Soguk Su Hazirlama Chiller Grubu Montaji

T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI

MEGEP

(MESLEKİ EĞİTİM VE Ö ĞRETİM SİSTEMİNİN GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ)

TESİSAT TEKNOLOJİSİ VE İKLİMLENDİRME

SOĞUK SU HAZIRLAMA (CHİLLER) GRUBU MONTAJI

ANKARA 2008

Milli E ğitim Bakanlığı tarafından geliştirilen modüller; 











Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının 02.06.2006 tarih ve 269 sayılı Kararı ile onaylanan, Mesleki ve Teknik E ğitim Okul ve Kurumlar ında kademeli olarak yaygınlaştırılan 42 alan ve 192 dala ait çerçeve ö ğretim programlarında amaçlanan mesleki yeterlikleri kazand ırmaya yönelik geliştirilmiş öğretim materyalleridir (Ders Notlarıdır). Modüller, bireylere mesleki yeterlik kazand ırmak ve bireysel ö ğrenmeye rehberlik etmek amac ıyla ö ğrenme materyali olarak haz ırlanmış, denenmek ve geli ştirilmek üzere Mesleki ve Teknik E ğitim Okul ve Kurumlar ında uygulanmaya başlanmıştır. Modüller teknolojik geli şmelere paralel olarak, amaçlanan yeterli ği kazandırmak ko şulu ile e ğitim ö ğretim s ırasında geli ştirilebilir ve yapılması önerilen değişiklikler Bakanlıkta ilgili birime bildirilir. Örgün ve yayg ın eğitim kurumlar ı, işletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modüllere internet üzerinden ula şabilirler. Basılmış modüller, eğitim kurumlarında ö ğrencilere ücretsiz olarak dağıtılır. Modüller hiçbir şekilde ticari amaçla kullan ılamaz ve ücret kar şılığında satılamaz.

İÇİNDEKİLER AÇIKLAMALAR ...................................................................................................................iii GİRİŞ ....................................................................................................................................... 1 ÖĞRENME FAALİYETİ-1 .....................................................................................................3 1. SOĞUK SU HAZIRLAMA (CHİLLER) GRUBU MONTAJ YERİNİ HAZIRLAMA.....3 1.1. Chiller Uygulamasının Gerekli Olduğu Durumlar........................................................3 1.1.1. Hava TicariSo Alanda ğutma İhtiyacı .............................................................................4 1.1.2. ğutmalSo ı Gruplar........................................................................................4 1.1.3. Su Soğutmalı Gruplar ............................................................................................ 5 1.2. Chiller Montaj Kurallar ı................................................................................................ 6 1.2.1. Makine Dairesinin Hazırlanması ...........................................................................6 1.2.2. Proje Aşamaları .....................................................................................................9 1.3. Katalog Bilgileri..........................................................................................................11 1.3.1. Cihaza Ait Etiket Ve Katalog Bilgileri................................................................11 1.3.2. Teknik Özellikleri................................................................................................13 1.3.3. Kapasite Tablosu .................................................................................................14 1.3.4. Cihaz Boyutları ....................................................................................................15 1.3.5. Cihaz Yerleşimi ...................................................................................................15 UYGULAMA FAALİYETLERİ .......................................................................................18 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ....................................................................................22 ÖĞRENME FAALİYETİ-2 ...................................................................................................24 2. SERVİS VE BAKIM H İZMETLERİ İÇİN GEREKLİ ALANLARI BELİRLEME.........24 2.1.2.1.1.Chiller Chiller Grubu Fonksiyonel Çalış ma Prensibi .............................................24 ısı veAna Grubu SoğutmaYap Devresi Elemanlar ı .................................................24 2.2. Su Soğutma Gruplarında Periyodik Koruyucu Bakımın Önemi.................................30 2.2.1. Servis ve Bakım Hizmetleri İçin Gerekli Alanları Belirleme..............................30 2.2.2. Koruyucu Bakım Programının Elemanları ..........................................................31 2.2.3. Su Soğutma Gruplarının Periyodik Bakımı .........................................................32 UYGULAMA FAALİYETİ .............................................................................................. 34 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ....................................................................................36 ÖĞRENME FAALİYETİ-3 ...................................................................................................38 3. POMPA, SU AKI Ş KONTROL VE TES İSAT BA ĞLANTI YERLER İNİ HAZIRLAMAK .....................................................................................................................38 3.1. Pompa Montaj Kurallar ı.............................................................................................. 38 3.1.1. Pompanın Tanımı ................................................................................................ 38 3.1.2. Chiller Grubunda Pompanın Temel Görevi.........................................................39 3.1.3. Pompa Tesisatı.....................................................................................................39 3.2. Su Akış Kontrol Cihazlarının Çal ışma Prensipleri ..................................................... 40 3.2.1. Su Akışında Kullanılan Borular...........................................................................40 3.2.2. Tesisat Bağlantısı .................................................................................................41 UYGULAMA FAALİYETİ .............................................................................................. 43 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ....................................................................................46

i

ÖĞRENME FAALİYETİ-4 ...................................................................................................48 4. SOĞUK SU HAZIRLAMA (CHILLER) GRUBU MONTAJI ........................................ 48 4.1. (Chiller) Grubu Kaide Montaj Kurallar ı ..................................................................... 48 4.2. (Chiller) Grubu Montaj Kurallar ı ................................................................................ 49 4.2.1. Mekanik Tesisatın Sismik Korunması .................................................................49 UYGULAMA FAALİYETİ .............................................................................................. 53 ÖLÇME DEĞERLEND RME ....................................................................................55 MODÜL DEVE ĞERLEND İRMEİ.............................................................................................. 57 CEVAP ANAHTARLARI.....................................................................................................60 KAYNAKÇA ......................................................................................................................... 62

ii

AÇIKLAMALAR AÇIKLAMALAR KOD ALAN DAL/MESLEK MODÜLÜN ADI MODÜLÜN TANIMI SÜRE ÖN KOŞUL YETERLİK

522EE0211 Tesisat Teknolojisi ve İklimlendirme Merkezî İklimlendirme ve Havalandırma Sistemleri So ğuk Su Haz ırlama (Chiller) Grubu Montajı

Bu modül, so ğuk su haz ırlama grubunun montaj ının anlatıldığı öğrenme metaryelidir. 40/32 10.sınıf ortak modüllerini almış olmak. Soğuk su haz ırlama (chiller) grubunun montaj yerini haz ırlayabilmek, servis ve bak ım hizmetlerini belirleyebilmek, pompa, su ak ış ve tesisat ba ğlantı yerlerini haz ırlayabilmek ve kaide montaj ını yapabilmek.

Genel Amaç Bu modül ile uygun ortam sa ğlandığında tekni ğine uygun olarak so ğuk su haz ırlama (chiller) grubu montaj ını, tekniğine ve standardına uygun olarak yapabileceksiniz.

MODÜLÜN AMACI

Amaçlar 1. Soğuk su haz ırlama (chiller) grubu montaj yerini hazırlayabileceksiniz. 2. Servis ve bakım hizmetleri için gerekli alanlar ı belirleyebileceksiniz. 3. Pompa, su akış kontrol ve tesisat bağlantı yerlerini hazırlayabileceksiniz. 4. Kaidenin montajını ve soğuk su haz ırlama (chiller) grubu montajı yapabileceksiniz.

EĞİTİM ÖĞRETİM ORTAMLARI VE DONANIMLARI

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

Sınıf, atölye, laboratuvar, kütüphane, bilgisayar, Internet ortamı vb çal ışma alanlar ı, çeşitli katalog ve teknik dokümanlar, su terazisi, yal ıtım malzemeleri, matkap, el takımları, birleştirme elemanları.  Modülün içinde yer alan her faaliyetlerin sonunda kazandığınız bilgi ve becerileri ölçerek kendinizi 

değerlendireceksiniz. Öğretmen, modülün sonunda size bütün uygulama faaliyetlerini içeren bir performans testi yaparak kazandığınız bilgi ve becerileri ölçebilecektir.

iii

iv

GİRİŞ GİRİŞ Sevgili Öğrenci, Her geçen gün geli şen teknolojiye ayak uydurmak durumunday ız. Özellikle teknik bir alanda çalışacak bireyin bu konuda daha hassas olması gerekmektedir. Sizler de çağımızın en gelişmeye açık ve insan hayatında önemli yeri olan bir mesle ğe ad ım atmış bulunuyorsunuz. Tesisat teknolojisi ve iklimlendirme alan ında bilgi ve beceriye dayal ı uygulamalarda, bu modül sayesinde, so ğuk su haz ırlama (chiller) grubunun tan ımı, çeşitleri, bak ımı ve montajı ile ilgili konularda bilgi sahibi olacaks ınız. Buradaki konular, mesleki geli şiminizin temelinin sa ğlam at ılmasını sağlayacak şekilde haz ırlanmıştır. Ancak unutulmamal ıdır ki, mesleğinizde ilerlemek için teknolojik geli şmeleri yakından takip ederek kavraman ız, uygulamalarınızla yeni ufuklar açman ız ve temeli sa ğlam at ılmış birikimlere sahip olmanız gerekir. Bu modülde yer alan faaliyetler sizlere; uygulama yaparak ö ğrenmeyi ve kullanılabilir bilginin sahibi olmanızı sağlayacaktır. Bu noktadan hareketle modülde yer alan faaliyet konu ve uygulamaları sindirerek ö ğrenmeniz gerekmektedir. Ö ğrenme konusunda gösterece ğiniz özen aynı zamanda uygulamaların daha zevkli hâle gelmesini de sağlayacaktır. En detayl ı iklimlendirme sistemi ile en basit so ğutma cihaz ının, so ğutma (çevrimin temeli) prensipleri aynıdır. Bu tespitle modülde yer alan faaliyetlerin dikkatlice, sindirilerek ve neden sonuç ili ş kisine dayal ı bir muhakeme yürütülerek ö ğrenilmesi, kullan ılacak bilginin kal ı cı ve kullanılabilir olması açısından çok önemlidir.

1

2

ÖĞRENME FAALİYETİ-1 ÖĞRENME FAALİYETİ-1 AMAÇ Bu faaliyetteki bilgi ve becerileri kazand ığınızda ve uygun ortam sa ğlandığında, gerekli donanımı kullanarak, soğuk su haz ırlama (chiller) grubu montaj yerini tekni ğine ve standardına uygun olarak hazırlayabileceksiniz

ARAŞTIRMA Bu faaliyet öncesinde a şağıdaki ara ştırmaları yapmanız, konunun ö ğrenilmesini kolaylaştıracaktır.   

Çevrenizdeki soğutma devreleri hakkında bilgi alınız. Soğuk su haz ırlayıcısı cihazların görevini ve çe şitlerini internet ortam ında araştırınız. Soğuk su haz ırlama (chiller) grubu montaj yerini haz ırlama hakkında bilgi toplayınız. Topladığınız bilgileri bir rapor haline getirerek arkada şlarınızla paylaşınız.

1. SOĞUK SU HAZIRLAMA (CHİLLER) GRUBU MONTAJ YERİNİ HAZIRLAMA 1.1. Chiller Uygulamasının Gerekli Olduğu Durumlar Endüstride soğuk su ihtiyac ı özellikle, plastik üretim tesislerinde 10–12 ° C su ç ıkısı olması gereken enjeksiyon kal ıplarının ve i şlem yap ılmış malın soğutulmasında, ayakkab ı taban imalat ında, kozmetik ve sabun üretim tesislerinde gerekmektedir. Ciklet, çikolata ve şekerleme üretim hatt ında, her türlü so ğutma ve iklimlendirme sa ğlayan endüstriyel tip uygulamalarda, soğuk su haz ırlama (chiller) sistemlerine ihtiyaç duyulur. Endüstriyel işlerde; kal ıp şartlandırılması, özellikle ürün kalitesi aç ısından önemlidir. Malzemenin özelliklerine göre kalıpların belirli s ıcaklık değerleri aras ında tutulması gerekir. Bu ihtiyac ı karşılamak amac ıyla i şletmelerde kullanılan su kuleleri sabit su ısısı sağlamada yetersiz kalır. Soğutma su kulelerinde, suyun buharla şması sırasında gerçekleşen ısı transferi sayesinde sa ğlanır. Bu sebeple ortam ya ş termometre s ıcaklığının gereken so ğutma suyu sıcaklığından yüksek oldu ğu zamanlarda, su kuleleri so ğutma ihtiyac ını karşılayamadıkları için, kalıp so ğutmada chiller gruplarının kullanılmasını gerekli kılar.

3

Bununla beraber su kulesi kullan ılan i şletmelerde soğutma suyu ısısının, ortam ısısına bağlı değişkenlik göstermesi, ürün üzerinde ciddî kusurlara yol açar.

1.1.1. Ticari Alanda Soğutma İhtiyacı Plastik sektörü, so ğutma ihtiyacı en fazla olan alanlardan biridir. Gerek kal ıpların ve gerekse makine ya ğının alsebep so ğkullan utulmas letme vedikkatli bak ım ışılagelmi ş uygulamalarla ı, işyöntemin maliyetlerinin yükselmesine olmaktad ır. Bu nedenle, ılacak seçilmesi gerekmektedir. Kalıpların yeteri kadar so ğutulamaması, ürün kalitesini do ğrudan etkilemektedir. Ayrıca, kal ıptan elde edilecek birim ürün ba şına geçen sürenin artmas ına neden olmaktad ır. Bu ise üretim kapasitesinde dü şüş demektir. Makinelerdeki a şınmanın azaltılması ve verimli bir çalışma için yağın da so ğutulması önem taşımaktadır.

Resim 1. 1: Boru ve kovan (shell and tube) tipi e şanjör

Chiller kalıp suyu ve ya ğın soğutulması için kullan ılabilir. Yağın soğutulması amacıyla daha yüksek s ıcaklıkta su yeterli olaca ğından, arada bir e şanjör kullanmak ya da yüksek sıcaklıklara da su sağlayabilen endüstriyel tip chiller grupları tercih edilmektedir. Evaporatör (buharlaştırıcı), boru – kovan tipidir. Baz ı uygulamalarda plakalı eşanjör de kullanılabilmektedir. Evaporatörde boruların içinde bas ıncı genleşme valfi taraf ından dü şürülmüş sıvı soğutucu ak ışkanlar (R22, R407C, vb.) dola şırken, kovan ve boru demetleri aras ındaki bölgede ise işlemden dönen nispeten sıcak su yer almaktadır. So ğutucu akışkan, suyun ısısını alarak buharla şır ve kompresör taraf ından emilir. So ğuyan su ise sirkülasyon pompalar ı vasıtasıyla kal ıp veya ya ğ eşanjörüne iletilir. Kompresör taraf ından bas ınç ve s ıcaklığı yoğunlaşma bas ınç ve s ıcaklığına yükseltilen so ğutucu ak ışkan kondensere (yo ğunlaştırıcı) gönderilir. Su so ğutma gruplar ı, kullan ılan kondenser tipine göre hava ve su so ğutmalı olmak üzere ikiye ayrılır.

1.1.2. Hava Soğutmalı Gruplar Kondenserde kanatlı boru tip e şanjör kullanılmaktadır. Bak ır boru üzerine yerleştirilmiş alüminyum kanatlar ısı transferini (ısı transfer yüzey alan ını) artt ırmak amacıyla kullan ılmaktadırlar. Borular ın içinde dola şan bas ıncı ve sıcaklığı yüksek buhar halindeki soğutucu ak ışkan ısısının büyük bölümünü radyal ya da aksiyal fanlarla üzerinden geçirilen dış ortam havasına vererek yoğuşur.

4

Resim 1. 2: Hava soğutmalı kondenserli grup

Hava soğutmalı grupların tercih edildiği bazı durumları şöyle sıralayabiliriz:       

Su bulunma imkânlar ının kısıtlı olması veya suyun çok pahal ı elde edildi ği yerler. Bölgenin çok so ğuk olmas ı, gece/gündüz s ıcaklık farkl ılıklarından dolay ı don tehlikesinin ortaya çıktığı yerler. Kışın so ğutma grubunun çalışma zorunluluğunun olduğu yerler. İşletmenin küçük olmas ı ve dolay ısıyla i şletmeci personelin çok az say ıda istihdam edildiği yerler. Elektrik giderlerindeki artışın çok önemli olmad ığı yerler, küçük kapasiteli cihazlar. Yer k ısıtlaması nedeniyle bir makine dairesinin olu şturulamadığı ve grubun dışarı konulma zorunda olduğu yerler. Kuru ve yaş termometre dizayn sıcaklıklarının dü şük olduğu yerler.

1.1.3. Su Soğutmalı Gruplar Kondenseri boru ve kovan tipidir. Borular ın içinde so ğutma kulesinden dönen su dolaşmakta olup, kovan ile boru demetleri arasındaki bölgede ise basıncı ve s ıcaklığı yüksek buhar hâldeki soğutucu akışkan bulunmaktadır. Soğutucu ak ışkan ısısını suya verip yoğunlaşarak genleşme valfine giderken, ısınan su da tekrar so ğutulmak üzere kuleye do ğru yol al ır. Görülece ği üzere, bu tip gruplarda su soğutma kulesi de kullanmak gerekmektedir. Dolay ısıyla, kule kullan ımıyla ortaya ç ıkan olumsuzluklar bu tip gruplar için de geçerlidir. Ayn ı zamanda, geçiş mevsimlerinde ve d ış

5

hava s ıcaklığının düşük seyrettiği dönemlerde, yo ğunlaşma bas ıncının muhafazası için gerekli otomasyonun yapılması da gerekmektedir.

Şekil 1.1: Su soğutmalı chiller grubu devresi

1.2. Chiller Montaj Kuralları Soğuk su üreticisinin montaj ına ba şlanmadan önce yapılacak işlemler:  Montaj yerinin tespiti  Kurulacak tesis için gerekli izin ve onaylar  Projelendirme aşaması

1.2.1. Makine Dairesinin Hazırlanması   

Makine dairesinin düzenlenmesinde a şağıda belirtilen hususlarda tesis DIN 8975’e uygun olacaktır. Bir so ğutma sisteminde belirli bir hacimde, belirli şartlarda, belirli so ğutucu akışkandan ne miktarda bulunabilece ği; Kompresör dairesi ebatları; kapı ve pencere ebatları, nitelikleri;

6

   

Cebri sirkülasyonlu havaland ırma yap ılırsa, havalandırma havası miktarının tayini ve havalandırmada göz önünde tutulacak esaslar; Yangından korunma; Tehlike anında kullanılmak üzere bir haricî şalter yapılması; Makine dairesine bitişik hacimler ve makinelerin kurulaca ğı hacim ve yapımı.

1.2.1.1. Kaidenin Yerini Hazırlama Chiller grubunun montajının yap ılacağı yerin tespit edilmesinden sonra, yap ılacak üç tane i şlem vardır. Bunlar; titreşim, ısı ve ses yalıtımıdır.

Şekil 1. 2: Titreşim dağılımı

1.2.1.2. İzolasyonun Sağlanması Sistemde bulunan kompresör ve pompalar ın çal ışma esnasında ç ıkarttığı titreşim, duruş ve kalk ışlarındaki vuruntu nedeni ile ortaya ç ıkan gürültü. Ayr ıca kış aylarında sistemin içerisindeki su ya da ya ğın donmas ı, soğutucu ak ışkanın ortam ısısından olumsuz etkilenmesi gibi sebeplerden ötürü chiller grubunun montaj ının yap ılacağı alanın izole edilmesi şarttır.

1.2.1.3. Kaide Yerinin Tesviye Edilmesi grubunun oturtulaca konaca Örne düzgün Bu ise, ğı kaidenin ğı zemin cihazınChiller çal ışmas getirebilir. sistemi içerisindeki ında aksakl ıklar meydana ğin, so ğutmaolmayabilir. soğutucu ak ışkanın ve ya ğın bir yerde toplanması gibi. Zemini su terazisi ile kontrol ettikten sonra gerekiyorsa beton dökülmelidir. Dökülen betonun ağırlığı, taşıyacağı cihazın a ğırlığının iki ya da üç kat ına e şit olmalıdır.

7

Şekil 1. 3: Toprağa oturan döşemede yalıtım ve titreşim yal ıtımlı kaide detayı

Kullanılacak olan kaidenin çelik yapıdan ibaret olması durumunda, betonun dökülmesi sırasında çelik yap ılı kaidenin tespiti için gerekli saplamalar ın betonun denk gelecek yerlerine konması gerekir. Atık su gideri için gerekli drenaj tesisat ında kullanılacak boru ve yer süzgeci gibi malzemelerinde projeye uygun betonun içerisine konmas ı sonraki işlemlerde işimizi kolaylaştırır.

1.2.1.4. Drenaj Bağlantıları Özellikle su so ğutmalı kondenserli su so ğutma gruplar ında, at ık su, ya ğ vb. s ıvıların cihazdan uzaklaştırılması lazımdır. Cihazda korozyon, elektrik aksam ında olu şabilecek tehlike göz önüne alınarak, kaidenin olduğu yere drenaj sisteminin yap ılması gereklidir. Drenaj sistemi borular ındaki s ıvının bas ınç olu şturmaması nedeni ile çelik boru kullanılmasına gerek yoktur. Maliyette hesaba kat ılarak PVC boru dö şenmesi ideal bir yöntemdir. Drenaj, kaidenin üzerinde bir toplama kab ı ve bu ba ğlanan yer süzgeci ile oluşturulabilir. PVC ba ğlantısı yapılır. Kaidenin etraf ına aç ılan kanal ve kanal ın üzerine döşenecek ızgara ile de PVC ba ğlantısı yapılarak drenaj sağlanabilir.

Şekil 1. 4: Yalıtılmış beton üzerinde drenaj

8

1.2.2. Proje Aşamaları 

Mekanik tesisatlar için yap ılan projelerin hayata geçirilebilmesi için çe şitli kurumlardan yapılabilir onay ı alması gereklidir. Bu kurumlar proje konular ına göre de ğişiklik gösterebilir. Örne ğin, şehir içinde bir i ş merkezi ya da otel yapılmak isteniyorsa, projesi ilgili mimar ve mühendisler odalar ı ile belediye tarafım kontrol edilerek onaylanmal ıdır. Bu onaylar al ındıktan sonra tesise ından yap ruhsat ı verilir.

Resim 1. 3: Makine dairesindeki durumu 

Öneri raporu tasarımın başlangıç safhas ı olup mimar ın ve i şverenin düşüncelerini destekleyecek şekilde tesiste uygulanacak tesisat şekli ve yapılabilirliği hususunda bilgiler içerir. Yap ı ve tesisler için çözüm şekilleri, tesisat çe şitleri, i şletme ve a şınma pay ı masrafları dikkate al ınarak yap ılacak karşılaştırma ve verimlilik hesaplar ına dayanan ekonomik ve teknik etütler, tesislerin ilke ve sistemleri üzerindeki öneriler, kroki, şema ve hesaplarla belirten rapordur.

Resim 1. 4: Kaide üzerine montaj

9



Uygulama ön projesi öneri raporunda belirtilen esaslara göre, mimar ve işverence de kabul edilmi ş fikir ve dü şünceler ışığında tesisatın mimari planlar üzerinde ifade edili şidir. Bu proje de boru ve kanallar ın geçi ş yerleri, yaklaşık boru ölçüleri, makine ve cihazlar ın yerle şme şekilleri ile proje hesaplar ının yöntemi ve dökümü verilir. Proje ölçeği 1/100 'dür. Uygulama projesi ise, öneri raporu ve ön proje ile birlikte ana temelle ri olu şturulmuş işin, mimari uygulama projesi üzerinde edilmesi ve teknik hesaplar ının yapılmas ı safhas ıdır.ğTüm hesaplar, planlarifade ve kolon şemalar ını kapsar. Uygulama projesinin ölçe i ise 1/50 'dir.

Şekil 1. 5: Sistemde eşanjör yerleşimi 

Detaylar Uygulama projesi akabinde detaylandırma i şleri de yap ılır. Tesisat ın yoğun oldu ğu hacimlerde 1/20 ve 1/10 ölçekli plan, kesit ve görünümleri ile yalıtım detaylar ı, yal ıtımlı ve yal ıtımsız kanal kesitleri, boru ask ı ve genle şme elemanı detayları, kullan ılan cihaz ve makinelerin ba ğlantı şemaları için gerekli 1/10, 1/5 ve 1/1 gibi uygun ölçekli detay projeleri hazırlanır.

Şekil 1. 6: Cihazın teknik çizimleri

10

Şekil 1. 7: Cihazın ölçülerinin gösterilmesi

1.3. Katalog Bilgileri Üretici firmanın, imal etti ği su so ğutma grubunun, kullan ıcı ya da montaj ekibi tarafından tan ınması. Montajı sırasında dikkat edilmesi lazım olanlar, çalıştırılması, servis ve bakım hizmetlerinin sa ğlıklı ve bilinçli bir şekilde yap ılması vb. gibi durumlardan dolay ı cihaz hakkında katalog bilgilerine ihtiyaç duyulur. Katalogda yer alanlar şunlardır:     

Cihaz ölçüleri Cihaz ağırlığı Taşıma noktaları Elektriksel bağlantılar Gerekli yardımcı araç, takım vb.

1.3.1. Cihaza Ait Etiket Ve Katalog Bilgileri Cihazın hangi amaçlar için kullan ılabileceği belirtilmedir. Su so ğutma gruplarının genel anlamda tümü so ğuk su üreticisi olmas ına ra ğmen kullan ım alan ına göre farkl ılıklar gösterir. Yapısında bulunan kompresörün tipi, kondenser ve evaporatörün seçimi, su pompasının çal ışma şartları, soğutulması istenilen malzemenin durumuna göre kullan ılacak aksesuarlar, cihaza yapılacak müdahale ve kumandalar ın hangi şartlarda gerçekleşeceği farklılıkları ortaya çıkarmaktadır.

11

Resim 1. 5: Paket tip chiller grubu

Cihazın imalat a şamaları, kullan ılan her devre parças ının ne amaçla kullan ıldığı, neden o parçan ın tercih edildi ği izah edilmelidir. Kullan ılan ana elemanlar hakk ında k ısa bilgiler verilmelidir. Örneğin kompresörün pistonlu, vidalı, scroll, merkezkaç ya da eksantrik olduğu belirtilmelidir. Kondenserin hava so ğutmalı mı, su so ğutmalı mı ya da evaporatif mi olduğu, yap ısının nas ıl oldu ğu açıklanmalıdır. Evaporatörün, kompresörün ya da kondenserin kaç tane kullan ıldığı, amac ı, genle şme valfi, drayer-filtre, gözetleme cam ı, emniyet ventili, su ak ış kontrol otomatiği, alçak yüksek bas ınç presostat ı, soğutma valfleri belirtilmelidir. Kontrol sistemi ve elektrik kumanda panosunda kullan ılan kablo, sigorta, şalter, ar ıza ve çal ışma lambalar ı, varsa dijital ekranlar ın işlevleri aç ıklanmalı ve elektrik devre şemaları bulunmalıdır. Şebeke geriliminin özellikleri (faz adedi, voltaj, frekans) vurgulanmalıdır. Cihazı oluşturan gövde ve ana elemanlara ısı, korozyon, ses ve dayan ıklılık açısından ne gibi i şlemler yapıldığı, nasıl korunduğu, yal ıtım malzemelerinin özellikleri belirtilmelidir. Kullanılan tüm malzemelerin standartlara uygunlu ğu ve bu standartlar ın ad ve numaraları açıklanmalıdır. Ayr ıca cihaza sonradan ekleme yap ılıp yap ılamayacağı da bu tanımın içerisinde belirtilmelidir. Servis ve bak ım hizmetlerinin, cihaz ın hangi noktalar ına uygulanmas ı gerektiği ve bakım periyotlar ı hakkında aç ık bilgi verilmelidir. Cihaz üzerinde yap ılan tüm testler ve sonuçları yazılmalıdır.

12

1.3.2. Teknik Özellikleri Ana parçaların tablo halinde verilen kimlik bilgileri ve cihazın genel özellikleridir. 

Kapasite: Cihazın kW ya da kcal/ h olarak so ğutma kapasitesi



Kompresör adedi: Sistemde kullan ılan kompresör adedi Kompresör gücü: Kullanılacak olan so ğutucu ak ışkana göre (R-22, R-407c vb.) kW cinsinden gücü





Fan adedi x çekilen güç: Cihazda kullan ılan fanların adedi, bunların harcadıkları kW cinsinden enerji miktarı



Toplam hava debisi: Kondenser üzerinden fanlar yard ımıyla saniyede kaç metreküp havanın geçtiği



Su debisi: Belirtilen su giriş, ç ıkış ve d ış hava sıcaklığına ve kullanılan so ğutucu akışkana göre bir saatte cihazdan geçen suyun metreküp cinsinden debisi



Soğutma devre say ısı: Sistemin ihtiyac ına göre kompresör, kondenser, evaporatör grubu olarak kaç tane soğutma devresi olduğu



Soğutucu gaz miktar ı: Seçilen so ğutucu ak ışkana göre sistemde kaç kg gaz kullanıldığı



Yağ miktarı: Kompresörde kullanılacak olan yağın kaç litre olduğu



Cihaz ses seviyesi: Çal ışması esnasında cihaz ın ortaya ç ıkarttığı gürültünün dB cinsinden büyüklüğü



İşletme a ğırlığı: Cihaz ın montaj ı sırasında yap ılacak olan kaide ve bulunaca ğı yerin zemin etüdü için gerekli olan kg cinsinden ağırlığı



Evaporatör su hacmi: Evaporatörün litre cinsinden kapasitesi



Kondenser yüzeyi: D ışarıya verilen ısı miktarı yönünden metrekare cinsinden kondenser toplam yüzeyi



Su tarafı basınç kaybı: Evaporatör eşanjörünün kPa cinsinden bas ınç kaybı



Pompa gücü: kW cinsinden pompan ın gücü



Genleşme kabı hacmi: Mevcut ise genle şme kabının kaç litre olduğu



Su deposu hacmi: Soğutulacak olan suyun tutulduğu deponun kaç litre olduğu

13

Aşağıdaki tabloda bir soğuk su üreticisinin teknik özellikleri verilmi ştir.

Cihatzipi

A

B

127,8 1758 Nominal Kapasite (KW) R–22 124,1 1721,4 R-407c 1 2 Kompresör Adedi 31,2 390,2 Nominal Kompresör R–22 Gücü (KW) 29,7 374,6 R-407c 3 kademe veya sürekli 4 kademe veya sürekli Kapasite Kontrol 21,98 302,03 Nominal Evaporatör Su R–22 Debisi (m³/h) 21,34 296,08 R-407c 25,6 263,6 Nominal Kondenser Su Debisi (m³/h) 1 2 Soğutma Devre Sayısı 38 452 Soğutucu Gaz Miktarı R–22 (Kg) 35 424 R-407c 9 70 Yağ Miktarı (lt) 54 70 Cihaz Ses Seviyesi (dB) 991 8935 İşletme Ağırlığı (Kg)

Tablo 1. 1: Soğuk su hazırlama grubu teknik özellikleri

1.3.3. Kapasite Tablosu Cihazın; su ç ıkış sıcaklığı, kondensere giren havan ın sıcaklığına göre so ğutma kapasitesi ve kompresör mil gücünün bulunabilece ği, kapasite tablosu a şağıda verilen tabloda gösterilmiştir. C ih a z t ip i

A

S u ç ı k ı ş ı

° C

6 7 8 9 10 6 7

B 89 10

Kondensere hava giriş sıcaklığı 30 °C

32 ° C

34 ° C

36 ° C

38 ° C

Q No Q No Q No Q No Q 115,7 120 124,5 129 133,7

34 34,2 34,4 34,7 34,9

112,5 116,8 121,1 125,6 130,2

35,3 35,5 35,7 36 36,2

109,2 113,4 117,7 122,1 126,7

36,6 105,9 37,9 36,8 110 38,2 37,1 114,3 38,4 37,3 118,6 38,7 37,5 123 38,9

40 ° C

42 ° C

44 ° C

No Q No Q No Q No 102,4 39,3 98,9 40,7 95,1 42,1 91,2 43,5 106,5 39,6 102,9 41 99,2 42,4 95,2 43,8 110,7 39,8 107,1 41,3 103,3 42,7 99,3 44,2 115 40,1 111,3 41,5 107,4 43 103,4 44,5 119,4 40,3 115,6 41,8 111,7 43,3 107,6 44,8

477,4 125,8 462,8 130,5 447,6 135,3 432,2 140,4 416,3 145,5 399,9 150,8 383,1 496,1 12 6,7 481,2 131,3 465,8 136,2 450 141,3 43 3,8 146,5 417,2 151,9 400,1

156,3 365,8 161,8 157,4 382,5 163

515,3 127,6 500,1 132,2 484,3 137,1 468,3 142,2 451,8 147,5 434,8 152,9 417,4 534,9 12 8,5 519,4 133,2 503,4 138,1 487 143,2 4 70,1 148,5 452,9 153,9 435,2 555,1 12 9,5 539,3 134,2 522,9 139,1 506,1 144,2 489 149,5 471,4 155 453,4

158,5 399,6 164,2 159,6 417 165,3 160,7 434,9 166,5

Q = So ğutma kapasitesi No=Kompresör mil gücü

Tablo 1. 2: Kapasite tablosu

14

1.3.4. Cihaz Boyutları Katalog bilgilerinde cihaz ın montaj ı sırasında gerekli bilgilerden birisi de cihaz ın genellikle mm olarak verilen en, boy ve yükseklik ölçüleridir.

Şekil 1. 8: Cihazın boyutları

ip

EBHP 30.1

EBHP 33.1

EBHP 35.1

EBHP 40.1

EBHP 50.1

A B C

2350 1300 2000

2350 1300 2000

2350 1300 2000

2350 1300 2100

2950 1300 2100

D E

250 2”

250 2 ½”

2503”

3003”

3003”

EBHP 60.1 2950 1300 2300

EBHP 70.1 3350 1300 2300

EBHP 35.2 3350 1300 2050

EBHP 40.2

2350 2300 2050

EBHP 50.2

3350 2300 2050

EBHP 60.2

3350 2300 2150

EBHP 70.2

3350 2300 2250

300 350 D N150 350 DN150 DN100 300 D N100350 D N125350D N125350D N125

Tablo 1. 3: Yukarıdaki cihazın boyutları

1.3.5. Cihaz Yerleşimi Cihazın yerleştirilmesi sırasında aşağıdaki hususlara dikkat edilmelidir.    

Kondenserin ısısını rahatça atabileceği bir aral ık b ırakılmalıdır. Kompresör, pompa gibi ana elemanlar ın ısınması önlenmelidir. Servis bakım hizmetlerinin sağlıklı bir şekilde yapılabilmesi sağlanmalıdır. Üretici firma taraf ından belirlenen, cihaz ın etraf ında b ırakılması gereken mesafelerin, kom şu kap ı, pencere ve duvarlar ın durumuna göre, cihaz ın bir yerleşim plan ı olmalıdır.

Tesisin kurulmas ı esnasında, ihtiyaca cevap verecek olan cihaz ın seçimi. Oluşturulacak projenin çiziminde, cihazın boyutları kadar yerleşim düzenine uyup uymad ığı da önemli bir rol oynayacaktır. Tesiste yapılacak tadilatların asgari oranda tutulabilmesi için uygun cihazın seçimi için ara ştırma yapılması tercih edilmelidir.

15

Şekil 1. 9: Cihazın yerleşimi

1.3.6. Cihazın Elektrik Devre Şemaları Kullanıcı tarafından cihazın tan ınması, servis ve bak ım hizmetleri s ırasında yol gösterici olması açısından, elektrik, mekanik ve su ak ış devre şemalarının, katalog bilgileri içerisinde hazır bulunması şarttır.

Resim 1. 6: Chiller grubunun elektrik panosu

16

1.Anagövde 14.Suayarvanas ı 2.Kompresör 15.Absorber 3.Soğutucu 16.Likittank ı 4.Kondenser 17.Elektronik kontrol paneli 5.Fanvemotoru 18.Suak ış kontrol otomatiği 6.Elektrik kumanda panosu 19.Su pompas ı 7.Drayer-filtre 20.Çekvalf 8.Gözetleme camı 21.Su vanası 9.Selenoidvalf 22.So ğuk su tank ı 10.Genleşmevalfi 23.Subesleme şamandırası 11.Soğutma vanası 24.Seviye göstergesi, su taşma 12.Alçak-yüksek basınç presostatı ve su boşaltma düzeneği 13.Kondenser basınç kumanda otomatiği 25.Is ıtıcı ve termostatı Şekil 1. 10: Chiller soğutma devresi

17

UYGULAMA FAAL İYETLER İ İ UYGULAMA FAAL İYETLER UYGULAMA FAALİYETİ-1.1 Soğuk su haz ırlama (Chiller) grubu montaj yerini haz ırlamak

İşlem Basamakları

Öneriler

Üretilecek soğuk suyun ne amaçla kullanılacağı,  Üretilecek soğuk suyun miktarının ne olacağı,  Cihazın kapal ı mekânda m ı, açık alanda m ı kullanılacağı,  Tesis için gürültünün önemli olup olmad ığını, tesis yetkilisinden öğreniniz ve not alınız. Binanın elektrik projesine bakarak sigorta ve kablo tesisatının ne durumda olduğunu ö ğreniniz. Önemli: Tesisin ihtiyac ına ba ğlı olarak kurulacak büyük sistemlerde kompresör ve pompa motorunun elektrik bağlantısı trifaze olabilir. Sigorta ve kablo kal ınlığı, kurulacak cihaz ın çekece ği akımı kaldırmaz. Bu sebeple cihaz için ayrı bir elektrik tesisatı çekilebilir. Binanın tesisat projesine bakarak suyun bulundu ğu yeri, boru çaplarını, basıncını, temizlik ve sertli ğini ö ğreniniz. Önemli: Çok sert, içerisinde asidik özelli ği olan maddeler bulunduran, kireç miktar ı fazla su; cihazda borular ın  Tesis hakk ında bilgi tıkanması ve korozyon gibi etkiler olu şturacağı için su toplayınız. yumuşatma ve suyu rafine etme sistemi kurulabilir. a.Katalogları inceleyiniz. Cihaz kapalı ortamda çalışacak ise; ortam ın havalandırma b.Cihazı seçiniz. durumu, cihazın kurulaca ğı boş alan, havadaki nem, kirlilik, mekânın kurulu ğu, ayd ınlatma durumunu binan ın mimari projesine bakarak ö ğreniniz. Yukarıda al ınan bilgiler ışığında; üretici firma katalogu, cihaz tanımlarından, binada su miktar ı yetersiz ya da maliyeti yüksek ise, hava so ğutmalı kondenser gruplarını, değil ise su so ğutmalı kondenser guruplarını tercih ediniz. Cihaz aç ık alanda çal ışacak ise: Cihaz ın ana, yard ımcı ve kontrol elemanlar ının hangi yal ıtım malzemeleri ile kaplandığı, korozyon ve a şınmaya karşı dayanıklı çelik ya da PVC malzemeler kullan ıldığına dikkat ediniz. (D ış ortama konulacak cihazlar ın paket tip olmas ını tercih ediniz.) Teknik özelliklerinden tesisin ihtiyac ı olan so ğuk su miktarını karşılayan ya da yak ın olan, so ğutma kapasitesine göre bir ya da daha fazla so ğutma devresi olan, dB cinsinden gürültü miktar ı diğerlerine göre az olan cihazı tespit edin. 

18

UYGULAMA FAALİYETİ-1.2 Drenaj bağlantılarını hazırlamak

İşlem Basamakları 

Öneriler

PVC boru tesisatı yapınız.

Boruyu düzgün olarak kesmelisiniz. Boru içindeki ve d ışındaki tala şları temizleyiniz.  Borunun ek yap ılacak k ısmını bez ile temizleyiniz.  Bağlant ı parçasını kavrayıp boruya doğru bastırınız.  PVC pis su borular ının ek yerleri yuval ı ve contal ı olup birle ştirilmeleri çok basittir.Kaidenin etrafına 30x40 cm ebadında kanal açınız. Kanal iç duvarlarını su yal ıtım malzemesi ile kaplay ınız. Kanal başı ya da sonlar ından PVC boru yardımıyla kanalizasyon birle ştirmesini yapınız.  

Kanal 15 mmş kalızgara ınlığındaileI demiriın üst ile taraf oluınşıturulmu kapatınız.

a.Drenaj kanalı hazırlayınız

19

UYGULAMA FAALİYETİ-1.3 Hava soğutmalı gruplar için havalandırma kanalı döşemek

İşlem Basamakları

Öneriler 

Cihaz hava so ğutmalı kondenser grubu ise, fanlar ın saniyede

metreküp havay ı kullanacağını cihaz katalogundan ökaç ğreniniz. Dikdörtgen kanal yapımı  Kanal ölçüleri WxH için sac ı şekildeki ölçülerde kesip işaretleyiniz.  İşaretlenmiş levhanın 3 cm’ lik k ısmının ters taraf ından 20 mm işaretleyin ve caka kenet makinesinde 90° bükünüz.  Sacın kıvrılan k ısmını ters çevirerek 10 mm i şaretleyiniz ve    

makinede 120° bükünüz. Sacın k ıvrılan k ısmını kenet makinesinde sıkıştırınız. Kıvrılan k ısmın dıştan ayn ı hizaya gelmesi için 3 mm kalınlığındaki lama ile birlikte kıvırınız. Saç levhanın di ğer 1 cm’lik i şaretli kısmını 90° bükünüz. Saç levhay ı işaretli yerlerinden 90° bükerek dikdörtgen hâline getiriniz ve pitsburg kenedini ba ğlayınız. Kanal ın ağızlarına 2 cm’lik flanş yapınız.



Havalandırma durumunun kontrol ediniz. a.Dikdörtgen kanal yapınız. b.Dirsek yapınız

Dirsek yapımı  Dirsek şekildeki ölçülere göre tasarlanacaktır.  Sacı ş ekildeki gibi kesiniz ve kırpılan kenarları 90° bükünüz.  Dirse ğin d ış yan parçasını kesiniz.  Dış yan parçanın 3 cm’lik k ısımlarına pitsburg kenedi yap ınız.  Aynı şekilde dirse ğin iç yan kenar ını kesiniz ve kenarlar ına kenet yapınız. İç ve d ış yan parçaları çeyrek daire şeklinde bükünüz.  Yan parçalarla alın parçalarını birleştiriniz. 2 cm’lik kenarlar ı plastik çekiçle 90° büküp flan ş yapınız.Dikdörtgen ve dirsek parçalar ının flan şlarını karşı karşıya getirmek suretiyle perçin ya da c ıvata somun yard ımıyla birleştiriniz. Kanal askıda duracak ise zincir veya lama yard ımıyla tavana sabitleyiniz. 

20

UYGULAMA FAALİYETİ-1.4 Elektrik ve Su Tesisatını Hazırlamak

İşlem Basamakları

Öneriler 

Cihazla birlikte gelen elektrik panosuna kadar

elektrik kablo ile 30 cm ı yoksa aralıklarlatesisat plastik kelepçeantigron ya da çatal çivi kullanarak duvardan tesisatın çekilmesini sağlayınız Önemli: Emniyet aç ısından sistemden önce harici bir şalter konulması iş güvenliği aç ısından iyi olur.

Çelik boru ile su tesisatı döşemek  Boruyu mengeneye ba ğlayınız. 



Elektrik tesisatı çekiniz

        

a.Çelik boru tesisat ı yapınız b.Plastik boru tesisatı yapınız

Boruyu kesiniz.

Not: Kesilen borunun ucu düzgün olmal ı.  Borunun ucunu düzeltiniz ve çapakları temizleyiniz.  Kesilen kenarları hafifçe eğeleyip pah kırınız.  Diş açmadan önce paftay ı inceleyiniz ve temizleyiniz. Kesilen kenarın düzgünlüğünü kontrol ediniz. Paftayı pafta koluna düzgün olarak yerleştiriniz. Paftayı boru üzerinde merkezleyiniz. Paftayı eksenel yönde bast ırarak saat ibresi yönünde pafta kavrayıncaya dek döndürünüz. Diş açarken kesme yağı kullanınız. Diş uzunluğunu belirleyiniz. Paftayı ters yönde çevirip sökünüz. Dişlerden çapakları temizleyiniz. Paftadan çapaklar ı temizleyiniz.Plastik boru ile su

tesisatı döşemek Sert plastik borular ın ek yap ılacak k ısımları elektrik rezistanslı özel ısıtıcılarla ısıtılarak birle ştirilir. Bu işlem için kullan ılan ekipmana, füzyon kaynak makinesi adı verilir.  Bağlant ı elemanının içi ile borunun d ışı aynı anda çaplarına uygun ısıtıcı adaptörüne tak ılır ve 250° C civarında ısıtılarak birleştirilir.  Ek yeri so ğuduğunda kullanıma hazır hâle gelir.Paket tip chiller grubu ise cihaz ın üzerindeki pompaya kadar plastik ya da çelik boru ve fittings malzemelerini kullanarak su tesisat ını çekiniz (tesisat ın üzerini donmaya karşı izole etmeyi unutmayınız.). Önemli: Su şebekesinin yetersiz oldu ğu durumlarda cihaz pompas ının susuz çal ışmasını önlemek için pompadan önce bir su deposu monte etmek gerekir. 

21

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME UYGULAMALI TEST (YETERLİK ÖLÇME) Bu eğitim faaliyetinde kazand ığınız becerilerinizi, EVET ya da HAYIR ’ dan birine işaret koyarak kendiniz değerlendiriniz.

Değerlendirme Ölçütleri

Değerlendirme Evet

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

Hay ır

Tesis hakkında yeterli bilgi toplayıp not tuttunuz mu? Elektrik projesini okuyabildiniz mi? Tesisat projesini okuyabildiniz mi? Mimari projeyi okuyabildiniz mi? Tesisin ihtiyacını KW olarak tespit edebildiniz mi? Su debisi olarak tesisin ihtiyac ını tespit edebildiniz mi? Firma kataloglarını tedarik edebildiniz mi? Cihaz içeriye mi, dışarıya mı konulacak belirlediniz mi? Cihazın konacağı yere elektrik tesisatı çekildi mi? Cihazın konacağı yere su tesisatı ve drenaj hattı çekildi mi?

11. Havalandırma düzenlendi mi? 12. Cihazı seçebildiniz mi?

DEĞERLENDİRME Kontrol listesindeki her “Hay ır” cevab ı ilgili konuyu tekrar gözden geçirmeniz anlamına gelir.

22

OBJEKTİF TEST (ÖLÇME SORULARI) Aşağıda verilen soruları size en uygun gelen seçeneği i şaretleyerek cevaplayınız. 1.

Aşağıdaki sektörlerden hangisinde su soğutma grubu kullanılmaz? A) Plastik sektöründe B) Ayakkabı sektöründe C) Is ıtma sektöründe D) Ciklet, çikolata, şekerleme sektöründe E) Sabun, kozmetik sektöründe

2.

Aşağıdakilerden hangisi hava so ğutmalı kondenser grubunun tercih edilme sebebi değildir? A) Suyun pahal ı olduğu yerlerde B) Don tehlikesi olan yerlerde C) Cihazın d ışarıya konulması gerektiği durumlarda D) Elektrik giderlerinin önemli oldu ğu durumlarda E) Kışın çalıştırılma durumunda

3.

Tesisin kurulması aşamasında hangi mercilerden izin al ınmasına gerek yoktur? A) Makine Mühendisleri Odası B) Belediye C) Tapu-Kadastro Müdürlü ğü D) Müdürlüğü İdaresi İtfaiye E) Su ve Kanalizasyon

4.

Aşağıdakilerden hangisi makine dairesi haz ırlanırken öncelikle dikkat edilmesi gereken hususlardandır? A) Kompresör dairesi ve kap ı pencere ebatları B) Binanın iyi ısınıp ısınmadığı C) Çal ışan i şçi sayısı D) Maliyet E) Kalifiye elemanlar ın olup olmadığı

5.

Aşağıdakilerden hangisi montaj yerini haz ırlamadan önce yap ılacak i şlemlerden değildir? A) Mekanik tesisatlar projesi B) Öneri raporu C) Kompresörün montaj ı D) Uygulama ön projesi E) Detay projeleri

6.

Aşağıdakilerden hangisi katalog bilgilerinde bulunmaz? A) Cihazın fiyatı D) Kapasite tablosu

B) Cihazın tan ıtımı E) Cihaz ın boyutları

C) Teknik özellikleri

Cevaplarınızı, modül sonunda verilen cevap anahtarı yardımıyla kontrol ediniz.

23

ÖĞRENME FAALİYETİ-2 ÖĞRENME FAALİYETİ-2

AMAÇ Bu faaliyetteki bilgi ve becerileri kazand ığınızda ve uygun ortam sa ğlandığında, gerekli donan servis ve bak ım hizmetleri için gerekli alanlar ı tekniğine ve ımı kullanarak, standard ına uygun olarak belirleyebileceksiniz.

ARAŞTIRMA Bu faaliyet öncesinde a şağıdaki ara ştırmaları yapmanız konunun ö ğrenilmesini kolaylaştıracaktır.   

Orta ve büyük ölçekli so ğutma devrelerinde kullanılan kondenser, evaporatör ve kompresörlerin çeşitlerini araştırınız. Endüstride kullanılan kondenser, evaporatör ve kompresörleri piyasada ve Internet ortamında araştırarak fiyat ve teknik özelliklerini not alınız. Su so ğutmalı kondenserlerde suyun görevini ö ğreniniz ve kullan ılan suyun temizliğinin önemini ara ştırınız. Ara ştırmada elde etti ğiniz bilgileri bir rapor haline getirerek arkadaşlarınızla paylaşınız.

2. SERVİS VE BAKIM H İZMETLERİ İÇİN GEREKLİ ALANLARI BELİRLEME 2.1. Chiller Grubu Fonksiyonel Yapısı ve Çal ışma Prensibi Chiller; endüstriyel alanda su, ya ğ veya mamulün so ğutulmasında. merkezi iklimlendirme sistemlerinde su ve so ğutucu ak ışkanın soğutulması amacı ile so ğuk su üreten sistemlerdir. Modüler ya da paket tip olarak imal edilen sistemler, hava so ğutmalı kondenser, su so ğutmalı kondenser veya evaporatif kondenserli olabilir.

2.1.1.Chiller Grubu Soğutma Devresi Ana Elemanları    

Kompresörler Evaporatörler Kondenserler Yardımcı elemanlar

2.1.1.1. Kompresörler Soğuk su haz ırlama grubunda, kompresörün görevi; so ğutucu ak ışkanı sıkıştırarak yüksek basınçta soğutma devresine göndermek ve sonras ında dü şük basınçta emmektir.

24

Kullanılacak tesisin büyüklü ğüne göre; pistonlu kompresör, helisel vidal ı kompresör, döner paletli kompresör, santrifüj kompresör ve scroll kompresörler kullan ılır.

Şekil 2.1: Vidalı kompresör

2.1.1.2. Evaporatörler Soğutucu ak ışkanın alçak bas ınçta buharlaştırıldığı ve bu s ırada bulunduğu ortamdan ısı alarak so ğutma i şinin gerçekle ştirildiği cihazd ır. Evaporatörler gaz hâldeki, s ıvı hâldeki ve kat ı maddeleri soğutması anlamında 3 gruba ayr ılır. Chiller grubunda su so ğutulması işi yapılacağı için s ıvı hâldeki maddeleri so ğutmak için kullan ılan evaporatörler Shell-tube evaporatörler tercih edilir. Çift aynal ı yapıya sahip olup gerek so ğutucu ak ışkan taraf ı, gerekse su taraf ı tek devreli, çok geçi şlidir. Is ı transferini sa ğlayan bak ır borulara özel bir işlemle aç ılan helisel bo ğumlar so ğutucu ak ışkan taraf ındaki ısı transfer katsayısını önemli ölçüde art ırmaktadır. Ayr ıca su devresine konulan hava burgac ı perdeleri su taraf ının ısı transfer film katsay ısını yükseltmektedir. Böylece ısı transfer katsay ısı düz boruya oranla yaklaşık iki kat arttırılmaktadır.

Resim 2. 1: Shell-tube evaporatör (sıvı soğutmalı)

25

2.1.1.3. Kondenserler Kondenser, so ğutma çevriminde kompresör taraf ından s ıkıştırılarak bas ıncı ve sıcaklığı yükseltilmiş olan so ğutucu buharından, bu noktada ısı alarak d ış ortama bırakan ve böylece buharın yo ğuşmasını sağlayan cihazdır.

Şekil 2. 2: Boru-dış zarf tipi su soğutmalı kondenser

Soğutma çevriminde, so ğutucu buhar ının su ile so ğutularak yo ğuşmasının sağlandığı kondenser tipine su soğutmalı kondenser adı verilir. Shell-tube kondenser kullan ımı ile kolay bak ım ve yüksek dayan ıklılık sağlanmıştır. Çift aynal ı kanatlı bakır borulu shell & tube tip kondenserler kolay sökülüp tak ılabilme özelliği ile kule suyundan kaynaklanan kirlenmelerin mekanik olarak temizlenmesinde kolaylık sa ğlamaktadır. So ğutma çevriminde, so ğutucu ak ış kan buhar ını n hava ile so ğutularak yo ğu ş mas ı nın sağlandığı kondenser tipine, hava soğutmalı kondenser adı verilir.

Resim 2. 2: Hava soğutmalı kondenserler

26

So ğutma çevriminde, so ğutucu ak ış kan buhar ı nı n, su ile havan ı n birlikte kullan ı larak so ğutulup yo ğu ş mas ını n sa ğland ığı kondenser tipine evaporatif kondenser ad ı verilir.

Şekil 2. 3: Evaporatif kondenser içyap ısı

2.1.1.4. Yardımcı Elemanlar Her kompresör için tümüyle ba ğımsız soğutucu devre ve devre elemanlar ından oluşmaktadır. Yüksek kalite ve güvenirlilikte so ğutucu devre elemanlar ının kullan ımı ile sistem performansı ve güvenilirliği üst seviyededir. Her bir so ğutucu devre soğutucu akışkan kapatma vanalar ı, selenoid vana, nem al ıcı, gözetleme cam ı, termostatik genle şme vanas ı, alçak-yüksek bas ınç presostat ı, titre şim absorberi, ya ğ basınç presostatı ve kontrol sistemlerinden oluşmaktadır.

Kapama vanası

Küresel vana

Resim 2. 3: Vanalar

Soğutma Aksesuarlarının Görevleri   

Servis, bakım, tamir esnasında so ğutucu akışkanın yolunu aç ıp kapamak, Normal çalışma esnasında soğutucu ak ışkanın yolunu açıp kapamak, Çalışma emniyetini sağlamak,

27

  

Çalışma şartlarını ve verimliliği üst seviyede tutmak, Daha sonra çıkması muhtemel aksaklıkları önceden kontrol ve tespit etmek, Soğutucu ak ışkanın ve ya ğlama yağının temiz tutulmasını sağlamak.

Resim 2. 4: Selenoid valfler

Resim 2. 5: Basınç regülatörleri

Evaporatör bas ınç regülatörü: Paralel evaporatörlerden birinde emi ş basıncından farklı buharlaşma basıncı (sıcaklığı) olu şturur. Kondenser basınç regülatörü: Kış aylarında çevre s ıcaklığı düştüğünde kondenserde taşma etkisi oluşturarak basma hattı basıncının istenen seviyede kalmasını sağlar. Kapasite regülatörü: Kompresörün basma hattındaki gazın bir k ısmını emme hattına by-pass ederek soğutma kapasitesini istenen seviyede ayarlar. Karter bas ınç regülatörü: Uzun bekleme, ilk çal ıştırma ve defrost dönemlerinden sonra so ğutma yükünün çok fazla olmas ı nedeniyle kompresörün a şırı yüklenmesini, emme hattı basıncını kısarak engeller.

28

Şekil 2. 4: Su regülasyon vanas ı

Basınç emniyet cihazlar ı kötü çal ışma durumunda patlama ihmalini en aza indiren veya sistemde yang ına sebep olacak bir bas ıncı, tehlike seviyesine yükselmeden kontrol etmek amacıyla kullanılan güvenlik kontrol cihazlar ıdır.

Bu cihazlar aç ılarak akışkanı kaçırırlar veya bas ıncı, şayet güvenlik seviyesini atapalar azaltılıırlar. şmışsakullan r. Soğutma sistemlerinde en yayg ın olarak yayl ı emniyet cihazı ve eriyen

Şekil 2. 5: Basınç emniyet cihazları

29

Soğutma grubunun çalışmasını sağlamak amacıyla sisteme bağlı kontrol elemanlarının ve sigorta, kontaktör, termik manyetik şalter, röle gibi elemanlar ın yan ında şalter ve mikroprosesörlü kontrol modülü ve kontrol kartlar ını da içerisinde barındıran elektrik panosu DKP sacdan üretilmiştir.

2.2. Su Soğutma Gruplarında Periyodik Koruyucu Bakımın Önemi 2.2.1. Servis ve Bakım Hizmetleri İçin Gerekli Alanları Belirleme Su so ğutma grubunun montaj ı sırasında dikkat edilecek hususlardan birisi, belirli aralıklarla yap ılacak olan servis ve bak ım hizmetlerinin kolayca yap ılabilmesi için yeterli mesafelerin bırakılmasıdır. Yağ değişimi, korozyonun olu şturduğu arızalar, t ıkanıklık, gaz verme, çe şitli elektrik arızaları vb. sebeplerden dolay ı çıkartılıp bak ım ve onar ımının yap ılması gerekli parçalara kolayca ula şılabilmesi, elemanlara zarar verilmemesi önemlidir. Chiller grubunun tamamen sökülmesi; zaman, maliyet ve i ş güçlüğü olu şturacağından bak ım gerektirecek parçalar etrafında yeterli mesafenin bırakılması gerekir. Bunlar;    



Evaporatör tüplerinin çıkartılabilmesi için tüp boyu mesafesinin üzerinde olmas ı gerekir. Kompresör ya ğ değişimi, elektrik devresi ar ızaları, sisteme so ğutucu ak ışkan vermeksalmastra için servisgrubu, eleman çalhatt ının rahatça ışabilece ği bir alan ırakmak. bakımlar Pompa emme ve basma ı üzerinde yapbılabilecek için aletlerin çalışabileceği kadar mesafe düşünülmelidir. Kondenser hava so ğutmalı ise kanatçıkların temizlenmesi, su so ğutmalı ise korozyon ya da su kirlili ği sonucu olu şacak bak ımlar için gerekli alan ın bırakılması gereklidir. Yardımcı elemanların zamanla olu şabilecek arızalarında, de ğiştirilebilmesi için gerekli alanın olu şturulması lazım gelir.

Şekil 2. 6: Chiller grubu bak ım ve servis alanı

30

2.2.2. Koruyucu Bakım Programının Elemanları Su so ğutma grupları, gerek ısıl konfor, gerekse endüstriyel amaçl ı iklimlendirme sistemlerinde kuruluş ve işletme giderleri bakımından önemli bir yer tutmaktad ır. Periyodik koruyucu bakımın sa ğladığı avantajları özetle aşağıdaki gibi sıralayabiliriz:     

Cihazın ömrünü uzatır.azaltır. Sistemin arıza riskini Enerji sarfiyatını azaltır. Tamir masraflarını azaltır. Soğutucu ak ışkan kaçaklarını en aza indirerek şarj için gerekli olan i ş gücü ve soğutucu ak ışkan giderlerini azalt ır, ozon tabakas ına verilen zarar da nispeten önlenmiş olur.

Koruyucu bak ım program ı uygulamaya konulduğu ilk anlarda i ş yükü yo ğunlaşır ancak, olumsuzluk gibi görünen bu durumun asl ında do ğru bir yakla şım oldu ğu, işletim verimindeki artış ve acil tamir masraflarının azalması ile anlaşılacaktır. Bakımdan sorumlu yöneticiler; i şletmenin ihtiyaç ve kapasitesine göre, bu program ı yürütmek amacıyla ellerindeki mevcut personeli kullanabilecekleri gibi, profesyonel şirketler ile periyodik bakım anla şmaları da yapabilirler. Bir su so ğutma grubu periyodik bakım programının üç elemanı vardır:

Cihazın Servis El Kitabı Cihazın servis el kitab ı, su so ğutma grubunu tan ımlayan teknik bilgileri ve uygulanacak koruyucu bakım konularını içerir. Cihazı tanımlayan bilgiler cihaz ın seçiminde önemli oldu ğu kadar so ğutma grubunun işletim sırasındaki gerçek performansını değerlendirmek için de gereklidir. Bunlar;     

Yoğuşturucu ve buharla ştırıcının giri ş ve ç ıkışlarındaki su s ıcaklıkları ile bas ınç farkları, Soğutucu ak ışkan devresindeki emme ve basma bas ınçları, Tahrik motorlarının elektriksel güç tüketiminin belirlenmesine yönelik bilgiler, Karterdeki yağ seviyesi ve basıncı, Soğutma kapasitesi eğrisi ile kısmi yük e ğrisidir.

Kayıt Kartları Su so ğutma grubunun maksimum verim de ğerinde çal ışmasını sağlamak için yapılması gereken önemli i şlerden biri de, i şletim şartlarının ve yap ılan bak ımların kayıtlarının titizlikle tutulmasıdır. Bu i şlemin en azından günlük olarak yap ılması gerekir.

31

Kayıt kartlarında şu bilgiler kesinlikle bulunmal ıdır;   

Yoğuşturucu ve buharla ştırıcının giri ş ve ç ıkışlarındaki su s ıcaklıkları ile bas ınç farkları, Soğutucu ak ışkan devresindeki emme ve basma bas ınçları, Tahrik motorlarının elektriksel güç tüketiminin belirlenmesine yönelik bilgiler,



Karterdeki yağ seviyesi ve basıncı vb.dir. Amaçlanan işletim de ğerlerinden meydana gelen sapmalar, so ğutma grubunun bakıma ihtiyaç duyduğunun veya yavaş gelişen bir problemin belirtileridir.

Bakım Programları Yerine getirilmesi gereken bakım görevleri ve sıklığı, so ğutma grubunun tür, model ve kapasitesine göre değişir, genellikle günlük, haftalık, aylık ve y ıllık bak ımlar söz konusudur. Özel durumlarda, örneğin büyük santrifüj gruplarda, baz ı bakım işlemlerinin daha s ık yapılması gerekebilir. 24 saat çalışması gereken bilgisayar sistem odalar ı ve yedeği olmayan soğutma grupları gibi kritik durumlarda bakım konusunda daha dikkatli olunmal ıdır.

2.2.3. Su Soğutma Gruplarının Periyodik Bakımı Su so ğutma grupları için uygulanacak temel periyodik bak ım işlemleri esnasında kaydedilecek değerler ve kontrol edilecek devre elemanları aşağıda verilmiştir:

Günlük Bakım  Yoğuşturucu ve buharla ştırıcının giri ş ve ç ıkışlarındaki su s ıcaklıkları ile bas ınç farkları.  Soğutucu ak ışkan devresindeki emme ve basma bas ınçları   

Elektriksel güç tüketiminin belirlenmesine yönelik bilgiler. Karterdeki yağ seviyesi ve basıncı. Aşırı gürültü ve titreşim var m ı?

Haftalık Bakım  Soğutucu ak ışkan kaçağı.  Kayış ve kavrama ayarları.  Yağın renginde değişim var m ı? Aylık Bakım    

Kontrol elemanları ve ayarları. Kompresör yüksüzleştirme (unloading) düzeneği. Karter ısıtıcısı. Su devrelerindeki filtreler.

32

Yıllık Bakım          

Tüm kablo, kontak, starter ve devre kesicileri. Emniyet kontrolleri. Motor sarımlarının yalıtımı ve topraklaması. Pompa salmastraları. Kontrol elemanlarının kalibrasyonu. Kontrol devresi ve ayarlar ı. ın temizliği. Elektrik devresindeki kontaklar Kompresör ya ğının laboratuvar kontrolünün yapt ırılması, gerekiyorsa değiştirilmesi. Yağ filtresinin değiştirilmesi. Yoğuşturucu borular ı (Yoğuşturucu ve buharla ştırıcı borularına üç y ılda bir “eddy current” testi uygulanmalıdır).

1970’ lerde tesis edilen su so ğutma gruplar ında tam yükteki enerji tüketimi 0.70 – 0.80 KW/ton iken, yeni nesil yüksek verimli su so ğutma gruplarında bu de ğer 0.48 – 0.55 KW/ton’ dur. 25 y ıllık so ğutma grupları normal aşınma sonucunda günümüzde 0.95 KW/ton’ u aşan değerlerde çal ışmaktadırlar. Dolay ısıyla eski gruplar ı, yeni nesil yüksek verimli modellerle değiştirmek, soğutmadan kaynaklanan yıllık enerji ihtiyacımızı yaklaşık % 30 azaltacaktır.

33

UYGULAMA FAAL İYET İ İ UYGULAMA FAAL İYET Soğuk su haz ırlama (Chiller) grubu servis ve bak ım hizmetleri için gerekli alanlar ı belirlemek

İşlem Basamakları

Öneriler   

 Paket

grubunun bakım belirleme

tip chiller servis ve alanlar ını



Cihaz ölçüleri (örnek) a.En = 915 mm b.Boy = 2550 mm c.Yükseklik = 195 mm

Cihazın montaj resimlerini inceleyiniz. Drenaj ve elektrik bağlantı yerlerini tespit ediniz. Tesisat bağlantı yerlerini tespit ediniz.

Evaporatör ve kondenser boru veya kovanlar ının bak ım ve temizliğinin yap ılabilmesi için cihaz ın montaj resminde ne tarafında oldu ğunu bulunuz. Pompa ve kompresörlerin yağlanması ve ya ğ değişimi gibi i şlemleri için yerlerini tespit ediniz. Gaz şarjı ve kaçak testine bakabilmek için soğutma devresi ve elemanlar ının bulundu ğu yeri katalog devre şemalarından okuyunuz.

Cihazın Montaj Ölçüleri; 







Kondenser ve evaporatör tüplerinin ç ıkartılabilmesi için gerekli olan alan (D). Duvar ya da herhangi bir cihazla arasındaki mesafe yaklaşık 2200 mm olmal ıdır. Elektrik panosu, cihaza kumanda yada elektrik ar ızası giderme i şlemleri için b ırakılması gereken alan (E). Duvar ya da makinelerden uzakl ığı 750 mm’dir. Soğutma devresi drayer gaz şarjı ve kaça ğı, bas ınç ayar ı gibi servis hizmetleri için gerekli olan bo şluk 600 mm’dir (F). Kompresör ve su pompas ı bakım ve onar ımı için çalışılabilecek alan 600 mm’dir (G).

34

Drenaj Bağlantısı İçin; 

 

Cihazda, so ğutucu devre üzerinde olu şan karlanman ın yoğuşması sırasında, su tesisat ından meydana gelen akıntılar gibi meydana gelen s ıvıların cihaz ve çevresinden uzaklaştırılması gerekir. Bunun için yap ılacak drenaj hatt ı için kanal yaCihaz da toplama kab resimlerinden yapalakal ı ve yer süzgeci ılmasıı gereklidir. ın katalog s ıvile ı ile olan bölgeleri tespit ediniz. Toplama kabı, cihazın alt ında, kaideyi tamamen kaplayacak büyüklükte olmalı. Kanal en fazla 500 mm uzakta olmal ıdır.

Tesisat Bağlantısı İçin; 

 



Şehir şebeke suyunun nerede bulundu ğunu, yeterli olup olmadığını, temizli ğini, sertli ğini ve bas ıncını yetkililerden ve tesisat projesinden öğreniniz. Cihazın konacağı yerle şebeke suyunun bulunduğu yeri şerit metre ile ölçünüz. Su yumu şatma, depo, hidrofor konulacaksa bunlar ı tespit ediniz. Tesisat çiziniz.ın cihaz ın yan ına getirilmesi hakk ında kroki resmi

35

ÖLÇME VEVE DEDE ĞERLEND İRME ÖLÇME ĞERLEND İRME UYGULAMALI TEST (YETERLİK ÖLÇME) Bu eğitim faaliyetinde kazand ığınız becerilerinizi, EVET ya da HAYIR’dan birine işaret koyarak kendiniz değerlendiriniz.

Değerlendirme Ölçütleri

Değerlendirme Evet

Hay ır

1. Tesis hakkında yeterli bilgi toplayıp not tuttunuz mu? 2. Mimari projede chiller montaj ı için gerekli yeri tespit ettiniz 3. 4. 5. 6.

mi? Elektrik bağlantısı için gerekli yeri tespit ettiniz mi? Pompa bağlantısı için gerekli yeri tespit ettiniz mi? Tesisat bağlantısı için gerekli yeri tespit ettiniz mi? Bakım ve servis hizmetleri için gerekli alanlar ı belirleyebildiniz mi?

DEĞERLENDİRME Kontrol listesindeki her “Hay ır” cevab ı ilgili konuyu tekrar gözden geçirmeniz anlamına gelir.

36

OBJEKTİF TEST (ÖLÇME SORULARI) Aşağıda verilen soruları size en uygun gelen seçeneği i şaretleyerek cevaplayınız.

1.

Aşağıdakilerden hangisi su soğutma grubu elemanlarından değildir? A) Kompresör B) Evaporatör Brülör C) D) Kondenser E) Pompa

2.

Aşağıdakilerden hangisi hava so ğutmalı kondenser grubunun parçalarındandır? A) Fan B) Devir daim pompas ı C) Su deposu D) Su giri ş vanası E) Şamandıra

3.

Montaj yerini haz ırlarken a şağıdakilerden hangisine servis ve bak ım hizmetleri için alan b ırakılmasına gerek duyulmaz? A) Kompresör ile chiller grubu aras ında B) Evaporatör C) Pompa grubu D) Kompresör E) Yard ımcı elemanlar

4.

Aylık bakımda aşağıdakilerden hangisine bakılmaz? A) Kontrol elemanları ve ayarları B) Kompresör yüksüzleştirme (unloading) düzeneği C) Karter ısıtıcısı D) Su devrelerindeki filtreler E) Pompa salmastraları

5.

Aşağıdakilerden hangisi soğutucu devre aksesuarlarının görevlerinden değildir? A) Normal çal ışma esnasında soğutucu akışkanın yolunu açıp kapamak. B) Çal ışma emniyetini sağlamak. C) So ğutucu akışkanın bas ıncını ve s ıcaklığını yükseltmek. D) Çal ışma şartlarını ve verimliliği üst seviyede tutmak. E) Pompa üzerindeki suyun bas ıncını kontrol etmek. Cevaplarınızı, modül sonunda verilen cevap anahtar ı yardımıyla kontrol ediniz.

37

ÖĞRENME FAALİYETİ-3 ÖĞRENME FAALİYETİ-3 AMAÇ Bu faaliyetteki bilgi ve becerileri kazand ığınızda ve uygun ortam sa ğlandığında, gerekli donanımı kullanarak, pompa, su akış kontrol ve tesisat ba ğlantı yerlerini, tekniğine ve standardına uygun olarak hazırlayabileceksiniz.

ARAŞTIRMA Bu faaliyet öncesinde a şağıdaki ara ştırmaları yapmanız konunun ö ğrenilmesini kolaylaştıracaktır.  

Chiller grubu su tesisat ını inceleyiniz. Bölgenizde bulunan i şletmelerden randevu alıp incelemede bulununuz. Cihaz pompa montaj kurallar ını ve chiller grubunda kullan ılan ak ış kontrol cihazlarının kullanım yerlerini inceleyiniz. Elde etti ğiniz bilgileri bir rapor hâline getirerek öğretmeniniz nezaretinde arkadaşlarınızla paylaşıp tartışınız.

Ş KONTROL 3.TES POMPA, SUĞAKI İSAT BA LANTI YERLERİVE Nİ HAZIRLAMAK 3.1. Pompa Montaj Kuralları 3.1.1. Pompanın Tanımı Pompa, içinden geçirdiği s ıvıya d ış kaynaktan aldığı enerjiyi aktaran bir makine olarak tanımlanır. Pompalar bulundu ğu ortamdan daha derindeki s ıvıyı emerek yüksek bir yere çıkardıkları gibi yükseklikle ili şkisi olmayan i şlerde de kullan ılırlar. Örne ğin, su so ğutma, yağ pompaları gibi. Pompalar yalnız su i şlerinde de ğil ya ğ, süt, çamur, petrol ürünleri gibi bir boru içerisinden geçebilen her çeşit ak ışkanlarda kullanılabilir. Pompalar için mekanik güç kayna ğı genellikle dönen bir milden al ınır ve bir kavrama ile hareket verici milin ba ğlantısı sağlanır. İlk hareketi veren genellikle bir elektrik motoru olmakla beraber dönen mil hareketi çıkışı veren diğer makinelerde olabilir.

38

3.1.2. Chiller Grubunda Pompanın Temel Görevi Chiller grubunda haz ırlanacak olan so ğuk suyun, depodan evaporatöre getirilmesinde pompa kullan ılır. Evaporatör içerisinde ısı transferini sağlayan bak ır borular etraf ında dolaşarak so ğuyan suyun, bas ınçlı bir şekilde giri şini sa ğlayan pompanın gücünün; evaporatör büyüklüğüne, dolayısıyla sistemin soğuk su ihtiyacına göre seçilmesi gereklidir.

1. Evaporatör 2. Açma kapama vanası 3. Su filtresi (pislik tutucu) 4. Chiller hattı pompası 5. Termometre 6. Manometre 7. Flow switch 8. İşletme termostatı duyar elemanı 9. Küresel vana (su boşaltma vanası) 10. Donma termostatı Şekil 3.1: Pompanın tesisata bağlantısı

3.1.3. Pompa Tesisatı Şu k ısımlardan meydana gelmiştir: 



Küresel kesme vanaları: Olağan ve ola ğanüstü durumlarda, bakımı yapılacak su filtresi, genle şme kab ı ve pompa gibi elemanlar ın sular ının kesilmesine yaramaktadır. Metal kartu şlu su filtresi: Pompa emi ş borusu üzerinde yer almaktad ır. Bu filtre kontrol edilebilir ve ç ıkartılabilir özelliktedir. Boru içinde olabilecek

39





      

muhtemel art ık maddelerin (toz, tala ş vs) pompa döner aksam ı ve levhalı eşanjör içine girmesine mani olur. Sirkülasyon pompası: Suyun tesisatta dola şımını temin eder. Pompalar güçlüdür ve tesisat ın ihtiyac ını tamamen kar şılayabilecektir. Pompanın, pompalanan s ıvı ile temastaki bütün parçalar ı paslanmaz özelliktedir. Pompa, elektrik panosu üzerine monte edilmi ş bir koruyucu ile korunmaktadır. bir genle kab ıdır ve tesisattaki ısı şme ı: Membranl Genle değişikli ği kab nedeni ile ortayaı,çkapal ıkanı tipte su miktar ı deşğme işimlerini absorbe etmeye yarar. Su doldurma musluğu: Manuel tiptedir. Tesisatta eksilen suyun tamamlanması amacıyla kullanılır. Su manometresi: Su doldurma borusuna tak ılmıştır ve su bas ıncının gösterilmesine yarar.

Su emniyet valfi Su boşaltım musluğu Hava alma noktası Donmaya karşı ısıtıcı adaptörü Çek valf: 2 pompal ı sistemlerde standart donan ımdır (her bir pompa için bir valf).

Resim 3.1: Devir ayar ı da yapılabilen sirkülasyon pompası

3.2. Su Akış Kontrol Cihazlarının Çalışma Prensipleri 3.2.1. Su Akışında Kullanılan Borular Siyah Demir Borular     

Kazanlara giden doğalgaz boruları Kazanlar için sıvılaştırılmış petrol gazı (LPG) boru hatları Amonyak boru hatları Kalorifer tesisat boruları Fan-coil bağlantı boruları

40

Galvanizli Demir Borular  Buz makinesi su bağlantı hatları  Soğuk su hatları  Su so ğutmalı kondenserlerin besleme ve dönüş hatları  Yoğuşma suyu drenaj hatları  Sıhhi tesisat bağlantıları Sert Plastik (PPRC) Borular  Su besleme hatları  Kalorifer hatları (metal takviyeli)  Sıcak su boruları Plastik Borular    

Su besleme hatları Yeraltı gaz hatları Yoğuşma suyu drenaj hatları Soğutulmuş su besleme ve dönüş hatları

3.2.2. Tesisat Bağlantısı 

Tesisat bağlantısında kullanılan aletler Boru kesme makası veya testeresi    



Düzeltici (çapak al ıcı) Pafta ve kolu Yağdanlık

PVC boru bağlantısında kullanılan aletler Şev gönye Gönyeli testere İnce e ğe   



Demir boruya diş açma Boruyu mengeneye bağlayınız. Boruyu kesiniz (NOT: Kesilen borunun ucu düzgün olmal ı.) Borunun ucunu düzeltin ve çapaklar ı temizleyiniz. Kesilen kenarları hafifçe eğeleyip pah kırınız. Diş açmadan önce paftayı boru çapına göre ayarlayınız.         

  

Kesilen kenarın düzgünlüğünü kontrol ediniz. Paftayı pafta koluna düzgün olarak yerle ştiriniz. Paftayı boru üzerinde merkezleyiniz. Paftayı eksenel yönde bast ırarak saat ibresi yönünde pafta kavray ıncaya dek döndürünüz. Diş açarken kesme yağı kullanınız. Diş uzunluğunu belirleyiniz. Paftayı ters yönde çevirip sökünüz.

41

 



Dişlerden çapakları temizleyiniz. Paftadan çapakları temizleyin.

Yumuşak plastik hortumların birleştirilmesi Plastik hortumlar diğer tesisat elemanlarına kelepçe ile ba ğlanırlar. Plastik hortumlar kendi kendilerine, araya ek boru tak ılıp üzerine kelepçe  



konularak birleştirilirler. Plastik hortumlar PVC pis su borularına lastik contalarla bağlanırlar.

Şekil 3. 2: Su akış kontrol cihazlarının sisteme bağlantısı

42

UYGULAMA FAAL İYET İ İ UYGULAMA FAAL İYET Pompa, su akış kontrol ve tesisat bağlantı yerlerini hazırlamak

İşlem Basamakları

Öneriler    

Pompa ölçülerini ö ğreniniz. Tesisat katalogundan bağlantı yerinimontaj tespit ediniz. Drenaj bağlantı yerini tespit ediniz. Elektrik bağlantı yerini tespit ediniz.

Beton kaide üzerine montaj: Ankraj cıvataları ile montaj  Pompanın monte edilece ği kaide betonunun sa ğlam, düzgün, yatay olduğunu su terazisi ile kontrol ediniz.



Pompa yerini hazırlayınız.

Pompa ile gelen taban plakas ı delik pozisyonlarının ve ankraj c ıvatalarının, birbirine uyumunu sa ğlamak amacıyla şablon kullanılır. Yukar ıda şekildeki gibi şablon hazırlayınız.  Ankraj c ıvatalarını yukarıdaki gibi aç ılan çukura yerleştiriniz. Dikkat: Betonu iyi tutabilmesi için deliklerin alt k ısmı geniş olmalı. Betonun çukura tam olarak dolmas ını sağlamak için deliğin üst yanında aç ıklık b ırakınız. Beton donduktan sonra taban plakas ını yerleştiriniz. Taban plakas ının üzerine pompay ı yerleştirerek pul ve somunları dengeli bir şekilde sıkın. 

43

Çelik dübel ile montaj 





Pompa ile gelen taban plakas ı delik pozisyonlar ına göre haz ırlanacak şablona göre beton kaideyi işaretleyiniz. Çelik dübel çap ının biraz büyüğü ile elmas uçlu matkap yard ımı ile delikleri deliniz. Taban plakasını yerleştirdikten sonra pompayı çelik dübellere yerleştirerek dübel somunlarını kontrollü şekilde sıkınız.

44

Çelik yapı üzerine montaj:  

Daha küçük güçteki pompalar için çelik konstrüksiyondan pompa altlığı konulabilir. Şekildeki gibi c ıvata, somun, rondelâ ve titre şim kesici yay kullanarak pompay ı çelik pompa altl ığına bağlayınız.

45

ÖLÇME VEVE DEDE ĞERLEND İRME ÖLÇME ĞERLEND İRME UYGULAMALI TEST (YETERLİK ÖLÇME) Bu eğitim faaliyetinde kazand ığınız becerilerinizi, EVET ya da HAYIR’ dan birine işaret koyarak kendiniz değerlendiriniz.

Değerlendirme Ölçütleri 1. 2. 3. 4. 5. 6.

Değerlendirme Evet Hay ır

Şablon oluşturabildiniz mi? Ankraj cıvataları için delikler açabildiniz mi? Deliklere cıvataları koyup, beton doldurabildiniz mi? Pompa delikleri cıvatalara oturdu mu? Çelik dübeller ile montaj ı yapabildiniz mi? Çelik pompa altlığı üzerine pompa montaj ı yapabildiniz mi?

DEĞERLENDİRME Kontrol listesindeki her “Hay ır” cevab ı ilgili konuyu tekrar gözden geçirmeniz anlamına gelir.

46

OBJEKTİF TEST (ÖLÇME SORULARI) Aşağıda verilen soruları size en uygun gelen seçeneği i şaretleyerek cevaplayınız.

1.

Aşağıdakilerden hangisi pompa modülünde bulunmaz? A) Küresel kesme valfleri B) Çek Genle şme kabı C) valf D) Kondenser E) Hava alma noktası

2.

Aşağıdakilerden hangisi pompanın kaide üzerine montaj yöntemlerindendir? A) Çelik dübel yardımı ile montaj B) Elektrik ark kayna ğı ile montaj C) Flanşlı birleştirme yöntemi D) Oksi-asetilen ile montaj E) Pompa ayaklarını betonlayarak montaj

3.

Ankraj cıvataları ile montaj sırasında a şağıdakilerden hangisi yapılmaz? A) Beton kaide cıvata çapında matkap ile delinir. B) Şablon hazırlanır. C) Çukur açılır. D) Ankraj cbeton ıvatalar ı çukur içerisine düzgünce yerleştirilir. E) Çukura dökülür.

4.

Aşağıdakilerden hangisi santrifüj pompanın parçalarından değildir? A)Mil B)Fan C)Salmastrabask ısı D) Kaplın E)Piston

5.

Aşağıdakilerden hangisinde siyah demir borular kullanılmaz? A) Kazanlara giden doğalgaz boruları B) Soğuk su hatları C) LPG boru hatlar ı D) Amonyak boru hatları E) Kalorifer tesisat borular ı

6.

Aşağıdakilerden hangisi demir boru kesme ve di ş açma aparatı değildir? A) Pense B) Boru kesme makas ı veya testere C) Pafta D) Yağdanlık E) Pafta kolu Cevaplarınızı, modül sonunda verilen cevap anahtar ı yardımıyla kontrol ediniz.

47

ÖĞRENME FAALİYETİ–4 ÖĞRENME FAALİYETİ-4 AMAÇ Bu faaliyetteki bilgi ve becerileri tamamlad ığınızda, uygun ortam sa ğlandığında ve gerekli donanımı kullanarak, kaidenin ve so ğuk su haz ırlama (chiller) grubunun montaj ını, tekniğine uygun olarak yapabileceksiniz.

ARAŞTIRMA Bu faaliyet öncesinde a şağıdaki ara ştırmaları yapmanız konunun ö ğrenilmesini kolaylaştıracaktır.  Çevrenizdeki makinelerin zemine bağlantısını inceleyiniz.  Beton kırıcı aletleri piyasadan araştırarak listesini çıkartınız.  Çeşitli firmaların kataloglarından chiller grubunun montaj kaidesi özellikleri ve montaj kuralları hakkında bilgi toplayınız. Topladığınız bilgileri bir rapor haline getirerek arkadaşlarınızla paylaşınız.

4. SOĞUK SU HAZIRLAMA (CHILLER) GRUBU MONTAJI 4.1. (Chiller) Grubu Kaide Montaj Kuralları Beton kaideler iki farkl ı kavramı ifade etmek için de kullan ılabilmektedir. Esas beton kaideler cihazların üzerine yerle ştirildiği, yap ının bir parças ı olan kaidelerdir. Bu kaideler yapının taşıyıcı sistemiyle yapı zeminine bağlanan sa ğlam yap ılardır. Su so ğutma grubu için ayrıca yap ılacak olan beton kaidenin yapım detay ı ş ekil 4.1’te verilmiştir. Beton kaidenin üst yüzeyi düz olmalı ve seramik ve benzeri zayıf kaplama malzemeleri ile kaplanmamalıdır. Bu kaideler cihazları belirli ölçüde dö şeme yüzeyinden yükseltmek ve sa ğlam bir ba ğlantı zemini oluşturmak amacıyla kullanılırlar.

Şekil 4.1: Bitmiş döşeme içinde kaide betonu

48

4.2. (Chiller) Grubu Montaj Kuralları Chillerin montajının yap ılacağı kaidede imalâtçı firmanın önerece ği detaylar göz önüne alınmalıdır.

Şekil 4.2: Kaidenin detayı

4.2.1. Mekanik Tesisatın Sismik Korunması Türkiye s ıkça depremlerin ya şandığı, önemli bir bölümü 1. dereceden deprem kuşağında olan bir ülkedir. Bu durum göz önünde bulundurularak, yap ının stati ğinde olduğu gibi, mekanik tesisat ın kurulmas ında da bir tak ım önlemler al ınması gerekir. Deprem doğrudan insanları öldürmez. Esas öldürücü olan insan eliyle yap ılan yap ıların çökmesidir. Bu nedenle burada esas olarak chiller grubu donan ım ve tesisatına depremin etkileri üzerinde durulacak ve al ınabilecek önlemler belirtilecektir. Mekanik tesisat ın sismik tasar ımında ve sismik korunmasında amaç, bina tahrip olmad ığı halde mekanik sistemin göçmesinin veya tahrip olmasının önlenmesidir.

Döşeme Tipi Cihazların Yapıya Tespiti Ve Sismik Korunmaları  Cihazların döşemeye kat ı olarak (titre şim yal ıtımı yapılmaksızın) bağlanmasında c ıvata ve somun kullan ılır. Cihaz, beton kaidesi üzerinde bırakılan saplamalara, c ıvatalar yard ımıyla ba ğlanır. Kullan ılan c ıvatalar deprem yüklerine dayanıklı olmalıdır.  Cihazların kaideye c ıvata ile sabit ba ğlandığında, cihaz şasesindeki delik cıvatadan çok büyükse, deprem anında cihazın yanal hareketi dolayısıyla olu şan sismik kuvvet cıvatayıkeser ve cihaz yerinden kopar. Bunun için c ıvata ile delik birbirine tam uyumlu olmal ı, boşluk varsa neopren takoz kullan ılarak doldurulmalıdır.  Cihaz kaideleri şekil 4.1’ deki gibi bitmi ş döşeme içindeki çukura girmelidir. Eğer düz bitmi ş döşeme üzerine kaide dökülecek olursa, iki beton arasında özel ankraj elemanlarıyla ba ğlantı gerçekleştirilmelidir

49

Şekil 4.3: Bitmiş döşeme üstünde kaide betonu 

Ağır cihazlar beton ayaklar oturur ((veya ). kaideye) do ğrudan titreşim yal ıtımlı ı vasıtasdö ıylaşemeye şekil 4.4

Şekil 4.4: Titreşim yalıtımlı ayak

Bu ayaklar kombine izolatör + sismik s ınırlayıcı ayaklar olabileceği gibi ( şekil 4.5) titreşim izolatörlü ayaklar ın yan ına şekil 4.6 ’ da görülen sismik s ınırlayıcı elemanlar ayrı olarak da monte edilebilir ( şekil 4.7). Cihaz bu ayakların kaideye c ıvatalanmasıyla tespit edilir.

50

Şekil 4.5: Sismik sınırlayıcı ayaklar

Şekil 4.6: Sismik sınırlayıcı elemanlar 

Atalet bloğu olarak kullanılan yüzer kaideye katı olarak monte edilen daha hafif cihazlar, bu kaidelerin dö şemeye kombine ayaklarla oturtulmas ı sayesinde dolaylı olarak döşemeye tespit edilirler.

Şekil 4.7: Sismik sınırlayıcı ve izolatörlü ayakların birlikte kullanılması

51

Yüzer beton kaidenin dö şemeye titre şim yal ıtımlı olarak ba ğlanmasında yukar ıdaki gibi kombine ayakla veya ayr ı ayrı izolatörlü ayak ve sismik s ınırlayıcıyla ba ğlanırlar (Şekil 4.7)

Sismik Sınırlayıcılar Titreşyap im ıya yapan cihazlar döı şciddi emeyebiçimde ba ğlanamaz. hâldeönlemek cihaz ın ğrudan titreşimleri geçerek, buradadoya şayanlar rahats ız Aksi eder. Bunu için bu tip cihazlar yapıya titreşim izolatörleri üzerinde otururlar. Titre şim izolatörleri  

Yaylı ayaklar veya Lastik takoz ayaklar (veya yast ıklar) olabilir.

Bu ayaklar yap ıya do ğrudan ba ğlı olmadıklarından deprem an ında cihaz rahatça savrulabilir. Döşemeye titre şim izolatörleri ile oturan elemanlar ın sismik korumas ında sismik s ınırlayıcılar kullanılır. Sismik s ınırlayıcı olarak en yayg ın kullan ılan elemanlar pasif tiplerdir. Bunlar bak ım gerektirmezler. Pasif s ınırlayıcılar genellikle elastik yast ıklar ve bunları çevreleyen çelik bir yuvadan olu şurlar. Bunlar içi elastik tampon kapl ı çelik yuva içinde serbestçe hareket edebilen çelik bir milden olu şur. Çelik mil ve çelik yuvadan biri cihaza, diğeri yap ıya sabitlenmiştir. Cihaz ın normal titre şimi, yuva içindeki milin hareketini sınırlamaz. Ancak deprem an ında çelik mil esnek tampona çarparak cihaz sal ınımını sınırlar. Böylece cihaz yerinde kal ır. Herhangi bir kopma olmaz cihazşfonksiyonuna eder.ına Cihazın do ğrudan oturtulmas ında, sismik s ınırlay ıcılarıvecihaz asesinin alt ınadevam veya yan monte etmek mümkündür. Şekil 4.7 ’ de bu örnekler görülmektedir. Şekil 4.7’ deki ilk resimde cihaz çelik yap ı şasesinin bir kö şesi görülmektedir. Yaylı titreşim izolatörü ve sismik sınırlayıcı birlikte şasenin yan tarafına ba ğlanmışlardır. Her iki eleman da alttan beton kaideye ba ğlıdırlar. Şekil 4.7’ nin ikinci resminde ise her iki eleman cihaz aya ğının alt ına monte edilmi ştir. Her iki durumda da cihaz ın normal çal ışması sırasında yaylar üzerinde yaptığı titreşime, sismik s ınırlayıcı etki etmeyecek, bu titre şim sınırlayıcının açıklığı içinde kalacak şekilde elemanların montajı ve ayarı yapılır. Bu amaçla,    

Sismik sınırlayıcının yap ıya (beton kaidesine) bağlantısı, Gelebilecek kuvvete sınırlayıcının dayanabilme gücü, Sınırlayıcının cihaza veya cihazın beton veya çelik yapı ş asesine bağlantısı Cihazın kendisinin şasesine ba ğlantısı mukavemet aç ısından tek tek sağlanmalıdır.

52

UYGULAMA FAALİYETİ UYGULAMA FAALİYETİ Soğuk su haz ırlama (chiller) grubunu montaj kaidesi üzerine sabitlemek

İşlem Basamakları

Öneriler

 

Kaidenin montajını yapınız.

     

Cihazın; katalog bilgilerinden, ölçülerini ö ğreniniz. Kaidenin dört kö şesinden uygun çapta (elmas uç kullanarak ) montaj delikleri açınız. Kâğıt ya da benzeri bir malzemeden, deliklerin yerlerini belirten bir şablon hazırlayınız. Şablonu; kaide için haz ırlanmış zemine sererek, saplama yerlerini markalayınız. Pompa montajında oldu ğu çelik dübellerle betona tutturunuz. (uygulama 3’te) Kaide montaj deliklerini saplamalara denk gelecek şekilde, kaide betonuna yerleştiriniz. Su terazisi ile en ve boy düzlemini kontrol ederek rondela ve somun yardımıyla kaideyi sabitleyiniz (eğim varsa betonla tesviye ediniz.).

Zemin üzerine montaj:   

Soğuk su hazırlama (Chiller) grubu montajını yapmak.

   

Cihazın; katalog bilgilerinden ölçülerini, özellikle montaj delik yerlerini öğreniniz. Montaj deliklerinin denk geldi ği yerleri gösterir şablon hazırlayınız. Sismik s ınırlayıcı ya da izolatörlü ayaklar ın; vida deliklerinin sayısı kadar, zemine saplama ba ğlayınız. Ayakları saplamalara rondela ve somun yardımıyla bağlayınız. Cihazın montaj delikleri sismik s ınırlayıcı ve izolatör ayaklar ın vidalarına denk gelecek şekilde birleştiriniz. Somun bağlantısını yapınız.

Cihaz ayakları doğrudan zemine bağlanacaksa:

53

 

Cihaz montaj deliklerinin denk geldi ği yerlere saplamalar ı bağlayınız. Cihazı montaj deliklerinden saplamalara tutturarak rondela ve somun yardımıyla cihazı sabitleyiniz.

Kaide üzerine montaj:  

Kaideyi monte etmeden önce kaide içerisine saplamalar ı tutturunuz. Kaide yerle ştikten sonra kaide üzerindeki saplamalara sismik sınırlayıcı ve izolatörlü ayaklar ı ya da cihaz ın ayaklar ını monte ediniz.

Su bağlantısının yapılması: 

 



Şebeke ya da kaynak suyunu evaporatör önündeki su pompas ının emme a ğzına rakor ya da flan ş bağlantısı ile birle ştiriniz (pompadan önce çek valf ve vana bulunmas ı gereklidir.) Hazırlanan tesisat pompaya uzak kalm ışsa boru ba ğlantısı ile uzatılmalıdır. Soğutulmuş su evaporatör ç ıkışından kullan ım yeri ba ğlantısı ile birleştirilirken aynı işlemler tekrarlanır (evaporatörden sonra vana, termometre ve manometre ba ğlanmalmontaj ıdır.). ve imalattan Evaporatör, kondenser vb. aksamlar kaynaklanan kirden temizlenmelidir.

54

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME UYGULAMALI TEST (YETERLİK ÖLÇME) Bu eğitim faaliyetinde kazand ığınız becerilerinizi, EVET ya da HAYIR’dan birine işaret koyarak kendiniz değerlendiriniz.

Değerlendirme Ölçütleri

Değerlendirme Evet

1. 2. 3. 4. 5. 6.

Hay ır

Şablon oluşturabildiniz mi? Montaj deliklerini kaide üzerine işaretleyebildiniz mi? Montaj deliklerini delebildiniz mi? Çelik dübelleri açılan deliklere yerleştirebildiniz mi? Sismik sınırlayıcı ve izolatör ayakları bağlayabildiniz mi? Su terazisi cihazı düzgün gösterdi mi?

DEĞERLENDİRME Kontrol listesindeki her “Hay ır” cevab ı ilgili konuyu tekrar gözden geçirmeniz anlamına gelir.

55

OBJEKTİF TEST (ÖLÇME SORULARI) Aşağıda verilen soruları size en uygun gelen seçeneği i şaretleyerek cevaplayınız.

1.

Aşağıdakilerden hangisi kaide üzerine dö şenebilir? A)Fayans B)Seramik C)Cam D)Karo

E)Hiçbiri

2.

Aşağıdakilerden hangisi kaidenin gerekli oldu ğunu anlatır? A) Sağlam bir ba ğlantı zemini oluşturmak. B) Estetik görüntü. C) Maliyeti düşürür. D) Cihazın ayakları yoktur. E) Cihazın sarsıntılı çalışması iyi soğutma yapar.

3.

Su ak ışı hattında aşağıdaki bağlantı parçalarından hangisi kullanılmaz? A) Gaz musluğu B) Manometre C) Dirsek D) Man şon E) Te

4.

Aşağıdakilerden hangisi sismik s ınırlayıcının esas görevidir? A) Cihazı yükseltmek. B) Deprem sırasında cihazın sal ınımını sağlamak. C) Cihazı kaideye bağlamak. D) Gürültüyü önlemek. E) Kaideyi zemine ba ğlamak.

5.

Aşağıdakilerden hangisi izolatörlü ayakların esas görevlerindendir? A) Ses ve titreşimi önlemek B) Cihaz ı ısıya karşı izole etmek C) Cihazı kaideye bağlamak D) Evaporatörün suyunu bo şaltmak E) Cihazı taşıma kolaylığı

6.

Aşağıdakilerden hangisi evaporatör ile pompa aras ına ba ğlanır? A)Çekvalf B)Drayer C) Yüksek basınç anahtarı D) Genleşme elemanı E) Akümülatör Cevaplarınızı, modül sonunda verilen cevap anahtar ı yardımıyla kontrol ediniz.

56

MODÜL DEĞERLENDİRME MODÜL DEĞERLENDİRME 1.

Endüstride kullanılan so ğutma suyunun su kulelerinde haz ırlanmasının olumsuzlu ğu aşağıdakilerden hangisidir? A) Sabit su ısısı sağlamada yetersiz kalır. B) Su sarfiyatını arttırır. C) Maliyeti yüksektir. D) Yer sorunu meydana gelir. E) Kurulumu zaman al ır.

2.

Chiller grubunun hava so ğutmalı mı, su so ğutmalı mı olduğunu a şağıdaki hangi cihazdan anlayabiliriz? A) Kompresör B) Kondenser C) Evaporatör D) Genleşme elemanı E) Pompa

3.

Aşağıdakilerden hangisi hava so ğutmalı grubun tercih edilme sebebi değildir? A) Su bulunma imkân ının kısıtlı olması B) Suyun pahalı elde edilmesi C) Yaz grubunun çaldışışma zorunlulu ın so ğutma ğuzorunluluğu D) İşletmenin küçük olması ve arıya kurulma E) Elektrik giderlerindeki artışın önemli olmadığı yerlerde

4.

Aşağıdakilerden hangisi chiller montaj ına ba şlanmadan önce yap ılacak i şlerden değildir? A) Montaj yerinin tespiti B) İzin ve onayların alınması C) Projelendirme aşaması D) Cihaz seçimi E) Pompanın montajı

5.

Makine dairesi hazırlanırken aşağıdakilerden hangisine dikkat edilmez? A) Soğutucu ak ışkandan ne miktarda bulunaca ğı B) Kapı ve pencere ebatları C) Dairedeki tüm deliklerin kapat ılması D) Yangından korunma E) Tehlike anında kullanönlemleri ılacak haricî şalter konulması

6.

Aşağıdakilerden hangisi ısı yalıtım malzemelerinde aranacak özelliklerden de ğildir? A) Fiyatı B) Isıl iletkenlik katsayısı C) Yoğunluk D) S ıcaklık dayanımı E) Mekanik dayanımı

57

7.

Aşağıdakilerden hangisi ısı yalıtım malzemesi değildir? A) Cam yünü B) Tuğla C) Taş yünü D) Odun talaşı levhaları E) Cam köpüğü

8.

Aşağıdakilerden hangisi darbe ses yalıtımında kullanılan malzeme değildir? A) Cam yünü B) Taş yünü C) Polietilen D) Mantar levhalar E) Kauçuk köpüğü

9.

Aşağıdakilerden hangisi kaidenin konaca ğı zeminde yapılacak işlemlerdendir? A) Zeminin tesviye edilmesi B) Zeminin temizlenmesi C) Şap betonu dökülmesi D) Fayans döşenmesi E) %2 e ğim verilmesi

10.

Cihazın dB birimi ile verilen değeri, a şağıdaki hangi teknik özelliğini anlatır? A) Cihazın ses seviyesi B) Cihazın kapasitesi C) Cihazın kompresör gücü D) Soğutucu gaz miktarı E) İşletme ağırlığı

11.

Aşağıdakilerden hangisi pistonlu kompresörlerin temel parçalar ından değildir? A) Piston B) Dişli C) Biyel D) Krank mili E) Valfler

12.

Aşağıdakilerden hangisi su regülasyon vanası parçalarından değildir? A) El tekeri B) Yay yuvası C) Biyel kolu D) Mil k ılavuzu E) Valf pleyti

13.

Aşağıdakilerden hangisi periyodik koruyucu bak ımın sa ğladığı avantaj değildir? A) Yeni i ş sektörü oluşması B) Cihazın ömrünün uzaması C) Arıza riskinin azalması D) Enerji sarfiyatının azalması E) Tamir masraflarının azalması

58

14.

Aşağıdakilerden hangisi pompa modülünde bulunmaz? A) Su manometresi B) Su emniyet valfi C) Gözetleme camı D) Hava alma noktası E) Su doldurma ve boşaltma ağzı

15.

Aşağıdakilerden hangisi chiller grubu montaj ında yapılması gereken işlemdir? A) Şablon hazırlamak B) Proje hazırlamak C) Yetkili mercilerden izin almak D) Kaidenin üzerine strafor koymak E) Zemine karo döşemek

59

CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI ÖĞRENME FAALİYETİ–1’İN CEVAP ANAHTARI 1 2

C D

34 5 6

C C C A

ÖĞRENME FAALİYETİ–2’NİN CEVAP ANAHTARI 1 2 3 4 5

B A A E E

ÖĞRENME FAALİYETİ–3’ÜN CEVAP ANAHTARI 1 2 3 4 5 6

D A A E B A

ÖĞRENME FAALİYETİ–4’ÜN CEVAP ANAHTARI 1 2 3 4 5 6

E A A B A A

60

MODÜL DEĞERLENDİRME CEVAP ANAHTARI 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15

A B C E C A B D A A B C A C A

61

KAYNAKÇA KAYNAKÇA 

BULGURCU, Hüseyin, İ.K.S.2 Isıtma Klima Tekniği TTMD 97/98



SELÇUK, Muammer, Fakülte Ders Notları, 2001



Isısan-Mimarın Tesisatı El Kitab ı



6. Ulusal So ğutma ve İklimlendirme Tekni ği Kongresi Dokümanlar ı 13–14 Nisan 2000,



www.aldag.com.tr



www.BAC.com 2006



www.climaveneta.com



www.decsa.com



www.demirdöküm York.com 2006



www.dunham-bush.com



www.erbay.com 2006



www.ferroli Türkiye.com 2006



www.formgroup.com



www.frigo.com 2006



www.frisu.com 2006



www.gönka.com 2006



www.isisan.com 2006



www.MBT.com 2006



www.mcquay.com 2006



www.lennox.com



www.sterlco.com 2006



www.sterling.com 2006

62