Sprawdzian - Oświecenia i Preromantyzmu Odpowiedzio

Sprawdziany po epokach | Zrozumieć tekst – zrozumieć człowieka

Literatura i kultura oświecenia i preromantyzmu Sprawdzian wiadomości

Grupa i

1. Rozszyfruj daty i określ ich znaczenie dla oświecenia (w Polsce lub w Europie): a) 1789 r. ............................................................................................................................................................................................... b) 1795 r. ............................................................................................................................................................................................... 2. Wskaż różnicę między ateizmem a deizmem. ............................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................... 3. Uzupełnij tabelę dotyczącą dwóch najważniejszych oświeceniowych kierunków filozoficznych. nazwa kierunku narzędzie poznania

hasło tłumaczenie i objaśnienie hasła 4. Podaj dwie cechy klasycyzmu jako głównego nurtu artystycznego oświecenia. ............................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................... 5. Zinterpretuj myśl Immanuela Kanta, wskazując na istotę oświecenia jako formacji kulturowej: „Oświeceniem nazywamy wyjście człowieka z niepełnoletności, w którą popadł z własnej winy. Niepełnoletność to niezdolność człowieka do posługiwania się swym własnym rozumem, bez obcego kierownictwa”. ............................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................... ...............................................................................................................................................................................................

© Copyright by WSiP sp. z o.o., Warszawa 2012

39


6. Zredaguj jednozdaniową notkę na temat wymienionych niżej instytucji polskiego oświecenia: a) Collegium Nobilium. ............................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................... b) „Monitor”. ............................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................... c) Komisja Edukacji Narodowej. ............................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................... 7. Odwołując się do satyry Ignacego Krasickiego Pijaństwo, przedstaw cztery cechy Sarmaty jako antywzoru osobowego polskiej literatury oświeceniowej. ............................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................... 8. Na podstawie poniższego fragmentu poetyki oświeceniowej wskaż dwie cechy gatunkowe satyry, a następnie udowodnij ich obecność w Pijaństwie Ignacego Krasickiego. ............................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................... Franciszek Dmochowski Sztuka rymotwórcza (fragment) Satyra w ścisłej z cnotą zostając przyjaźni, Błędy ludzkie wytyka, lecz ludzi nie drażni. Ten prawdziwy duch satyr, ta pierwszej treść próby: Szydzić z wad, karcić błędy, oszczędzać osoby.


40


9. Odwołując się do wiedzy o twórczości Ignacego Krasickiego, scharakteryzuj hasło „ucząc – bawić, bawiąc – uczyć” jako najważniejszą zasadę rządzącą twórczością epoki oświecenia. ............................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................... 10. Przeczytaj poniższy utwór, a następnie: a) Objaśnij, w czym się wyraża styl patetyczny zastosowany w utworze, i określ jego funkcję. ............................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................... b) Scharakteryzuj koncepcję patriotyzmu zawartą w hymnie i określ jej związek z ówczesną sytuacją polityczną w Polsce. ............................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................... Ignacy Krasicki Hymn do miłości ojczyzny Święta miłości kochanej ojczyzny, Czują cię tylko umysły poczciwe! Dla ciebie zjadłe smakują trucizny Dla ciebie więzy, pęta niezelżywe. Kształcisz kalectwo przez chwalebne blizny Gnieździsz w umyśle rozkoszy prawdziwe, Byle cię można wspomóc, byle wspierać, Nie żal żyć w nędzy, nie żal i umierać. 11. Scharakteryzuj werteryzm, odwołując się do kreacji głównego bohatera powieści Johanna Wolfganga Goethego (wskaż po dwie cechy w każdej kategorii). Wyróżniki postawy werterycznej Werter wobec samego siebie Werter wobec natury


41


Werter wobec sztuki

Werter wobec miłości

Werter wobec społeczeństwa

12. Nazwij gatunek reprezentowany przez Cierpienia młodego Wertera Johanna Wolfganga Goethego i podaj jeden argument na poparcie swojego stanowiska. ............................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................... 13. R Przeczytaj poniższy fragment, a następnie: a) Wskaż cztery podobieństwa między budową utworu i budową Hymnu do miłości ojczyzny (ćwiczenie 10.). ............................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................... b) Nazwij rodzaj stylizacji zastosowany w utworze i podaj jeden argument na poparcie swojego stanowiska. ............................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................... Ignacy Krasicki Monachomachia (fragment) Wdzięczna miłości kochanej szklenice! Czuje cię każdy, i słaby, i zdrowy; Dla ciebie miłe są ciemne piwnice, Dla ciebie znośna duszność i ból głowy, Słodzisz frasunki, uśmierzasz tęsknice. W tobie pociecha, w tobie zysk gotowy. Byle cię można znaleźć, byle kupić, Nie żal skosztować, nie żal się i upić!


42


14. R Na podstawie analizy poniższego fragmentu zinterpretuj autocharakterystykę Mefistofelesa. ............................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................... Johann Wolfgang Goethe Faust (fragment) Jam częścią tej siły, Która zawsze na złe godzi, A przecie wciąż dobro rodzi. […] Jam duchem, co zawsze przeczy! […] Tak więc to, co wy na świecie Grzechem, zbrodnią, plagą, zgubą, Krótko mówiąc – złem zowiecie, Jest mym żywiołem i chlubą. […] Jam częścią części, w której tkwił byt wszelki, Częścią ciemności, światła rodzicielki […]. 15. R W wypowiedzi Mefistofelesa (ćwiczenie 14.) zakreśl fragment, który stanowi motto Mistrza i Małgorzaty, oraz określ jego związek z treścią utworu Michaiła Bułhakowa. ............................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................... 16. R Odwołując się do świata przedstawionego Mistrza i Małgorzaty Michaiła Bułhakowa, omów współwystępowanie w utworze różnych konwencji stylistycznych i gatunkowych (wskaż po dwie cechy w każdej kategorii). apokryf utwór satyryczny utwór fantastyczny parabola powieść realistyczna


43


Literatura i kultura oświecenia i preromantyzmu Sprawdzian wiadomości

Grupa Ii

1. Na podstawie poniższego fragmentu poetyki oświeceniowej wskaż dwie cechy gatunkowe satyry, a następnie udowodnij ich obecność w utworach Ignacego Krasickiego. ............................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................... Franciszek Dmochowski Sztuka rymotwórcza (fragment) Satyra w ścisłej z cnotą zostając przyjaźni, Błędy ludzkie wytyka, lecz ludzi nie drażni. Ten prawdziwy duch satyr, ta pierwszej treść próby: Szydzić z wad, karcić błędy, oszczędzać osoby. 2. Odwołując się do satyry Ignacego Krasickiego Pijaństwo, przedstaw cztery cechy Sarmaty jako antywzoru osobowego polskiej literatury oświeceniowej. ............................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................... 3. Odwołując się do wiedzy o twórczości Ignacego Krasickiego, scharakteryzuj hasło „ucząc – bawić, bawiąc – uczyć” jako najważniejszą zasadę rządzącą twórczością epoki oświecenia. ............................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................... 4. Przeczytaj poniższy utwór, a następnie: a) Scharakteryzuj koncepcję patriotyzmu zawartą w hymnie i określ jej związek z ówczesną sytuacją polityczną w Polsce. ............................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................... ...............................................................................................................................................................................................


44


b) Objaśnij, w czym się wyraża styl patetyczny zastosowany w utworze, i określ jego funkcję. ............................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................... Ignacy Krasicki Hymn do miłości ojczyzny Święta miłości kochanej ojczyzny, Czują cię tylko umysły poczciwe! Dla ciebie zjadłe smakują trucizny Dla ciebie więzy, pęta niezelżywe. Kształcisz kalectwo przez chwalebne blizny Gnieździsz w umyśle rozkoszy prawdziwe, Byle cię można wspomóc, byle wspierać, Nie żal żyć w nędzy, nie żal i umierać. 5. Zredaguj jednozdaniową notkę na temat wymienionych niżej instytucji polskiego oświecenia: a) Komisja Edukacji Narodowej. ............................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................... b) Collegium Nobilium. ............................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................... c) „Monitor”. ............................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................... 6. Nazwij gatunek reprezentowany przez Cierpienia młodego Wertera Johanna Wolfganga Goethego i podaj jeden argument na poparcie swojego stanowiska. ............................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................... ...............................................................................................................................................................................................


45


7. Scharakteryzuj werteryzm, odwołując się do kreacji głównego bohatera powieści Johanna Wolfganga Goethego (wskaż po dwie cechy w każdej kategorii). Wyróżniki postawy werterycznej Werter wobec miłości

Werter wobec natury

Werter wobec społeczeństwa

Werter wobec samego siebie

Werter wobec sztuki

8. Rozszyfruj daty i określ ich znaczenie dla oświecenia (w Polsce lub w Europie): a) 1795 r. ............................................................................................................................................................................................... b) 1789 r. ............................................................................................................................................................................................... 9. Podaj dwie cechy klasycyzmu jako głównego nurtu artystycznego oświecenia. ............................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................... 10. Zinterpretuj myśl Immanuela Kanta, wskazując na istotę oświecenia jako formacji kulturowej: „Oświeceniem nazywamy wyjście człowieka z niepełnoletności, w którą popadł z własnej winy. Niepełnoletność to niezdolność człowieka do posługiwania się swym własnym rozumem, bez obcego kierownictwa”. ............................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................... ...............................................................................................................................................................................................


46


11. Uzupełnij tabelę dotyczącą dwóch najważniejszych oświeceniowych kierunków filozoficznych. nazwa kierunku narzędzie poznania

hasło tłumaczenie i objaśnienie hasła 12. Wskaż różnicę między ateizmem a deizmem. ............................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................... 13. R Odwołując się do świata przedstawionego Mistrza i Małgorzaty Michaiła Bułhakowa, omów współwystępowanie w utworze różnych konwencji stylistycznych i gatunkowych (wskaż po dwie cechy w każdej kategorii). apokryf utwór satyryczny utwór fantastyczny parabola powieść realistyczna 14. R Na podstawie analizy poniższego fragmentu zinterpretuj autocharakterystykę Mefistofelesa. ............................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................... ...............................................................................................................................................................................................


47


Johann Wolfgang Goethe Faust (fragment) Jam częścią tej siły, Która zawsze na złe godzi, A przecie wciąż dobro rodzi. […] Jam duchem, co zawsze przeczy! […] Tak więc to, co wy na świecie Grzechem, zbrodnią, plagą, zgubą, Krótko mówiąc – złem zowiecie, Jest mym żywiołem i chlubą. […] Jam częścią części, w której tkwił byt wszelki, Częścią ciemności, światła rodzicielki […]. 15. R W wypowiedzi Mefistofelesa (ćwiczenie 14.) zakreśl fragment, który stanowi motto Mistrza i Małgorzaty, oraz określ jego związek z treścią utworu Michaiła Bułhakowa. ............................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................... 16. R Przeczytaj poniższy fragment, a następnie: a) Wskaż cztery podobieństwa między budową utworu i budową Hymnu do miłości ojczyzny (ćwiczenie 4.). ............................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................... b) Nazwij rodzaj stylizacji zastosowany w utworze i podaj jeden argument na poparcie swojego stanowiska. ............................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................... ............................................................................................................................................................................................... Ignacy Krasicki Monachomachia (fragment) Wdzięczna miłości kochanej szklenice! Czuje cię każdy, i słaby, i zdrowy; Dla ciebie miłe są ciemne piwnice, Dla ciebie znośna duszność i ból głowy, Słodzisz frasunki, uśmierzasz tęsknice. W tobie pociecha, w tobie zysk gotowy. Byle cię można znaleźć, byle kupić, Nie żal skosztować, nie żal się i upić!


48


MODEL ODPOWIEDZI Literatura i kultura oświecenia i preromantyzmu Grupa I (GRUPA II różni się jedynie kolejnością pytań)

Nr zad.

Liczba punktów

Projektowana odpowiedź

1.

a) Wybuch Wielkiej Rewolucji Francuskiej; koniec europejskiego oświecenia b) Trzeci rozbiór Polski; koniec polskiego oświecenia

2

2.

Różni je przekonanie dotyczące istnienia Boga; ateizm – Bóg nie istnieje, deizm – Bóg stworzył świat, ale nie ingeruje w jego losy

1

3.

Racjonalizm

Empiryzm

4

Rozum

Doświadczenie

Cogito, ergo sum

Tabula rasa

„Myślę, więc jestem” – przekonanie, że o wartości człowieka decyduje sposób, w jaki wykorzystuje swój rozum

„Biała (niezapisana) tablica (karta)” – przekonanie, że ludzki mózg jest w chwili narodzin czystą kartą, która w trakcie życia jest zapisywana przez doświadczenie

4.

Nawiązywanie do sztuki antycznej; harmonia, powaga, patos przedstawienia malarskiego

1

5.

Kant uważał, że człowiek oświecony potrafi samodzielnie posługiwać się rozumem, odrzucając autorytety i utarte drogi rozumowania

1

6.

a) Szkoła wyższa założona przez Stanisława Konarskiego w 1740 r., z nowoczesnym programem nauczania (działanie praktyczne, wiedza przyrodnicza, język ojczysty) b) Pierwsze regularnie ukazujące się czasopismo społeczno-polityczne w Polsce, propagujące idee oświeceniowe c) Ministerstwo oświaty (pierwsze w świecie), założone w 1773 r. w celu rozpowszechniania oświaty

1+1+1

7.

– Staropolskie pojmowanie gościnności (częstowanie alkoholem) – Szukanie okazji do pijaństwa – Marzycielstwo polityczne – Skłonność do bijatyk – Nieracjonalność myślenia

4

8.

– Krytycyzm (satyry pokazują ludzkie wady, np. pijaństwo, głupotę, ale nie formułują programu naprawczego) – Bezosobowość krytyki (w satyrach pojawiają się typy ludzkie, np. nieoświecony Sarmata; Krasicki nie atakuje nikogo personalnie)

2

9.

Utwory I. Krasickiego miały funkcję dydaktyczną, ich zadaniem było propagowanie oświeceniowych idei i walka z pozostałościami sarmatyzmu; ów cel był jednak realizowany z wykorzystaniem efektów humorystycznych, czemu służyły takie zabiegi, jak ironia czy karykatura

2

10.

a) Uroczysta apostrofa do upersonifikowanej idei, nacechowane słownictwo; środki te służą sakralizacji ojczyzny b) Patriotyzm jest przedstawiony jako gotowość do walki i poświęcenia życia w obronie kraju; Krasicki ukazuje zaszczytność ofiary poniesionej dla ojczyzny (nawet jeśli wiąże się z nędzą czy niewolą); tekst powstał w 1774 r., dwa lata po pierwszym rozbiorze, w obliczu zagrożenia ostateczną utratą niepodległości

2+2


49


Nr zad.

Liczba punktów

Projektowana odpowiedź

11.

– Werter wobec samego siebie – nadmierna refleksyjność; „ból istnienia”; skłonność do egzaltacji; nadwrażliwość emocjonalna – Werter wobec natury – wrażliwość na piękno przyrody, przeciwstawienie natury i cywilizacji (pozytywne wartościowanie natury); przyroda jako tło dla rozmyślań filozoficznych; panteizm – Werter wobec sztuki – reguły w sztuce jako spętanie wyobraźni; tworzenie jako sposób wyrażania swoich emocji; zmiana lektury (z Homera na Pieśni Osjana) jako znak przemiany bohatera – Werter wobec miłości – zatracenie się w uczuciu; idealizacja kobiety; konflikt między uczuciem a normą moralną; nieszczęśliwe uczucie prowadzi do samobójstwa – Werter wobec społeczeństwa – bunt wobec norm etycznych (np. stosunek do samobójców, szaleńców) i konwenansów (np. ubiór); uznanie dzieci za najdoskonalsze ludzkie istoty; przekraczanie granic między stanami; niezgoda na mieszczański model życia

5

12.

Powieść epistolarna Głównym narratorem jest tytułowy bohater, autor listów do przyjaciela Wilhelma; subiektywizm relacji

2

Razem (poziom podstawowy)

31

13.

a) Osiem wersów; jedenastozgłoskowiec, układ rymów abababcc; rozpoczęcie utworu apostrofą; wykorzystanie tych samych środków stylistycznych w tych samych miejscach utworu (anafora, wyliczenie, powtórzenie) b) Parodia (trawestacja); wyraziste naśladowanie utworu, połączenie wysokiego stylu i niskiej tematyki

2+2

14.

– Celem szatana jest zło, jednak efekty jego działań bywają sprzeczne z intencjami (rodzą dobro) – Zło jest zaprzeczeniem dobra; szatan jest duchem, który przeczy (sprzeciwia się Bogu) – Mefistofeles uważa zło za odwieczną prasiłę, która istniała zawsze (manicheizm)

2

15.

„Jam częścią tej siły, Która zawsze na złe godzi, A przecie wciąż dobro rodzi”. – Motto odnosi się do działań Wolanda i jego świty – Szatan okazuje się mniej zły niż system komunistyczny – Działania szatanów są próbą wymierzenia sprawiedliwości w świecie skażonym złem (nagradzają dobrych i niewinnie cierpiących, karzą zło, tchórzostwo, zdradę) – W ateistycznej Moskwie szatan przypomina o istnieniu Boga

3

16.

– Apokryf – odwołanie do postaci i zdarzeń z Nowego Testamentu, przy jednoczesnej reinterpretacji wątków biblijnych; przedstawienie zdarzeń niewystępujących w Biblii (np. emocje Piłata, jego losy po śmierci Jeszui) oraz sprzecznych z przekazem biblijnym (np. zamordowanie Judy z Kiriatu, kreacja Jeszui); odmienność perspektywy (Piłat jako postać pierwszoplanowa) – Utwór satyryczny – ośmieszenie postaw i zachowań mieszkańców Moskwy (np. spektakl w teatrze Varietes); przedstawienie rzeczywistości moskiewskiej w krzywym zwierciadle; krytyczna ocena świata przedstawionego w ironicznych wypowiedziach narratora – Utwór fantastyczny – kreowanie świata przedstawionego złożonego z elementów przeczących fikcji prawdziwościowej i zasadzie naśladowania rzeczywistości: nadnaturalnych zdarzeń (np. lot na miotle), postaci (np. mówiący kot), przedmiotów (np. odmładzająca maść); odwołanie do motywów ludowych i archetypicznych wyobrażeń (np. kreacja szatanów) – Parabola – paralelność płaszczyzn fabularnych (wątek biblijny i moskiewski); ukazanie uniwersalnych problemów (np. władza jako zniewolenie) i postaw wobec życia (np. tchórzostwo); sens moralny (przypowieść o przenikaniu się dobra i zła) – Powieść realistyczna – umieszczenie akcji w świecie współczesnym twórcy (Moskwa, lata trzydzieste XX wieku); odtworzenie topografii Moskwy i realiów życia w ZSRR; realizm psychologiczny (np. relacje między Mistrzem a Małgorzatą)

5

Razem (poziom podstawowy i rozszerzony)


45

50


kartoteka testu Literatura i kultura oświecenia i preromantyzmu Grupa I (GRUPA II różni się jedynie kolejnością pytań)

Nr zad.

Sprawdzana umiejętność

Standardy

1.

– Określa ramy czasowe epoki w Polsce i w Europie

ZP II 3. 2)

2.

– Objaśnia znaczenie słów związanych z kulturą epoki (ateizm, deizm)

ZP I 3. 1)

3.

– Przywołuje najważniejsze dokonania filozoficzne oświecenia, składające się na kontekst kulturowy epoki

ZP II 3. 2)

4.

– Wskazuje charakterystyczne cechy klasycyzmu jako nurtu artystycznego

ZP II 3. 2)

5.

– Objaśnia znaczenie nazwy epoki

ZP II 3. 2)

6.

– Przywołuje najważniejsze dokonania edukacyjne polskiego oświecenia, składające się na kontekst kulturowy epoki

ZP II 3. 2)

7.

– Charakteryzuje Sarmatę jako antywzorzec polskiej literatury oświeceniowej

ZP II 2. 4)

8.

– Wskazuje cechy gatunkowe satyry

ZP II 2. 1)

9.

– Określa sposób realizacji dydaktycznej funkcji literatury w utworach oświeceniowych

ZP II 2. 2)

10.

– Wskazuje zastosowane w utworze środki wyrazu artystycznego budujące patos wypowiedzi – Charakteryzuje model patriotyzmu zawarty w hymnie I. Krasickiego

ZP II 2. 1) ZP II 4. 2)

11.

– Charakteryzuje Wertera

ZP II 2. 4)

12.

– Wskazuje cechy gatunkowe powieści epistolarnej

ZP II 2. 1)

13.

– Rozpoznaje parodię (trawestację) oraz określa podobieństwo formalne utworu do wzorca tekstowego

ZR II 2. 4)

14.

– Charakteryzuje Mefistofelesa

ZP II 2. 4)

15.

– Objaśnia związek motta powieści z treścią utworu

ZP II 3. 1)

16.

– Dostrzega synkretyzm gatunkowy powieści M. Bułhakowa

ZR II 2. 2)


51

Sprawdzian - Oświecenia i Preromantyzmu Odpowiedzio

Recommend Documents