Sport Osoba Sa Posebnim Potrebama-Invalida

UNIVERZITET UNIVERZITET „ BRAĆA KARIĆ“ FAKULTET ZA MENADŽMENT U SPORTU

SEMINARSKI RAD Predmet: SPORT POSEBNIH GRUPA Tema: Sport osoba sa posebnim potrebama

Profesor-mentor: Red.prof.dr Đorđe Nićin

Student: Jovičić Branko 285/08

Septembar, Septembar, 2010.

SPORT OSOBA SA POSEBNIM POTREBAMA

SEMINARSKI RAD

SADRŽAJ 1 Uvod....................................................................................................................................3 2 Sport osoba sa posebnim potrebama.................................................................................4 3 Paraolimpijske igre............................................................................................................ 6 4 Trening osoba sa posebnim potrebama............................................................................. 8 4.1 Primer treninga osoba sa invaliditetom...............................................................................8

5 Sport invalida u Srbiji...................................................................................................... 10 6 Zaključak.......................................................................................................................... 17 7 Literatura.......................................................................................................................... 17

Strana

2


SEMINARSKI RAD

1 Uvod Mogu li se osobe sa posebnim potrebama baviti sportom? Koje predostrožnosti preduzeti pre nego što se započne sa aktivnostima? Koji su to korisni učinci koje osobe mogu imati od sporta? Sva ova pitanja su važna pa se o njima, i još mnogima, razmišlja kada se govori o učestvovanju osoba sa posebnim potrebama u organizovanim sportovima. U današnjem društvu, osobe sa posebnim potrebama su više uočljiva nego pre 50 godina. Do ove promene je došlo zbog toga što su se ljudi navikli videti osobe sa posebnim potrebama u javnosti. Danas osobe sa posebnim potrebama aktivno učestvuju u brojnim aktivnostima širom sveta i to u javnim školama i raznim rekreacijskom programima. Upravo to učestvovanje ukazuje na njihovu želju i pokazuje da i oni mogu biti aktivni učesnici, uprkos njihovim ograničenjima. Prilikom učestvovanja u sportskim aktivnostima, potrebno je preduzeti mere opreza kako bi sport bio siguran za te osobe. Ovo se ne odnosi samo na osobe sa posebnim potrebama, već i na sve telesno sposobne osobe. Pod merama opreza misli se na okruženje (sportski tereni, igrališta, dvorane...), opremu i poznavanje pravila. Kod osobe sa posebnim potrebama, od ključne je važnosti za sportsku uspešnost, znati koji je stepen njihove onesposobljenosti. Korisnost bavljenja sportom za osobe sa posebnim potrebama je vrlo slična onoj za telesno sposobnu osobu. Ti korisni učinci nisu samo ograničeni na telesno zdravlje, već podrazumevaju i psihičko zdravlje, uključujući Strana

3


SEMINARSKI RAD

kognitivni, društveni, afektivni i moralni razvoj dece. Mogućnost učestvovanja u nekoj aktivnosti, dopušta osobi da se dobro i pozitivno oseća ona daje osećaj zadovoljstva. Osim toga, uspešno savladavanje određene veštine može kod tih osoba dovesti do poboljšanja načina na koji razmišlja o sebi, samopoštovanja i vere u sebe. Postoje brojne organizacije koje su osnovane kako bi osobe sa posebnim potrebama mogle učestvovati u sportskim aktivnostima. Neke od tih organizacija su Posebna Olimpijada, Međunarodna sportska organizacija za osobe sa posebnim potrebama , Međunarodni sportski odbor za gluhe osobe i Međunarodni odbor za olimpijadu za osobe sa posebnim potrebama. Ovaj spisak predstavlja jedan mali broj organizacija koje su dostupne osobama sa posebnim potrebama. Detaljniji spisak sa adresama i telefonskim brojevima možete pronaći u svom mestu ili putem interneta.

2 Sport osoba sa posebnim potrebama Učestvovanje u sportu može pomoći u razvoju osoba sa posebnim potrebama. Kroz njihovo učestvovanje u sportu, osobe se mogu razvijati ne samo telesno već i mentalno. Ovo je od izuzetne važnosti za razvoj i odrastanje i življenje uopšte i može imati brojne pozitivne pomake kasnije u životu.1 Sportovi bi trebali biti zabavni i atraktivni za sve osobe, neovisno o nivou njihovih veština. Telesno oblikovanje i sport igraju važnu ulogu u životu – oni poboljšavaju zdravlje i razvijaju društvene veštine.

1

V. Božinović: Sportske igre paraplegičara u Stouk Mandevilu, Beograd 1954. Strana

4


SEMINARSKI RAD

Sve bi osobe trebali imati pristup telesnom oblikovanju i invaliditet ne bi trebao biti prepreka njihovom učestvovanju u sportskim programima. Osobe sa telesnim invaliditetom i poteškoćama u učenju trebalo bi omogućiti pristup telesnom obrazovanju i sportskim aktivnostima ne samo u posebnim školama, već i u normalnim redovnim školama. Ovo znači da bi trebalo osigurati podršku učitelja i, kada je to potrebno, kupovinu posebne opreme za vežbu i sportske aktivnosti. Škole i mesne obrazovne vlasti bi trebali tretirati osobe sa posebnim potrebama na pošten način. U Americi je protivzakonita diskriminaciji dece zbog njihove invalidnosti od strane škola. Škole i mesne obrazovne vlasti bi trebale prilagoditi svoju politiku i procedure koje stavljaju u nepovoljan položaj osobe sa posebnim potrebama. „Osobe sa posebnim potrebama imaju jednaka prava na uzbuđujuću i briljantnu budućnost. Stoga se moramo pobrinuti da uklonimo prepreke… bilo da one potiču od slabog pristupa ustanovama, lošeg obrazovanja, manjak prevoznih sredstava, nedostatka finansijskih sredstava… ili nedostupnosti opreme kao što su invalidska kolica. Samo tada će prava osoba sa posebnim potrebama na jednake mogućnosti, postati stvarnost.“ – Nelson Mandela,

Strana

5


SEMINARSKI RAD

govor prilikom otvaranja prvog godišnjeg Južnoafričkog juniorskog kampa za sportove u invalidskim kolicima u Johannesburgu, Septembar 1995. godine.

3 Paraolimpijske igre Paraolimpijske igre su Olimpijske igre paraplegičara, osoba sa oduzetim ekstremitetima. One su proistekle iz igara paraplegičara (Stoke Mandeville Games), čiji je osnivač Ludvig Gutman (Ludwig Guttmann), šef bolnice u Ejlsberiju u Engleskoj, jedan od najeminentnijih svetskih stručnjaka za oštećenje kičme.2 Istoga dana 29. jula 1948. kada su otvorene Olimpijske igre u Londonu, na sportskim terenima pomenute bolnice otvorene su i igre paraplegičara u kojima je učestvovalo svega 16 pripadnika britanskih oružanih snaga (14 muškaraca i 2 žene). To je bila javna demonstracija kojom se htelo ukazati da se i osobe sa teškim fizičkim oštećenjima mogu baviti sportom. Godine 1952. u ovim igrama su učestvovali i paraplegičari Holandije i odtad su se kao međunarodne počele održavati krajem avgusta svake godine na terenima Stouk Mandevila. Broj zemalja učesnika se svake godine povećavao, a time i broj mlađih takmičara. 2

Special Olympics (True Books: Sports) by Mike Kennedy (Paperback - Mar. 2003) Strana

6


SEMINARSKI RAD

Počev od 1960. godine igre se održavaju svake godine u drugoj zemlji pod nazivom Paraolimpijske igre. Nastojalo se da se ona održavaju u onoj zemlji u kojoj se održavaju i Letnje olimpijske igre. Prve Paraolimpijske igre održane su 1960. godine u Rimu. Okupile su oko 400 takmičara iz 22 zemlje. Druge su održane u Tokiju u novembru 1964, sa 370 takmičara iz 22 zemlje, treće u Izraelu, četvrte u Hajdelbergu, u Zapadnoj Nemačkoj, od 1. do 11. avgusta uz učešće oko 1000 takmičara iz 43 zemlje. Odlukom generalne skupštine Međunarodne sportske organizacije invalida ISOD (International Sport Organization for the Disabled) Paraolimpijske igre se ne održavaju više kao zasebne priredbe, nego u sklopu Olimpijskih igara multiinvalida. Prve takve olimpijske igre održane su od 3. do 11. avgusta 1976. godine u Torontu. Zbog učešća takmičara iz Južnoafričke Republike na tim igrama učestvovalo je samo oko 1000 takmičara iz 38 zemalja. Takmičenja paraplegičara su planirana i adaptirana na osnovu pravila određene sportske grane. To su ekipne sportske igre ili pojedinačna takmičenja u disciplinama nekih sportskih disciplina kao: streličarstvo, mačevanje, bacanje koplja, bacanje diska, kuglanje, košarka, odbojka, stoni tenis, plivanje idr. Broj disciplina se stalno dopunjava. Na igrama u Stouk Mandevilu iz Jugoslavije je učestvovao samo Radomir Stamenković iz Beograda. Na igrama 1954, 1955 i 1956. osvojio je u plivanju tri puta uzastopno prva mesta i zlatne medalje. Prvi put je ekipa od 21 paraplegičara Jugoslavije učestvovala na četvrtim Paraolimpijskim igrama 1976. u Hajdelbergu. Osvojili su četiri medalje i to: Petar Sitar 60 m sprint u kolicima zlatnu medalju, Milka Milinković 60 m sprint u kolicima srebrnu medalju i u bacanju koplja bronzanu medalju i Joža Okoren u bacanju diska bronzanu medalju. Strana

7


SEMINARSKI RAD

Prve zimske Paraolimpijske igre održane su 1976. u Švedskoj.3

4 Trening osoba sa posebnim potrebama Svaki čovek da bi postao u nečemu dobar ili bar zadovoljavajuća mora da trenira, pa tako i osobe sa posebnim potreba. Da bi se obavljao ovakva vrsta treninga, mora se posedovati određena oprema koja će zadovoljiti potreba osoba sa invaliditetom. Takve opreme su na primer invalidska kolica, štake za pomaganje pri hodanju, prostetski elementi i dr. Pored ovih elemenata odnosno pomagala, mora postojati osoba koja će pomagati tim osobama da održe neku vrstu profesionalizma u toku treninga.

Trening osoba sa invaliditetom odnosno posebnim potrebama

4.1 Primer treninga osoba sa invaliditetom Ovde ćemo prikazati jedan primer treninga osoba sa invaliditetom, i to trening kuglanja. Da bi ovo bilo moguće za ovo nam je potrebna jedna kugla i sprava za puštanje lopte niz stazu. 3

Special Olympics (True Books: Sports) by Mike Kennedy (Paperback - Mar. 2003) Strana

8


SEMINARSKI RAD

Na prethodnoj slici je prikazana osoba sa invaliditetom koj pomoću ove sprave pušta loptu niz stazu. Cilj je dobro podesiti tu spravu tako da srušimo sve čunjeve. Ovo zahteva preciznost, kako samog postavljanja sprave tako i jačine puštanja lopte niz tu spravu.

Naravno ovakav trening ne zahteva preterano veliko i iscrpljujuće iskustvo ali može da pomogne osobama sa posebnim potrebama da se osećaju pobednički i željeno u nekom društvu.

Strana

9


SEMINARSKI RAD

5 Sport invalida u Srbiji Fizička aktivnost osoba sa invaliditetom je zastupljna u oblastima sporta i rekreacije. Neophodno je zasebno elaborirati razvoj ova dva prostora s obzirom da imaju različite vrste pozitivnih uticaja na invalidna lica. Sve aktivnosti koje se realizuju, metode koje se primenjuju, ciljevi i zadaci koji se realizuju u osnovi su različiti kod sporta i rekreacije.4

Sport invalida kao izdvojena specifična kategorija sporta u mnogome se razlikuje od masovnog neinvalidnog sporta. Iz tih razloga i koncept razvoja strategije sporta invalida se zasniva na drugačijim osnovama u odnosu strategiju neinvalidnog sporta. Logistika unapređivanja uslova razvoja pojedinih sportskih grana u sportu invalida se može realizovati pod okriljem ugovora i sporazuma o poslovno-tehničkoj saradnji sa mnogim nosećim institucijama za razliličite oblasti koje su od značaja za razvoj sporta invalida. Neophodno je 4

M. Stevanović i M. Necić: Sport i rekreacija u rehabilitaciji invalida, Beograd 1969. Strana 10


SEMINARSKI RAD

primenjivati inkluzivni sistem sa institucijama i savezima koji su značajno razvijeniji u savezima koji se bave sportom neinvalida. Ovakva aktivnost predstavlja provereni model, s obzirom da na bazi ovakvih saradnja u proteklmo periodu obezbeđene su jako dobre polazne osnove za razvoj jedrenja, sedeće odbojke i bilijara. Takođe na osnovu saradnje sa Fakultetom sporta i fizičkog vaspitanja obezbeđena su sistematska testiranja vrhunskih sportista i nastavni kadar za edukaciju trenera u sportu invalida. Prema podacima Svetske zdravstvene organizacije (WHO), čak 10% svetskog stanovništva čine osobe sa invaliditetom. Raspoloživi podaci pokazuju da slična struktura važi i za AP Vojvodinu, što praktično znači da među 310.000 stanovnika Novog Sada egzistira oko 31.000 osoba sa invaliditetom. U okviru ovog broja, procenjuje se da postoji oko 9.300 (ili 3 % ukupnog stanovništva) osoba ometenih u mentalnom razvoju, dok 21. 700 (ili 7 %) čine osobe sa telesnim invaliditetom. Osobe sa invaliditetom su, dakle veoma brojne, a definišu se kao pojedinci sa psihofizičkim nedostatcima (sa kojima se rađaju ili ih stiču tokom života). Ovi nedostaci utiču na narušavanje njihovog integriteta kao ljudskih bića i onemogućavaju im da se formiraju, ispolje i ostvare kao ptpuno prihvaćeni članovi društva. To nisu bolesne osobe koje bi trebalo lečiti, a nisu ni zdrave, jer je njihovo zdravlje dezintegrisano njihovim psihofizičkim

nedostatkom.

To

dovodi

do

fizičke

i

mentalne

neuravnoteženosti i onemogućava prilagođavanje društvenoj sredini, te vladanje vlastitim biološkim i socijalnim mogućnostima. Sport i telesne vežbe odavno se koriste kao sredstvo lečenja. Po završetku drugog svetskog rata, boračke organizacije i udruženja ratnih vojnih invalida uviđaju značaj sporta u osposobljavanju invalida i počinju sa međusobnim takmičenjima u pojedinim disciplinama. Vremenom su se stvorili uslovi za formiranje Saveza za sport i rekreaciju invalida po Strana 11


SEMINARSKI RAD

republikama, a 1966. godine osnovan je Savez za sport i rekreaciju invalida Jugoslavije. Zadatak ovog Saveza bio je da koordinira rad, pruža stručnu pomoć, posreduje u razmeni iskustava između republičkih saveza, da osposobljava i afirmiše invalidne osobe, te da pomaže njihovo uključivanje u normalne tokove života kroz fizičku aktivnost. Raspadom bivše Jugoslavije, ukida se Savez za sport i rekreaciju invalida Jugoslavije, a kao njeni nastavljači ostaju Savez za sport i rekreaciju invalida Crne Gore, Sportski Savez invalida Srbije i Sportski Savez invalida Vojvodine, koji su novim Zakonom o sportu preregistrovane 1998. godine u Ministarstvu za omladinu i sport republike Srbije. Danas egzistiraju Sportski savez invalida Srbije i Sportski Savez invalida Vojvodine. Prostor sporta se mora razdvojiti na vrhunski sport i bazični sport. Bazični sport podrazumeva sistematski trening i takmičenje sportista na nivou opštinske, regionalne i republičke konkurencije. Kroz aktivnosti Sportskog saveza invalida Srbije moraju biti kontrolisane sledeće stavke: organizacija i usklađivanje opštinskih i regionalnih takmičenja, organizacija nacionalnih

takmičenja, normiranje rezultara, logistika uključivanja

invalidnih lica u sportske aktivnosti, formiranje i praćenje baze za regrutacija sportista za vrhunski sport, zdravstvena kontrola sportista. Bazični sport ima jako mnogo zajedničkih tačaka i aktivnosti sa rekreacijom, iz primarne rekreacije regurutuju se sportisti koji se takmiče na opštinskim, regionoalnim i nacionalnim prvenstvima. Vrhunski sport podrazumeva sistematski trening i takmičenje sportista na nivou nacionalne i međunarodne konkurencije. Kroz aktivnosti Sportskog saveza invalida Srbije moraju biti kontrolisane sledeće stavke: kontinuirana dijagnostika i kontrolisan razvoj vrhunskog sportiste, kontrola trenažnog Strana 12


SEMINARSKI RAD

procesa, strategija razvoja paraolimpijskog sporta, podrška i logistika sportistima i treneraima na međunardodnim takmičenjima, logistika i kooperacija na međunarodnom nivou u cilju organizacije međunarodnih takmičenja u Srbiji. Sistem takmičenja na teritoriji Pokrajine je vrlo jednostavan i sprovodi se kroz kvalifikacije iz nižeg u viši rang. Na žalost i u ovom segmentu postoje mnogobrojni problemi koji direktno utiču na kvalitet takmičenja osoba sa invaliditetom, među kojima su dominantni:

•

Mali broj prijavljenih takmičara, pogotovo na višem nivou takmičenja, jer mnoge organizacije nemaju dovoljno materijalnih sredstava da pošalju svoje predstavnike na pokrajinska i republička takmičenja. Tako se događa da se u nekoj kategoriji na republičkom takmičenju pojave samo jedan ili dva takmičara. Ovaj problem se do sada rešavao spajanjem nekih od kategorija što je takmičare dovodilo u neravnopravni položaj.

•

Deficit stručnjaka specijalizovanih za rad sa invalidnim osobama, što je posledica ne postojanja te vrste programa na akademskim i strukovnim visokim školama. U Svetu je odavno zaživela praksa da stručnjaci za rad sa invalidnim osobama i sâmi pripadaju nekoj od kategorija invalidnosti i po pravilu su se ranije bavile sportom. Svi ovo specijalisti (lekari ili treneri) pohađaju seminare na kojima dobijaju odgovarajući sertifikat ili se pak specijalizuju u visokoškolskim ustanovama.

U našoj zemlji ne postoji specijalizovani sistem kategorizacije usmeren ka sportskim zahtevima osoba sa invaliditetom, tako da svaki takmičar sâm pribavlja rešenje o invalidnosti. Na osnovu ovog rešenja, sportisti sa invaliditetom se razvrstavaju u sledeće kategorije: paraplegija, kvadriplegija, Strana 13


SEMINARSKI RAD

amputacija donjih ekstremiteta, amputacija gornjih ekstremiteta, opšta kategorija (ne postoji minimum ili vidljivo telesno oštećenje). U specifičnim sportskim disciplinama, kao što su košarka u kolicima (paraplegija, paraliza, parapareza i amputacija donjih ekstremiteta) i golbalu (slepi i slabovidi) kategorizacija je drugačija. Većinu takmičenja organizuju i njima rukovode nedovoljno osposobljena lica, među kojima dominiraju volonteri. Otuda se na većini takmičenja svih nivoa često dešavaju propusti (neadekvatano uređeni prilazi objektima i toaletu, nedostatak volontera, nedostatak stručnosti u suđenju usled neobučenosti sudija i dr.). Za prevazilaženje kadrovskih i organizacionih problema neophodno je izdvajanje daleko većih novčanih sredstava i intenzivna saradnja sa zemljama koje su dostigle visok nivo organizovanosti sporta osoba sa invaliditetom. U sportskim organizacijama za sport lica sa invaliditetom, kao stalno zaposlenih, je veoma malo stručnih lica. Stručni rad u Sportskom Savezu invalida Novog Sada, na primer, u vidu organizacije i realizacije sportskorekreativnih programa, sprovode samo dva stalno zaposlena lica odgovarajućeg profila. Njihov zadatak je: planiranje i sprovođenje aktivnosti za osobve sa invaliditetom (sportista i rekreativaca), realizacija programa na sportskim terenima i organizacija takmičenja na gradskom nivou. Praćenjem rezultata sa gradskih takmičenja, kao i rada na sportskom terenu, stručna lica selektiraju pojedince i ekipe za dalja takmičenja. Veliki problem u praksi predstavlja i nemogućnost istovremenog rada sa selektiranim ekipama i pojedincima kojima su neophodne pripreme za takmičenja i rekreativaca zbog neadekvatnih uslova za rad. Kao posledica ovakvog stanja beleži se stagnacija naših invalidnih sportista na međunarodnim takmičenjima usled malog broja trenažnih sati, ali i stagnacija stalno aktivnih rekreativaca koji nemaju dovoljno prostora i termina za vežbanje. Strana 14


SEMINARSKI RAD

Rekreacija podrazumeva sistematsku fizičku aktivnost na nivou opštinskih, organizacija gde se kao glavni cilj ne postavlja rezultat i uspeh u sportskoj grani već revitalizacija, rehabilitacija, resocijalizacija invlidnih lica, unapređenje zdravstvenog statusa, unapređenje uslova života., ali i regrutacija afirmisanje sportista za uključenje u bazični sport. Razdvajanje prostora sporta i rekreacije podrazumeva pre svega organizacionu šemu koja je postavljena radi sistematizacije i bolje kontrole aktivnosti. Međutim oblast rekreacije, kada su invalidna lica u pitanju, je komplementarna sa sportom, pogotovu sa bazičnim, nacionalnim sportom, jer se upravo kroz rekreativne aktivnosti prepoznaju i afirmišu potencijalni učesnici na opštinskim, regionalnim i republičkim takmičenjima. Kako bi se sve ove aktivnosti realizovale neophodno je poznavati hijerarhiju i nadležnosti pojedinih organizacija kako bi se sledila logistika razvoja invalidnog sporta u cilju razvoja misije i vizije invalidnog sporta. Na bazi već aktuelnog stanja predlaže se sledeći kostur

Strana 15


SEMINARSKI RAD

Potencijalni izvori finansiranja iz kojih se obezbeđuju sredstva za realizaciju svih aktivnosti su.

•

Ministarstvo omladine i sporta (aktivnsoti u oblasti sporta)

•

Ministarsvo za socijalna pitanja (aktivnsoti u oblasti rekreacije)

•

Donacije Poseban problem Srbije predstavlja uključivanje mladih osoba sa

invaliditetom u sportsko-rekreativne aktivnosti. Najčešći problemi u vezi sa ovim su:

•

Neinformisanost potencijalnih korisnka o mogućnostima i postojanju ovakvog programa u Novom Sadu

•

Deca školskog uzrasta potpadaju pod školski sport i sistem školskih prvenstava

•

Mnoge mlade osobe sa invaliditetom koje bi se bavile sportskorekreativnim aktivnostima ne mogu da dolaze u postojeće termine Saveza zbog škole, posla ili poklapanja termina drugih sportskih disciplina, na čiju promenu Savez ne može da utiče. Delimično rešavanje problema leži, pre svega, u iznalaženju načina da

se evidentiraju mlade osobe sa invaliditetom i da se njihovim edukovanjem kroz nastavu fizikog vaspitanja u toku školovanja, uključe u sport. Nakon toga koordiniranim radom stručnih lica u Savezu i preofesora fizičkog vaspitanja informisati decu o mogućnosti da se nakon završetka i dalje bave sportom u Savezu, kao i da se talentovana deca koja postižu zapažene rezultate na školskim takmičenjima uključe u postojeći sistem takmičenja osoba sa invaliditetom. Potrebna je bolja koordinacija između Saveza,

Strana 16


SEMINARSKI RAD

organizacija i škola koje okupljaju ova lica, kroz seminare, posete sportskim objektima, organizovanjem međusobnih susreta i zajedničkih aktivnosti.

6 Zaključak Svaka osoba sa invaliditetom želi postići potpunu socijalizaciju u društvo, izjednačiti se sa ostalima, pa i preteći ih u raznim veštinama. Sport je jedan od načina na koji osobe s invaliditetom mogu aktivirati i potencirati svoje talente i mogućnosti pa se na taj način što uspešnije uključiti u svakodnevni život. Uz uticaj na opšti telesni razvoj i ponovno usvajanje duševno-telesnih sposobnosti, sport razvija zabavu, zajedništvo, hrabri, oduševljava, pomaže u osećaju samouverenosti u lične sposobnosti. Između velikoga izbora, bitno je izvršiti izbor najkorisnijeg sporta za osobu s invaliditetom, pazeći na stanje lokomotornog sistema, funkcionalnih sposobnosti srčanonervnog sistema, kapacitet pluća, stanje čula. Uz nabrojene unutrašnje faktore, važno je brinuti i o spoljnim faktorima, poput pravilne ishrane, intenzitetu napora, polu, dobu, dužini trajanja sportskog napora. Invalidski sport danas je toliko razvijen da postoje i paraolimpijske igre osoba s invaliditetom.

7 Literatura

Strana 17

SPORT OSOBA SA POSEBNIM POTREBAMA 

SEMINARSKI RAD

V. Božinović: Sportske igre paraplegičara u Stouk Mandevilu, Beograd 1954.



M. Stevanović i M. Necić: Sport i rekreacija u rehabilitaciji invalida, Beograd 1969.



Special Olympics (True Books: Sports) by Mike Kennedy (Paperback Mar. 2003)



A Very Special Athlete by Dale Bachman Flynn and Emilio Soltero (Hardcover - June 6, 2004)

Strana 18

Sport Osoba Sa Posebnim Potrebama-Invalida

Recommend Documents