3D MODELLEME DERS KĠTABI
1
1. SOLIDWORKS ARAYÜZÜ KULLANIMI AMAÇ: Microsoft Windows arayüzünü kullanma konusunda bilgi sahibi olmak. Solidworks arayüzünü kullanma konusunda bilgi sahibi olmak.
DERSE BAġLAMADAN ÖNCE: 1. Laboratuardaki Windows’un kurulu ve çalıĢır durumda olduğunun kontrolünün yapılması. 2. Laboratuardaki Solidworks programının kurulu ve çalıĢır durumda olduğunun kontrolünün yapılması. 3. Solidworks programı eğitim dosyalarının ve kullanım kılavuzunun yüklenmesi.
1. DERSĠN ANA HATLARI: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.
Herhangi bir programın baĢlatılması. Herhangi bir programdan çıkılması. Bir dosya veya klasörün araĢtırılması. Bir dosyanın kaydı. Bir dosyanın kopyalanması. Solidworks ve Windows araç çubuklarının tanınması. Fare butonlarının tanınması. Konuya özel kısayol menülerinin tanınması. Çevrim içi olarak yardım alınması.
ARAYÜZLERĠ KULLANARAK AKTĠF ÖĞRENME ALIġTIRMALARI: Programı BaĢlatmak: Solidworks programına baĢlamak, bir dosya araĢtırmak ve kayıt etmek, yeni bir isim ile kayıt etmek, temel arayüzleri gözden geçirmek. Bu iĢlemlerin nasıl yapıldığı aĢağıda basamak basamak açıklanmıĢtır. 1. Windows’un sol alt köĢesindeki BaĢlat (Start) butonuna basınız. BaĢlat menüsü görünecektir. BaĢlat menüsü Windows’un temel fonksiyonlarını seçmenize izin verecektir. NOT: Basınız ın anlamı farenin sol tuĢuna basıp çekmektir. 2. BaĢlat menüsünden Tüm Programlar-Solidworks 2006-Solidworks 2006 SP4.1 i tuĢlayınız. Eğer bu Ģekilde baĢlatmayı bilmiyorsanız masaüstündeki Solidworks kısayoluna çift tuĢlayarak da programı baĢlatabilirsiniz.
ġimdi Solidworks programı çalıĢacaktır.
2
Programdan Çıkmak: Programdan çıkmak için Dosya-Kapat menülerini seçip veya Solidworks programının butonuna basmanız yeterli olacaktır.
Bir Dosya veya Klasör AraĢtırmak: Windows yüklü bilgisayarınızda bir dosya veya dosya içerikli klasörü araĢtırabilirsiniz. Eğer dosya veya klasör adını tam olarak hatırlamıyorsanız bu özellik çok yararlı bir özelliktir. 3- BaĢlat menüsünden Ara seçilir. Dosya veya klasör arama iĢlemi yapılırken araĢtırılacak olan kelimenin bir kısmı veya tamamı yazılarak yapılır. Örneğin Solidworks’de çizilmiĢ limonluk adında bir dosyayı araĢtıracak olursak aĢağıdaki iĢlemler yapılır. BaĢlat menüsünden Ara seçilir. Tüm Dosya ve Klasörler seçilir. Dosya adının tamamı ya da bir kısmı alanına Lim.* yazılır ve arama yapılacak yer (C, D) seçilir. 4- Ara seçilir. Bulunan sonuçlar Arama Sonuçları penceresinde görünür.
3
Var Olan Dosyanın Açılması: 5Solidworks parça dosyası olan Limonluğun üzerinde çift tuĢlama yapılır. Limonluk dosyası Solidworks programında açılacaktır. Bu dosya üzerinde çift tuĢlama yapıldığında Solidworks programı çalıĢır durumda değildir. Limonluk dosyasını açmanın diğer bir yolu, Solidworks programının açılarak Dosya – Aç seçilip Limonluk dosyası gösterilerek mümkün olur.
Bir Dosyanın Kayıt Edilmesi: Kaydetmek için Kayıt butonuna basılır ve değiĢiklikler kaydedilir. ĠĢlem yapılmıĢ herhangi bir dosya, Dosya-Farklı Kaydet seçilerek yeni bir isim ile kaydedilirse kopyalanmıĢ olur.
Solidworks Kullanıcı Arayüzü: Solidworks kullanıcı arayüzü olağan Windows arayüzü gibidir ve diğer Windows uygulamaları ile aynı tarzdadır. Bazı önemli arayüz tanımlamaları aĢağıda gösterilmiĢtir.
4
Çek Menü
Araç Çubukları
Çizim Penceresi
Görev Pencesi
Durum Çubuğu
Solidworks Çizim Penceresi Solidworks, grafik olmayan verilerin bulunduğu ve part (parça), assembly (montaj), drawing (2 boyutlu çizim) verilerin bulunduğu gösterim penceresinden oluĢan 2 tip pencereye sahiptir. En soldaki pencere özellik yöneticisi (feature manager), unsur ağacı (design tree), yapılanma yöneticisini (configuration manager) içermektedir. 1. Sol panel üzerindeki sekmeler seçilirse pencere içeriğin nasıl değiĢtiği görülebilir. Sağ pencere ise çizim alanıdır. Burada yeni bir model oluĢturulur veya var olan model değiĢtirilebilir. 2. Çizim alanında modelin nasıl olduğu, rengi, bakıĢ biçimi, gölgeli görünüĢü gibi özellikler gerçekçi olarak görünür.
Model
Çizim Alanı Özellik Penceresi Unsur Ağacı
5
Referans ReferansEkseni Ekseni
Görev Çubuğu Solidworks görev çubuğu üç panelden oluĢan bir menü penceresidir. Bunlar, Solidworks Kaynakları (Solidworks Resources), Tasarım Kütüphanesi (Design Library), Dosya AraĢtırıcısı (File Explorer) dır. Bu paneller var olan modelleri kullanılmak üzere izin verir. Açılabilir, kapanabilir yeri değiĢtirilebilir.
Fare Butonları Fare butonları aĢağıdaki yollarla kontrol edilir.
Sol TuĢ: Menüleri seçmek, çizim alanındaki ve unsur ağacındaki objelerin kontrolü. Sağ TuĢ: Ġçeriğe duyarlı kısayol menülerini gösterir. Orta TuĢ: Çizim alanındaki parça, montaj gibi resimlerin döndürülmesi yaklaĢtırılması iĢlemlerini yapar.
Araç Çubukları Araç çubuğu butonları sıklıkla kullanılan komutların kısayollarıdır. Araç çubuğunun yeri, görünüsü dokümanın cinsine göre (parça, montaj veya teknik resim) seçilebilir. Solidworks dokümanın cinsine göre hangi araç çubuğunun nerede gösterileceğini hatırlar. 1. Araç Çubuğunun Gösterilmesi. Bütün araç çubuklarını listesinin görüntülenmesini kapsar. Onay iĢareti olan araç çubukları yanda olduğu gibi görünür. Onay iĢareti olmayan araç çubukları gizlidir. 2. Araç çubuğu ismine tuĢlanarak ekranda görüntülenmesi veya gizlenmesi sağlanır. 3. Birkaç araç çubuğunun görüntülenmesi ve gizlenmesi iĢlemini birkaç kez yapılıp komutların görüntülenmesi sağlanabilir.
Komut Yöneticisi Komut yöneticisi, birçok fonksiyonu olan bir araç çubuğudur. Onun içeriği hızlı bir Ģekilde düzenlenebilir. Kontrol alanındaki bir butona bastığınız zaman, komut yöneticisi o butona ait araç çubuğunun gösterilmesi için güncellenir. Örneğin, kontrol alanındaki Sketch butonuna basılırsa Sketch araç çubuğu görüntülenmiĢ olur.
Kontrol Alanı
Araç cinsi Line Sketches a line.
6
Tanımlama
Araç Çubuklarını Düzenleme Araç çubukları ekranın herhangi bir yerinde gösterilebilinir. Eğer araç çubuğu ismiyle beraber görünüyorsa o araç çubuğu ekranın herhangi bir yerine taĢınabilir. Değilse o araç çubuğu sabitlenmiĢtir. Sabit
Araç Çubuklarının Görüntülenmesi AĢağıdaki iĢlemler ile araç çubuklarını ve yerlerinin gösterilmesi iĢlemi yapılacaktır. 1. View menüsünden Toolbars seçilir. 2. AĢağıdaki araç çubukları seçilir. Features Sketch Standard Standard Views Task Pane View 3. Command Manager temizlenir. 4. Araç çubukları aĢağıdaki gibi taĢınır ve sabitlenir. Araç çubukları Solidworks ekranının dikey alalarına da sabitlenebilir.
Araç çubuğu buradan tutularak taĢınır.
7
Hareketli
Standart View Standart View Features Sketch
Kısayol Menüleri Kısayol menüleri, Solidworks programında çalıĢırken komut ve araçlar olarak geniĢ bir çeĢitlilik verir. Ġmleci tasarladığınız model üzerinde, unsur ağacı üzerinde veya Solidworks penceresi içerisinde gezdirirken farenizin sağ tuĢu ile tuĢladığınızda bir kısa yol menüsü görünür ve uygun bir komutu seçilip kullanılabilir. Menüden çift-aĢağı yönlü ok iĢaretini seçtiğinizde daha fazla menü komutlarına eriĢebilinir.
Çevrimiçi Yardım Dosyalarına UlaĢmak Solidworks yazılımını kullanırken eğer bir sorun veya bir soru ile karĢılaĢılırsa cevabını birkaç yolla bulabilirsiniz. Butonunu tıklayarak veya menüden Help’ i seçerek.
Hızlı Ġpuçları Hızlı ipucu ekran üzeri yardım sisteminin bir parçasıdır. Solidworks programı kullanmaya alıĢık olmayanlar için ne yapmak istediğimiz hakkında sorular sorarak (What would you like to do?) yardımcı olur.
8
Görev üzerinde tuĢlama yaptığınızda uygun komutu seçilmesi için öneriler sunan bir pencere belirir.
9
Ders-1 Kelime ÇalıĢma Sayfası Ġsim Soyisim
Sınıf
10
Tarih
2. TEMEL FONKSĠYONELLĠK AMAÇ: Bu dersin baĢarılması üzerine, Solidworks programının temel fonksiyonları öğrenilerek aĢağıdaki modelin yapılması.
Bu model her iki bağlantının merkez demiridir. Kaykay bu parçaları bağlantı elemanı olarak kullanır.
DERSE BAġLAMADAN ÖNCE: Bir önceki bölüm olan arayüz kullanımın tamamlanması.
DERSĠN ARAġTIRMA KONULARI Bu ders planı, aĢağıdaki Solidworks çevrimiçi öğreticisi içerisindeki konuları kapsamaktadır. Ders 1- Modeller Ders 3- Teknik resim çizimleri Pah kırma
1.Dersin Gözden Geçirilmesi: Arayüz Kullanımı Arayüz aĢağıdaki yollarla bizim bilgisayar ile nasıl etkileĢim kuduğumuzdur: Dosyaların görüntülenmesi için Windows kullanmak. Butonları, menüleri ve model elemanlarını seçmek için fare kullanmak. Programların (yazılımların) çalıĢtırılması. Dosya ve klasörleri bulmak, açmak ve çalıĢmak. Dosyaları oluĢturmak, kaydetmek ve kopyalamak. Solidworks yazılımının Microsoft Windows grafik arayüzünü kullanması. Fare butonlarının kullanılması. Yapılan değiĢikliklerin kaydedilmesi. Solidworks penceresinin tanınması. Ara çubuklarının en çok kullanılan komutlarının gösterilmesi.
11
2. DERSĠN ANA HATLARI: Ders Ġçi TartıĢma – Tasarım aĢamaları Hedeflerin belirlenmesi Tasarımın tekrarlı doğası Ders Projesini Gözden Geçirmek — Kaykay Proje hedefleri Ders Ġçi TartıĢma — Bir Solidworks modeli Modeller Montajlar Yapım Resimleri Aktif Öğrenme AlıĢtırması Kısım 1 — Basit Bir Parça • Create a New Part document Solidworks penceresinin gözden geçirilmesi Bir Daire Taslağı Ölçü Ekleme Ölçü Değerlerinin DeğiĢtirilmesi Ġlk Komut Extrude Ekran Görüntüleme Parçanın Kaydedilmesi Extruded Cut komutu Aynalama (Mirror) Yuva (Slot) OluĢturma Model KöĢelerinin Yuvarlatılması Parçanın Döndürülmesi Parçanın Kaydedilmesi Kütle Özelliklerinin Saptanması Aktif Öğrenme AlıĢtırması Kısım 2 — Yapım Resmi OluĢturma Yeni Bir Yapım Resmi Belgesi OluĢturmak Ön, Üst, Ġzometrik ve Kesit GörünüĢleri OluĢturmak Yapım Resmi ölçeğini DeğiĢtirmek GörünüĢ Pozisyonları AlıĢtırmalar ve Projeler Dersin Özeti
Ders Ġçi TartıĢma — Tasarım AĢamaları Yeni bir tasarıma baĢladığınız zaman, projenin kapsamı ve amaçları önemlidir. Bu ürün tanımlaması olarak adlandırılır. Projenin son aĢaması ne olacak ve hangi elemanlardan oluĢacak? Hedeflenen amaçlara ulaĢmak için nelere ihtiyacımız var? Örneğin, eğer bir ekmek kızartma makinesi tasarlayacaksanız neyi bilmemiz gereklidir? Makine bir seferde kaç dili ekmek kızartacak? Tüketilebilmesi için maksimum gücü ne olacak? Ekmek kızarma hızı ne olacak? Bunu nasıl ölçeceğiz? Makinenin ağırlığı ne olabilir? Makinenin satılacağı maksimum fiyat ne olacak? Makinenin büyüklüğü ne kadar olacak? Hangi üretim metotları kullanılacak? Satılmasını desteklemek için animasyonlar gerekli olacak mı? Eğer amaçlar açık bir biçimde belirlenmiĢse proje tasarımının baĢarılı bir Ģekilde ne zaman tamamlanacağını daha kolay tespit edebiliriz.
12
Projenin Gözden Geçirilmesi — Kaykay Dersin baĢından sonuna kadar kaykay tasarımı ve analizi yapılacaktır. Kaykay parçaları tasarlandıktan sonra alt montajlar ve bu alt montajların birleĢtirilmesinden sonra kaykay tamamlanmıĢ olacaktır. Kaykay parçalarının üretilebilmesi için yapım resimleri oluĢturulacaktır. Bir kez yapılan kaykay parçaları ve montajlarının birbirleri ile düzgün çalıĢıp çalıĢmadığının kontrolü için analizi yapılacaktır. PhotoWorks ve Animator kullanılarak projenin gerçekçi görüntülerinin hazırlanması ve yapılan iĢin gösterilmesi, reklamı için animasyonu yapılacaktır.
Kaykay Tasarımı bitmiĢ kaykay, zemin tahtası, taĢıyıcı, aks montajı, tekerlekler ve ayak tutma aparatından oluĢmaktadır.
Ayak Tutma Aparatı Biri sağ ayak diğeri sol ayak için iki adet ayak tutma aparatı olacaktır. Merkez demiri ayak tutma aparatına bağlanacak ve ayarlanması için kendi erafında dönecektir. Ayak tutma aparatının üzeri bir lastik bir malzeme ile yapıĢtırılacaktır.
Zemin Tahtası Zemin tahatası yapraklı bir malzemeden iki taĢıyıcıyı ve ayak tutma aparatını monte etmek için simetrik delikli bir parça olacaktır. TaĢıyıcıların dönebilmesi için yeterli esneklikte olası gereklidir. Kaykay tahtasının ortalama bir sürücü için 75 kilogram kaldırması fakat emniyet için 100 kilogram kaldırabilmesi gereklidir.
TaĢıyıcı ve Aks TaĢıyıcı ve aks montajı zemin tahtası ve tekerleklerle birleĢtirilecektir. KarĢılaĢılan engellerden doğan dengesiz sürüĢe engel olamak için süspansiyon olmak zorundadır. Süspansiyon sürücünün ağırlığına, arazi Ģartlarına ve sürücü yeteneğine bağlı olarak ayarlanabilmelidir. Ġsteğe bağımlı olan fren sistemi için bağlantı noktaları olmalıdır.
13
Tekerlekler Dört tekerlekten herbiri jant, lastik ve iç lastikten oluĢan üç parça plastikten oluĢmaktadır. Herbir lastikte iki adet rulman vardır. Ġsteğe bağımlı olan fren sistemi için bağlantı noktaları olmalıdır.
Kaykay Tasarımı bitirilmiĢ kaykay
Ders Ġçi TartıĢma — SolidWorks Model SolidWorks Tasarım otomasyonu yazılımıdır. Solidworks’de 3 boyutlu modeler oluĢturmak için farklı tasarımlar ile eskizler ve deneyler yapmak mümkündür. SolidWorks basit ve karmaĢık parçalar, montaj resimleri, ve yapım resimlerini oluĢturmak için tasarımcılar, öğrenciler, mühendisler ve diğer profesyonel kiĢiler tarafından kullanılır. Bir SolidWorks modeli aĢağıdakileri kapsar: Modeller Montajlar Yapım Resimleri Bir model 3 boyutlu (3D) bir objedir. Bir model montajın bir elemanı ve 2D bir çizim olarak ifade edilmiĢ bir yapım resmi olabilir. Model (parça) örnekleri olarak bir civata, pim veya levha olabilir. Bir Solidworks parça dosya uzantısı .SLDPRT dır.Özellikler (Features) bir parçayı tamamlamak için şekiller ve işlemlerin bütünüdür. Ġlk özellik (feature) parçanın altyapısını oluĢturur ve daima malzeme eklenerek oluĢturulmuĢ olmalıdır.
14
Bir montaj, parçalardan, özelliklerden (features) ve diğer montajların (alt montajlar) birleĢmesinden meydana gelir. Parça ve alt montajların montajdan ayrı bir Ģekilde var olması gerekir. Örneğin bir motor montajı içerisinde rot veya silindir gibi diğer parçalarla birleĢtirilmiĢ bir piston olabilir. Yeni bir montaj motorun montajında alt montaj olarak kullanılabilir. Bir Solidworks montaj dosya uzantısı .SLDASM dır. Bir yapım resmi 3D parça veya montaj resminin 2D bir temsilidir ve dosya uzantısı .SLDDRW dır.
Aktif Öğrenme AlıĢtırması, Parça 1 — Basit Bir Parça OluĢturma Ġlk parça olarak sağda gösterildiği gibi ayak tutma aparatı merkez demiri oluĢturulacaktır.
Tasarım Planı Ayak tutma aparatı merkez demirini oluĢturmak için gereken basamaklara baĢlamadan önce tasarım amaçlarının saptanması gerekir. Bu biten parçaların birleĢtirilmesi için gerekenlerin bir listesidir. Bu tasarım planı bize bitmiĢ parçanın neyi yapmak zorunda olduğunu gösterecektir. Ayak tutma aparatı merkez demiri, zemin tahtası üzerinde bulunacaktır. Ayak tutma aparatı merkez demiri tahtanın her iki merkezi boyunca sürücünün duruĢ açısını ayarlamasına olanak tanıyarak uygun konumlandırılmıĢ olması gerekir. Ayak tutma aparatı merkez demiri kelepçesi tahtaya bağlanacaktır. Sürücünün yaralanmaması için keskin köĢe olmamalıdır. Ayak tutma aparatı merkez demiri yapım resmi aĢağıda gösterilmiĢtir. Açıklamalar basamak basamak aĢağıda verilmiĢtir.
15
Görev 1— Yeni Bir Parça Dosyası OluĢturmak 1. Yeni bir parka dosyası oluĢturmak. Standart görev çubuğundan Yeni (New) seçilir. New SolidWorks Document iletiĢim kutusu görünür. 2. Part seçilir. 3. Altta OK seçilir ve parka belgesi penceresi görünür.
Solidwors Penceresinin Gözden Geçirilmesi Yeni bir sketch oluĢturulduğu zaman: Çizim alanının ortasında bir sketch merkezi görünür. Sketch araç çubuğu görünür. Ekranın alt tarafında durum çubuğunda ―Editing Sketch‖ görünür. Feature Manager unsur ağacında Sketch1 görünür. Ġmlecin pozisyonu ve sketch merkezi görünür.
Menü çubuğu
Sketch göstergeli onay köĢesi
Feature Manager unsur ağacı Sketch araç çubuğu Ġmleç
Referans ekseni
Sketch orjin Grafik alanı
Durum çubuğu
16
Ġlk Feature Ġlk özellik (feature) aĢağıdakileri gerektirir: Sketch düzlemi – Top (üst) Sketch profili – 2D daire Özellik (feature) tipi Extruded boss
Sketch ve Çizim Solidworks özelliklerinin (features) temeli sketch tir. Sketch çizimden farklıdır. Çizim içinde doğru ölçülerde oluĢturulmuĢ çizgi ve daireler vardır. Sketch ile sadece kaba taslak oluĢturulan çizgi ve daireler elde edilir. Ölçü ve iliĢkiler eklendikten sonra sketch gerçek ölçüde ve görünümde olur.
Bir Sketch Açmak Özelik yöneticisi (Feature Manager) unsur ağacında düzlem (Top plane) seçilir. Sketch araç çubuğunda Sketch butonuna basılır. Top plane (üst görünüĢ) de 2D sketch açılmıĢ olur.
GörünüĢ Yönlendirme Ġlk özellik için sketch açıldığı zaman Solidwors otomatik olarak görünüĢü sketch düzlemine karĢıdan bakacak Ģekilde yönlendirir.
Onaylama KöĢesi Birçok Solidworks komutunun aktif olduğu zaman çizim alanının sağ üst köĢesinde bir sembol yada semboller görünür. Bu alan onaylama köĢesi olarak adlandırılır.
Sketch Göstergeli Onaylama KöĢesi Bu sembol çizilmiĢ olan sketch in onaylama yada reddetmek için kullanılır. Sketch tamamlandıktan sonra üzerinde ok iĢareti bulunan sembol seçilirse onaylama ve sketch ten çıkılmıĢ olur. Eğer çarpı (X) butonuna basılırsa sketch kaydedilmeden çıkılmıĢ olur. Onaylama köĢesi çıktığında sketch ve feature komutları aktif değildir. Herhangi bir feature iĢlemi tamamlandıktan sonra bu köĢe görünür. Yapılan iĢlem onaylanacaksa onay imi seçilir. Reddedilecekse X seçilerek çıkılmıĢ olur.
Sketch Araçları SolidWorks sketch oluĢturmak için birçok çeĢitliliğe sahip araçlar sunar. Bu araçları Sketch Entity yada sketch araç çubuğundan bulabiliriz.
Sketch Menü Sketch araçları menüsü Tools- Sketch Entities seçilerek bulunarak kullanılır. Bütün sketch komutları burada bulunur.
17
Sketch Araç Çubuğu Sketch araç çubuğu en çok kullanılan sketch komutlarını içerir. Fakat bu komutlar isteğe göre çoğaltılıp azaltılabilinir.
Görev 2— Ġlk Sketch OluĢturmak Ġlk feature ile çapı 75mm. Kalınlılığı 3.5mm. olan kısa bir silindir yapılacak.
Daire Daire aracı 2D daire (circle) oluĢturur. Farenin sol tuĢu ile circle komutu seçilir. Dairenin merkezi belirlenip yine farenin sol tuĢu ile tuĢlanır ve gerçek daire ölçüsüne yaklaĢık oluncaya kadar fare hareket ettirilir, tekrar farenin sol tuĢu ile tuĢlanarak daire çizilmiĢ olur. 1. Circle (daire) komutu seçilir. Ġmleç Ģekli daire aracı olacak Ģekilde değiĢir. 2. Ġmleç sketch orijini üzerinde turuncu nokta görülene kadar gezdirilir. Ayrıca sarı bir simge görünür. Bu simgenin anlamı çizilecek olan daire merkezi ile orijin merkezinin kesiĢeceğidir.
3. Farenin sol tuĢu tuĢlanıp, fare ekranda sadece 32mm. görünene kadar hareket ettirilir. Ġmleç, dairenin yarıçapını gösterecektir.
Sketchin Ölçüsü Çizilen sketchin bizim istediğimiz doğru ölçüde olabilmesi için ölçü eklenmek zorundadır. 1. Sketch araç çubuğundan Smart Dimension (akıllı ölçülendirme) seçilir. Ġmeç Ģekli Ģu Ģekilde olur: Anlamı ölçü verme aracı aktif demektir. 2. Daire çizgisi seçilir ve fare ölçünün bulunacağı istenilen yere sürüklenip sol tuĢuna basılır.
18
Burası tuĢlanır
Bu pozisyon seçilir.
3. Çıkan pencereye istenen ölçü (82) girilir ve onay imi Spin kutusu
Sketch Araçları
19
seçilerek iĢlem tamamlanır.
Sketch Durumu Sketch feature komutlarına geçmeden önce, tam tanımlı yani sketchin geometrik olarak ölçü ve pozisyonunun belli olması gerekir. Geometrik olarak tam tanımlı olmak, yeterli ölçü verilmesine ve/veya sketch Ģekli ve ölüsünün korunması için olması gereken iliĢkileredir. Pozisyonunun belli olması, aynı Ģekilde sketch konumunun değiĢmemesi için verilecek olan ölçü ve iliĢkilere bağlıdır.
Sketch Rengi Sketch rengi sketchin durumunu gösterir. Mavi : TanımlanmamıĢ Siyah : Tam tanımlı Kırmızı: Fazla tanımlı TanımlanmamıĢ Sketch (Under Defined): Sketch’in uzayda yeri tam belli değildir yalnız unsur oluĢturmak için kullanılabilir. Bu tasarımın ilk aĢamalarında hem yararlı hem de gerekli bir durumdur. Çünkü baĢlangıçta sketch’i tam tanımlı yapacak yeterli bilgi yoktur.
Tam Tanımlı Sketch (Fully Defined): Sketch’in uzayda yeri belli ve tam tanımlıdır. Bir tasarımın üretime verilebilmesi için sketch’lerin tam tanımlı olmasına dikkat edilmelidir.
Fazladan Tanımlı Sketch (Over Defined): Sketch fazladan ölçülendirmeler veya kısıtlamalar taĢıyorsa varsayılan olarak kırmızı gözükür. Gereksiz ölçü ve iliĢkilerin silinip mantıklı bir çözüme ulaĢılması gerekir.
Tasarım Mantığı: Tasarım Mantığı parçanın nasıl oluĢturulduğunu ve nasıl değiĢtirilebileceğini belirler. Örneğin çizdiğimiz sketch aĢağıdaki gibi değiĢebilmektedir:
20
Tasarım Mantığını Etkileyen Faktörler 1. ĠliĢkiler (Sketch Relations): Paralellik, diklik, teğetlik gibi geometrik iliĢkileri kapsar. SolidWorks’te iliĢkiler 2 Ģekilde yapılmaktadır: Otomatik Sketch ĠliĢkileri: Sketch unsuru oluĢturulurken otomatik olarak atanan iliĢkilerdir. Unsuru oluĢtururken farenin üzerinde ikon Ģeklinde belirir. Sonradan Eklenen Sketch ĠliĢkileri: Sketch unsurları oluĢturulduktan sonra bir veya iki unsura verilen iliĢkilerdir. AĢağıdaki listede sonradan eklenen sketch iliĢkilerine örnekler bulunmaktadır.
21
2. Ölçüler(Sketch Dimensions): Sketch unsurlarının (çizgi, daire..) yerini ve boyutlarını belirlemede kullanılırlar. NOT: Bir Sketchi tam tanımlı yapabilmek için birtakım iliĢki ve ölçüleri beraber kullanmanız gerekmektedir. Örnek sketchin parametrik tam tanımlı hale gelip parametrik değiĢebilmesi için aĢağıdaki ölçü ve iliĢkiler uygulanmalıdır:
22
Extrude-1 Çizim tamamlandıktan sonra, ilk unsuru oluĢturmak üzere extrüzyona tabi tutulabilir. Bir çizime extrude komutunu uygulamak için son koĢullar, extrüzyon draft’ı ve derinliği gibi birçok seçeneğe sahiptir. extrüzyonlar çizim düzleminin normali doğrultusunda gerçekleĢir. Extrude 2D çizimin 3D katıolması iĢlemine denir. Buna göre, kısa bir silndir yapılacaktır. 1. Insert menüsünden Boss/Base – Extrude veya Features araç çubuğundan seçilir. Model görüntüsü izometrik görünüm olacak Ģekilde değiĢecektir. 2. Model derinliği ilk önce varayılan olarak görünür. Bu derinlik bizim isteğimiz doğrultusunda özellik penceresi kullanılarak değiĢtirilebilir.
23
3. Özellik penceresi kullanılarak ayarlar gösterildiği gibi değiĢtirilir.
End Condition = Blind (Depth) = 3.5 mm
4. Katı modeli oluĢturmak için OK seçilir. OK butonu seçme süreci kabul edip tamamlamanın bir yoludur. Ġkinci bir yol, grafik alanının onay köĢesindeki OK/Cancel butonlarını kullanmaktır. Üçüncü bir yol ise Mouse ile sağ tuĢlayıp OK komutun seçmektir.
5. Tamamlanan unsur,parçanın ilk katısı yada unsurudur. Çizim, Extrude 1 unsurunun içine alınır.
24
Extrude Son Konum ÇeĢitleri Bir taslağı ―extrude‖ ederken, ―extrude feature‖ diyalog kutusundan son konum tipi seçimini yapılması gerekmektedir.
Blind:
Derinliğini tasarımcının belirlediği Extrude tipidir.
Through All :
Profilinize, parçadaki en son yüzeye kadar derinlik verir.
Up To Next : Bu tipte ise çizilen Extrude yapılacak sketch , çizildiği yüzeyden bir sonraki yüzeye kadar derinlik kazanır.
25
Up To Vertex: Taslak düzlemine paralel kalacak Ģekilde taslağınıza,seçeceğiniz bir köĢe noktasına kadar derinlik kazanır.
Up To Surface: Profilinize seçilen yüzeye kadar derinlik verir.
Offset From Surface : Profilinize seçilen yüzeyden belirlenecek ölçü miktarı kadar geride bir mesafeye kadar derinlik verir.
26
Up to Body : Profilinize, Sketch in bulunduğu gövdeden, seçilecek baĢka bir gövdeye kadar derinlik verir.
Mid-Plane : Çizilen düzlemi orta düzlem olarak kabul edilerek sketch in düzlemin her iki tarafına eĢit olacak Ģekilde derinlik verir.
27
GörünüĢ Özellikleri Görünüm (View) araç çubuğu, bize çizdiğimiz katı modelin birçok farklı yolla gösterebilmemizi sağlar. Bunlar, simgeleriyle birlikte aĢağıda gösterilmiĢtir. Bu araç çubuğu ayrıca görünümü büyütmeye, döndürmeye, taĢımaya, kesit görünümü göstermeye olanak tanır.
Kesit GörünüĢ (Section View) Gölge Modunda Gölgelendire (Shadows Ġn Shaded Mode) GölgelendirilmiĢ (Shaded) Kenarlarla GölgelendirilmiĢ (Shaded With Edges) Gizli Çizgiler ÇıkartılmıĢ (Hidden Lines Removed) Gizli Çizgiler Görünür (Hidden Lines Visible) Tel Kafes (Wireframe) Standart GörünüĢler (Standart Views)
TaĢıma (Pan) Döndürme (Rotate View) Seçimi Büyütme (Zoom To Selection) YakılaĢtırma / UzaklaĢtırma (Zoom Ġn / Out) Alan YakınlaĢtırma (Zoom To Area) Ekrana Sığdırma (Zoom To Fit) Bir Önceki Görünüm (Previous View)
GörünüĢ Seçenekleri Solidworks, katı parçaların aĢağıdaki gibi gösterilmesine olanak tanır. Shaded
Shaded with edges
Hidden lines removed
Hidden lines visible
Wireframe
28
Bu seçeneklerin nasıl göründüğü aĢağıda gösterildiği gibidir:
SHADED WITH EDGES
SHADED
HIDDEN LINES REMOVED
HIDDEN LINES VISIBLE
WIREFRAME
SECTION VIEW
Standart GörünüĢler (Standart Views)
Normal To Front (Ön) Back (Arka) Left (Sol) Right (Sağ)
Dimetrik Trimetrik
Ġsometrik Bottom (Alt) Top (Üst)
29
Renk Belirleme Seçimler
Yüz Yüzey Gövde Unsurları seçin.
Standart renklerin yanında geniĢ bir renk paleti içerisinden ara renkler de seçebilirsiniz.
Özellikler: Transparanlık Ortam Difüzyon Yansıtma Parlaklık Salım gücü
30
Malzeme Belirleme (Edit Material):
Malzemesi BelirlenmemiĢ
SertleĢtirilmiĢ Çelik
31
Kaplama Belirleme (Edit Texture): Seçimler
Yüz Yüzey Gövde Unsurları seçin.
Kaplama Seçimi
Parçalara SolidWorks’ün kendi kaplama kütüphanesinden bir kaplama atayabileceğiniz gibi bir kaplama resmini dıĢarıdan SolidWorks içerisine dahil edebilirsiniz.
Kaplama Özellikleri
SolidWorks’te her malzemenin bir görünüĢü olduğu gibi her malzemeye ait bir kaplama da bulunmaktadır. Kaplama kütüphanesinde seçtiğiniz malzemenin kaplama görüntüsünü burada görebilirsiniz.
32
Extrude–2 Merkez demirinin oluĢturmak için ikinci bir extrude iĢlemi aĢağıda gösterildiği gibi yapılacaktır.
1.
Standart görünüĢlerden bottom (alt) seçilir.
33
2.
Sketch açılır.
3.
Seçilen düzlem merkezi ile aynı olacak Ģekilde 75 mm. lik daire çizilir.
34
4.
Model kaydedilir.
Extrude Cut–1 Çizdiğimiz katı model üzerindeki, istenilen düzlem üzerinde çizilen skentch Ģeklinde boĢaltma yapmamıza olanak tanır. Özellikleri olarak extrude komutu aynıdır. 1. Standart görünüĢlerden top (üst) seçilir.
2. Sketch açılır. 3. Seçilen düzlem merkezi ile aynı olacak Ģekilde 63 mm. lik daire çizilir.
35
4. Feature komutlarından extrude cut seçilir.
5. Bizden istenen derinliğe 3 mm. girilir ve onaylanarak komuttan çıkılır.
6. Kaydedilir.
36
Vida Yuvalarının OluĢturulması Merkez demirinin gövde merkezine ayarlanabilir bir Ģekilde bağlanabilmesi için 4 yuvalı olması gereklidir. Bu yuvaların nasıl yapılacağı aĢağıda açıklanmıĢtır.
1) Standart görünüĢlerden top (üst) seçilir. 2) Sketch açılır. 3) Parçanın merkezinden geçecek Ģekilde eksen çizgileri (centerline) çizilir.
4) AĢağıdaki Ģekilde sketch çizilir: a) Parçanın ister alt ister üst yarım kısmında, dikey eksen çizgisinin sağ veya sol kısmında olacak Ģekilde aĢağıdaki gibi çizgiler çizilir.
37
b) Sketch komutlarından Tangent Arc komutu seçilir ve herhangi bir çizginin alt veya üst ucu seçilip diğer çizgi iĢaretlenir.
c) Aynı iĢlem çizgilerin açık olan kısmına da yapılır.
d) Üstte çizdiğimiz sketch’i önce dikey eksende aynalama (mirror) daha sonra yatay eksende aynalama yapıp sketch komutundan çıkılacak. Solidworks’te aynalama, taslak çizerken (2D) yapıldığı gibi unsurların da (3D) olarak ta yapılabilir. 3D aynalama iĢlemi ilerdeki konularda anlatılacaktır. Aynalama penceresinin özellikleri aĢağıdaki Ģekildedir.
Aynalamak istenilen çizgilerin penceresi
Aynalama ekseni
38
Aynalamak istenilen çizgiler Aynalama ekseni
ĠĢlem bittikten sonra komuttan çıkılır.Ġkinci aynalama iĢlemi için Ġkinci aynalama iĢlemi için tekrar mirror komutu seçilir. Aynalama ekseni yatay eksen olarak belirlendikten sonra aynalanacak çizgiler seçilir ve komuttan çıkılır.
Ölçülendirme yapılır.
39
5) Extrude Cut komutu seçilerek boĢaltma iĢlemi gerçekleĢtirilir ve komuttan çıkılır.
Radyüs ve Pah Kırma
(Fillet )
Yapılan modelin köĢeleri keskin olduğu için yuvarlatılması gerekmektedir. Feature komutlarından Filet komutu ile bu iĢlem yapılacaktır.
1) Önce feature komutlarından Fillet komutu seçilir. 2) KöĢe Ģekilde gösterildiği gibi seçilir. Bu köĢe seçilir.
3) 1.5 yazılır ve fillet özellik penceresinde aĢağıdaki özelliklerin seçilmiĢ olmasına dikkat edilir. a) Constant radius b) Tangent propagation c) Full preview
40
4) Tekrar fillet komutu seçilir ve aĢağıdaki köĢeler seçilir.
5) Parça kaydedilir ve komuttan çıkılır.
41
Ölçü 1mm. olarak girilir
Yapım Resmi OluĢturmak (Drawing) Yapım resmi, teknik ressam veya tasarımcı ile imalatçı arasındaki iletiĢim yollarından birisi ve en önemlisidir. Üretilecek parça yapım resminin anlaĢılır ve eksiksiz olması gerekir. Burada çizilen 3D modelden yapım resmi oluĢturma anlatılacaktır. Solidworks drawing penceresi görünümü aĢağıda gösterilmiĢtir. Grafik alanında yeni bir drawing penceresi, Çizim (drawing) için gerekli araç çubukları, Ekranın sağ alt köĢesinde durum çubuğunda Editing Sheet 1, Ekranın sağında Drawing Manager (çizim yöneticisi) görüntülenir.
Line Font (Çizgi tipi)
Layer (Katman)
Drawing Manager (Çizim Yöneticisi) Çizim Sayfası
Annotations (Ek Açıklama) Drawing (Çizim)
42
Format
1) Solidworks’de yapım resmi sayfasını açabilmek için iki yöntem vardır. a) Önce yeni bir drawing belgesi açılır. Kullanmak istediğiniz kağıt ölçüsünü belirledikten sonra gelen özellik penceresinden browse seçilerek yapım resmi yapılacak 3D model gösterilir ve aç seçilir.
43
b) Çizimi bitmiĢ 3D model ekranında iken make drawing from the part/assembly butonu seçilir ve görünüĢler Solidworks tarafından otomatik olarak algılanıp ekranda yerleĢtirmek istenilen yere koyulması sağlanacaktır.
44
2) 3D modelin ön yan ve üst görünüĢleri çizim ekranına yerleĢtirildikten sonra ölçülendirme eğer gerekli ise kesit görünüĢler ve diğer yapım resmi için iĢlemler yapılır. a) Ölçülendirme, bir yapım resminden imalatının gerçekleĢtirilmesi için çok önemlidir. Ölçülerin eksiksiz verilmiĢ olması gerekir. SolidWorks’te ölçülendirme aĢağıda açıklandığı gibi iki Ģekilde yapılır. i) Hangi görünüĢ üzerinde ölçülendirme yapılacaksa önce o görünüĢ seçilir. Daha sonra annotation araç çubuğundan autodimension komutu seçilir ve Solidworks ölçülerin verileceği iki referans çizgisini otomatik olarak belirler ve bütün ölçüler belirlenen çizgilere göre karıĢık bir Ģekilde verilir. Bu ölçülendirmeler tasarımcı tarafından mouse (fare) kullanılarak düzenlenir. Yerini değiĢtirmek istenilen ölçü üzerine gidilip fare ile seçildikten sonra farenin sol tuĢu basılı tutulup hareket ettirilirse istenilen konum belirlenebilir. Gereksiz olan ölçüler silinir ve yerleri düzenlendikten sonra ikinci görünüĢ üzerinde aynı iĢlemler yapılır, resim kaydedilerek çıkılır. AĢağıda autodimension komutu ile verilmiĢ ve düzenlenmemiĢ bir ölçülendirme örneği verilmiĢtir. DüzenlenmiĢ hali yukarıda gösterilmiĢti.
45
ii) Önce annotation araç çubuğundan smart dimension komutu seçilir ve sketch çizerken uygulanan bütün ölçülendirme kuralları uygulanarak iĢlem tamamlanır. b) Eğer gerekli ise kesit görünüĢler oluĢturulabilir. OluĢturmak için önce kesit alınacak görünüĢ tespit edilir, drawing araç çubuğundan section view komutu seçilip görünüĢün kesit yeri sketch araç çubuğundan line komutu ile seçilen bir çizgi yardımı ile çizilip belirlenir. Daha sonra kesit görünüĢ otomatik olarak oluĢup kesit görünüĢün yerinin tespit edilmesi ile iĢlem son bulur.
46
3) Resim kaydedilir ve çıkılır.
Resim Kağıdı Ve Antedinin Düzenlenmesi Yapım resminin büyüklüğüne, ölçeğine elimizde bulunan yazının büyüklüğüne göre kağıt seçiminin yapılması ve firmanın, resmin, resmi çizen kiĢiye ait bilgilerin bulunduğu antedin de düzenlenmesi gerekebilir. Bunun için aĢağıdaki yol izlenir. 1. Yeni bir drawing belgesi açıldığında kağıt ölçüsü ve kağıt durumunu (yatay veya dikey) belirlememiz gerekir. Belirledikten sonra OK seçilir. AĢağıda A4 kağıdının iki ayrı formatı görülmektedir.
2. Antet ve resme ait bilgilerin düzenlenmesi ise iki Ģekilde yapılır. a) Ekranın sağındaki unsur ağacından Sheet Format1 üzerinde fare sağ tuĢlandığında gelen menüden Edit Sheed Format seçilir ve grafik alanında bulunan resim kağıdı antedi ve içinde yazılanların yeniden düzenlenmesi sağlanır.
47
b) Grafik alanı üzerinde sağ tuĢlayıp gelen menüden Edit Sheed Format seçilir ve gerekli düzenlemeler yapılır.
48
AlıĢtırmalar AĢağıdaki parçaları verilen ölçüleri kullanarak yapınız. 1.
2.
49
3. AĢağıdaki parçayı yaparak yapım resmini oluĢturunuz.
50
3. TEMEL PARÇALAR- Tutma Demiri
AMAÇ: Bu dersin baĢarılması üzerine, Solidworks programının temel fonksiyonları öğrenilerek yukarıdaki modelin yapılması.
DERSE BAġLAMADAN ÖNCE: Bir önceki bölüm olan temel fonksiyonelliğin tamamlanması gereklidir.
DERSĠN ARAġTIRMA KONULARI Bu ders planı, aĢağıdaki Solidworks çevrimiçi öğreticisi içerisindeki konuları kapsamaktadır. Ders–1 parçalar Sac metal Montaj
2.Dersin Gözden Geçirilmesi: Temel Fonksiyonellik TartıĢma Soruları: 1. Solidworks yazılımında kaç çeĢit doküman vardır isimleri nelerdir? 2. Parçalar (modeller) feature lardan oluĢtuğuna göre feature nedir? 3. Merkez demirinin yapımı için kullanılan feature lerin isimleri nelerdir? 4. Merkez demirini oluĢturan temel feature nedir? 5. Neden fillet feature kullanıldı?
3.DERSĠN ANA HATLARI: 1. Aktif öğrenme alıĢtırması: Bir parça oluĢturmak 2. Aktif öğrenme alıĢtırması: Bir montaj oluĢturmak Proje alıĢtırmaları yapmak
51
1. Aktif Öğrenme AlıĢtırması: Bir parça oluĢturmak AĢağıda uygulanacak olan derste ilk önce tutma demiri tabanını oluĢturulup daha sonra bükme yerleri ve yuvaları en son ise merkez demirinin oturacağı delik kısım yapılacaktır.
1. AĢağıdaki Ģekilde düzlem top plane olacak Ģekilde bir sketch oluĢturulmalıdır. Sketch iliĢkileri aĢağıdaki Ģekilde olmalıdır. ĠliĢkileri görmek için View-sketch relations seçilmelidir. Gizlemek için ise aynı yol izlenir. Yay tangent arc komutu ile yapılır. BirleĢtiği çizgilerle tangent lik iliĢkisi olmalıdır.
52
2. Extrude komutu ile 25 mm. lik bir derinlik kazandırılır.
Flip Side To Cut Extrude Cut komutu normalde malzemeden, bir sketch’in iç kısmını boĢaltmak için kullanılır. Bu komutla malzemeden sketch’in dıĢ kısmı boĢaltılarak ta kullanılabilir. Bu iĢlem ile, Extrude cut komutunu seçtikten sonra özellik penceresindeki Flip Side to Cut kutucuğunu iĢaretleyip veya temizleyip parçanın iç yada dıĢ kısmının boĢaltılması sağlanır.
Flip side to cut kutucuğu iĢaretlenmemiĢ
Flip side to cut kutucuğu iĢaretlenmiĢ
53
3. Tutma demirinin taban kısmı da flip side to cut komutu iĢaretlenerek yapılacaktır. a) AĢağıdaki iĢaretli yüzeyde sketch açılır ve yüzeyi karĢıdan bakmak için Normal To komutu kullanılarak yüzey üzerine yandaki Ģekilde bir sketch çizilir. Yaylar Tangent Arc komutu kullanılarak yapılır ve iliĢkileri aĢağıdaki Ģekilde gösterilmiĢtir.
b) Sketch araç çubuğundan Ofset Entities komutu seçilerek üstte çizilen shetcg’e paralel ve 3mm. üstünde olacak Ģekilde devam edilir.
c) Ġki yay aĢağıdaki Ģekilde bir çizgi ile birleĢtirilir. Aynı Ģekilde sketch’in diğer ucu da birleĢtirilir.
54
d) Extrude cut komutu kullanılıp özellik penceresindeki fip side to cut kutucuğu iĢaretlenir, onaylanır ve kaydedilir.
55
4. Bükme yerlerinin oluĢturulması için önce aĢağıdaki gösterilen yüzey seçilir, karĢıdan bakılması sağlanır ve sketch açılır.
a) Yüzey daha iyi görülüp çizim yapılacak Ģekilde büyütülür. AĢağıdaki ölçülerde bir dikdörtgen çizilir.
b) Çizilen sketch derinliği 4mm. olacak Ģekilde extrude edilir.
56
c) Yukarda oluĢturulan ofset üzerindeki yüzey seçilerek aĢağıdaki gibi bir sketch daha açılır ve aĢağıdaki ölçülerde dikdörtgen çizilir.
d) Çizilen sketch 3mm. extrude edilir.
e) Bükme kısmı üzerinde sketch açılarak gerekli boĢaltmalar için aĢağıdaki gösterilen Ģekilde ve ölçülerde bir çizim yapılır. Burada yeni bir komut olan Dynamic Mirror Entities kullanılacaktır. Bu komutun amacı bir yüzey üzerine, yüzeyi ikiye bölen bir çizgi çizildiğinde, bu çizgi referans alınarak ikiye bölünen yüzeyin bir yarısına ne çizilirse diğer tarafına da aynı çizgiyi veya Ģekli otomatik olarak çizdirmektir. 1. Bundan dolayı ilk önce, aĢağıdaki seçilmiĢ yüzeyi tam olarak ikiye bölecek Ģekilde bir eksen çizgisi çizilir. Çizilen bu çizgi seçili iken sketch araç çubuğundan Dynamic Mirror Entities komutu seçilir.
57
2. Sketch araç çubuğundan Centerpoint Arc komutu seçilir. Merkezi eksen çizgisi üzerinde eksen çizgisi yarısından aĢağıda olmak üzere herhangi bir nokta belirlenerek Ģekildeki gibi iki yay çizilir.
3. Bu yayların uç kısımları Tangent Arcs komutu kullanılarak birleĢtirilir ve Dynamic Mirror Entities komutundan çıkılır. Bütün yayların birbirleri ile tangent iliĢkili olması sağlanarak aĢağıdaki Ģekilde ölçülendirilir.
4. Extrude Cut komutu seçilerek boĢaltma yapılır. BoĢalma yapıldıktan sonra eğer yaylar düz bir Ģekilde görünür ise bunun nedeni Solidworks yazılımının görüntü ayarlarındandır. Yapılması gereken sıra ile Tools-Options-Document properties-Image quality seçilip ayarların aĢağıda olduğu gibi değiĢtirilmesidir.
Ayar Yapılmadan Önce
Ayar Yapıldıktan Sonra
58
5. Kaydedilir.
5. Tutma demirinin diğer kenarı seçilerek aynı iĢlemler için aĢağıdaki ölçülerde bir dikdörtgen çizilir.
6.
Yukarıda takip edilen sıra uygulanarak parça aĢağıdaki hale getirilir.
59
7. Fillet komutu kullanılarak büküm köĢeleri yuvarlatılır. DıĢ köĢelerin radiusu 4mm. iç köĢeler ise Ġç Radius = DıĢ Radius – Kalınlık Ġç Radius = 4-3 = 1mm Ģeklinde hesaplanarak bulunur.
8. Tasarım yapan kiĢinin imalat Ģeklini de belirlemesi gerektiği daha önce de belirtilmiĢti. Bu parçanın imalatının 3mm. kalınlığındaki sac metalin kesme ve boĢaltma iĢlemlerinin sonunda bükme yapılarak iĢlenmesi olması en makul olanıdır. Dolayısı ile Ģu ana kadar yapılan modelin sac metale dönüĢtürülüp açılımının yapılması gerekir. Bu iĢlem için aĢağıdaki yol izlenir. a) ġekilde gösterilen yüzey seçilir.
60
b) Menüden sırası ile Ġnsert-Sheed Metal-Bends seçilir, bends özellik penceresine 3mm. girilir ve onaylanır.
c) Bu iĢlemin sonucunda unsur ağacına 3 yeni unsur eklenmiĢ oldu. Bunlar: Sheed-Metal1: Bükme radyüsü gibi sac metal tanımlamalarını içerir. Flatten-Bends1: Bükülü biçimde oluĢturulmuĢ sac metalin açılımını görmemizi sağlar. Process-Bends1: Parçanın son halindeki bütün bükme bilgilerini içerir. d) Parçanın açılımını görmek için unsur ağacı çizgisinin Flatten-Bends1 unsurunun hemen altında olması gerekir. Bunu yapmak için 2 yol vardır. Fare ile unsur ağacı çizgisinin üzerine gittiğinizde bir el iĢareti görünür. Fare sol tuĢlanıp çizgi istenilen yere götürülebilir. Ġkinci yol ise gitmek istenilen unsurun altındaki unsur üzerinde sağ tuĢlanırsa çıkan menüden Rollback seçildiğinde çizginin istenilen yere gitmesi sağlanır. Bu iĢlemlerden birinin yapılması, parça Ģeklinin açılımının görünmesini sağlar.
61
e)
ġimdi parça üzerinde gerekli olan radyüsleri verebiliriz.
6mm. 15 mm.
2mm.
62
f) Parçanın son halini görüntülemek için unsur ağacı çizgisi en alta getirilir.
g) Tutma demirine delik açmak için, unsur ağacı çizgisi fillet3 ün üstüne alınır ve aĢağıdaki gibi bir sketch çizilir.
h) Burada extrude cut yapılarak Link To Thickness kutucuğu iĢaretlenir. Bu komutun farkı, ileride parçanın kalınlığı değiĢtirilse bile kesme iĢlemi de kalınlığa göre kendisini güncellemesidir. Son olarak unsur ağacı çizgisi en sona alınarak malzeme (2024 Alloy) eklenir ve parça bitirilmiĢ olur. Kaydedilir ve paça görüntüsü aĢağıdaki gibi olur.
63
1. Aktif Öğrenme AlıĢtırması: Montaj OluĢturmak
Montaj resimleri birçok parçanın birbirleri ile olan iliĢkilerini gösterir. ġimdi tutma demirine ait iki parçanın montajı yapılacaktır. Ġleride Bu montaj resmine yeni parçalar eklenecektir. Montaj yapmak için aĢağıdaki sıra takip edilir. 1) Standart araç çubuklarından New (Yeni) seçilir. Çıkan pencereden Assembly seçilir OK tuĢlanır ve yeni montaj ekranı açılır.
64
2) Montaja yerleĢtirilecek ilk parçanın yerinden oynamayacak bir parça olması gereklidir. Ġlk parçanın yerini sabitledikten sonra diğer parçalar onunla iliĢkilendirilir. Otomatik olarak en son çizilen parça adı özellik penceresinde görünür. Ġlk Parça montaja eklendiği zaman sabitlenir ve sabitlenen parçalar hareket ettirilemez. Montaja bırakıldıkları yere sabitlenirler. Parça ismi üzerinde tuĢlama yapılır ve parça orijin’e farenin ucundaki ikon kullanılarak yerleĢtirilir. Parça unsur ağacına eklenir ve yanında, uzayda sabit olduğunu belirten f (fixed) harfi görünür. Böyle yaparak, parçanın referans düzlemlerini yapılacak olan montaj ile uyumlu hale getirilmiĢ olur ve montaj tam tanımlı hale gelir. 3) Ġnsert Component (Yeni Parça Ekle) komutu ile montaj ekranına ikinci parça getirilir. Yeni parça (-) Merkez Demiri <1> Ģeklinde görülecektir. Bunun anlamı parçanın ilk kopyası az tanımlı (uzayda serbest) demektir ve hala altı serbestlik derecesine sahiptir.
Serbestlik Derecesi: ĠliĢkiler verilmeden önce her parça için altı adet serbestlik derecesi vardır; x,y,z eksenleri etrafında dönebilir ve bu eksenler doğrultusunda hareket edebilir. Bir parçanın montaj içinde hareketi onun serbestlik derecesine bağlıdır. Bu serbestlik derecelerini kaldırmak için Fix ve Mate seçeneklerini kullanılacaktır. 4) Bir ve/veya birden fazla parça arasında iliĢki vermek için, fare kullanılarak ya da Move ve Rotate komutları kullanılarak, hareket ettirebilir ve/veya döndürülebilir. Ayrıca dinamik montaj simülasyonunda yeterli tanımlanmamıĢ öğeler hareket ettirilebilir. Parçaya tıklanarak ve iliĢki verilecek yere yakın bir konuma getirilir.
5) Görüldüğü gibi parçayı tutup bırakarak yerleĢtirmek montaj için yeterli olmayacaktır. Parçaların yüzey ve kenarları kullanılarak iliĢki verilmelidir. Insert Mate: Parçalar arasında yada bir parça ile montaj arasında iliĢkiler yaratır. En çok kullanılan iliĢkilerden ikisi Coincident(çakıĢıklık) ve Concentric(eĢmerkezli) iliĢkileridir. ĠliĢkiler birçok özellik, durum kullanılarak verilebilir. Yüzeyler Düzlemler
65
Kenarlar KöĢeler Çizgiler ve noktalar Referans noktası ve eksenler kullanılabilir. ĠliĢki Tipleri ve Hizalama: Parçaları birbirine bağlamak için kullanılırlar. Yüzeyler bunun için en çok kullanılan geometrilerdir. ĠliĢkinin hizalanmıĢ yada hizalanmamıĢ olması sonucu etkiler.
Anti-Aligned HizalanmamıĢ
Coincident ( ÇakıĢık )
Parallel (Paralel)
Perpendicular (Diklik)
Distance (Uzaklık)
Angle (Açı)
66
Aligned HizalanmıĢ
Silindirik yüzeylerdeki iliĢki tablosu da aĢağıda gösterilmiĢtir.
Anti-Aligned HizalanmamıĢ
Aligned HizalanmıĢ
Concentric (EĢmerkezli)
Tangent (Teğet)
ĠliĢkilerin birçoğu parça yüzeyleri arasında verilir. ĠliĢkilerin daha kolay verilebilmesi için Face Fitler in aktive edilmesi gereklidir. Bunu yapmak için standart araç çubuğundan Toggle Selection Toolbar seçilir ve Fitler Faces butonuna basılır.
67
6) Mate seçilir özellik penceresi aĢağıdaki gibi olur. Mate Selection kısmına parçaların birleĢtirilmesi için seçilecek olan yüzeyler eklenmesi gereklidir. Diğer özellikler verilecek olan iliĢkinin durumu ile ilgilidir. Bu durumlar yukarıdaki tablolarda gösterilmiĢti.
7) ĠliĢki verilecek olan yüzeyler aĢağıdaki gibi seçilir.
8) Çıkan Pop-Up penceresinde otomatik olarak Concentiric iliĢkisi verilmiĢ olarak gelir. Eğer istenilen iliĢki ise onay verilir ve çıkılır, değilse uygun iliĢki yine aynı pencereden seçilerek onaylanır.
SeçilmiĢ Yüzeyler
Pop-Up Otomatik seçilen iliĢki
68
9) AĢağıda gösterilen yüzeyler de seçilerek montaj tamamlanır ve kaydedilir.
69
AlıĢtırmalar AĢağıdaki parçaları verilen ölçüleri kullanarak yapınız.
1) Modelin çizilmesi için gereken basamaklar aĢağıdadır.
a) AĢağıdaki Ģekil ve ölçülerde bir sketch çizilir ve 20 mm. extrude edilir.
b) Ġkinci extrude iĢlemi için aĢağıdaki gibi bir sketch çizilerek 20 mm. model içerisi yönünde extrude edilir.
70
c) ġekildeki ölçülerde radiuslar verilir.
71
d) Son olarak Hole Wizard kullanılarak delikler delinir. Hole Wizard kullanırken delik merkezlerinin radyüs merkezleri ile aynı olmasına dikkat edilmelidir.
2)
72
a) Sketch-1 Front (Ön) GörünüĢ
Extrude
b) Sketch-2
Ġzometrik GörünüĢ
Top (Üst) GörünüĢ
73
Extrude Ġzometrik GörünüĢ
Front (Ön) GörünüĢ
c) Filet-1
74
d) Filet-2
e) Sketch-3 Front (Ön) GörünüĢ
75
f) Cut Extrude
g) Hole-Wizard 20 mm.
h)
76
4. REVOLVE- Tekerlek Jantı AMAÇ: Bu dersin sonunda öğrenciler, aĢağıdaki parçaların üzerinde değiĢiklik yapılması ve montaj edilmesi konusunda bilgi sahibi olacaklardır.
DERSE BAġLAMADAN ÖNCE: Bir önceki bölüm tamamlanması gereklidir.
DERSĠN ARAġTIRMA KONULARI Revolve ve Sweep komutları Pattern features Ġmport / Export Toolbox
3.Dersin Gözden Geçirilmesi: TEMEL PARÇALAR- Tutma Demiri TartıĢma Soruları: 1) Cut-Extrude komutu ile bir modelin boĢaltılmasının iki yolu nedir? 2) InserBends komutu kullanılarak bir modelin sheet-metal formatına dönüĢtürülmesiĢneden öncelikli gereksinimdir? 3) Bir montajdaki (assembly) iliĢkilerin (mates) görevi nedir? 4) Bir montajın kütle özellikleri ne zaman hesaplanır? Her bir parçanın yoğunluğu nasıl belirlenir?
3.DERSĠN ANA HATLARI: Sınıf Ġçi TartıĢma – Toolbox Aktif Öğrenme AlıĢtırması, Kısım1 – Tekerlek Göbeği Revolved (Döndürme) Features Hole Wizard (Delik OluĢturma Sihirbazı) Trim Entities (Kesme) Convert (DönüĢtürme) Entities
77
Patterns (ġablon) Unsurların Yeniden Sıralanması Aktif Öğrenme AlıĢtırması, Kısım2 – Bir Modelin DıĢardan Alınması Dosyaların DıĢardan Alınması Nötr (tarafsız) Dosya Formatı Aktif Öğrenme AlıĢtırması, Kısım3 – Tekerlek Montajının Yapılması Toolbox Parçalarının Eklenmesi Kesit GörünüĢler (Section Views) Aktif Öğrenme AlıĢtırması, Kısım4 – Tekerlek Montajının PatlatılmıĢ Görüntüsünün OluĢturulması PatlatılmıĢ Görüntü OluĢturmak PatlatılmıĢ Görüntünün Animasyonunu Yapmak AlıĢtırmalar ve Projeler – Ek Dağ Kaykayı Parçaları AlıĢtırmalar ve Projeler – DöndürülmüĢ (Revolved) Parçalar
Sınıf Ġçi TartıĢma: Toolbox
Toolbox Solidworks yazılımına entegre edilmiĢ standart makine parçalarını içeren bir kütüphanedir. Bu kütüphanede kullanıma hazır cıvatalar, somunlar, rulmanlar, diĢliçarklar gibi makine parçaları bulunur. Yapacağımız montajdaki her parçanın çizilmesi zaman alacaktır.Toolbox ın kullanımı bize zamandan tasarruf yapmamızı sağlayacaktır. Kullanılacak olan parça seçilerek montaj içine taĢı ve bırak yöntemi ile yerleĢtirilir. Yazılım içindeki toolbox modülünü kullanabilmek için önce aktivasyonunun yapılması gereklidir. Solidworks Office yüklenen bilgisayarınızda mutlaka toolbox da yüklenmiĢ olacaktır fakat bu özelliği kullanabilmek için aĢağıdaki iĢlemlerin yapılması gereklidir.
78
Solidworks çalıĢtırıldığında aĢağıdaki ekran görünecektir.
Toolbox aktive edilmemiĢ ve Dizayn Library gösteren ikon seçilirse aĢağıdaki gibi bir ekran gelecektir.
Aktive etmek için menüden Tools – Add-ins seçilir ve çıkan pencereden Solidworks Toolbox, Solidworks Toolbox Browser kutucukları iĢaretlenir ve OK tuĢlanır.
79
Böylece Toolbox modülü aktive edilmiĢ olunur ve bu modül seçildiği zaman ekrandan hangi standartta, hangi birim sisteminde ve hangi standart makine parçasını kullanacağımızı seçebiliriz.
Aktif Öğrenme AlıĢtırması, Kısım1 – Tekerlek Göbeği Tekerlek montajı altı farklı parçadan oluĢur. DıĢ Lastik Ġç Lastik Tekerlek Göbeği (Jant) Rulman Cıvatalar Somunlar
80
Bu bölümde tekerlek göbeği oluĢturmayı, rulman, cıvata ve somunların toolbox kullanılarak oluĢturulmasını iç ve dıĢ lastikleri baĢka bir kaynaktan getirmeyi öğretilecektir.
Reveolved Features: Revolve feature, çizilen sketch’in merkez olarak çizilen bir eksen çizgisi etrafında döndürülmesi ile oluĢur. Revolve feature oluĢturmak için üç basit kural vardır. 1. Döndürme ekseni için bir eksen veya sketch çizgisi çizilmelidir. 2. Döndürülecek olan sketch, döndürme ekseni ile kesiĢmemelidir. 3. Revolve komutu uygulanmadan önce döndürme ekseni seçilmelidir.
Geçerli Sketch
Geçerli Sketch
Geçersiz Sketch
Tekerlek Göbeğinin OluĢturulması 1) Yeni bir parça sayfası açılır ve sağ düzlemde (right plane) Sketch açılarak aĢağıdaki Sketch çizilir. Revolve komutu seçilerek sketch eksen çizgisi etrafında döndürülür.
2) Tekrar right plane üzerinde aĢağıdaki gibi bir sketch çizilerek Revolve Cut
81
iĢlemi yapılır.
3) Jant Kolu: Ön Düzlem (Front Plane) üzerinde sketch açılarak yandaki gibi bir sketch çizilerek 15 mm. extrude edilir.
4) Cıvata deliği oluĢturmak için: (a) SeçilmiĢ olan yüzeyde sketch açarak çapı 63.5 mm. olan bir eksen çizgisi çizilir. Bu dairenin üst orta kısmına gelecek Ģekilde bir nokta konur.
Nokta
Ġzometrik GörünüĢ
Ön GörünüĢ
(b) Hole Wizard komutu seçilerek aĢağıdaki özelliklerin gerçekleĢmesi sağlanır.
82
(c) Altıgen yuva oluĢturmak için aĢağıdaki yüzey seçilerek sketch açılır ve altıgen çizilir. Altıgen ve diğer düzgün çokgenleri çizmek için Polygon komutu kullanılır. Düzgün çokgenler kendisini çevreleyen dairenin cinsine göre tanımlanırlar. Çokgen çizgilerine teğet ( inscribed circle) olan daire, Çokgen köĢelerinden geçen (circumscribed circle) daire Buna göre çizilecek olan altıgen çokgen çizgilerine teğet daire ve çapı 10.5 mm. olmalıdır. Altıgen çizildikten sonra üst kenarına yataylık (horizontal) iliĢkisi verilmelidir.
Çokgen çizgilerine teğet
Çokgen köĢelerinden geçen
83
(d) Çizilen altıgen extrude cut komutu ile 6.5 mm. Ġle boĢaltılır.
(e) Son olarak altıgen yuvanın dıĢ köĢeleri 0.79375 mm. ve 450 lki bir açı ile chamfer (pah) komutu ile pah kırılır.
84
5) Jant kenarı oluĢturmak için: (a) Sağ düzlemde (Right plane) sketch açılarak ölçüsüz bir Ģekilde taslak Sketch A daki gibi çizilir. Sketch B deki gibi de ölçülendirilir.
Sketch A
Sketch B
(b) Diğer ölçü ve iliĢkiler eklenir sketch tamamlanır.
Paralellik iliĢkisi
85
Equal (eĢitlik) iliĢkisi
(c) Revolve (Döndürme) komutu seçilerek jant kenarları tamamlanmıĢ olur.
6) Dizayn edilecek jantın üç adet kolu olacağından çizilmiĢ olan kol çoğaltılarak elde edilecektir. Bunun için Feature komutlarından Circular pattern komutu seçilecektir. Önce geçici eksen seçilir ve çoğaltılacak unsurlar seçilip çoğaltılacak kadar sayı girildikten sonra iĢlem tamamlanır. Circular Pattern: Circular pattern, bir unsurun dönme ekseni etrafında belirtilen açıda ve sayıda kopyasının oluĢturulması iĢlemidir. Bu komut kullanıldığında genellikle parçaya ait geçici eksenler (Temporary axes) kullanılır. Bu eksenleri, silindirik, konik bir model veya unsur oluĢturulduğunda Solidworks otomatik olarak oluĢturur. Bu eksenlerin görüntülenmesi View menüsünden Temporary Axes komutunun seçilmesi ile olur. Görülmesi istenmediği durumlarda da aynı yol izlenir.
86
7) Radyuslar (Fillet) ve Pahlar (Chamfer) : (a) 4 mm. lik bir radyus aĢağıdaki gibi verilecektir.
(b) 2 mm. lik bir radyus aĢağıdaki gibi verilecektir.
87
(c) Yapılan bu iki radyusun diğer kollarda da olması gerektiğinden circular pattern içine eklememiz gereklidir. Fakat yapılan bu iki radyus circular pattern den sonra yapıldığı için circular pattern edit yapıldığında aktif olmayacaktır. Bunu eklemenin yolu bu iki unsura parent-child iliĢkisi vermek, iki radyusu da circular pattern in üzerine sürüklemektir. Daha sonra circular pattern üzerinde edit yapıp iki radyusu eklemektir. Aksi halde radyusların circular patternden önce yapılması gerekmektedir. Parent-child iliĢkisi verebilmek için unsur ağacındaki iki radyus için ayrı ayrı sağ tuĢlanarak çıkan menüden Parent-child seçtikten sonra çıkan pencere kapatılacaktır.
Circular pattern edit yapılıp radyuslar eklendikten sonra jant kollarının son hali aĢağıdaki gibidir.
88
(d) Jant kenarı ile kolları arasındaki ilk radyus 6 mm. olacaktır ve eklenmesi aĢağıdaki Ģekillerde gösterilmiĢtir.
(e) Jant kenarı ile kolları arasındaki ikinci radyus 3 mm. olacaktır ve eklenmesi aĢağıdaki Ģekillerde gösterilmiĢtir.
(f) R6 ve R3 milimetrelik radyuslar bütün kollarda da olacağından yine circular patternin üzerine sürüklendikten sonra edit yapılarak diğer kollara da eklenmesi gereklidir. Parçanın yandaki gibi olması sağlanır.
89
(g) Son radyus ise jant kenarları ve göbek kenarına verilecek ve 3 mm. olacaktır.
(h) Jant radyus ve pahlar jantın rulman yuvasına 0,5 mm. 45o lik bir pah verilmesi ile son bulur.
8) Kılavuz pim ve deliklerin oluĢturulması: (a) Jantın arka (back) görünümü seçilerek yüzeyde bir sketch açılır ve 77 mm. lik bir daire çizilir. Bu çizginin eksen çizgisi olması için For constraction kutucuğunun iĢaretli olması gereklidir. Daha sonra aĢağıdaki gibi eksen çizgileri çizilir ve ölçülendirilir. Ölçülendirme için önce smart dimension aracı seçilir ve orjin iĢaretlenir. Daha sonra çizginin baĢlangıç ve bitim noktaları seçilerek açının 25o olması sağlanır. Aynı iĢlem aĢağıdaki çizgi için de tekrar edilerek açının 90o olması sağlanır.
90
(b) Üst ve alt çizginin baĢlangıç ve bitim noktalarına daireler çizilir. Üst ve alt çizginin baĢlangıç noktasındaki dairelerin ölçüsü 3.8 mm., bitimindeki dairelerin ölçüsü ise 3.9 mm. olması sağlanır.
(c) Normal olarak çizilen her bir sketch bir unsuru (feature) oluĢturmak için kullanılır. Bazı durumlarda iki ayrı unsur oluĢturmak için aynı sketch kullanılabilir. Burada bu iĢlem, aynı sketch ile yani üstte çizilen daireler hem pim hem de pim deliği oluĢturmak için kullanılacaktır. Pim oluĢturmak için, extrude komutu seçilerek özellik penceresindeki Selected Contours penceresi açılarak 3.8 mm. lik daireler seçilerek 4.5 mm. extrude yapılır.
91
Aynı iĢlem deliklerin oluĢması için bu kez extrude cut komutu kullanılarak 3.9 mm. lik delikler kullanılarak 5.5 mm. derinliğinde bir delik oluĢturularak klavuz pim ve delikler tamamlanmıĢ olur.
(d) Pimlere verilecek olan pah için (chamfer) Distance distance seçeneğini iĢaretleyip D1=1 mm. D2=1.5 mm. olacak Ģekilde değerler verilerek pim köĢeleri Ģeçilir ve onaylanır.
92
9)
Ġç lastik sübap deliğinin oluĢturulması: (a) Arka (Back) görünüm seçilerek sketch açılır ve yandaki gibi bir eksen çizgisi ve bir dikdörtgen çizilir.
(b) Çizilen dikdörtgene Coincident (ÇakıĢık) iliĢkisi verilerek yerinin yandaki gibi olması ve ölçüsünün 5.8 mm. sağlanır.
(c) Böylece tamamlanan sketch eksen çizgisi seçilerek Revolve Cut komutu seçilerek gerekli boĢaltma yapılarak iç lastik sübap yuvası tamamlanır.
ÇakıĢık
ÇakıĢık (d) Yapılan yuvaya 0.5 mm. 45o lik pah eklenir ve jant subap yuvası aĢağıdaki gibi olur.
93
10) Yazı eklemek: (a) Jantın ön görünümü seçilerek sketch açılır, orijine bir eksen çizgisi ve 47 mm. çapında 70o lik Centerpoint arc çizilir. Burada dikkat edilmesi gereken en önemli husus, yayın eksen çizgisine göre simetrik olmasıdır. (b) Yazı eklemek için sketch komutlarından Text komutu (Tools SketchEntities Text) seçilir ve yazı tipi, boyutu, yeri hakkındaki bilgiler girilmelidir. Yazı yazılır ve onaylanır.
94
(c) Eklenen SOLIDWORKS sketch’i 1 mm. Extrude cut komutu ile boĢaltma yapılır.
(d) SOLIDWORKS yazısı feature komutlarından Circular pattern komutu ile jant geçici eksenine göre eĢit aralıklı kopya sayısı 3 olacak Ģekilde çoğaltılır ve jantın bütün iĢlemleri tamamlanır.
95
Aktif Öğrenme AlıĢtırması, Kısım2 – Bir Modelin DıĢardan Alınması Parçalar veya modeller baĢka kaynaklar (yazılımlar) ile tasarlanmıĢ olabilir. Bu gibi durumlarda eğer parça dosyası varsa onu yeniden tasarlamaya gerek yoktur. DıĢardan alınan veriler iki Ģekilde kullanılabilir. Birincisi kullanılacak yazılıma uygun direk olarak çevirme, ikincisi ise tarafsız dosya formatı kullanımı. Doğrudan çeviriciler baĢka bir CAD formatında kaydedilmiĢ dosyaların Solidworks’de doğrudan açılmasına izin verirler. Solidworks yazılımı, Inventor, Solidedge, Unigraphics, Pro-Engineer ve CADKEY yazılımlarında oluĢturulmuĢ veri dosyalarını açabilecek bir çeviriciye sahiptir. Tarafsız dosya formatını kullanmak için, dosyanın baĢka bir CAD programında oluĢturulup, formatının tarafsız olarak kaydedilmesi gereklidir. Solidworks böyle kaydedilmiĢ dosyaları okuyabilir ve Solidworks verisine çevirebilir. En çok kullanılan tarafsız dosya formatları IGES VE STEP tir. Bu bölümde Dağ kaykayının tekerleklerine ait iç ve dıĢ lastiklerin dıĢardan alınması iĢlemlerin nasıl olacağı anlatılacaktır. DıĢ lastik IGES formatında iç lastik ise STEP formatında kaydedilmiĢtir. 1) DıĢ Lastiğin Aktarılması: Bu kısımda iç ve dıĢ lastiklerin tasarımı baĢka bir yazılımda tasarlandığı için tasarımı yapılmayacaktır. Tekerleklerin montajı için sadece onların CAD modellerine ihtiyacımız olacağından bu modeller Solidworks yazılımına aktarılacaktır. Aktarmak için IGES formatındaki dıĢ lastiğin nerede kayıtlı olduğunun bilinmesi gereklidir. Solidworks ekranından File, Open seçilerek aĢağıdan Dosya türünün (File type) IGES olarak belirleyip modelin yeri gösterilerek dıĢ lastik açılır.
96
2) Ġç Lastiğin Aktarılması: Ġç lastiğin aktarılması da yukarıda anlatıldığı gibi yapılacak sadece dosya türü STEP olarak seçilip açılacaktır.
Aktif Öğrenme AlıĢtırması, Kısım3 – Tekerlek Montajının Yapılması
97
1)
Tekerlek montajı için gereken parçalar (Jant, Ġç lastik, DıĢ lastik) tamamlanmıĢ oldu. Bu üç parçanın açılması gereklidir. Parçalar açıkken yeni bir montaj (assembly) dosyası açılır. Açılan dosyaların hepsi aynı ekranda görüntülenmek istenirse menüden Window, Tile Vertically veya Tile Horizontaly seçilerek sağlanabilir. Ġlk önce Jant, montaj ekranına getirilir. Ġlk getirilecek olan parça daha önce de açıklandığı gibi sabit yani serbestlik derecesi sıfır olmalıdır.
2) Ġki jant parçası aĢağıdaki yüzeyler seçilip eĢmerkezli (concentrik) iliĢkisi verilir ve özellik penceresindeki Mate alignment kısmında Anti-Aligned butonu seçilir ve onaylanır.
98
Anti-Aligned
3) Jantın her iki yarımındaki sübap delik yüzeyleri seçilerek EĢmerkezlilik iliĢkisi verilir ve onaylanır.
4) Diğer parça olan iç lastik insert component seçilerek montaj ekranına getirilir. Jantın sübap delik yüzeyi ile iç lastiğin sübap yüzeyi seçilerek eĢmerkezlilik iliĢkisi verilir. Daha sonra özellik penceresinden montaj ekranı ön düzlemi ile iç lastiğin ön düzlemi (unsur ağacından) seçilerek çakıĢık (coincident) iliĢkisi verilir. Diğer bütün düzlemler de ayrı ayrı seçilip çakıĢık iliĢkisi verilerek iç lastik montajı tamamlanır.
99
Yan GörünüĢ
Ġzometrik GörünüĢ
100
5) DıĢ lastik de montaj ekranına alınır ve yine ayrı ayrı düzlemler (ön, üst ve yan) ile çakıĢık iliĢkileri verilerek tekerlek ana parçaları montajı tamamlanmıĢ olur.
101
6) Toolbox kullanarak cıvata, somun ve rulmanların eklenmesi: a) Öncelikle Toolbox menüsünün aktif olması gerektiğini tekrar hatırlatalım. Tools, Add-ins menüleri seçilerek çıkan pencereden Toolbox Browser ve Toolbox kutucuklarının iĢaretli olması gereklidir. Montaj için eklenecek parçaların otomatik olarak tekerlek montaj klasörüne eklenebilmesi için Toolbox, Browser configuration seçilerek çıkan pencerede aĢağıdaki kutucukların iĢaretlenir ve OK tuĢlanır.
Montaj dosyası yeri
b) Toolbox browser açılır ve SKF klasörü bulunur. Klasör açılıp Bearings (rulman) klasörü çıkar ve o da açıldıktan sonra Ball bearings klasörü de açılıp Radial Ball Bearing parçası mause kullanarak jant göbeğine taĢınıp bırakılır ve bir ekran çıkar bu ekrana rulmana ait bilgiler girilecektir. 6001 numaralı geniĢliği 12 mm. ve dıĢ çapı 28 mm. olarak seçilecek.
102
c) Ġlk rulman bırakıldıktan sonra tekerleğin diğer tarafı içinde rulman eklenebilecektir. Yani diğer yüz için tekrar taĢıyıp bırakmaya gerek yoktur. Rulman montajı jant göbeği ile rulman arasında verilecek concentric ve coincident iliĢkileri ile son bulur.
103
d) Cıvataların yerleĢtirilmesi için önce montaj ön görünümü seçilir ve Toolbox browser açılır. Cıvatalar, yukarıda açıklanan rulmanların taĢınıp bırakılması yöntemi ile montaj resmine eklenmeyecektir. Bu kısımda baĢka bir yol açıklanacaktır. Aynı anda birden fazla cıvata eklenecektir. Bunun için Toolbox menüsünden Ansi Metric, Bolts and Screws, Socket Head Screws klasörü bulunur. CTRL tuĢu basılı halde aĢağıda seçili köĢeler seçilir.
Delik köĢeleri
104
Socket Head Cap Screw Ansi B18.3.1M seçilir ve Mouse sağ tuĢlanarak çıkan menüden insert into assembly seçilir yeni bir pencere çıkar. Bu pencerede de kullanılacak olan cıvatanın ölçüleri girilerek onaylanır. Size: M6 Length: 25 Drive Type: Hex Thread Length: 25 Thread Display: Simplified
e) Somunların montaja eklenmesi yukarıda açıklanan insert into assembly yöntemi ile yapılacaktır. Bunun için montajın arka görünümü seçilerek Toolbox menüsünden Ansi Metric, Nuts, Hex Nuts klasörü bulunur. Delik köĢeleri iĢaretlenerek, Hex Nut Style 1-ANSI B18.2.4.1M seçilip sağ tuĢlanır ve insert into assembly seçilerek çıkan pencereye aĢağıdaki değerler girilir ve onaylanır. Cıvatalara uygun iliĢkiler verilip tekerlek montajı tamamlanmıĢ olur.
105
f) Tekerlek montajının kesit görünüĢü görüntülenmek istenirse view araç çubuğundaki section view , çıkan özellik penceresinden de sağ düzlem (right plane) seçilir. Böylece montajın kesit görünüĢü görüntülenmiĢ olur.
Sağ Düzlem
Aktif Öğrenme AlıĢtırması, Kısım4 – Montajının PatlatılmıĢ Görüntüsünün OluĢturulması : PatlatılmıĢ görüntü bize montajın nasıl olduğunu, parçaların yerleĢim Ģeklini ve içerde kalarak görünmeyen parçaların görünmesini sağlar. Bu konuda montaj elemanlarının birer birer veya grup olarak montajdan ayrılması anlatılacaktır. 1. PatlatılmıĢ Görüntü OluĢturmak: a) Montaj izometrik görünüme getirilmelidir. b) Command manager den Exploded view veya menüden Ġnsert, Exploded view seçilerek Assembly Explorer in açılması sağlanır. c) PatlatılmıĢ görüntü, unsur ağacından veya çizim alanındaki montaj resmindeki her bir parçanın teker teker veya grup olarak seçilip sürükle bırak yöntemiyle oluĢturulur. Ġlk önce görünen rulman seçilerek montajdan ayırma iĢlemi yapılacaktır. d) Rulman seçilir ve karĢımıza seçilen elemanın hemen üstünde koordinat eksenleri çıkacaktır. Bu eksenler bize elemanı hangi doğrultuda ayıracağımızı gösterir. Mavi renk Z eksenini yeĢil renk Y eksenini kırmızı renk ise X eksenini gösterir.
106
Rulman Z ekseni boyunca ayrılacaktır. Sürüklenecek doğrultu ekseni olan Z ekseni fare ile seçilip tuĢu basılı tutularak sürüklenir ve istenilen yerde bırakılır. Böylece rulman montajdan Z ekseni doğrultusunda ayrılmıĢ olur.
e) Cıvatalar Ctrl tuĢu basılı olacak Ģekilde hepsi seçilerek tekrar Z ekseni boyunca sürüklenerek ayrılır.
f) Diğer rulman unsur ağacından seçilerek aynı eksen boyunca sürüklenerek ayrılır.
107
g) Somunlar grup olarak seçilerek ayrılır.
h) Jantı oluĢturan iki parçadan görünen kısım, daha sonra diğer parça ayrılır.
i)
Ġç lastik aynı Ģekilde Z ekseninde ayrılır.
108
j)
Yine iç lastik Y ekseninde yukarı sürüklenir.
k) Güzel bir görününüm için gerekli düzenlemeler yapıldıktan sonra patlatılmıĢ görüntü tamamlanmıĢ olur.
109
2. PatlatılmıĢ Görüntünün Animasyonu: Eğer sağ yandaki özellik penceresi üstündeki Configuration manager ikonu tuĢlanırsa karĢımıza bizim verdiğimiz dosya ismi çıkacaktır. Bu isim üzerinde sağ tuĢlanıp çıkan menüden Collapse seçilirse patlatılmıĢ görüntünün yerini montaj edilmiĢ görüntü alacaktır. Animate collapse seçilirse aĢağıdaki gibi bir menü gelecektir ve montajın bir film gibi görüntülenmesi sağlanacaktır.
Ġki kat hızlı Yarı hızlı Ġleri geri çalıĢ Döngülü Bir kez Kayıt Dur Durakla Son Ġleri hızlı Çal Geri BaĢla
3. Son olarak animasyon penceresi kapatılıp montaj kaydedilir.
110
AlıĢtırmalar- Ek Dağ Kaykayı Parçaları AĢağıdaki parçalar dağ kaykayı süspansiyonu için yapılacaktır. Sadece yay daha sonraki kısımlarda anlatılacaktır.
Koruyucu rondela Yay tutucu
TitreĢim azaltıcı
Yay
1. Koruyucu Rondela AĢağıdaki gibi sketch çizilip revolve komutu ile parça tamamlanır ve kaydedilir.
111
2. Yay Tutucu
a. Revolve yapılacak sketch aĢağıdaki ölçülerde çizilir.
b. ġekilde gösterilen yüzeyde 13 mm. çapında 0.75 mm. derinliğinde bir boĢalma iĢlemi yapılır.
112
c. ġekilde gösterildiği gibi 5 mm. çapında bir delik ile parçanın tamamı delinir.
d. Parçanın üst yüzeyi ile arasında 25 mm. mesafe olacak Ģekilde yeni plane oluĢturulur.
e. OluĢturulan plane üzerinde 6 mm. bir daire çizilip 19 mm. derinliğinde boĢaltma iĢlemi yapılır.
113
f. ġekilde gösterilen köĢelere 1 mm. radyus yapılır (fillet) ve 0, 5 45 0 olacak Ģekilde pah (chamfer) kırılır.
Fillet
Chamfer
g. ġekildeki gibi 5 mm. lik delik ve pah yüzeyleri farklı bir renkle renklendirilir. Parça kaydedilerek kapatılır.
114
3. TitreĢim Azaltıcı a. Ön düzlemde (front plane) sketch açılarak aĢağıdaki gibi bir çizim yapılır. Çizimde dikkat edilecek unsur çizilen yay ile sağ taraftaki eksen çizgisinin teğet olmasıdır. b. Ortadaki çizgi ekseni döndürme ekseni olacak Ģekilde revolve iĢlemi yapılır.
c. Hole wizard ( delik sihirbazı ) kullanılarak M3 clearance hole seçilerek parka tamamlanmıĢ olur.
115
5. THIN (ÇĠZGĠSEL) FEATURES-Kaykay Tahtası AMAÇ: Bu dersin sonunda thin features komutu ile ilgili özellikler öğrenilerek, kaykay tahtası ve örnek uygulamalar yapılacaktır.
DERSE BAġLAMADAN ÖNCE: Bir önceki bölüm tamamlanması gereklidir.
DERSĠN ARAġTIRMA KONULARI Design tables (Tasarım tablosu)
4.Dersin Gözden Geçirilmesi: REVOLVE- Tekerlek Jantı TartıĢma Soruları: 1. 2. 3. 4. 5. 6.
Revolve komutunu uygulamak için gerekli olan basamaklar nelerdir? Montajın anlamını tanımlayınız. Convert Entities komutunun ne iĢe yarar? Bir montaj içerinde bulunan herhangi bir parçanın ―fixed (sabit)‖ olması ne demektir? Mate nedir? Serbestlik derecesi nedir?
5.DERSĠN ANA HATLARI Aktif Öğrenme AlıĢtırması Kısım 1- Kaykay Tahtası • Sketch oluĢturmak • Thin feature olarak extrude yapmak
116
• Thin feature olarak kesme yapmak • Radyus eklemek • Hole Wizard komutunu kullanmak • Sketch kopyalamak • Desen veya kaplama uygulaması yapmak • Malzeme eklemek Proje ve alıĢtırmalar
Aktif Öğrenme AlıĢtırması, Kısım1- Kaykay Tahtası Tasarım Hedefleri: 1. Kaykay tahtası ince tabakalı bir malzemeden oluĢturulacak. 2. Kaykay tahtası ön ve arka kısmı ile simetrik olacak. 3. Kaykay tahtası üzerindeki delikler tutma demiri ve taĢıyıcı montajına uygun olarak açılacak.
Thin Features: Thin features kapalı açık konturlu bir çizgisel sketch üzerine bir kalınlık ekleyerek feature komutları uygulamaktır. Thin features komutu extrude, revolve, sweep ve loft komutları ile birlikte kullanılabilir.
Kaykay Tahtası 1. Orijine yatay ve dikey olarak eksen çizgileri çizilir. 2. Yatay olarak çizilen çizgi ile orijin arasında midpoint iliĢkisi verilir. 3. Dikey olarak çizilen eksen çizgisi aynalama ekseni kabul edilerek dynamic mirror komutu seçilir ve yatay çizginin bir ucuna bir eksen çizgisi daha çizilir. Daha sonra yatay çizgi üzerinde herhangi bir yere bir nokta konur. 4. AĢağıdaki Ģekilde gösterildiği gibi ölçüler eklenir.
5. AĢağıdaki Ģekilde çizgiler çizilerek devam edilir. Daha sonra dynamic mirror komutu kapatılır.
117
6. Aynalanan çizgiler tangent arc komutu ile birleĢtirilir. Çizgiler ve yaylar arasında teğetlik iliĢkisi olmasına dikkat edilmelidir.
7. Yan tarafta gösterilen noktalar seçilerek merge (birleĢtirmek) iliĢkisi verilir. Ayrıca kırmızı daire içine alınmıĢ noktalara da dikeylik (vertical) iliĢkisi verilir.
8. Yanda gösterilen ölçü ve iliĢkiler eklenir. 175 mm. lik ölçü veriliĢ Ģekline özellikle dikkat edilmelidir. Çünkü aĢağıdaki Ģekillerde de gösterildiği gibi üç tip ölçü verme ihtimali vardır.
DOĞRU
YANLIġ
YANLIġ
118
9. Yukarıdaki 80 mm. lik ölçüyü vermek için önce yay daha sonra yatay olan eksen çizgisi seçilir ve çıkan ölçü onaylanır. Bu ölçü üzerinde sağ tuĢ yaparak çıkan menüden Properties (özellikler) seçilir ve çıkan pencereden aĢağıdaki kırmızı dikdörtgenle seçilmiĢ hususlara dikkat edilir. Bu son aĢamada sketch tam tanımlı olup çizgiler siyah görünecektir.
10. Extrude komutu ile mid plane seçilerek derinlik 230 mm. tahta kalınlığı olarak da 12 mm. girilir ve onaylanır.
119
11. Yandaki yüzey seçilerek sketch açılır ve normal to seçilerek karĢıdan bakılır. Parçanın ortasından bir eksen çizgisi seçilir.
12. Görünümden gölgeli ve köĢeli gösterim aĢağıdaki gibi teğetlik iliĢkisi verilir.
Bu yüzey seçilecek
seçilir. AĢağıdaki Ģekilde bir sketch çizilir ve
Teğet 13. AĢağıdaki ölçüler girilerek sketch tamamlanır. Cut Extrude komutu ile özellik penceresinden flip side to cut kutucuğu iĢaretlenir through all seçilip boĢaltma yapılır.
120
14. Onaylanarak komuttan çıkılır ve parça aĢağıdaki gibi olur. Yapılan bu boĢaltma iĢlemi mirror komutu ile sağ görünüĢe göre (right plane) aynalanır.
15. AĢağıdaki gösterilen seçili olan köĢelere yarıçapı 230 mm. olacak Ģekilde radyus verilir.
Seç
16. Tahtanın üst ve alt köĢelerine de 3 mm. 450 lik açılı pah kırılır.
121
17. Parça kaydedilir. Ġstenildiği takdirde görünüm değiĢtirilebilir.
18. Delik oluĢturmak için aĢağıdaki yüzey üzerinde sketch açılıp aĢağıdaki ölçülerde daireler çizilir.
19. Bu çizilen daireler menüden edit-copy seçilerek kopyalanır ve cut extrude komutu ile boĢaltılır. Daha sonra aĢağıdaki seçili olan yüzey üzerinde sketch açılarak kopyalanan daire ve eksen çizgileri yine menüden edit-paste seçilerek yapıĢtırılır. Fakat kopyalanan çizgiler iliĢkilerle birlikte gelmediği için düzensiz görüneceklerdir. Bu daire ve çizgiler yukarıdaki ölçülere göre düzenlenir ve boĢaltma iĢlemi yapılır. Burada tekrar hatırlatmak gerekirse kopyalama ve yapıĢtırma yaparken Windows iĢletim sisteminde kullanılan kısa yollar (Ctrl+C, Ctrl+V) kullanılabilir.
122
20. Parça kaydedilir.
21. TaĢıyıcı yay montaj deliklerini eklemek için aĢağıda gösterilen yüzeyde sketch açılır. KarĢıdan bakılarak (Normal to) Hole wizard komutu kullanabilmek için gerekli ölçülerdeki noktalar (point) konur.
TaĢıcı delikleri
Yay montaj delikleri
Seç
123
22. Hole Wizard komutu kullanarak özellik penceresinden Ansi Metric – Screw Clearances- M6- Through All seçilerek Position yazan kısım seçildikten sonra çizmiĢ olduğumuz noktalar gösterilerek onaylanır ve böylece M6 ölçüsünde taĢıyıcı deliklerimiz tamamlanmıĢ olur.
23. Aynı iĢlemler yay montaj delikleri için de önce aĢağıdaki ölçülerde noktalar konularak hole wizard komutu ile bu kez M6 yerine M8 olacak Ģekilde gerekli seçimler ve konumlamalar yapıldıktan sonra onaylanır.
24. Bütün bu oluĢturulan delikler, sağ yan düzleme (right plane) göre aynalama (mirror) komutu kullanarak diğer uçta da oluĢması sağlanır. Böylece parça tamamlanır ve kaydedilir.
124
6. ÇOKLU GÖVDELĠ (MULTIBODY) PARÇALAR TaĢıyıcı ve Aks AMAÇ: Bu dersin sonunda aĢağıda gösterilen aks ve taĢıyıcı tasarlanarak, multibody ile ilgili örnek uygulamalar yapılacaktır.
125
DERSE BAġLAMADAN ÖNCE: Bir önceki bölüm tamamlanması gereklidir.
DERSĠN ARAġTIRMA KONULARI Design tables (Tasarım tablosu)
5.DERSĠN ANA HATLARI Sınıf içi TartıĢma Multibody Parçaların Katı Modelleri Boolean ĠĢlemleri Sınıf içi TartıĢma Aktif Öğrenme AlıĢtırması Kısım 1- Aks Aktif Öğrenme AlıĢtırması Kısım 2- TaĢıyıcı AlıĢtırma ve Projeler- Multibody Parçalar
Sınıf Ġçi TartıĢma-Multibody Modeller Solid (Katı) Model Nedir? Katı bir model, CAD sisteminde kullanılan modelin, geometrik olarak çoğu tamamlanmıĢ bir tipidir. Bu model yüzey geometrilerinden ve tel kafeslerin bütününden oluĢur ve modelin bütün köĢeleri ve yüzeylerinin tam tanımlı olması gerekir. Ek olarak model bazı bilgiler vermelidir ki bunun adı topolojidir ve geometri ile birlikte iliĢkilidir. Topoloji, örneğin bir modeldeki hangi yüzeyin hangi köĢe ile çakıĢacağı ile ilgilidir.
Multibody Model Nedir? Multibody parçalar, birden daha fazla modelin birleĢmesinden oluĢur. Bu teknik yapılacak olan karmaĢık bir modelin çizimini kolaylaĢtırmak için belirli mesafelerle bölünüp ayrı bir model gibi düĢünülerek tasarımı yapıldıktan sonra bütün tasarlanan modellerin tek bir model oluĢturulacak Ģekilde birleĢtirilmesi ile olur. Multibody modeller birkaç değiĢik yolla yapılabilir. AĢağıdaki komutlar tek bir gövdeden birden fazla gövde oluĢturmak için gereken özelliklere sahiptir. Extrude boss, Cut ve Thin Feature Revolve boss, Cut ve Thin Feature Swept boss ve cut ve Thin Feature
Lofted cuts Thickened cuts Cavities Multibody oluĢturmak için en çok kullanılan yol boss ve cut features komutlarındaki özellik penceresinde Merge result kutucuğundaki tik iĢaretini kaldırmaktır.
Boolean ĠĢlemleri Solidworks içinde Multibody oluĢturulabilecek üç değiĢik yol vardır. Bunlar Add (eklemek) subtract (çıkarmak) common (ortak eleman) dır.
126
Aktif Öğrenme AlıĢtırması Kısım 1- Aks
127
128
129
7.
130