan, gosterileri, protestolan, konferanslan, fabrika komitelerinin, siperlerde ve kislalarda askerlerin toplantilan oluyordu. Bir zamanlar hammefendi kizlanrun

136

137


68/154

5/11/2018


okulu olan Smolni Enstitiisiine Petro grad Sovyetince el ko nulmustu ve burasi §imdi aym zamanda Bolseviklerin ka rargahiydi. Smolni'den her giin her tiirden ytgmla politik yaym akiyordu. Btl yigmsal parcalanma ve mayalanmanm ortasmda kalan Ge~ici Hiikiimet korku icindeydi ve Kerenski Bolsevikleri yt8mlann gozunden diisiirmek icin ne yapabilecegini dii§iiniiyordu. Petrograd garnizonunun "Bolseviklesmis" oldugunu herkes goriiyordu. Bundan dolayi onu nakletmek ve yerine "giivenilir" birlikler getirmek icin bir plan

Stalin §oyle damisti: "D~§eye gereksinimimiz var: Ilk olarak silaha, ikinci olarak silaha ve ii~ncii olarak daha da fazla silaha." 1917'de istediklerini aldi. Hicbir §eyi rastlanbya birakmanusti. Pravda'da asker kacaklanru Kizrl Muhaftzlara kanlmaya cagUdl. Bolseviklerin bu ilerleyisinden ve kendi etkilerinin azalmasmdan endi§eye kapilan Mensevikler ve SosyalistDevrimciler Tiim Rusya Demokratik Konferansim toplantiya ~aglrdtlar. limiktidarm sovyetlere degil, bir Kurucu Meclise ve bir burjuva parlemanter cumhuriyete gecmesi

hazrrladi. Genel Kurmaya "kirlenmemis" kuvvetler getirip Reval'i savunmaya gondermesi ve Petrograd'a "diizenin yeniden saglanmasi" talimaum verdi. Kronstadt denlzcileri temsilcisi Dibenko'nun, Reval'in savunulmasi sorunu ortaya atildigmda Petrograd Sovyetinde hazrr bulunmasi bu plan icin talihsizlik oldu. Dibenko, sovyete Kronstadt denizcilerinin Raval'i savunabileceklerini soyledi. "Eger siz Petrograd'da kahp devrimi savunursamz biz de Reval'i savunacagmuzm giivencesini veririz." Bu, Kerenski'nin garnizonun naldi plamm suya dii§iirdii. Tam bu sirada Stalin Finlandiya'ya Lenin'i gormeye gitti. Orada birlikte ayaklanmamn son safhalanmn planlan iizerinde cahstrlar, Doner donmez de Parti Merkez Komitesi, Stalin, Sverdlov, Bubnev, Yuritski ve Cerjinski'den olu§an bir Askeri Devrim Komitesi kurdu. Bu askeri komite yalmz Petrograd'da degil, ayru zamanda Moskova ve oteki biiyiik kentlerde de ayaklanmayr hazirlayacakn. Komilov'a karsi Petrograd'm savunulmasi icin fabrikalarda kurulan KIZtl Muhaftzlar Askeri Komiteye dovii§meye hazir ~ok sayida adam saghyordu, Sovyetlerin politik goriiniimiindeki degisiklik acikhk kazamr kazanmaz iktidann onlara devri konusu da yeniden giindeme girdi. Ama silah sikmnsi vardi. Stalin 1905 Petrograd Sovyetinin taktiklerini yinelemedi. Hiikiimeti yerel yetkililerin emrinde milisler kurmaya eagumadi. Bunun yerine Petrograd'daki Putilov silah fabrikasmm Bolsevik delegeleriyle bir toplanti yapti ve onlara Petro grad Sovyeti adma 5 bin tiifeklik yazrh bir istemde bulundu. 500 militan i§t;inin temsilcileri idareye emri bildirdiler ve istediklerini hemen aldilar. 1905'te

fikrine sunsiki sanlrmslardi. Bu konferans, sosyalist partilerin (Mensevikler ve Sosyalist-Devrintciler) ~gunlukta 0 1 dugu sovyetlerin, Zemstvolann, sendikalann ticari, sinai ve askeri cevrelertn temsilcilerinden olusuyordu, lste bu konferansta "On-Parlamento" olarak bilinen Get;ici C u m huriyet Konseyi kuruldu. Bu, "Bans ve Ekmek" istemine karsihk vermedigi takdirde anayasa ve hiikiimet bicimi sorunlanmn pek az anlam ta§ldlgl bir anda devriminakisnu saptirmak iQinbasvurulmus acik bir girislmdi. Bolseviklerin bir hizbinin konferansa katilmasr ve dardiincii giinii terketmesine karsm, Bolsevik Merkez Komitesi On-Parlamentoyu boykota karar verdi. Lenin, Stalin ve §imdi de Trocki'nin basi ~ektigi Bolseviklerin cogunluguna gore bu i§ ya 0 anda olacakn ya da htc olamayacaktr. Ya iktidan ele geeirecekler ya da yok olacaklardi. On-Parlamen-

13 8

13 9

tonun yarattigr sis perdesinin ikinci bir tehlikeye Komilov olayi hazirlamyordu. Ayaklanmaardmda hazirhklanrun girmemesi icin daha fazla beklenilmemeliydi. Bolsevikler Petro grad ve Moskova Sovyetlerinde ~ogunluktaydI1ar ve bu iki sovyet aracrhgiyla Ekimin son yansmda lkinci Tiim Rusya Sovyetleri Kongresini toplamaya giristiler. Ama Bolsevik onderlerinin hepsi partinin tuttugu yoldan yana degillerdi. 7 Ekimde Lenin Finlandiya'dan dondii, 10 Ekimde Merkez Komitesi, tarihsel karanm almak iizere toplandi. Ayaklanmanm kacnulmaa oldugunu ve zamanm geldigml dusunen Mer ke z Kom ites i, p ar tlnin b utun or giitler ine bu gor iifiin ' Il ' glOda a yak lanm aya yone lme ler i ve b iitiin pr atik so ru nlan tarb ,I P karara baglamalan talimatlm verir.


69/154

5/11/2018


lki uye, Kamanev ve Zinoviev, bunu maceracihkla suclayarak karara kesinlilde klllll ciktilar. Ve soma, Stalin'Ie Trocki arasmda b u y u k olmamakla birlikte, daha sonrakUerin bir habercisi olan ilk tartisma patlak verdi. Trocki ayakIanmanm, Sovyetlerin Ikinci Kongresinden once b as lamamasi yolunda bir degi~iklik onerdi. Stalin herhangi bir gecikmeye karsiydi. Partinin Askeri Devrim Komitesinde Poli.tik Biironun temsilcisiydi ve biitiin oteki komiteler onun yonetimi alt.mda ~ah~IYOrdU.Petrograd Sovyeti Trocki'nin baskanhgmda bir Askeri Komite kurdu, ama bu ko-

ya cevirdi. Lenin, Smolni Enstitusiine geidi ve Stalin'le birlikte ayaklanmamn yonetimini iizerine aldi. 7 K a s u n ogleden soma 2.35'te Petrograd Sovyetinin ve onun Askeri Devrim Komitasinin Baskam Trocki, toplanmis olan temsilcilere a ci kl ar na y a pu :

mite tamamen Stalin kanahyla Politik Buroya ka~l sorumlu Bolseviklerden olusuyordu, Kamanev ve Zinoviev'in bu donekligi ve onerilen ayaklanmayi parti-disi bir gazetede U§8 etmeleri, tamamlanmakta olan haz~hklarl ve gizli tutulmasi gereken btrcok §eyi aleniyete doktii. Lenin ofkeyle onlan "hainler" ve "grev kincilar" olarak sucladi ve partiden atilmalanm istedi. Merkez Komitesi onlan kmadi ama atilmalan gibi §iddetli bir karardan kacmdi. Bu kmama, onlarm devrimin disiplinine tabi olmalanm sagladl. Ama isin aleniyete dokiilmesi herhangi bir gecikmeyi d aha da tehlikeli hale sokuyordu. Ge~ici Hiikiimet B o ls eviklere karsi olaganiistu onlemler ahnmasrm goriismek iizere toplantiya c;agnlru. 1 Kasimda Sovyetlerin lkinci Kongresinin arifeslndeBolseviklerin karargahi olan Smolni Enstitiisiinii isgal ettirmek iizere cepheden Petrograd'a birllkler getirildi. Ama arnk co k gecti. Stalin, Sverdlov, Cerjinski, Trocki ve Yuritski gorevlerinin basma gecmtslerdi. Tartisma icin vakit yoktu. 6 Kasun sabahi Kersnski Bolsevik basuun susturulmasim emretti ve buralara zirhh arabalar sevketti. Ama Stalin K izr l Muhafizlan harekete gecirdi ve Kerenski'nin kuvvetleri piiskiirtiilerek basimevleri muhafaza altma ahnd i, Sabah 11'de partinin gazetesi R aboci Put (i~¢lerin Yolu) Ge¢ci Hukiimeti devirme ~agnsml yaymladi, Ayaklanma baslarmsn. Fabrikalardaki KIZIl Muhafizlar, Petrograd Garnizonundaki devrimci askerler ve Kronstadt denizcileri onceden saptanmis mevzilere geldiler ve saldmya gsctiler, Tren istasyonlan, postane, telgraf merkezi, bakanhklar, Devlet Bankasi isgal edildi. Avrora Kruvaz6rii Neva uzerinden ilerliyerek toplanni KI§lIk Sara-

digimiz kadanyla §U ana dek tek b lr alii yoktur. Tarihte, bu kadar buyuk Yl8J.nlann kabidlgl ve bu kadar kansiz bir baska devrim 0 1dugunu sanmryorum. Basinda Kerenski'nin bulundugu ~ci Hiikumetin iktidan olmii§tiir ve yalmzca tarihin siiptirgesl tarafmdan siipiiriiliip anlmayr beklemektedir ...

Askeri Devrim Komitesi adma Ge1;iciHii.kiimetin varhgma son veriJdigini a~lkhyorum. B azi b al an la r t ut uk la nn nsl ard ir . Ger i k al an lar de b irk a~ g ii n y a d a b ir ka ~ sa at i qi nd e t ut ul da na ca k1 ard u. Ask eriDevrim Kornitesinin emri altmdaki devrimci garnizon On-Perlemento toplantisini dagitnnsur. Garnizonun ayaklanmasmm pegro ml ara yo t a ca ca gi v e devrimin k a n a b o gu l ac agi soyJeruni§ti. BiI-

Trocki'yi Lenin izledi. Ve onlar Petrograd

Sovyetine

hitap ederlerken Stalin, devrimci silahh miifrezeleri kentin kilit noktalanna dogru yoneltiyordu. Stalin on planda degildi ama kollektif iradeye uy'gun o la ra k k u ll an d rg i k u vv et lerin dizginleri elindeydi. Ogleden soma 3.15'te Pavlov Alay; askerleri Nevski Bulvannda tariflgi kestiler. 3.45'te de Askeri Devrim Komitesinin birlikleri Kazan Meydamm i sg a l e tt il er . Saat 6'da K i s h k Saray kusanlrmsti. 10.45'te Smolni Enstitiisiinde, tkinci Tiim Rusya Sovyetleri Kongresi t o pl an d i. B a sk a nl tk Divanmm ~agrlSl marine Lenin, topIanrms delegelerin oniindeki kiirsiiye ~tktl. Hie hitmeyecekmis gibi gorunen alkislar haflfledtginde konusmaya basladi: "Simdi sosyalist duzeni kurmaya girisecegiz ..." BOylece ilk Sovyet Sosyalist Hiikiimeti tarih sahnesine cikmisu, Bu hukumetin bildirileri tum diinyada yankilar yaparken yorgun Kerenski bir Amerikan otomobiliyle kal$lyordu.

140


141

70/154

5/11/2018

Stalin -JackT.MurphyBiyografi-slidepdf.com O NU N CU B OL U M

HER

Biitiin Miittefik. Devletler, $ubat Devrimini ytgmia telgraf ve binlerce soy-ievie kutlarmslardz. Bu olay, onlann Rusya sorununu nasil "anladiklanm" ortaya koyuyordu. Subat Devrimi on1ann diledilderi gibi bir devrim olsaydi, boylesine sevinmeye gercekten haklan olurdu. Hepsi de Rusya'da k e n d i simflarmm iktidan ele gefirdig;ni sannusti. Oysa onlann Rusya'daki sunfdaslan iktidan ele geeirmekten eok uzaktilar, Olaylar ispatlamistir ki, iktidar e11erine dii.,tiigii zaman bile onu koruyamannslerdir. $imdiyse iktidar, baska bir simfm, bu gozlemcllere gore yonetmekten

S E Y SIRA YLA

BOLSEV1KLER ic;in iktidan ele gec;irmek baska §ey, onu elde tutmak baska seydt. Bunu iyi biliyorlardi. Iktidarm ele gecinlmest, i C savasm sonu demek degildi. Tam terslne, ik tidann ele gecirilmest, iC ; savasm hemen e§i gorulmemis bir kasrrga gibi patlamasr ve tiim d unyad a SHut kinini koriiklemesi demekti. Lenin'in ve onun Bolsevik Partisinin goziipekligi, Rusya simrlannm cok otesindeki iilkelerin yoneticilerini titretti. Bunlann arasmda §8§lanhktan dill tutulmayanlarsa, kendi dillerinin sozcuk dagarcignu yeni kiifiirlerIe donatular, Meden cilgma dondtiler, Hicbin Bolsevikletin iktidan ellerinde tutabileceklerine olasihk tammiyordu. Tabii ki t diinyada Ekim Devrimini ve yeni devleti hos karsiIayan tek bir hiikiimet cikmadi.

aciz ve bu firsan elde etmesine hicbir zaman goz yumulmamasi gereken ezilen bir smifm eline gecmlsti, B u bir yikimill, bir ugursuzluktu, Birbirine diisman hiikiimetleri "silah arkadaslan" yapan ve dusmanlan "ortak tehlike" karsismda dostlastiran bu meydan okumaya goz yumulamazdi, yumulmamahydi, yumulmayacakti. Lenin, Stalin ve biitiin Bolsevikler, diinyadaki hukiimetlerin boyle bir tutum takmacagmi kuskusuz onceden tahmin etmlslerdi, Oercekten de, Sovyet Cumhuriyetlerini kurarak yapuklan devrimin, diinya devriminin bir habercisi, daba dogrusu diinya devriminin ilk asamasi olduguna inaruyorlardt. Ama onun cabucak yayilacagma olan urnutlar genellikle biiyiik olmasma karsm, Rusya smnlannm otesine ne zaman ve nasil yayilacagrm kimse soyleyemiyordu o Bolsevizm saflarmda daha soma ortaya c ik ac ak m u ca delelerin akisrm anlamak istiyorsak, §U genJegi kavramak biiyiik onem tasir: 0 siralar Bolsevik Partisi, Lenin'in deyimiyle "kaynasrmj" bir parti olmaktan,yani sosyalizm ugruna miicadelede biitiin sorunlara ortak bir yaklasnn tarsi saglayan marksist ilkeler ve yontamler temeli iizerinde blrlesmis bir parti olmaktan heniiz cok uzakn. Parti, hlllA gencllk giinlerini ya§lYorou ve birligi herhangi bir bidmde "keynasrms" hale gelene del, diinya sosyalist devriminin baslangrc asamalan diye adlandmlan §a§lrtlCl kargasahklann yansidig; korkunc ic mucadeleler icmde biiyiik Ol¢de "temizlenip" yogurulmasl gerekecekti. Devrimin onder partial oldugunda ve heniiz olusmus Sovyet Hiikiimetini denetimi altma aldrgmda Bolsevik

14 2

14 3

S O ¥ y a~ m i i lk g e r fe k iq d re n " i k e , 0anda gerieilii fn b ii ti in k ud u rg a n g ii fl er in in k en d is in e h e p b ir d e n s a 1d u d lk la n m g 6 r ec e kt ir . E g e r b u i il ke , ( jt ek i iilkeleri" igi s m i fl anm n i ir gi il l ene c e k lit ayaklan a c ak z a m am b u la b il m el e ri kin s il aha s anlm ay a v e k U Tf W ll l k U 11 u nl a k a~ ll lk v er m ey e h az .u h kh degiise, yok ol up gi de ce k t ir . JAURES


71/154

5/11/2018


Partisinin icinde bellibash iiC aknn vardi. Merkez Komitesindeki onderler. Lenin, Stalin, Sverdlov ve Cerjinski, marksizmi Lenin'in anladigi gibi anlayanlan temsil ediyorlardi, Kamenev, Zinoviev ve Rikov zaman zaman Menseviklerinkinden ayIrt edilemeyecek bir politika izleyen bir grubu olusturuyorlar: Buharin, Radek ve Sliyapnikov da, bir "Sol KomUnistler" grubunun basim cektyorlardi. Trocki ise bir gruptan obiiriine yalpalayip duruyordu. 1ktidann ele gecirilis arunda kosullar, biitiin gruplan birlestirmisti. Her birinin devrime illskln ayn ayn dusunce-

Trocki ile arasmdak.i anlasrnazhgm temeli, ~te buydu. Trocki rsrarla, devrimin Bati A vrupa simrlanna ulusmasirun zorunlu oldugunu, yoksa mahvolacaguu ileri siiriiyordu; Trocki'nin Rusya'da izlenecek politika konusundaki biitiin goriislerine bu gorevin yerine getirilmesi sorunu egemendi. Kamenev ve Zinovyev grubu, Rusya proletaryaS10m devrime onderlik edebilecegine Inanrmyordu. Bu yiizden de onlann bu giivensiz tutumu, Bolseviklerin iktidan ele gecirmelerine her zaman karsi Cikmalarma ve durmadan yalpalamalanna yol acrmstir. Buharin-Radek grubu

leri Sovyet ne olursa olsun, hepsi dusmam de diinyadaki butuninaruyorlardr. hukiimetleHukumetinin olduguna rio Nasil Rusya icindeki Ylgmlarl kendi simf dtismanlannm tahakkumundsn kurtarmak. gerekliydi ise diinyanm geri kalan kismmdaki Ylgmlan da hiikftmetlerini tehdit eder bir duruma getinnek icin onlara cagnda bulunmayi gerekli g6~ niyorlardr. Lenin ve Stalin, siiresini ikisinin de bilmedikleri bir zaman iCiinhir sosyalist devletin kapitalist devletlerle yanyana varolabilecegi olasihguu oneeden gormuslerdi, Ama iktidann ele gecirildig! 0 anda, herkes bunu uluslararasi kapitalizme indirilmis ~iddetli bit darbe olarak., ashnda emperyalist savasm bir uluslararasi iC savasa d6nii~mesi olarak.goriiyordu. Bu. diinya kapitalizmindeki en zayif halkanm "kopmasiydr". HiCkimse, devrim atesini, Rusya smirlanrun ne kadar otesine "konikleyebileceklerini" bilmiyordu

Ise devrimin ve sosyalizmin ilkelerini idealize ediyor ve elde olanak. olsun olmasin, bir "devrimci savas" ve sosyalist programm tam uygulanrnasi c;a.gnsmda bulunuyordu. Bu farkh akrmlar Rusya dismda gonilmuyordu, Dunyanm her tarafmda iki ad cmhyordu: Lenin ve Trocki, "devrimin ClIglDlarl". Ve Rusya dismdaki bizler bu iki adm farkh politikalan ve du~iinii~leri temsil ettiklerini bilmiyorduk, Bu gruplar cab:;:bgmda bunahm iistiine bunalun doguyor, disardakiler "Bolsevizmin parcalanmakta oldugu" izlenimine kapihyorlar ve hele kaynasma siireci sonunda muhalifler s8D1ksandalyesini ve idam miifrezesini boylaymca 6lciisiiz bir ~a~klnhga dii~iiyorlardl. Ama burada farkhhklann kokii, Lenin'in Bolsevik Partisini kurmasma yol acan ilk fik.ir aynhgma dek uzanan Rusya Sosyal-Demokrat i§ci Partisinin tarihinde yabyordu. Lenin'in, Sovyetlerin Ikinci Kongresinin acihsmda, Rusya halki ic;;in "Bans ve Ekmek" polltikasmm uygulanmast yolunda ilk adimlan atmasi, savasan devletlere karsi bir meydan okuma ve hiikiimetlerinin ba~t iizerinden butun iilkelerin halk.lanna savasm sona erdirilmesi icin yaptigl bit cagnydt. "Rusya Hiikiimeti, biaiin savasan halklara hemen boyle bir bans yapmalanm onerir; Rusya Hiikiimeti, butun iilkelerin ve hiitiin uluslann tam yetkili temsilcilerinin toplantisryla boyle bir bansin kesin kosullannm saptanmasi dogrultusunda gerekli adrmlari hemen ve hie gecikmeksizin atmaya hazrr oldugunu ifade eder. '" "Bu bildiriyi Sovyetler Kongresi ve Bolsevik Partisinin butun orgiitleri kabul ettiler.

ve bilemezdi. Gruplarm bu duruma karsr takmdiklan tavirlardaki farkhhklar, gercekte onlan bir giin tamamen karsit kamplara siiriikleyecek olan politik dii§iinii~lerindeki te mel farkhhklan ortaya koyuyordu. Lenin bu "kopma"dan sonuna dek yararlanmaya hazirdi: giic1erini gercekci bir bi¢mde korumaya ve miicadelenin somaki asamasma hazir duruma getinoeye hazrrlanIDl~tI.Bolsevik Partisini, omiir boyu bir savas surduren proletaryanm genel kurmayi olarak. g6riiyordu. Dolayisiyla da, bu biiyiik zaferden sonuna dek yararlanacakn, ama bu S~ nuna dele yararlanmamn smrrlanru yalmzea yasamm kendisi belirleyebilirdi. Devrimin simrlanm tam olarak saptamak, Lenin'e gore, devrim icin oldiiriicii olurdu. 0 siralar 144


145

72/154

5/11/2018


Lenin bans ugruna bu biiyiik atilnm yapar yapmaz, hi~ vakit kaybetmeden, daha once bircok hiikiimet ve partinin c;okmesine yol ac;nu~ olan toprak sorununa yoneldi. Bolseviklerin biitiin yaptigr, devrim partisi iktidara gelmeden once koylfrlerin buytik olqiide gereeklestirdigi toprak agalannm topraklanna el konulmasi islemini hie duraksamadan mesrulastmnak oldu. Bolseviklerin yaphgl o,ki bircok hareket gibi bu da kendi ilkelerinin ve programlannm ¢gnenmesi olarak nitelendirildi. Sosyalistler buna, biiyiik i§letme tanrmdogtl, kuc;:iikisletme tannn oldugu icin

Stalin'in sekreteri olan bir Polonyah Bolsavik, Pestovski, Milliyetler Komiserligi ic;:innasil yer buldugunu anlanr. Stalin kendisine bir yetki belgesi vermis, 0 da bunun1 8 , Smolni Enstitiisiinde .yansuu baska bir komisyonun payla§hgl bir oda bulmus, Bir masa va birkac sandalye saglayip kapmm ustune "Milliyet 1§leriHalk Komiserligi" yazrsmi asmis ve eski Dl§~Ieri Bakanhgmda para bulan Trocki'den uc;bin ruble odunt; alnus ve i§a baslarms. Ama o asamada milliyet sorunlan konusunda yapilacak pek az i§ var gibi gortiniiyordu. Bu sorun, devrim daha da ilerledigi za-

~iddetle karsr crktilar; ama buna kar§l cikanlar bu asamada toprak sorunu icin mucadelenin esasrmn topragr i~leme yontemlsn, bicimi ve i§letme biiyfikliigii sorunu olmadigim kavrayamadilar. Bolseviklerin gordugii gibi, temel sorun, miilkiyet sorununu cozmek, toprak agalanm mulksuzlestirmak ve onlann ekonomik ve politik nufuzlanm kirmaktt. Bolsevikler topragr millllestirmeyi ve tanmi kollektif c;:iftlikler temeli iizerinde orgiitlemeyi yeg tutarlardi, ama Rusya sanayi ve tanmuun 0 gtinkii asamasmda boyle bir §eytamamen olanaksrzdr, Her §ey sirayla olmahydi ve hepsinden once de iktidar sorununu c;ozmek gerekiyordu. Bunun yolunu koylulerln kendileri belirlemislerdl. Bu yolu mesrulsstrran Bolseviklar, koylulerin tiimiiyIe kentlerdeki i~t;ilerin ittifakuu gerceklestirdller. Daha soma ilk Sovyet Ht1kiimetinin. Lenin 'in baskam

man ortaya cikacakn. o siralar Stalin, daha oncaden hazirhkh olmadiklan baska bir i§le ilgili olarak Lenin'in cah§ma odasmda bulunuyordu. Lenin, Stalin, Sverdlov ve Trocki orada oturup tarusiyorlar, bildirilerin taslaklanm hazirhyorlar ve talimatlar yaymhyorlardi, Yeni komiserlikler cahsmeya baslayabildikleri anda onlara yol gosterecek bildiriler, karamameIer buradan kaynaklamyordu. Stalin'in komiserligine, Komiserler Konseyinin a§agldaki kararnamesi yol gosteriyordu:

oldugu Jozef HalkV.Komiserleri Konseyinin yapisi icin oneriler geldi. Stalin Milliyetler Komiseri secildi, ama bu onun oteki sorumluluklanni brraktrgi anlamma gelmiyordu. Aynca bu, kentin herhangi bir yerinde, yeni yonetici1erin i§e baslamasrru bekleyen memurlarm bulundugu bir Milliyetler Bakanhgmm kurulmasi anlamma da gelmiyorduo Yeni devletin ne b8§kanuun, ne de tek bir bakanhgmm dairesi vardi, Srnolni EnstitUsii. bala, i~leri basmdan a§ml§ bir bieimde baskentteki mevzileri ele gecirme i§ini yoneten ve devrimi Rusya lmparatorlugunnn simrlanna varana dek kentten kente genisleten devrim genel kurmaymm karargahrydi. Kongrenin coskun bir tezahuratla Han ettigi Komiserler Konseyi b8§1D1sokacak bir yer bulmak zorundaydi,

(1) Rusya halklarmm e,itiik ve egemsnligh (2) Rusya halklanmn aynhp bagimsiz bit deviet kurma ba k1a da Icmde olmak iizere kendi yazgrlanm kendilerinin serbestce beliriemeleri; (3) biitiin ulusal ve ulusal-dinsel ayncehklann VB kisitlamalann kaldmlmasi: {4j Rusya'da ya§8y81lulusal aamhklenn ve balk topiuluklanmn serbestce gel~meleri.

Bircok kararnamenin yapici yanlanmn i§lemeye baslamasi tcin zamana gereksinim vardi. Ne var ki, zincirlerin kopanlmasi ve hal kin eski diizenin yasalarmdan ve kisitlamalanndan kurtanlmasi, hemen etkisini gosterdi. Aynca, Bolseviklerin iktidan ele gec;:irmeleri ve 1kinci Sovyetler Kongresinin destegini almalan, iilkedeki hiitiin oteki polltik gii¢erin bu degi~ikligi ses C;:lkannadan kabullenmeleri dernek degildi, Elbette muhaliflerin hepsi sa f dl§l birakilmisti. Gec;:ici H ukiimet iiyelerioin ~ogu hapse atilrmstr. Arna Mensevikler ve Sosyalist-Devrimciler, daguuk bir durumda olduklan halde, bir karsi-mucadeleye girismek i~in elverisli olanaklar saglayan biitlin kurumlarda giic;lerini koruyorlardi, Birinci Sovyetler Kongresinin eski onderleri, lkinci Kongrenin aldlgl kararlan tarumayi reddettiler ve

146


147

73/154

5/11/2018


sovyetlerin parasim Sovyet Hiikiimetine karsi gravler i-;;in kullandilar, Demiryolu f§4;ileri Sendikasi onlarm elindeydi; cok sayida demiryolu i§-;;isinii§i birakmaya ikna ettiler. Buna benzer bir grev de. telgraf i§¢leri ve telefon santrah personeU tarafindan ·yaptldl. Banka memurlan da c;ah§maYl reddettiler. Kerenski ordusunun komutanlan, sovyetlerin emirlerine uymayi kabul etmediler. B u durum simdt artik herkesc;e bilinen bir olaya, yani Lenin ve Stalin'in 9 Kasim gecesi sabaha dek Baskomutan General Duhonin'le telgraf basmda uzun uzadiya konusmalanna yol acti. Stalin bunu

ruldu, 12 Arahkta Petrograd'da Carhk yanhsi bir komplo ortaya cikanldi. Ukrayna'da General Kaledin ve Dutov'un karsi-devrimi destekledikleri sirada, 22 Arahkta General Kornilov ve General Denikin Don bolgesinde karsi-devrtmin kuvvetlerine 6nderlik etmek iizere General Aleksiyev'le birlestiler. . Tiim ulkeyi devrimle karsi-devrimin sardigr bu kosullarda bakanhklann diizenlenmesi pek miimkiin olamazdi, Hiikiimet komiserleri komiinist 6nderlerdi ve hepsi de Lenin'in odasmdaki grubun yonetlminde oraya buraya gon-

§oyle anlatiyon

deriliyorlardi, Bir yaratmak, i-;; s avasi yonetmek, hiikumet bii~k cihazmi kurmak, bir ordu Bolsevik Partisini bir hizla gelistirmek ve politikanm caprasik yollannda ilerlemek zorundaydilar. Onlar bu dev gorevler karsismda yeni yonetim ~ekanlzmasmi yaratinak gibi gue; bir soru~la ~118§11~1~1 zaman G~ci Hiikiimetin sahtp olmadigr bir ustunluge sahiptller. Oteki biitiin politik parti ve gruplann sovyetlerden kopup tamamen Bah parlamentoculuguna b.el bagladlkl~ bir sirada, Lenin'in dehasi sayesinde Bolsevtkler sovyetlen yigmlar tarafmdan yaratilrrus bir yonetlm araci olarak tamdilar, Halkm iradesi ve gucii ifadesini sovyetlerde buluyordu ve Bolsevikler buna guve~iyorl?rdl. Yerl~§me birimle~ne gore degil de, tarlalardaki, fabrikalardaki, atelyelerdeki, ordudaki ve donanmadaki cahsma faaliyeti esas ahnarak orgiltlenmis olan Sovyet iktidan, ne yapilmasi gerektigini soylemenin yamsira, yapilmasi gerekeni ya p ma k zorundaydr da. Halkm biiyiik -;;ogunlugunun okuma-yazmasi yoktu, ama hepsi de komsulanrun ya i§ basmda ya da silah altmda oldugunu gorebiliyor, duyabiliyor ve ogrenebiliyordu. Toplantilarda kendi temsilcilerini el kaldrrarak seciyorlardi. Toplantilarda sectikleri temsilcileri azlede~iliyor!~.dl. Sovyetler, Ylgmlann dusuncelerinin barometresi ve diisiincenin eyleme domisturulmesinin aracrydilar. Sovyetler, Bolseviklerin zafere ulasmak icin giivenmek ve seferber etmek zorunda olduklan biiyiik insan guru ytgmakiarlydilar. Bolseviklerin gticu buna dayamyordu v,e-;;ogunlu~u bir kez eide ettikten soma bir daha kaybetmediler. Bolsevikler sovyetlere yalmzca giivenmekle kalroadtlm:' onl~~ kendi guclerini ve fikirlerini asiladilar ve sovyetlenn en ryi unsurlanm

L en in , Kri lenl o v e b en im P et ro gr ad 'd al d g en el k urm ay k ara rg ah in a n as il g it ti gi mi zi a mm si yo ru m . .. . Co k end i§ e v er iei b ir a nd s. D uh on in v e o rd u k ar arg al u, Kom iserl er Kon seyi ni n emi rl er in e u ym aegem enliginde o lan Y 1 - kesinlikle reddetti .... D rdu komite lerinin o ni Id m il yo nl uk o rd un un n asi l b ir t av ir t ak in acag r b il ln mi yo rd u . .. . Telgraf basmda krsa bir aradan sonra Lenin 'in yiiz iiniin n asil ay d ml an dt gn n a mm Sl yo ru m. Kara nm v erd ig t b el li yd i. L en in , "R ad y oevi ne g id el im " d ed i. "R ad yo i ~i mi ze y ar ay acak . Gen er al D uh on in 'i a zleda n v e y eri ne b as ko mu ta n o la ra k Kri lenk o y ol da si a ta ya n ozel bit emi r y ay ml ay acag lZ v e su ba yl an n b asl an i izeri nd en a sk erl ere h it ap ederek, o nl ar da n, g en er al leri t ut uk la ma la nm , a sk er i h arekan durdurmalanm, Avusturya-Alman askerleriyle bag kurmalarun ve ban, s or un un u Ken di elI eri ne a Im al an m i st ey eceg iz .. .. "

Krilenko capheye vanr varmaz Duhonin tutuklandi ve Ofkeli askerler tarafmdan ltnc edildi. Stalin, Lenin'in yarunda olmadlgl zamanlarda, mutlaka Lenin tarafindan verilen bir i§iyapmaya gonderilmi§ demektL Mensevikler tarafmdan tezgablanan demiryolu i~e;ileri grevi sona erdirilmeliydi, Onlarla gOrU§meye gondarilen Kamenev'in eli bos donmesi uzerine bu kez Stalin gonderildi ve tam bir basan elde etti. Lenin tarafmdan Finlandiya'ya devrime vardunda bulunmak ic;in gonderilen Stalin'dl; Ukrayna meclisiyla g6rii~mede bulunmak ve onun feshedtlerek yerine Ukrayna Sovyet Hukumetinin kurulmasmi saglamak iizere Sovyet Hukiimetinin tam yetkili temsilcisi olarak gonderilen de Stalin'di, Devrimin yazgisi ortada gortinuyordu. Moskova hie; vakit gecirmeden Petrograd'i izledi ve Kremlin'i ele gecirmek lcln verilen ~iddetli carpismalardan soma sovyetler 15 Kasimda zafere ulasti. 10 Arahkta Sibirya'da sovyetler ku1 48


149

74/154

5/11/2018


Bolsevik Partisine kazandilar. Yonetim cihazimn kurulmaPetrograd'dan zorla kabul ettirilen bir ~ey degil, sovyetlerdeki Ylgmlann yonetim araclanna hayat vermeleriydi. Devrimin ilk aylan ve yillannda sovyetler ayru zamanda partilerin hirer mucadele alamydrlar, Ve her konuda miicadele vermek gerekiyordu. 0 siralar Bolsevik Partisi amacladtgr gibi "kaynasmis" bir parti olsaydi bile, gorevlerinin c;etinligi ortadan kalkmayacaktI. Arna onun kendi deneyiznsizligi giic;liikleri bir kat daha artmyordu. Karsi-devrimci kuvvetlerin bir araya geldikleri ve iktidar sorununun

gOrU§meleri etkilemekten cok u~. . . . 7 Ocak 1918'de Lenin, Bolsevik Partial Merkez KOIUltesinden, Almanlar tarafmdan onerilen bans kosullanru cok agrr olduklan halde kabul atmesini istedi. "Her ne pahasma olursa olsun " diyordu Lenin, "devrim soluk alacak bir zaman bulmalld;r." Bans kosullan, Beyaz Rusya'nm bir kismmi, Litvanya ve Polonya'mn tamarmm i~e ala? v.e Kura yanmadasmdan Ukrayna'ya dek uzanan onemli bIT toprak kaybma yol acryordu; aynca savas tazminati odemek de gerekiyordu. a slf~.arda ~~?'da b~~ln:SlZ~-

heniiz ortadaoldugu bir sirada, parti yonetiminda anlasmezhk..Lenln ve arkadaslannm nerdeyse yenilgisine yo lacacak bir bunahm yarattI. Uluslararasi bans gOrU§meleri icin yapilan c;agn Miittefik Devletler tarafmdan reddedildi. Bunun iizerine Sovyet hiikiimeti, Mihver Devletleriyle bans gOrU§melerine baslarna karan aldi, 15 Arahkta bir ateskes imzalandi ve radyo aracrhgiyla Muttefikleri bans gOrU§melerine katilmaya c;a· guan bir glrisimda bulunuldu. Ama bu caba da sonuc vermedi. Bu arada Alman ve Avusturya askerleri arasmda milyoniarca brosur dagmlnus ve kardesllk duygulan binlerce millik cepheye yayilrmsti. Sovyet hiikiimeti toprak ilhakrm ve tazminati reddeden bir bens ilan etti ve bagunh uluslann kendi yazgilanm belirlemelerini tamdi. Sovyet heyeti, Almanya, Avusturya·Macaristan, Bulgaristan ve Tiirkiye delegeleri tarafmdan kabul edildi. 25 Arahkta Dortlu lttifak

rayna Ulusal Cumhuriyeh dan edilmistl ve Dortlu lttifak onunIa aynca hans gOrU§meleri yapacakti. . f§te 0 siralar, Bolsevik onderler arasmdaki C;atJ~ma basladi, Buharin, Radek ve Piyatakov bu onerileri tamamen reddettiler ve Almanlara karst bir devrimci savas acilmasrm istediler; Bolsevik saflan dismda kalan ve Sovyet iktidanna karsi olan butun muhalif gucler onlan bu konuda destekliyorlardi. Trocki, "ne savas ne bans" gibi yeni bir sloganla, Lenin'in grubuyla Buharin'in grubunun ortasmda yer aldi. Lenin. Stalin ve Sverdl?v, Buhcu:'? g~b~u. l? mantikler olarak nitelediler. Lenin, TroC;kimn onensimn bos bir 1 af cambazhgi oldugunu v~.Almanya:Uln ~o~~~arl. m rsddetmenin Estonya ve.Dvinsk m kaybedilmesi gibi daha da agrr istemlere yol acacagmi soyluyordu. llk ba~~ Trocki ve Buharin yanhlan cogunluk sagladilar ve Trocki Bans Konferansmda tartisma G
SI

Ruslar tarafmdan saptanan ilk.elerin kabul edildigini aciklaw. Brest-Litovsk'ta Von Kuelman ve Hofmann'm yonettigi DOrtlu lttifak delegeleriyle gOrU§ffielerde bulunan Sovyet heyetinin basmda Dl§i§leri Komiseri Trocki bulunuyordu. Troeki'nin biiyiik giinlerinden biri daha gelmisti. Simdi kiirsfr onundu ve 0 bundan muazzam yararlandi. Konferansi, Alman onderlerinin baslan iizerinden Avrupa i§c;ile· rine seslendigi bir kursu haline getirdi. Ama boyle parlak gosteriler ancak cok kisa si.irebilirdi. Soma ne olacakti? Bansm kesin kosullan ne olabilirdi? Bans masasmm obiir yamnda oturan Karl Liebknecht degil, Prusya Genel Kurmayiydi: Almanya devrimiyse miicadele alamnda yavas ilerliyordu. Elbette devrimci gelismeler baslamisti, ama bunIar

15 0


151

75/154

5/11/2018


verdiler; 0 sirada Alman ordulan Istilayi siirdiirUyorianh. Merkez Komitesi 23 Subatta yeniden toplandi ve Lenin tek oy~uk_b~ cogunlu~ s~gladl. Ertesi gun Tum Rusya Sovyetlen Yurutme Komttesi 2 eksik, 26 cekfmssr ve 85 red oyuna .kar§l 1~6 oyla Almanlarm dayattigi kosullan kabul etti. BOyleee olaylar, Bolsevik Partisinin biitiin-butiine btrle~mi/} olmaktan uzak bulundugunu bir kez daha gosterdi, 19~2:d~ki ~oliinmeye. dek Sosyal-Demokrat t~r;i Partisinin ~lm behrleyen eski miieadele, ~imdi Bolsevik Partisinin l~mde olanca §iddetiyle ortaya crkiyordu. Ve tipki eskisi gibi, Lenin yalmz rnticadeleyi kazanmakla kalmadi, aym zamanda saygmhguu COk biiyiik olcude artrrdi. Gene Trocki ve yand~lannm devrimi nerdeyse yenilgiye gotiirdUkleri can~lel blr anda Lenin devrimi kurtarmisu. Ama bu kez Lenin tek basma miieadele etmiyordu. Stalin ve Sverdlov onun bashca yardlmellarlydllar. Polonyahlann durumundan a~ duyan Cerjinski ise oy vennekten kacmrmsti. Ama Buharin grubu muhalefetini daha bfiyiik olciilere vardirdi partinin Moskova Komitesini, Merkez Komitesinin baz~ iiyelerin~ v~ bazi ko~i.serle~ Lenin ve grubuna karsr harekete gecirdi ve hatta l§l Lenin, Stalin ve Sverdlov'u tutuklaYIPhapse atmaya hazirlanmaya dek vardrrdi. Parti Kongresi yeniden toplannya cagnldi, Kongre 6 Mart 1918'de toplandi, Lenin, Kongreye sundugu raporunda §oyle diyordu: P ~rt im izin , b ag nn da

" so l" b ir m uh al ef et in

o lu fm ss l n ed eru yle b u-

g un g e~ rm ek te o ld ug u ~ id detl i b uh ra n, Ru sy a d ev ri mi ni n y a~ ad lg l en a gi r b uh ra nl ar da n b ir id ir. B u b uh ra n a lt ed il ecek ti r. P ar ti mi zi y a da d ev ri mi mi zi a sIa y en ik d ~u remeyecekt ir .. . D ev ri m b izim sa nd igll~lIz..k adar ~abu~ olmaz ... Dtinya sosyalist devriminin, Heri kapit al is t u lk elerd e, Nlk ol a v e Ra sp ut in 'i n i il kesi R usy a' da ki k ad ar k olay ba~la~amayacaglD~ ka?ul *elJ~leliyiz.'" Ama kapitalizmin gellsbir kiiltilr yaratIJgl ve her insam orgutledi~I~ .ol~ugu, de~okratik gr bl~ ~.lked.?,hi~h azuh k .y ap ma ~IZ ln b ir d ev ri m b as la tm ak y an hs ve g_ulunlttilr. Biz, sosyahst devn:min saneih ba~langl(; donemine henuz !~kl8fmaktaYlz. Bu bir gercektir ... Evet, uluslararasi devrimi g or ece~ lz; a ma b u # md il ik .; ok g uzsl b it p eri m asa hd ir , h ar ik ul ad e bir pen masah. Peki soranm size: peri masallanna inanmak ciddi bir de vrimciye yah~lr mi? .. Alman proletaryasl saldmya ge cebilse, bu elbette iyi bir ~ey olur. Ama A lma nya devriminin tam olarak ~e za~ b8f1ayaca glm hesap e debildiniz mi, ne zaman basla yacag nu b eh rl ey ecek a ra ci k e~ et ti ni z m i? H aY Jr , k es fetm sd mi z, b iz d e

k ~f eb nedi k. H er ~yi ~ un a b ag hy or su nu z: E ger d ev ri m p at la k VB"" ri rse h er ~ ey k ur tu la ca k. E lb et te! Ama y a i ~l er u md ug umu z g ib i g it mezse , ya were hemen ertesi gun ulasilemazsa, 0 zaman ne olacak ? 0 zam an Y 1g mI ar si ze ~ oy le d em ezler m i: b en ci ll er g ib i h areket ettiniz, her ~yi h i, .: bi r zam an g ~k le,m ey en t al ih li b ir r as tl an bya brraktunz, kacmilmaz olarak ge rce klesec ek ola n, ama heniiz baslama nns bulunan bir ulusla ra rasi de vrim y erine bugun orta ya 9kan geree k durum i~in ne kadar yetersiz oldugunuzu ispatledrmz ... Alman emperyalizmine hizmet ediyorsunuz, ¢nkll mllyonlar degerinde se rveti -siiAhlan ve c ephaneyionla ra teslim etti· n iz; o rd un un i na mh na z d er eced e a ci kh d ur um un u g oren h er ha ng i bit kimse bunu onceden tahmm edebilitdi .... Bunu ogrendigimiz i~ b6111nmenin, buhramn fistesinden galecegiz.

Trocki'nin tavn iizerine de §UDlan soyluyordu: Onun faaliyetlerindeki illyonii birbirinden ayirt etmeliyiz: Brest'te g or il ~m el er e b a§ la dl gl v e b u g ori l§ melerd en a ji ta sy on a ma ci yl a m ii kemmel b icim de y ar ar Ia nd tS; i s rr ad a h ep imi z o nu nl a a ym k am d ay di k .. . Ama a ra nu zd a k ar ar la ~t Jr dl gJ .m lza g Ore, Alm an la r b ize bir iiltimatom verinceye dek dayanacak, ii1timatom venldiginde ise o nu k ab ul edecekt ik .. . Tr ocki 'n ln t ak ti kl er i zam an k azan ma ya y on el ik o ld uk la n su rece d og ru yd u: a ma s av aa m s on a erd ig i ilan edild ig i v e bans imzalanmadrgi zaman yanh§ hale geldiler.

Kongre, Lenin'in gOrU§lerini destekledi. Antlasma 2 Mart 1918'de imzalandr ve 17 Martta Tum Rusya Sovyetleri Kongresinee onaylandi, Temmuz-Agustos Kongresinde Stalin, "Rusya sosyalizme giden yolda b8§l cekebilir," dedig i zaman belli belirsiz ortaya atilrms olan "tek ulkede sosyalizm" sorunu buhran sirasmda resmi olarak ele ahnmamisti. Ama kosullann bu sorunu en somut bir blcimde one cikardigmi gormezden gelmek miimkiin degildir. c;iinkii eger Avrupa devrirni halil bir "peri masah'ydrysa, 0 zaman Rusya devrimi suna karar vennek zorundaydi: sosyalist bir devrim mi olacakti, yoksa kapitalizmeteslim mi olacakti? Rusyamn yonetimlni eline geciren muzaffer Sovyetler Kongresinde Lenin'in, "simdi arnk sosyalizmi kunnaya bashyoruz" bicimindeki aCl~ sozii, onun bu konuda hangi safta yer aldigrm tum acrkhgryla ortaya koydu, Nereye dek gidebileeekleri "soluk alma"mn siiresine baghydi, ama Lenin'in onderligmde nereye gittikleri konusunda en kiir;iik bir kusku olamazdi. Gene de, hesap edilemeyeeek biitiin etkenler ortaya dokiilmiistil. Devrim, diinya kapitalizminin yapismi yanp gecmisti. Arnk varhguu korumak icin mucadele ediyordu ve devrimcilerin butun sorulara verecekleri

152


153

76/154

5/11/2018


yarutlan bu mucadelenin kosullan belirliyordu. Trocki'nin, Avrupa'nm kendine gore c;izdigi simrlanm Rusya'daki zaferin bir on kosulu olarak kabul ettirroeye kalkismasr, devrimi tehlikeye du§urmu§ V! 3 So:vyet Rusya'ya buyfik insan ve toprak kaybma mal olmustu, ArtJ.kbiitiin dikkatler, ele ge-;:irilmi§ olan iktidarm korunmasi ve oteki iilkelerin i§\!i simflanmn Rusya'nm yardimma ne kadar -;:abuk kosacaklan sorunu uzerinde toplanrmstr. Her ne kadar buhran boyunca Stalin kararhhkla Lenin'in yanmda yer aldrysa da, Lenin'le Trocki ya da Sta-

unutulmamahdu ki, Rusya Sosyal-Demokrat t§9 Partisi yirmi yildir bir Kurucu Meclis toplanmasun istemtsti ve bu yUzden de bircok i§9 ve kaylll gelecege iliskin umutlam~l haIA bu mecliste garuyor1ardt. Bol§evikler, Kurucu Meehs toplarup da sovyetlerin iktidanm tarumayi rsddettlgi zaman, i§\!ilerin ve koyliilerin bu meclise bel bag:l~aktan vazge-;:eeeklerine inanlyoriardl. Ve bunda Bolsevikler tamamen hakhydilar. Bu siire, Bolseviklere guClerioi biraz olsun saglamlastrrma 0180881 verdi. Lenin, bundan yararlanarak, kalkmma

lin'le Trocki arasmdaki iliskilerin knttilestigine ili§kin bir karut yoktur. Arna Trocki Dl§i§leri Komiserligi gorevinden istifa etti ve Savas Komiseri oidu. Hiikiimet llyesi olan "sol" Sosyalist-Devrimciler, Almanya'yla bans antlasmasr yapilmasim protesto ederek istifa ettiler. Toplum heniiz tek partill bir toplum haline gelmemis olmasma karsm, hiikiimet artik tek partili bir hiikt1met olmustu, Mensevikler, Sosyalist-Devrimciler, Kadetler ve Oktobristler can \!eki§en. ama olmemek icin umutsuzca mucadele eden orgiitlerdi. Bansla tlgili olarak ortaya cikan buhran en yiiksek noktasma vardigmda, bu kistler, Bolseviklere karsi bir mucadele araci olarak bir baska biiyiik soruna sanldilar. Bolsevikler de i-;:inde olmak uzare, biitun partiler, bir Kurueu Meclis toplanmasrm istemislerdi. Ge\!ici Hukiimet ise, Kurueu Meclisin toplanmasim durmadan ertelemi§ti. ~imdi Mensevikler ve Sosyalist-Devrimeiler bu meclisin toplanmasi i-;:inher iamankinden daha istekliydiler. Kurucu Meclis toplantiya \!8gnldt ve 5 Oeak 1918'de toplandi. Bolseviklerazmhktaythlar: -;:ogunlukta olan partiler sovyetlerin daglttimaslm istedi. Bolsevikler iss, meclisten; iktidarm sovyetiere verilmesini onaylamasnn ve sonra da ·kendini feshetmesini istediler; ardmdan da toplanndan ceklldiler, G eee ge\! vakil, salonun kapismdaki Kizil Muhafrzlar, geriye kalan meelis iiyelerinin baskanma dagrlma zamanmmgeldlglni bildirdiler. Kurucu meelis gecenin karanhgmda kayboldu ve kimse de arkasmdan gozya~:t dokmedi, Iktidar sovyetlerde kalrmsti. Meclisin dagmlmak tizere toplantiya \!agrilmasl. Bol§evikler hesabma tuhaf bir davrams gibi goninahilir, Ama

programmi sundu. HaIiI.yaygm olan yanhs bir kammn tersine, "komtmizme swrayt.,"l da, biitiin sanayinin millllestirilmesini de onermedi; Rusya'ya donerken ana hatlanm saptadrgr prngrarm, bankalann mlllllestirllmesini, sanayinin i§-;:ilertarafmdan denetlenmesini, topragm koyltilere verilmesini ve bansr kararhhkla savundu. Arahk aymda sendika temsilcileri, fabrika komiteleri, hukumetin teknik slamanlan ve uzmanlardan olusan Ulusal Ekonomi Yiiksek Konseyi kuruldu. Bu konseyin gorevi, fabrikalardaki karga.,ahgl diizene sokmak ve gelecege yonelik millilestirme planlan iizerinde \!8h.,makb. Harikulade bir konusmasmda Lenin 0 anki durumu ve gorevleri §oyle azetledi: Uluslararasi i1ifki1erde olaganfistii gii.yve tehlil:eli bir durum; manevra yapma ve geri .yekilme zorunlulugu: Batida aglr ve aC11i adnnlarla olgualasmakta olan devrimin yeni patlaYl§lanm bekleme donemi: iilke i.ywde. kii.yiik-burjuva gev§ekligi ve anarsisinln tehdidine ~l sert, proleter disipliniyle uzun sfireli ve kara!1t bir bi.yimde yiiriitiilen miicadelenin amansizca u,iddetlenmes:t" ve agll' b ir In sa d on em i+so sy al ist d ev ri mi n anda ~amalta oldugumuz ozel asamasmm ayirdedicl ozellikl~ri k is aca b un la rd u.: . ~ ~g ii nk ii li fa ma nm o zel k OfU ll ar md an d og an sloganlan, bildigimiz gtinhik "dsvrimci" kavrannyla kar,lla,tlrmaya caIl§lll: manevra y ap ma k, g er i .; ek ilm ek , b sl demek, a gl r a gn k ur ma k, a ma ns izca , id detl en me. sert d is ip li n. g ev ,s kl ig i y ok etm ek .

,U

,U

Bankalann ve topraklarm nullilesttrtlmesi dismda, 1918 Temmuzuna dek yalmzca besyuz kadar ozel isletme millile§tirilmi§ti. Ama Sovyet huktmietini, millilestirmenin, el koymanm ve vesikaya baglamanm Sovyet iktid8-?;mn korunmasi icin gii-;:lii politik silahlar haline gelecegi, "Savas Komiinizmi" adi verilen bir palitika izlemeye zorlayaeak e§i goriilmemi§ bir firtma yaklasiyordu.

154


155

77/154

5/11/2018


1917 Kasmumn ilk baslarmdaki buyiik giinlerin hemen ardmdan, Kerenski ordusunun Genel Kurmay Baskam General Aleksiyev, Don bolgesine ilerledi ve Sovyet lktidarma karst savasmak iizere "GOntillu Halk Ordusu"nu orgiltlemeye basladr. Daha soma, Arahk aymda, Tiflis'teki Mensevikler kent cephaneligini ele gecirdiler, General Kornilov ve General Denikin, Aleksiyev'e katildilar. Ukrayna Ulusal Hiikiimeti, merkezi Harkov'da bulunan Ukrayna Sovyet Hiikiimetine kar~l Dim Kazaklanm destekledi. Alman kuvvetlerinin Petrograd uzerine ilerleme tehlikesi basgosterince, Rusya Sovyet Hukumeti Petrograd'dan Moskova'ya tasmdi, 1918 Subat ve Mart aylannda Ingiliz birlikleri Murmansk'a cikanna yaptilar. General Mannerheim, AImanlan, Fin devrimini ezmek i¢ll kendisine askeri yardim gondermeye .;aglrdl. General Von der Goltz komutasmda otuz bin asker gonderildi ve Mart aymda Fin devrimi bastinldr, Temmuzun ilk haftasmda, "sol" Sosyalist-Devrimciler ve A n a rs is tl er , B o l se v ik le ri "devrime ihanet etmek"le suclayarak Moskova'da btr silahh ayaklanma diizenlediler, Avusturya-Macaristan savas tutsaklarmdan olusan bir CekSlovak kolordusu, Trans-Sibirya demiryolu iizerindeki <;elyabinsk'i ele gscirdi, Sosyalist Devrimciler, Halk Basin Komiseri V. Volodarski'yi katlettiler. Almanlar Ukrayna'mn kontrolunu ele gecirmislerdi, Turkler Kafkasya'yi istila ediy o r la rd i . K a r si -d e v ri m kuvvetleri dort bir yandan bastrrdikca, yiyecek durumu gittikce ciddilesiyordu, Stalin'e Cumhuriyetin ambanm kurtarma gorevi verildlginde, karsidevrim kuvvetleri Caritzln'l (~imdi Stalingrad) ve guneyden gelen butun bir yiyecek ikmal sistemini tehdit ediyor-

Iardi.

O NB tR tN ct

B OL 1JM

POLtrtK ASKER

M e r k ez K o m i le s in i n 1918 v e 1 9 20 y d lo n a r as m da c ep h ed e n c ep h ey e , d e vr im in e n f a z lo t eh li ke d e 01 dugu yere giinderdig; te k a d a m, Stalin'di. K. V O R O S I L O V

BUGON tiim dunya Maresal Stalin'i bilyiik bir askeri strateji uzmam olarak tamyor ve bu kadar miitevazi bir kokenden gelmesine ve duzenli bir askeri egitimden gec;memesi~ ne ~1D boylestne nasil olup da boylesine merak uzmanh~ gerektiren dalda tin kazandigim ediyor. Ne var b~r ki, onun C;alt~alanm izlemis ve ona yol gostersn felsefeyi kavrarms olanlar it;in bunun hi~ de glzemli bir yam yoktur. Stalin'in ya§aml, politikamn bitmek bilmeyen bir savas demek oldugu bir ulkede bit politik sava§4;1D1Dasamidir, politik sava~t;llann bir onderlnin yasarmdir. Trocki Savas Komiserligine atandigmda, parti onderleri arasmda onun askeri nitelikleri konusunda hicbir tartisma 9-kmadl. Ama gene de Bolsevik Savas Komiseri bir ordu yaratmak zorundaydi. Troc;ki.goreve atandigmda yalmzca yuzbin kadar KIZII ~uhaftzdan, yani Sil~l i§~~d~n olusan ceklrdek halinde bIT ordu vardi. Trocki c;ok buyuk

156


157

78/154

5/11/2018


sayida asker toplamayi basardi. Onun hitabet guru ve atesliligi, yeni askerlerin Kizrl Ordu saflarma akin etmelerini sagledi. Daha sonra yiin1rluge konulan zorunlu askerlik ka ramamesi de ona yardimci oldu. Trocki, Car'm ordusunda yeti~mi~ otuz-kirk bin kadar subay da iclnde olmak. iizere, her tiirden insam Kizil Ordu saflarma katti, i~~' smifmm askert egitimden yoksun oldugunun farkmdaydi, ye~mi§ subaylan orduya katilmaya ikna etmekle bu ekstkligin giderilebileceglni sandi. Bu subaylara polilik bakundan giivenilemeyecegini dusunerek, onlan denetim altmda totmak. amaciyla politik komiserler sistemini kurdu. Bu ordu onceden hie; e gitim goremedsn bircok eephede savasa girince, Trocki bir askert onder olarak niteliklerini ortaya koymak. zorunda kaldi, Trocki'nin ordulann ku~lut~u, devrim tarihi ve askeri strateji konusunda epeyee ~tap okumus oldugu su gottlrmezdi, Ama hem asked pratikten hem de devrimci savasm qrgiitlenmesi pratiginden yoksundu. Ondokuz yasmda oldugu 1898 yihndan 1917 yihna dek Rusya'da hemen hlcbulunmermsti. 1917 Temmuzunda Stalin'in onerisi iizerine grubuyla birlikte Bolsevik Partisine kabul edilinceye dek, gerek soziiyie, gerek kalemiyle Bolseviklera kar§J rniicadele etmlsti, Anlasmazhk derinde yatiyordu ve hiebir zaman ortadan kalkmarmsti. ~imdi Kizrl Ordu konusunda Stalin'le yapilan tartismalarda bu yeniden ortaya cikiyordu. Aslmda Trocki, Lenin'Iii partisiyle ytgmlar arasmdaki iliskiye yol gosteeen ilkeyi hie;bir zaman ictenltkla benimsememisti, cUnkii proletaryanm yarauci gucune inanrmyordu. Trocki bencildi, yalru.zca kendine giivenen bir beocildi. 0, diktatorle~le aym kumastan dokunmustu, Onderlik anlayisi, kendi yeteneklerinin kabul edilmesinden ve ke n d i buyruklanm yerine getireeek bir proletaryadan ibaret bir temele dayamyordu, Proleterler orgiitlendirilmeliydi. Orta smiflardan, aydmlardan ve subaylardan cikan ve basmda da kendisioin bulundugu .bir kadronun denetimindeki bir makinanm P8l'{:8S1 olarak proieterieri ke n d isi orgiitleyeeekti. Beeerikliydi. Becerikltltga hayrandi. Ama proletarya He kaynasma diisuncesint hicbir zaman benimseyeIniyor ve orta simflarda gordugii niteliklerin proletaryamn bagnnda da yattigma ve devrimci miicadelenin proleterIeri onderlik

.seflanna kazandrracagma asla inannuyordu. Onlano kisa siirede degil, ancak uzun sOrede egitilebHecegi kamsmdaydi. Onun entellektuel zuppeligi devrimciligini yoketti. Trockt'nin Savas Komiseri olarak basanh hizmetlerde bulundugu inkar edilemez. Lenin, Gorki'ye §oyle demisti: "Bu kadar kisa zamanda bir ordu yaratabilecek bir ikinci insan gostarebilir misiniz?" 1919'da Petrograd'm Yudenic'e karsi savunulmasmda onun proletaryayi harekete gecirmek icin gosterdigl biiyiik cabalar unutulamaz. Ama bu zaferIerin nlteligi onun ki~iliginden ayn olarak du~iinulemez. Bu zaferler, coskun isteklerin ve diktatorce orgiitleme becerikliliginin basanlanydilar, Verilmesi gereken savas bir srmf savasi degil de, bir ulusal savas olsaydi, buttin bunlar gere;ekten birer basan sayilabilirdi. Ama bir proleter simf savasr ordusunu, prole.taryanm simf dusmanlarmdan gelen ve politik baknndan giivenilir olup olmadiklan bilinmeyen subaylarla doldurmak demek, en tehlikelisinden bir belAyt basma almak. demekti. Trocki bunu goremedi. Proletaryamn teknik geriligini abartan ve meslekten subaylarm teknik nitelik.lerine hayranhk duyan Trocki, subaylarm politik yetersizligini komi serler kadrosuyla gidermede kendine asm olciide giivendi Bu subaylann pek e;ogunun sadik ve beeerikli birer asker olarak. ellerinden geleni yapmaya cahstiklan dogrudur. Ancak ellerinden geleni yapmaya cal1§malarl yetersiz kahyordu, ciinkii 0 zamana dek hie;deneyim edinmedikleri turden

158

159

bir savasla karsi karsiyaydrlar. Babalann ogullanyla Carpl§· mak. zorunda kaldiklan, cok degisken, kimi zaman bir gerilla savasi niteligine burunen ve durmadan ahsilmarms gorO.§lerin ortaya C;;:lkugt·ir politik askeri savasn bu. Bunun sonuelan, daha baska ~eyierin de yams Ira , Troc;;:ki'ninStalin'le olan ilk biiyl1k cah§masma yol acti. cansma, Stalin'in Giiney Rusya'dan erzak. ikmalini saglemakla gorevli komiserliga atanmasmdan c;Ikb. Boyle bir goreve Stalin'in atanmasi, durumun ne kadar ciddi oldugunu a¢c;;:a gosteriyordu. Oevrimin baslangicmda Bolseviklerin hasrmlanna gosterdlkleri hosgorii, karsr devrimci kuvvetlerin toparlanmasma firsat vermisti. ~eref sozu iizerine serbest birakilan subaylar hemen yeni


m

79/154

5/11/2018


iktidara kersi kurulan direnme merkezlerine slglnml§lardl. Patronlar, banka yoneticileri, eski devlet dairelerindeki gOrevliler devrimin yenik d u s ec eg in e g ir ve nl i bir bic;imde iiretimi baltahyorlardt. Isciler, yeni iktidarlanrun farkindaydrlar, arna "Gfiniimiiziin GOrevleri" konulu konusmasmda Lenin'in onemle iizerinde durdugu iiretim disiplinini heniiz tam olarak kavramarmslardr, Oretim dusuyordu, Yannlanndan korkan ve kA.gltparaya karsi giivensizlik duyan koyluler, yiyecekleri kendi kullammlan ic;in depoluyorlar ve kentlere gidecek erzagr gondenntyorlardi. 1918 Mayismda Sovyet Hiikiimeti iilke topraklarmm altida-birine hapsedilmistt. Arna kusatilrms cumhuriyeti sekiz ordu savunuyordu. Bunlar iyi donatilrms ordular degillerdl, Genellikle yalpalayan giic1erden olustuklan icin fabrikalardaki en devrimci unsurlarla takviye edilmeleri gerekiyordu. Bunlar, savasm gelisimi Icinde devrimci diisuncenin gilcUyle simsiki birlestirilmeleri gereken ordulardr, Stalin yeni gorevine atandigr zaman onun da, hukumetin de asker! islere kansmak gibi bir egilimi yoktu. Yiyecek maddelerinin kuzeye iletilmesinde bir kilit noktasi olan Caritzin'e geldiginde feci bir durumla karsilasn. Ordu dagIlml§h. Subaylar moral cokuntiisii icindeydiler. Dusmana en kuctik bir yakinhk duymayan subaylar bile, kendilerini devrimci bir savasm onderleri olarak degil, yalmzca hiikiimetin memurlan, "kurmay i§c;ileri" olarak goruyorlardrIste Trocki'nin ordunun yapisi ve onderligi konusundaki politikasmm eninde sonunda varacagi mantikt sonucun en asm bicimi gozler onundeydi. Stalin hie vakit gecirmeden durumu degerlendirdi ve bu durumu diizeltmek icin Parti Merkez Komitesinden yetki istedi. Stalin, Trocki'nin i§ciler hakkmda duydugu kaygrlann hicbirini duymuyordu, Trocki'nin ordu konusundaki fikirlerlnin hepsine karst cikn. Lenin'in devrimin onderi olarak partinin roliiyle ilgili teorisine bagh olan Stalin, devrimci smif savasinm aneak bizzat kendileri inanch devrimciler olan onderlerin yol gostericiliginde yiiriitiildiigu takdirde zafer saglayabilecegi kamsmdaydi. Durum feciydi. Kizil Ordu hath yanlrmstr. Kazaklar kentin yakmlanna gelmislerdi, Kuzeyin yiyecek umutlan tamamen Caritzin'e baghydi ve Petrograd'da kithk baslarrusti.

Stalin, kentte tam bit dagmikhk ve kansikhkla karsi18§U. Kizrl Ordu ustunluk kazamr gibi oldugunda sinmis olan biitiin karst-devrimci unsurlar yeni giinlerin yaklastigma giivenli olarak yeniden ortaya c;ikml§lardt. Dusman unsurlann dolustugu ordu komutanhgi saskmhk icindeydi ve gorevinin ne oldugu konusunda en kiiciik bir fikre sahip degildi. Cercekten de ordu komutanhgi kisa bir siire once geri cekilme emri vermisti, Kent meydanmda askeri bandolar marslar calarken karsi-devrimciler sokaklarda ellerini kollanm sailaya sallaya dolasiyorlardi. Savas Stalin'in Konseyinin,sorunu Y8Z1§mayoluyla ¢zmesiniTa ahskm oldugu beklemek, bir yontem degildi. genelik giinlerlnden beri her zaman ani kararlar almasi gereken durumIarla k ar sr la sr m sn , a m a bu seferki durum iistesinden gelmek zorunda kaldigr en biiyiik ve en cetin durumdu. Stalin'in sirf Trocki'den hoslanmadigr iCin askeri i§lere kansmaya basladigiru ileri siirmek giilunc olur. Hatta belki de Caritzin'e varmadan once, Trocki'yle aralannda bir c;atl§ma eikabileceglni aklmdan bile geclrmemisti. D u rum cok ciddiydi. Stalin 7 Temmuz 1918'de Lenin'e sunlan yaziyordu: BOyle davramlmayi hak e de n he rk es i zo rluyor v e a za rh yor um . Um an m, d ur um ya hnd a d tize Hr ! Biz den o lsu n, otekile rd en olsun I dms eyi ha rca mey aca gmu za ve tahihn sa glanac agm a ra hatca gilvenli olabilirsin. Eger askeri "uzmanlar'utmz uyumasalar ve avarelik etmes elerd i, ha t ya nlma zdi. Eger ha th y eniden k ur ab ilirs ek, bu onlar sayesinde degil, onlara karsm olacakur.

Stalin kendisine durumu ele almasmi, "diizeni saglamasun, miifrezeleri duzenli ordu birliklerlnde birlestirmesini, gorevleri uygun kisilere vermesini ve disipline uymayanlan gorevlerinden uzaklasnrmasnu" emreden Lenin'in yonetimindeki Devrimci Askeri Konsey'den yetki aldi, 11 Temmuzda Lenin'e durumu aydmlatan bir telgraf cekti: Kuzey Kafkasya Komutanhgr Kurmay Karargalu karsr-devrimle savasmada tam bir yetersizlik giisterdigi it;:in her §ey karmakansik. "Uzmanlar'unuz yalruzca karsi-dsvrime kararh bir vurus indfrmede ps ikolojik b abm dan ye ter siz olmakla ka lmI yo rlar , a ym z am anda "kurmay" giirevliler olarak yaimzca "planlar tasarhyorlar" ve orgut lenme t aslaklanm en ince aynnhlanna dek hazrrhyorlar, ama asker! harekatlara k a I ' f 1 tamamen kayrtsiz kahyorlar ... ve genellikle bir yab anc i ya da b ir ko nuk gibi ha re ke t ed iyor lar . Askeri komiserler boslugu doldurmuyorlar .... Oyle samyorum ki, Kaiedin'in cap-

160


161

80/154

5/11/2018


h es inin. ikm al yo lunun k es ildigi ve K uz eyin tahil bOlgeslyle olan baglarmsuun kopanldigr bir sirada, bu duruma kayitsiz kalmaya h a k k n n yok, Bu dur um u deg i§tlmiek ve yar el bo lgeler dek i b as ka elcsilliklari gldermek niyetindeyim.. Gerektig:lnde ezip g~eginl bUtiin resmi gii~Uklere karsm, d a v a y r ytloma siiriildeyen kom ut a n ve subaylan gorevlerinden uzaklasnrmaya del. varan 6nlemler alacaglm. Elbette, biitiin ust kumluslar 6niinde butunsorumhilugu iizerime altyorum.

Lenin,

"Sol" Sosyalist-Devrimcilerin

Caritztn'de

bir

baskaldin cikarmesmden kaygilamyordu. Stalin hemen yarutladi: "Kudurgunlar konusunda hlcblr kaygimz olmatitremeyecek. Dti§manlara nasil davramlmasi Elimiz oyle davranacagiz, " gerekiyorsa, Stalin, Caritzin'de dogrudan kendisinin se¢gi kistlerden bir Devrimci Savas Konseyi kurdu. Konseyde, Kafkasya'da birlikte t;:ah§hg:Ive cok yakmdan tamdigr Kaganovic ve Vorosilov da bulunuyordu. Onbes bin savasciya onderlik ederek ve durmadan c ar pi sa ra k, s av as ci olmayan otuzb e s bin gocmeni yiizlerce kilometre boyunca Ukrayna ic1erind en geciren Vorosilov, Caritzin'e yeni vanmsti. Daha once hicbir askeri egitimden gecmemis olan Vorosilov, bu goC;sirasmda elde ettigi biiyiik basanyla askerlik meslegine adrmim atrms oluyordu. Caritzin'in savunma komutanhgrna getirildi. V o ro si lo v , K a g an o vi c ve giivenilir birer Bolsevik olduklanna inandigr otekilerle birlikte Stalin, cephe gerisindeki karsr-devrimle miicadele etmek iizere b ir komite, bir C e k a kurdu. Ardmdan sivil ve askeri kurumlan temizleSID.

maye koyuldu. Trocki taraf:mdan atanan Askeri Yonetim B askam N o sso vic d u sm an safm a g ecti. N o sso vle sonradan, Stalin tarafmdan yapilan degi~iklikleri, D on Jrm ag uu n K abanst adh gazetenin 3 Temmuz 1919 sayismda kendi a~smdan §oyle enlatacaktu Stalin'in hak kim tes lim e bne miz ve e ski y6ne ticile rin onu n g uciin ii hs ka nma kta h akh oldu klan m kab ul e tmem iz g er ek ir . ~olda r uu n, Stalin'in ya ptig i i§e ve yar el ko su llar a uya bibne ye ten egindan dersler c ik an ns la nn d e y ar ar vardrr, Bir s ii re s o n ra g6revi hafifIedlgfnds ya d e . d a h a dogrusu dogrudan dogruya kendisinin yaptigIifler azaldtgmda, Stalin kentin butiin y6netlm yerlerindeki cah§m aim" Car itzin'in s avu nma sn u v e ge nel o lar ak D evr imc i Kaf kas ya Cepha si den ilen. ce phe yi 6r gutle me i§ini den etle mey e ba sladi .. . 0 siralae <;aritzin'de hava arnk iyiden-iyiya gerginleiJlli§ti. Caritzin ki, en guvani' <;aka'SI tam h im ~flyordU. Gun g~yordu

lir ve en gizli gibi gO riinen ye rler de b ile b ir ko mplo o rtaya Vlkanlmasm. Kentin butiin hapishaneleri doluydu ... Kurucu Meclisi kendllerine bayrak edinmif olan yer el ka r§1- de vr imc i 6r giitler de bir hayli giie kazannuslardi ve Moskova' dan sagladiklan parayla bir baskaldm diizenleyerek Don Kazaklanmn Caritzin'i kurtannalann a ya nlim eb ney e he zirlem yor la rd i, N e y azlk ki, bu 6rgiitiin Moskova'dan gelen 6nderleri. miihendis Aleksiyev ve iki oglu 0 siradaki kos ullan iyi bilm tyor la rd i v e ya km za man a dek Olagan us tU Ko m itede ki Bo lse vikler e hizmet etmi§ b ir Su p tabur unu da 6r giitiin e tkin uns ur lan a ra sm a alan k6 t U duzenlenmi§ bir plan sonucunda, bu komplo Qrgiitii ortaya C1kanldI... Stalin'in bran kisaydi: "Kur,una dizin!"

AYllI yazar, Troeki'nin §oyle emmsryor:

bu duruma

mudahalesini

de

Bu a tihmm b elir gin b ir 6z eU igi de , Stalin'in m er ke zde n ge len talimatlara katfl tavnydi, T r o c k i . kendisl tarafindan b11yiikgii~uk1erI e kur ulan ko muta 6r gu tiinun da gmlmas mda n ka yglya ka pila rak, Kurmay Heyetinin vs Sava§ KOmiserliginin oldugu gibi birakilmasmm ve onlara ~flIla olana gi ta nmma smm zorunlu oldugunu b ildiren b ir telgr af g6 nde rd igind e, Stalin bu telgr ahn iize rine so n d er ec e ke sin ve 6 nem li blr not du, tu: "D ikka te ah nma yac akl"

An:ia Trocki'nin "dikkate ahnmamaya" niyeti yoktu. Lenin'e su telgrafi c;ekti: "Stalin'in geri .;:agnlmasmda kesinlikle diretiyorum ... " Stalin geri c;agnldl ve Lenin 4;au§m ay ! y at is tr rd i, V o ro si lo v Ukrayna'ya gfmderildi. Ama Stalin gorevini yerine getirmisti, Trocki'yle arasmdaki temel aynhk oldugu gibi kalrmsti. Trocki kendi "uzmanlar'tnu istiyordu. Stalin ise, orduda Bolseviklerin onderligini savunuyordu ve bunu saglamaya kararhydr, Bovlece ikisi arasmdaki biiyUk miicadele basladi. Bu miicadele 1938'de'KIzil Ordu yonetiminde yapilan son temizlikle ve Stalin hiikiimetine karsi bir baskaldm diizenleyen generallerin kursuna dizilmesiyle sonuolanacaktr. Ashnda Stalin eski Carhk subaylarmm Kizrl Orduya katilmalanna ~I degildi, ama onlann ordu icinde yonetici mevkilere getirilmeden once devrim davasim candan ve goniilden benimsemis devrimciler haline getirilmelerinde diretiyordu. Pek co k i§cintn asked bilgileri edinebilecegine ve bir asked onder olabllecegine inamyordu. Bu inancma bagh olarak Frunze, Vorosilov, Budiyenni, Timosenko ve daha bircoklan gibi Sovyetler Birligi'n in s a v a s meydanlanna adlanm altm harflerle yazd.tran i§t;:i ve koylu devrimcileri ortaya cikaran, Stalin'di.

162


163

81/154

5/11/2018


Caritzin buhram heniiz giderilmisti ki, Sosyalist-Devrimciler yeniden terorizme glristiler. tk i Bolsevik onder, Uritski ve Volodarski oldiinildu. Dora Kaplan, Lenin'i 01diirmeye kalkisti. Lenin agn yaralandi ve hie kuskusuz bu olay onun omriinii epeyce kisaltti. Biiyiik bir ofkeye kapiIan i§¢ler i.-;:avasta e§i gonilmemis korkusuzluk ornekleri verdiler. Bolsevikler "Beyaz Teror"e "Kizil Teror"le karsihk verdiler, Lenin's suikast girisimini izleyen giinlerde binlerce kisi srrf burjuva goriinii§lii olduklan i¢n kursuna dizildiler. Ama viicudundaki kursunlardan biri heniiz cikarnlamadigr halde Lenin birkac hafta icinde gorevinin basma dondu, -;;iinkiiSovyetlerin cevresindeki demir cember durmadan darahyordu, 1918 sonlannda Lenin §oyle bir telgraf -;;ekti: De vr imci Sava § K ons eyi Bas kam Tro cki'y e: K oslov'a ya da b ulundugu yere; Moskova, 31 Arahk 1918. Ordudaki berbat tutum ve sa rhos lukla ilg fli o lar ak Per m'den ge lmis baz i par ti r apo rlan va r. Bu nlan s ize g onde riyonun . Or ay a gitm eniz isten iyor . Ben Stalin'i gondermeyi du§undiim. t.;ki ir,;tigive diizeni saglayamayacagl soylenen Smilga 'mn ye ter inc e k ar ar b bir tavir tak mam aya cag mdan endise ediyorum ... Dii§iincenizi telgrafla bildirin.

Trocki §U karsihgi verdi: "Parti ve Devrimci Savas Konseyinin yetkilerine sahip olarak Stalin'in gonderilmesine katihyorum." B o ylece Stalin ve Ceka baskaru Cerjinski sorusturma yapmak iizere gonderildiler, O-;;iincii Ordu Perm'deydi ve morali bozuktu. Sorusturmacilar diizeni sagladilar. Durumu rapor ettiler. Stalin gene ise, onderligin yapismi amansizca a-;;Iga cikarmakla basladi, Caritzin'de yiiriittiigii islemi Perm 'de de uyguladi, 5 Ocak 1919'da Stalin ve Cerjinski, Lenin'e telgrafla §u raporu gonderdiler: Sor us tur ma b a§ladl. Sizi z ama n za man s or us tur ma nm nas il gittiginden haberdar edecegiz. Simdilik Or,;iincii Ordunun geciktirmeye gelmeyecek bir istegini size bildirmeyi gerekli goriiyoruz. Mevcudu daba once otuz bin olan ordudan geriye, dusman saldmlanna gii~iilde dayanabilen yalruzca oniki bin yorgun, tukenmls asker kah ms d ur umda . Ba sk omutan tar af mda rr gond enlen b irlilder giiven ilir de gil, hatta baz rlan bize dus man b ile v e ciddi bir tem izlige tabi tutulmalan gerekiyor. Oc;ii.nciiOrdudan arta kalanlan kurtarmak ve d usm ar un Viya tka'ya do gr u hizla i1erleyi§ini onlemek ir,;in [ cep hede ki ve U" iinCii Or du daki ko mutan lar da n gelen r apo rlar a gor e bu ger r,;ekten biiyiik b ir teh liked ir) o rd u komu tanhg i e mr ine Ru sya 'da n e n az ii" tane ke sinhkle g iiven ilir alay m go ade dlmes l

mu tlaka zo ru nludu r. Bu y onde kar ar almasi ir,;inilgili askert kurulu§ a ba sh y apma mz i sizden ive dililde r ic a e diyor uz . Tekmr ed iyor uz: eg er bu 6nlemler ahn maz sa , V iyatka da Per m'in a kibe tine ugrayacaktir, Buradakl yoldaslann genel kamsi budur ve biz de elimizdeki bilgilere dayanarak aym kamyi paylasiyoruz, . STALIN, CERJiNSKf, 5 Ocak 1919. Viyatka.

Stalin 15 Ocakta Savunma Konseyine su raporu gonderdi: "Cepheye bin ikiyiiz guvenilir piyada ve siivari gonderildi; bir gun sonra 00 siivari miifrezesi daha yollandi." 20 Ocakta sunlan yaziyordu: .. . 62 . Alay ve 3. Tuga y dikka tle temizlige tabi tutuldu . Takviye ler dusmanm durdurulmasun mOmkiin kildi. Or,;iinciiOrdunun moralini yiikseltti ve Perm uzerine §u ana dek basanyla yiiriitOlen bir sa ldin ir, ;in olanak sa glad i. O rdu ger is inde ki s ovy et ve p ar ti kur uluslannda ciddi bi r temizlik yiiriitiiliiyor. Viyatka'da ve oteki il mer ke zler in de dev rimci kom iteler ku ru ldu .. . Tiim par ti ve s ovy et cahsmalan yeni bir temel iizerinde yeniden orgiitleniyor ... Viyatka kavsagindaki bosaltma siirdiiriilOyor ...

Dusman durdurulmus, Dogu Cephesi saldinya g e e mi~ti. Stalin, Perm'den Ulcrayna'ya, Denikin'e karst savasan Vorosilov'a yardim etmeye gonderildi, Tam Denoon ordusu Kiev iizerinden yavas yavas geriletildigi sirada baska bir terslik Stalin'i yeni bir sorunla karst karsiya brrakn. lngilizlerin destekledigi ve "beyaz" Ruslardan, Estonyahlardan ve Polonyahlardan kurulu karasik bir ordunun basmda bulunan General Yudenic, Estonya'yt gecerek Petrograd iizerine yiiriimeye basladi. Denikin'e karst girisilen saldmyi zayiflatmak istemeyen Lenin, S talin'in kuvvetleri Denikin'I yenilgiye ugratmcaya dek Petrograd'm bosaltilmasmi onerdi. Stalin bu oneriye acikca karsi cikn, Her nasilsa, Trocki de karst pku! Lenin gorii~iinde diretmedi, giiney ordusunun bir kismi Petrograd'a yoneltildi ve yonetimi ele almak iizere Stalin'le Trocki oraya gonderildi. i§te orada Trocki Petrograd'm savunulmasi icin i§-;;ilerimuthis bir bicimde blr araya getirerek gene biitiin dikkatleri iistiine topladi. Ancak Stalin'in baska bir gorevi vardi. Cephede hem Petrograd'da, hem de Kronstadt'ta ihanetle karsilasilrmsti. Stalin, Lenin'e cektigi iki telgrafta, orada oynadigr rolii anlatrr ve ge ne "uzmanlar"a saldm r. llkinde §oyle diyordu: "Kizrl Tepe" eteklerinde "Boz At") yok ettik; on lann buyu k toplan e ks iks iz " ah §lf dur um da . .. Den izc ilik uz man lan, KI Zll Tepe nin

1 64


165

82/154

5/11/2018 d enizden

Stalin -JackT.MurphyBiyografi-slidepdf.com e le ge ¢r ilme sinin

tiim d enizcilik bilimini y ok e dec eginl

s6ylediier. Su anda bu sOzumona bilim.in yok OIm8Sl karsismda yas tutuyoruz. ~Tepe~nin htzla ele ge9rlli,i, b ennn va genel olarak stv iII erin ha re katlar a e n ka ba b ir bicimde mdd aha lemizin b ir s onu cudur. Bu mudahaleye, wa ve denizle ilgili emirlerin kaldmlmasi ve bizim k endi talima tlan mtZl ve rm emiz d e da hildir. Bilime olan tfun sayguna k a J 1 t n , bOyle devranmeyi sdrdiirecegimi bildirmeyi gorev saytyorum, ST.ALtN

Alb. gun sonra .;:ektigi ikinci telgrafta da ~oyle diyordu. Birlik1erimlzde donum noktastna vanldi. Bir haftadir tek tek olsun, toplu ba lde o lsu n. htebtr bema olayma rastlanmadr. Binlerce ka ~ geri doniiyor. OO~ taraftndan bizim saflanmlza kaema olay lan daha sik g or iiliir oldu. Bir hafta iyinde dortyUz asker, hem de " og u sila hlan yla btrlfkte bizim tar af a gs ctiler . 000 aqamiistii saldmya gectik, G e r c i vaat edilen takviyeler heniiz ulqmamt,b, arna i,gal ettigimiz batta kalmamtz miimkiin degildi, ~nkii bu hat Petrograd'a "ok yalundt. Saldm a na de k ba ,a nll, be yaz lar ka 9yor; bugiin Kemovo - Voronino - Slepino - Kaskovo hatnm ele getutsak aldik, yirdik. Bi,,"ok birka" top , otomatik s ilahlar ve m er miler e le g e ei rd l k, O O § f f i8 D gemileri ortaltkta yok, artik tamamen b iz im e limizd e olan ~K1 ZlITep e" den a" lk~ kor kuy or lar . Altmc r Tiimen i~ ivedi illmilyon menni gonderin.

,U

Bu zaferden dolayi Stalin'le Troeki'ye Kizil Bayrak ni~am verildi. Ama ikisi arasm daki anlasm azhk asIa sona ermi§ degildi. Petrograd savunmasi ve Yudenic'in yenilgiye ugranlmasi henuz unutulmamisn ki, cansma bu kez bir strateji sorunuyla ilgili olarak yeniden alevlendi. Kolcak'm ordusu Volga'dan Urallara puskiirtll1diigii halde, Denikin'in ordusu Ukrayna'da iirkiitiicii bir hizla ilerliyordu. Ya Kolcak'm ordusu izlenecek ve tamamen yokedilecek ya da butun guc;ler Denikin ordusunun yenilgiye ugratrlmasma yoneltilecekti. Amlannda bu gafletini tamamen kabul eden Trocki, Kolcak'm birakilmasmi ve Denikin'e yiiklenilmesini kararlasurdi. Stalin bu plana siddetle karsi cikti ve Merkez Komitesi de Stalin'iu boyle bir karann Kol«;ak'a UrallarI O ardmda kuvvetlerini yeniden toparlamak, orgutlemek ve donatmak ic;invakit kazandiracagi yolundaki gorii~unu destekledi. Stalin, Kizil Ordunun ilerlemesi ve Kolcak'i ve ordusunu "yoketmesi" gerektigini israrla savunuyordu. Gercekten de Kizil Ordu ilerledi, Kolcak ve ordusu yokedildi. Stalin bu kez Lenin'den Trocki'nin Savas Komiserligi gorevinden almmasmi istedi. 4 Haziran 1919'da ~oyle yazi-

yordu: "Simdi biitiin sorun, Merkez Komitesinin uygun karan alma yiirekliligini kendinde bulup bulamayacagmdadrr, Merkez Komitesi yeterli ki§ilige ve kararhhga sahip midir?" Trocki hemen Istifasmi vererek karsihk verdi, ama Lenin ve Merkez Komitesi bu istifayi kabul eb.neye hazir degildiler, Stalin de onerisini geri aldi ve oyunu Trocki'nin istifasmm reddedilmesi yoniinde kullandi, Eli mi titremisti, yoksa "cesaret"i mi km lrrusti? Hicbiri degil. Geri cekilmisti, ¢nkii oylesi uygundu. Bekleyebilirdi. Ama kesin olan bir ~ey vardi: Arnk Trocki'nin devrim icin bir tehlike haline geldigina iyice lnanrrustr, Bu olaydan kisa bir sure sorua Stalin, Vorosilov, Kirov ve oteki Bolsevik onderler Denikin cephesine gonderildi. Merkez Komitesi, Stalin'in oradaki durumu ele almasrm istedi. Birden Stalin'in Trocki'yle ilgili kesin kamsi. gene on plana c;Iku ve Stalin kendisine verilen gorevi kabul etmeden ~u U.;:kosul iizerinde diretti: (1) T ro ck i g un ey e sp he sinin lslerlne kansmamah ve guney cephesinin sunrlanndan it;:eri girmemeliydi; (2) Stalin'in durumu duzeltme c;w~malan Icln uygun bulmadigr birkac gorevli hemen geri almmahydi: (3) kendisinin sececegi ve gorevin ustesinden gelebilecek nitelikteki yeni goreviller hemen guney cephesine gonderilmellydi. Boyle bir istek karsismda kuvvetlerini bir arada tu~abilmesi, Lenin'in dehasim gosterir. 1944 yihnda Merkez Komiteslnce verilen bir gorevi kabul etmeden once K1Z11 Ordu Baskomutanmm yetkilerine asm kisrtlamalar koyan bir Sovyetler Birligi Komllnist Partisi onderi du§iinebilir misiniz? Ama Stalin'in kosullan kabul edildi ve S talin cepheye vanr varmaz durumu kendine ozgU titizligiyle gozden gecirdi, Merkez Komitesine gonderdigi §U mektup onun nasil bir durumla karsilastrgrm, neler du§undiigllnft ve neler onerdigini tum acikhgtyla ortaya koyuyor: lkl ay o nce Y iiks ek K omite ana sa ldmn m Do n he vza si boyu nca batidan doguya yoneltilmesini ilk.e olarak uygun gonnii,tii. Bu harekat, birlik1erin yazm giineyden geri c;ekilmelerinin dogurdugu durum yii ziinden, yani giineydogu cephesindeki birlik1erin Denikin'in y ar ar la ndigi c ok biiy iik bir z ama n kay bma yol a "a n kend iliginden yeniden dagihnn yUziinden gerc;ek1e,Urilemedi. Ama ~imdi durum ve aym zamanda kuvvetlerin yeniden dagihnu da tama-

166


167

83/154

5/11/2018


m en d e8 :i ~m i~ b ul un uy or . E sk i g un ey cep besi ni n a na k uv vetl er in den b iri olan Se kizinc i Ordu ile rle di ve D on hav zasmm on iine ge ldi, Ra,ka b ir o nem1 i k uv vet o la n Bu di yenn i S ti va ri Ord us u d a i lerledi. Bunla ra b ir de ye ni kuvve t, Letonya Tfime ni ekle ndi. Bu tii· men bir ay l c md e yeniden duzenlendigtnde Denikin'i tekrar tebdit edecekt ir . .. Y uk sek Kom it ey i esk i p la na b ag h k al ma ya zorI ay an n e v ar dt r? Bu y al ni zca, " St ra teji U zm an la nn m ~ ah iH [ Tr ocki o la ca k] tarafmdan Yiik sek Ko mitede y arablan son dere ee darg6rii~lu ve Cumburiyet i.;1n son derece tehlikeli lnaterhktan kaynaklanmaktadrr, Bi t s ur e o nce Y ii ksek Kom it e, h av acrl an mr z i t; in o ld uh ;a elv er is li olabilecek, ama piyadelerimizi ve techlzanmm g ~i nn ek te epeyce gii!(liik t;ekebileceglntiz stepleri iizerinden dogru ilerlemesi ic;in Korin'e Don talimat verdi. DiifIIlan Novorissisk'e elindeki topraklan n o rt as md an v e i lerl en mesi o la na ks iz b ir b at i izer in den y ap da ca k b oy lesi ne a nla msi z b ir i leri ey i, 1n m ut la ka y ik im la so nu el an scag r cocuklann bile g6rebilecegi bir ~eydir. Kazak koylerine icaql girlii· lece k boyle bit sald mnm, wyle rini bize icaql koruma k it;in Kaz aklann n pki krsa bit s ure o nce o ld ug u g ib i g en e D en lk in 'i o t; ev resi nde topla nmala nndan ve Denik in 'in Don 'un kurtanc isr poz u takinmasmdan ba § ka bir i§e yarama yaca guu gormek son derec e kolay ' dtr. Sozun kisesi, bu yalmzca Denikin'i giit;1endirmeye yarayacak· h r. D ol ay iS ly la , esk i p la n h i. ; v ak it k ay bedi lm ed en h em en d eg i, ti ' rilmeli ve onun yerine Harkov VB D o n ee h av z as i iizerinden R o s t ov 'a y ap il acak m er kezi b ir s al di n p la m k on ma hd ir , Bo yl e y ap ma k· l a, b ir in ci o la ra k, k en di mi zi d u§ ma n t op ta kl an mn o rt asm da d eg il , t am t ers in e d os t b it . ;evr ed e b ul acag iz, b u d a i lerl em em izi k ol ay la stiracak . lkmci olarak, o nemli bir demiryolu hattim (Donee demiryolu h attnn ve Denikin ord usun un ana u lasrm ha tb olan Voronej· Ro st ov h at tu n i ~g a. l et mi s o la ca gi z. Ot; ii ncfi o la ra k, D en ik in 'i n o rdusunu ikiye bolmil~ olacagtz. Bu ordunun bir bOliimu olan ~ G O n ul lt il er "! M ah no b al lederk en , b iz d e Kazak Ord us un u g et id en t eh dit edecegiz. D6rdiincii olarak, Kazaklan, Denikin'den koparmayi basarabillriz, t;iinkii i1erle~imiz basanh olursa, Denikin, Kazaklan ba tiya dogru t;ekme k iste yece k ve K azak lann .;ogu ulugu buna karsi cik acak nr . Ve b esl nci o la ra k, wmi ir eld e etm is o la ca gi z. Oys a Denikin hi.; kornur elde edemeyecek. Bu b ar ek at p la nt h i. ; v ak it g eC£irmedenuygulamaya konulmabdtt ... OzetIersek: S on o la yl ar y ii zi in den g ~erl il ig in i k ay beden esk i p la n, Cumburiyeti tehlikeye atacagl ve mutlaka Denikin'in durumunu gUge ndirece gi i.;in a sia uygulam namah dir. Ye rine baska bir plan konulma hdir. Durum v e kosullar hem b oyle bir degi,iklik i.;in 0 1 gUniafIIllitlt, hem de bOyle bit degi;iikligi acilen zorunlu Io.lmaktad ir . .. T er si d ur um da , g li ney cep hesi nd ek i g or ev im a nl am si z, b at ah ve yatarSlZ hale gelecek, bu da bans b ura da k al ma kt an sa n er ey e olursa olsun , h atta ce henne min dibine b ile gttme hakknn verece k, d a h a dogrusu beni buna zorlayacaknr. SaygIlanm1a, ST A L 1 N

Merkez Komitesi Stalin'in plamm onayladr, Birkac hafts sonra Ukrayna ve Kuzey Kafkasya Sovyetlerin eline gecmi§ ve Denikin'in ordusu kesin bir yenilgiye ugratilrmsb. Ama Stalin'in cephelerdek.i basanlan hicbir zaman geni§ bir c;evrede duyulmadi. l§c;ileringozimde zaferler genellikle "Kizal Ordunun ve onun biiyiik onderi Trocki'nin zaferleri"ydi. Stalin'in yiiriittiigii ardi arasi kesilmeyen cahsmalar ve bunun dogurdugu olagantistu gerginlik onu yormaya basladi. Sinirleri yipranmaya yiiz tuttu. Biraz kaprisli o1mayave bir siire icin her zamanki sogukkanlrhgmr kaybetmeye basladi. Merkez Komitesine, "kendislnin, Savas Bakanhgmm domuz agillanm temizlemekle gorevli bir 'uzman' haline getirildiginden" yakmdi. Ama gene de. 1920 Ocagmda Kafkasya cephesinde yeni bir buhran patlak verdiginde, Merkez Komitesi Stalin'den oraya gitmesini istedi. Bu gorevi iistiine almamaya C;all§b.Lenin's, oldukca ag:u bir bicimde karsihk goren §u telgrafi gonderdi: Kafka sya ce pbesinin sorumlulugunu n ne den onc elilde ba na yiiklendigini anlayannyomm. Bugiinkii cah~ma diizenine gore Kafkasya cepbesinin savunulmasr gorevi, i~lerin altmda fazlasryle ezihnis S ta li n' e d eg fl , ta ma men Cu mh uri yeti n D ev ri mci Sa va s Kon seyi ne du~me ktedir. 6 gre nebildigim k adany la Konsey iiyelerinin hepsi de saghkhdir. '

Lenin §oyle karsihk verdi: "Takviyelerin giiney cephesinden Kaflcasyacephesine ulasmasuu hizlandrrma gorevi 10.size verilmistir. Ki§iolarak kendine alarunm sitlamamah, genel heryetki yonde yararh simrlanyla olmaya C;all§mahdrr." Stalin kendisinden istenileni yerine getirdi. Ama Kafkasya cephesindeki sorunlan hallettikten sonra saghgl iyiden-iyiye bozuldu ve bir sure icin gorevlerinden bagrslanmasi gerekti. Ancak giineybab cephesini yonetmek icin c;agnldlgmda, iyilesrnisti, Tuhasevski merkez cephedeki ordulara, Gais ise kuzeybatida saldmda olan ordulara komuta ediyordu. Biitfin cephelerde «;arplCI zaferler kazamldi. Komiinist Enternasyonalin lkinci Kongresinin delegelerinin Kremlin'de toplamp KIZllOrdunun diismana karst ilerleyisini gosteren biiyiik bir harita iizerinde kizrl bayralclann yerlerinin ardi ardma degistirilmeslni

168


169

84/154

5/11/2018


seyrettilderi 0 giinlerin ~§kunlugunu arumsiyorum. Parti onderleri arasmda, Polonya iizerine ilerlemenin ne derece uygun olacagr konusunda §iddetli bir tartisma Trockt, Radek ve Cerjinski buna karsiydilar. 0 si({l~. ra lar Stalin hastalar listesindeydi ve tartismalara katilrmyordu. 'Lenin ise, Polonya iizerine ilerlenmesinden yanaydi. Merkez ordusu, Polonya'hlan oylesine biiyiik bir hizla onune katti ki, Polonya'War erzak ve techtzetlanm birakip kacmak zorunda kaldilar, Tuhasevski, Varsova varoslanna varnnsti. Tum Avrupa Polonya baskentinin "Kizrllann" ell-

yedeklerinin eok ilerisinde onunu ardim diisiinmeksizin yaptigr ani saldmydi, Gerc;:ekten de, Varsova iizerine yiirii~ me diisiincesi tamaroen hatahydi. Bundan esas olarak Lenin sorumluydu ve bunun kendi hatasi oldugunu halkm oniinde bireok kez belirtmisti. Rusya'm n Avrupa topraklarmda §imdi bir dusman daha kalrmsti. lnglltere ve Fransa'dan para ve silah alrms olan Vrangel, Kmm'dan ilerliyordu. Merkez Komitesi 3 Agustos 1920'de §unu kararlastirdi:

ne ge¢gi haberini solugu kesilmiscesine beklemeye koyuldu. Ama bu gerceklesmeyecekti, Fransizlar General We ygand'l Polonyahlara yardnnci olarak iizere ucakla yolIadilar, Durumu hizla gozdsn geciren Weygand, Polonyahlara Ruslann hem merkez ordusuna, hem de kuzey ordusu· na saldrrmalanm emretti. Polonyahlar bu emre can havliy· le sanldilar, Ilerlamskta olan KIZIIOrdu lkmal hatlanndan kopmus, Gais'in ordusu da yenilgiye ugratilmis ve yanlmisti. Bu arada Stalin, Vorosilov ve Budiyenni komutasmdaki ordu, ikiyiiz mil otede, Lem burg'un (Lvov) birkac mil yakmlanna dek gelmisti. Rus Devrimi Tarihi adh eserinde Trocki, Stalin'i, srrf Lemburg'u almak gibi bir kisisel tutkusunu doyurmak icin Savas Konseyinin emirlerine uymamakla suclar. Gercekten de gtineyba ti ordusuna, Lem burg'u terketmesi ve Varsova onlerindeki merkez ordusunun yardtmm a kosmasi icin telgraf iistiine telgraf yagryordu, Stalin ise Lemburg'u terketmekte isteksizdi. Ona gore. Lemburg'un ele gecirilmesi, dusman kuvvetlerinin Varsova'dan uzeklastmlmasme yarayacakti, Buna karsihk yon degistirip Varsova'ya dogru ilerlemek, merkezdeki durumu etkilemiyecekti. Ama kuvvetlerin ongonilen yerlere kaydm lmasi bir hafta siirecek ve bu sure icinde Polonyahlar ve Fransizlar merkez ve kuzey ordulanmn lsinl bitirip giiney ordusunun iizerine yuniyebilecekti. C ercekten de oyle oldu. Gtiney ordusu Rusya'ya donu§ yolu boyunca savasmak zorunda kaldi, Esas hata, ne Lem burg'u almada karsrlasilan basansizhktan ne de giiney ordusunun merkeze ulasmadaki basansrzhgmdan kaynaklamyordu. Esas hata, Tuhasevski'nin ordusunun ikmal ve

bulundurularak, cephesinin oiaganiistii apayn oneIni anlasrlmah ve buVrangel cephe bagnnsiz bir cephe olarakvekabul edilmelldir. Stalin, Devrimci Askeri Konseyi kurmakla goreviendiriimeli, eldeki butun kuvvetler bu cephede toplanmah, Yiiksek Konseyin Stalin ' e d a m s a ra k saptadlgl gibi cephe komutanhgma Egorof ya da Frunze getlnlmelidlr.

Stalin bu yeni cepheyi orgiitledi ve Vrangel ve ordusunun yokedilmesi icin gerekli stratejik onlemleri planladi. Aym yti daha ilerki aylarda Lenin'in bu plam bana ana hatlanyla anlatngnu ve Vrangel Moskova'nm yiiz mil kadar uzagmda belirdiginde, biiyiik bir gUvenie "!ki-ii.; haftaya dek Vrangel'in ordusu darmadagm edilecek" dedlgini arumsiyorum. Harekata komuta edenlerin adlanna dikkat edelim. Vorosllov, Frunze, Kirov, Budiyenni adlan Kizil Ordunun tarihinde tekrar tekrar i§itilecektir. Hepsi de Kizil Ordu saflannda yiikselmis inanch Bolseviklerdi. GOrdukle~ ri butun askeri egitim, mudahale yillannda ve Bolsevik P at" tisinin ayaklanma savasmda edindikleri deneyimlerden ibaretti. Stalin'in teorisi pratikte de ispatlamyor ve K izr l ordu, Trocki'nin durumunu sarsan ve orduyu onun tasarladigmdan tamamen farkh bir orgut haline gatiren bir de8i§im den geciyordu, Lenin'in izleyicisi Stalin, dost-dusman herkesin tahminlerini 8§8D bir ogrenci oldugunu Ispatlarmsti. Davramslan cok kibar bulunmayabilirdi, ama askeri degerlendirme yetenegi ve zorluklann usteeinden ge1me gucu SInavi basanyla vermis ve son derece guvenilir oldugu anla-

17 0

171

"".Vrangel'in basansi ve Kuban'daki alarm durumu goz lmunde

sihmeu.


85/154

5/11/2018

Stalin -JackT.MurphyBiyografi-slidepdf.com o N lK l N cI . B O L OM

tepenin, samnm Moskova'daki en yiiksek tepenin uzerindedir. Yiiksek ve kuleli duvarlannm ortasmda saraylar, leiliseler, oturulacak yapilar, bir hastane, bir cephanelik. ve esle i caglann arutlan yer ahr. Arna bu yeni cahsma yerine ta~lOlfken. bu tarihi yapilarm Stalin'in kafasmi fazla mesgul ettigini sanmiyorum. 0, gelecege giden yollan do~emekle ugrasiyordu. Kremlin'in bir yiizii, kentin it;inden akan giizelim Moskova irmagmm yam basmda yiikselir. Bugun tiim diinyada Lenin'in mezan olarak bilinen oteki yam da buytik K1Z1l Meydana bakar. Stalin bu duvarlar arasmda

l L E R L E M E K tc;tN G E R l CEKtLMEK

E le g efi rd ig im iz b iit ii n m e vz il er i k o ru ya ca k d urumda degi/dik; amastrfi§fi/erin ve kOyliiJe-rin~kun dalgoslsayesinde 0kadarjazkJ yerzaptetmistik. ki; bircok.yeri bll'tlkabiliT,epeyce geri (ekilebilirdik ve b u g ii .n ha/iJ e s as v e t em e l o l an i k a yb e tm e k si z; " g e ri ( e kil rn ey i si ird i ire b iJi riz. .

LENIN

JOZEF STALIN, giiney Rusya'dan yiyecek ikmalini saglama gorevi kendisine verildiginda ve askeri onderlik i§leriyle ugrasmaya basladigmda, otaki sorumluluklanm birakmis degildi. Hal! Milliyetler Komiseri, partinin Politik Biirosunun onds gelen iiyelerinden ve onun fie sekreterinden binydl. Bu gorevlerden yalmzca bir tanesi bile siradan bir insanm gunde yirmidort saatini alabilecek nitelikteydi. Parti merkezi artik Moskova'daydr, Stalin'in cahsmeS1010 agrrhk merkezindeki bu degi~iklik, onun aile yasarmnda da buyiik bir degtsiklfk yaratnusti. Gizli politik cahsmalara baslamak iizere baba ocagindan aynldigmdan beri ilk kez bireve sahip oluyordu. Bu ev, Kremlin'de daha onceleri Carm hizmetcilerintn ve muhafizlaruun oturdugu buyiik bir yapida iki-ii~ odah bir daireden ibaretti. Kremlin bir

surekli bir eve kavusacakn. lste, ilk Bolsevlk oldugu giinlerdeki eski dostunun kizi, ~imdi a r uk giizel bir kadm olan Nadya Alleluyev'i 1919 yihnda buraya getirdi. 0 siralar Stalin kirk, Nadya ise onyedi yasmdaydi: arna Nadya icin Stalin h81a bir zamanlar uzaklardan gelip evlerine sigman aym kahramandi, Stalin'in ya~adlgl en buyuk ~ktl bu. 0, dogasi gersgi, tek ka dina baglanan bir erkekti. Onun yasammda seks skandallan aramaya kalkrsanlar, bosuna yorulmus olacaklardir. Radek'in bana, Stalin'in t;agd~ uygarhktaki einsel yasamm cirkeflerine ve Slk' sik rastlanan igrenc sapikhklanna duydugu tepkiden sozettigini ammsiyorum, Her zamanki gibi Avrupa ve Amerika'dan gelmis bir YIgm kitapla dolu olan Radek'in masasmm uzerinde bu konuyla ilgili birkac resirnli Alman kitabi da duruyormus, Stalin tam Radek'in odasmdan cikmak iizereyken bu kitaplan farketmis ve sayfalanm kanstrrmaya baslamis. Sonra Radek'e donerek ~oyIe demis: "Avrupa'da boyle seyler yapan insanlar gercekten var nu?" Radek, "Elbette var," diye yamtlamis. Stalin hiiyiik bir tiksintiyle omuzlanm silkmis ve tek bir soz etmeden Ctlap gltmis, Bu tiir seyler Stalin'in gozunde hastahkh bir yasam biclminin ifadeleriydiler. Stalin gerek zihinsel, gerekse bedensel hastahklara karst tepkilerinde son derece saghkh bir Insandi. Stalin'le Nadya Alleluyev mutluluk icinde evlendiler. Bu evlilik.ten ill eocuklan oldu. Nadya 1929'da oldiigiinde. Stalin yasarmmn en §iddetli darbesini yedi. ~a§llacak bir yarn da yoktu bunun; 1919 yilmda "ev" sozciigii onun icin yeni bir a n l a m ifade etmeye baslamisn ve boyle bir mutlu-

172


173

86/154

5/11/2018


lugu tatmaya pek az firsat buldugu halde ev yasammm tad i na v ar m ay i bilmisti, MOdahale saV8§I, son Japon askerinin de geri d o n m e ye yemin ederak Vladivostok'u terkettigi 1922 yihnm son aylanna dek sUrdu. Ancak 1920'nin sonlanna dogru Rusya'nm Avrupa'daki topraklanmn tamanu ve Sibirya'mn bir krsmi yabanci diismandan temizlenmis ve karsi-devrtm a ltedilmisti. Bu b uyu k b ir basanydi, ama bu catl§maYl, Birinci D t m y a Savasmda bah cephesinde goriilen ya da lkinci Oiinya S av asm d a d o gu cephesinde gorulecek olanlarla kat-

tmlamazdi, Onlar, Rusya'daki karsi-aevnme yardunlanru, kendi halklarmm muhalefetine ~ID gondermek zorundaydilar. Devrim tiim Avrupa'yi.allak-bullak etmisti, Macaristan'da bir siira icin bir Bolsevik yonetimi kurulmus, AImanya'daki devrim dalgasrysa Kayzer'i iktidardan edecek ve tiim iilkede i§¢ ve asker sovyetlerinin ortaya erkmasma yol acacak kadar yiikselmisti, Ashnda Almanya kendi "Subat Devrimi"ni 1918 K a srm m d a y as arm sti . Fransa ve Ingiltere'deki "huzursuzluk.", buyOk grevlere ve genis ol¢de anti-kapitalist hareketlere doniisecek olcuye varmrsti. Bii-

~Jla~t1rmak Ama gene de Hazrrhksiz bu catismarun lugu hlcbir yanhs zaman olur. kiicumsenemez. KizrlbnyukOrdu bocalamaktaydi. Ortada sudan i§ler, sozii edilrneye deger basanlar yoktu. Ortada -olan, kom donatilrms, iyi beslenmeyen ve kotu gtydirilmis askerlerin zorlu ve amansiz savaslanydr yalmzca. Gercekten de, dusmandan ele gecirilenlerden ve Carhk ordusundan artakalan eski uniformalardan baska dogru diinist bir iiniforma yoktu. 1920'de Moskova ve Leningrad sokaklannda yiiriiyen askerlerin sirtmda, hemen biitiin Avrupa illkelerinin, Fransa, lngiltere, AImanya, Polonya, Rusya ve daha pek cok iilkenin uniformalanm gormek miimkiindii. Eger dunyada "kan, ter ve gozya~l Ue", pacavralar V E l cullar i¢nde, en az yiyecek ve en az malzemeyle savasan bir ordu varsa, 0 da 1918-22 arasmda savasan bu devrim ordusudur. Bu ordu bir dusunce ugruna savasiyordu ve onu bir arada tutan, ona coskunluk veren diisiince §Uydu: Gelecegtn sosyalist toplumunun yeni yasarm, 0yillarda K I Z d Ordunun ancak 600.000 ila 700.000 asker iCin yeterli tiifege, yalmzca 1000 kadar topa ve 3000 ka dar makinah tiifege sahip oldugubtlekuskuludur. Ostelik bunlann hepsi aym yapundan da degillerdi, Lenin, bana bir kezinde, Kizil Ordunun giivenilir birliklerinden bazilannm ilerleyen dusmana nasil katihp, yiyecek, giyecek ve malzeme elde edinceye dek dii§manla birlikte ilerlediklerini ve soma da ele ge¢rdiklerlyle birlikte nasil Kizrl Ordu saflanna geri dondiiklerini anlatmisn. me yandan, Rusya'daki karsi-devrimi desteklemek iizere bUyiik Ol¢de teehizat ve kuvvet gonderen ondort iilkenin cabalan, onlann her iki diinya savasmda gosterdiklari cabelarla da karsilas-

tiin iilkelerinmiidahaleci halklan savastan bikmis karst usanrmslar hiikiimetlerinin politikalanna yaygm ve protesto hareketlerine girismislerdi. Miidahaleci kuvvetlerin yenilgisine ve Avrupa'daki hiikiimetlerin Sovyet hiikiimetiyle birer birer anlasmak zorunda kalmalanna yol acan, Rus "Beyaz" ordulannm kokusmus politikasi, Bolsevik propagandasmm Mftttefik kuvvetleri arasmda bile yaratmayi ba~ardlgl e;ozucil etki ve gene; K1zIl Ordunun her g~en giin artan savasma giicilyle birlesen "Rusya'dan Elinizi Cekln" slogamyla yiiriitiiltin bu biiyiik hareketti. Miidahaleci devletlerin miidahalede bulunma nadenleri iizerinde ce§itli aeiklamalar yapilnustir. lngilizler "kendileriyle biiyUk savas iCin ittifak kurmus olan Rusya'daki dostlanna sadik kahyorlardi": Arnerikahlar Sibirya'daki [aponlan gozliiyorlar ve orada ABD'nin erkarlenna aykin olarak kalmam.alanna dikkat ediyorlardi vb. . Arna hepsi de

174

1 75

aym hatayi yaptyordu. Toprak agalannm iktidannm geri getirilmesinden ve koyltilerin kendi topraklanna sahip 0 1 · rna ozgiirliigiinden yoksun edilmesinden yana olan giicleri destekliyorlardi. Yalmzca bu bile miidahalenin yikimla sonuclanmasma yetti ve aynca, miilkiyet sahibi smiflann milliyet. simr ve yasa tammayan bir "miilkiyetseverlige" sahip olduklarnu ileri siiren marksist tezi bir kez daha kamt18IDl~oldu. Hicbir hiikiimet Sovyet Rusya'ya savas i la n e tmed i, ama tam ondort hiikiimet Sovyet Rusya'yla sa va sma k; onun yonetim cihazmr parcalemak ve toprak agalanm yeniden toprak sahibi yapmak, fabrikalanvimalathaneleri, madenleri ve devleti kapitalistlere geri vermek iCin ordulanm gonderdi.


87/154

5/11/2018


Ama basansizhga ugradilar. Gene de arkalarmda SIrursiz bir zarar ve yikun biraknlar. Meydana gelen zarann para olarak ne tuttugu hesaplanmaya cahsildr. Ne var ki, bu tiir tahminler gercekte bir deger tasrmaz, CUnku sosyalizmin kurulusu gorevlerinden savas gorevlerine kaydmlan insan gucO.niin maliyetini hesaplamak olanaksrzdrr. Her §eye karsm, yikilan kopnileri, imha editen ve islemez hale getirilen lokomotif ve vagonlan, alb fistime getirilen sokakIan, yerle bir edilen binalan, havaya ucurulan fabrikalan ve yakihp yikilan ¢tlikleri hesap edebilir, oldiiriilen ve yara-

pazanm goz onima alrmsu, ne de komunist topiumun gelecekteki meta degi§imi ilkesini. 0, ister koleci, ister feodal, ister kapitalist, ister sosyalist devlet olson, varhguu surdurmek isteyen herhangi bir iktidarm yapmasi gereken §eyi yaprmsti, Savas Komiinizminin ekonomisi, varhgmi surdiirme ekonomisiydi. Yetkilerin markezilestirilmesinin a§ln bicimlerinln benimsenmesi, sagda-solda el koyma onIemlerinin ahnmasi, pazarm ekonomik inceliklerini hesaba katmadan el koyma islemlerine girisilmesi ise gecici saylerdi.

lananlann sayisimsavasan tahminordular edebiliriz. Ama~gnenmeseyalabildigine uzanan topraklar tarafmdan 0 topraklardan ne kadar iiriin kaldmhrdi? Bunu hesaplayamazsrmzl En iyi i§t;ilerin surekli olarak. askere ahnmasiyla madenler ve fabrikalardald verimliligin du~u§iinu hangi ol~uye vurabiliriz? Sovyet hiikiimetlnin, 1918 baslannda Lenin tarafmdan saptanan ekonomik politikayi Sadonu§tiinnesinin sosyal bedeli V8§ Komunizmi politikasma neydi acaba? B u sorulan yamtlamak. miimkiin degildlr, Meydana gelen zarar korkunctu. Ben bunu gozlerimle gordum. Buttm bunlann ardmdan, Rusya'da, istilaci devletlerin halklannm asia yasamarms olduklan bir achk meydana geldi. Olkenin genis topraklan 1920 ve 1921 yillannda kavurucu gtinesin altmda cmlerplak kaldi, achk kithga donu§tU ve otuz milyondan fazla insam dogrudan dogruya, tum iilke halkuu da dolayh olarak. etkisi altma alan salgm

Bu donemde Stalin'Ie Trocki gene karst karsrya geldiler. KIZ11Ordunun gelisen disiplini karsismda coskuya ka pilan Trocki, Kiztl Ordu alaylannm askeri Emek Taburlanna donii§tiiriilrnesini baslatti, En belirgin ozelligini, yani i§t;ilere guvensizligini bir kez daha gostererek, sanayideki emegin askerilestirilmesini ve sendikalann gerekli disiplini saglayacak hukumet kurumlan haline getirilmesini onerdi. Sendika yoneticilerinin secimle isbasma gelrnelerine karst atamnalanm istedi. "Eger as4;lktI ve ht1kiimet tarafmdan kerilestirme, orgutlenme, emirlerin kesin olarak yerine getirilmesi ve tembellige karst miicadele demek degilse, ne demektir?" diye sordu bir konusmasinda. "Miskinlik, Rusya'yi her zaman mahvetmis alan kithga ve salgm hastahklara yol acar, Biitiin bunlar, i§t;il~pn ve koyhilerin iktidara gelmesiyle gecmiste kalmahydi. Ulkemizi misklnllgln, pisligin ve yoksullugun icinden cikaracegtz. Devletimizin te-

di,

1921

1922

hastahklar ortaya t;lkh. ve salgm ve yillanmn dondurucu giinlerinde kithktan hastahklardan kmlanlakt~ rIO sayismm bes milyonla on milyon arasmda oldugu samhyor, Herhalde 0 giinlerde, genis halk yigmlanrun ugradigr yikimlan kihmiz kipirdamadan dinlemeye ahsngmnz lcin, bu rak.amlar onemsiz gelebiliyordu. Ama hi~ degilse, Sovyet Rusya'da 0 korkunc yillan yasayan insanlann gecirdikleri deneyimleri ve bunun sorumlulanm unutamayislanna hak. vermeliyiz. Ama 0 yillarda uygulanan "Savas Komunizmi"nin Bolseviklerin gercek hedefleri oldugunu ve ulke-. nin t;ektigi acilardan da Bolseviklerin sorumlu olduklanm soyleyaeak kadar aptal insanlar da cikmaktadrr. Stalin, kuzeyde achktan kmlan halki besleyebilmek i~ gtineydeki talula el koydugunda, ne kapitalizmin acik

meli, herkesin cahsmasi kurahdrr, Bu ilkeyi uygularnaya koymamn zamamdir." Lenin'le Stalin, Trockin'in bu onerisine karst birlikte mucadele ettiler. Sendikalarm goniillti ve demokratik 0 1 masmda, kendi yoneticilerini kendilerinin se~melerinde, arkadasca ikna yontemlerinin benimsenmesinde ve asker kafahlann diktatorce uygulamalanndan kacuulmasmda direttiler. ~liapnikov, Medvedyev adh bir metal i/ic;isi ve Kolantay onderligindeki bir grup i§~i. oteki asm uca giderek sendikalist bir politika lcln rniicadele ettiler. Onlar, tiim ulusal ekonominin bir "Tum Rusya Oreticiler Kongresi"ne teslim edilmesini istediler. Sendikalann i§¢ smifi orgutlenmesi-

17 6


177

88/154

5/11/2018


nin en yiiksek bicimi oldugunu

ve gerektiginde deviete ve partiye muhalefet edecegini ileri surduler. Bu gruha karsi veri len miicadeleye de Lenin'le Stalin fmderlik etiller ve sendikalann rolunun bOyle tek yanh olarak abartrlmasmm devleti ve partiyi ve hepsinden onemlisi devrimde 4Ici-koyIu ittifaknu tehdit ettigini basa basa belirttiler. Ama Savas Komiinizminin bu yan Iirimleri, ytgmIardan gelen 4;ok d aha gtiCHiv.e onemli bir hareketle ezillp gecildi, Bu hareket bir baskaldm halini alarak Savas Komiinizmine hepten son verdi. Baskaldin her ne kadar Kronstadt'taki denizcilerin ayaklanmasi bic;iminde ortaya C1ktiysada, aslmda bir koylu ayaklanmasiydt. Denizcilerin QOgu koylulukten gelmeydi. Kronstadt' daki denizcilerin yapisr, Aurora'nm Kishk Sarayi bombalamak iizere Neva irmagmdan yukanlara dogru ilerladigi giinlerden hayli farkhydi, Kuvvetlerinin en seckinlerini siirekli olarak iC savasm e,;e~itlicephelerine gondermisler ve bosalan yerler yeni gelen koylii genclerle doldurulmustu. Devrimin en on saflanna yerlestirilen, yan-ae bir bicimde yasadiklanm §iddetle hisseden ve geldikleri koylerde uygulanan el koyma politikasmm gents etk.ilerinin farkmda olan bu gene koyluler, Helsingfors ve Reval'da ustlenmi~ olan "Beyazlar" tarafmdan kiskirtilryorlardr. Buna ben kendim de tamk oldum. Baskaldin patlak vermeden haftaIar once Petrograd'a giderken Reval'dan gectigim sirada, Estonya ve Finlandiya gazeteleri Kronstadt ve Petrograd'daki ayaklanma haberiyle doluydu. Reval'dakiArkadaslanm halk da bu diizmece haberlerden heyecana kapilrmsti. yola devam etmememi istediler. Bana, Petrograd'm Beyazlar tarafmdan ele gecirtldlgl, Kishk Saray'da gene Cann bayragmm dalgalandigi, iCsavasm §iddetlenmekte oldugu soylendi, Ama birkac gun sonra kente vardigimda ortahk sakindi. Bir gOsteri bile yapIldl8;1yoktu. Bu yiizden, hie,;kuskusuz var olan huzursuzlugun "Beyazlar" tarafmdan daha da kortiklendiglni ve bir acrk savasa donu§turiilmeye Call§Ildlglm soylemek hie de abartma olmaz. Ashnda huzursuzlugun, onlann uydurmalarmdan co k daha ciddi bir gercek temeli vardi, i c , ; savasm ve mudahale savaslannm getirdigi baskmm gevsemesi, koyliilerin el koyma sistemini protesto etmelerine yol acti ve boylece kentlerde dogan ac-

hk i§ci1er arasmda gerek hUkiimete, gerek koyliilere karsi bir hosnutsuzluk yaratti. Ge~i hiikiimet Kronstadt'daki baskaldmyi bastmmsn, ama protestolara silAhtan baska /}eylerle de karsihk vermek zorundaydi. "Savas Komunizmi"ni terkedip, "Yeni Ekonomik Politika'yr (NEP) benimsemek zorunda kaldi. Diioya basim, bu olayi, Bolsevik prograoumn terkedilmesi ve "kapitalizme ve s ag d uyuya geri donii/}" olarak yorumladi ve sevinc c,;Ighklan atti. HaJ.ABoI§eviklerin iktidarda ka Iamayacaguu savunan biitiin .hukumetler, bu poiitikayi, Sovyetlerin devrimci amaclanndan oporttinistce vazgeemeleri olarak yorumladilar. Bolsevikleri gene kiic;iimsiiyorlardi. Bolsevikler i~, geri cekilmek ve tam hizla zafere ve refaha dogru ilerledikleri Inanciyla yillardir durmadan savasan ve fedakarhk edenyigit kadm ve erkekleri hayal kinkhgma ugratmak kolay deglldi. Ama bu gene de yap il mak zorundaydi, Ordulann ayakian altmda cignenen butun bolgalerda, Rusya'nm en bereketli topraklannda, her iki tarafm askeri kuvvetleri koylUlerin depoladiklan tahillara el koymuslar ve koyltiler de bunun iizerine iiretimi nerdeyse durdurmuslardi. Binlerce hayvan telef olmustu. Hastaneler ve tibbl malzeler yokolmustu. thtiyae; maddeleri kithgl her yam sarrmsti. Kagrt rubleler, degerini hemen tamamen kaybetmisti. KentIer ve kasabalar yeniden onanlamayacak bir durumdaydi. 1920'de gordiigiim Petrograd'dan daha iC k ararnci ve bunaltrci bir yer olamazdi. Butiin diikkanlarm kepenkleri kapahydi. Aln iistiine gelmis caddeler araelann ilerlemesine engel oluyordu. Yapilar makinah iiifelderle korkunc bir bicimde delik desik edilmislerdi. Demiryollan, tahrip edtlmis vagonlar tarafmdan ukanrmsn. Biiyiik Savasm baslannda isler durumda olan lokomotiflerio onda-biri bile t;a!1/imlyordu. Binlerce koprii yikilrmsn. Yilhk komiir iiretimi 7.000.000 tona dek dii§mii/}iii. Her alanda tam bir yokluk hukum sunryor, kentlerde ve koylerde achk kol geziyordu. Koyhik bolgelerde eskiyahk alrms yiiriimii§tii. Para olarak yapilan odemelerin yerini ayni odemeler alrmsn. Sanayide cah§~ sayisi savas oncesindekinin yansma du/}mii~ii. Oretim, 1913'teki iiretim diizeyinin yiizde-onsekizi kadardi. On milyon koylii karasaban kullamyordu.

178


179

89/154

5/11/2018


Bir akordiyon gibi acihp kapanan cepheleriyle i~ saartan bir iiretim donemi degfl, tersine, sanayide gerileyi§ donemldir. t~ savas donemi, bir iilkenin kii~iik t;iftlik ekonomisinden kollektif ciftlik ekonomisine gececegl bir donem degildir. Tam tersine, ekonomi daha da ilkellesir ve iiretici giicler cihzlasir. Lenin. "Savas Komiinizmi"nden "NEP" yonilnde geri cekilise onderlik ettigi suada, Bolsevikler, hazir mevzilere dogru stratejik bir geri cekilmeden de ote bir durumla karsi karsiyaydrlar, Yeni sorunlar belirmeye baslamisn. NEP'e

olmamn ol-;;:iitii,b arikatlan paramparca etmek degil, yonetme sanatim kavramak ve uygulamak ve iiretim tskniginde ustalasmakti. Kosullara uyabilme ve politik onderlik konusunda gorulmemls bir smavla karsi karsiya gelinmisti. Bolseviklerin c;:ogu0 zamana dek devrimin Avrupa'yi ve Sovyet i§¢ simfmm sanayilesmis Batmm teknik baknndan daha yetiskin i~c;:ileri tarafmdan destekleneceginl, boylece iiretiro sorunlanmn kolaylasacagun sanrmslardi. Kabaran devrim dalgasi gercekten de Avrupa'yi boydan boya kaplannsu. Ama Macaristan'daki kisa siireli devrimci iktidan

egemen olan strateji bankalar, demiryollan, telgrafhaneler, posta hizmetleri, biiyiik sanayi isletmeleri, dl§ ticaret gibi kilit noktalan devlet denetiminde tutarak ve smai ve tanmsal gereksinim maddelarinin tieareti icin serbest piyasa ko sullanm saglayrp kiictik ol-;;:iidesanayi alamnda ozel mulkiyeti yeniden kurarak. "Proletarya Diktatorliigii"nii korumaktan ibaretti. Koyhiler el koyma islernlerinden kurtulmuslar ve deviete vermek zorunda olduklan ayni vergi miktanmn iizerindeki fazla iiriinii satmakta serbest birakilmislardr. Durum, Lenin'in 1917 "Nisan Tezleri"nde ve 1918'de Sovy-et Kongresine sundugu birinci raporunda kab a hatlanru c;izdigi duruma az-cok yakmdi, ama yalnizca yakmdi. Eger i-;;:avas ve miidaheleler olmasaydi, Bolsevtkler ne ozel miilkiyeti kaldirmaya bu kadar erken girisirler, ne de k o y liilerin iiriinlerine el koyma politlkasuu benimserlerdi. ekonomik neSimdi artik ekonominin ulusallastmlmasim denlerden dolayi degil, politik nedenlerden dolayi hizlandirrnak zorundaydIlar. Bu yUzden NEP. sosyalist ekonomiyle kapitalist ekonominin hir kansimmdan olusuyordu. Bazilan NEP'i. "kapitalizme geri donii§" ya da "devlet kapitalizmi" olarak nitelemislerdir. Oysa bunlarm hicbirt dogru degildir. Ekonominin devlet elinde olan kesimi sosyalistti, ama kapitalist piyasa kosullen icinde miicadele etmek, meta iiretiminin rekabatei iliskilerine girmek ve bu kosullann belirleyici ozelligi olan daigalanmalarla yiiz yiize gelmek zorundaydi, NEP yiiriirliige konuldugunda, devrimci faaliyetin tum niteliginin degismesi gerekti. Artik "iyi bir komiinist"

saymazsak, devrim hicbir yerde 7 Kasun [25 Ekim] boyutlanna erismemisti, Ayru zamanda Biiyiik Savas, i c ; : savas, mudahalsci ordularm iilkeye girmesi ve 1920 yazmm kurakhklannm yol ac;:hgl yoksulluk ve carasizlik dayamlmaz bir hal alrmsn, Kithk olanea dehsetiyle yaklasiyordu. Yakmda, 30,000,000 insam yok olma tehlikesiyle karsi karsiya birakacakn, Bu durumun lafla iistesinden gelmek olanaksizdi. Bolsevikler, iiretimi yeniden diizenleyebileeeklerini kamtlamak zorundaydilar. Dolayisiyla NEP dnnemi, Bolsevik Partisinin tepeden tirnaga gozden gecirilmesi geregini de yamsira getirdi. o giine dek olan savaslar, partinin militan yeteneklerini, askerl onderlerini, yerlesik deger yargilanna karst I}lkl§1Dlve vurueu guclerini on plana cikarrmsn. Simdiyse, sanayiyi kuracak kisilere, sosyalizmin kurulusuna onculiik edebilecek insanlara, muhasebecilere, yoneticilere, egitmenlere, cahil koylulere sanayi i§c;:isio lmayi ogretecek kisilere, yani soziin kisast, halk yigmlanm icinde bulunduldan geri durumdan ve korkunc eehaletlen cektp crkaracak, yirminci yiizyilm sanayi toplumuna ulasnracak kisilere gereksinim vardi. Bu gercekler yeni bir buhran yaratb. Bu buhran yeni bir bicimde giderildi ve Stalin bunda kendisini partinin en giic;:liimevkiine vardiran bir rol oynadi, Partinin Mensovtkler ve Sosyalist-devrimcilerle roiicadele icinde oldugu sualarda, her yeni c;:ab§ma sonunda, partiye katilanlar ve ondan aynlanlar olmus, ama 1921 yihna dogru uye sayisi 700.000'e yaklasrrusu. Ne var ki, rakamlar her sey dernek degildir. Yukanda ozetledigim yeni kosullarda, Merkez

18 0

181

VQ§,


90/154

5/11/2018


Komitesi bir "temizlige" giri~ ve partinin nileligini gelistirmek amaciyla yaklasik olarak. 170.000 iiyeyi partiden cikardi. Bu "temizlik"ten genellikle Stalin sorumlu tutulmustur, Oysa bu hareketi yiin1ten Stalin degildi. Parti i~deki bu temizlik hareketi Lenin'in onderltgmde yiiriitiilmiil}tii. Bu, siyasi partilerin tarihinde benzeri olmayan bir olaydi. Ama Bolsevikler bu hareketi yahuzca buhran donemlennde uygulanacak olaganiistu bir onlem olarak degil, partinin i§leyi§inin olagan bir ozelligi olarak. gonirler, Bu, partinin

Biitiin dusunduklsri ve yaptiklan, partiye katihrken goniilIii olarak benimsedigi parti ilkeleri ve hedeflerinin 11}Igmda smanmahdir, 1ngiltere'deki herhangi bir partide cesur bir yoneticinin Bolsevik c;izgide bir "temizIik" hareketi yiiriitmeye kalkismasr halinde, bunun 0 partinin saflan arasmda yaratacagi ~a~kInllgl tahmin edebiliyorum! Lenin, Bolsevik Partisi ieindeki ilk biiyiik "temizligi", tam "Savas Komiinizmi"nden NEP donemine ge¢§ basladlgl sirada baslatti. Partinin sosyal bilesimi ve birligi saglamlastinldi. 1922 yihnda Lenin'in, "Parti kendini sarlatan-

Bolsevik niteligini giivence altma almanm bir aracidir, Bu hareketi bazi onderlenn hasimlanndan kurtulmak ictn giristikleri umutsuzca bir atihm olarak gormek, Bolsevik Parfisinin biitiin oteki partilerden, hatta Avrupa'daki o tak i k omiinist partilerinden bile ne kadar farkh oldugunu kavramamak demektir. Temizlik "hareketl, daha sonralan iinlii durusmalara cikacak olan eski Bolseviklerin tutumu konusunda da onemli bir gostergedir, o siradaki temizlik hareketi, partili olmayanlann da katilmasma izin verildigi acik toplannlarda yiiriitilldii. Her grup ya da parti kolu bir toplann diizenliyor ve hangi kademeden olursa olsun her iiye tiim gecmisin! yoldaslanna anlatiyor, sosyal k6kenini, ic;inde yetistigl kosullan ve politik ya~amml dile getiriyor, parti politikasi konusundaki gon1~lerini acikhyor, pratik ~all~malanm anlatiyor, hatalanm kabul ediyor ve aeikhyordu. Daha soma toplann bir yargrya

lardan, burokratlardan, diin1st olmayan ya da yalpalayan komiinistlerden ve yiizlerine yeni bir 'masks' gecirmekle birlikte kalben hiiI.aMensevik olan Manseviklerden armdrrrmsti," dedigi gunlerde yeni bir kongre toplandi, Stalin, bu kongrede Bolsevik iktidann kilit noktasma getirildi. Bu kongrede Stalin, bugiin haIii korudugu bir mevkiye, Parti Genel Sekreterligine secildi. Parti Genel Sekreterligi onun elinde yalmzca bir yoneticilik gorevi olmaktan cikti ve buyiik onem tasryan polilik bir gorev haline geldi. Polilik. Btlronun giindemlerini hazrrlama sorumlulugunu tistlendl; Politik'Biironun, partinin yiiriitme ve yonetim organlanna giden kararlan onun elinden geelyordu: bu durum onu orgutun her gorevlislyle cok yakm Iliskiler icine sokuyor ve onlann gerek ~all~malarml, gerek fikirlerini inceleyebilmesini saghyordu, Partinin ulkedeki her kurulusun onderliginin orgtitleyicisi roltine iliskln Lenin'in ogretilerini, hi~

vanyor ve tavsiyelerini, iiyeligi onaylarnakla gorevli olan parti denetim komisyonuna iletiyordu. Bu yiizden, "itiraf" Bolsevizm saflarmda siradan bir davrarusti. Boyle bir uygulamanm sosyolojik kokeni, Ortodoks Kilisesinin yiizyIllar boyu Rus koylulerinin yasamma hukmetmis olan dini uygulamalannda, her koyliimm kOIDI}USUnunyaptigr isleri yakmdan bildigi ve acikea tarb~bgl koy topluluklanndaki y~ kosullannda aranabilir. Ne var ki, marksist "itiraf" tarzi, kafasi i~ledigi giinahlarla dolu olan ve i~ini birisine acmasi gerektigini hisseden yoksul koylulerin itiraf tarzmdan cok farkhdir, Bir Bolsevikten, kendi cahsmalanm objektif olarak gozden gecirmesi ve bunun biiyiik bir sosyal siirec;,:c;erisinde sosyal bir birim oldugunu kavramasi istenir.

kimse Stalin kadar derinlemesine oziimlememi~ti. Hie kimse, hatta Lenin'in kendisi bile, bu ogretilerin boylesine etkili bir bieimde uygulamasmda Stalin kadar kararh hareket etmemisti, Hem amansiz, hem de sabirhydi Stalin. Nasil ilerlenecegini ve nasil beklenecegini eok iyi biliyordu. Hiebir zaman samatacihga basvurmadi: ama gerek silahh, gerek stlahsiz mucadelede iistiine yoktu. . Stalin'in, Milliyetler Komiserligini yoneti§i butun bu gozlemlerin dogru oldugunu gosteriyor, Milliyetler Komiserliginde onun birinci sekreteri olan Polonyah Pestovski ~6yle yazryor:

182

183

S ek reterl ik k on seym de, L et on ya h, P ol on ya h, U tv an ya h, E st on ya h v e b as ks u nsu rl ar v ar di . B un la r, S ol B cl sevi zm fi ki rl eri ni n etk is i alu nd ey di la r, Ben k en di m iI.. bu hiz bin i.yindevdim ... Emin im D,


91/154

5/11/2018


e~,:r Trocki "diktatorltik~le SU~dlgl Stalin'in yerinde olsaydi, kend is in e m uh al ef et eden k on sey: i u ~ g un de d ag lo r v e cev rest ne k en di i zl ey icil er in i ! ~p la rd t. Ama S ta li n o yl e y ap ma dr , B izi a gl f S glf , a ma kararhhkla eg ltmeye ka ra r verdi ve biiyiik bir disiplin ve Irade o r n eg i g ost er dt . Kon seyi n t ek t ek u yeleny le a ra sm da a yn hk la r v ar di , ~~ bir tum olarak konseye bagh kaldi ve parti disiplininin 9gnendigl durumlar dismde, aym gqrU~ olmadigr kararlara bile uydu. Anc ak daha sonra Merkez komttsslne ba svum r ve orada k endl g6rU§lerini savunurdu.

me"sini bu donemde kaleme aldi. Bu belgenin c;evresinde kopanlan futmalar daha ileride patlak verecekti. 0 sirada h i e ; : kirnse bOyle bir belgenin varhgmdan haberli degildi ve heniiz Stalin'i suclsyan yoktu. Hatta 0 yihn ikinci yansmda gorev basma donen Lenin bile Stalin'i suclamryordu. Tersine tam bir uyum i¢nde gorilnuyorlardr, ¢nkii Sovyet Cumhuriyetlerini Sovyet Sosylist Cumhuriyetler Birligi'ne doniistiirme cahsmasuu birlikte tamamlannslardi. Stalin, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birligi'nin olusturulmasmda biiyiik bir rei oynarmsti. Bu, Stalin'in 0 giine dek kazanrugl en biiyiik politik basanydi. Lenin'le Stalin'in ortak onerileri iizerine 22 Arahk 1922'de toplanan Tum Sovyetler Birinci Birlik Kongresinde delegeler bu onemli karan onayladilar Stalin'in bu zafer karsrsmda hissettikleri, kongreye hitaben yaphgl §U konusmada goriilmektedir:

Stalin, sabirh ve kollektif I;all§rnadan yanaydi, Arna Milliyetler Komiserliginin politikasim uygularken amansizhgnu ve karan verir vermez hemen harekete gecme yetenegini gostermektsn de geri kalmadi, Cenelik giinlerinde birlikte ~all§tlgl Mdiviani'nin yonetimindeki Giircistan Komitesi, her ulusa tanmnus olan Sovyetler Birligi'nden aynlrna hakknn acnklan bir kampanyayla kotuye kullanan Sosyalist-Devrirncilerin ve Mensevtklerin kahntilanyla bas edememistl, Stalin, Cerjinski ve Orconikidze'yle birlikte, durumu "diizeltmek" uzere Tiflis'a gitti. Orada Giireii Bolsevfklerin kanldigr bir toplann diizenledilerve bu toplannda Stalin, aynlmadan yana olanlan ve onlarla bas edemeyenleri §iddetle yere caldi. Toplantiya katilan delegelerin I;ogu, Stalin'in eski arkadaslanydi. Arna 0 dostluk ya da dusmanhk iliskilerins gore hareket etmedi. O e ; : onder yinnidort saat icinde Bolsevikler arasmda yeni bir Giircistan Komitesi kurdular ve 0 giinden soma bir daha aynhker ajitasyonlara rastlanmadi, Trocki de icinde, bazi biyografi yazarlan, Lenin'in, bu konuda Stalin'in izledigi yola siddetle karsi cikngrm ve Stalin'i yeni genel sekreterlik gorevindan uzaklastirmak amaciyla geleeek parti kongresinde Trocki'yla bir "blok" olusturmak istedlgini yazarlar. Bu masalda bir parca gen;:ek payi varrms gibi gorunse de, soylenenler celismelerle doluduro 0 siralar (1922 sonbaharmm baslan) Lenin hastaydi: Merkez Komitesinin ve Polltik Biironun toplannlanna kaulanuyordu. Stalin'in bu sorunla ilgili olarak kongreye sundugu rapora Trocki de, Merkez Komitesinin oteki iiyeleri de karst cikmadrlar ve Stalin'in milliyetler sorununa iliskin parti politikasi iizerindeki karanru hepsi de onayladilar.Iste Lenin, Stalin'in hasinligine deginen, ama onun izledigi politikayi tek sozcukle olsun elestirmeyen iinlii "vasiyetna-

Bu basarmm insanhk tarihindeki onemi lnkar edilemez. Yuzyrllardir birbirini bogazlamis, birbirine karsr katliamIara giri§mi§ ve birbirini kolelestirmis irklan: biiyiik bir c;ogunlugu okuma-yazma bilmeyen, batil lnanclara sap Ianrms, koyu bir cehalete gomiiintii§ irklan blrlestiren cokmilliyetli bir deviet kurmaya kalkismak, dogrusu cesaret isteyen bir isti. Her ulus kendi dilini konusma, kendi okullannda okuma, kendi hiikiimetini kurma ve at;lkc;a belirtilen federasyona katilma ya da federasyondan c;:ekilmehakkmi kullanma ozgiirliigiine sahip oldu. Arna mimarlan SSCB'yi kurarlarken aym zamanda birliklerinin uluslararasi nitelikte olan ekonomik ve politik temellerini de attilar. Yeni federasyonun savunulmasi, onun savunma araclanrun gelistirilmesi, dl§ politika, bankalar, demiryollan ve haberlesme

184

185

Y oi da sl ar , b ug ii n S ov yet h uk ur neti ni n t ari ht nd e b ir d on um n ok ta sr di r. B u, S ov ya t Cu mh ur iy et leri ni n o rt ak la se h areket etm ek le b ir l ik te, g en e d e h er b ir in in k en di y ol un u i zl em is v e 8 88 S ol ara k k en di varhgun surdurmekle ilgilenmi§ oldugu g~te kalan eskl do.. nem ile baslamakta olan yeni donem arasmda bir srmr tasidir, Bu y en i d 6n em de, S ov yet Cu mh ur iy et leri nd en h er b ir in in 6 teki lero en begrmsiz varhgma son verilmekte, ekonomik giicIflklerin basanyla u st es ln den g el eb il mek i ~i n cum hu ri yetl er t ek h ir f ed era l d ev lett e b ir le~t iri im ek te v e So vy et h uk um et i y ai mzca v ar hg nn k or um ak la de gil, aym zama nda uluslararasi durumu e tkileyebile cek ve b unu emekcii er in ~ Ik arl arl d og ru ltu su nd a y 6n lend ir eb il acek o nemi i b ir diinya devleti hallne gelmekle de i1gilenmektedir.


92/154

5/11/2018


araclanyla ilgili olarak, Birlik Hiikiimetinin planlama konseyi butun snurlann iizerindedir ve temel iiretim guclerini birlestirir. CumhuriyetIerin simrlan, ne yalmzca giimruk suurlandir, ne de yalmzca askeri smirlar. Askeri sunr, Birligin smmdir. Giimriik simrlan da, Birligin simrlandir. CumhuriyetIerin ve oteki ozerk. bOlgelerin smirlan, esas olarak ulusal sorunlara iliskln yetkileri kapsayan simr 4;izgileridir. Gene, Bolsevik Partisi uluslararasi bir partidir, Birligin tek partisidir, yoksa ulusal partilerin bir toplami degil, Boylece ulusal kiiltiir, uluslararasi ekonomik ve politik birligin. var oldugu ve simf somurusunun ortadan kaldmldigi bir toprakta filizlenir. Ve srmf baskrsryla birlik.te ulusal bash da ortadan kalkar, Her ulus Birlikten aynlma "hakkr'na sahiptiT, ama ekonomik ve sosyal varhgl ve ulusal ozgurliigO birlige siki sikrya bagh olunca hicbiri boyle bir "hak'tki kullanma istegi gostermez. Bolseviklerin ulusal bagrmsizhk ile simf somiirii~ii arasmdaki iliskiye karsr tavirlan genellikle yanhs anlasilnusur. Bolsevikler, her zaman, smif somiirusunun oldugu yerde ulusal ozgiirliigOn olamayacagrm savunmuslar ve bu yiizden de, ulusal ozgOrliik ugruna miicadelede "emek sorununu" on plana 4;1karnu§lardu. DeVrimden once durum boyleydi, devrimden sonra da boyledir. Devrimden once Bolsevikler, her ulusun bayragi altmda ayn ayn i§(:i smifi partilerinin ve sendikalann kurulmasma karsi ';lkml§lar've Carhga miicadelede biitiinsavunmuslardi. uluslarm i§cilerini birlestiren.kar§1 tek ortak bir partiyi kararhhkla Devrimden sonra da, i§9 srmfi birligi temeli Ozerinde ulusal ozgurlOgii savundular. Giircistan'daki miicadelenin tarihi, Giircistan'm kendi y~glSInI belirleme bayragr altmda Sovyet Cumhuriyetlerim parcalama cabasmm klasik bir ornegidir. Giircii Mensevikler, bagimsiz burjuva bir Curctstan emachyorlardi. Onlann bu konudaki mftttefikleri ise, miidahaleci lngiliz ve Fransiz kuvvetleriydi. Eger savastan onlar galip ciksalardi, ger.;ekteGiirciilerin bagimsizhga kavusmasiyla degil, esas olarak Giircistan'daki petrolle ilgilenen lngiliz-Fransiz sermayesinin egemenligi altmda sozumona ozgiir bir cumhuriyet kurulacaktr, Bolsevikler, Giir¢stan'm bagrmsizhgr

sorununu hlc duraksamadan simf sorununun ~oziimO temeli iizerinde ele aldiler. Kml Orduyu Giircistan proletaryasmm yardunma gonderdiler, mensevikleri bir yana alliJa r ve soztin kisasi, sorunlan 0 bicimde .;ozmeye cahstiler ki, bugiin Giircistan'm bagimsizhgr onun Sovyetler Birligi'ndeki smif temellerinin saglamhgma dayanmaktadIr. Lenin'le Stalin'in sorumlu olduklan ve biiyfik bir kisrru Stalin tarafmdan hazirlanan 1922 Anayasasi, Birligin son biclmi dagildir. Ondort yil sonra Stalin yeni ve daha biiyOk bir tasan hazulayacaktI. Ama kithgm hiikiim surdii-

8ft ve oncii partiyi yaratan yiice onderin olumiiniin yaklasbgl gunlerde hazirlanan 1922 Anayasasmda bile. milliyet.;ilik ve entemasyonalizmin, Halklann Diinya Sosyalist Toplulugunun gelecekte alacagr btcimlerin ana hatlan farkedilebiliyordu. 1922'de Lenin hastalammsu. Bedeni gittikce zayif dii§iiyordu. 0 ytlm son aylannda bir parca toparlandi, ama birligi kuran Sovyet Kongresiyle hemen hemen ayru siralarda t:oplanan Komunist Enternasyonalin DOrdfincii Kongresinde yaptIgl konu§mada, hapimiz Lenin'in sesinin derinlerden galdigine tanik olduk. Onunla kongre salonunda karsilasrp konustugum zaman, 0 slf~da onu ~~ren herkes~ hissettigi §eyleri hissettim: Onun bIT daha lyUe§meyece~ olasihgma inanmak istemeyen umutla korku kansrmi bIT duygu. Ama umut bir i§e yararmyordu. Yorucu cahsmalaria dolu yillara 1915'de aldigi yaralar da sklenince, bedeni giicsOz du§mii§tii. Kisa bir siire soma Lenin politik faaliyetten tamamen ~kildi. Onderligin tiim yiikii oncelikle Stalin'in omuzlanna ~oktii. Stalin, ~ok kisa bir zaman once. yarataci dshasmm ve en karmasik durumlarda bile ilerideki hedefi gorme yeteneginin .;arplCl bir 6megini ortaya koymustu, Achk, i4;~ava§ve bircok cep~ede aYDl_n~a mftcadele doneminde. ugrasmasi gereken bITyIgm gunluk isin arasmda, "Rusya'nm elektrige kavu§turulm~I" i~ b!r plan uzerinde cahsiyordu. 1921 Martmda Stalin, Lenin e bu planla ilgili olarak sunlan yazmistu Ustahkla haZlflanml§ ekonomik, ge~ekten yapici bir plan. s6zciigiin tam aulanuyla ge:n;ek bir ~devlet~plana. Rusya'm n iistyaplsllli

var alan kosullarda mumkun olabilecek biricik bb;:imdeekona-

186


187

93/154

5/11/2018


mik bak nndan temeline , "g er eek ten dogr u" bir s mai tsknik tem ele oturtma k iltin, z ama nmnzm ger cekten mar ks is t tek giri,imi .... Benim ogutlerim mi? .., Birincisi: Bu plan iizerinde gevezelik ederek bir dakika bile kaybetmemek. tkincisi: Tasanyi hilt vakit gsclrmeden pratik bir bicimde uygulamaya baslamak, U!tiinciisii: E1deki i§gUcUniin en azindan iic;te-birini bu yeni cahsmamn tamamlanmasma ayirmak. ..Ddrdiincilsii: Bu plamn gerceklestlrilmesme kaulacak oianiar, rum iyi nitelik1erine karsm, gene de pratik deneyimden yok sun o lduklann a g6 re ,. "Plan Komisyonutnu g6z6mlne almahdirlar. Besincisl: P r av da, I z v e st ia ve 6zellikle Ekonomiceskaya Jim gazeteleri, Elektrige Kavusturme Plamm halka tarutmah., herkesin ilgisini bu plana cekm eli ve bu planla ilgili biitiin s omu t a ynnnlan

etmek de Stalin'e du§w, Stalin, Trocki'nin, proletaryanm koyluluge karst snuf mucadelesins girismesi onerisini reddetti ve 1923 Arahgmdakl parti kongresinde "trockizm'te karsi miicadele cagnsmda bulundu. Bu, Lenin'in artik yanlannda olmayacagi dusuncesinden mi ileri geliyordu? Belki de, Surasi bir gercektir ki, kisisel duygulann rolu yok sayilamazdr. Ama Stalin'le Trocki arasmdaki temel anlasmazhgin ozunde politik bir anlasmazhk oldugu da bir gercekti. Kisisel duygular tathhkla giderilebilirdi, ama birbirine taban tabana karsrt politikalar

anlatmahdrrlar

zorunlu olarak eylemi gerelctiriyordu. Stalin'in bir cepheden oburiine kosarak Trocki'ye karst amansiz bir saldmya girismesi karsismda, Lenin'in parti yonetimi icindeki bu miicadeleden kaygrlandrgi, ilk hastahgr sirasmda kaleme aldrgi Va siyetn a me' sinde acikca gonilmektedir. Ote yandan Lenin'in, Trocki'ye karsi giri~igi siddetli polemiklere karsin, onun bazi yeteneklerine hayranhk duydugu da, Vasiyetn a me'd e farkedilmektedir. Gene a~lktlf ki, bu belgenin tum amaci, eger mumkunse "parti icinde bir belunme'yi onlemekti. Sayle diyordu bu Vasiyetname'de:

...

Batih ustatlar Lenin'In cilgmhk ettigini ileri siirdiiler, ama tasan hie vakit gecirilmeden uygulamaya konuldu ve cok gecmeden Rusya'mn elektrige kavusturulmasi icin tasarlanan planlama cihazr, Devlet Ekonomik Planlama Komisyonu haline geldi. Boylelikle, NEP'in dogus doneminin celismelert ve kansikhklan arasmdan, en sonunda Sovyetler Birligl ekonomisinin tum bir gelisme akisma egemen olacak berrak bir program olusuyordu, Ama bu donem yamsira kendi sorunlanm da getirdi ve Lenin'in hastahgi srrasmda Bolsevik Partisi icindekl ~e~itli gruplar arasmdaki mucadele yeniden siddetlendi. Buharin, Trocki ve obiirleri, yeni donerne iliskin kuskulanm ve korkulanm bir kez daha ortaya koydular. Buharin, dis ticaret iizerindeki deviet tekelinin kaldmlmasim ve tiiketim ve sanayi mallan gereksiniminin bah kapitalizmi tarafmdan daba serbestce karsilanmasma izin verilmesini istiyordu. Trocki, koyliilere karsi bir ekonomik atihma girisilerek sanayi ve tanm iiriinleri fiyatlan arasmdaki durmadan biiyiiyen ucurumun ortadan kaldmlmasmi savunuyordu. Trocki aym zamanda "parti biirokrasisi'tne karst da bir saldm baslatti. Yeniden ortaya cikan bu anlasmazhk karsismda Stalin, Lenin'in politikasmi savunma gorevini yiiklendi, Ama bu anlasmazhgi onleyecek Lenin artik yoktu, Giiger arasmdaki acik catisma cok gecmeden daha biiyiik boyutlara ulasn. Lenin, hasta yatagmdan, Buharin'in dis ticaret uzerindeki devlet denetiminin gevsetilmesi politikasma karst oldugunu yaznusti. Ama Trocki'nin tuttugu "Yeni Yol" He mucadele edemeyecek kadar hastaydi, Bununla mucadele

Denge saglamayi, yakm gslecektekl bir bolunmeys kar§1 bir giivence olarak dii§iiniiyorum; burada, tamamen kisisel olan bazi fikirleri belirtmek niyetindeyim. Denge sorunundaki temel etkenlerin -bu bakis altlsmdanMerkez Kornitesinin Stalin ve Trocki gibi iiyeleri oldugu kamsmdayrm. Kam mca, b olunme tehlike sinin biiyii. k bir bo lumunu bunlar ar asm dakl iliski olus tur maktadir. Bu onlenebilir ve s amnm, o nlenme §anSI, Merkez Komitesindeki iiye sayist elliye ya da yii.zeItlk.anlarak artmla bilir. Stalin yolda s, gen el se kr eter oldu ktan s onr a, muazz am bir iktidar a sa bip oldu; onun b u iktidan he r zama n yeter li bir tem kinlilikle kullanabildigmden emin degilim. me yanda n, ulas nr ma ve habe rlesme halk komiserligi sorunuyla ilgili olarak Merkez Komitesine kar§Iyiirii.ttiigii miicadelede de g6rii.ldiigii gibi, Trocki yoldas, yalmzca olaganustu yelenek sahibi bir insan -ki§isel olarak hilt kuskus uz ms vcut Mer kez K omites indek i en yetenekli k i§idir- olar ak degil, ayn i zam anda ke ndine asin giiv enen ve s or unlan n yalmzca idari yBD lyla a sm de re cede ilg ilenen bit insan olar ak ke ndini 808 termektedir. Mevent Merkez Komitesinin bu en yetenekli iki onderinin sahip olduklan nitelikler, onlar istemeseler de, bir bOliinmeye yol a ltBbilir. Eg er par timiz bunu 6nlemek iiz ar e onlemalmazsa, umulmadik bir bolunme meydana gelebilir. ." Stalin cok kabadtr ve biz komiinistler arasmdaki iliskilerde tamame n goz yumulabilir o lan bu hata, gene l s ek re ter lik g6r evinde

1 88


189

94/154

5/11/2018


gbz yumuIamaz olmaktadir, Bu yfizden, yoldeslara, Stalin'i bu gorevden a l m a m n ve onun yerinO;l,buron bu balamlardan Stalin'den Caridi birini, y a m daha sabirh, daha sadik, daha kibar, yoldaflara kinll dab a na zik v e d a h a az kaprisli birini atamamn bir yolunu bul malanm Oneririm. Bu d u r u m onemsiz b ir §ey gibi gon1nebilir, am a o yle s amyor um ki Stalin'le Trocki arasmdaki yukanda siiziinu ettigirn ilitki aeismdan hi4;de onemsiz bit sorun degildir ya da onemle ele almmasi gereken bit onemstz sorundur,

Bu belgede, Stalin'i n izledigi politikaya iliskin hicbir elestiri yak. Yalmzca, kisisel niteliklerin olagftniistu kosullar altmda t;izilmi§ bir portresi vat. BOyle bir belgenin, Lenin'in oliimunden soma, hatta yazrldigmdan oniki ayi a§km bir siire soma orta:ya ~l§ olmasi tuhaf gorunmektedir. Ama gene de Lenin'in, Stalin'in davramsmm diizeltilmesinin, temel politik aynhklann giderilmesine bu kadar bfryiik bir katlada bulunabilecegini diisiinmesi zayif bir umuttu. Hit; kusku yok ki, eger Lenin oimeseydi, ekibi bir arada tutabilirdi. Cfrnkfr her iki taraf da onun onderligini ve otoritesini kabul edecekti. Ama onun yoklugu cok §ey farkettirdi. Stalin, Lenin'in politikasmi ne kadar eksiksiz bir bicimde izlese, Trocki snf basmda Stalin bulundugu i~ bu politikayi benimsemeyecekti.i§te, Lenin'in yakmda olfrmiiyle sonuclanacak olan hastahgi srrasmda, gelecek yillarda devrimin ve Stalin'in yazgrsmi belirleyecek bir catisma yava§ yavas beliriyordu. Stalin 'in, Lenin'in klstsel alestirisini yureginde duydugu kesintlir. Yirmi yildan fazla bir zamandrr Lenin onun ogretmeni, 0 da Lenin'in sadik bir ogrencisi olmustu, Ama o bunu oziimleyebilecek bir insandi. Ayru zamanda bir ogretmenin niteliklerine de sahipti. Hicbir zaman dalkavuk olmarrusti. Saglam bir inanca, biiyiik bir irade giiciine ve kararhhga ve, eger Lenin gorecek kadar ya§8S1Yw, zaman zaman bitmek tiikenmek bihneyen boyutiara ulasan bir sabirhhga sahipti. 1924 Ocagmda Lenin oldii. Rusya'daki ve oteki iilkelerdekimilyonlarca insanm yiiregine derin bir hiiziin -;okill. [§~ srmfi hareketi tarihinde hicbir onder Lenin kadar sevilmemisti. Parti saflarmdaki tartrsmalara hemen son verildi. Geni§ halk ytgInian sifmn altmda kirk derecede Moskova'd aki biiyiik Sendikalar Salonunda Lenin'in cenazesi

ominden agu agrr gectiler. Trocki dismda, Stalin ve oteki onderler Lenin'in basucunda saatlerce nobet tuttular. Lenin'in Oliisii mumyalandi ve KIZIIMeydandaki bir mozoleye yerlestirildi. Kizil Ordu askerleri bugun hAlAmezarmm basmda nobet tutmaktadular. 26 Ocakta, TUm Sovyetler tkinci Birlik Kongresince diizenlenen Lenin'i anma toplantismda, Stalin sunlar, soyledi: Biz k omiinistle r, oze l bit rn aya da n yo gr ulmu s ins an lanz . Biz Oz el bit kumastan dokunmusuz. Btzler, proletaryamn buy1ik strateji uzm anm m, Lenin yo ldas m o rdus unu me yd. an a g etir en ler iz. Bu or dun un n ef er i olmalta n d aha ~er ef li b ir f ey olamaz . Len in yolda sin kurueusu ve onderi oldugu partinin iiyesi olmaktan daha yiice bir feY o lama z . .. Lenin y olda s, a rar mz dan a ynilr ke n. bizde n pr oletar ya diktatorldgiinti. korumamm ve saglamlqbrrnanuZl istedi. Sana yem in e de riz, y olda s, bu em ri f ere fle ye rine getirm ek i9n hi4;bir 4;8bay! es1rgemeyecegiz!... Lenin yoldas, arannzden aynhrken, bizden Cumhuriyetler Bitligini s ag lamles ur man nzr v e ge li§tir me mizi istedi. Sana ye min ed er iz, Lenin yoldas, bu emri de ~erefle yerine getirecegiz! Lenin yoldai bize bircok kez, KIZlIOrdunun giicIendirihnes1 ve kosullanmn gelistirilmesinin, partimizin en onemli gorevlerinden biri oldugunu belirtmifti... Oyleys.e yoldaslar, K i zrl O rdumu zu ve KI ztl Donenmarmzi gucIendirmek i9n hiCbit 4;8bay! aslrgemeyeceglmize yamin edelim ...

Lenin olmii§tii. Ama leninizm min bayraktan Stalin' di.

190


dogmustu

ve leniniz-

191

95/154

5/11/2018

Stalin -JackT.MurphyBiyografi-slidepdf.com O NO CO NC O

tarusan bir insan degildi, Ashnda, hicbir iilkenin politika tarihinde politik bir partinin onder iiyeleri arasmda boylesine uzun bir s6z savasmm, yalmzca sozlerle yiiriitiilen bir savasm bulunmadignu soylemek isterim. Aynca, Stalin gibi boylesine biiyiik bir iktidarasahip hicblr ondenn hasmina karsi bu kadar biiyiik bir sabir gostermedigini rahathkla ekleyebilirim. Olup bitenleri, her $eye 'yakmdan tamk 0 1 mus bir kimse olarak, 1923 Arahgmdan Trockl'nin Sovyetler Birllgl'nden siirgiin edildigi 1929 Ocagma dek siiren uzun miicadelede sik sik yer alnus bir kimse olarak yaziyo-

O OL OM

S T l \L tN V E T R OQ d: D E V R 1 M V E K A R ~ I-D E V R iM

LENiN'1N olumunden bir ay once, 1923 Arahgmdaki parti kongresinde, Stalin "trockizm'jn yokedilmesi icin (:8gnda bulundugunda oradaki biitiin g6zlemciler Stalin'in Trocki'yle olan butun sorunlan ~6zmeye, onun etkisine son vermeye ve savundugu fildrleri de onunla birlikte yikmaya ke sin olarak karar verdigini acikca anlamislardi. Stalin'in kendisiyle Trocki ve yandaslan arasmdaki catismanm izleyecegi asamalan, parti icindeki ilk ideolojik miicadelenin en sonunda Trocki'nln surgun edilmesine ve idam mangalanmn ise koyulmasma dek varacaguu onceden hesapladiglDl hicbir zaman s6yleyemem. Stalin, once vuran, soora

rum. Stalin bu kongrede, daha once Lenin'in yapbgl gibi, Trockl'nin gorii§lerini bir kez daba "trockizm" olarak sergilerken, Bolseviklere, her muhalif giice karsr kullanacaklan guc!ii bir silah saghyordu, Ayru bicimde Lenin oldiigii zaman onun ogretilerini "leninizm" olarak oliimsiizle~diginde de, ustaca bir politik savas yiiriitiiyordu. Lenin'in Vasiyetname'sine dayamlarak Trocki ugruna Stalin'in feda edilip edilmemesi iizerinde tartrsmamn hiebir yaran yoktur. Bu belgeyle ilgili olarak bir Y1gIndediko, du yapilrms, bircok temelsiz gorU§ ileri siiriilmii§tiir. Lenin'in Vasiyetname'si, 0 zamana dek kendisinin engel oldu- . gu bir b6liinmeyi, Bolsevik partisi i.;:inde bir boliinmeyi onIerne cabasmdan baska bir ~ey degildi, Lenin'in hasta oldugu bir srrada yazrlrmsn. 0 srrada Bolsevik Partisi 6nderlerini niteleyisi herhalde oldukca yerindeydi. Ama gene de d a ha sooraki olaylar, Trocki'yi gereginden fazla biiyiittiigunii ve "Harika Giircii"yii gereginden fazla kii(:iimsedigini ispatladi. Aynca mektubun iletilmesi de, Lenin'in umdugundan farkh kosullarda meydana gelmis olabilir. Gercekten de, bu beIge karanhga srkilrms bir kursundu ve hedefini bulmarmsti: Belge, Lenin'in haleflerini birlestirmedigi gibi, onun 0 zamana dek kararhhkla sava§bgl ve mahkum ettigi guclenn elinde bir silah haline geldi. Ama biitiin bunlara karsm, bu silahr tersine cevirmek Stalin iein gii.;: olmadi. Stalin. Partinin Onucuncu Kongresinde belgeyi okuduktan soora, "Evet, ben Lenin'in partisini yoketmeye kalkisanlara karsr kabayim" dedi ve boylece sorunu bir kibarhk sorunu olmaktan crkararak partinin devrime onderlik etme rohinun, ilkelerin ve hedeflerin savunuldugu biiyiik bir savas

192

193

G ~ en le rd e W as hin gu .m 'd a, t em iz lik h ar ek et in i to rtl §u ke n , m e vk i s ah ib ! v e iizgiin b i r F r a n s/ .Z 1 f I bana s6ylediklerini umuamtyorum. "Eve!", de m4ti, ~kor/amf bi r ley ol m al t; s j z in de di gini z .gi bi, bi r fl!gmilk olmal: Ama unutmaym; dostum, oniann R us ya 'd a k uq un a d iz djk le ri Bqinci K o l mensuplanm biz Fransa'da bakanlik kolrugulm o tu r tt uk . B u gi in h e r ikisim« sonucunu da gijrebiliyoruz; he m de Kl2.llS a v a § c e p h es in d e . " W.DURANTY


96/154

5/11/2018


alam haline getirdi. Ama her §eye karsm, Lenin'in kibarhkla ilgili ogiitlerine iiztilmiistii. o giinlerden sonra, Bolsevik onderler arasmdaki rniicadelenin kisisel yanlanna duyulan ilgi 0 kadar yogunlasrmsnr ki, sozkonusu sorunlar {:ogu zaman oZOnden saptinl.ml~ ve bulendinlmisur. "Stalin, eski Bolsevikleri, Lenin'in dostlanm yokediyor", "diktator Stalin, devrimin en iyi evlatlanni katlediyor", "Stalin, ikiyuzluluklerle dolu bir evet-efendimciler partisi yarauyor." lste diinya bu sozlerle calkalamyordu. ta ki Hitler ordulannm Moskova kapilanndan geri puskiirtuldugu, Sovyetler Birligi'nin 0 essiz birligi, coskusu ve gucuyle tum insanhgi §a§kmhk icinde birakngi ve tiim dunvayi Sovyetler ve Stalin'in onderlig! uzerinde yeniden diisiinmeye zoriadigi giine dek.l§te 0 zaman, Sovyetler Birligi'nin gii\=siiz oldugu ve icten \=oktiigiiyolundaki butun ugursuz kehanetlerin yanhs oldugu anlasildr ve tum diinya Sovyet guciinun biiyiikliigii oniinde sarsildr, Sovyetlerin zaferinin gorkemi karsismda gozleri kamasti, Uzaktan bakngumzda ya da sonradan degerlendirdigimizde, bireok olaym onemini kiic;iimsemek kolaydtr. Stalin'le Trocki arasmdaki anlasmazhklar 1924 yihna dek gelip gecici ve onemsiz seyler gibi gorfinmii§tii. Ne Stalin, ne de Trocki birbirlerinin gorO§lerini sistemli ve kapsamh bir bicimde sergilememlslerdi. Birbirlerinin ne ozel olarak Rusya Devrimine lliskin, ne de genel olarak devrime iliskin gorii§lerini sistemli olarak sergilememislerdi, Her ikisi de Marx'm izleyicileri olduklanm soylemislerdi, ama marksizmi kendl tarzlannda savunmuslardi. Aralanndaki 9Btl§ma, Marx'm soylediklerinden degil, marksizmin her ikisinin de onder olarak faaliyet gosterdikleri somut kosullara uygulanmasmdan kaynaklamyordu. ' Savas patlak verdiginde, Bolsevik Partisi ve Stalin, Rusya Devriminin tOm bir gelisiminl belirlemis olan 0 biiyiik kararlardan birini vermek zorunda kaldilar, 1917 Kasonra, butun gozler Avrupa'daki devriSIlIl olaylanndan min uzun siiredir 6z1enen yaygmlastmlmasma c;evrilmi~ti. Ama Macaristan'daki kisa omiirlii Bolsevik rejimin yokedilisine, Alman Devriminin Weimar Anayasasma saptmhp orada bogulmasma tamk olmuslardi. 1923 yihnda, Komii-

nist Entemasyonalin onderleri Zinovyev, Buharin ve Trocki Almanya'da proletarya devriminin cok yalan olduguna inamyorlardi ve Kominfem Radek'i Almanya Komiinist Partisi ondsrlerine damsmanhk etmeye yollamisn. Radek basanh olamadi ve ayaklanma bastmldi, Arnk en atesli olanlar bile Avrupa'da devrimin gerilemekte oldugunu a\=lk{:agoniyorlardi ve bu gerileyisin ne kadar surecegini hie kimse kestlremiyordu, Stalin, Komiinist Enternasyonali 1919 Martmda Lenin'le birlikte kurdugu ve kendisini ilk kez gordiigiim 1920'deki tkincl Kongrede de bulundugu halde, uluslararaSI sorunlar iizerinde pek az yazrms, pek az konusmustu, Biitiin politik yazilan, hatta milliyetler sorunu iizerine kitabi bile, Rusya lmparatorlugu lcindeki miicadeleler iizerinde yogunlasnusti. Lenin'in 1914-18 savanna Iliskin enternasyonalist gorO§iinii paylastigi balde, bu konuda hemen hicbir §ey yazmarmsn, Onun uluslararasi sorunlara giri§i esas olarak deneysel bir bicimde oldu. Daha onceleri, 1905'te Finlandiya'ya, 190B'da Stokholm'e, 1907'de Londra'ya, 1912'de Krakov ve Viyana'ya gittiginde, parti sorunlarmdan baska bir §eyle ilgilenmemisti. Rusya lmparatorlugunun sirurlan dismdakl olaylara ilk gereek katkilan, Lenin'in yardimcisr oIduktan sonra baslarmsn. Brest-Litovsk gOrU§melerine iliskin buhran patlak verdiginde, hemen leararhhkla Lenin'in safmda yer aldi ve antlasmamn hemen 0

imzalanmasmi Ciinkii Stalin, Avrupa'da devrimin savundu. eli kulagmda oldugusiralarda yolundaki hayallere asla kapilmiyordu ve Alman devrimciler 1923'te yenilgiye ugradiklannda, Stalin'in, Rusya proletaryasmm Sovyetler Birligi'nde tam hizla sosyallzme ilerlemesi gerektigi yolundaki inaner dogrulannus oldu, Stalin, Sovyetler Birligi'nde sosyalizmin kurulusuna girismekle, oteki iilkelerin i§\=ilerinin dostca destegini kazanacaklarm dan , ama en azmdan uzunca bir sure basks bir i§¢ devIetinin yardirmndan yoksun kalacaklanndan emindi. Stalin'e gore, Rusya Devriminin yazgisr oncelikle su sorun iizerinde toplaruyordu: Kapitalist diinya Sovyetler Birllgi'ne karsi yeniden bir savasa girismeden, Sovyetler Birligi gii.;lii bir sosyalist ulke haline gelebilir miydi? Bu soruya

194


195

97/154

5/11/2018


kacamak bir yarut vermek olanaksizdi. Stalin ve Bolsevik Partisi bu soruyu olumlu yamtladiklan takdirde, gfi~erini-. sonuna dek seferber etmelerini zorunlu hale koyacak. dev blr gorevle karsi karsrya geleceklerdi. Olnmlu yamt verdil~r ve NEP'in ytirurlukte oldugu bir donemde bu yamtm verilmesinde one ge~ Stalin oldu. Herhalde kapitalist diinya bu donemi "kapitalizme g~ ri cekilis" donemi olarak g6rmii~. Refonncular da herhalde bu donemi, Sovyetler Birligi'nln siirekli artan bir liberalizme gidecegi liberal bir donemin baslangici olarak degerlendirm.i§lerdir; yani devrimcilerin hnistiyan olduklan, Bolseviklerin tatsrz devrimci yontemlerden vazgectikleri ve sosyalizmin saptmldigi bir donem olarak. Stalin ise, bu donemi, yeni saldinlara ge~eden once Bolsevik tumenlen yeniden diizenlemek iizera devrimin "hazir mevziler"e geri ~ek:ildigi bir "soluklama" d6nemi olarak gorfiyordu. Hie kuskusuz bu, sozkonusu donemin smif mucadelesinin asked terimleriyle ifade edilmis bir degerlendirmesidir. Ama Stalin'i nlsun, devrim siirecini olsun, herhangi bir baska acidan degerlendinneye kalkismak son derece anlamsiz olur. Bol§eviklerin tarihi yarans tarslanm begenmeyebiliriz. Gerek yonetenlerin, gerek yonetilenlerln daha temkinli davranmis olmalan gerektigini dO§iinebiliriz; arne bu bizim garcekten olup bitenleri kavramarmzi saglamaya caknr. Stalin, Bolsevik bakis acisnu savundu, Bolseviklerir

yet hiikiimetinin savasacak silaht bulunmadrgi bir donemde, "ne savas ne bans" anlayrsiyla devrimci savas anlayist arasmda yalpaladi durdu. Stalin, Kizil Ordunun Bolsevik 6nderler tarafmdan y6netilinesini savundu. Trocki ise, ordunun kunnay g6revlerini CarlIk ordusundan gelen subaylara teslim etti. Trocki, sendikalann zorunlu devlet kurumIan haline getirilmesini ve emegin askerilestirilmesini 6nerdi. Lenin ve Stalin ise, sendikalann gonOllii orgtltler olmasmi savundular ve emegin askerilestirilmesine karst~Iktalar. Lenin ve Stalin, sosyalizmin tek iilkede kurulabilecegini ilari siirdiiler. Trocki ise, Rusya devriminin hemen bir A vrupa devrimiyle desteklenmedigi takdirde mutlaka basansizhga ugrayacag; gorii§iinde diretti. Trocki'nln biitiin bu sorunlardaki fikirleri ardi ardma siralandigmda, onun pratik.teki onerilerinin bozguncu ve teslimiyetci oldugunu g6nnemek olanaksrzdrr. Trocki, Ekim Devriminden fi~ ay kadar once, aneak Menseviklerin kesin olarak yenilgiye ugradiklanndan emin oldugu zaman, Mensevik kamptan Bolsevik kampa geciverdi, Aynca devrimden hemen sonra meydana gelen olaylardan a-;lk-;a anlasildig; gibi, Trocki devrim sorunlanna yaklasnmm temelde zerrece degi§tinni§ degtldi, Yalmzca kendisine iistunluk saglayacak alaru deg;i§tirmi§ti. Parti icindeki biiyiik temizlikten soma, NEP doneminin ortalarmda, Stalin "trockizme karsi leninizm" sorunu-

hedefleri hareket etti ve rmydi, Bolsevik bagh kaldi.dogrultusunda Bu ge~egi g6zden kaeirdik tiimilkelerine bir devrim siireci anlammi yitirir ve cinayetler. intiharlar, korku, kisisel kiskanehklar ve kislsel tutkularla dolu siradan bir oykii derekesine Indlrgenmis olur, Rusya Sosyal·Demokrat ~~ Partisinin kurulusunda patlak veren ilk c;au§madan 193B'de KIzlI Ordudaki temizIlk hareketine dek tiim bir kavga, son ~ozOmlemede, devrimle kar§l·devrim arasmdaki uzun siireli bir miicadeleden baska bir §ey degildir. Daha ilk baslarda Lenin'le Stalin: devrime hangi smifm onderlik edecegi sorununda Trocki ve yandaslarma kar§1 -;ik:m.t§lardl. lktidann ele gecirilmesinden soma Lenin ve Stalin kararhhkla Brest-Litovsk Bans Antlasmasuun imzalanmasmr savundular. Trocki ise, Sov-

nu ortaya koydu. Ama doktrin sorunlanmn somut politik btcimlerde nasil ortaya konulacaguu Lenin'den 6greomi§ olan Stalin, biitiin teorik tarnsmalan "sosyalizmin tek ulkede kurulmasi" sorununun incelenmesine y6neltti. "Trocki bu soruna nasil bakIyor?" diye sordu ve Trocki'nin 1 90 5 Y ilt adh kitabmdaki s6zleriyle yarntladi: Rusya'd aki devrimci gelismsnin niteligi iizerine gorii§ierin, sonraIan "siirekll devrim" teorisi diye bilinen gOrii§ierin yazarm kafasmda y avq y ava§ billurlasma si, 9 Oca kla Ek im 1905 G ene l G re vi a ra smdeki fasrlada oldu. Bu karmasik gibi goriinen deyim ashnda 01 · dukc a ba sit bir f ikr i an lauyor du : Rusy a De vr iminin ac il h edef le ri burjuva nitelikte olmalanna karsm, devrim bu hedeflere ulastiktan sonra orada durmayacakn. Devrim, iinundeld acfl burjuva sorunlanm, proletaryayi iktidara getinneden I;ozemezdi. Ve proletarya, lktidan ele gecirdikten sonra, kendisini devrimin burjuva I;eryevesiy'

196


197

98/154

5/11/2018


I e s uu rl ay am azdi . T am t er si ne, p ro leta ry a o ncii sO, zaferi ni g Ov en ce altma alabilmek Icm, yonetiminin d a h a ilk asamalannda yalrnzca feod al m ii lk ly et e b Il l d eg ll , a ym zam an da k ap it al ist m Ul ki yete ka r~ l da Mklo saldmla ra g irismek z orund a kala ceku. Bunu ya park en , p ro leta ry a, y al mzca k en di si ni d ev ri mci m ii ca deleni n i lk a ss m al an nd a d sst ek lemi s o la n b ur ju va g ru pi an yl a d eg il , a ym zsm an de i kt id ar a g el rn esi nd e k en di si ne y ar di m etm ls o la n g en is k oy li i yig in la ny ls d a d ~m an C8 cau sm el ar e g ir ecek ti . Koy li il eri n b ii yi ik co g un lu gu o lu st ur du gu g er i bit iilkedeki i~i hiikfunetinin iI;:indebul un du gu t ;:eli ~m el er a ncak u lu sl ar ar as r p la nd a, d ii ny a p ro leta ry a devrimi planmda Ij}ziilebilirdi.

Ve "leninizm"in §oyle yarutladi:

safmda yer alan Stalin, bu goriisleri

Leni n, p ro leta ry a H e emekci k 6y li i t ab ak al an a ra sm da ki itti[akfall, proleta rya dikta torltigun un temil ola ra k so zeder. Oysa Trocki, "proletarya onc iisiiniln ge ~ k6ylii Y lgmlanyla d usman ca y atl~-, masr''ndan sozediyor. L en in , p ro leta ry am n ems kci v e somiiriilen Ylgmlara onderliginden sozeder. Oysa Trocki, "koylulertn biiyiik t,;:ogunlugu olusturdugu geri bit i il kedeld i §l ii h ii ki i. meti ni n il ii nd e b ui un du gu c;: el i§ melerHden sozediyor. Leni n' e g ore, d ev ri m k sn di g ucleria i, esa s o la ra k b izza t Ru sy a' mn i§1tive koyliileri arasmdan yaratir, Trocki'ye gore ise, gerekli giit,;:ler ancak "diinya proletarya devrimi planinda" bulunabiltr. P ek i, d ii ny a d ev ri mi b ira z g ecik meyl e g er cekl ss ecek o lu rs a n e o la cak ? D ev ri mi mi z i t; ;i n bi r u mu t ~ lg l v ar m id ir ? Tr oc;: ki y ol da s, h er hangi bir umut l~lgl oldugunu kabul etmiyor, IiOnkii "i~t;;ihiikiimetlnin iltinde bulundugu lieli~meler ... ancak. .. diinya devrimi plamnda ¢ziilebilir." Bu gorii~ gore, devrlmimiz icin tek bit secenek kalmaktadsr: Diinya devrimini beklsrken, Kendi c;:eli§meleri it,;:inde kurumak ve k6kierine dek c;:iirilyiipgitmek. Lenin'e gore proletarya diktatorliigii nedir? Proleta rya dikta torliigii, "se rma yenin tamamen y ak edflmest" ve " so sy al izmin n ih ai o la ra k k ur ul rn asi v e s ag la ml 8§ tl nl ma sl " it ;; in , p ro leta ry a i le emekei k oy lu y tg ml arm m i tt if ak ma d ay an an i kt id ar dir,

Trocki'ye gore proletarya diktatorlugu nedir? P ro leta ry a d ik ta to rl ug ii . "g en i~ emekci y rg ml an yl a.; d ti sm an ca 9 ansmalara giren" ve "c;:eli~melerinin" Ij}ziimiinii yalmzea "diinya devrimi planmda" arayan bir Iktidardir, Bu "siirek1i devrim teorisi" H e Mensevizmi n p ro lela ry a d ik ta t6 rl ii gi i k av ra rr um r ed deden 0 m ah lm t eo ri si a ra sm da n e fa rk v ar di r? ()ziinde. hlcbir fark yoktur.

B6ylece, ideolojik savas acilmis oldu. Stalin yalmzca gticlii bir tartismacr degil, aym zamanda Trocki'den kat kat iistiin bir orgutleyici ve taktisyendi de, Daha once parti

icindeki biiyiik temizlik hareketinde Lenin'e yardimci 0 1 mustu, t;iimdi de, Lenin'in ohimiinden soma, partiye, Lenin'in davasma hizmet etmek isteyen 200,000 yeni iiye allyordu. 0, yeni bir ogreti kurmadi: Lenin'in bayraktan ve ogrencisi olarak partinin ve yigmlann basma ge¢i. Du§manlan ise, onun partiye aldigi yeni uyeler icin "serseri takimmm dalkavuklar partisine doldurulmasi" dedUer. PoBtika alanmda, insanlar bizim onaylamadigumz isler yaptiklannda ya da sevmedigimiz birini desteklediklerinde, hemencecik "serseri taknm", hembuldugumuz de genellikle isler "azgm serseri takinu" olur cikarlarl Dogru yaptiklan zaman da, "bilinelenmis halkm sesi"nden ya da "en iistiin demokrasinin onurlu ifadesi"nden sozetmeye baslanz! Bu biiyiik tartisma patiak verdiglnde, Stalin'le birlikte Trocki, Zinavyev, Buharin, Radek, Kamenev ve Rikov da Bolsevik Partisi Palitik. Biirosu uyesiydiler, Hepsi de yetenekli kisilerdi, Zinovyev §i§man, kisa boylu, temiz yiizhi, dagimk sach bir Yahudiydl. Tiz, ama etkileyici bir sesi vardi ve oldukca yetenekli bir konusmaciydi. Uzun yillar Lenin'Ie birlikte Paris'te, Cenevre'de ve baska yerlerde surgunde bulunmustu. 1917 Kasun ayaklanmasmi Kamenev'Ie birlikte "maceracihk'' olarak mahkum etmis ve 0 sirada bir geri Gekili§i savunurken en gU91usoylevlerini vermisti, Komimist Enternasyonalin ilk baskamydi. Dalla sonra bu gorevi Buharin devralnusti, Nikola Buharin, gsncligindeki ogretmenlik giinlerinden soma profesyonel devrimci saflarda zeki bir teorisyen olmus ufak-tefek bir adamdi, Yetenekli bir ressam ve yazardi: arkadaslan arasmda cocuksu davramslan ve tath kisiligiyle cok sevilirdi, Ne var ki, mizac bakimmdan dengesizdi: aniden cosan ya da histeriye kapilan bir mizaci vardi, Bolsevizmin onderleri arasmdaki yerini entellektiiel yetenekleri sayesinde saglanusti. Buharin'in yakm arkadasi Karl Radek parlak bir gazeteci ve uluslararasi sorunlan Rusya'da en iyi bilen kisiydi, Asien bir Polonya Yahudisiydi. Yaradrhsi baknmndan cok sakaci bir insandi. Sosyalizm sorunlannda cok bilgiliydi, Uzun boyu, kocaman gozliikleri, iyi islenmis bir kiirk par-

198


199

99/154

5/11/2018


basbakanhk olan Rikov, Birkac "pazar yil giysileriyIe" kentegorevinds inmis vebulunmus sik sik "pazusunu gostermekten" hoslanan bir koyluye benziyordu. Ger4;iyetenekli bir insandi, ama Rusya Devriminin luzma ayak uyduramadi, Sessiz ve soon bir yasam surma olanagi bulsaydi cok mutlu olabilirdi, ama dunyaya gelmek ic;in y anhs bir cag see;mi§ti ve kosullann baskisryla giderek yozlasti. Cok gecmeden Stalin'e karsi bir "blok" olusturacak olan butun bu insanlar colc onemli mevkilerde bulunuyorlardi, Rikov, Basbakandi, Trocki, Savll§ Komiseriydi. Zi novyev Komiinist Enternasyonal Baskamydr, Buharin Pravd a' mn, Radek de izvestia' nm yazi isleri yoneticisiydiler. BunJar, llkin Troeki'yle birlik degildiler. Ashnda Trocki'ye tamamen karsiydtlar. Ama Stalin'in leninist politikasmm uygulamalan NEP ve sansyilesme donemlsrinde aClkc~ bellrmeye baslaymca, her biri kendine ozgii btr yoldan Trocki'nin onderligindeki muhalefete katildilar, Ashnda her birinin kendine gore tutkulan oldugu dogrudur, Bir yandan Trocki'den, bir yandan da Stalin'den ne kadar korktuklanm hesap etmek herhalde rub hekimlerine duser; ama Ekim Dersleri adh kitabim yaymiamakla Trocki'nin, Zinovyev'Ie Kamenev'i Stalin'in yamna ittigi kesinlikle soylenebilir, Bu kitap yaymlandigmda Zinovyev de, Kamenev de biiyiik bir ofkeye kapildrlar, < ; i i n k u EkimDersleri'nde Trocki, onlann 1917 ayaklanmasma muhalefetlerine deginiyordu, Stalin, onlann Trocki'yi yamtlamalanm bekledi; bunu yaparlarken kendi kendilerini ele vereceklerini cok iyi biliyordu. Btitiin muhalif guclerin Stalin'e ve onun programma hep birlikte karst cikmalanna yol a4;8Dsey, NEP'ten ve Sta-

lm'In sanayilesme atihrmndan dogan pratik sorunlardi. NEP donemmde iilkenin ekonomik yasami beklendigi gibi yeniden canlandi. Yoksa, "Savas Komiinizmi'lnin terdekilmesinin hakhhgr ispatlanamayacakb. Ama NEP elbette bash b8§lD8.btr amac degildi. NEP ne kapitalist ekonomiydi, ne de sosyalist ekonomi; koylii mulkiyetinin, ozel ticaretin ve kuc;:fikolciide leapitalist sanayinin geri getirildigi ka pltalist pazar kosullannda, dsvletlestirllmls lcesimin islevini yerine getirmek zorunda oldugu, her iki ekonominin bir uzlasmuydi. Bunun kahci bir durum olamayacagi acikti. NEP, kapitalizmi geri getirmenin mi, yoksa sosyalizmi ilerletmenin mi bir araci olacakb'i' Bolsevik Partisi bu konuda karanm vermek zorundaydi. Stalin'in bu konuda asla duraksamasi yoktu: Ul keyi sosyalizme ilerletmekte kararhydi. Trocki'nin de duraksamasi yoktu: Bir Avrupa devrimi 0 1 madan sosyalizme ilerlemenin miimkiin olabilecegine lnanrmyordu. Her ikisi de tavirlannda tam bir ilke tutarhhgma sahiptiler. Ama nekadar devrimci laflarla siislenmis olursa olsun, Trocki'ntn savundugu seyin, kapitalizme geri donusten baska bir anlama gelmedigi son derece acikur. Zinovyev, Kamenev ve 6tekilerin tutumundaysa ilkelere baghhk diye bir §ey yoktu. Bir Stalin'i. bir Trocki'yi destekliyorlar, durmadan yalpahyorlardr. Zayif k4ilikleri yiizimden giderek sosyalizmin telc iilkede gareeklestirilmesinin miimkiin olmadigr inancma vardilar. Ve "parti biirokrasisi"ne yoneltilen elesttri korosunda onlar da yerlerini aldilar. Oysa tktidar tamamen kendi ellerindeyken boyle bir §eyden rahatsiz olmarmslardi. Parti disiplininden uzaklasmaya basladilar ve Trocki'yle birlikte diisman bir parti o r giitlemeye girlstiler. Gizli toplannlar yaptilar, yeni bir program hazrrladilar ve en sonunda sokak gosterileri diizenleyerek ortaya ciknlar. Parti icinde bir elestiri grubu olmaktan eikrms, pam dusmam bir gue; haline gelmislerdi. 1927'de Stalin ve Bolsevik Partisi Merkez Komitesi B es Yilhk Plaru sunduklannda, muhalefet bir karsi-planla karsthkta bulundu. Hie;kuskusuz, Trocki'nin. yanmda Zinovyev, Kamenev ve Radelc'ten baskalan da vardi. Sozgelimi, bir zamanlann lngiltere biiyiikel¢si Rakovski, Piyatakov ve daha baska ye-

20 0

20 1

4;aSIgibi yanaklanm lcaplayan sakahyla, kalabahkta her zaman dikkati cekerdi, Radelc de Bolseviklere cok gene; yasta

kanlrrusn. Uzun zamandir Bolsevik Partisi Gyesi bulunan ve uzun ytllar hapiste ve sUrgiinde yasamis olan Kamenev, bende her zaman §oyle bir izlenim birakrmsnr: Her nasilsa lcendisini hicbir zaman rahat hissetmedigi politik olaylara kansrms, her zaman bu olaylardan kacmamn b ir yolunu arayan, ama bir tiirlii de bulamayan lciic;Oki§adamI bir Rus.


100/154

5/11/2018



101/154

5/11/2018



102/154

5/11/2018



103/154

5/11/2018



104/154

5/11/2018



105/154

5/11/2018



106/154

5/11/2018



107/154

5/11/2018



108/154

5/11/2018



109/154

5/11/2018



110/154

5/11/2018



111/154

5/11/2018



112/154

5/11/2018



113/154

5/11/2018



114/154

5/11/2018



115/154

5/11/2018



116/154

5/11/2018



117/154

5/11/2018



118/154

5/11/2018



119/154

5/11/2018



120/154

5/11/2018



121/154

5/11/2018



122/154

5/11/2018



123/154

5/11/2018



124/154

5/11/2018



125/154

5/11/2018



126/154

5/11/2018



127/154

5/11/2018



128/154

5/11/2018



129/154

5/11/2018



130/154

5/11/2018



131/154

5/11/2018



132/154

5/11/2018



133/154

5/11/2018



134/154

5/11/2018



135/154

5/11/2018



136/154

5/11/2018



137/154

5/11/2018



138/154

5/11/2018



139/154

5/11/2018



140/154

5/11/2018



141/154

5/11/2018



142/154

5/11/2018



143/154

5/11/2018



144/154

5/11/2018



145/154

5/11/2018



146/154

5/11/2018



147/154

5/11/2018



148/154

5/11/2018



149/154

5/11/2018



150/154

5/11/2018



151/154

5/11/2018



152/154

5/11/2018



153/154

5/11/2018



154/154

Stalin - Jack T. Murphy Biyografi

Recommend Documents