PLC Buku 1

PROGRAMMABLE LOGIC CONTROLLER (DASAR) [B.1.1.1.71.3]

Edisi I Tahun !13

PROGRAMMABLE PROGRAMMABLE LOGIC CONTROLLER (DASAR) (B.1.1.1.".")

T#$#AN PEMBELA$ARAN : P%&' P%&'%a %aa* a*an an ini '%*+a '%*+ai,a i,an n d%n-a d%n-an n %&a %&aha& ha&an an %n-/ %n-/*a *asi sian0 an0 %&% %&%ih iha*a a*aan an00 dan %nu %nuisa isan n */-*a */-*a& & ada ada %*aa %*aa,an ,an /n,* /n,*/ /%* %* '%*ua '%*ua PLC PLC (P*/(P*/-*a *a&&a &&a'% '% L/-i L/-i C/n,*/%*) ,in-+a, dasa* S%suai d%n-an SOP 2 I s,anda* %*usahaan.

D#R ASI

4

75 $P 2 1! 6ARI EETI

TIM PEN8#S#SN

4

AISAL RII AIL

TIM 9ALIDATOR

4

1. ER:IN . 6A#LIAN SIREGAR 3. ARDI BIN ASIRAN ". B#DI M#RIANTO

1

SAMBUTAN CHIEF LEARNING OFFICER PLN CORPORATE UNIVERSITY Puji syukur kami panjatkan ke hadirat Allah SWT, karena atas rahmat, taufk dan hidayahNya penyusunan materi pembelajaran ini bisa selesai tepat pada waktunya. Seiring dengan metamorosa P!N Pusdiklat sebagai P!N Corporate University , telah disusun beberapa materi pembelajaran yang menunjang kebutuhan "orporat. Program pembelajaran ini disusun berdasarkan hasil Learning Theme beserta #en$ana Pembelajaran yang telah disepakati bersama dengan !% & Learning Council' dan !S% &Learning Steering Commitee' Primary Energy & Power generation Academy . Pembelajaran tersebut disusun sebagai upaya membantu peningkatan kinerja korporat dari sisi peningkatan hard kompetensipegawai. (engan diimplementasikannya P!N Corporate University , diharapkan pembelajaran tidak hanya untuk meningkatkan kompetensi Pegawai, namun juga memberikan beneft bagi Bussiness Process wner sesuai dengan salah satu nilai %)#P*, yaitu +Per!orming"# Akhir kata, semoga buku ini dapat bermanaat bagi insan P!N.

Jakarta, Desember !"# C$%e& Lear'%'( O)*er

SUHARTO



+ATA PENGANTAR MANAJER PLN PRIMARY ENERGY  PO-ER GENERATION ACADEMY PLN CORPORATE UNIVERSITY Puji syukur ke hadirat Allah SWT, yang telah memberikan rahmat, taufk serta hidayahnya, sehingga penyusunan materi pembelajaran +Programmable !ogi$ %ontroller &(asar'- ini dapat diselesaikan dengan baik dan tepat pada waktunya. ateri ini merupakan materi yang terdapat pada (irektori (iklat yang sudah disahkan oleh (irektur Pengadaan Strategis selaku Learning Council Primary /nergy 0 Power eneration A$ademy. ateri ini terdiri dari 2 buku yang membahas mengenai P!%, Sistem "ontrol P!%, 3enis dan "omponen P!%, Pemeliharaan P!%, Pemograman P!%, (an Petunjuk Praktek enulis Program 0 Wiring P!%, sehingga diharapkan dapat mempermudah proses belajar dan mengajar di Primary /nergy dan Power eneration A$ademy bagi pegawai dalam melakukan pemeliharaan atau penulisan program pada P!%. Akhir kata, Pembelajaran ini diharapkan dapat membantu meningkatkan kinerja unit operasional dan bisa menunjang kinerja ekselen korporat.Tentunya tidak lupa kami mengu$apkan terima kasih kepada semua pihak yang telah terlibat dalam penyusunan materi pembelajaran ini.Saran dan kritik dari pemba$a4siswasangat diharapkan bagi penyempurnaan materi ini.

5

S.ra1a9a, #! Desember !"#

M: IR-ANSYAH PUTRA

DATAR B## PELA$ARAN B.k. " PLC /Pr0(rammab1e L0(%* C0'tr011er2 B.k.  S%stem +0'tr01 PLC B.k. # Je'%s 3a' +0m40'e' PLC B.k. 5 Pem0(rama' PLC B.k. 6 Peme1%$araa' PLC B.k. 7 Pet.'8.k Praktek Pe'.1%sa' Pr0(ram 3a' -%r%'( PLC 6

7

B## I

PROGRAMMABLE LOGIC CONTROLLER (PLC)

T#$#AN PELA$ARAN

4 S%,%ah

&%n-i+u,i

%aa*an

ini

%s%*,a

&a&u

&%&aha&i PLC s%suai d%n-an S,anda* P%*usahaan.

D#RASI

4 ; $P

PEN8#S#N

4 AISAL RII AIL

Simple $nspiring Per!orming Phenomenal

DATAR ISI

TUJUAN PEMBELAJARAN......................................................................................................... .i DAFTAR BUKU PELAJARAN..................................................................................................... iv TUJUAN PELAJARAN................................................................................................................. v DAFTAR ISI................................................................................................................................ vi DAFTAR GAMBAR..................................................................................................................... vi 1.

Overview Sistem Kontro Otom!tis....................................................................................1

".

Sistem Kontro Otom!tis Den#!n Ee$tro%me$!nis............................................................"

&.

Pro#r!mm!'e Lo#i( )ontroer *PL)+..............................................................................,

-.

Per$em'!n#!n PL)........................................................................................................1


DATAR GAMBAR

G!m'!r 1 Sistem /en#!t0r!n tem/er!t0r otom!tis..................................................................... 1 G!m'!r " Re!........................................................................................................................... & G!m'!r & Kont!$tor........................................................................................................... ......... & G!m'!r - Sistem /en#isi!n t!n#$i !ir otom!tis........................................................................... G!m'!r 2 3irin# 4i!#r!m $ontro ee$tro%me$!nis *!+5 4!n 3irin# 4i!#r!m o0t/0t *'+................2 G!m'!r , Ke0!r#! PL) Siemens S6............................................................................... .......... 7 G!m'!r 6 80'0n#!n PL)........................................................................................................... 9 G!m'!r 7 Mo4i(on 4!n Di($ More.......................................................................................... 11 G!m'!r 9 PL) Aen Br!4e.....................................................................................................1" G!m'!r 1 )onto: PL) mo4ern....................................................................................... ........ 1&


PROGRAMMABLE LOGIC CONTROLLER (PLC)

1. O<%*
G!m'!r 1 Sistem /en#!t0r!n tem/er!t0r otom!tis


D!!m men#!t0r tem/er!t0r r0!n# '!$!r se/erti /!4! #!m'!r5 (ontroer 'e$er •

Sensor mem'eri sin! in/0t $e )ontroer. Sin! terse'0t !4!!: re/resent!si 4!t!

•

$on4isi tem/er!t0r !n# !4! 4i r0!n# '!$!r. )ontroer menerim! sin! 4!ri sensor5 4!n men#o!: sin! terse'0t. !nt!r! !in mem'!n4in#$!n !/!$!: tem/er!t0r !n# !4! 4i 4!!m r0!n# '!$!r s04!: s!m!

•

4en#!n tem/er!t0r !n# 4iin#in$!n o/er!tor. Sete!: 4io!: oe: (ontroer5 m!$! (ontroer !$!n me!$0$!n !$si 4en#!n (!r! mem'eri$!n /erint!: $e !(t0!tor *4!!m $!s0s ini !4!!: $!t0/+ 0nt0$ mem'0$! !t!0 men0t0/ ter#!nt0n# 4!ri :!si /en#o!:!n sin!.

D!!m /roses (ontro5 (ontroer !n# 4i#0n!$!n !4! 'er'!#!i m!(!m ti/e 4!n
. Sis,%& /n,*/ O,/&a,is D%n-an E%+,*/>&%+anis P!4! !w!n! $ontro sistem 'er'!sis /!4! /er!!t!n Ee$tro%me$!nis se/erti Re! 4!n Kont!$tor. Per!!t!n ee$tro%me$!nis ini mem0n#$in$!n 4!! 4!/!t 4i!$ti=$!n 4!n 4i non% !$ti=$!n t!n/! s!$!r me$!nis. B!i$ Re! m!0/0n Kont!$tor te!: 0m0m 4i#0n!$!n 0nt0$ mem'0!t $ontro o#i( se4er:!n!. D!!m 'e$er

G!m'!r " Re!

Se!in men##0n!$!n re!5 $it! <0#! 'i!s men##0n!$!n Kont!$tor 0nt0$ mem'ent0$ s0!t0 sistem (ontro ee$tro%m!#neti$. P!4! 4!s!rn!5 M!#neti( )ont!(tor ini s!m! /rinsi/ $er
G!m'!r & Kont!$tor

Dis!n! $it! 'is! mei:!t !4! Kont!$ B!nt0 N)5 Kont!$ '!nt0 NO5 & $ont!$ No Ut!m!5 5 4!n Koi M!#net.


Unt0$ Kont!$ NO Ut!m! 'i!s!n! $ont!$ ini 4i:0'0n#$!n $e Motor & F!s!. Sement!r! 0nt0$ Kont!$ B!nt0 N) 4!n NO 4i/er#0n!$!n 0nt0$ mem'!nt0 /en#o/er!si!n s0!t0 'e'!n. Bi! 4i'e4!$!n 'er4!s!r$!n te#!n#!n $oin!5 Kont!$tor 4!n re! 4i'e4!$!n men
G!m'!r - Sistem /en#isi!n t!n#$i !ir otom!tis


D!ri #!m'!r 1.- 4i !t!s 4!/!t $it! '0!t /roses $ontron! se'!#!i 'eri$0t > •

• • •

Ji$! $ontro /roses 4!ri /roses $ontro 4i!t!s in#in 4ir!n(!n# men##0n!$!n /er!!t!n o#i( ee$tro%me$!ni$!5 m!$! #!m'!r wirin# 4i!#r!mn! !4!!: se'!#!i 'eri$0t.

*!+

*'+

G!m'!r 2 3irin# 4i!#r!m $ontro ee$tro%me$!nis *!+5 4!n 3irin# 4i!#r!m o0t/0t *'+

Prinsi/ $er
$ontro

<0#!

4it!:!n

4en#!n

men##0n!$!n

r!n#$!i!n

latching

4en#!n

men##0n!$!n $ont!$ '!nt0 4!ri K15 se:in##!

Ji$! /!4! s!!t /om/! 'e$er •

Ji$! /!4! s0!t0 s!!t $it! in#in mer0'!: /roses $ontro 4!ri sistem terse'0t5 m!$! $it! :!r0s men#$!'e 0!n# r!n#$!i!n $ontro re! ee$tro%me$!nis sistem terse'0t5

•

se:in##! !$!n mem!$!n w!$t0 !n# (0$0/ !m! 4!n 'i!! !n# (0$0/ 'es!r. R!n#$!i!n $ontro ee$tro%me$!nis memer0$!n r0!n# !n# 'es!r $!ren! ter4iri 4!ri

•

'!n!$ $om/onen $ontro. Kit! ti4!$ 'is! memonitor $er
•

4en#!n mei:!t !n#s0n# $e o$!si sistem terse'0t. Ji$! $it! mer!n(!n# se'0!: sistem !n# $om/e$s 4en#!n $ontro ee$tro%me$!nis5 m!$! $it! !$!n mem'0t0:$!n '!n!$ re! 4!n $!'e5 se:in##! 'i!! !$!n sem!$in

•

'es!r. Ji$! $it! !$!n mem'0!t sistem !n# s!m! 4i tem/!t !n# !in 4en#!n men##0n!$!n $ontro o#i( re!5 m!$! $it! :!r0s mer!n#$!i 0!n# wirin# 4i!#r!mn!5 se:in##! !$!n memer0$!n '!n!$ w!$t0.

Unt0$ men#!t!si $eem!:!n%$eem!:!n (ontro 4en#!n ee$tro%me$!nis m!$! 'er$em'!n#!: sistem (ontro 4en#!n men##0n!$!n PL) *Pro#r!mm!'e Lo#i( )ontroer+.

3. P*/-*a&&a'% L/-i C/n,*/%* (PLC) Pro#r!mm!'e Lo#i( )ontroer *PL)+ !4!!: s0!t0 /er!!t!n $ontro !n# 4!/!t 4i/ro#r!m 0nt0$ men#ontro /roses !t!0 o/er!si mesin. De=inisi !in 4!ri Programmable Logic Controller men0r0t )!/ie *197"+ !4!!:  sistem elektronik yang beroperasi secara digital dan didesain untuk pemakaian di lingkungan industri, dimana sistem ini menggunakan memori yang dapat diprogram untuk penyimpanan secara internal instruksi-instruksi yang mengimplementasikan

fungsi-fungsi


spesifik

seperti

logika,

urutan,

pewaktuan,

pencacahan dan operasi aritmatik untuk mengontrol mesin atau proses melal ui modulmodul I/O digital maupun analog” Ber4!s!r$!n n!m!n! $onse/ PL) !4!!: se'!#!i 'eri$0t > !

Programmable, men0n<0$$!n $em!m/0!n 4!!m :! memori 0nt0$ menim/!n /ro#r!m !n# te!: 4i'0!t !n# 4en#!n m04!: 4i0'!:%0'!: =0n#si !t!0 $e#0n!!nn!.

"

Logic, men0n<0$$!n $em!m/0!n 4!!m mem/roses in/0t se(!r! !ritm!ti$ 4!n o#i(

*ALU+5

!$ni

me!$0$!n

o/er!si

mem'!n4in#$!n5

men<0m!:$!n5

men#!i$!n5 mem'!#i5 men#0r!n#i5 ne#!si5 AND5 OR5 4!n !in se'!#!in!. #

Controller, men0n<0$$!n $em!m/0!n 4!!m men#ontro 4!n men#!t0r /roses se:in##! men#:!si$!n o0t/0t !n# 4iin#in$!n.

PL) 4ir!n(!n# 0nt0$ men##!nti$!n s0!t0 r!n#$!i!n re!i se0ensi! 4!!m s0!t0 sistem $ontro. Se!in 4!/!t 4i/ro#r!m5 !!t ini <0#! 4!/!t 4i$en4!i$!n5 4!n 4io/er!si$!n oe: or!n# !n# ti4!$ memii$i /en#et!:0!n 4i 'i4!n# /en#o/er!si!n $om/0ter se(!r! $:0s0s. PL) 4!/!t 'e$er o#i$! /ew!$t0!n5 se$0ensi! 4!n !ritmeti$!. Instr0$si%instr0$si terse'0t 4is0s0n se4emi$i!n r0/! se:in##! 4!/!t men#en4!i$!n s0!t0 mesin !t!0 /roses me!0i mo40%mo40 I@O. M0n(0n! PL) 4im0!i /!4! t!:0n 196%!n5 4!n te!: men

Se
• • •

Bi!! !n# re!ti= 0nt0$ men#en4!i$!n sistem !n# $om/e$s Fe$si'e 4!n 4!/!t 4iter!/$!n $em'!i 0nt0$ men#ontro sistem !inn!

4en#!n (e/!t

4!n m04!:. Kem!m/0!n $om/0t!si mem0n#$in$!n $ontro !n# e'i: (!n##i: Tro0'es:ootin# e'i: m04!: D!/!t men#%:!n4e sistem !n# mem/0n!i '!n!$ in/0t%o0t/0t

G!m'!r , Ke0!r#! PL) Siemens S6

F0n#si 4!n $e#0n!!n PL) s!n#!t 0!s. D!!m /r!$te$n! PL) 4!/!t 4i'!#i se(!r! 0m0m 4!n se(!r! $:0s0s . Se(!r! 0m0m =0n#si PL) !4!!: se'!#!i 'eri$0t> 1.

Se$0ensi! )ontro. PL) mem/roses in/0t sin! 'iner men

".

Monitorin# P!nt. PL) se(!r! ter0s mener0s memonitor st!t0s s0!t0 sistem *mis!n! tem/er!t0r5 te$!n!n5 tin#$!t $etin##i!n+ 4!n men#!m'i tin4!$!n !n# 4i/er0$!n se:0'0n#!n 4en#!n /roses !n# 4i$ontro *mis!n! ni!i s04!: mee'i:i '!t!s+ !t!0 men!m/i$!n /es!n terse'0t /!4! o/er!tor.

Prinsi/ $er
G!m'!r 6 80'0n#!n PL)


". P%*+%&'an-an PLC Se'e0m PL) 4i(i/t!$!n5 sistem $ontro !n# 4i#0n!$!n 0nt0$ mem'!nt0 $e#i!t!n /ro40$si 4i in40stri%in40stri /!4! m!s! it0 m!si: 'er'!sis re! o#i(. Sistem 'er'!sis re! o#i( men##0n!$!n re! 0nt0$ me!$0$!n $e#i!t!n /en#en4!i!n sstem. N!m0n5 s!!n#n! /en##0n!!n re! ini ti4!$ ter!0 mem0!s$!n $!ren! $0r!n# =e$si'e ter:!4!/ /er0'!:!n 4!!m sistem. A/!'i! s0!t0 /!'ri$ in#in menin#$!t$!n $!/!sit!s /ro40$sin!5 m!$! sistem $ontro !n# men#en4!i$!n $e#i!t!n /ro40$si 4i /!'ri$ terse'0t <0#! :!r0s 4ir0'!:. D!!m sistem $en4!i 'er'!sis re! o#i(5 /er0'!:!n terse'0t mem'0t0:$!n 'i!! !n# 'es!r 4!n s!n#!t mee!:$!n. Se!in it0 sistem 'er'!sis re! o#i( <0#! menit! r0!n# !n# '!n!$ 4!n 'i!! /emei:!r!!nn! <0#! s!n#!t 'es!r. T:e 84r!m!ti( Division /!4! Gener! Motors )or/or!tion !: !n# /ert!m! $!i mens/esi=i$!si$!n $riteri!%$riteri! 0nt0$ Pro#r!mm!'e Lo#i( )ontroer *PL)+ !n# /ert!m! /!4! t!:0n 19,7. T0<0!n mere$! s!!t it0 !4!!: 0nt0$ men##!nti$!n sistem $ontro 'er'!sis re! !n# mere$! #0n!$!n $!ren! ti4!$ =e$si'e 4!n mem!$!n 'i!! !n# s!n#!t 'es!r. Unt0$ it05 mere$! men#0m0m$!n 0nt0$ menerim! /ro/os! !n# s!n##0/ 0nt0$ men##!nti$!n sistem $ontro re! mere$! 4en#!n s0!t0 /er!n#$!t ee$troni$ !n# :!n4! 4en#!n s/esi=i$!si se'!#!i 'eri$0t> •

Sistem $ontro !n# '!r0 terse'0t :!r0s mem/0n!i :!r#! !n# 'ers!in# 4en#!n sistem $ontro 'er'!sis re! !n# 4i#0n!$!n s!!t it0.

•

•

•

Sistem terse'0t :!r0s t!:!n ter:!4!/ $on4isi in#$0n#!n in40stri !n# 'er!t. Ant!rm0$! in/0t 4!n o0t/0t :!r0s m04!: 0nt0$ 4i#!nti%4i#!nti. )ontroer :!r0s 4i4es!in 4!!m 'ent0$ mo40%mo40 se:in##! '!#i!n%'!#i!n tertent0 4!/!t 4ie/!s sew!$t0%w!$t0 0nt0$ /en##!nti!n !t!0 /er'!i$!n.

•

Sistem $ontro mem/0n!i $em!m/0!n 0nt0$ men#0m/0$!n 4!t! 4!n men#irim$!nn! $e (entr! sstem.

•

Sistem $ontro terse'0t :!r0s 4!/!t 4i#0n!$!n !#i 0nt0$ $on4isi !n# 'er'e4!.


•

Meto4e 0nt0$ mem/ro#r!m (ontroer :!r0s se4er:!n! se:in##! m04!: 4i/!:!mi oe: $!r!w!n /!'ri$.

Pro/os! !n# men!n# 4!n memen0:i s/esi=i$!si !n# 4iin#in$!n oe: 84r!m!ti( Division !4!!: /ro/os! !n# 4imen!n#$!n oe: Be4=or4 Asso(i!tes. Di($ More s!!: s!t0 !n##ot! tim 4!ri Be4=or4 Asso(i!tes !n# memen!n#$!n /ro/os! terse'0t 4i!n##!/ se'!#!i '!/!$C 4!ri PL). PL) /ert!m! !n# 4i(i/t!$!n oe: Be4=or4 Asso(i!tes terse'0t memen0:i sem0! $riteri! !n# 4iin#in$!n oe: 84r!m!ti( Division.

G!m'!r 7 Mo4i(on 4!n Di($ More

D!!m w!$t0 sin#$!t /en##0n!!n PL) m0!i mene'!r $e in40stri%in40stri !in. P!4! t!:0n 19615 PL) m0!i 4i#0n!$!n 0nt0$ men##!nti$!n re! /!4! in40stri%in40stri se/erti> in40stri m!$!n!n 4!n min0m!n5 in40stri /en#o!:!n met!5 in40stri m!n0=!$t0r5 4!n in40stri /0/ 4!n $ert!s.


G!m'!r 9 PL) Aen Br!4e

Kes0$ses!n PL) ini 4i$!ren!$!n $em!m/0!nn! !n# mer0/!$!n se'0!: /enin#$!t!n si#ni=i$!n 4!ri sistem $ontro 'er'!sis re! $!ren! e'i: m04!: 4i#0n!$!n5 mem'0t0:$!n r0!n# 4!n ener#i !n# e'i: se4i$it5 mem/0n!i in4i$!tor%in4i$!tor 0nt0$ men4i!#nosis se:in##! e'i: mem04!:$!n tro0'es:ootin# !/!'i! ter

G!m'!r 1 )onto: PL) mo4ern

Kem!m/0!n PL) ter0s 4i$em'!n#$!n :in##! se$!r!n#. PL) s!!t ini mem/0n!i s(!n times !n# e'i: (e/!t $!ren! men##0n!$!n te$noo#i mi$ro/rosesor !n# e'i: m!<0. Kem!m/0!n in/0t%o0t/0t n! <0#! menin#$!t men

PLC Buku 1

Recommend Documents