Pethainontas Sto Berolino

Miguel Ezquerra πρωτότυπος τίτλος: Berlin a vida ο Muerte Volontari Spagnoli nel Terzo Reich

μετάφραση: Νέλλυ Παρακευοπούλου διόρθωση-επιμέλεια: Δημήτρης Μαζέικος

ΠΕΘΑIΝΟΝΤΑΣ ΣΤΟ ΒΕΡΟΛΙΝΟ ΙΣΠΑΝΟΙ Ε Θ Ε Λ Ο Ν Τ Ε Σ ΣΤΑ W A E F E N SS ΑΘΗΝΑ ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2008

ISBN: 978-960-89100-9-6

Ζαλοκώστα 5, 2ος όροφος ΑΘΗΝΑ τηλέφωνο: 2103611590 fax: 2103641149 www.logxi.com

[email protected]

ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΠΟΥ ΠΡΟΗΓΗΘΗΚΑΝ ΣΤΟΝ ΠΌΛΕΜΟ ΤΗΣ ΙΣΠΑΝΊΑΣ ΚΑΙ ΣΤΗΝ «ΚΥΑΝΉ» ΜΕΡΑΡΧΊΑ

Η

Iσπιανική Χουέσκα είναι μια α π ό τις πολλές πρω τεύουσες της επαρχίας, σκληραγωγημένη ανάμε σα σε δυο πολέμους και α ν α π ό φ ε υ κ τ ε ς κατακτή σεις. Από εκείνη την α π ο μ α κ ρ υ σ μ έ ν η π ε ρ ί ο δ ο που π ή ρ ε το μέρος του Ιουλίου Κ α ί σ α ρ α στον π ό λ ε μ ο εναντίον του I Ι ο μ π ή ι ο υ , α π ό τα τ ε ί χ η τ η ς π έ ρ α σ α ν ρ ω μ α ί ο ι , γότθοι, ά ραβες και χριστιανοί. Με το κ ο υ ρ ά γ ι ο που συσσωρεύτηκε στο π έ ρ α σ μ α των αιώνων, τις ώ ρ ε ς τ η ς δ ρ α μ α τ ι κ ή ς α μ φ ι β ο λ ί α ς τ ο ν Ι ο ύ λ ι ο τ ο υ 1936, ε π έ λ ε ξ ε τ ο σ τ ρ α τ ι ω τ ι κ ό alzamiento. Με α π ο τ έ λ ε σ μ α να υ π ο σ τ ε ί δ υ ο χ ρ ό ν ι α συνε χούς πολιορκίας. Ό λ ο ι εμείς οι Ι σ π α ν ο ί θ υ μ ό μ α σ τ ε εκείνο τον Ιούλιο. Η εικόνα στο μυαλό μου ιιου ξαναζωντανεύει εκείνες τις στιγ μές, είναι μια π α ρ έ α α π ό α γ ό ρ ι α , α π ό δ ε κ α ο κ τ ώ μ έ χ ρ ι εί κοσι π έ ν τ ε ε τ ώ ν , κ α θ ι σ μ έ ν ο ι σ ε μ ι α τ α ρ ά τ σ α τ ο υ "Cafe Universal". Σ ε ένα α π ό τ α τ ρ α π έ ζ ι α α ν ά μ ε σ α σ ι ι ς α ψ ί δ ε ς των υπόστεγων, τ ρ α γ ο υ δ ο ύ σ α μ ε συνέχεια το "Cara αϊ Sol". Ακρωτηριάζαμε πολλές α π ό τις σ ι ρ ο φ έ ς , ε π α ν α λ α μ β ά ν α μ ε τ ο ρ ε φ ρ έ ν , αλλά δεν κ α τ α φ έ ρ ν α μ ε π ο τ έ ν α τ ο τ ρ α γ ο υ δ ή σουμε σωστά. 5

BERLIN A VIDA Ο M U E R T E

Ή τ α ν εκεί ο Π έ ρ ι κ ο και ο Μόντσο, δάσκαλοι στο δ η μ ό σιο σχολείο, ο Φοντάνα που ήταν λογιστής, ο Έ ν α που ήταν έ μ π ο ρ ο ς και μερικοί άλλοι. Μας επισκεπτόταν συχνά ένας φίλος μας μέλος της πολιτοφυλακής. Εκείνο ήταν το τ ρ α π έ ζ ι των "φασιστών", ένα νησί περι κυκλωμένο α π ό κόκκινα ή α ν τ ι δ ρ α σ τ ι κ ά ύ δ α τ α . Στα γ ύ ρ ω τ ρ α π έ ζ ι α καθόντουσαν ιδεολογικοί εχθροί, αλλά ε π ε ι δ ή ή ξεραν ότι είμαστε έτοιμοι για όλα, σεβόντουσαν και τις κα ρέκλες μας. έτσι έφτασε η μ έ ρ α που κηρύχτηκε η κατάστα ση πολέμου. Ή τ α ν Σάββατο 18 Ιουλίου. Οι στρατιωτικοί που π ε ρ ν ο ύ σ α ν στον δ ρ ό μ ο π ε ρ π α τ ο ύ σαν με το όπλο σ ι η ζώνη. Ο φίλος μ α ς α π ό την πολιτοφυλακή μας πληροφόρησε ότι το στράτευμα στην Αφρική είχε ξεσηκο)θεί. Η πολιτική κυβέρνηση ήταν μια μ υ ρ μ η γ κ ο φ ω λ ι ά α π ό α ν θ ρ ώ π ο υ ς . Α ρ γ ά τ ο α π ό γ ε υ μ α , ο ι τ ο π ι κ έ ς α ρ χ έ ς κι νούνταν με ταχύτητα. Ό λ ο ι εκείνοι οι α ρ χ η γ ο ί και αρχηγίσκοι τ ω ν π ο λ ι τ ι κ ώ ν κ ο μ μ ά τ ω ν , π ο υ π ί σ τ ε υ α ν ότι ή τ α ν Ναπολέοντες, έδιναν διαταγές και ζητούσαν όπλα. Εμείς, όπως κάθε μ έ ρ α , κ α θ ί σ α μ ε στο τ ρ α π έ ζ ι μας. στα τ ρ α π έ ζ ι α των μ α ρ ξ ι σ τ ώ ν υ π ή ρ χ ε λ ι γ ό τ ε ρ η κίνηση α π ό τις προηγούμενες μέρες. Οι λίγοι που βρισκόντουσαν εκεί ψι θύριζαν με όσους κατέφταναν. Γρήγορα καταλάβαμε ότι δεν ήταν παιχνίδι. Έ π ρ ε π ε να είμαστε προετοιμασμένοι, και σί γουρα είμασιε έτοιμοι για όλα. Δεν αποκλείεται αυτή η τόλ μη να μ α ς π ρ ο σ ι ά τ ε ψ ε α π ό την εξόντωση. Ή τ α ν ή δ η α ρ γ ά όταν ο ι σ ύ ν τ ρ ο φ ο ι μου α π ο σ ύ ρ θ η κ α ν . Με μ ε ρ ι κ ο ύ ς α π ό την π α ρ έ α ε π ι δ ό θ η κ α σε μ ι α βόλτα στα μ π α ρ . Παντού το ραδιόφωνο επαναλάμβανε συνεχώς, με τα μεγάφ(ονα στη δ ι α π α σ ώ ν , τις ειδήσεις α π ό τη Μ α δ ρ ί τ η . Η ένταση ηλέκτριζε την α τ μ ό σ φ α ι ρ α . Θα ήταν δυο τα ξημε ρώματα, ίσως και πιο α ρ γ ά , όταν γύρισα στο ξενοδοχείο. (»'

ΠΕΘΑΊΝΟΝΤΑΣ ΣΤΟ ΒΕΡΟΛΊΝΟ

Ή τ α ν αδύνατον να κοιμηθεί κανείς ή ρ ε μ α εκείνη τη νύ χτα. Κάθε στιγμή που περνούσε, μου φαινόταν ότι βάθαινε α κ ό μ α π ε ρ ι σ σ ό τ ε ρ ο τ ο χ ά σ μ α π ο υ θ α χώριζε για τρία χ ρ ό νια τους Ισπανούς. Κανείς δεν ήξερε που π η γ α ί ν α μ ε , όμως ο ι κ α τ α σ τ ρ ο φ έ ς π ο υ ε ί χ α ν χ α ρ α κ τ η ρ ί σ ε ι τ α πέντε χ ρ ό ν ι α τ η ς Δ η μ ο κ ρ α τ ί α ς την κ α τ η γ ο ρ ο ύ σ α ν μ π ρ ο σ τ ά σ ε όλο τ ο ν κόσμο ότι είχε επιδεινώσει τα π ρ ο β λ ή μ α τ α τ η ς χ ώ ρ α ς . Τις πρώτες πρωινές ώρες, ένα μέλος της Guardia d'assalto (σ.τ.μ. έτσι ονόμασαν οι Εθνικιστές το κίνημα τους την 18η Ιουλίου 1936, π ο υ υ π ή ρ ξ ε η α ρ χ ή του Ι σ π α ν ι κ ο ύ Εμφυλίου Πολέμου, η Guardia d'assalto δ η μ ι ο υ ρ γ ή θ η κ ε α πό τις δ η μ ο κ ρ α τ ι κ έ ς κυβερνήσεις πριν τα γεγονότα του 1936, για να λειτουργήσει ως μια π ο λ ι τ ο φ υ λ α κ ή , α ν τ ί β α ρ ο στην "αντιδραστική" Guardia Civil) π ο υ έμενε στο ίδιο ξε ν ο δ ο χ ε ί ο ήταν ο π ρ ώ τ ο ς π ο υ με ε ι δ ο π ο ί η σ ε ότι ο Σ τ ρ α τ ό ς είχε βγει στους δ ρ ό μ ο υ ς τ η ς Χ ο υ έ σ κ α για να α ν α κ ο ι ν ώ σ ε ι την κ α τ ά σ τ α σ η πολέμου. Ν τ ύ θ η κ α β ι α σ α κ ά και κατευθυν θ ή κ α μ ε στη Σ τ ρ α τ ι ω τ ι κ ή Δ ι ο ί κ η σ η . Έ δ ω σ α τ ο ό ν ο μ α του λοχαγού Adrados που υπηρετούσε στην Ισπανική Φάλαγγα, και ένας φ ρ ο υ ρ ό ς με σ υ ν ό δ ε ψ ε στο γ ρ α φ ε ί ο του. Α π ό εκεί πέρασα σε ένα άλλο, όπου βρισκόντουσαν ο λοχαγός Miguel Gonzalez Ruiz και δυο σ ύ ν τ ρ ο φ ο ι μου π ο υ είχαν π ρ ο η γ η θεί. Η ά δ ε ι α ο π λ ο φ ο ρ ί α ς που μου π α ρ έ δ ω σ ε ο λ ο χ α γ ό ς με την σ φ ρ α γ ί δ α της Στρατιωτικής Διοίκησης είχε όμως τον α ρ ι θ μ ό τρία. Πολλές α κ ό μ α δ ό θ η κ α ν εκείνες τις κρίσιμες ώ ρες, και τα μαρξιστικά σ ώ μ α τ α , π α ρ ό λ η την ε μ π ε ι ρ ί α τους στους αγώνες του δ ρ ό μ ο υ , αναγκάστηκαν να π α ρ α δ ο θ ο ύ ν . Εκείνη την Κ υ ρ ι α κ ή 19 Ιουλίου 1936, ό π ω ς ένας α κ ό μ α Ι σ π α ν ό ς στο μέτωπο, ξεκίνησα τον αγώνα μ ο υ . Με το σακί διο γ ε μ ά τ ο ελπίδες, γνώρισα τα μ έ τ ω π α τ η ς Μ α δ ρ ί τ η ς , του Αραγκόν και της Εστρεμαδούρα. Μετά α π ό τρία χρόνια, ό7

BERLIN--A VIDA Ο M U E R T E

τ α ν τ ε λ ε ί ω σ ε ο π ό λ ε μ ο ς , με έστειλαν στη Μ ά λ α γ κ α επικε φαλής του λόχου. Ή μ ο υ ν υπολοχαγός provisional. Ζήτησα να α π ο σ τ ρ α τ ε υ τ ώ , και α μ έ σ ω ς μετά, ε π α ν ή λ θ α στα κ α θ ή κοντα μου σας δάσκαλος σε δ η μ ό σ ι ο σχολείο. Ό τ α ν ξέσπασε ο δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος βρισκό μουν στη Μαδρίτη. Αποφασισμένος να β ο η θ ή σ ω προσωπι κά εκείνους που μ α ς υ π ο σ ι ή ρ ι ξ α ν ενάντια σ ι ο ν κομμουνι σμό, π α ρ ο υ σ ι ά σ τ η κ α την Γερμανική π ρ ε σ β ε ί α , μ ή π ω ς κά ποια μ έ ρ α χρειάζονταν τις υπηρεσίες μου. 1

Το Υ π ο υ ρ γ ε ί ο Εξωτερικών με έστειλε στην Γαλλία σαν κ α θ η γ η τ ή τ η ς ι σ π α ν ι κ ή ς γλίόσσας. Τ ο σ χ ο λ ε ί ο μου βρι σκόταν στην Μπαϊόνα. Τ η ν ίδια χρονιά το 1940 ο γαλλικός σιρατός ηττήθηκε α π ό τους Γερμανούς. Για να σώσουν την χ ώ ρ α α π ό την κ α τ α σ τ ρ ο φ ή , οι Γάλλοι ζ ή τ η σ α ν τις υ π η ρ ε σίες του στρατάρχη Π ε τ α ί ν , που τότε ήταν π ρ έ σ β η ς στην Ισπανία. Τ ο ν ε π ό μ ε ν ο χ ρ ό ν ο , η κ υ β έ ρ ν η σ η της Γ ε ρ μ α ν ί α ς , α π ο φασισμένη να θέσει τέλος σ ι η ν κ ο μ μ ο υ ν ι σ π κ ή απειλή, και εκτιμώντας ότι οι Αγγλοι θα δεχόντουσαν μια α ξ ι ο π ρ ε π ή ει ρήνη, ξεκίνησαν την εκστρατεία στην Ανατολή. Εκατομμύρια ευρωπαίοι πορεύτηκαν ως εθελοντές σε εκεί νο το μ έ τ ω π ο . Σ τ η Γαλλία ό π ο υ β ρ ι σ κ ό μ ο υ ν έ φ τ α σ α ν στα αυτιά μου εκείνα τα λόγια που ε ι π ώ θ η κ α ν σε μια ομιλία α πό έναν Ισπανό υπουργό: "Η Ρωσία είναι ένοχη!" Χωρίς δ ε ύ τ ε ρ η σ κ έ ψ η , και χ ω ρ ί ς ν α ζ η τ ή σ ω την ά δ ε ι α κανενός, ξεκίνησα με τα π ό δ ι α , π έ ρ α σ α τα σύνορα, και χω-

1 provisional ονομάζονταν οι α ξ ι ω μ α τ ι κ ο ί π ο υ έ φ τ α ν α ν σε αυτή την θέ ση χωρίς να π ρ ο έ ρ χ ο ν τ α ι α π ό στρατιωτικές σχολές, ουσιαστικά οι πολί τες εθελοντές, φαλλαγίτες και καρλιστές. 8


ρίς να χάσω χρόνο παρουσιάστηκα στη Μαδρίτη. Αναζήτησα τους φίλους μου, α π ε υ θ ύ ν θ η κ α σε όλους, επει δ ή ή θ ε λ α ν α ενώσω τις δ υ ν ά μ ε ι ς μ ο υ μ ε τ ο υ ς σ υ ν τ ρ ό φ ο υ ς μου π ρ ο κ ε ί μ ε ν ο υ να συνεχίσουμε τον α γ ώ ν α ενάντια στον εχθρό του ευρωπαϊκού πολιτισμού, ενάνιια στον κομμουνι σμό. Ρίότησα, π α ρ α κ ά λ ε σ α , επιστράτευσα όλα τα μέσα, αλ λά δεν κατάφερα να εξασφαλίσω μια θέση στις γραμμές της "Κυανής" Μ ε ρ α ρ χ ί α ς . Ό λ ε ς οι θέσεις ήταν καλυμμένες, υ π ή ρ χ ε π ε ρ ί σ σ ε υ μ α α ν θ ρ ώ π ω ν . Π ε ρ ί μ ε ν α α κ ό μ α ότι η γερ μανική πρεσβεία θα εξέταζε την π ρ ό τ α σ η μου, αλλά δεν πέ τυχα τίποτα ώσπου άρχισαν οι αλλαγές α ρ γ ό τ ε ρ α γυρω στα τέλη του 1942. Είχε έρθει η ώ ρ α μου, και εκείνο που για τό σο κ α ι ρ ό ε π ι θ υ μ ο ύ σ α επιτέλους γινόταν π ρ α γ μ α τ ι κ ό τ η τ α . Χωρίς να το πολυσκεφτώ κατατάχτηκα σαν στρατιώτης. Έ φ τ α σ α σ ι ο Λογκρόνο και δεν με ά φ η σ α ν να α ν α χ ω ρ ή σ ω : η δ ι α τ α γ ή ήταν ότι όλοι εκείνοι που είχαν υ π ά ρ ξ ε ι αξκοματ ι κ ο ί provisionales έ π ρ ε π ε ν α α ν α χ ω ρ ή σ ο υ ν μ ε τ ο ν ίδιο β α θ μ ό . Τ ε λ ι κ ά α ν α χ ώ ρ η σ α ω ς υ π ο λ ο χ α γ ό ς , σ ε ένα τ ά γ μ α με ε π ι κ ε φ α λ ή ς τον Μιλλάν. Από εκείνη την στιγμή είχα για συντρόφους και α ρ χ η γ ο ύ ς δυο μ ε γ ά λ ο υ ς λοχαγούς, τον Ρουίζ Μολίνα και τον Κ α ρ ρ ε τ έ ρ ο . Έ μ ε ι ν α σ τ η ν "Κυανή" Μ ε ρ α ρ χ ί α μ έ χ ρ ι τις 7 Ο κ τ ω β ρ ί ο υ 1943, ό τ α ν η μ ο ν ά δ α έ λαβε την δ ι α τ α γ ή να επιστρέψει σ ι η ν Ι σ π α ν ί α . 2

2 Στην Κυανή Μ ε ρ α ρ χ ί α (Division A z u l ) υ π η ρ έ τ η σ α ν 17.000 Ι σ π α ν ο ί ε θ ε λ ο ν τ έ ς . Η μ ο ν ά δ α π ο λ έ μ η σ ε στο μ έ τ ω π ο του Λ έ ν ι ν γ κ ρ α ν τ α π ό τ ο ν Ο κ τ ώ β ρ ι ο τ ο υ 1941. Μ ε τ ά τ η ν α π ό σ υ ρ σ η τ η ς έ μ ε ι ν ε στο μ έ τ ω π ο η Ισπανική Λ ε γ ε ώ ν α των Ε θ ε λ ο ν τ ώ ν , την ο π ο ί α α π ο τ ε λ ο ύ σ ε 2.000 π ο λ ε μιστές, η ο π ο ί α α π ο σ ύ ρ θ η κ ε επίσης μετά α π ό τρεις μήνες. 9

ΚΕΦΆΛΑΙΟ I

Σ

την π α τ ρ ί δ α το κλίμα μου προκαλούσε ασφυξία. Πολλά π ρ ά γ μ α τ α γΰρω μου δεν μου άρεσαν. Έ ν ο ι ω θ α ό μ ω ς π ά ν ω α π ό όλα μ ι α δ ι ά χ υ τ η νοσταλ γία για την ε π ο χ ή που έζησα πολεμώντας στη Ρωσία, π α ρ ό λη τη μιζέρια, υ π ε ρ α σ π ι ζ ό μ ε ν ο ς τον ε υ ρ ω π α ϊ κ ό πολιτισμό α π ό την επίθεση της στέπας. "Οταν δεν άντεχα άλλο την κα τ α π ί ε σ η , π ή γ α στη Γ ε ρ μ α ν ι κ ή π ρ ε σ β ε ί α στη Μ α δ ρ ί τ η , και ζήτησα αν μ π ο ρ ο ύ σ α να καταταγώ στον γερμανικό στρατό, σε π ε ρ ί π τ ω σ η που επανερχόμουν στη Γερμανία. Η α π ά ν τ η σ η ή τ α ν θ ε τ ι κ ή . , μ ε τ ο ν ό ρ ο ότι θ α π ή γ α ι ν α σ τ η Γερμανία με δικά μου μέσα, α π ό τη στιγμή που επισήμως η πρεσβεία δεν μ π ο ρ ο ύ σ ε να μου π ρ ο σ φ έ ρ ε ι κ α μ ί α βοήθεια. Αμέσως μετά α π ό την α π ό σ υ ρ σ η της Κυανής Μ ε ρ α ρ χ ί α ς α π ό το ρώσικο μ έ τ ω π ο , ο Χίτλερ είχε εγκρίνει τον σχηματι11

BERLIN A VIOA Ο M U E R T E

σμό μιας νέας μ ο ν ά δ α ς η οποία αποτελούνταν α π ό Ισπανούς για να εκπροσωπήσει την π α τ ρ ί δ α μας στον αγώ να ενάντια σιον κομμουνισμό. Ο Κόμης της Τ ζ ι ο ρ ν τ ά ν α ό μως, που εκείνη την ε π ο χ ή ήταν υ π ο υ ρ γ ό ς Εξωτερικών, εί χ ε μ ε τ α φ έ ρ ε ι σ ι ο ν Γ ε ρ μ α ν ό π ρ έ σ β η στη Μ α δ ρ ί τ η τις επι χειρησιακές διαταγές που είχε λάβει α π ό τον Generalissimo Φ ρ ά ν κ ο : τα σύνορα με την Γαλλία έ π ρ ε π ε να π α ρ α μ ε ί ν ο υ ν κλεισιά για όλους τους Ισπανούς που ήθελαν να τα διασχί σουν για να καταταγούν σιον γερμανικό στρατό. Ο πρέσβης Ντίεκχοφ σεβάστηκε κατά γ ρ ά μ μ α την βούληση της Ισπανικής κυβέρνησης, αρνούμενος να π ρ ο σ φ έ ρ ε ι την πα ρ α μ ι κ ρ ή βοήθεια σε εκείνους που σ χ ε δ ί α ζ α ν να μ ε τ α β ο ύ ν στην Γερμανία. Παρόλα αυτά ήμουν αποφασισμένος: θα επέστρεφα σ ι η Γερμανία. Κατευθύνθηκα αμέσως σιον βόρειο συαθμό για να συμβουλευτώ.το ω ρ ά ρ ι ο τ ω ν τρένων: το ίδιο β ρ ά δ υ αναχ(ορούσε μια ταχεία "Μαδρίτη-Ιρούν". Ή τ α ν 2 Απριλίου 1944. Σε ένα χ ω ρ ι ό της ε π α ρ χ ί α ς τ η ς Σεβίλλης είχαν μείνει η γυναίκα μου, που είχε π ρ ό σ φ α τ α ε γ χ ε ι ρ ι σ ι ε ί και οι δυο μι κρές μου κόρες. Ή τ α ν το μόνο σύννεφο π ο υ σκίαζε με με λαγχολία τον ουρανό της κ α ρ δ ι ά ς μου. Τ ο ταξίδι δεν ήταν άνετο. Ό λ α τ α κ α θ ί σ μ α τ α σ ι ο βαγό νι της τρίτης θέσης ήταν κατειλημμένα, αλλά ήμουν τυχερός που κ α τ ά φ ε ρ α να βολευτώ κοντά σ ι ο π α ρ ά θ υ ρ ο . Ή τ α ν νύ χτα και δεν μ π ο ρ ο ύ σ α να δω το τοπίο. Κλείνοντας τα μάτια ξεπρόβαλλε η εικόνα της γυναίκας και των π α ι δ ι ώ ν μου. Η χ α μ η λ ό φ ω ν η συζήτηση των συνταξιδιωτών μου δεν με εν διέφερε- ούτε που την άκουγα. Ο μονότονος κραδασμός των τροχοόν του τρένου μου φαινόταν ότι ε π α ν α λ ά μ β α ν ε σαν έ να ε π ί μ ο ν ο π α ρ ά π ο ν ο , την φ ω ν ή της γυναίκας μου που με καλούσε: "Μιγκουέλ... Μιγκουέλ!" 12

ΠΕΘΑΙΝΟΝΎΑΣ ΣΤΟ ΒΕΡΟΛΙΝΟ

Σιγά-σιγά οι άλλοι τ α ξ ι δ ι ώ τ ε ς στο βαγόνι α π ο κ ο ι μ ή θ η καν στις πιο α π ί θ α ν ε ς στάσεις. Εγώ π α ρ έ μ ε ν α βυθισμένος στις σκέψεις μου, που ευνοούνταν α π ό την σ ι ω π ή και το ημ ί φ ω ς που επικρατούσε. Τ α ξ η μ ε ρ ώ μ α τ α φ τ ά σ α μ ε σιον σ τ α θ μ ό της Μιράντα ντε Ε μ π ρ ο , ό π ο υ ε π ι β ι β ά ζ ο ν τ α ν στο τ ρ έ ν ο ο ι τ α ξ ι δ ι ώ τ ε ς α π ό την π ε ρ ι ο χ ή gagliega. Είδα να επιβιβάζεται μια ο μ ά δ α νέ ων, με τ ο υ ς ο π ο ί ο υ ς αν δεν έ π ε φ τ α έ ξ ω , ε ί χ α μ ε κοινή κα τεύθυνση. Π ρ ά γ μ α τ ι , λίγη ώ ρ α α φ ό τ ο υ τ ο τ ρ έ ν ο ξεκίνησε, είχαμε γνωριστεί και ξ έ ρ α μ ε ποιες ήταν οι π ρ ο θ έ σ ε ι ς μας. Ή τ α ν όλοι π α λ ι ά μέλη της μ ε ρ α ρ χ ί α ς , εκτός α π ό τους δυο πιο νέους, που ήταν μέλη του Μετώπου της Νεότητας. Ό τ α ν φ τ ά σ α μ ε σ ι ο Ιρούν, χο>ρισιήκαμε σ ε ο μ ά δ ε ς , για να μην τραβήξουμε την π ρ ο σ ο χ ή των αρχών, και π ή γ α μ ε ό λοι στο ίδιο κατάλυμα: στην πανσιόν "Ισπανία". Π ε ρ ά σ α μ ε την η μ έ ρ α σ ι ο Ιροΰν, αναζητώντας λΰση σ ι ο π ρ ό β λ η μ α που α ν τ ι μ ε τ ω π ί ζ α μ ε : ν α π ε ρ ά σ ο υ μ ε τ α σ ύ ν ο ρ α και ν α π α ρ ο υ σιαστούμε στις Γερμανικές αρχές. Τ η ν ώρα του βραδινού γ ε ύ μ α τ ο ς σ υ ζ η τ ή σ α μ ε τι σ χ έ δ ι ο έ π ρ ε π ε να α κ ο λ ο υ θ ή σ ο υ μ ε για να π ε ρ ά σ ο υ μ ε σ ι η ν Γαλλία χωρίς να συλληφθούμε. Χ ω ρ ι σ τ ή κ α μ ε ξανά σε ο μ ά δ ε ς δυο ατόμων, το πολύ τριών, για να μην π ρ ο κ α λ έ σ ο υ μ ε υποψίες, και κ ά ν α μ ε α ν α γ ν ώ ρ ι σ η στην π ε ρ ι ο χ ή κοντά σϋα σ ύ ν ο ρ α , εξετάζοντας τα σημεία που φαινόντουσαν λιγότερο επικίν δυνα για να επιχειρήσουμε το π έ ρ α σ μ α . Ή μ ο υ ν μαζί με τον Π έ π ε , έ ν α ν gagliego π ο υ είχε π α ρ α σ η μ ο φ ο ρ η θ ε ί μ ε τ ο ν Σιδηρούν Σταυρό πρώτου βαθμού στην "Κυανή" Μεραρχία. Ή τ α ν ένας κεφάτος, σ υ μ π α θ η τ ι κ ό ς και α π ο φ α σ ι σ π κ ό ς νέ ος. Δεν θα μ π ο ρ ο ύ σ α να είχα διαλέξει καλύτερο σ ύ ν τ ρ ο φ ο για την επιτυχία του ε π ι χ ε ι ρ ή μ α τ ο ς μας... Ενώ παίρναμε τον δ ρ ό μ ο που οδηγεί σ ι η διεθνή γέφυρα, 13


του εξήγησα τι σχεδίαζα να κάνω. Εξαιτίας της α π ο π ν ι κ τ ι κ ή ς ζέστης είχα βγάλει το σακά κι μου, και το είχα ρίξει στον α ρ ι σ τ ε ρ ό μου ώμο. Σ τ η ζώνη, κάτω α π ό το π ο υ κ ά μ ι σ ο , κρατούσα ένα εννιάρι πιστόλι "Llama". Πλησιάσαμε τον φ ρ ο υ ρ ό , έναν πολιτοφΰλακα των συνόρων. Τ ο ν π λ η σ ί α σ α χ α μ ο γ ε λ ώ ν τ α ς , σαν ν α ή θ ε λ α ν α τον ρωτήσω κάτι... Ό τ α ν συνειδητοποίησε τι συνέβαινε, τον σημάδευα με το πιστόλι: "Πρόσεχε φίλε!" του είπα. Ο φρου ρός, που αιφνιδιάστηκε, έμεινε ακίνητος, χωρίς να κουνάει ουτε βλέφαρο.

•Πήδα Πέπ,ε! Φώναξα. Ο σύντροφος μου π ή δ η ξ ε το φ ρ ά γ μ α και άρχισε να τρέ χει σαν δαιμονισμένος. Εγώ έκανα το ίδιο, εκμεταλλευόμε νος το ελεύθερο π έ ρ α σ μ α που κάλυπτε ο φ ρ ο υ ρ ό ς . Ό τ α ν έ φ τ α σ α στη μ έ σ η τ η ς γ έ φ υ ρ α ς έ ρ ι ξ α τ ρ ε ι ς π υ ρ ο β ο λ ι σ μ ο ύ ς στον αέρα... αλλά σ ι ο τέλος της πορείας μου, α π ό την γαλλι κή πλευρά, που ήταν οριοθετημένο με αγκαθωτό σΰρμα, με περίμεναν οι Γερμανοί σιρατιώτες με τα όπλα προτεταμένα. Άφησα το πισιόλι να πέσει στο έδαφος και σήκωσα τα χέρια. Οι σιρατιώτες με ο δ ή γ η σ α ν στο κτίριο του τελωνείου, στην α ρ ι σ τ ε ρ ή π λ ε υ ρ ά της γ έ φ υ ρ α ς . Έ ν α ς μόνο ό ρ ο φ ο ς μ ε τέσ σερα γραφεία. Εκεί, ένας διερμηνέας, που είχε ή δ η μιλήσει με τον Πέπε, με υπέβαλλε σε μια σύντομη ανάκριση. Λίγο αργότερα βγήκαμε και κατευθυνθήκαμε σε δυο πα ράγκες που βρισκόντουσαν κοντά στην Χεντάγια. Τ ι ς ήξερα ή δ η εκείνες τις π α ρ ά γ κ ε ς , γιατί είχα διανυκτε ρεύσει εκεί όταν κατατάχτηκα στην "Κυανή" Μεραρχία. Με ε ντυπωσίασε η μοναχική και μισό- ερειπωμένη ό ψ η των εγκαταστάσεο)ν σε αντίθεση με την ενθουσιώδη ατμόσφαιρα που επικρατούσε όταν ήταν γεμάτες με εκατοντάδες εθελοντές που είχαν κάνει σύνθημα την κατηγορία που είχε εκφράσει ένα μέ14


λοςτης κυβέρνησης μας: "Η Ρωσία είναι ένοχη!" Αφού π λ η ρ ο φ ο ρ ή θ η κ ε όσα είχαν συμβεί, ο α ρ χ η γ ό ς του στρατοπέδου επιτάχυνε την γραφειοκρατική διαδικασία, και μισή ώρα αργότερα, μαζί με τον Π έ π ε , φύγαμε σε ένα αυτο κίνητο με κατεύθυνση το Σαν Χουάν ντε Λουζ και το Μπιαρίτζ. Στο μικρό αυτό χωριουδάκι μείναμε σε ένα σαλέ, ό π ο υ βρι σκόντουσαν άλλοι δυο Ισπανοί που είχαν περάσει π α ρ ά ν ο μ α τα σύνορα για να πάνε να δουλέψουν στη Γερμανία. Ε ί χ α μ ε ε ν η μ ε ρ ώ σ ε ι τις Γ ε ρ μ α ν ι κ έ ς α ρ χ έ ς για τ ο υ ς συ ντρόφους που είχαν μείνει α π ό τ η ν άλλη π λ ε υ ρ ά τ η ς γέφυ ρ α ς . Μας ζήτησαν ο ν ό μ α τ α και στοιχεία ώστε να στείλουν έναν ενδιάμεσο που θα τους διευκόλυνε να περάσουν τα σύ νορα. Τ η ν ε π ό μ ε ν η μ έ ρ α μ ά θ α μ ε ότι μόνο δυο α π ό τους α γαπημένους συνταξιδιώτες μ α ς είχαν κ α τ α φ έ ρ ε ι να διασχί σουν τ ο Μ π ι ν τ α σ ό α , φ υ σ ι κ ό σ ύ ν ο ρ ο α ν ά μ ε σ α σ τ η Γαλλία και την Ισπανία. Οι άλλοι κατέληξαν στις φυλακές του Σαν Σεμπαστιάνο. Μείναμε δυο μέρες στο Μπιαρίτζ. Έ ν α ς α π ό τους ενδιά μεσους που μεσολαβούσε α ν ά μ ε σ α στην Χεντάγια και στο Ιρούν μ α ς π λ η ρ ο φ ό ρ η σ ε για τ η ν τ α ρ α χ ή που είχε π ρ ο κ α λέσει ο τ ρ ό π ο ς που ακολουθήσαμε για να περάσουμε τα σύ ν ο ρ α . Οι Γ ε ρ μ α ν ο ί δεν έδωσαν β α ρ ύ τ η τ α σ ι ο γεγονός, αλ λά οι ισπανικές α ρ χ έ ς α ν τ έ δ ρ α σ α ν ά σ χ η μ α , α π α ι τ ώ ν τ α ς α πό τ ι ς γ ε ρ μ α ν ι κ έ ς να μ α ς ε κ δ ώ σ ο υ ν . Η α σ τ υ ν ο μ ί α και η Πολιτοφυλακή όπως και ο συνταγματάρχης Ορτέγκα, είχαν ανταλλάξει πυκνή αλληλογραφία σχετικά με το συμβάν. Εμείς οι τέσσερις όμως, που είχαμε καταφέρει να περά σουμε, α ν α χ ω ρ ή σ α μ ε για την Γερμανία. Π ή ρ α μ ε τ η ν τ α χ ε ί α γ ι α τ ο Π α ρ ί σ ι , τ α ξ ι δ ε ύ ο ν τ α ς στην π ρ ώ τ η θ έ σ η , σε ένα βαγόνι ρ ε ζ ε ρ β έ . Μόλις ε π ι β ι β α σ τ ή κ α μ ε στο τ ρ έ ν ο α ν α σ ά ν α μ ε μ ε α ν α κ ο ύ φ ι σ η , ε π ε ι δ ή π α ρ ό λ ο 15


που οι Γερμανοί μ α ς είχαν υ π ο σ χ ε θ ε ί να μ η ν μ α ς στείλουν πίσω σιην Ισπανία υ π ή ρ χ ε πάντα η πιθανότητα κάτι να πά ει στραβά. Ό τ α ν το τρένο ξεκίνησε, ανταλλάξαμε μια ματιά γεμάτη ν ό η μ α με τον Π έ π ε . Οι λέξεις ήταν περιττές... Το τρένο σ τ α μ α τ ο ύ σ ε σε δ ι ά φ ο ρ ο υ ς σ τ α θ μ ο ύ ς της δια δ ρ ο μ ή ς για να επιβιβαστούν ο μ ά δ ε ς Γάλλων που πήγαιναν ν α δ ο υ λ έ ψ ο υ ν σ τ η Γ ε ρ μ α ν ί α . Σ τ η ν Μ π α ϊ ό ν α κ α ι στο Μπορντό ήταν πολλές οι α ν α χ ω ρ ή σ ε ι ς . Π ρ ο τ ο ύ φ τ ά σ ο υ μ ε στο Π α ρ ί σ ι , δ ε χ τ ή κ α μ ε μια δ υ σ ά ρ ε σ τ η ε π ί σ κ ε ψ η α π ό την α ε ρ ο π ο ρ ί α των συμμάχων. Το τρένο σταμάτησε, και οι πε ρισσότεροι ά ν ι ρ ε ς π ή δ η ξ α ν α π ό τα π α ρ ά θ υ ρ α και άρχισαν να τρέχουν μέσα α π ό τα χ ω ρ ά φ ι α , ενώ οι φωτοβολίδες που έριχναν τ α α ε ρ ο π λ ά ν α φ ώ τ ι ζ α ν τ η ν α μ α ξ ο σ τ ο ι χ ί α α π ό τ η μια άκρη ως την άλλη. Θ υ μ ά μ α ι μια λεπτομέρεια, που α π ο δεικνύει ότι α κ ό μ α και σ α ς πιο τραγικές συνθήκες υπάρχει πάντα μια κωμική νότα: ένας α π ό τους Γάλλους, που έτρεχε για να απομακρυνθεί α π ό το τρένο, σταμάτησε απότομα, έ πεσε σιο έδαφος και κάλυψε το κεφάλι του με την ξύλινη βα λίτσα που δεν είχε αφήσει α π ό τα χέρια του... Φ τ ά σ α μ ε επιτέλους στο Π α ρ ί σ ι και π α ρ ο υ σ ι α σ τ ή κ α μ ε στον σ ι α θ μ ό του γερμανικού ελέγχου. Εκεί μ α ς περίμενε έ νας λοχίας που μιλούσε Ι σ π α ν ι κ ά στην εντέλεια και είχε ε ντολές να μας συνοδέψει σ ι ι ς Βερσαλλίες, και συγκεκριμέ να στον Σ τ ρ α τ ώ ν α της Βασίλισσας, που βρισκόταν στον α ριθμό 5 της οδού Καρνό. Μόλις τ α κ τ ο π ο ι η θ ή κ α μ ε , μας κά λεσαν για να μας π α ρ α δ ώ σ ο υ ν τον μισθό δέκα ημερών. Χ ρ ε ι ά σ ι η κ ε να α φ ή σ ω τους συντρόφους μου, ε π ε ι δ ή με εί χαν τ ο π ο θ ε τ ή σ ε ι στα κ α τ α λ ύ μ α τ α των α ξ ι ω μ α τ ι κ ώ ν . Αυτό σήμαινε μεταξύ άλλων, ότι θα α π ο λ ά μ β α ν α το προνόμιο να πηγαίνω όπου ήθελα. Π ρ ο τ ο ύ βγω, α π ο φ ά σ ι σ α να εξακρι βώσω που είχαν καταλύσει οι συνταξιδιώτες μου. Έ ν α ς λο16


χίας μου είπε ότι εκείνη την ώρα βρισκόντουσαν σιην στρατιωτική καντίνα. Κατευθύνθηκα λοιπόν στην καντίνα. Π ρ ά γ μ α τ ι εκεί βρι σκόντουσαν οι σύντροφοι μου, αλλά α ν α κ ά λ υ ψ α με μεγάλη μ ο υ χ α ρ ά ότι ήταν μ α ζ ί μ ε μ ι α π α ρ έ α π ε ρ ί π ο υ δ ε κ α π έ ν τ ε Ισπανών, οι περισσότεροι α π ό τους οποίους ήταν α π ό την πε ρ ι ο χ ή τ η ς Βισκάιας, α π ό τ ο Μ π ι λ μ π ά ο , την Ζ α μ π ά λ α , τ η ν Κουένκα, το Κίσιου και άλλα μέρη. Ό λ ο ι είχαν πολεμήσει με την "Κυανή" Μ ε ρ α ρ χ ί α και είχαν π ε ρ ά σ ε ι π α ρ ά ν ο μ α σ ι η ν Γαλλία με μια βάρκα που τους άφησε στο Σαν Χουάν ντε Λουζ. Ό σ ε ς μέρες έμεινα στις Βερσαλλίες αφιέρ(οσα α ρ κ ε τ ό χ ρ ό ν ο σ τ η ν ε ξ ε ρ ε ύ ν η σ η τ ω ν κ ή π ω ν και τ ω ν α ν α κ τ ό ρ ω ν . Στον σ ι ρ α τ ώ ν α έμενα μ ό ν ο το β ρ ά δ υ και τις ώ ρ ε ς των γευ μάτων. Οι σ ύ ν τ ρ ο φ ο ι μου αντίθετα, είχαν τ ο π ο θ ε τ η θ ε ί σε ο ι κ ή μ α τ α . Μ ε σ ο λ ά β η σ α με τον δ ι ο ι κ η τ ή για να τους δ ο θ ε ί άδεια, και τα κ α τ ά φ ε ρ α , έστώ με το σταγονόμετρο. Μας ε ι δ ο π ο ί η σ α ν μια μ έ ρ α πριν ότι θα α ν α χ ω ρ ο ύ σ α μ ε για την Γερμανία. Έ ν α ς δ ι ε ρ μ η ν έ α ς θ α μ α ς ο δ η γ ο ύ σ ε στο καθορισμένο σημείο, που μέχρι εκείνη την στιγμή δεν γνω ρ ί ζ α μ ε . Ο ίδιος δ ι ε ρ μ η ν έ α ς μου π α ρ έ δ ω σ ε το δ ι α β α τ ή ρ ι ο και άλλα έγγραφα. Ό λ α τα έ γ γ ρ α φ α των συντρόφων μου θα τα έφερνε ο συντονισιής που θα μ α ς συνόδευε στο ταξίδι. Για π ά ν ω α π ό τ ρ ι ά ν τ α έξι ώ ρ ε ς , κ α θ ι σ μ έ ν ο ς κοντά στο π α ρ ά θ υ ρ ο στο βαγόνι της π ρ ώ τ η ς θέσης, τα μ ά τ ι α μου φ α ντάζονταν, χωρίς να την βλέπω, την εξοχή που διανύαμε. Οι σ κ έ ψ ε ι ς πετούσαν μ α κ ρ ι ά , μ έ χ ρ ι ένα μ ι κ ρ ό χ ω ρ ι ό της Ανδαλουσίας όπου είχαν μείνει τα πιο α γ α π η μ έ ν α μου π ρ ό σ ω π α . Για ν α σ τ α μ α τ ή σ ω ν α σ κ έ φ τ ο μ α ι , ε π ι σ κ έ φ τ η κ α τ α βαγόνια ό π ο υ τ α ξ ί δ ε υ α ν οι σ ύ ν τ ρ ο φ ο ι με τ ο υ ς ο π ο ί ο υ ς εί χ α μ ε κοινό π ρ ο ο ρ ι σ μ ό . Οι δυο ο μ ά δ ε ς που είχαν γνωριστεί στις Βερσαλλίες, συνέχιζαν, με ειλικρινές και α υ θ ό ρ μ η τ ο 17


συντροφικό πνεύμα, να μ ο ι ρ ά ζ ο ν τ α ι τα τ ρ ό φ ι μ α , τα ποτά, τ α τ σ ι γ ά ρ α και τ α τ ρ α γ ο ύ δ ι α . Τ α σ κ λ η ρ ά τ ρ α γ ο ύ δ ι α των Βάσκων ερχόντουσαν σε αντίθεση με τις μελωδικές και ρο μαντικές άριες της Γαλικίας. Ό λ ο ι θα μοιράζονταν τον ίδιο κίνδυνο, και ήταν α ξ ι ο θ α ύ μ α σ τ ο να βλέπεις τον τ ρ ό π ο που τ ώ ρ α μοιράζονταν τα φτωχικά τους υ π ά ρ χ ο ν τ α και την φι λία. Λίγες φορές θα είχα την ευκαιρία να αντικρίσω ένα τό σο συγκινητικό θέαμα... Το ταξίδι ήταν αρκετά άνετο. Π α ρ ' όλους τους δυο ή τρεις σ υ ν α γ ε ρ μ ο ύ ς που π ρ ο ε ι δ ο π ο ι ο ύ σ α ν για τ η ν εγγύτητα τ η ς συμμαχικής αεροπορίας, το τρένο μας δεν αποτέλεσε στόχο. Φτάνοντας στο Κόνιγκσμπεργκ μας περίμεναν δυο φ ο ρ τηγά που θα μας μετέφεραν στο Στάμπλατ, όπου βρισκόταν το σ τ ρ α τ ό π ε δ ο και η β ά σ η ε κ π α ί δ ε υ σ η ς . Το σ τ ρ α τ ό π ε δ ο , στο οποίο βρισκόντουσαν ή δ η πάνα) α π ό 400 Ισπανοί, ήταν υπό τις διαταγές των διοικητών Γκρέφφε και Τέκγερτ. Ό τ α ν φ τ ά σ α μ ε , η π α ρ ά τ α ξ η είχε μόλις διαλύσει τις γ ρ α μ μ έ ς . Ό λ ο ι έσπευσαν να μ α ς χ α ι ρ ε τ ή σ ο υ ν , με τις χ α ρ α κ τ η ρ ι σ τ ι κές χ ε ι ρ ο ν ο μ ί ε ς και φ ω ν έ ς του μ ε σ ο γ ε ι α κ ο ύ τ α μ π ε ρ α μ έ ντου, που αυξάνονταν σε ένταση και εκφραστικότητα όταν ορισμένοι α ν ά μ ε σ α στους νέους α φ ι χ θ έ ν τ ε ς α ν α γ ν ω ρ ί σ ι η καν α π ό άλλους που ήταν ή δ η εκεί. Ο υπολοχαγός Π ά μ τ ε ρ ήταν ο επικεφαλής εκπαιδευτής, ό π ω ς με ε ν η μ έ ρ ω σ α ν οι δ ι ο ι κ η τ έ ς Γ κ ρ έ φ φ ε και Τ έ κ γ ε ρ τ . Έ π ρ ε π ε ν α τ ε θ ώ υ π ό τις δ ι α τ α γ έ ς του και ν α α ρ χ ί σ ω ξανά να βαδίζω με στρατιωτικό β ή μ α , στελεχωμένος ό π ω ς ένας στρατιώτης σε μια α π ό τις μ ο ν ά δ ε ς . Σε αυτό το σ η μ ε ί ο ξέ σπασε η α ν τ ί δ ρ α σ η μου και εκδηλώθηκε η α π ε ι θ α ρ χ ί α της Α ρ α γ ο ν έ ζ ι κ η ς ι δ ι ο σ υ γ κ ρ α σ ί α ς μ ο υ : π ε ι θ α ρ χ η μ έ ν η αλλά σκληρή. Δεν ήμουν διατεθειμένος να ανεχτώ κανένα άκομ ψο α σ τ ε ί ο . Αυτό υ π ή ρ ξ ε η α ι τ ί α για τ η ν ο π ο ί α ξ έ σ π α σ ε ο 18


καυγάς. Έ ν α ς α π ό εκείνους τους στρατιώτες, που νόμιζε ό τι είχε το δ ι κ α ί ω μ α να με κάνει στόχο για τα χυδαία αστεία του, ε ι σ έ π ρ α ξ ε σαν α π ά ν τ η σ η μια μ π ο υ ν ι ά στο σ ι ό μ α που τον ά φ η σ ε ξ έ π ν ο ο και μ ε τ α χ ε ί λ η σ κ ι σ μ έ ν α ν α α ι μ ο ρ ρ α γούν. Ό τ α ν συνήλθε α π ό την έκπληξη, βγήκε τρέχοντας και κατευθύνθηκε στον υπολοχαγό Π ά μ τ ε ρ . Στο μεταξύ εγώ εί χα αρπάξει έναν σιδερένιο λοστό α π ό ένα ράντζο και με φω νή αλλοιωμένη α π ό την ο ρ γ ή που με έπνιγε ρωτούσα: -Υπάρχει κανείς άλλος που συμφωνεί μαζί του; Κρατούσα α κ ό μ α τον λοστό όταν κατέφτασε ο υπολοχα γός Π ά μ τ ε ρ μ ε έναν α π ό τ ο υ ς δ ι ε ρ μ η ν ε ί ς . Δεν τον ά φ η σ α κάτω: ήμουν έτοιμος να τον χ ρ η σ ι μ ο π ο ι ή σ ω ενάντια σε ο π ο ι ο ν δ ή π ο τ ε , τόσο με είχε τυφλώσει η ο ρ γ ή . Ο υπολοχαγός Π ά μ τ ε ρ , μέσω του διερμηνέα, με ρώτησε: -Τι πάθατε;

-Αυτός ο αδιάκριτος θέλησε να με γελοιοποιήσει, κάτι που δεν επιτρέπω ούτε σε α Πες στον υπολοχαγό ότι δεν ανήκω σε αυτή τη μονάδα και ότι φεύγω. Ο δ ι ε ρ μ η ν έ α ς μ ε τ έ φ ρ α σ ε τα λόγια μ ο υ . Ο υ π ο λ ο χ α γ ό ς Π ά μ τ ε ρ είπε μ ε ρ ι κ έ ς κοφτές φ ρ ά σ ε ι ς και ο δ ι ε ρ μ η ν έ α ς ε πανέλαβε, σαν να ήταν γ ρ α μ μ ό φ ω ν ο :

-Πες στον υπολοχαγό ότι έχει υπογράψει μια υποχρέωση και ότι βρίσκεται κάτω από την

Τα λόγια του υπολοχαγού με έκαναν να χάσω τον έλεγχο. Έ ν ο ι ω θ α τ έ τ ο ι α


κάτο) α π ό τις διαταγές ενός κατώτερου. Για να το αποδείξω, του παρεδ(οσα το διαβατήριο με τον βαθμό του λοχαγού που μου είχαν σ υ μ π λ η ρ ώ σ ε ι στην Σ τ ρ α τ ι ω τ ι κ ή Δ ι ο ί κ η σ η τ ω ν Βερσαλλιών. Ο υ π ο λ ο χ α γ ό ς το ε ξ έ τ α σ ε και, χ ω ρ ί ς να α ρ θρώσει λέξη, έφυγε. Στην διάρκεια της συζήτησης η σ ι ω π ή ήταν εντυπωσια κή. Κανένας α π ό τους Ισπανούς που είχαν παρακολουθήσει την σκηνή δεν είχε τολμήσει ούτε να αναπνεύσει. Ό τ α ν μεί ναμε μόνοι, όλοι εκείνοι που είχαν ταξιδέψει μαζί μου ένω σαν τις φωνές τους με τις διαμαρτυρίες μου και τέθηκαν στο πλευρό μου άνευ όρων. Κατεβήκαμε στην αυλή για να ανα μείνουμε την α π ό φ α σ η του υπολοχαγού. Δεν είχε περάσει ούτε μια ώρα, όταν είδαμε να καταφτά νει ένα αυτοκίνητο με το σ ή μ α της δ ι ο ί κ η σ η ς ανωτέρων α ξιωματικών. Ο διοικητής Γκρέφφε κατέβηκε α π ό το όχημα και μπήκε στο γραφείο του. Αμέσως, ένας α π ό τους διερμη νείς ήρθε να με φωνάξει και με οδήγησε μ π ρ ο σ τ ά του. Μ π ή κ α σ ι ο γ ρ α φ ε ί ο και α δ ι α φ ο ρ ώ ν τ α ς για το στρατιωτικό π ρ ω τ ό κ ο λ λ ο , π α ρ ο υ σ ι ά σ τ η κ α μ ε μ ι α η χ η ρ ή "Καλημέρα!". Ο δ ι ο ι κ η τ ή ς κ α τ ά λ α β ε την ψ υ χ ι κ ή μου διά θεση και μου είπε να κ α θ ί σ ω , ενώ μου π ρ ο σ έ φ ε ρ ε ένα τσι γάρο. Έ β γ α λ ε έξω τον δ ι ε ρ μ η ν έ α , και όταν μείναμε μόνοι, με ρώτησε:

-Εχεις την καλοσύνη να μου διηγηθείς τι συνέβη; Με α π ό λ υ τ η ακρίβεια, του εξήγησα λ ε π τ ο μ ε ρ ώ ς όλα όσα είχαν συμβεί. Μ

-Δεν πρέπει να σας εκπλήσσει η συμπεριφορά του υπολοχαγού Πάμτερ- μου είπε. Αγνοεί την ιδιαίτερη ευαισθησία των Ισπανών, είναι συνηθισ

20


καλώ να αγνοήσετε το συμβάν, που με λυπεί πραγματικά.

-Εκ μέρους μου το έχω ήδη ξεχάσει-αηάντησα-, όμως παραμένω αποφασισμένο

-Μπορείτε να πάρετε τα πράγματα σας και να έρθετε με το αυτοκίνητο μου στο Κ Εκτελώντας την εντολή του διοικητή Γκρέφφε κατέβηκα στο π ρ ο α ύ λ ι ο , ό π ο υ π ε ρ ί μ ε ν α ν οι σ ύ ν τ ρ ο φ ο ι μ ο υ , έτοιμοι να εγκαταλείψουν το στρατόπεδο, μίλησα μαζί τους, και με τά α π ό α ρ κ ε τ ή π ρ ο σ π ά θ ε ι α κ α τ ά φ ε ρ α να τους πείσω ότι έ π ρ ε π ε ν α μείνουν. Ό λ ο ι υ π ο σ χ έ θ η κ α ν ν α τ ο κάνουν. Εγώ τους διαβεβαίωσα ότι σύντομα θα ξ α ν α β ρ ι σ κ ό μ α σ τ ε μαζί.

Ό τ α ν έφτασα στο Κόνιγκσμπεργκ μου διέθεσαν τον διερ μηνέα ώ σ ι ε να με συνοδέψει για να α γ ο ρ ά σ ω τα α π α ρ α ί τ η τα, α π ό τη στιγμή που ο μοναδικός μου εξοπλισμός ήταν τα ρ ο ΰ χ α που φ ο ρ ο ύ σ α . Μου έδωσαν κ ο υ π ό ν ι α για να α γ ο ρ ά σω τα χ ρ ε ι ώ δ η . Ο δ ι ε ρ μ η ν έ α ς ονομαζόταν Κέλλερ και ήξε ρ ε τ ο Κόνιγκσμπεργκ α π έ ξ ω και ανακατωτά. Ή δ η α π ό τον κ α ι ρ ό τ η ς "Κυανής" Μ ε ρ α ρ χ ί α ς είχε κ ά ν ε ι χ ρ έ η ξ ε ν α γ ο ύ στους Ισπανούς αξιωματικούς που επισκέπτονταν την πόλη. Στο ξενοδοχείο όπου κατέλυε το Επιτελείο της Ισπανικής Μ ο ν ά δ α ς υπό σχηματισμό, με π λ η ρ ο φ ό ρ η σ α ν ότι σε ένα α πό τα κτίρια του νοσοκομείου είχε α κ ό μ α το γ ρ α φ ε ί ο του έ νας λοχαγός της Ισπανικής Στρατιωτικής Επιμελητείας, ο λ ο χ α γ ό ς Ο κ ό α . Ό τ α ν π ή γ α ν α τον β ρ ω είχε ή δ η ε ν η μ ε ρ ω θεί για την ά φ ι ξ η μου και για τα συμβάντα στο σ τ ρ α τ ό π ε δ ο του Στάμπλατ. Εκείνος ο Ισπανός στρατιωτικός, τόσο αξιο π ρ ε π ή ς κύριος, με όλες τις α ρ ε τ έ ς τ ω ν castresi, είχε π α ρ α μείνει για να εκτελέσει τ η ν π α ρ ά δ ο σ η όσων είχαν α π ο μ ε ί νει σ τ η ν Σ τ ρ α τ ι ω τ ι κ ή Ε π ι μ ε λ η τ ε ί α κ α ι ε κ τ ε λ ο ύ σ ε κ α τ ά 21

BERLIN A VIOA Ο M U E R T E

γ ρ ά μ μ α τις εντολές που λ ά μ β α ν ε . Μου δ ι η γ ή θ η κ ε ότι είχε πολλά π ρ ο β λ ή μ α τ α με τους υπεύθυνους της Επιμελητείας στο νοσοκομείο, που α π α ι τ ο ύ σ α ν να α ρ π ά ξ ο υ ν τα τ ρ ό φ ι μ α που είχαν μείνει στις α π ο θ ή κ ε ς - ι δ ι α ί τ ε ρ α τον κ α φ έ και το κονιάκ-, ό π ω ς τα γ ε ρ ά κ ι α που ρίχνονται στο α ν υ π ε ρ ά σ π ι στο σ π ο υ ρ γ ί τ ι . Ο Ο κ ό α ό μ ω ς τ ο υ ς είχε κ ρ α τ ή σ ε ι σε α π ό σ ι α σ η μέχρι σιτγμής, και θα εκτελούσε την π α ρ ά δ ο σ η χω ρίς καμία μείωση, σ ι ο ν υπεύθυνο.

-Είναι ένα κοπάδι από αρπακτικά!- μου είπε. Είμαι όμως διατε θειμένος να προωθήσω τα παράπονα ως τα Κεντρικά γραφεία τον Fuhrer, αν συνεχίσουν να με πιέζουν. Και πρόσθεσε: -Καταφτάνουν ακόμα μερικοί Ισπανοί απροσανατολισμένοι και τους βοηθάω όπ Χωρίς να του ζ η τ ή σ ω τ ί π ο τ α μου χ ά ρ ι σ ε λίγο κ α φ έ και μερικά μπουκάλια κονιάκ, για τα ο π ο ί α ένιωσα μ ε γ ά λ η ευγνωμοσύνη.

Μια από εκείνες τις μέρες συνάντησα έναν Ισπανό α π ό την "Κυανή" Μ ε ρ α ρ χ ί α που είχε μείνει σ ι η Γερμανία. Ζούσε με την ιδιοκτήτρια ενός καταστήματος. Τ ο ν γνώρισα στην κα φετέρια που οι Ισπανοί αποκαλούσαν" Cafe de los Cuernos" επειδή οι τοίχοι ήταν διακοσμημένοι με κεφάλια ελαφιών. Ο άντρας εκείνος ήταν κ ο υ ρ α σ μ έ ν ο ς α π ό τη ζωή που έ κανε και φ λ ε γ ό τ α ν α π ό την ε π ι θ υ μ ί α ν α ε π ι σ τ ρ έ ψ ε ι στην Ισπανία, τον εμπόδιζε όμο)ς ο φ ό β ο ς για το τι θα του συνέ βαινε επειδή εγκατέλειψε την μ ο ν ά δ α του την ώ ρ α του επα ν α π α τ ρ ι σ μ ο ύ . Μ ε κάλεσε ν α π ά ω στο σ π ί τ ι τ ο υ εκείνο τ ο βράδυ, θα έφερνε μια φίλη του, και θα π ε ρ ν ο ύ σ α μ ε μια ευχ ά ρ ι σ ι η βραδιά.

-Θα δειπνψουμε στο σπίτι και θα περάσουμε ένα ευχάρισπο ξενύχτι- μου υποσχέθ Το ξενύχτι π α ρ α τ ά θ η κ ε ως τα ξ η μ ε ρ ώ μ α τ α . Νομίζω ότι


τ α ε π ι χ ε ι ρ ή μ α τ α μου έ π ε ι σ α ν τον φ ί λ ο μ ο υ , γ ι α τ ί μ ε ρ ι κ έ ς μέρες α ρ γ ό τ ε ρ α γύρισε σ ι η ν Ισπανία.

Στην διάρκεια τη π α ρ α μ ο ν ή ς μου στο Κόνιγκσμπεργκ ε πισκέφτηκα δυο φορές το στρατόπεδο του Στάμπλατ. Π ή γ α με την γερμανική στολή και τις επωμίδες του λοχαγού. Ο υ πολοχαγός Πάμτερ με χαιρέτησε χτυπώντας τα τακούνια τόσο δυνατά που ο ήχος θύμιζε κανονιοβολισμό, και οι συναγο)νιστές μου φ ά ν η κ α ν ικανοποιημένοι, και με χ α ι ρ έ τ η σαν με σ ε β α σ μ ό και σ υ μ π ά θ ε ι α . Α π ό τ η ν π ρ ώ τ η κιόλας ε π ί σ κ ε ψ η α ν τ ι λ ή φ θ η κ α κάτι π α ρ ά ξ ε ν ο στην α τ μ ό σ φ α ι ρ α . Υ π ή ρ χ ε μ ι α γ ε ν ι κ ή δ υ σ α ρ έ σ κ ε ι α , και μ ό ν ο ο φ ό β ο ς κ ρ α τούσε εκεί τους στρατιώτες, που είχαν β α ρ ε θ ε ί την ζωή στο σ τ ρ α τ ό π ε δ ο και είχαν κ ο υ ρ α σ τ ε ί α π ό την ε κ π α ί δ ε υ σ η τ η ς ο π ο ί α ς δεν κατάφερναν να κατανοήσουν τον τελικό σκοπό. Π ο λ λ ο ί α π ό α υ τ ο ύ ς ε ί χ α ν αγο)νιστεί σ τ ο ν π ό λ ε μ ο τ η ς Ι σ π α ν ί α ς , οι περισσότεροι στη "Κυανή" Μ ε ρ α ρ χ ί α , και αυ τό που επιθυμούσαν ήταν δ ρ ά σ η , "tomate" ό π ω ς το έλεγαν. Ο χ ε ι ρ ό τ ε ρ ο ς ε χ θ ρ ό ς του σ τ ρ α τ ι ώ τ η είναι η α π ρ α ξ ί α . Σ τ η δ ε ύ τ ε ρ η ε π ί σ κ ε ψ η μου π λ η ρ ο φ ο ρ ή θ η κ α ότι οι Βάσκοι εί χ α ν ε γ κ α τ α λ ε ί ψ ε ι τ ο σ τ ρ α τ ό π ε δ ο εκείνη τ η ν η μ έ ρ α για ν α π ά ρ ο υ ν μ έ ρ ο ς στην ο ρ γ ά ν ω σ η T O D T . Έ μ ε ι ν α όλο τ ο βρά δυ με τους συναγωνιστές μ ο υ , gallieghi, εκείνη τ η ν ο μ ά δ α που σαν πραγματικοί σωματοφύλακες, συνέχιζαν να τηρούν το σύνθημα: "Όλοι για έναν και ο ένας για όλους".

Ό τ α ν ε π έ σ τ ρ ε ψ α στο ξενοδοχείο είχε β ρ α δ ι ά σ ε ι πλέον. Στο χολ με περίμενε η ο μ ά δ α των Βάσκων με τους οποίους 23

Berlin A Vida ο MuertΕ

μ ο ι ρ ά σ ι η κ α τα δώρα του λοχαγού Ο κ ό α . Έ δ ω σ α το κονιάκ και τον κ α φ έ σ ι ο ν Ζ α μ π ά ρ α και στον Κίσιου για το μ ο ι ρ ά σουν και συους άλλους. Α ρ γ ό τ ε ρ α έ μ α θ α ότι τα είχαν κρα τήσει για τον εαυτό τους. Τ ο ε π ό μ ε ν ο πρωί, τ α ξ η μ ε ρ ώ μ α τ α , ά κ ο υ σ α χ τ υ π ή μ α τ α σ ι η ν π ό ρ τ α του δ ω μ α τ ί ο υ μου. Π ε τ ά χ τ η κ α πάνω, μισοκοιμισμένος, άνοιξα την π ό ρ τ α και β ρ έ θ η κ α μ π ρ ο σ τ ά σε έναν αγγελιοφόρο του Γενικού μ α ς Επιτελείου. Με π λ η ρ ο φ ό ρ η σε ότι έ π ρ ε π ε να παρουσιαστώ στο σ ι α θ μ ό ιιριν α π ό τις εν νιά το πρωί, έτοιμος να αναχωρήσω για έναν προορισμό που εκείνη τη στιγμή δεν γνώριζε, και που τελικά ήταν το Cauterets, ένα χωριουδάκι που βρισκόταν σ ι η ν καρδιά των Γαλλικών Πυρηναίων.

Στην κεντρική είσοδο του σ τ α θ μ ο ύ με π ε ρ ί μ ε ν ε ο Φόρτζες, ο στρατιώτης που με είχε ξυπνήσει πριν α π ό μερι κές ώρες. Με συνόδεψε σε ένα βαγόνι που βρισκόταν σε μια εγκαταλειμμένη α π ο β ά θ ρ α , που ήταν ήδη κατειλημμένο α πό εκείνους που θα έπαιρναν μέρος σιην επιχείρηση. Η οργάνωση του ταξιδιού και του ε φ ο δ ι α σ μ ο ύ ήταν ευθύνη του λοχία Σταλ, που είχε μελετήσει την δ ι α δ ρ ο μ ή εξετάζοντας όλες τις λεπτομέρειες. Ό τ α ν φ τ ά σ α μ ε στο Βερολίνο ήταν π ε ρ ί π ο υ μεσάνυχτα. Εκεί επιβιβάστηκε ο λοχαγός Τ έ γ κ ε ρ τ , που συνέχισε το τα ξίδι μαζί μας. Στο σ ι α θ μ ό επικρατούσε απόλυτο σκοτάδι. Οι πυρσοί έ ριχναν τις φωτεινές τους ακτίνες στο έ δ α φ ο ς . Οι ά ν θ ρ ω π ο ι περπατούσαν με γοργό βήμα, ανοίγοντας δρόμο με τους αγκώνες και βρίσκοντας τους άλλους, εκείνοι που έπρεπε, με φωνές, α π ό τη στιγμή που η ό ρ α σ η δεν χρησίμευε σε τίποτα. 24

Π ε θ α ί ν ο ν τ α ς στο Β ε ρ ο λ ί ν ο

Μετά α π ό μια σ τ ά σ η δυο ω ρ ώ ν , τ ο βαγόνι μ α ς ε ν ώ θ η κ ε με μια π ο μ π ή που κατευθυνόταν σεη Γαλλία. Β γ ή κ α μ ε α ρ γά α π ό το Βερολίνο, με χίλιες π ρ ο φ υ λ ά ξ ε ι ς , αλλά μόλις α φ ή σ α μ ε πίσω μ α ς την πρωτεύουσα του Τ ρ ί τ ο υ Ράιχ, όλα ε π α ν ή λ θ α ν στον κ α ν ο ν ι κ ό ρ υ θ μ ό . Ό λ ο ι θ έ λ α μ ε ν α κ ο ι μ η θούμε, αλλά κανείς δεν το κατάφερνε. Μ α ς α π α σ χ ο λ ο ύ σ ε η π ι θ α ν ό τ η τ α μ ή π ω ς μ α ς επιτεθεί η σ υ μ μ α χ ι κ ή α ε ρ ο π ο ρ ί α , που εκείνο το δ ι ά σ τ η μ α ήταν πολΰ δ ρ α σ τ ή ρ ι α , και έτσι πε ρ ά σ α μ ε τη νΰχτα ξάγρυπνοι. Μόλις ξ η μ έ ρ ω σ ε , φ ά γ α μ ε με ρικά σάντουιτς και οι περισσότεροι α π ό ε μ ά ς κ ο ι μ ή θ η κ α ν λίγες ώ ρ ε ς . Ε ί μ α σ τ ε πολΰ τ υ χ ε ρ ο ί , γ ι α τ ί ή τ α ν σ π ά ν ι ο ένα γ ε ρ μ α ν ι κ ό τρένο να μ η ν δεχτεί κάθε τ ό σ ο μια ε π ί θ ε σ η α π ό τα αγγλο-αμερικάνικα βομβαρδιστικά. Άλλωστε όσο και αν φαίνεται απίστευτο, μ α ς ά φ η σ α ν ανενόχλητους για όλη την δ ι ά ρ κ ε ι α του τ α ξ ι δ ι ο ύ . Ούτε ένα α ε ρ ο π λ ά ν ο δεν α σ χ ο λ ή θηκε μαζί μας. Ο λοχίας Σταλ είχε τακτοποιήσει τα πάντα τόσο σχολαστι κά που το ταξίδι, χωρίς καμία ενόχληση α π ό την α ε ρ ο π ο ρ ί α , ήταν σχεδόν τέλειο. Μπορέσαμε να απολαύσουμε το τοπίο και να επισκεφτούμε όλα τα γαλλικά χ ω ρ ι ο υ δ ά κ ι α στα ο π ο ί α το βαγόνι μας έ π ρ ε π ε να ενωθεί με άλλο τρένο. Φ τ ά σ α μ ε στην Λούρδη χωρίς να συμβεί τίποτα το αξιοσημείωτο. Από εκεί με ρικά φορτηγά μας μετέφεραν στο Cauterets. Στο Cauterets μ ε ί ν α μ ε στο ξ ε ν ο δ ο χ ε ί ο Π α ρ κ . Ο α ρ χ η γός της ο μ ά δ α ς ήταν ο λοχαγός Τ έ γ κ ε ρ τ , που είχε για β ο η θό τον λοχία Σταλ, ο ρ γ α ν ω τ ή του τ α ξ ι δ ι ο ύ . Η υ π ό λ ο ι π η ο μ ά δ α ήταν εντελώς α ν ο μ ο ι ο γ ε ν ή ς . Ό λ ο ι Γ ε ρ μ α ν ο ί , π ο υ ό μως δεν σκεφτόντουσαν όλοι τη νίκη. Μετά α π ό δέκα μέρες π α ρ α μ ο ν ή ς έ φ τ α σ ε ένας δ ι π λ ω μ ά τ η ς π ο υ σ ε όλη τ η δ ι ά ρ κ ε ι α τ ο υ π ο λ έ μ ο υ είχε π α ρ α μ ε ί ν ε ι σ τ η ν Γ ε ρ μ α ν ι κ ή π ρ ε σβεία της Μαδρίτης, και παρίστανε τον διανοούμενο. 25


Επιβεβαίωνε την φ ρ ά σ η ί ο υ μεγάλου μας συγγραφέα και δι πλωματικού υπαλλήλου, Augustin de Foxa:" είχα ένα γιο δι πλωματικό υπάλληλο, και έναν άλλο εξίσου ανόητο". Ο Τέγκερτ τον ά φ η ν ε να μιλάει σλάβει σαν υπολοχαγό-διερμηνέα, και περνούσε την η μ έ ρ α του κολλημένος στον λοχαγό, έτοιμος να εκτελέσει την π α ραμικρή του επιθυμία, με σκυλίσια αφοσίωση. Ο Μισέλ, λοχίας-συντονιστής, ήταν ένας παχύς άντρας με ευχάριστο χα ρ α κ τ ή ρ α , είχε γυρίσει όλο τον κόσμο και είχε ζήσει αρκετό καιρό σ ι η ν Νότια Αμερική. Ο Κέλλερ, ο υπολοχαγός-διερμ η ν έ α ς , ψ η λ ό ς και αδύνατος, νοσταλγούσε την ε π ο χ ή που π έ ρ α σ ε με την "Κυανή Μ ε ρ α ρ χ ί α " . Μιλούσε τέλεια τα καστιλιάνικα, ε π ε ι δ ή είχε δ ο υ λ έ ψ ε ι για α ρ κ ε τ ά χ ρ ό ν ι α στην Ισπανία σαν εμπορικός α ν τ ι π ρ ό σ ω π ο ς . Έ ν α ς άλλος αξιωματικός της ο μ ά δ α ς ήταν ο λοχίας Χ ά ζ ε ο λ , π ρ ώ η ν σ ύ ν δ ε σ μ ο ς α ν ά μ ε σ α στο Γ ε ρ μ α ν ι κ ό Επιτελείο και την "Κυανή" Μ ε ρ α ρ χ ί α . Ο Γκιγερμό Φονκάστερ είχε γεννηθεί στην Ι σ π α ν ί α και ήταν μέλος της Παλιάς Φ ρ ο υ ρ ά ς της Φ ά λ α γ γ α ς . Είχε όμως δ ι π λ ή υπηκοό τητα και βρισκόταν εκεί σαν Γερμανός στρατιώτης-διερμηνέας. Στην Ισπανία ήταν υπάλληλος τ ρ α π έ ζ η ς και δούλευε στο Μπανέστο. · Είκοσι τέσσερις ώρες μετά α π ό την ά φ ι ξ η μας, ο λοχαγός συγκάλεσε μια σ ύ σ κ ε ψ η αξιωματικών για να μ α ς εξηγήσει το σκοπό που μ α ς είχε φέρει σε εκείνο τον τ ό π ο : Η αποστολή μας- είπε ο λοχαγός Τέγκερτ- είναι να διευ κολύνουμε τ η ν διέλευση σε όλους εκείνους τους Ι σ π α ν ο ύ ς που εθελοντικά θέλουν να περάσουν τα σύνορα για να πολε μήσουν στο πλευρό του Γερμανικού στρατού. Επειδή το μό νο που μ π ο ρ ο ύ μ ε να κάνουμε είναι να τους υποδεχτούμε α πό αυτή την πλευρά των συνόρων, και να τους προσφέρουμε 20


τα μέσα για να ενωθούν με τον δικό μας στρατό, έχουμε κα νονίσει με την Ι σ π α ν ι κ ή πλευρά, κ ά π ο ι ο ι α ξ ι ω μ α τ ι κ ο ί που είχαν υπηρετήσει στη "Κυανή" Μεραρχία να εκτελέσουν μια υπηρεσία υποστήριξης. Έ τ σ ι ώσιε να α π ο σ π ά σ ο υ μ ε έναν αξ ι ω μ α τ ι κ ό - δ ι ε ρ μ η ν έ α και έναν σ τ ρ α τ ι ώ τ η στην Χεντάγια, για εκείνους που θα περάσουν τα σύνορα στην π ε ρ ι ο χ ή της Guipuzcoa και της Ν α β ά ρ ρ α . Θα τ ο π ο θ ε τ ή σ ο υ μ ε ένα άλλο α π ό σ π α σ μ α στο Πάου, για εκείνους που θα περάσουν τα σύ ν ο ρ α στην π ε ρ ι ο χ ή των Π υ ρ η ν α ί ω ν της Αραγονίας, και ένα τρίτο α π ό σ π α σ μ α στο Π ε ρ π ι ν ι ά ν , για εκείνους που θα έρ θουν α π ό την π ε ρ ι ο χ ή της Καταλονίας. Το π ρ ο σ ω π ι κ ό αναχώρησε αμέσως για τα συγκεκριμένα σημεία, και μετά α π ό τρεις ημέρες η υ π η ρ ε σ ί α λειτουργού σε θαυμάσια. Κάθε π ρ ω ί λάμβανε μέσω ρ α δ ι ο φ ώ ν ο υ τις ει δήσεις για ότι είχε συμβεί τη νύχτα στα τρία α π ο σ π ά σ μ α τ α , και μια άλλη νυχτερινή επικοινωνία μ α ς πληροφορούσε για τα γεγονότα τ η ς η μ έ ρ α ς . Μερικές ε κ α τ ο ν τ ά δ ε ς Ι σ π α ν ο ί ε θελοντές π έ ρ α σ α ν τα σύνορα. Σύντομα α π ο κ τ ή σ α μ ε και μ ε τ α φ ο ρ ι κ ά μέσα. Ο λοχαγός επέταξε τρία αυτοκίνητα, με τα ο π ο ί α δ ι α τ η ρ ή σ α μ ε μ ι α ά μ ε σ η επικοινωνία με τις τρεις ο μ ά δ ε ς . Μετά α π ό μερικές μέρες ο λοχαγός Τέγκερτ έλαβε διατα γή να παρουσιαστεί επειγόντως στον στρατηγό που διοικού σε εκείνη την περιοχή και διέμενε στο Μπιαρίτζ. Με κάλεσε να π ά ω μαζί του, με δυο στρατιώτες για συνοδεία. Τ α ξ ι δ έ ψ α μ ε με μια σ α ρ α β α λ ι α σ μ έ ν η Σιτροέν, οι δυο στρα τιώτες κι εγώ παραμείναμε στο αυτοκίνητο ενώ ο Τέγκερτ π ή γαινε για να συσκεφτεί με τον στρατηγό. Η συζήτηση δ ι ή ρ κεσε πολύ ώρα, και α π ό ότι έ μ α θ α αργότερα υπήρξε πολύ έ ντονη. Μετά α π ό δυο ώρες εμφανίστηκε ο λοχαγός, χαμογε λαστός ανέβηκε στο αυτοκίνητο και διέταξε τον οδηγό: 27

Berlin A Vida ο Muertk

-Στο Σαν Χονάν ντε Λονζ. Στο δ ρ ό μ ο μου δ ι η γ ή θ η κ ε τι του είχε πει ο στρατηγός: Έ χ ε ι π ά θ ε ι ε μ μ ο ν ή με τ ο υ ς "maquis" και θέλει να σ χ η ματίσουμε μια μονάδα με τους Ισπανούς που περνούν τα σύ νορα για να ελέγξουμε την π ε ρ ι ο χ ή του Π ά ο υ και του Ολορόν, δ η λ α δ ή όλη τα κεντρικά Π υ ρ η ν α ί α , όπου βρίσκο νται οι περισσότεροι α π ό εκείνους που πολέμησαν σε μια α πό τις πιο δ ι ά σ η μ ε ς Μ ε ρ α ρ χ ί ε ς τ η ς Δ η μ ο κ ρ α τ ί α ς , την 4 3 η , υπό τη δ ι ο ί κ η σ η του Αντόνιο Μ π ε λ τ ρ ά μ , " E l Esquinazado" υποκινητές και υ π ο σ τ η ρ ι κ τ έ ς των "maquis". Α ρ ν ή θ η κ α κά θετα, κ α θ ω ς η α π ο σ τ ο λ ή που μου έχει α ν α θ έ σ ε ι το Γενικό Επιτελείο είναι εντελούς διαφορετική. Ο στρατηγός είναι πο λύ ανήσυχος ε π ε ι δ ή , σ ύ μ φ ω ν α με τ η ν ά π ο ψ η του, οι μόνοι π ο υ μ π ο ρ ο ύ ν ν α τ ο υ δ η μ ι ο υ ρ γ ή σ ο υ ν π ρ ό β λ η μ α είναι ο ι Ισπανοί αντάρτες. Εκείνη η ή σ υ χ η ζ(οή, μ α κ ρ ι ά α π ό το μ έ τ ω π ο του πολέ μου, δεν ήταν για μένα. Κ α θ ώ ς περνούσαν οι μέρες ολοένα αυξανόταν η ανησυχία και η τ α ρ α χ ή μου. Αισθανόμουν σε εκείνη την ο μ ά δ α σαν τη μύγα μέσα σ ι ο γάλα, και σε ένα α πό τα ταξίδια που έκανα με τον λοχαγό Τέγκερτ του το είπα: -Δεν είσαι ευχαριστημένος μαζί μας;-με ρώτησε. -Δεν είναι αυτό, λοχαγέ- του είπα. Θα ήθελα όμως να καταλάβετε πως αισθάνομαι

-Θα ασχοληθώ με την περίπτωση σας και σας υπόσχομαι να κάνω ότι είναι δυνατό Στις α ρ χ έ ς Ιουνίου έ φ τ α σ ε η ε ί δ η σ η ότι οι Άγγλοι βομβαρδίζονταν α π ό τα V

28


Γερμανικό όπλο, που αποτελούνταν α π ό τηλεκατευθυνόμε νους πυραύλους με εκρηκτικά. Η άλλη ό ψ η του νομίσματος ήταν ότι οι Σύμμαχοι είχαν αποβιβαστεί στη Ν ο ρ μ α ν δ ί α . Εκείνο τον καιρό δεν γνοόριζα α κ ό μ α την ιδιοσυγκρασία του Αγγλικού στρατού. Π ί σ τ ε υ α στην π ρ ο π α γ ά ν δ α , σε ότι μου είχαν πει ο ι ε χ θ ρ ο ί τ ο υ ς και π ο υ α π ε ί χ ε πολΰ α π ό τ η ν π ρ α γ μ α τ ι κ ό τ η τ α . Ό τ α ν ο ι π ε ρ ι σ τ ά σ ε ι ς μ ε έ φ ε ρ α ν αντιμέ τ ω π ο μ ε ο ρ ι σ μ έ ν ο υ ς π ο λ ε μ ι σ τ έ ς εκείνης τ η ς ε θ ν ι κ ό τ η τ α ς στις Αρδέννες, άλλαξα γ ν ώ μ η και μ π ό ρ ε σ α να εκτιμήσω το θ ά ρ ρ ο ς τ ο υ ς ν α π ρ ο ε λ α ύ ν ο υ ν α δ ι α φ ο ρ ώ ν τ α ς εντελώς γ ι α τον κίνδυνο και να υπερασπίζονται λίγο-λίγο το έ δ α φ ο ς που είχαν κατακτήσει. Για αυτό α ρ χ ι κ ά ν ό μ ι σ α ότι η α π ό β α σ η ήταν μια στρα τ η γ ι κ ή κίνηση που είχε π ρ ο ε τ ο ι μ ά σ ε ι το Γερμανικό Γενικό Επιτελείο για να κ α τα σ τρ έ ψ ε ι τον ε χ θ ρ ό επίγεια. Οι Σ ύ μ μ α χ ο ι είχαν πέσει με αφέλεια στην π α γ ί δ α που τους εί χαν στήσει οι Γερμανοί... Η π ρ α γ μ α τ ι κ ό τ η τ α ήταν εντελώς δ ι α φ ο ρ ε τ ι κ ή ! Μερικές μέρες μετά α π ό την συζήτηση μου με τον λοχαγό με κάλεσαν να παρουσιαστώ επειγόντως στο Σαν Χουάν ντε Λουζ, όπου επιχειρούσε ένα τ μ ή μ α των Γερμανικών μυσπκών υπηρεσιών. Ο επικεφαλής του τμήμαιος, υπολοχαγός Κέλλερ, με παρουσίασε σε έναν άλλο Γερμανό που μιλούσε τέλεια καστιλιάνικα. Είχε παντρευτεί στην Ισπανία και η γυναίκα του με τα τρία τους π α ι δ ι ά ζούσαν σ ι η Μ α δ ρ ί τ η . Μόλις μ α ς σύ στησε ο Κέλλερ μας άφησε μόνους. Καθίσαμε σε μια έ ρ η μ η παραλία, όπου δεν υπήρχαν λου σμένοι, παρόλο που ήταν κατακαλόκαιρο. Οι μόνοι που φαινόντουσαν ήταν οι Ισπανοί που είχαν περάσει π α ρ ά ν ο μ α τα σύνορα για να ενωθούν με τις δυνάμεις που συνέχιζαν να μά χονται εναντίον του κομουνισμού. Θ υ μ ά μ α ι τα ονόματα των 29

Berlin A Vida ο Muerte

Ραμόν Μπαίλλο, Πονς, Πριέτο, Πεσκέρα... υπήρχαν πολλοί ακόμα των οπούον έχω ξεχάσει τα ονόματα. Ό λ ο ι εθελοντές, συμπατριώτες και ενωμένοι α π ό ένα κοινό ιδανικό. Σαν κα λοί Ισπανοί όμως σε αναρχική μ ο ρ φ ή . Από την π ρ ώ τ η μέρα που ήρθαν είχαν αρχίσει οι ίντριγκες και οι συκοφαντίες. Παρουσιάστηκαν μ π ρ ο σ τ ά μου σε ο μ ά δ ε ς και όλοι μου ζήτησαν να κ α τ α τ α γ ο ύ ν σε ο ρ ι σ μ έ ν ε ς υ π η ρ ε σ ί ε ς για τις ο ποίες είχαν ακούσει, που όμως δεν γνώριζαν. Τ ο υ ς άκουσα και κατέληξα στο σ υ μ π έ ρ α σ μ α ότι λίγα π ρ ά γ μ α τ α μπορού σαν να κάνουν. Δεν ήταν α υ τ ό ό μ ω ς π ο υ με κ ρ ά τ η σ ε ξ ά γ ρ υ π ν ο αλλά η π ρ ό τ α σ η που.μου έκανε σ ι α μέσα Ιουνίου ο Βίκτορ Κόρτις, ο Γερμανός που μου είχε συστήσει ο Κέλλερ. Ο Κόρτις υπη ρετούσε στις Μυστικές Υπηρεσίες του Γερμανικού στρατού, αχανείς και περίπλοκες. Μου έδωσε λεπτομερείς π λ η ρ ο φ ο ρίες σχετικά με τις Υπηρεσίες, χωρίς να μου πει π ρ ο φ α ν ώ ς που ήταν τοποθετημένοι, ούτε που θα με έστελναν αν δεχό μουν να συνεργαστώ. Μου ά φ η σ ε δυο μ έ ρ ε ς για να το σκε φτώ. Θ υ μ ά μ α ι ότι ήταν Σ ά β β α τ ο και ότι ο Βίκτορ μου είπε ότι σ κ ε φ τ ό τ α ν ν α π ε ρ ά σ ε ι τ ο σ α β β α τ ο κ ύ ρ ι α κ ο σ τ η ν Ι σ π α ν ί α , στο Σαν Σ ε μ π ά σ τ ι α ν , ό π ο υ τον π ε ρ ί μ ε ν ε η γυναί κα του με τα π α ι δ ι ά τους, που είχαν έρθει α π ό τη Μ α δ ρ ί τ η για να περάσουν μερικές ώρες μαζί του. Εκείνο το απόγευμα πήγα στην Μπαϊόνα και πέρασα την Κυριακή με κάποιους φίλους. Το περιβάλλον είχε αλλάξει εντυπωσιακά. Οι Ι σ π α ν ο ί π ρ ό σ φ υ γ ε ς και μ ε ρ ι κ ο ί Γάλλοι, άρχιζαν να σηκώνουν κεφάλι. Είχα ζήσει την κ α τ ά σ τ α σ η του 1940, όταν π α ρ α χ ω ρ ο ύ σαν ακόμα και το πεζοδρόμιο στους Γερμανούς στρατιώτες. Τ ώ ρ α , οι Γάλλοι περπατούσαν με προτεταμένο τον θ ώ ρ α κ α και κινώντας προκλητικά τα μ π ρ ά τ σ α . Π ε ρ ί μ ε ν α ν την υπο30


χ ώ ρ η σ η εκείνων των στρατιωτών που τ ό σ ο είχαν σεβαστεί και με τους οποίους ακόμα δεν τολμούσαν να συγκρουστούν, παρόλο που ήταν χίλιοι εναντίον ενός. Βρισκόντουσαν όμως εκεί και εκείνοι οι Ι σ π α ν ο ί π ο υ είχαν ε λ ε υ θ ε ρ ω θ ε ί α π ό τα σ τ ρ α τ ό π ε δ α σ υ γ κ έ ν τ ρ ω σ η ς , ό π ο υ τους είχαν κ ρ α τ ή σ ε ι ο ι Γάλλοι α π ό τότε που πέρασαν τα σύνορα, ώσπου έφτασαν οι Γερμανοί στρατιώτες, έ κ ο ψ α ν το α γ κ α θ ω τ ό σ υ ρ μ α τ ό π λ ε γ μα και τους επέτρεψαν να ζήσουν ελεύθεροι.

Ό τ α ν ε π έ σ τ ρ ε ψ α στο Σαν Χουάν ντε Λουζ ή ρ θ α ν να με συναντήσουν ο Π ε σ κ έ ρ α , ο Μ π ά ι λ λ ο και ο Π ρ ι έ τ ο . Ε ί χ α ν καυγαδίσει με τον Π ο ν ς , τον ο π ο ί ο θ ε ω ρ ο ύ σ α ν δειλό, έναν ελεεινό ιουδαίο, και με διαβεβαίωναν ότι όντως ήταν. -Άσχημη τακτική αν θέλετε να αγωνιστείτε ενωμένοι- τους είπα. Εγώ δεν ανήκω πλέον στψ Ισπανική Μονάδα, και αύριο φεύγω για να λάβω μέρος σε μια άλλη υπηρεσία. Με κατέκλυσαν με ερωτήσεις αλλά η π ε ρ ι έ ρ γ ε ι α τους έμεινε ανικανοποίη

Ο Βίκτορ Κόρτις παρουσιάστηκε συνεπής στο ραντεβού, στο ίδιο σημείο όπου είχαμε σ υ ν α ν τ η θ ε ί τ η ν π ρ ώ τ η φ ο ρ ά . -Τι αποφάσισες; - με ρώτησε -Η απάντηση μου είναι θετική- απάντησα. Ο Βίκτορ με αγκάλιασε, με ειλικρινή χ α ρ ά . -Χαίρομαι ιδιαίτερα που θα πάρεις μέρος στην υπηρεσία μας. θα προσαρμοστείς -Σε ευχαριστώ για την καλή γνώμη που έχεις για μένα, όμως δεν θα ήθελα να σε α

-Ξέρω το έδαφος στο οποίο πατάω- απάντησε ο Βίκτορ. Ετοιμάσου. Στις δυο αναχωρεί ένα τρένο για το Μπορντό. Εκεί θα


σου δωσουν όλα τα έγγραφα και στη συνέχεια θα πάμε mo Παρίσι. Ταξιδέψαμε μόνοι, σε ένα βαγόνι πρώτης θέσης. Στην διάρκεια του ταξιδιού, ο Βίκτορ μου μίλησε για την Ισπανία, για την οικογένεια του, για τον πόλεμο και για την Υπηρεσία. Ήταν ένας άνθρωπος με αυθόρμητο χαρακτή ρα, συμπαθής, καλός ομιλητής, φανατικός εθνικοσοσιαλιστής και Γερμανός από κάθε άποψη. Ήταν διατεθειμένος να κάνει τις μεγαλύτερες θυσίες για την πατρίδα και τα ιδε ώδη του. Τα πάντα πάνω του έδειχναν μεγαλείο ψυχής και εντιμότητα. Όταν φτάσαμε στον σταθμό του Μπορντό μας περίμενε ένα αυτοκίνητο της Υπηρεσίας. Κατευθυνθήκαμε αμέσως σε ένα σαλέ oca προάσιια, όπου ήταν εγκατεστημένο το ση μείο διοίκησης. Ο Βίκτορ με σύστησε στους συναγωνιστές του. ήταν δυο, ένας λοχαγός και ένας λοχίας, που μιλούσαν τέλεια Γαλλικά και λίγα Ισπανικά. -Πρέηει να θυμάσαι το όνομα που θα έχεις από τώρα και mo εξής: "Hauptman Κρόνος"- μου εί/ιαν. Όσο καιρό θα παραμείνεις σε αυτή την Υπηρεσία δεν θα σε αναγνωρίζουμε με κανένα άλλο όνο μα. Αυτά είναι όλα σου τα έγγραφα. Σήμερα είναι ήδη αργά, αλ λά αν θέλεις μπορείς να βγεις. Αύριο θα επισκεφτείς την πόλη με τον Βίκτορ και όσο θα οργανώνουμε το ταξίδι σου μπορείς να πη γαινοέρχεσαι όπως θέλεις. Όπως θα είδες ο φρουρός στην πόρτα είναι ντυμένος με πολιτικά. Ο κηπουρός επίσης ανήκει στην Υπψεσία. Όταν όλα θα έχουν τακτοποιηθεί, θα φύγεις για το Παρίσι, όπου βρίσκονται οι ειδικές σχολές. Την επόμενη μέρα ξύπνησα πολυ νωρίς. Όταν κατέβη κα, όλοι βρισκόντουσαν ήδη στην τραπεζαρία, όπου το πρω ινό ήταν έτοιμο. Αφού έφαγα πρωινό μου είπαν ότι έπρεπε να μου ετοι μάσουν μια καρτέλα. Μου πήραν μερικές φωτογραφίες και


απάντησα στις ερωτήσεις τους,. Αφου τελείωσε αυτή η δια δικασία, μου έδωσαν άδεια να επισκεφτώ την πρωτεύουσα και μερικές χιλιάδες φράγκα σαν προκαταβολή. Βγήκα μόνος. Ο Βίκτορ μου ήταν ευγνώμων, γιατί έπρε πε να κάνει κάποιες ε π ι σ κ έ ψ ε ι ς πριν φύγουμε για το Παρίσι. Κι εγώ είχα προγραμματίσει μια επίσκεψη. Ή τ α ν νωρίς και είχα στη διάθεση μου όλο το πρωινό. Άρχισα να περπατάω αργά στην κατεύθυνση του μοναστηρίου όπου διέμενε ο πατέρας Μπενίτο, ένας καπουτσίνος μοναχός που είχε πολεμήσει στην Ισπανία σαν εθελοντής. Είχε γεννηθεί στο Μπουργκος, σε μια ταπεινή οικογένεια. Τα τρία αδέρ φια του ήταν επίσης καπουτσίνοι. Ο πατέρας Μπενίτο ήταν ένας χαρακτηριστικός Ισπανός "hidalgo" ποτέ δεν έπιασε το σπαθί για να σκοτώσει, αλλά μόνο για να υπερασπιστεί την ψυχή. Ή τ α ν ένας αγνός και θαρραλέος άνθρωπος. Ζοΰσε για τους άλλους, λάτρευε την διακονία του και κάθε φράση του εμπνεόταν από την συγ χώρεση. Εργαζόταν ακατάπαυστα, και όπου συνέβαινε κά ποια καταστροφή ο πατέρας Μπενίτο βρισκόταν εκεί για να βοηθήσει. Απόλυτα πιστός στην αποστολή του, περπα τούσε παντού με δύναμη και σιγουριά. Πήρα τον δρόμο για το μοναστήρι, ενώ με την φαντασία μου σκεφτόμουν ποιο θα ήταν το νέο μου π ε π ρ ω μ έ ν ο . Ξαφνικά σήκωσα το βλέμμα στον ουρανό και είδα πάνω α πό ένα κτίριο ένα κοντάρι με την σημαία μου, την σημαία της Ισπανίας. Πλησίασα, την κοίταξα με αγάπη, και χωρίς να μπορέσω να συγκρατηθώ, φώναξα: "Τι όμορφη που εί ναι!" . εκεί βρισκόταν το Προξενείο μας. παρόλο που γνώ ριζα τον γραμματέα, πέρασα από μακριά, αφου έριξα μια τελευταία ματιά στο σύμβολο της πατρίδας. Συνέχισα να περπατάω σε εκείνους τους σχεδόν έρημους 33


δρόμους, όπου ένιωθες τόσο πολύ τις συνέπειες του πολέ μου, κατεστραμμένοι από τα συμμαχικά αεροπλάνα με τους συστηματικούς τους βομβαρδισμούς. Σε μια από τις πιο ψηλές περιοχές της πόλης φαινόταν α πό μακριά το μοναστήρι. Μόλις το διέκρινα, άθελα μου, ε πιτάχυνα το βήμα μου, σαν να βιαζόμουν να φτάσω. Χτύπησα το κουδούνι και ένας μοναχός μου άνοιξε την πόρτα. -Τι θέλετε; -Δεν με γνωρίζετε; -Α ναι! Είσαι ο Μιγκουέλ, ο φίλος του ηατέρα Μπενίτο. Ο πατε'ρας είναι εδώ, θα τον ειδοποιήσω αμέσως. Σε λίγο άκουσα το γνώριμο βήμα του πατέρα Μπενίτο. Πλησίασα. Με απλωμένα χέρια και μια έκφραση ικανοποίη σης στο πρόσωοπο του έφτασε κοντά μου και αγκαλιαστήκαμε. -Πως από εδώ; -0 μόνος λόγος είναι να σας επισκεφτώ, αν γίνεται. -Φυσικά και γίνεται! Έλα επάνω. Και με οδήγησε στο κελί όπου κοιμόταν. Ήταν από τα πιο ταπεινά. Έ ν α ράντζο με ένα στρώμα α πό ψάθα και δυο κουβέρτες, δυο σαραβαλιασμένες καρέ κλες, και βιβλία, πολλά βιβλία, στοιβαγμένα παντού. Πάνω σε ένα τραπεζάκι ένας σταυρός, μερικά πακέτα, καπνός, χαρτάκια και μια πίπα. Καθίσαμε. Άλλαξε παπούτσια, πή ρε ένα πακέτο καπνό και μου είπε: -Πάμε όπου θέλεις. Αν το επιθυμείς, μπορούμε να επισκεφτούμε τον ιησουίτη πατέρα που διευθύνει τον Οίκο της Ισπανίας. -Ναι, ας πάμε να τον δούμε. Βγήκαμε από το μοναστήρι και πήραμε τον δρόμο για τον Οίκο της Ισπανίας. -Πωςβλέπεις τον πόλεμο; :ι-ι


με ρώτησε ξαφνικά ο πατέρας Μπενίτο. -Το ζήτημα είναι αρκετά σύνθετο. Κάθε μέρα που περνάει οι Σύμμαχοι διαθέτουν περισσότερο εξοπλισμό και εμείς λιγότερο. Δεν καταφέρνουμε να αναχαιτίσουμε την προέλαση τους. Οι κι νήσεις τους είναι αργές, βέβαια, αλλά δεν υπάρχει αμφιβολία ότι δεν καταφέρνουμε να σταματήσουμε αυτό το βήμα χελώνας. -Δεν νομίζεις ότι οι Γερμανοί έχουν χάσει τον πόλεμο; Εγώ πι στεύω πως ναι. Έχουν διαπράξει πολλά σφάλματα στις κατεχό μενες περιοχές. Τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, ο ρατσισμός τους, η αθεΐα τους, η αλαζονεία ενός λαού που πιστεύει ότι είναι ανώτε ρος τους έχουν οδηγήσει σε μια πλήρη αποτυχία. -Caramba! -αναφώνησα. Δεν μιλούσες έτσι τον πρώτο χρόνο της κατοχής... -Πράγματι, εκείνο τον καιρό πίστεψα αφελώς ότι αυτοί μπορού σαν να κατακτήσουν την ειρήνη και την κοινωνική δικαιοσύνη, αλ λά ήταν μια αυταπάτη. Ο κόσμος, μην έχεις καμία αμφιβολία, θα συνεχίσει να βρίσκεται (πα χέρια των Ιουδαίων, που είναι οι αφέ ντες του χρήματος, και θα προχωρήσει σε μια κατεύθυνση εντελώς υλιστική. Ο κομμουνισμός και ο καπιταλισμός αλληλοσυμπλη ρώνονται. Και η Εκκλησία δεν κάνει τίποτα για να βρει λύση. Από την άλλη πλευρά βλέπεις τι συνέβη (πην Ισπανία, η πλειοψηφία δεν δείχνει να ενοχλείται με όσα συμβαίνουν. Εκεί, που έχουν τα πάντα στα χέρια τους, θα μπορούσαν να υλοποιήσουν μια κοινω νική πρόοδο χωρίς προηγούμενο... Μα πες μου εσύ που ήσουν αυ τά τα τρία χρόνια που πέρασαν; -Στο μέτωπο του Λένινγκραντ, με την "Κυανή" Μεραρχία, ύστε ρα στην Ισπανία, και τώρα όπως βλέπεις, με τους Γερμανούς. -Εντάξει, Μιγκουέλ, πες μου όσα μπορείς να πεις. -Ναι, μπορώ να σου πω όσα ξέρω, όχι πολλά δηλαδή. Με ζήτησαν στις Μυστικές Υπηρεσίες, αλλά ακόμα δεν ξέρω ποια είναι τα κα θήκοντα μου ούτε που θα πάω. Μέχρι την τελευταία στιγμή δεν


θα μάθω λεπτομερώς την ακριβή απ,οοτολή μου. Χωρίς να το καταλάβουμε είχαμε φτάσει στον Οίκο της Ισπανίας, όπου ζοΰσε ο ιησουίτης. Χτυπήσαμε το κουδούνι και βγήκε ένα νεαρό αγόρι. -Θέλουμε να δούμε τον πατέρα... -Δεν ξέρω αν είναι εδώ- μας είπε. Ό σ ο πήγαινε για να μάθει, ο πατέρας Μπενίτο σχολίασε με πικρία: -Καταλαβαίνεις πόσο λάθος είναι να μαθαίνουμε στα παιδιά να λένε ψέμ,ατα; Έτσι δεν μπορούν να σωθούν οι ψυχές. Μετά από αρκετή ώρα, ο νεαρός ήρθε και μας οδήγησε στην αίθουσα επισκέψεων όπου υπήρχαν μερικές πολυ θρόνες και ένας μεγάλος καναπές. Περιμέναμε ακόμα, ώ σπου εμφανίστηκε ο ιησουίτης. Μόλις μας είδε, κατευθύν θηκε αμέσοος προς το μέρος μου: -Hombre, εσείς εδώ! -Ναι εδώ, και ήρθα να σας επισκεφτώ. -Η αλήθεια είναι ότι δεν περίμενα μια επίσκεψη σας. -Εντάξει, να που είμαι εδώ- απάντησα Επειδή δεν μας είχε προτείνει να καθίσουμε, μείναμε όρ θιοι. Στο τέλος, μάλλον απρόθυμα, μας είπε να καθίσουμε. -Και τι επιθυμείτε από μενα-ρώτησε. -Τίποτα το ιδιαίτερο- απάντησα. Ήρθα μόνο για να έχω την ευ χαρίστηση να σας χαιρετήσω. Τα λόγια μου φάνηκαν να του προκάλεσαν κάποια αντί δραση. -Καλά, καλά... Θα πάρετε κάτι; Και χωρίς να μας αφήσει τον χρόνο να απαντήσουμε, φώναξε το νεαρό που μας είχε υποδεχτεί. -Θέλω να δοκιμάσετε ένα κρασί που μου δώρησαν χθες κάποι οι φίλοι που ήρθαν από την Ισπανία. Θα σας κρατήσω συντροφιά 36


με ένα ποτήρι. Σέρβιρε το κρασί μαζί με μεζέδες και σαν καλός ιησουί της άρχισε να ρωτάει με διακριτικότητα και με συγκεκρι μένο σκοπό. -Είστε στον Γερμανικό στρατό; -Ναι είμαι λοχαγός στον στρατό. Τότε άλλαξε εντελώς η συμπεριφορά του, με την βεβαι ότητα ότι μπορούσα να του φανώ χρήσιμος σε κάτι. -Εδώ και αρκετό καιρό έχω σε εκκρεμότητα κάποιες διαδικασίες με τις Γερμανικές αρχές και δεν υπάρχει τρόπος να μου απαντή σουν. Μήπως θα μπορούσατε να κανονίσετε για μένα μια συνά ντηση μ£ τον επικεφαλής της στρατιωτικής διεύθυνσης; Είμαι σί γουρος ότι αν μιλούσα μαζί του θα ενέκρινε αυτό που ζητάω, από τη στιγμή που είναι ένα δίκαιο αίτημα. -Δεν μπορώ να σας απαντήσω τώρα, αλλά αύριο θα έρθω για να σας πω αν είναι εφικτό. Όταν βρεθήκαμε ξανά στο δρόμο, μαζί με τον πατέρα Μπενίτο μπήκαμε στο πρώτο εστιατόριο που συναντήσαμε. -Θα δειπνήσουμε με μια σούπα- είπε ο πατέρας. Δεν έχω πολλά... -Μην ανησυχείτε- απάντησα. Έχω τα απαραίτητα Για να λέμε την αλήθεια φάγαμε και ήπιαμε πολύ καλά, και συζητήσαμε επί μακρόν για τα πάντα. Μετά, εκείνος πήγε στο μοναστήρι και εγώ κατευθύνθηκα στο σαλέ που θα ήταν το σπίτι μου για μερικές μέρες. Όταν έφτασα με περί μενε ο Βίκτορ. Τον χαιρέτησα και του διηγήθηκα όλα όσα είχαν συμβεί. Του μίλησα για τον ιησουίτη και το αίτημα του. Εκείνη την ώρα έμπαινε ο λοχαγός και ο Βίκτορ του με τέφερε το αίτημα του ιησουίτη. Ο λοχαγός μας έδωσε την ά δεια να συνοδέψουμε το επόμενο πρωί τον μοναχό. Ταυτόχρονα, με πληροφόρησε ότι όλα τα έγγραφα μου είχαν τακτοποιηθεί. 37


-Από αυτη τη στιγμή θα πάψετε να ονομάζεστε Μιγκουέλ Εζκουέρα και θα γίνετε ο λοχαγός Κρόνος- είπε. Μεθαύριο σας περιμένουν σι ο ξενοδοχείο Lutecia mo Παρίσι. Ο συνταξιδιώτης σου θα σε συ νοδέψει στο γραφείο του συνταγματάρχη Μπόα, αρχηγό της Υπηρεσίας, και θα πάρεις εντολές από εκείνον. Εκεί θα οου δώσουν ότ ι χρειάζεσαι και θα σου εξηγήσουν τα πάντα λεπτομερώς. Ήταν ήδη λίγο αργά, αλλά συνεχίσαμε να σχολιάζουμε τα γεγονότα. Μιλήσαμε για τους συμμαχικούς βομβαρδι σμούς συους συγκοινωνιακούς κόμβους της Γαλλίας, τα ερ γοστάσια, δρόμους και σιδηροδρόμους. Εκείνοι ήταν από λυτα σίγουροι για την τελική νίκη, χάρη στο μυστικό όπλο που ο Χίτλερ θα χρησιμοποιούσε την κατάλληλη στιγμή. Την επόμενη μέρα σηκώθηκα νωρίτερα από ότι συνήθι ζα, αλλά όλοι οι άλλοι είχαν ήδη σηκωθεί. Μετά το πρωινό, ο Βίκτορ μου θύμισε ότι έπρεπε να πάμε να δοΰμε τον ιη σουίτη πατέρα για να λύσουμε το πρόβλημα του. Ο Βίκτορ πήρε το δικό του αυτοκίνητο, και χωρίς να με ρωτήσει τίποτα, β ρ ε θ ή κ α μ ε μπροστά στον οίκο της Ισπανίας, εν ριπή οφθαλμού. Κατεβήκαμε από το αυτοκίνητο και χτυπήσαμε το κου δούνι. Μας άνοιξε ο ίδιος νεαρός της προηγούμενης μέρας και μας οδήγησε στην αίθουσα αναμονής. Επειδή είχα συζητήσει με τον Βίκτορ την πρώτη επίσκε ψη, εκείνος είπε αυθόρμητα: -Εδώ όλα είναι υποκρισία και ψέματα... είναι χειρότεροι εχθροί μας. Μόλις είχε τελειώσει την φράση του όταν εμφανίστηκε ο ιησουίτης πατέρας, έτοιμος να έρθει μαζί μας. Μετά από τις απαραίτητες συστάσεις, βγήκαμε και κατευθυνθήκαμε όλοι μαζί στην στρατιωτική Διεύθυνση. Μόλις φτάσαμε, μας οδήγησαν αμέσως στο γραφείο του επικεφαλής συνταγματάρχη. Ο Βίκτορ πήρε τον λόγο, μιας 38


και στη διαδρομή ο ιησουίτης πατέρας του είχε εξηγήσει το πρόβλημα που χρειαζόταν να επιλύσει. Όταν ο Βίκτορ σταμάτησε να μιλάει, ο συνταγματάρχης κάλεσε έναν αξιωματικό και μας ζήτησε αν είχαμε την κα λοσύνη να περιμένουμε όσο έψαχναν τον φάκελο. Μετά α πό μερικά λεπτά ο αξιωματικός άφησε τον φάκελο πάνω στο γραφείο του συνταγματάρχη. Την ώρα που ο αξιωμα τικός μιλούσε με τον συνταγματάρχη, ο Βίκτορ, που είχε μείνει καθισμένος και μιλούσε μαζί μας, τους πλησίασε και πήρε μέρος στη συζήτηση. Μετά από μερικά λεπτά μας εί πε να πλησιάσουμε κι εμείς και μας εξήγησε όσα του είχε πει ο συνταγματάρχης. -Αύριο την ίδια άρα, ο συνταγματάρχης θα χαρεί πολύ να σας δε χτεί για να σας παραδώσει τα έγγραφα που επιθυμείτε, με τις απα ραίτητες υπογραφές. Έτσι το πρόβλημα σας αύριο θα έχει επιλυθεί. Χαιρετήσαμε, και συνοδέψαμε τον ιησουίτη στην κα τοικία του. Μας κάλεσε να μπούμε μέσα και κατέβαλλε κά θε προσπάθεια για να μας περιποιηθεί. Ή π ι α μ ε μερικά φλιτζάνια jerez και μας χάρισε μερικά πακέτα αμερικάνι κο καπνό. Όταν φεύγαμε, ο Βίκτορ του έδωσε έναν αριθμό τηλεφώνου όπου θα μπορούσε να τον καλέσει αν χρειαζό ταν κάτι. Ό σ ο για μένα, ήταν γεμάτος φιλοφρονήσεις, και με διαβεβαίωσε ότι δεν θα ξεχνούσε ποτέ την εξυπηρέτηση που μου όφειλε, και λέγοντας ότι θα το ανέφερε στον Πρόξενο, με τον οποίο συνδεόταν με βαθιά φιλία. -Μην κάνετε τον κόπο, δεν είναι απαραίτητο να μάθει ο Πρόξενος ότι είμαι εδώ. Πιστεύω ότι όλοι εμείς οι Ισπανοί πρέπει να βοηθάμε ο ένας τον άλλον, όταν βρισκόμαστε μακριά από την πατρίδα μας. Όταν χαιρετήσαμε τον ιησουίτη, ο Βίκτορ, που γνώριζε την πόλη με κλειστά μάτια, με πήγε παντού, εξηγώντας μου τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα εκείνης της ό μ ο ρ φ η ς 39


Γαλλικής πόλης, στις εκβολές του Γκαρόνα. Την ώρα του με σημεριανού φαγητού περπατήσαμε προς το λιμάνι και μπή καμε σε μια από τις πολλές ταβέρνες. Εκεί ήξερε διάφορους αμφιλεγόμενους Γάλλους, συνεργάτες των Γερμανικών υ πηρεσιών. -Είναι ανεπιθύμητα άτομα, αλλά με εξυπηρετούν- είπε ο Βίκτορ. Σε ένα απομονωμένο τραπέζι μας σέρβιραν ένα εξαιρε τικό γεύμα, που ακολούθησε ένας εξαιρετικός καφές και έ να επίσης εξαιρετικό γαλλικό κονιάκ. Δεν μπορούσαν να λείψουν τα αυθεντικά πούρα της Αβάνας. Σε εκείνη την τρώ γλη υπήρχαν τα πάντα. Όταν φτάσαμε στο σπίτι είχε ήδη βραδιάσει. Δεν είχε ακόμα χαράξει όταν τα χτυπήματα στην πόρτα μου με ανάγκασαν να πεταχτώ από το κρεβάτι. Άκουσα μια φωνή: -Hauptmann Κρόνος, σας περιμένουν. Ντύθηκα βιαστικά και βγήκα τρέχοντας. Μπροστά από το σαλέ περίμενε ένα αυτοκίνητο. Ο Βίκτορ με σύστησε στους επιβάτες. Ήταν ένας αντισυνταγματάρχης, ένας επι λοχίας και ένας λοχίας που οδηγούσε. Αφήσαμε το Μπορντό, με κατεύθυνση το Παρίσι. Η μέρα ήταν καθαρή. Κάτω από άλλες συνθήκες θα ή ταν πολύ ευχάριστο να ταξιδεύει κανείς κάτω από εκείνο τον ανέφελο ουρανό, αλλά εκείνες τις στιγμές ήταν επικίνδυνο εξαιτίας των εχθρικών αεροπορικών επιθέσεων. Η πορεία στον κεντρικό δρόμο δεν ήταν καθόλου εύκολη εξαιτίας του ελέγχου της συμμαχικής αεροπορίας και των κινήσεων των στρατευμάτων που κατευθύνονταν στη Νορμανδία. Τα δά ση της Λάνδης προστάτευαν τις Γερμανικές μεραρχίες, κρύ βοντας τις από τα αναγνωριστικά αεροπλάνα που πετούσαν μέρα και νύχτα πάνω από τη Γαλλία. Πήραμε δευτερεύοντες δρόμους και αρκετές φορές και 40


εξοχικούς δρόμους, προχωρώντας με αργή ταχύτητα. Ο ο δηγός έδειξε σε όλες τις περιστάσεις να γνωρίζει στην εντέ λεια εκείνο τον λαβύρινθο από δρόμους. Επειδή όμως βια ζόμαστε να φτάσουμε στο Παρίσι, ο αντισυνταγματάρχης έδωσε διαταγή να επιστρέψουμε στον κεντρικό δρόμο. Ό λ ο το οδόστρωμα ήταν γεμάτο από φορτηγά, αυτοκίνητα και τανκς. Δεν ήταν δύσκολο να παρατηρήσει κανείς ότι δεν ή ταν μόνο οι άντρες που πήγαιναν να αναχαιτίσουν τα συμ μαχικά στρατεύματα που είχαν αποβιβαστεί σ τ η Νορμανδία, από τη στιγμή που άλλες υπηρεσίες πλησίαζαν τα Γερμανικά σύνορα. Προχωρούσαμε αργά και οι συνεχείς στάσεις ήταν πολυ εκνευριστικές. Πολλές φορές αναγκαστήκαμε να βγούμε α πό το δρόμο για να μπορέσουμε να προχωρήσουμε μερικά χιλιόμετρα. Ο ήλιος έλαμπε με όλη του την ομορφιά σε έ ναν ουρανό χωρίς κανένα σύννεφο. Τ ό τ ε άρχισαν να λά μπουν στον ορίζοντα κάποια μεταλλικά σημάδια- ακούγο νταν συνέχεια οι σειρήνες του συναγερμού και τα κλάξον αυτοκινήτων και φορτηγών. Ως δια μαγείας, ο δρόμος έμεινε ελεύθερος, και εκμε ταλλευτήκαμε την ευκαιρία για να πατήσουμε τέρμα το γκάζι και να κερδίσουμε τον χαμένο χρόνο. Τα αεροπλάνα πλησίαζαν ολοένα και έδιναν την εντύπωση ότι διασκέδα ζαν κάνοντας μια ήρεμη, χαλαρή βόλτα. Τα καταδρομικά χτυπούσαν συχνά και με πιρουέτες γεμάτες χάρη σχεδίαζαν τις πιο παράξενες εικόνες σε εκείνον τον καταγάλανο ου ρανό. Μερικές φορές έμοιαζαν να αγγίζουν τις κορυφές των δέντρων στις επιθετικές τους καθόδους. Όταν τα αεροπλά να βρέθηκαν ακριβώς από πάνω μας, δυο καταδρομικό; α ποχωρίστηκαν από τον σχηματισμό. -Προσοχή, έρχονται πάνω μας! 41


Πράγματι, χωρίς να μπορούμε να κάνουμε τίποτα για να το αποφύγουμε, πέταξαν από πάνω μας μια φορά. Οι πυρο βολισμοί τους έριξαν πάνω μας πέτρες και χώματα. Το αυ τοκίνητο συνέχισε την πορεία του, εκείνοι όμως γύρισαν άλ λη μια φορά. Κατόπιν διαταγής του αντισυνταγματάρχη, ο οδηγός σταμάτησε το αυτοκίνητο κάτω από μερικά δέντρα, λίγο έξω από το δρόμο. Κατεβήκαμε όλοι, για να αναζητή σουμε καταφύγιο κοντά σε μερικά πεΰκα, και εκεί καθίσαμε περιμένοντας οι κυνηγοί να ξεχάσουν το θήραμα. Όταν εί δαμε ότι τα αεροπλάνα απομακρύνονταν, εγκαταλείψαμε την κρυψώνα μας. βρήκαμε το αυτοκίνητο διάτρητο από σφαίρες. Το σασί έμοιαζε με σουρωτήρι, αλλά ευτυχώς δεν είχε χτυπηθεί η μηχανή ουτε το ντεπόζιτο της βενζίνης. Συνεχίσαμε το ταξίδι μας με συνεχείς στάσεις, εξαιτίας των στρατιωτικών μεταγωγών που εμπόδιζαν όλα τα περάσματα και τις συχνές επισκέψεις της συμμαχικής αεροπορίας, που εκείνο το διάστημα κυριαρχούσε στον ουρανό. Ταξιδέψαμε όλη νύχτα, με αρκετές δυσκολίες, και τα ξημερώματα φτά σαμε στα προάστια του Παρισιού. Τότε, στο πρώτο καφέ που βρήκαμε ανοικτό, ζητήσαμε κάτι να πιούμε, πήραμε τα σά ντουιτς μας και αφου τα φάγαιιε ευπρεπιστήκαμε. Λίγο αρ γότερα φτάσαμε επιτέλους στο ξενοδοχείο Lutecia. Ο πύργος του Αϊφελ, το μουσείο του Λούβρου, η Πλας ντε λα Κονκόρντ, η Οπερα... η Βιλλουμιέρ, με τις συνοικίες του Πιγκάλ και της Μονμάρτρης. Ω, Παρίσι! Το ήξερα ήδη α πό προηγούμενες επισκέψεις, σύντομες αλλά εποικοδομη τικές. Τώρα ήμουν ξανά εδώ, και συνειδητοποίησα την ευ θύνη που είχα αναλάβει μόλις διέσχισα το κατώφλι του ξε νοδοχείου Lutecia. Το ξενοδοχείο ήταν μια πραγματική μυρμηγκοφωλιά. Διοικητές , αξιωματικοί και στρατιώτες πηγαινοέρχονταν 42


βιαστικά, μεταφέροντας έγγραφα από το ένα σημείο στο άλλο. Ή τ α ν δύσκολο να προχωρήσεις ανάμεσα σε εκείνο το πλήθος με στρατιωτική στολή. Τελικά όμως καταφέρα με να φτάσουμε στον δεύτερο όροφο. Αφου παρουσιαστήκαμε στον αξιωματικό που βρισκό ταν στην αίθουσα υποδοχής του επικεφαλής συνταγματάρ χη εκείνης της υπηρεσίας, μας είπε να καθίσουμε ενόσω ε κείνος πήγαινε να ανακοινώσει την άφιξη μας. Δεν είχαμε ακόμα ανταλλάξει λέξη όταν ο ίδιος αξιωμα τικός μας είπε να περάσουμε. Ο συνταγματάρχης μας περίμενε όρθιος. Χαιρέτησε ε γκάρδια τους δυο διοικητές που με συνόδευαν και μπόρεσα να καταλάβω ότι οι τρεις τους εκτός από την στολή, ήταν ε νωμένοι από μια βαθιά φιλία. Μόλις ολοκληρώθηκε η πα ρουσίαση μου στον συνταγματάρχη μας είπε να καθίσουμε, και έκανε το ίδιο κι εκείνος. Χωρίς άλλες συζητήσεις έφτα σε απευθείας στο κεντρικό ζήτημα. - H a u p t m a n n Κρόνος, είμαι ενήμερος σχετικά με τα υ ψηλά σας ιδεώδη και την αγάπη για το ιδανικό που υπερα σπιζόμαστε, που δεν είναι μόνο ιδανικό της Γερμανίας, αλ λά όλης της Ευρώπης, όπως φυσικά και της πατρίδας σας της Ισπανίας. Γνωρίζετε ότι ο F u h r e r μας έκανε τα πάντα ώστε να μην θριαμβεύσει στην Ισπανία ο κομμουνισμός. Για αυτό, εκτιμώντας τον ιδεαλισμό και την πίστη σας, α ποφασίσαμε να αποτελέσετε μέρος της Υπηρεσίας μας. Η αποστολή που σας εμπιστευόμαστε- συνέχισε- δεν εί ναι εύκολη. Ο κίνδυνος είναι συνεχής, και πολλοί από εμάς δίνουν τη ζωή τους χωρίς να αναγνωριστούν δημόσια τα προσόντα τους, σε αυτή την μυστική αλλά γόνιμη εργασία. Όλοι οι δικοί μας άνθρωποι είναι περικυκλωμένοι από τον κίνδυνο του θανάτου όπου και αν βρίσκεται... στο ξενοδο43


χείο, στο καφέ, ή στο δρόμο είναι λιγότερο ασφαλείς από ό τι στην πρώτη γραμμή. Η Υπηρεσία μάχεται συνεχώς τους πράκτορες του εχθρού, που βρίσκονται παντού όπως ο αέ ρας. Για αυτό, λοχαγέ Κρόνος, όσο μείνετε στο Παρίσι θα πρέπει να υποπτεύεστε τους πάντες και τα πάντα, και προ παντός να μην μιλάτε με κανέναν. Μπορείτε να κάνετε μια φυσιολογική ζωή, χωρίς να ξεχνάτε ποτέ, ουτε για ένα λεπτό, ότι βρίσκεσιε μονίμως σε υπηρεσία, είκοσι τέσσερις ο')ρες την ημέρα. Μπορείτε να ντυθείτε με πολιτικά, έτσι ώστε να κινείσιε με περισσότερη άνεση. Στη συνέχεια ο συνταγματάρχης κάλεσε τον άνθρωπο που από εκείνη την ώρα θα γινόταν η σκιά μου και του είπε: -Συνόδεψε τον λοχαγό Κρόνο στο ξενοδοχείο και βοήθησε τον σε ότι χρειάζεται. Αφοΰ χαιρέτησα τον συνταγματάρχη, κατευθυνθήκαμε απευθείας στο ξενοδοχείο Γουεστμίνστερ, στην Rue de la Paix, όπου ήταν κρατημένο ένα δωμάτιο για μένα. Όταν φτάσαμε εκεί, ο συνοδός μου με ρανιησε αν χρειαζόμουν χρήματα. Είπα όχι, γιατί είχα ακόμα εκείνα που μου είχαν δώσει σιο Μπορντό. Αφου βεβαιώθηκε ότι είχα τακτοποιη θεί άνετα, ο συνοδός μου αποχώρησε. Έβγαλα τα ρούχα που φορούσα στο ταξίδι και έκανα έ να αναζωογονητικό μπάνιο. Βγήκα και κατευθύνθηκα προς την Πλας ντε λα Κονκόρντ. Το Παρίσι ήταν σχεδόν έρημο. Τα ελάχιστα αυ τοκίνητα που κυκλοφορούσαν τα οδηγούσαν Γερμανοί. Οι Γάλλοι χρησιμοποιούσαν τα μέσα μαζικής μεταφοράς, το μετρό και το λεωφορείο, και το ποδήλατο σαν ατομικό μέ σο κυκλοφορίας. Μπήκα στο πρώτο εστιατόριο που βρήκα. Είχα αρκετά κουπόνια. Έφαγα ένα εξαιρετικό γεύμα και έβγαλα το πα44


κέτο με τα αμερικάνικα τσιγάρα. Δεν είχα ακόμα ανάψει το τσιγάρο που είχα στο στόμα μου, όταν πλησίασαν κάποιοι συνδαιτημόνες από τα κοντι νά τραπέζια και μου ζήτησαν να τους πουλήσω μερικά αν μου περίσσευαν. Επειδή ήταν τρεις γυναίκες και ένας ά ντρας τους έδωσα από ένα τσιγάρο στον καθένα. Για να με ευχαριστήσουν, παρήγγειλαν μερικά ποτήρια σαμπάνιας τα οποία κέρασαν εκείνοι και παρατείναμε την κουβέντα μέχρι να τελειώσει το πακέτο με τα τσιγάρα. Άκουσα τις α πόψεις εκείνων των Γάλλων που, με μεγάλη αισιοδοξία, έ βλεπαν ήδη τους Συμμάχους στο Παρίσι. Μαζί τους θα ερ χόταν ο παράδεισος, θα υπήρχαν τα πάντα και θα επικρα τούσε απόλυτη ελευθερία. Επέστρεψα στο ξενοδοχείο και ξάπλωσα, αν και ήταν α κόμα νωρίς. Το ταξίδι όμως από το Μπορντό, με τις τόσες δυσκολίες και η νύχτα που πέρασα ξάγρυπνος, με είχαν κυ ριολεκτικά διαλύσει. Κοιμήθηκα δεκατέσσερις ώρες αδιά κοπα, και ίσως θα κοιμόμουν ακόμα αν κάποιος δεν χτυ πούσε την πόρτα του δωματίου μου. Ήταν ένας από τους υ παλλήλους του ξενοδοχείου, που μου ανακοίνωσε ότι με πε ρίμεναν στο χολ. Καθισμένος άνετα σε μια από τις αναπαυτικές πολυ θρόνες με περίμενε ο Στάμμερ, ο άνθρωπος που είχε ανα λάβει να με οδηγήσει στα πρώτα βήματα μου στην Υπηρεσία, έτοιμος να με συνοδέψει στον χώρο όπου θα πα ρακολουθούσα μια πλήρη εκπαίδευση σε ότι αφορούσε το ραδιόφωνο, τις εκπομπές Μορς, τους κρυπτογραφημένους κώδικες, την παρασκευή εκρηκτικών και τα λοιπά. Βγήκαμε, πήραμε το μετρό και αφού αλλάξαμε κατεβή καμε στον σταθμό Ουάγκραμ. Π ε ρ π α τ ή σ α μ ε ώσπου να φτάσουμε στο σπίτι όπου λειτουργούσαν οι υπηρεσίες εκ45


παίδευσης. Ήταν μια κατοικία που ανήκε προηγουμένως σε έναν εβραίο συγγραφέα. Ό λ α ήταν σε απόλυτη τάξη. Ο Στάμμερ με σύστησε στους ανθρώπους που θα ήταν οι κα θηγητές μου. Τα συνθηματικά τους ονόματα ήταν Σταλ, Σμιτ, Μπράουν και τα λοιπά. Προτού ξεκινήσουμε τα μαθήματα, μου έδειξαν τον ό ροφο και μια έξοδο διαφυγής. Τόνισαν ότι τόσο η βιβλιο θήκη, που ήταν γεμάτη βιβλία, όσο και το σαλόνι, με πολλά ασημικά και πολύτιμους πίνακες, έπρεπε να παραμείνουν ανέγγιχτα έτσι ώστε όλα να μείνουν απαράλλαχτα όπως ή ταν την ημέρα που μπήκαν στο σπίτι. -Ξέρετε από εκπομπές; -Ναι αλλά μόνο τα βασικά -Τότε ας ξεκινήσουμε αιιό τον κρυπτογραφικό οδηγό. Αυτό είναι ένα φύλλο με τετραγωνάκια. Πρέπει να διαλέξετε μια φράση με τριάντα ένα γράμματα, όσα και οι μέρες των μεγαλύτερων μηνών, και να αρχίσετε να γράφετε στο αντίστοιχο τετράγωνο την τρέχου σα ημέρα, μετρώντας από αριστερά προς τα δεξιά. Σήμερα έχου με 17. Γράψτε την φράση τοποθετώντας ένα γράμμα σε κάθε τε τραγωνάκι, αϊτό αριστερά προς τα δεξιά. Έ τ σ ι ξεκίνησε η εκπαίδευση μου. Δούλευα κάθε πρωί α πό τις οκτώ ως τις δώδεκα. Έ π ρ ε π ε να γνωρίζω τα μοντέλα όλων των αεροπλάνων και των πλοίων, τον τρόπο οδήγησης αυτοκινήτων και μηχανοκίνητων οχημάτων, τις στολές των διάφορων εχθρικών στρατών, να ξέρω να διαβάσω τα το πογραφικά και τα λοιπά. Το πιο πολύπλοκο για μένα ήταν να μάθω την αλφάβητο Μορς. Η δυσκολία ακοής μου προ καλούσε απελπισία και έπρεπε να εκμεταλλευτώ στο έπα κρο και τις πέντε αισθήσεις για να καταφέρω να πιάσω τις λέξεις που μεταδίνονταν. Τα απογεύματα ανακάλυπτα το Παρίσι. Πολλές φορές 46


με συνόδευε ο Στάμμερ, με τον οποίο είχαμε γίνει εγκάρδι οι φίλοι. Ο Στάμμερ ήξερε την Ισπανία. Είχε στενές σχέσεις με την Γερμανική πρεσβεία στη Μαδρίτη, μολονότι η απο στολή του ήταν να ενημερώνει όσο καλύτερα μπορούσε τις επίσημες Γερμανικές υπηρεσίες. Με ξενάγησε σε όλα τα νυ χτερινά κέντρα του Παρισιού, και μαζί του έ μ α θ α τα Ισπανικά εστιατόρια που λειτουργούσαν εκείνη την εποχή στην Γαλλική πρωτεύουσα. Τη δ ε ύ τ ε ρ η φορά που πήγαμε να δειπνήσουμε στο Βαλένθια, όπου όλοι ήταν Ισπανοί, από τον θυρωρό ως τον λαντζέρη, καθίσαμε στο τραπέζι όπου συνήθιζε να κάθεται ο Στάμμερ. Η πλειοψηφία των θαμώνων ήταν Ισπανοί πρό σφυγες, με άσβεστο μίσος για τις Ισπανικές αρχές και ιδι αίτερα για τον Φράνκο. Κάποιοι Ισπανοί που κάθονταν απένανα μας κοιτούσαν επίμονα. Ο Στάμμερ με κλώτσησε κάτω από το τραπέζι. Ταυτόχρονα μου απηύθυνε κάποιες φ ρ ά σ ε ι ς στα Γερμανικά, τις οποίες παρακολούθησα με μεγάλη προσο χή για να μπορέσω να καταλάβω τουλάχιστον τα μισά. Δεν έδειξα κανένα δισταγμό. Όταν τελειώσαμε το γεΰμα μας, ο σερβιτόρος μας ρώτησε αν επιθυμούσαμε να δεχτούμε ένα μπουκάλι σαμπάνιας που μας πρόσφεραν οι κύριοι από το απέναντι τραπέζι. - Για ποιο λόγο; - ρώτησε δυνατά ο Στάμμερ Ο ένας από τους Ισπανούς σηκώθηκε και ήρθε προς το μέρος μας. -Με συγχωρείτε που πήραμε τψ πρωτοβουλία να σας προσφέ ρουμε ένα μπουκάλι-είπε, απευθυνόμενος στον Στάμμερ-, αλλά είμαστε ένθερμοι θαυμαστές του Γερμανικού λαού, του Fuhrer και του στρατού του. -Χαίρομαι πολύ που σας ακούω να το λέτε- απάντησε ο Στάμμερ, 47


αλλά τώρα θα σας προσκαλέσουμε εμείς να καθίσετε στο τραπέζι μας. θα παρατηρήσετε πολλά λάθη στα Ισπανικά μου, αλλά ο λο χαγός Κρόνος τ α μιλάει στην εντέλεια. Έτσι ξεκίνησε η φιλία με τον Πάκο Μαϊκέζ, που καταγό ταν από τη Βαλένθια και ασχολείτο με την εξαγωγή πορτο καλιού και έναν άλλο Ισπανό που βρισκόταν στο Παρίσι με τον Μάριο Φερνάντεζ Πένα. Ο Πάκο ήξερε όλα τα κακόφημα μέρη του Παρισιού. Τίποτα δεν ξέφευγε από την αντίλη ψη του και ήξερε να κρίνει με ταχύτητα και ακρίβεια. Του κάναμε κάποιες εξυπηρετήσεις που του φάνηκαν χρήσιμες. Δεν γύρισα να δω τον εισαγωγέα πορτοκαλιών, αλλά ξαναείδα τον άλλο Ισπανό, μέλος της Υπηρεσίας Πληροφοριών που η Κεντρική Γραμματεία του Κινήματος είχε οργανώσει στο Παρίσι, υπάτη διεύθυνση του Jesus Suevos, ΤΟΥ οποίου γραμματέας ήταν ο Μάριο Φερνάντεζ Πένα. Ο άνθρωπος που μόλις είχα γνωρίσει, που δούλευε σαν πληροφοριοδότης για εκείνη την Υπηρεσία, μου είπε μετά από μερικές μέρες ό τι ο διευθυντής του ήθελε να μου μιλήσει. Δωσαμε ραντεβού στο ίδιο εστιατόριο το "Βαλένθια". Εκεί μου σύστησε τον Μάριο Φερνάντεζ Πένα, με τον οποίο κανονίσαμε να συνανιηθούμε στο ξενοδοχείο το επόμενο πρωί. Εμφανίσιηκε σιην ώρα του. -Πως πάει λοχαγέ Κρόνος; -Καλά, πολύ καλά- του απάντησα. -Η εηίσκεψι μου οφείλεται στο γεγονός ότι θέλω να σας προσφέρω τις υπηρεσίες μου. Ανήκω στην Υπηρεσία Πληροφοριών της Φάλαγγας και είμαι σίγουρος ότι θα συμφωνήσουμε, από τη στιγμή που ο στόχος μας είναι κοινός και υπερασπιζόμαστε το ίδιο ιδεώδες. Τον άκουσα χωρίς καμία αντίδραση. Μου εξέθεσε λε πτομερούς την αποστολή που είχε αναλάβει, και κατάλαβα ότι η αφήγηση του περιείχε πολλά στοιχεία φαντασίας. -ι κ


Όταν όμως μου ανέφερε τον Jesus Suevos, επειδή φοβήθη κα ότι θα με αναγνώριζε, είπα στον Φερνάντεζ Πένα να μην με συστήσει σε κανέναν. Εκείνος μπορούσε να είναι η επα φή μου, και θα πληρωνόταν για τις ενδεχόμενες πληροφο ρίες που θα μου έδινε. Μολονότι διέμεναν σε ένα ξενοδο χείο επιταγμένο από τους Γερμανούς και απολάμβαναν ό λα τα προνόμια της περίστασης, τους φαινόταν λίγο και ε πεδίωκαν μεγαλύτερα κέρδη. Η επέλαση των συμμαχικών στρατευμάτων συνεχιζόταν. Παρόλες τις προσπάθειες του Γερμανικού στρατού, οι ε χθροί είχαν ενισχύσει και επεκτείνει το μέτωπο τους. Η κα τάσταση γινόταν ολοένα πιο δύσκολη και η νίκη ολοένα πιο απόμακρη. Ώ σ π ο υ έφτασε η κρίσιμη στιγμή της απόπει ρας εναντίον του Χίτλερ. Τότε μπόρεσα να συνειδητοποιήσω ότι όσο πιο πικρά εί ναι τα γεγονότα που απειλούν την ανθρωπότητα, ανήσυχη και αποπροσανατολισμένη, τόσο μεγαλύτερη είναι η επιπο λαιότητα πολλών ανθρώπων που αντί να προετοιμαστούν για τον επικείμενο κίνδυνο αφήνονται σε μια επιφανειακή και ρηχή ιδέα της ζωής, και ψάχνουν να το ρίξουν έξω και να αδιαφορήσουν για οτιδήποτε απαιτεί πειθαρχία, αυ στηρότητα και αίσθηση τιμής. Στην διάρκεια της παραμονής μου στο Παρίσι ζούσα ε πιπόλαια. Τα π ε ρ ι σ σ ό τ ε ρ α βράδια, μαζί με τον Π ά κ ο Μαϊκέζ ή άλλους Γερμανούς φίλους, τριγυρνούσα στην πό λη. Κινούμαστε σε ένα περιβάλλον αμφίβολης ηθικής, στο περιθώριο της οικογένειας και εκείνων των συναγωνισιών που με τόση γενναιοδωρία και θάρρος προσέφεραν τη ζωή τους στο πεδίο της μάχης. Η συμπεριφορά μας δεν μπο ρούσε να είναι χειρότερη. Είχαμε πόλεμο! 49


Ο Μάριο Φερνάντεζ Πένα, εκπρόσωπος των Υπηρεσιών Πληροφοριών της Ισπανικής Φάλαγγας στο Παρίσι, ανύ παντρος εκείνη την εποχή, ήταν ο δεύτερος εκείνης της ορ γάνωσης, επικεφαλής της οποίας ήταν, όπως ανέφερα, ο Jesus Suevos. Τα τηλεφωνήματα και οι επισκέψεις του Μάριο ήταν συνεχείς, και παρόλο που εγώ ήθελα να διακό ψω κάθε σχέση μαζί του, ο Στάμμερ με παρότρυνε να μην το κάνω, με σκοπό να μάθουμε τις κινήσεις τους Και να ενημε ρωθούμε για τις επαφές τους. Ο έμπιστος του santaderino τα ξίδευε συχνά στα Ισπανικά σύνορα, και με μερικές μεγάλες βαλίτσες έφερνε σιο Παρίσι διάφορα εμπορεύματα, ειδικά τσιγάρα και καφέ, που πουλούσε στην Γαλλική πρωτεύουσα. Τα γεγονότα εξελίσσονταν ραγδαία, και χρειάζονταν πε ρισσότεροι άντρες στην πρώτη γραμμή. Η ζυγαριά έκλινε προς το μέρος των Συμμάχων, και οι Γερμανοί στρατιώτες, πεσμένοι στο έδαφος, σχημάτιζαν ένα χαράκωμα με τα σώ ματα τους και δεν παραδίνονταν προτού ρίξουν και την τε λευταία σφαίρα, οι πληροφορίες ήταν καθημερινά πιο α νησυχητικές. Οι Σύμμαχοι διέθεταν αεροπορία, κανόνια και ιανκς σε απίστευτη ποσότητα. Ήταν μια μάχη ενός ελέφα ντα εναντίον ενός μυρμηγκιού. Η Μεραρχία "Βραδεμβούργο" είχε συγκεντρωθεί κοντά στο Παρίσι. Υπηρετούσαν σε αυτή μερικοί Ισπανοί- περίπου η δύναμη ενός λόχου- και έλαβα εντολές να ηγηθώ και να α ναχωρήσουμε για το μέτωπο της Νορμανδίας. Δεν ήταν δική μου αποστολή, αλλά η κατάσταση είχε περιπλεχτεί τέτοιο σημείο που ήταν απαραίτητο να χρησιμοποιηθεί οτιδήποτε μπορούσε να λειτουργήσει σαν ανάχωμα στην συμμαχική ε πέλαση. Ξεκινήσαμε την πορεία τα ξημερώματα (δεν μπορώ να πω με ακρίβεια την ημερομηνία- το μόνο που θυμάμαι εί ναι ότι ήταν το δεύτερο δεκαπενθήμερο του Ιουλίου) και το 50


απόγευμα είχαμε ήδη έρθει σε επαφή με τον εχθρό. Η άμυνα των θέσεων που μας ανάθεσαν υπήρξε δύσκο λη. Στα τριακόσια χιλιόμετρα της Νορμανδικής ακτής στην οποία επετέθησαν οι Σύμμαχοι δεν υπήρχαν πάνω από τέσ σερις Γερμανικές Μεραρχίες, και επιπλέον δυο Μεραρχίες τεθωρακισμένων που αντιστάθηκαν στην πρώτη επίθεση: η Das Reich και η Leibstandarte Adolf Hider. Στη συνέχεια έφτασαν άλλες μονάδες που σχηματίστηκαν επειγόντως. Ο θόρυβος ήταν τρομακτικός και όλα τα διαθέσιμα όπλα δη μιουργούσαν μια φρικιαστική ορχήστρα: κανόνια, οπλο πολυβόλα και τανκς. Η αεροπορία δεν σταματούσε τους βομβαρδισμούς ούτε λεπτό. Για είκοσι τέσσερις ώρες, πο λεμώντας ασταμάτητα, κρατήσαμε τις θέσεις, ώσπου μας αντικατέστησε ένας λόχος SS. Αναχωρώντας διαπίστωσα ό τι οι απο')λειες ξεπερνούσαν το 65% της δύναμης. Επέστρεψα στο Παρίσι και όταν έφτασα στο ξενοδοχείο με πληροφόρησαν ότι ο Πάκο Μαϊκέζ με είχε αναζητήσει καθημερινά. Κανείς όμως δεν ήξερε που βρισκόμουν, αν και του είχαν πει ότι οι αποσκευές μου βρισκόντουσαν ακό μα στο δωμάτιο μου. Του τηλεφώνησα αμέσως και ευτυχώς ήταν στο ξενοδο χείο. Στο τηλέφωνο με χαιρέτησε εγκάρδια: -Που ήσουνα; Το μυαλό μου πήγε οτο χειρότερο, αλλά είσαι ξα νά εδώ και αυτό είναι που μετράει. Έρχομαι αμέσως να σε δω. Έβγαλα τα βρώμικα ρούχα που φορούσα στο μέτωπο, φόρεσα την στολή μου και κατέβηκα στο χολ του ξενοδο χείου. Ο Πάκο δεν άργησε να έρθει. Καθίσαμε σε μια αί θουσα κοντά στην τραπεζαρία, ζήτησα ένα μπουκάλι σα μπάνια και την ήπιαμε με ηρεμία, ενώ ενημέρωνα τον Πάκο για τις πρόσφατες περιπέτειες μου. -Η κατάσταση είναι πολύ δύσκολη, έτσι δεν είναι; 51


-Ναι. Παρόλο πού μας θλίβει, δεν μπορούμε να κλείσουμε τα μά τια μπροστά στην πραγματικότητα. Δυστυχώς δεν μας οδηγεί α κριβώς στην αισιοδοξία. Η μάχη είναι τιτάνια. Οι εχθροί έχουν μια συντριπτική υπεροχή στον αέρα, με αποτέλεσμα οι δικές μας εφε δρικές Μεραρχίες να αποδεκατίζονται πριν ακόμα φτάσουν στην πρώτη γραμμή. -Πιστεύεις ότι οι Σύμμαχοι και οι Ρώσοι θα κατακτήσουν τψ Γαλλία; -Στο Γενικό Επιτελείο και στην δική μας Υπηρεσία μιλάνε για τα κρυφά όπλα, που θα χρησιμοποιηθούν την κατάλληλη στιγμή. Όλοι πιστεύουν ότι η νίκη θα είναι δικη μας. Το μόνο που μου έ χει απομείνει είναι η πίστη. Αφου τελειώσαμε το μπουκάλι αποφασίσαμε να πάμε να δειπνήσουμε μαζί για να μπορέσουμε να συνεχίσουμε την συζήτηση. -Σήμερα θα φάμε στου Κότι. -Εντάξει Πάκο. Πήγαμε στο ε σ τ ι α τ ό ρ ι ο και βολευτήκαμε σε μια άκρη, μακριά από την ορχήστρα. -Κρόνος, θέλω να σκεφτείς καλά αυτά που θα σου πω. Αυτές τις μέρες που απουσίαζες, σκέφτηκα πολύ την κατάσταση και ειλι κρινά πιστεύω ότι το πρόβλημα δεν είναι ξεκάθαρο. Έχω πολλούς Γάλλους φίλους, και γνωρίζω τους περισσότερους από τους επικε φαλείς ανάμεσα στους Ισπανούς πρόσφυγες. Όλοι οργανώνονται και διαθέτουν πολλά όπλα. Περιμένουν την στιγμή να κατέβουν στους δρόμους και να κάνουν μια σφαγή. Δεν ξέρω τι θα μπορού σε να συμβεί... -Τίποτα, δεν θα συμβεί τίποτα. Μιλάνε για τους maquis και για την αντίσταση, αλλά στην πραγματικότητα δεν υπάρχουν. Πολλοί Γάλλοι μιλάνε συνεχώς για την αντίσταση, αλλά είναι τόσο κρυφή που δεν επιχειρεί πουθενά. Το βλέπεις, στο Παρίσι μπορεί κανείς 52


να βγει οποιαδήποτε ώρα της ημέρας ή της νύχτας, και να πάει ό που θέλει χωρίς να διατρέξει κανένα κίνδυνο. Πες μου πού είναι οι αντιστασιακοί; Κανένας τους δεν φανερώνεται. Είσαι μάρτυρας ότι γυρίσαμε κάθε γωνιά στο Παρίσι και ποτέ δεν μας ενόχλησε κανείς. Και όχι μόνο, αλλά μόλις ακούσουν ότι είσαι Γερμανός, έ χεις το ελεύθερο. Αφου τελειώσαμε το δείπνο μας, ο Πάκο με συνόδεψε μέχρι το ξενοδοχείο και πήγε να ξεκουραστεί. Ετοιμαζόμουν να ξαπλώσω όταν χτύπησε το τηλέφωνο. Ήταν ο Στάμμερ, και η φωνή του είχε έναν εντελώς διαφο ρετικό τόνο, που πρώτη φορά άκουγα: -Να παρουσιαστείς αμέσως στο ξενοδοχείο Lutecia! -Τι συμβαίνει; -Μην κάνεις ερωτήσεις και έλα αμέσως. Τράβηξα την ασφάλεια του περίστροφου, τοποθέτησα μια σφαίρα στην κάννη, πήρες δυο εφεδρικούς γεμιστήρες και βγήκα από το δωμάτιο μου. Στον διάδρομο συνάντησα άλλους αξιωματικούς που πή γαιναν βιαστικά προς τη σκάλα. Φαίνεται ότι είχαν λάβει την ίδια διαταγή. Πλησίασα δυο ταγματάρχες των SS που πήγαιναν στην ίδια κατεύθυνση. Περπατήσαμε μαζί μέχρι το "Lutecia" χωρίς να ανταλλάξουμε κουβέντα. Το ξενοδοχείο ήταν περικυκλωμένο από στρατιώτες των SS. Για να μπούμε μέσα έπρεπε πρώτα να παρουσιάσουμε τα έγγραφα μας. Ενώ ανέβαινα τις σκάλες, όπου συνωστίζονταν αξιωμα τικοί, έκανα διάφορες σκέψεις. Μήπως οι Σύμμαχοι βρι σκόντουσαν στο Παρίσι; Οι Γάλλοι είχαν ξεσηκωθεί; Όχι, στους δρόμους επικρατούσε απόλυτη ηρεμία. Τι θα μπο ρούσε να είναι τόσο σ ο β α ρ ό ; Το τέλος του πολέμου; Ανοίγοντας δρόμο μέσα στην κοσμοσυρροή, κατάφερα να 53


φτάσω στον δεύτερο όροφο, όπου βρήκα τους περισσότε ρους από τους ανώτερους μου. -Τι συμβαίνει; Ρώτησα τον Στάμμερ. -0 Fuhrer δέχτηκε μια απόπειρα δολοφονίας. Ένας συνταγμα τάρχης τοποθέτησε μια βόμβα στην τουαλέτα του γραφείου τον. στην έκρηξη σκοτώθηκαν μερικοί από τους συνεργάτες του και ο ί διος ο Fuhrer τραυματίστηκε ελαφρά. Όλοι, διψώντας να μάθουν ειδήσεις, χρησιμοποιούσαν ασταμάτητα τα συστήματα επικοινωνίας. Ρωτούσαν ξανά και ξανά, ζητούσαν διαταγές που περίμεναν με ανησυχία, και κάθε είδηση που ερχόταν μεταδιδόταν από το ένα μέ ρος στο άλλο σαν κανάλι ύδρευσης. Παρόλο που όλοι έδει χναν ψυχραιμία, ήταν φανερός ο γενικός εκνευρισμός. Οι κινήσεις, οι ερωτήσεις, τα πρόσωπα ήταν μια ένδειξη του ψυχολογικού κλίματος. Η κατάσταση ήταν πολύ σοβαρή και συγκεχυμένη, παρόλο που μας διαβεβαίωναν ότι ο Χίτλερ ήταν ζωντανός. Μας έδωσαν τις πρώτες διαταγές. Σε ορισμένες υπεύθυ νες θέσεις υπήρχαν προδότες που συνεργάστηκαν με τους επίδοξους δολοφόνους. Έ π ρ ε π ε να καταλάβουμε εκείνες τις θέσεις και να τιμωρήσουμε τους προδότες. Οι διαταγές ή ταν σύντομες, συγκεκριμένες και άμεσες. Άρχισαν να βρυχώνται οι μηχανές των αυτοκινήτων ενώ αναχωρούσαν εκείνοι που θα καταλάμβαναν τις υπηρεσίες. Όπως ήταν λογικό, δεν ξεχνούσαν να ελέγξουν προληπτικά τα όπλα τους- πολλοί κρατούσαν πιστόλια οπλοπολυβόλα με πολλούς γεμιστήρες στη ζώνη. Πως θα τελείωναν όλα αυ τά; Δεν μπορούσα να κάνω καμία πρόβλεψη, αλλά συνει δητοποιούσα επακριβώς την σοβαρότητα της στιγμής από την συμπεριφορά των αντρών της Υπηρεσίας μου, που για πρώτη φορά έβλεπα ένστολους. 54


Καθόμουν στον καναπέ όταν ένιωσα ένα χέρι στην πλά τη μου, ενώ μια φωνή μου ψιθύριζε: -Πηγαίνετε στο γραφείο τον επικεφαλής, σας περιμένει να μυήσετε. Ο συνταγματάρχης μου είπε: -Έχονμε σνγκεκριμένες ειδήσεις σχετικά με την απόπειρα δολο φονίας πον δέχτηκε ο Fuhrer μας, και ξέρουμε τι τακτική πρέπει να ακολουθήσουμε. Για μια ακόμα φορά έγινε φανερό ότι αυτός είναι ο άνθρωπος που έχει καθορίσει η μοίρα να μας οδηγήσει στην τελική νίκη. Οι διαταγές από το Γενικό Επιτελείο είναι πολύ ξε κάθαρες και απόλντες: πρέπει να εξοντώσουμε τονς προδότες όπον και αν βρίσκονται. Μπορούμε να συγχωρήσουμε οτιδήποτε ε κτός από την προδοσία και η τιμωρία πρέπει να είναι παραδειγ ματική. Σας δίνω μια ειδική διαταγή ώστε να μην σας ενοχλήσουν. Αν σας ζητήσουν τα έγγραφα σας δείξτε αυτή την διαταγή, που θα σας επιτρέψει να κυκλοφορείτε ελεύθερα. -Ενχαριστώ σννταγματάρχα. -Δεν χρειάζεται να με ενχαριστείτε. Όλα αυτά οφείλονται στην έ ντιμη συμπεριφορά σας. Βγαίνοντας από το γραφείο του συνταγματάρχη είδα στην γραμματεία μια ομάδα άντρες. Ανάμεσα τους ήταν ο Στάμμερ, ανθρώπινος αλλά και ξεχωριστός, σίγουρος για τον εαυτό του. Τα μέλη της ομάδας, που είχαν συνομιλήσει με τον συνταγματάρχη, μου είπαν να πάω μαζί τους. Είμαστε πέντε συνολικά, και οι δυο φορούσαν τον Σταυρό των Ιπποτών. Βγήκαμε από το ξενοδοχείο Lutecia χωρισμένοι σε δυο ομάδες. Ο Στάμμερ και ο Σταλ με έβαλαν ανάμεσα τους. Οι άλλοι δυο μας ακολουθούσαν. Επικρατούσε απόλυτη σιω πή, και η ερημιά στους δρόμους ήταν τρομακτική. Δεν συ ναντήσαμε ψυχή. Δεν θα ξεχάσω ποτέ τη νύχτα της 20ης Ιουλίου 1944, σε 55


ένα Παρίσι θλιβερό, σιωπηλό και ουσιαστικά νεκρό. Περπατούσαμε σιωπηλά και προσεκτικά. Καθένας μας έ κανε διάλογο με τη σκέψη του. Φτάσαμε στην rue de Rivoli. Κοντά στην Πλας ντε λα Κονκόρντ υπήρχε ένα καφέ που διανυκτέρευε: μπήκαμε μέσα και καθίσαμε σε ένα τραπέζι. Ο ταγματάρχης Μύλλερ ξεκίνησε τη συζήτηση αναφω νώντας: -Auswurf! Είμαστε περικυκλωμένοι από προδότες και θα μας συμ βεί ότι συνέβη και το "14". Ο Στάμμερ είπε: -Οι στρατηγοί δεν μπορούν να συγχωρήσουν στον Fuhrer μας τον θρίαμβο του γερμανικού λαού. Ότι εκείνοι δεν κατάφεραν ποτέ να πετύχουν με τα όπλα, ο Χίτλερ το κατέκτησε με την θυσία, την ε ξυπνάδα και την τόλμη. Ο Στάουφενμπεργκ δεν θα αρκεστεί να εί ναι επικεφαλής του Γενικού Επιτελείου του διοικητή που ηγείται του Στρατεύματος Εφέδρων. Θα ήθελε να έχει τα προνόμια της τά ξης του. Αλλά στην Γερμανία η πατρίδα δεν είναι πλέον κτήμα ο ρισμένων σε βάρος των υπόλοιπων πολιτών. Όταν αποχαιρετιστήκαμε ξημέρωνε. Φτάνοντας στο ξε νοδοχείο συνάνιησα τον Μάριο Φερνάνιεζ Πένα. Μόλις με είδε ήρθε βιαστικά προς το μέρος μου. -Είναι αλήθεια ότι σκότωσαν τον Χίτλερ; -ρώτησε κοφτά. -Ποιος σου είπε κάτι τέτοιο; -Στις ξένες πρεσβείες δεν μιλάνε για τίποτα άλλο. Λένε ότι ένας στρατάρχης πήρε την αρχηγία για να υπογράψει ειρήνη με τους Συμμάχους. Από ότι άκουσα, το στράτευμα ανέλαβε την ευθύνη για τα πάντα και απέλυσε αρχηγούς και αξιωματικούς των SS. -Ανοησίες και ψέματα. Είναι αλήθεια ότι ο Χίτλερ δέχτηκε μια δο λοφονική απόπειρα, αλλά τα τραύματα είναι ασήμαντα. Παρόλο που μερικοί από τους (ηενούς συνεργάτες του έχασαν τη ζωή τους, ο Fuhrer ως εκ θαύματος δεν έπαθε τίποτα. Ο συνταγματάρχης όμως 56


που τοποθέτησε τη βόμβα δεν μπόρεσε ή δεν ήξερε να περιμένει, και δοκίμασε να πάρει ένα αεροπλάνο για το Βερολίνο για να διαδώσει την είδηση. Αυτή είναι η αλήθεια. Η συνωμοσία κατεστάλη. Συνόδεψα τον Μάριο ως την έξοδο του ξενοδοχείου και είδα την Τάνια. Μου έκανε νόημα να πλησιάσω από την πόρτα του κοσμηματοπωλείου όπου εργαζόταν. Την είχα γνωρίσει τις πρώτες μ έ ρ ε ς που έμενα στο Παρίσι. Το Παρίσι εκείνους τους καλοκαιρινούς μήνες έδινε την εντύ πωση μιας νεκρής πόλης. Η Τάνια, που θα μπορούσε να εί χε φύγει για να γλιτώσει από τη ζέστη σε κάποια παραλία ή ορεινό χωριό, είχε συνεχίσει να εργάζεται για να μην απο χωριστεί τους γονείς και τον αδελφό της. Πρέπει να μιλήσω με την Τάνια, σύντροφο του ελευθέ ρου χρόνου μου. Εκείνη η ψηλή, ξανθιά κοπέλα, με το εκ φραστικό πρόσωπο και το αγαλματένιο κορμί, ήταν κόρη Ρώσων προσφύγων που είχαν δραπετεύσει από την χώρα τους εξαιτίας της Επανάστασης. Ήταν παντρεμένη, αλλά ο άντρας της βρισκόταν σε ένα στρατόπεδο Γάλλων αιχμα λώτων από τότε που τελείωσε η εκστρατεία της Γαλλίας. Η Τάνια, συμπαθητική και ευχάριστη, ζοΰσε στο ίδιο κτίριο με τους γονείς της, στο Καρτιέ Λατέν, αλλά σε ένα ανεξάρ τητο διαμέρισμα. Ή τ α ν μια πολύ ενωμένη οικογένεια. Οι γονείς της ήταν κλασικοί Ρώσοι, συναισθηματικοί και νο σταλγικοί, γεμάτοι πικρίες. Το ηλικιωμένο ζευγάρι έτρεμε με την σκέψη ότι οι κομμουνιστές ίσως έφταναν στο Παρίσι. Είχαν ήδη υποφέρει στη Ρωσία, στη Μόσχα συγκεκριμένα, τις τραγικές ημέρες της Οκτωβριανής Επανάστασης. Διέσχισα τον δρόμο και πλησίασα την Τάνια. Ανήσυχη, με ρώτησε τι συνέβαινε, γιατί ακουγόντουσαν διάφορα σχόλια και λεγόταν ότι οι Γερμανοί ετοιμάζονταν να ζητήσουν ειρή νη. Η απάντηση μου, ξεκάθαρη και σαφής, την καθησύχασε. 57


-Οι γονείς μου ανησυχούν-είηε η Τάνια. Αν οι κομμουνιστές φτά σουν ως εδώ, πιστεύεις ότι θα μας οδηγήσουν στην Ρωσία των μπολσεβίκων; -Ούτε να το σκέφτεσαι. Αν έρθει κάποιος εδώ, θα είναι Εγγλέζοι, Γάλλοι ή Αμερικανοί. Όλη αυτή η σύγχυση τάρα οφείλεται σε έ να εντελώς διαφορετικό αίτιο. -Μισέλ, είναι αλήθεια ότι σκότωσαν τον Χίτλερ; -Όχι. Δέχτηκε μια δολοφονική επίθεση, αλλά τα τραύματα του εί ναι ασήμαντα. Εκείνη την στιγμή πλησίασε η άλλη υπάλληλος του κοσμη ματοπωλείου, ανήσυχη κι εκείνη για τα γεγονότα. Λίγο αργό τερα, ο ιδιοκτήτης του καταστήματος φώναξε τις υπαλλήλους του να επανέλθουν σιη θέση τους, και αποχαιρετιστήκαμε. Την επόμενη μέρα πήγαμε με τον Στάμμερ στο Champs Elysees και μάθαμε περισσότερες λεπτομέρειες για τα συμ βάντα. Οι παράνομες οργανώσεις, με την στήριξη ορισμέ νων Γερμανών αξκοματικών που είχαν έρθει σε επαφή μαζί τους, ήθελαν να επιταχύνουν την είσοδο των Συμμάχων στο Παρίσι, αλλά η συνωμοσία είχε εξαλειφτεί άμεσα: οι γερ μανικές υπηρεσίες ασφάλειας, λειτουργώντας γρήγορα και αποτελεσματικά, είχαν αφήσει τις επιτελικές θέσεις στα χέ ρια των απόλυτα έμπιστων του Χίτλερ. Οι δυνάμεις που ήταν τ ο π ο θ ε τ η μ έ ν ε ς στα νότια του Παρισιού αποσύρονταν. Μερικοί ξένοι της Μεραρχίας "Βραδεμβούργο" εγκατέλειπαν την μονάδα τους, και έτσι εμφανίσιηκαν στο Παρίσι ομάδες από Ισπανούς που ανήκαν σε αυτήν την Μεραρχία, οι οποίοι προσπαθούσαν να ξεφύ γουν από τον κίνδυνο. Σε ένα μπαρ κοντά στην πλατεία της Ό π ε ρ α ς συναντή θηκα με δυο από εκείνους τους "αποστρατευμένους", τον Λουίς Γ. και τον Ρικάρντο Β. ντυμένοι με πολιτικά, τριγυρ58


νουσαν σ α ς γερμανικές υπηρεσίες βοήθειας αναζητώντας ένα πιάτο σούπα. Περίμεναν σε εκείνο το μπαρ έναν άλλο Ισπανό που είχε υποσχεθεί να επιλύσει την οικονομική τους "δυσχέρεια". Τους λυπήθηκα και τους δάνεισα μερικά φρά γκα, που υποσχέθηκαν να μου επιστρέψουν. Τα καμπαρέ συνέχιζαν να λειτουργούν, και οι πελάτες τους ήταν σχεδόν αποκλειστικά οι κατακτητές και όσοι α σχολούνταν με τη μαΰρη αγορά. Το Μαξίμ, το Λίντο και άλ λα ήταν προνόμιο του στρατού κατοχής. Στο Μουλέν Ρουζ η Εντίθ Πιάφ τραγουδούσε κάθε βράδυ. Εκείνο το τελευταίο καλοκαίρι το Παρίσι ήταν άβολο, α νασφαλές και τραγικό τόσο για τους κατακτητές όσο και για τους κατακτημένους. Όλοι έλπιζαν σε κάποιο θαΰμα, στο οποίο θα συμμετείχαν εξίσου οι άντρες εκείνων των δυο λα ών που είχαν έρθει αντιμέτωποι μεταξύ τους σε διάφορους πολέμους. Τα γεγονότα ήταν καταιγιστικά. Κάθε μέρα οι δρόμοι φαίνονταν ολοένα πιο έρημοι και η προσωπική α σφάλεια γινόταν πιο δύσκολη. Αρχηγοί και αξιωματικοί εί χαν τα όπλα έτοιμα για να τα χρησιμοποιήσουν την κατάλ ληλη στιγμή, θ έ λ ω όμως να τονίσω ότι, αντίθετα από όσα ε λέχθησαν μετά τον πόλεμο, λίγοι ήταν οι Γάλλοι που ήταν διατεθειμένοι να πιάσουν τα όπλα υπέρ των Συμμάχων. Έ φ τ α σ ε η στιγμή που διακόπηκε η επικοινωνία με την Ισπανία. Μερικοί από εκείνους που το 1940 δήλωναν έτοι μοι να δώσουν τα πάντα για την Γερμανία και τον F u h r e r , τώρα, την ώρα της αλήθειας, καταριόντουσαν την μοίρα και παραπονιόνταν που έπρεπε να εγκαταλείψουν το Παρίσι. Η οργάνωση, που μέχρι τότε υπήρξε τέλεια, έχασε τον έ λεγχο. Το ξενοδοχείο Lutecia ερήμωσε μέσα σε λίγες ώρες. Παρέμειναν μόνο μερικοί άντρες ενός τομέα των SS υπό τις διαταγές ενός λοχία. 59


Ζήτησα να μάθω για την Υπηρεσία μου, αλλά κανείς δεν ήξερε να μου πει τίποτα. Τηλεφώνησα στο ξενοδοχείο και ο θυρωρός μου είπε ότι είχαν έρθει να με ζητήσουν και ότι θα επέστρεφαν. Δεν λειτουργούσε πλέον ούτε το μετρό ούτε τα λεωφορεία, αλλά στο Lutecia είχαν μείνει μερικά ποδή λατα. Πήρα ένα και κατευθύνθηκα στο ξενοδοχείο. Εκεί βρήκα ένα σημείωμα του Στάμμερ, που μου υπεδείκνυετο ενδεδειγμένο σ η μ ε ί ο για να φύγω από το Παρίσι. Οι Σύμμαχοι είχαν φτάσει στις Βερσαλλίες και η κατάσταση ή ταν δραματική. Στους δρόμους άρχισαν να ακούγονται πυ ροβολισμοί από τουφέκια και ριπές οπλοπολυβόλων. Πήρα ότι μπορούσα να μεταφέρω στο σακίδιο, τοποθέ τησα στο τιμόνι του ποδηλάτου το οπλοπολυβόλο και κατευ θύνθηκα στη rue Foch που ήταν το συμφωνημένο σημείο. Πέρασα από την Πλας ντε λα Κονκόρντ και τα C h a m p s Elysees μέχρι την Αψίδα του Θριάμβου. Όταν έφτασα στην Πλας νιε λ' Ετουάλ, έσιριψα στην rue Foch και φτάνοντας στον αριθμό 36 συνειδητοποίησα ότι είχαμε μείνει λίγοι. Δεν φύγαμε εκείνη την ημέρα. Άφησα εκείτο σακίδιο και επέστρεψα στο ξενοδοχείο με μια ελαφριά Citroen II. Εκεί βρήκα τον Πάκο Μαϊκέζ, που μου διηγήθηκε ότι είχε περά σει από ορισμένους δρόμους όπου δεν υπήρχε πλέον ίχνος των Γερμανών. Ή θ ε λ ε να γυρίσει στo ξενοδοχείο και δεν θέ λησα να τον αφήσω μόνο. Ο Πάκο πήρε το τιμόνι και εγώ έβγαλα από το παράθυ ρο το οπλοπολυβόλο, έτοιμος να απωθήσω οποιαδήποτε ε πίθεση. Σε μια διασταύρωση μας σταμάτησε μια ομάδα α πό Γερμανούς στρατιώτες, με επικεφαλής ένας αξιωματικό. Κατέβηκα από το αυτοκίνητο, έδειξα τα έγγραφα μου και με άφησαν να περάσω. Άφησα τον Πάκο στο ξενοδοχείο του και επέστρεψα στο οο


δικό μου. Οι πυροβολισμοί είχαν πυκνώσει, αλλά είχα την τΰχη να μην γίνω στόχος. Οι στρατιώτες περπατούσαν σΰριζα στα κτίρια, ως επί το πλείστον ακατοίκητα, με τις πόρ τες, τα μπαλκόνια και τα παράθυρα κλειδαμπαρωμένα. Περίμεναν την άφιξη των Συμμάχων. Αργότερα θα βρι σκόντουσαν πολλοί "ήρωες", περήφανοι που φώναξαν "Vive La France" όταν εμφανίστηκαν τα πρώτα τανκς, τα οποία υποδέχτηκαν με αγαλλίαση οι εξόριστοι Ισπανοί. Η αναχώρηση από το Παρίσι υπήρξε γεμάτη απρόοπτα. Γύρισα ξανά στην rue Foch. Οι φίλοι μου από την Υπηρεσία είχαν φύγει, αφήνοντας εντολή να ακολουθήσω τους τελευ ταίους που εγκατέλειπαν το Παρίσι. Δεν υπήρχαν αρκετοί ο δηγοί για τα αυτοκίνητα. Ένας από τους διερμηνείς μου εξή γησε την κατάσταση. Εν ολίγοις, είχε φτάσει η στιγμή να φω νάξουμε εκείνη την φράση του στρατώνα "Maricon el ultimo!" Οι ελάχιστες δυνάμεις που είχαν απομείνει στην γαλλική πρωτεύουσα ήταν συγκεντρωμένες σε στρατηγικά σημεία. Οι "αντιστασιακοί" είχαν συνειδητοποιήσει το γεγονός και άρχισαν να προκαλούν, αν και δεν τόλμησαν να επιτεθούν στα τάγματα. Χτυπούσαν τους στρατιώτες μόνο όταν βρί σκονταν σε ζεΰγη, και γινόντουσαν ακόμα πιο τολμηροί με όσους έβρισκαν μόνους. Δεν ανησυχούσα όμως ιδιαίτερα, α πό τη στιγμή που ήμουν διατεθειμένος να πουλήσω ακριβά το τομάρι μου και δεν θα με έβρισκαν απροετοίμαστο. Μου ανέθεσαν ένα αυτοκίνητο και τρεις στρατιώτες. Ένας από αυτούς θα ήταν οδηγός και με τους άλλους δυο θα έπρεπε να απωθήσω οποιαδήποτε επίθεση. Προχωρώντας με ταχύτητα, έδωσα διαταγή να πυροβολήσουμε στο ψαχνό προκειμένου να διασχίσουμε το Παρίσι. Ξεκινήσαμε από την rue Foch φτάσαμε στην Place de Γ Etual, και διασχίζοντας τα Champs Elysees και την Place de 61

BERLIN A VIDA Ο MUERTE

L' Concorde κατευθυνθήκαμε στην Place de L' Opera, όπου μας σταμάτησε μια ριπή πυροβολισμών. Πέσαμε αμέσως στο έδαφος και προσπαθήσαμε να εντοπίσουμε το σημείο από όπου προήλθαν οι πυροβολισμοί, που έπαυσαν την ίδια στιγμή που σταμάτησε το αυτοκίνητο, αλλά στο μεταξύ μας είχαν τρυπήσει δυο λάστιχα. Είμαστε αναγκασμένοι να ε γκαταλείψουμε το αυτοκίνητο, καθώς και τα πράγματα που μας ήταν τόσο απαραίτητα. Η τύχη όμως ήταν με το μέρος μας. ενώ ακόμα παραπονιόμασιε είδαμε να καταφτάνει με μεγάλη ταχύτητα από έ ναν από τους δρόμους που έβγαιναν στην πλατεία ένα αυ τοκίνητο με την γαλλική σημαία. Φωνάξαμε αλτ, αλλά προ τού φτάσει κοντά μας το αυτοκίνητο φρέναρε απότομα. Κατέβηκαν τρεις άντρες που μόλις προλάβαμε να δοΰμε κα θώς έτρεχαν σαν ζαρκάδια για να σωθούν. Ένας από τους στρατιώτες πυροβόλησε στον αέρα, αλλά ένας από τους Γάλλους έπεσε στο έδαφος σαν να τον χτύπη σε κεραυνός. Βλέποντας ότι κανείς δεν πήγαινε να τον βοη θήσει, έτρεξα κοντά του. Ενώ τον ανασήκωνα, κάρφωσε το βλέμμα του στην στολή μου και με κοίταξε έντρομος. -Είσαι τραυματισμένος; Τον ρώτησα -Όχι... όχι, κύριε. Αν και ήταν σώος και αβλαβής, η φωνή του έμοιαζε σαν ετοιμοθάνατου. Έ τ ρ ε μ ε σαν να είχε σπασμούς. -Καλά, φύγε, και ευχαριστώ για το αυτοκίνητο. -Ναι... ναι...χίλια ευχαριστώ- ψέλλισε ο δυστυχής, που λίγο αρ γότερα θα γινόταν "ήρωας της Απελευθέρωσης". Μεταφέραμε τις αποσκευές μας στο αυτοκίνητο που μας είχαν μόλις "παραχωρήσει" οι Γάλλοι και συνεχίσαμε. Πλησιάζαμε στα προάστια του Παρισιού όταν από την αντίθετη πλευρά έμπαιναν στην πρωτεύουσα τα πρώτα συμ62


μαχικά τανκς. Οι δρόμοι ήταν μπλοκαρισμένοι από κάθε είδους όχημα που καθιστούσαν αδύνατη την προσπέλαση. Κάναμε συνεχείς στάσεις, και πολλές φορές αναγκαστήκα με να βγούμε από τον δρόμο. Μετά από ένα πολΰ δύσκολο ταξίδι φτάσαμε στη Νανσυ. Είχα σκοπό να αποχωριστώ τους συνταξιδιώτες μου και να πάρω ένα τρένο για το Βερολίνο. Παρουσιάστηκα στη Στρατιωτική Διοίκηση, και εκεί μου έδωσαν όλα τα απαραίτητα έγγραφα για να περάσω τα γαλλο-γερμανικά σύνορα και να ταξιδέψω ως το Βερολίνο.

63

ΚΕΦΆΛΑΙΟ II ταν φτάσαμε στο Στρασβούργο, στα γερμανικά σύνορα, η Γκεστάπο και οι δυνάμεις των SS διέ ταξαν να εκκενωθεί το τρένο. Αξιωματικοί και στρατιώτες, όπως και πολίτες, αναγκάστηκαν να περάσουν από ανάκριση. Εγώ, με τα άθλια γερμανικά μου, φοβήθη κα ότι θα αντιμετώπιζα προβλήματα, αλλά άλλη μια φορά η τύχη ήταν με το μέρος μου. Έ ν α ς από τους επικεφαλείς του ελέγχου ήταν γνωστός, με τον οποίο είχαμε γίνει φίλοι από τότε που έκανε την ίδια υπηρεσία στην Μπαϊόνα. Για δυο χρόνια είχε υπηρετήσει στα γαλλο-ισπανικά σύνορα. Με κάλεσε να πάω στο γρα φείο του, μου ετοίμασε καφέ, και μου πρόσφερε ένα κονιάκ. Στο μεταξύ μου εξήγησε:


-Μου φαίνεται σαν ψέματα που υπάρχει τέτοια δειλία ανάμεσα στους συμπατριώτες μου. Ενώ οι δικοί μας στρατιώτες προσφέρουν τα πάντα, εκείνοι οι σιχαμεροί γραφειοκράτες, που για χρόνια ζού σαν μια ήρεμη ζωή, βολεμένη και κοσμική στην γαλλική πρωτεύ ουσα, τώρα που φαίνεται ότι το πλοίο βυθίζεται, συμπεριφέρονται σαν ποντίκια. Έ δ ε ι ξ ε μια πόρτα και πρόσθεσε: -Εκεί μέσα βρίσκονται πάνω από είκοσι από αυτά τα κουνέλια, που θα χρειαστεί να απαντήσουν για την δειλία τους. Μερικοί θα πλη ρώσουν με τη ζωή τους. Κοίταξα τον φίλο μου χωρίς να ξέρω τι να απαντήσω και τελικά μουρμούρισα μηχανικά: -Ναι, βέβαια... Ένιωθα έντονη αμηχανία. Είναι αλήθεια ότι πήγαιναν γυρεύοντας, επειδή δεν ήξεραν πώς να ελέγξουν τον φόβο, αλλά βαθιά μέσα μου δεν μπορούσα να φανώ τόσο ανελέη τος όσο εκείνος ο Γερμανός. Στο μεταξύ ο έλεγχος συνεχιζόταν- νέα θύματα έμπαιναν στο δωμάτιο. Εγώ παρέμεινα εντελώς ατάραχος, περιμένο ντας να οργανωθεί η πομπή. Εν τέλει, τα μεγάφωνα ανακοίνωσαν ότι το τρένο που ή ταν σταθμευμένο στην τρίτη αποβάθρα θα αναχωρούσε α πευθείας για το Βερολίνο. Σε κάθε πόρτα βαγονιου ένας στρατιώτης εξέταζε ξανά τα έγγραφα, ενώ έδειχνε σε κάθε επιβάτη την θέση του. Μετά από ένα ταξίδι χωρίς προβλήματα, φτάσαμε στο Βερολίνο. Η πρωτεύουσα του Ράϊχ άλλαζε συνεχώς πρόσω πο. Μετά από κάθε βομβαρδισμό των συμμάχων, η όψη κά θε περιοχής που είχε χτυπηθεί ήταν εντελώς διαφορετική. Εκεί που υπήρχε ένα εξαίσιο άγαλμα είχε μείνει ένας κρα τήρας, τα πιο ψηλά κτίρια είχαν γίνει ένας σωρός από ερεί00


πια, η ερημιά και η ρημαγμένη όψη προκαλούσαν έκπλη ξη και αποπροσανατολισμό. Κατευθύνθηκα στην Anhalter Bahnhof και διέσχισα την υπόγεια διάβαση που οδηγούσε στο ξενοδοχείο Εξέλσιορ. Ζήτησα ένα δωμάτιο και έκανα ένα αναζωογονητικό μπά νιο. Αμέσως υστέρα παρουσιάστηκα στη Στρατιωτική Διοίκηση. Έ δ ω σ α τον αριθμό Feldpost, αλλά κανείς δεν ή ξερε που βρισκόταν η μονάδα μου. Τελικά, μετά από πολλές συζητήσεις, μου εξέδωσαν ένα διαβατήριο για τη Βιέννη. Ενόσω περίμενα την διαταγή για να αναχωρήσω, αποφάσι σα να εκμεταλλευτώ την ευκαιρία για να επισκεφτώ το ΙβηροΑμερικανικό Ινστιτούτο, γνωρίζοντας ότι εκεί βρισκόντουσαν ο στρατηγός Φάουπελ με την γυναίκα του, για τους οποίους εί χα ακούσει πολλά, χωρίς όμως να τους έχω συναντήσει. Από τον κήπο μέχρι το γραφείο της καθηγήτριας Φάουπελ χρειάστηκε να διασχίσω τον προθάλαμο, την αί θουσα επισκέψεων και άλλες αίθουσες γ ε μ ά τ ε ς από Ισπανούς, που ζούσαν στην σκιά των Φάουπελ. Μερικοί α πό αυτούς είχαν υπηρετήσει στη "Κυανή" Μεραρχία, χωρίς όμως να βρεθούν σιο μέτωπο, και είχαν καταλήξει σε δια φορετικές θέσεις, κολλημένοι στα φουστάνια της καθηγή τριας. Εκείνοι έλεγχαν το πρωτόκολλο των επισκέψεων, και από την πρώτη στιγμή κοίταζαν με φόβο. Όταν μπήκα στο γραφείο της καθηγήτριας, εκείνη, χω ρίς να μου πει να καθίσω, με ρώτησε: -Εσείς από πού έρχεστε; -Από το Παρίσι. -Από το Παρίσι; - ρώτησε η καθηγήτρια Φάουπελ γεμάτη κατά πληξη. Σας άφησαν να περάσετε οι υπηρεσίες ελέγχου μας; Η καλύτερη απόδειξη ότι τα έγγραφα μου είναι εντάξει είναι το γεγονός ότι βρίσκομαι εδώ- απάντησα, κάπως ενο(57

BKRLIN A VIDA Ο MUERTK

χλημένος. Πιστέψτε με ότι αυτό με δυσαρεστεί βαθύτατα, από τη στιγμή που καταλαβαίνω ότι η θέση μου είναι στην πρώτη γραμμή. Σαν αξιωματικός όμως του γερμανικού στρατού, πρέπει να ακολουθήσω κατά γράμμα τις εντολές που πήρα. -Καλά, καλά, καθίστε και πέστε μου... Εκείνη την στιγμή, ένας άγνωστος, μάρτυρας της συνά ντησης, επενέβη για πρώτη φορά. -Ίσως να είναι ένας από εκείνους τσνς καμουφλαρισμένους τύπους ηου στέλνουν τώρα οι εγγλέζοι- δήλωσε. -Δεν είμαι κατάσκοπος! - απάντησα, προσβεβλημένος από εκείνη την απαράδεκτη υπόνοια. Και εσύ είσαι ένας κακορίζικος, και αν δεν βρισκόμαστε σε αυτό το γραφείο θα σου έκλεινα το στόμα για πάντα. Δειλέ! Ό σ ο μιλούσα είχα φέρει το χέρι μου αυτόματα στο πι στόλι. Η καθηγήτρια όμως, πιστεύοντας στην αθωότητα μου, με παρακάλεσε να η ρ ε μ ή σ ω και δικαιολόγησε όσο μπορούσε εκείνο τον τύπο. -Εξαιτίας των ανώμαλων περιστάσεων που ζούμε, πρέπει να αμ φιβάλλουμε για τους πάντες για λόγους αρχής. Σαν παρακαλώ να μην λάβετε υπόψη σας ότι είπε ο καθηγητής Αρριζουμπιέτα. Εφευρίσκοντας ένα ανύπαρκτο ραντεβού, ζήτησα την ά δεια να τους αποχαιρετήσω. Στο δρόμο υποσχέθηκα στον ε αυτό μου να μην ξαναγυρίσω ποτέ σε εκείνο το μέρος αν δεν με προσκαλούσαν. 1

Την επόμενη μέρα έφυγα για την Βιέννη. Για μια ακόμα

1 Με το πέρασμα του χρόνου δεν επρεπε να εκπλαγώ με τον τρόπο σκέ ψης του Μαρτίν ντε Αρριζουμπιέτα, ένας γραφικός τύπος, αν μπορώ να τον περιγράψω έτσι, με απίστευτες μεταμορφώσεις σε μια ζωή όπου κυ68


ριαρχούσε το χαρακτηριστικό του χαμαιλέοντα. Μοναχογιός βάσκων γο νέων, ο πατέρας του ήταν ιδιοκτήτης ενός πλοιαρίου και στη συνέχεια πι λότος στο λιμάνι του Μπιλμπάο. Ο Μαρτίν ακολούθησε εκκλησιαστική καριέρα με τους ιησουίτες, και αργότερα πέρασε στον λαϊκό κλήρο. Το 1936, όταν ξέσπασε ο δικός μας εμφύλιος πόλεμος, κατετάγη εθελο ντικά στα τάγματα των βάσκων, επειδή υποστήριζε το αυτονομιστικό κόμμα. Μετά την διάλυση του βόρειου μετώπου αιχμαλωτίστηκε από τους εθνικιστές, αλλά τόνισε το γεγονός ότι ήταν ιερέας, πείθοντας τους οπα δούς του Φράνκο ότι οι κόκκινοι τον είχαν αναγκάσει να αγωνιστεί με το μέρος τους. Κατάφερε να τον στείλουν σε ένα τάγμα "requetes", όπου του αναγνώρισαν τον βαθμό του λοχαγού- εκεί παρέμεινε για μερικούς μή νες ώσπου πήρε άδεια την οποία εκμεταλλεύτηκε για να λιποτακτήσει και να περάσει στη Γαλλία. Έ ζ η σ ε στην περιοχή του Σαν Χουάν ντε Λουζ με την υποστήριξη των βάσκων αυτονομιστών, όταν όμως ξέσπασε ο δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος τέλειωσε η βολική του ζωή, καθώς στην διάρκεια μιας στρατολογίας που έκαναν οι Γάλλοι έπεσε στα χέρια ενός αξιωματικού της Λεγεώνας των Ξένων, ο οποίος τον προσηλύτισε "εθε λοντικά" σε λεγεωνάριο και τον κατέταξε σε ένα τάγμα που αναχωρού σε από την Μασσαλία για το μέτωπο. Κατάφερε να περάσει στις γραμ μές των Γερμανών, και παρόλο που στην αρχή κατέληξε σε ένα στρατό πεδο αιχμαλώτων, ένας φίλος του ιησουίτης μεσολάβησε για εκείνον στο ζεύγος Φάουπελ. Όταν τον κάλεσε ο στρατηγός, έγινε ένας από τους ι σχυρούς άντρες του Ιβηρο-Αμερικανικού Ινστιτούτου. Διηύθυνε επίσης ένα σεμινάριο για τους Ισπανούς εργάτες που ονομαζόταν Enlace. Όταν η κατάσταση στη Γερμανία άρχισε να χειροτερεύει, οι Φάουπελ μου πρό τειναν να κατατάξω τον Αρριζουμπιέτα στη μονάδα μου. Μπήκε στο λό χο που αναχωρούσε για το Τιρόλο. Ο εν λόγω λόχος δεν κατάφερε να φτάσει στο σημείο που κατευθυνόταν και τα μέλη του χάθηκαν. Ο Μαρτίν ντε Αρριζουμπιέτα κατέληξε στο Γενικό Ε π ι τ ε λ ε ί ο του Τίτο στην Γιουγκοσλαβία. Όταν ο Τίτο ήρθε σε επαφή με το Βατικανό, ένα από τα μέλη της επιτροπής ήταν ο Αρριζουμπιέτα. Όταν τελείωσε ο πόλεμος παρέμεινε για ένα διάστημα στη Γαλλία, στην περιοχή εκείνη που μιλάνε και σκέφτονται όπως οι βάσκοι, ώσπου μια ω ραία πρωία επέστρεψε στην Ισπανία και χωρίς να του ζητήσει κανείς κα μία εξήγηση, αναγνωρίστηκε ως ιερέας και διορίστηκε στην ενορία της Σάντα Μαρίνα ντε Αγκουας Σάντας, στην Κόρδοβα. 69


φορά η θεά Τύχη ήταν κοντά μου και έφτασα στον προορι σμό μου χωρίς καμία ενόχληση από τα συμμαχικά αερο πλάνα. Παρουσιάστηκα στην Στρατιωτική Διοίκηση και μου διέθεσαν έναν δεκανέα-διερμηνέα που ανέλαβε να μου τακτοποιήσει τα ζητήματα της διαμονής και της διατροφής. Δεν μου είχε μείνει ούτε δεκάρα, αλλά όλες οι υπηρεσίες α ποποιούνταν την ευθύνη. Εν τέλει ο διερμηνέας μου έδωσε εκατό μάρκα. Με οδήγησε σε ένα ξενοδοχείο όπου διέμεναν πολλοί Ούγγροι. Στο δωμάτιο μου συνέβη κάτι πραγματικά κωμικό... που θα μπορούσε να είχε εξελιχτεί σε τραγωδία. Δεν είχα δει ποτέ έναν θερμοσίφωνα με φυσικό αέριο. Ήθελα να κάνω μπάνιο, αλλά όσο και αν προσπαθούσα δεν κατάφερνα να τον κάνω να λειτουργήσει. Αφού γύρισα ό λους τους διακόπτες, κάποια στιγμή άναψα ένα σπίρτο και πετάχτηκε μια φλόγα που μου τσουρούφλισε τα φρύδια. Το βράδυ ήρθε να με βρει ο διερμηνέας για να μου δεί ξει την Βιέννη, μια πρωτεύουσα που δεν ήξερα. Είχα την αί σθηση ότι βρισκόμουν στο Παρίσι. Ή τ α ν μια όμορφη πό λη περιτριγυρισμένη από δάση. Τις ημέρες που έμεινα επι σκέφτηκα το Πανεπιστήμιο, την Ό π ε ρ α , το Δημαρχείο και τον εκπληκτικό καθεδρικό ναό του Αγίου Στεφάνου, που με εντυπωσίασε περισσότερο από οτιδήποτε. Εν τέλει έφτασε η διαταγή να αναχωρήσουμε και κατευ θύνθηκα σε ένα χ(οριό της Τσεχοσλοβακίας, που τότε ήταν αυστριακό προτεκτοράτο. Ονομαζόταν Βουτβάις, και εκεί έπρεπε να βρίσκεται η διοίκηση της Μονάδας στην οποία υπηρετούσα. Το ταξίδι διήρκεσε μόνο λίγες ώρες. Όταν φτάσαμε με περίμενε μια από τις μεγαλύτερες εκπλήξεις της ζο)ής μου. Περίμενα να βρω τους συναγωνιστές μου, αλ λά σε εκείνο τον στρατωνισμό υπήρχε μόνο ένας λοχαγός, έ νας λοχίας αεροπορίας και γυναίκες, πολλές γυναίκες που 70


εργάζονταν στην επεξεργασία χαρτογραφικών σχεδίων για την αεροπορία. Στην αρχή μου φάνηκε ότι βρισκόμουν στον Παράδεισο. Χρειάστηκε να μεταμφιέζομαι και να γυρίζω αργά τη νύ χτα, αλλά ακόμα και έτσι δεν μου έλειπε ποτέ η επίσκεψη κάποιας άγνωστης κυρίας. Δεν ξέρω αν το έριχναν στην τύ χη ή αν υπήρχε μια αυστηρή σειρά, αλλά αυτό που τόσο εί χα επιθυμήσει κατέληξα να το καταριέμαι με όλες μου τις δυνάμεις, που πλέον δεν ήταν πολλές. Η "απελευθέρωση" μου έφτασε με την διαταγή να επι στρέψω στο Βερολίνο, όπου φαίνεται ότι είχαν τοποθετή σει την έδρα της μονάδας μου. Εκ νέου στην πρωτεύουσα του Ράιχ, παρουσιάστηκα στην Στρατιωτική Διοίκηση, όπου μου έδωσαν κουπόνια για τα γεύματα και τα έγγραφα για να μ ε τ α φ ε ρ θ ώ στο Βισμπάντεν, όπου θα μου υποδείκνυαν τον χώρο που βρί σκονταν εκείνοι που έψαχνα. Εκείνες οι άσκοπες μετακινήσεις από το ένα μέρος στο άλλο και κυρίως εκείνα τα τοπία είχαν αρχίσει να με ενο χλούν. Με έπιανε απελπισία με τη σκέψη ότι ενώ οι άλλοι πολεμούσαν, εγώ ήμουν αναγκασμένος να περνάω σαν "χαϊ δεμένο παιδί" σε εκείνη την πανέμορφη πόλη με τα ιαματι κά λουτρά, ασφυκτιώντας από την ανία στα μπαρ. Έ ν α ς βράδυ, όπως συνήθιζα, μπήκα σε ένα καφέ. Εκεί βρήκα δυο αδερφούς, που αν και ήταν Γερμανοί, είχα γεν νηθεί στη Βαρκελώνη και μιλούσαν τέλεια ισπανικά και γαλλικά. Οι γονείς τους ζούσαν ακόμα στη Βαρκελώνη. -Θα μιλάτε Ισπανικά λοιπόν, την οικογενειακή μας γλώσσα... -Ναι, λοχαγέ, αλλά υπάρχουν και άλλοι πολλοί που μιλούν Ισπανικά. Ακριβώς δώδεκα χιλιόμετρα από εδώ βρίσκειται έναςλόχος από διερμηνείς που μιλούν σωστά κα(ττιλιάνικα. 71

Berlin

A Vida ο Muertο

Την επόμενη μέρα συναντήθηκα πάλι με τους δυο αδερ φούς, μαζί με τους οποίους ήρθαν και άλλοι συναγωνιστές των οποίων οι συγγενείς έμεναν κι εκείνοι στην Ισπανία. Σε εκείνη την ομάδα ήταν ο Γκεράρντο Σιέβερτ, του οποίου η μητέρα και οι αδερφές ζούσαν στο Βερολίνο. Ή τ α ν πα ντρεμένος με μια καστιλιανή που ζούσε στη Βαρκελώνη με τα δυο τους παιδιά, είχε ένα μικρό εργοστάσιο νημάτων για το οποίο μιλούσε συνεχώς, εξηγώντας τις βελτιώσεις που θα έκανε όταν ε π έ σ τ ρ ε φ ε στην Ισπανία... αν είχε τΰχη. Αργότερα, σαν ένας από τους διερμηνείς κάτω από τις δια ταγές μου, ο Γκεράρντο Σιέβερτ θα γινόταν μάρτυρας των τελευταίων γεγονότων. Εκείνο το διάστημα γνώρισα στο Βισμπάντεν ορισμένους Γάλλους και Βέλγους συνεργάτες, στους οποίους οι γερμα νικές υπηρεσίες δεν είχαν φερθεί πολύ καλά, επειδή ήταν ηττοπαθή στοιχεία γεμάτοι προκαταλήψεις. Μερικοί από αυτούς, συνηθισμένοι σε μια ζωή άνετη γεμάτη δολοπλο κίες, θόλωναν την ατμόσφαιρα, που ήδη ήταν βαριά από τις περισtάσεις, με ανόητες υπερβολές. Εκείνες τις καθοριστικές στιγμές ένιωθα ένα χρέος συ νείδησης, και με στενοχωρούσε να σκέφτομαι τους συνα γωνιστές μου που έδιναν την ζωή τους στο μέτωπο. Ενώ ή μουν διατεθειμένος να κάνω οτιδήποτε προκειμένου να με στείλουν σε οποιαδήποτε μαχόμενη μονάδα, είχα μια με γάλη έκπληξη: συνάντησα τον Μπόα, έναν από τους άντρες της Υπηρεσίας μου. Τώρα επιτέλους θα κατάφερνα να φύ γω για το μέτωπο με τους συναγωνιστές και φίλους μου. Πήραμε το τρένο για την Κομπλένζα και στη διαδρομή ο Μπόα μου εξήγησε λεπτομερούς τις διάφορες ενέργειες που η Υπηρεσία είχε πραγματοποιήσει στο Παρίσι, αναζη τώντας να με εντοπίσει. Εκείνο που ήταν σίγουρο είναι ότι ΊΊ


είχαμε παίξει την γάτα με το ποντίκι. Στην Κομπλένζα πήραμε ένα τρένο με μειωμένο μέγε θος, με μια μηχανή και μερικά βαγόνια τα οποία έμοιαζαν παιχνίδια, που θα μας μετέφερε στον προορισμό μας. Οι αρχηγοί και οι συναγωνισtές με υποδέχτηκαν με χα ρά. Ό λ ο ι ήταν ευτυχισμένοι που με ξανάβλεπαν, από τη στιγμή που πίστευαν ότι ήμουν νεκρός ή αιχμάλωτος. Με τακτοποίησαν σε ένα σπίτι με δυο υ π η ρ έ τ ε ς , που ήταν Ρώσοι αιχμάλωτοι. Φαινομενικά, ήταν πολύ ευχαριστημέ νοι από την θέση τους, αν και εκείνες τις μέρες άρχισαν να εκμυστηρεύονται τα προσωπικά τους ζητήματα. Το πρώτο βράδυ ξάπλωσα πολύ αργά. Έ μ ε ι ν α με τον Στάμμερ και κάποιους άλλους, σχολιάζοντας τα γεγονότα. Οι άντρες του Κόμματος πήγαιναν σια χωριά για να αναπτερώ σουν το ηθικό, διαβεβαιώνοντας ότι σύντομα θα εμφανιζό ταν το κρυφό όπλο με το οποίο θα εξουδετερώναμε την συμ μαχική αεροπορία, απόλυτο κυρίαρχο του Γερμανικού ου ρανού. Έλεγαν ότι ο Fuhrer ήταν έτοιμος να οργανώσει μια πρωτοποριακή πολεμική αεροπορία που μέσα σε λίγες ώρες θα κατακτούσε τους αιθέρες. Η βιομηχανία αεροναυτικής εί χε καταφέρει να τοποθετήσει κανόνια μεγαλύτερης ισχύος στα καταδιωκτικά και είχε αυξήσει την ταχύτητα μέχρι σχε δόν χίλια χιλιόμετρα την ώρα, επιπλέον υπήρχε ένα μικρό κα ταδιωκτικό όχημα που, κατευθυνόμενο από έναν πιλότο με τηλεκατεύθυνση στο έδαφος, έριχνε τριάντα βλήματα- πυ ραύλους. Δεν χρειαζόντουσαν πεδία απογείωσης και προσε δάφισης. Μιλούσαν επίσης για ένα κατευθυνόμενο βλήμα που μέσω ενός ηλεκτρονικού συστήματος μπορούσε να ρι φθεί εναντίον των εχθρικών βομβαρδιστικών. Οι "νέες εφευρέσεις" είχαν γίνει το επίκεντρο πολλών συ ζητήσεων. Ένας λοχίας των SS που ήταν σε άδεια μας επιβε73


βαίωσε ότι η μεραρχία του είχε εξοπλιστεί με νέα αυτόματα όπλα. Μιλούσε για τη νίκη σαν να ήταν ήδη πραγματικότητα. Ο Στάμμερ όμως μου έριξε μια ψυχρολουσία. -Δεν μπορώ να θεωρηθώ ύποπτος για έλλειψη πίστης στον Fuhrer μας- μου είπε. Ήμουν στη Βιέννη και ετοίμαζα την είσοδο των δυ νάμεων μας, και εκεί κέρδισα αυτό το παράσημο... Στην Ισπανία οργάνωσα τις ραδιοφωνικές υπηρεσίες και τις μεταδόσεις, και πο λέμησα στη Ρωσία εναντίον εκείνου του σκληρού, ύπουλου και αρ πακτικού λαού. Για αυτό βρίσκομαι στην θέση να επιβεβαιώσω ό τι η σημερινή προπαγάνδα πρόκειται να αποτύχει. Ο Χίτλερ, ο Fuhrer μας, είναι ένας άνθρωπος όπως όλοι, με εξαιρετικές ικα νότητες, αν και ανάμεσα σε αυτές δεν περιλαμβάνεται το αλάνθαστο. Ούτε εκείνος δεν μπορεί να προβλέψει την εξέλιξη των γεγο νότων. Σε κάθε περίπτωση, μπορείς να είσαι βέβαιος ότι η ειρήνη δεν θα υπογραφεί και ότι σύντομα θα επέλθει η τραγωδία. Εντυπωσιάστηκα πολύ. Σκέφτηκα ξανά και ξανά τα λό για του φίλου μου, και προσπάθησα να βάλω σε τάξη τις δι κές μου ιδέες. Στους άντρες όπως εμείς το μόνο που απέμε νε ήταν η φιλία. Τα μεγάλη ιδεώδη που ενέπνεαν τους συ ναγωνιστές μας στην αρχή του αγώνα άρχιζαν να καταρρέ ουν. Είχαμε μεταμορφωθεί σε φτωχοδιάβολους που σφιγγόντουσαν ο ένας κοντά στον άλλον για να προστατευτούν από το κρύο. Από πάνω μας περνούσαν συνέχεια ανελέητα τα αερο πλάνα των Συμμάχων. Έλαμπαν στον ουρανό σαν σμήνη α πό περιστέρια, και άφηναν να πέφτουν σαν περιττώματα κομμάτια από αλουμινόχαρτο για να προκαλέσουν σύγχυ ση στα ραντάρ. Από κάτω, άντρες, γυναίκες και παιδιά α νάσαναν με ανακούφιση όταν τα αεροπλάνα ξεπερνούσαν τα όρια της περιοχής. Το χρώμα επανερχόταν στα πρόσω πα και η καρδιά ξανάβρισκε τον φυσιολογικό της ρυθμό. 74


Θυμάμαι έναν ηλικιωμένο, ιδιοκτήτη ενός καφέ, να διατά σει με προστακτικό ΰφος έναν τυπο που έπαιζε ένα ξεχαρ βαλωμένο πιάνο να σταματήσει, γιατί θα μπορούσαν να τον ακούσουν οι αεροπόροι! Ο πανικός ήταν διάσπαρτος ανάμεσα στον πληθυσμό, η θλίψη συνέθλιβε τους πάντες σαν συνέπεια ενός αγώνα δί χως προηγούμενο που θα μπορούσε να καταλήξει στην χει ρότερη καταστροφή. Η προπαγάνδα μιλούσε για νέα όπλα εναντίον της αεροπορίας, και έπρεπε να πιστέψουμε σε αυ τά αν δεν θέλαμε να υποκύψουμε στην ηττοπάθεια. Αναπάντεχα, με επισκέφτηκε ένας ταγματάρχης των Μυστικών Υ π η ρ ε σ ι ώ ν για να μου κάνει μια π ρ ό τ α σ η . Ξεκίνησε θυμίζοντας μου τις γνώσεις μου στους κώδικες και στην μετάδοση Μορς, την εκπαίδευση μου και την αφο σίωση μου, για να καταλήξει λέγοντας μου: -Πρέπει να στείλουμε κάποιον στη Νότια Αμερική, και σκεφτή καμε εσάς επειδή είμαστε σίγουροι ότι θα εκτελέσετε μια σωστή αποστολή. Δεν σας ζητώ να αποφασίσετε τάρα. Μπορείτε να το σκεφτείτε με ηρεμία και να μου απαντήσετε την επόμενη εβδομά δα. Μην αισθανθείτε υποχρεωμένος να δεχτείτε: κανείς δεν θα σας κατηγορήσει αν αρνηθείτε. Η αποστολή που θέλουμε να σας ανα θέσουμε είναι δύσκολη, επικίνδυνη και άχαρη, αλλά είμαστε σί γουροι για την αφοσίωση σας και ότι αν καταφέρετε να φτάσετε στον προορισμό σας θα κάνετε το καθήκον σας. Πρόσθεσε ότι θα έκανα το ταξίδι με υποβρύχιο, αλλά δεν ήξερε το λιμάνι αναχώρησης ούτε τον τόπο της αποβίβασης. Δεν χρειάστηκε καν να το σκεφτώ. Η πρόταση του ταγ ματάρχη με είχε ικανοποιήσει από την π ρ ώ τ η στιγμή. Εκείνη τη νύχτα δεν μπόρεσα να κλείσω μάτι. Σκεφτόμουν με ενθουσιασμό το ταξίδι και δεν έβλεπα τους κίνδυνους που μπορεί να ελλόχευαν. Είχα απόλυτη εμπιστοσύνη στο 75


τυχερό μου άστρο, και γι αυτό δεν σκεφτόμουν τους πιθα νούς κίνδυνους αλλά μόνο τις υπηρεσίες που μπορούσα να προσφέρω σε ένα σωστό ιδεώδες το οποίο υπερασπιζόμουν με όλες μου τις δυνάμεις. Αναμένοντας τη νέα επίσκεψη του ταγματάρχη έφτασε η Κυριακή. Στο χωριό που μέναμε δεν υπήρχε καθολική εκ κλησία: οι περισσότεροι κάτοικοι ήταν Διαμαρτυρόμενοι. Για αυτό, εκείνο το Κυριακάτικο πρωινό, όταν ακόμα δεν εί χε χαράξει, ξεκίνησα με τρεις γυναίκες για να πάμε στο κο ντινότερο χωριό. Φτάσαμε μετά από επτά χιλιόμετρα. Η εκκλησία ήταν κλειστή, και μπήκαμε σε ένα σπίτι συγγενών των γυναικών. Με δέχτηκαν εγκάρδια και μου προσέφεραν ένα χορταστι κό πρόγευμα που με ζέστανε μετά από το κρύο που είχα υ ποφέρει. Αυτό μου επέτρεψε να διαπιστώσω ακόμα μια φο ρά, ότι παρόλες τις διαφορές ιδιοσυγκρασίας και χαρακτή ρα ανάμεσα στον Ισπανικό και τον Γερμανικό λαό, υπάρχει ανάμεσα τους μια αμοιβαία συμπάθεια, σαν αντίθετοι πό λοι που έλκονται. Δεν αναφέρομαι φυσικά μόνο στο "σουξέ" που έχουν οι δικοί μας άντρες ανάμεσα στον γυναικείο πλη θυσμό της Γερμανίας. Αφού παρακολουθήσαμε την λειτουργία επιστρέψαμε στo χωριό μας. Οι κυρίες που είχα συνοδέψει είχαν την κα λοσύνη να με καλέσουν για το μεσημεριανό γεύμα, πρό σκληση την οποία δέχτηκα με μεγάλη ευχαρίστηση. Έ φ τ α σ ε η στιγμή της επίσκεψης του ταγματάρχη, και μαζί της η απογοήτευση: -Δεν ήθελα να σας ανακοινώσω τα νέα εγγράφως και ήρθα προσω πικά για να σας πω ότι η Διοίκηση αποφάσισε να αναβάλει την προ γραμματισμένη επιχείρηση, εξαιτίας των μεγάλων κινδύνων και των ελάχιστων πιθανοτήτων επιτυχίας. Πιστεύουμε ότι θα σας εί76


χαμε στείλει σε ένα βέβαιο θάνατο, από τη στιγμή που οι θάλασ σες ελέγχονται σπιθαμή προς σπιθαμή. Οι ελπίδες μου ναυάγησαν! Η απογοήτευση της σπγμής αποζημιώθηκε απο τη νέα πρόταση του ταγματάρχη: οι ο μάδες των "commandos". Το είχα ονειρευτεί τόσες φορές! Σύντομα η απραξία μου θα τελείωνε. Όταν έφτασα στο Βισμπάντεν, ακολουθώντας την εντο λή που μόλις είχα λάβει, είχε π έ σ ε ι η νύχτα. Εγκαταστάθηκα σε ένα ξενοδοχείο όπου άκουγες να μιλούν μόνο γαλλικά. Στο ταξίδι με συνόδεψε ο Στάμμερ. Δεν ήταν κατάλληλη στιγμή για να παρουσιαστούμε σε καμία επίση μη υπηρεσία, και για αυτό αποφασίσαμε με τον Στάμμερ να βγούμε για να διασκεδάσουμε. Η νυχτερινή ζωή όμως σε εκείνη την πόλη ήταν ανύπαρκτη, και τα λιγοστά καφέ που ήταν ανοικτά δημιουργούσαν ένα θλιβερό θέαμα. Εντέλει φτάσαμε σε ένα ξενοδοχείο του οποίου δεν θυ μάμαι το όνομα, όπου ένας μετρ με άψογη εμφάνιση μας πλησίασε και βλέποντας στο αριστερό μανίκι της στολής μου το έμβλημα της Ισπανίας, μας μίλησε σε σπασμένα καστιλιάνικα και προσφέρθηκε να αναζητήσει έναν χώρο ό που θα μπορούσαμε να ακούσουμε με άνεση τη μουσική α πό πιάνο και βιολί που προσέφεραν ένα ευχάριστο κλίμα στη βραδιά. Εκείνο το ξενοδοχείο ήταν το πιο αριστοκρατικό της πό λης και έμεναν αποκλειστικά διοικητές και αξιωματικοί. Εξάλλου τα ποτά ήταν με δελτίο και σέρβιραν μόνο ένα πο τήρι σαμπάνια. Μαζί με τον Στάμμερ την γευτήκαμε με γου λιές, προσπαθώντας να την κάνουμε να διαρκέσει όσο γι νόταν περισσότερο. Στη μια τα ξ η μ ε ρ ώ μ α τ α τελείωσε η μουσική και έσβησαν τα φώτα στη σάλα. Όταν γυρίσαμε στο ξενοδοχείο μας ανακαλύψαμε ότι οι 77

BKRIJN A VIDA Ο MUERTE

Γάλλοι και οι Βέλγοι σιο ισόγειο συνέχιζαν το γλέντι, πίνο ντας σε αφθονία, ενώ σε όλα τα τραπέζια υπήρχαν πολλά μπουκάλια με κρασί του Ρήνου, σχεδόν όλα αδειανά. Το πε ριβάλλον ήταν υπερθερμασμένο και αφθονούσαν οι εκ πρόσωποι του ωραίου φυλου, σχεδόν όλες Γαλλίδες και Βελγίδες, που είχαν έρθει εκεί ακολουθώντας τους Γερμανούς φίλους τους που αποχωρούσαν. Οι υπηρεσίες που μέχρι τότε λειτουργούσαν στη Γαλλία είχαν συγκεντρωθεί πλέον σε διάφορες πόλεις της Γερμανίας. Άντρες και γυναίκες κάθε εθνικότητας- αν και υπερτερούσαν Βέλγοι και Γάλλοι- συνωστίζονταν στα ξενο δοχεία και στα σπίτια ιδιωτών. Οι καυγάδες και οι διαμαρ τυρίες ήταν ασταμάτητες από εκείνα τα άτομα που μέχρι τό τε είχαν ζήσει στο Παρίσι ή στις Βρυξέλλες απολαμβάνο ντας μια άνετη ζωή σαν έμπιστοι ή συνεργάτες των υπηρε σιών του Γερμανικού στρατού. Τώρα όλα είχαν τελειώσει, αλλά εκείνοι δεν είχαν ακόμα συνηθίσει στην ιδέα. Ήταν ως επί το πλείστον άντρες και γυναίκες χωρίς άλλα ιδανικά α πό το καλό φαγητό, το καλό κρασί και τις υλικές απολαύ σεις: εκεί μπορούσες να αγοράσεις τα πάντα με το χρήμα. Το φθινόπωρο έφτανε στο τέλος του και ο Γερμανικός στρατός ετοίμαζε το τελευταίο του χτύπημα: την επιχείρη ση των Αρδεννών. Οι περισσότερες υπηρεσίες βρίσκονταν στο Βισμπάντεν, Κομπλένζα, Φ ρ α γ κ φ ο ύ ρ τ η , Βόννη, Μαγκόνζα και Νασσάου. Στην Κομπλένζα υπήρχε ένα μεγάλο κτίριο που άλλοτε υπήρξε μοναστήρι, απομονωμένο από τα κοντινά χωριά και περικυκλωμένο από δάση. Χρησιμοποιούνταν σαν κένιρο εκπαίδευσης Tων "commandos". Επικεφαλής ό λων των ομάδων ήταν ένας λοχαγός του μηχανικού , διοι κητής εκείνου του πρόχειρου στρατώνα, όπου άντρες με δια7S


φορετικές εθνικότητες συζούσαν και ετοιμάζονταν να αγω νιστούν για ένα κοινό ιδεώδες. Εξάλλου, οι διαφορετικές ο μάδες δεν αναμειγνύονταν, παρόλο που κοιτάζονταν με συ μπάθεια και σεβασμό. Τ η ν ίδια μέρα που έφτασα παρουσιάστηκα στους Ισπανούς που αποτελούσαν την δική μου ομάδα, ακριβώς τριάντα έξι: δυο λοχίες, πέντε δεκανείς και οι υπόλοιποι στρατιώτες. Όλοι είχαν προετοιμαστεί επιμελώς και ήξε ραν με ακρίβεια τον χειρισμό των όπλων και των εκρηκτι κών, τις εντολές και τις μ ε θ ό δ ο υ ς μ ε τ α μ φ ί ε σ η ς . Ερχόντουσαν από κάθε περιοχή της Ισπανίας. Υπήρχαν δυο Καταλανοί από την Β α ρ κ ε λ ώ ν η , έξι από την Εστρεμανδουρα, επτά Βάσκοι, τρεις Ναβαρέζοι, δέκα Γαλλικιανοί και οκτώ Αραγονοί. Όλοι, εκτός από πέντε, εί χαν υπηρετήσει στην "Κυανή" Μεραρχία. Δυο ημέρες αφότου ανέλαβα την αρχηγία της ομάδας, ο Μιρό, ένας λοχίας που είχε υπηρετήσει πριν από εμένα σε αυτή τη θέση, αρνήθηκε να κατέβει στο πεδίο εκπαίδευσης. Έ δ ω σ α εντολή να τον φέρουν με τη βία, εντολή που έσπευ σαν να μεταφέρουν δυο Γαλλικιανοί. Ενόσω πήγαιναν να τον αναζητήσουν μίλησα με τον λοχαγό-διοικητή, ο οποίος μου είπε: "Εσείς είστε ο μοναδικός υπεύθυνος της ομάδας, και η ανυπακοή τιμωρείται με τη ποινή του θανάτου". Ο Μιρό κατέβαινε χαμογελώντας, με το αμπέχονο ξε κούμπωτο παρόλο που έκανε τσουχτερό κρύο. Δεν ξέρω τι ήθελε να αποδείξει με εκείνη την αλαζονεία. Του φώναξα: -Κούμπωσε το αμπέχονο! Σταμάτησε κοιτάζοντας τους δυο άντρες που τον συνό δευαν και υπάκουσε μηχανικά. Πλησίασα, τον διέταξα να βγάλει τα γαλόνια του λοχία και του είπα: 79

BERLIN A VIDA Ο MUERI Ε

-Ξέρεις πως τιμωρείται η ανυπακοή; Με την ποινή του θανάτου! Ο αγαθός Μιρό χλόμιασε και άρχισε να τρέμει. Τον έ βαλα να μπει στον σχηματισμό σαν στρατιώτης, και στο τέ λος της εκπαίδευσης τον κάλεσα στο γραφείο μου. Παρουσιάστηκε τυπικά. Όταν τον ρώτησα ποιος ήταν και πως είχε φτάσει εκεί, μου διηγήθηκε την ιστορία του: -Δούλευα σε ένα εργοστάσιο που καταστράφηκε από έναν βομ βαρδισμό της αμερικανικής αεροπορίας. Τότε είχα την τύχη να συ ναντήσω τον Πογιάτος, που μου μίλησε για αυτές τις υπηρεσίες στις οποίες ανήκε και στις οποίες μπορούσα να καταταγώ. Δεν πο λέμησα στον πόλεμο της Ισπανίας ούτε ανήκα στην Κυανή Μεραρχία. Ήρθα εδώ σαν εργάτης. Μετά από την καταστροφή του εργοστασίου ήθελα να επιστρέψω στην Ισπανία, αλλά όταν ο Πογιάτος μου μίλησε για τα χρήματα και τα δικαιώματα που μπο ρούσα να αποκτήσω, αποφάσισα να καταταγώ. Πέρασα από διά φορα στρατόπεδα εκπαίδευσης, και πριν από δεκαπέντε μέρες μας έφεραν εδώ. -Πως προήχθης σε λοχία; -Χάρη στην γνώση της Γερμανικής γλώσσας που μου επέτρεπε να έχω ιπενές επαφές με την Διοίκηση, σαν διερμηνέας για τους συ ναγωνιστές μου. -Καλά. Τώρα θα πας στa κρατητήρια. -Όχι, για όνομα του Θεού! Δεν θα αντέξω με νερό και ψωμί. Σας παρακαλώ, μην μου επιβάλλετε αυτή την τιμωρία! Οι ικεσίες του με συγκίνησαν. Σε τελική ανάλυση, ο Μιρό δεν παρίστανε τον "ιδεολόγο". Δεν ήταν άλλο από ένα φτωχό παιδί που ήθελε να κερδίσει χρήματα, παρόλο που σε κάποια στιγμή τα γαλόνια του λοχία του είχαν φουσκώσει τα μυαλά. Τον διέταξα να μου παραδώσει τα έγγραφα του και να τον συνοδέψουν στην αποθήκη όπου υπήρχαν πολιτικά ρού χα. Όταν επέστρεψε, ντυμένος με πολιτικά, τον ρώτησα που 80


ήθελε να πάει. Μου είπε στο Βερολίνο. Τον προμήθευσα με μια άδεια και μερικά αρτίδια. -Και τάρα ξεκουμπησου! Έχεις πέντε λεπτά για να εξαφανιστείς από το στρατόπεδο... Ο Μιρό δεν περίμενε να το ακούσει δεύτερη φορά. Στο "μοναστήρι" υπήρχε μια αποθήκη όπλων και υλικών: στολές των συμμαχικών στρατών και πολιτικά ρούχα με ε τικέτες από διάφορες χώρες: Γαλλία, Αγγλία, Βέλγιο και τα λοιπά. Ο εξοπλισμός ήταν του πιο συγχρόνου τύπου, και πε ριλάμβανε όλα τα αυτόματα όπλα των συμμαχικών στρα τευμάτων, των οποίων έπρεπε να γνωρίζουμε όλες τις λε πτομέρειες. Οι τεχνικοί αυτού του είδους των όπλων που εί χαν κατασχεθεί από τον εχθρό είχαν το καθήκον να μας ε ξηγήσουν τα χαρακτηριστικά και την λειτουργία τους. Σηκωνόμαστε μόλις χάραζε. Η εκπαίδευση στο υπαίθριο στρατόπεδο ξεκινούσε πολύ νωρίς, και λάμβανε μέρος στα δάση που βρίσκονταν γύρω από το "μοναστήρι". Επαναλαμβάναμε συνεχώς την σημασία της σιγής και της μεταμφίεσης. Το ηθικό των αντρών μου ήταν ακμαιότατο, και υπήρχαν καθημερινοί διάλογοι με ειδικούς Γερμανούς που επαναλάμβαναν επίμονα τα θέματα της επίσημης προ παγάνδας, κυρίως όσα αναφέρονταν στα "μυστικά όπλα" που ο Χίτλερ ήταν έτοιμος να χρησιμοποιήσει. Εγώ ήμουν σχε δόν βέβαιος ότι η τελική νίκη δεν μπορούσε να μας ξεφύγει. Στο μεταξύ επιμέναμε στα πιο σημαντικά χαρακτηριστικά των "commandos": ευελιξία, τόλμη, προσοχή, εκμετάλλευ ση της επιτυχίας στην επίθεση, ταχύτητα σύλληψης και ε λιγμών, οικονομία δυνάμεων και τα λοιπά... χωρίς να ξε χνάμε ποτέ ότι είμαστε η αιχμή του δόρατος του Στρατού που έπρεπε εκ των πραγμάτων να καταλάβει το έδαφος. Στα τέλη Νοεμβρίου έλαβα διαταγή να παρουσιαστώ) 81


στη Γενική Διοίκηση του στρατάρχη φον Ρούντστεντ, σε έ να μικρό χωριό αρκετά κοντά στο "μοναστήρι". Εκεί πλη ροφορήθηκα ότι πολλές ομάδες θα έπαιρναν μέρος σε μια σημαντική επίθεση που ετοίμαζαν. Έ ν α ς ταγματάρχης του Γενικού Επιτελείου του φον Ρούντστεντ, μπροστά σε ένα χάρτη σ χ ο λ α σ τ ι κ ά σχεδιασμένο, μου εξήγησε λεπτομερώς ποια θα ήταν η αποστολή της δικής μας ομάδας. Έ ν α ς Γερμανός επιλοχίας που έμενε μαζί μας και μιλούσε στην ε ντέλεια Ισπανικά και Αγγλικά, με συνόδευε σε εκείνη την επίσκεψη. Οι υπηρεσίες του ως διερμηνεία υπήρξαν ανεκτί μητες για μένα. Ο Νοέμβριος του 1944 υπήρξε ένας από τους πιο βρο χερούς του αιώνα. Για αυτό, η επέλαση των Συμμάχων ήταν πολύ αργή, γιατί τα χωράφια και οι δρόμοι είχαν μετατρα πεί σε βούρκο εξαιτίας της υπερχείλισης ποταμών και χειμάρρων. Ο στρατάρχης φον Ρούντστεντ είχε προγραμματί σει μια φιλόδοξη αντεπίθεση, με δέκα τεθωρακισμένες με ραρχίες και δεκατέσσερις πεζικού. Η δική μας αποστολή συνίσταντο στο να διεισδύσουμε στις γραμμές των εχθρών για να προκαλέσουμε σύγχυση στα μετόπισθεν τους. Η διάσπαση έ π ρ ε π ε να προκληθεί στο κέντρο των ε χθρικοί δυνάμεων των Αρδεννών, μέχρι τον ποταμό Μόσα, διαιρώντας στα δυο το μέτωπο του για να προχωρήσει μέ χρι το λιμάνι της Αμβέρσας, νευραλγικό σημείο του δικτύου προμηθειών των συμμαχικών στρατευμάτων. Η αποστολή μας, όπως και των άλλων ομάδων commandos ήταν πολύ σημαντική για να διευκολύνουμε την προέλαση του μεγα λύτερου τμήματος των Γερμανικών στρατευμάτων. Στις 14 Δεκεμβρίου του 1944 οι διάφορες ομάδες βγήκαν από το "μοναστήρι" με κατεύθυνση τα σημεία που τους εί χαν ανατεθεί. Έ π ε φ τ ε πυκνό χιόνι και το κρύο ήταν τσου82


χτερό, πράγματι ήταν ένας από τους πιο σκληρούς χειμώ νες που θυμάμαι, και ανάμεσα στους άντρες μου αφθονού σαν οι αναφορές στη μάχη του Τέρουελ, στην διάρκεια του δικού μας εμφυλίου πολέμου, και στην πιο πρόσφατη εκ στρατεία στη Ρωσία. Η ορατότητα ήταν πολΰ περιορισμέ νη, αν και για εμάς αυτό ήταν ατού. Το ίδιο βράδυ της 14ης Δεκεμβρίου φτάσαμε κοντά στην Γερμανική εμπροσθοφυλακή, σε σημείο που ήταν ορατές οι εχθρικές γραμμές. Εκεί μας περίμενε ο οδηγός που θα μας οδηγούσε πίσω από τις συμμαχικές γραμμές. Μετά α πό μια ανάπαυση εικοσιτεσσάρων ωρών, που αφιερώσαμε στην ολοκλήρωση της προετοιμασίας, ξεκινήσαμε την πο ρεία με τις πρώτες σκιές της νύχτας της 15ης Δεκεμβρίου. Ο οδηγός φυσικά γνώριζε το έδαφος σπιθαμή προς σπι θαμή, και είχε μελετήσει σχολαστικά την διαδρομή. Έ τ σ ι αφού διανύσαμε τα πρώτα δυο χιλιόμετρα, που έπρεπε να περάσουμε έρποντας σαν ερπετά και κρατώντας την ανα πνοή μας (χρειαστήκαμε σχεδόν δυο ώρες σε εκείνο το τμή μα), η πορεία έγινε σχετικά εύκολη, μέχρι που μετά από αρ κετές ώρες πορείας, φτάσαμε κοντά σε ένα χωριό στις πα ρυφές ενός δάσους. Σε εκείνο το δάσος μπορούσες να δια κρίνεις κάποια φώτα και κάτι που με μια πρώτη ματιά έ μοιαζε με μεγάλες δεξαμενές υλικών. Αποφάσισα να στεί λω δυο άντρες για ανίχνευση. Πράγματι, εκείνο που από μακριά μας είχε κινήσει τις υποψίες ήταν μεγάλοι σωροί α πό βλήματα πυροβόλων, καλυμμένα με σάκους. Το καλύ τερο όμως ήταν ότι οι στρατιώτες που είχαν αναλάβει την φύλαξη τους δεν είχαν αφήσει ούτε ένα φρουρό και είχαν α ναζητήσει καταφύγιο μέσα στα αντίσκηνα, ασφαλώς για να προστατευτούν από το τσουχτερό κρύο. Μοίρασα γρήγορα την ομάδα μας σε δυο τμήματα- ένα 83

BERLIN A VIDA ο MUERTE

από αυτά θα αναλάμβανε να τοποθετήσει εκρηκτικά σε ε κείνα τα βουνά από οπλισμό, ενώ το άλλο θα καταλάμβανε στρατηγικές θέσεις για να προστατέψει το πρώτο από μια πιθανή επίθεση, αν μας εντόπιζαν. Λίγο πριν χαράξει ξεκίνησε η "επιχείρηση". Οι εκρήξεις ήταν απανωτές και αδιάκοπες και οι φλόγες από τις εκπυρ σοκροτήσεις μεταμορφώθηκαν σε μια ενιαία και τεράστια φλόγα που φώτιζε με μαβιές ανταύγειες την σκηνή από την κόλαση του Δάντη. Αξιωματικοί και στρατιώτες αμερικανοί έβγαιναν από τα οικήματα τους τρέχοντας και σταματώντας απότομα, χωρίς να ξέρουν που να κατευθυνθούν: η έκπληξη τους είχε αποπροσανατολίσει. Ανοίξαμε πυρ ενάντια σε ένα τμήμα που έβγαινε από τα σπίτια του χωριού. Ακούγοντας τον κρότο από τα οπλοπολυβόλα μας, όσοι βρίσκονταν μέσα στα αντίσκηνα άρχισαν να βγαίνουν με τα χέρια ψηλά. Η αντίσταση υπήρξε ουσιαστικά ανύπαρκτη, όμως υποστήκαμε τις πρώτες απώλειες: τρεις νεκροί και δυο τραυ ματίες. Οι αμερικανοί, σίγουροι ότι το μέτωπο είχε δια σπαστεί και φοβούμενοι ότι θα δεχόντουσαν επίθεση από τεράστιες δυνάμεις, τράπηκαν σε φυγή σαν κουνέλια ή πα ραδίνονταν χωρίς να αμυνθούν. Συγκεντρώσαμε περισσό τερους από τριακόσιους σε μια εκκλησία, και τοποθετήσα με φρουρούς. Μετά από λίγο ακούσαμε την ομοβροντία του πυροβολικού και τον κρότο των οπλοπολυβόλων: η επίθεση είχε ξεκινήσει, θα κατάφερναν να προελάσουν; Δεν θα αρ γούσαμε να λύσουμε τις αμφιβολίες μας. Είχαμε καταφύγει σε δυο σπίτια που ήλεγχαν την εκκλη σία, και από εκείνο το σημείο είχαμε μια ανεμπόδιστη θέα των εξελίξεων. Η διάσπαση του μετώπου υπήρξε πιο δύ σκολη από ότι είχαμε προβλέψει. Τις πρώτες απογευματι νές ώρες άρχισαν να εμφανίζονται ομάδες στρατιωτών του


εχθρού που οπισθοχωρούσαν βιαστικά αν και δεν υπήρξε η γενική διάλυση που ελπίζαμε. Όταν, ανήσυχοι από την πα ρατεταμένη αναμονή, αρχίσαμε να πιστεύουμε ότι η έκβα ση θα ήταν αρνητική για εμάς, είδαμε να πλησιάζει από μα κριά μια ομάδα από τανκς. "Είναι δικοί μας! Είναι δικοί μας!" φώναξαν θριαμβευτικά οι άντρες μου. Σπεύσαμε να τους προϋπαντήσουμε. Από το πρώτο τανκς κατέβηκε ένας λοχαγός με ένα ξύλινο πόδι, ο οποίος αμέσως μας συνεχά ρη για την επιτυχία της επιχείρησης. Στην πραγματικότη τα, η επιτυχία οφειλόταν κυρίως στο τυχερό αστέρι που μας είχε οδηγήσει στο σημείο όπου βρίσκονταν οι αποθήκες πυ ρομαχικών μιας Μεραρχίας. Όταν ολοκληρώθηκε η απο στολή, έπρεπε να επιστρέψουμε στο σημείο αναχώρησης μας. πρώτα όμως εφοδιαστήκαμε με καφέ, κονιάκ και α μερικάνικα τσιγάρα τόσα ώστε να γεμίσουμε τα σακίδια. Ενώ περιμέναμε να εξελιχθεί η επίθεση, είχα αρχίσει να νιώθω έντονους πόνους στα πόδια: αρχικά δεν έδωσα ση μασία, νομίζοντας ότι οφείλονταν στην κούραση από τη νυ χτερινή πορεία. Ό μ ω ς , φεύγοντας από το σπίτι για να προ ϋπαντήσω τα τανκς, οι πόνοι ξανάρχισαν ώσπου να γίνουν αφόρητοι και σε κάποια στιγμή αναγκάστηκα νά καθίσω στο έδαφος, χωρίς να μ π ο ρ ώ να π ε ρ π α τ ή σ ω άλλο. Προσπάθησα να βγάλω τις αρβύλες, αλλά ήταν αδύνατον: τα πόδια μου είχαν πρηστεί τρομερά. Για να τις βγάλω α ναγκάστηκα να κόψω το δέρμα. Ο γιατρός που ταξίδευε σε ένα από τα τανκς έκανε μια άμεση διάγνωση: αρχή κρυο παγήματος. Από δική μου αμέλεια δεν είχα σφίξει καλά τις αρβύλες, με αποτέλεσμα να διεισδύσει το παγωμένο νερό. Ευτυχώς στο χωριό υπήρχαν αρκετά φορτηγά και με ένα α πό αυτά με μετέφεραν επειγόντως στο κοντινότερο επαρ χιακό νοσοκομείο. Νοσηλεύτηκα αρκετές ημέρες ώσπου, 85

έχοντας αναρρώσει αρκετά μετά από την αφαίρεση δυο φα λαγγών από τρία δάχτυλα του δεξιού ποδιού, με μετέφεραν στο Βισμπάντεν. Στο μεταξύ, η επίθεση συνεχιζόταν. Τα βομβαρδιστικά της αεροπορίας μας, που είχαν αιφνιδιάσει τους Συμμάχους, αποδείχτηκαν πολύ αποτελεσματικά σε πρώτη φάση. Εκείνοι δεν διακινδύνευαν να πετάξουν εξαιτίας της χαμηλής ορατότητας και οι δικές μας δυνάμεις προχώρη σαν όσο ο ουρανός ήταν συννεφιασμένος. Μόλις όμως ά νοιξε ο καιρός, η επίθεση μας αναχαιτίστηκε αμέσως, από τη στιγμή που η συμμαχική αεροπορία επανέκτησε την α διαμφισβήτητη κυριαρχία των ουρανών.

ΚΕΦΆΛΑΙΟ III

Μ

ετά από την επιχείρηση των Αρδεννών, η μονάδα μου έμεινε χωρίς στρατεύματα. Έτσι, όταν βγήκα από το νοσοκομείο, κουτσαίνοντας ακόμα εξαι τίας των έντονων πόνων στο δεξί πόδι, έλαβα εντολή να με ταβώ στο Βερολίνο με τους επιζήσαντες για να πραγματο ποιήσω μια νέα στρατολόγηση, προοπτική που μου εξασφά λιζε κάθε διευκόλυνση. Μια διαταγή με την υπογραφή του ί διου του Χίτλερ μου έδινε δικαιοδοσία να στρατολογήσω ό λους τους Ισπανούς που ήθελαν να καταταγούν στους com mandos , όπου και αν βρίσκονταν: στα εργοστάσια, εντεταγ μένοι σε άλλες μονάδες ακόμα και έγκλειστοι στις φυλακές. Πέρασα το πρώτο μου πρωινό στο Βερολίνο γυρίζοντας σε όλα τα καφέ όπου σύχναζαν Ισπανοί. Σε ένα από αυτά βρή κα μια ομάδα από εργάτες που συζητούσαν μεγαλόφωνα το 87


προβλημάτων συμμαχικών βομβαρδισμών, επειδή το εργοστάσιο στο οποίο εργάζονταν είχε πρόσφατα ισοπεδωθεί. Κάθισα σε ένα τραπέζι κοντά τους. Βλέποντας την Ισπανική σημαία πάνω από το αριστερό μου μανίκι, χαμή λωσαν τις φωνές και άρχισαν να μιλούν ψιθυριστά. Παρήγγειλα έναν καφέ και ετοιμάστηκα να περιμένω να έρ θει κανένας γνωστός ή κάποιος από εκείνους τους πελάτες να αποφασίσει να μου μιλήσει. Σύντομα κατάλαβα ότι συζητούσαν ποιος θα επιχειρού σε να πιάσει κουβέντα μαζί μου. Γεύτηκα τον καφέ μου, χω ρίς βιασύνη, και άναψα ένα τσιγάρο, συνεχίζοντας να ελπί ζω. Εντέλει, ένας από την παρέα αποφάσισε να έρθει στο τραπέζι μου. -Στις διαταγές σας λοχαγέ. Είστε Ισπανός; -Ναι, κι εσύ; -Κι εγώ λοχαγέ. Ήμουν στη "Κυανή" Μεραρχία και έμεινα εδώ σαν εργάτης. -Κάθισε. Θα πάρεις κάτι; -Ευχαρισιώ λοχαγέ. Όχι τώρα. Κάθισε σιο τραπέζι μου. -Τώρα τι κάνεις; τον ρώτησα. -Δεν εργάζεσαι; Μου εξήγησε ότι το εργοστάσιο όπου εργαζόταν μαζί με τους άλλους της παρέας είχε καταστραφεί από τις βόμβες των συμμαχικών αεροπλάνων και ότι εδώ και μια εβδομά δα τριγυρνούσαν από το ένα μέρος στο άλλο αναζητώντας εργασία. -Τώρα περιμέναμε κάποιον Ζαμπάλα, που ανήκει στην οργάνωση TODT και μας έχει υποσχεθεί μια δουλειά. -Πότε θα έρθει; -Είπε ότι θα ερχόταν εδώ γύρα στις μια. -Καλώς. Τώρα είναι δώδεκα και εγώ πρέπει να πάω στo ξενοδοχείο 88


για να πάρω ορισμένα πράγματα. Θα επιστρέψω στις μια. Αν αυ τός ο Ζαμπάλα έρθει πριν από μενα, πείτε τον να με περιμένει. Στο ξενοδοχείο πήρα μερικά πακέτα τσιγάρα και ένα μπουκάλι κονιάκ και γύρισα στο καφέ. Ο Ζαμπάλα ήταν ή δη εκεί με την παρέα των Ισπανών. Ήταν εννέα συνολικά. Ό σ ο ι άντρες που μου χρειάζονταν για να ξεκινήσω. Όταν με είδαν να έρχομαι όλοι σηκώθηκαν. Ο Ζαμπάλα στάθηκε προσοχή, χτύπησε τις φτέρνες και χαιρέτησε επι δεικτικά με το μπράτσο τεταμένο. -Στις διαταγές σας μου είπε, με βροντερή φωνή. Τον ενημέρωσα για το σχέδιο μου και συμφωνήσαμε ό τι θα αναλάμβανε εκείνος την στρατολόγηση, εφόσον το έ κανε ήδη για την οργάνωση T O D T . Μείναμε σύμφωνοι να συναντηθούμε στο ίδιο σημείο, την επόμενη μέρα, στις δέ κα το πρωί. Δεν ξέρω πως πληροφορήθηκε η καθηγήτρια Φάουπελ ότι βρισκόμουν σιο Βερολίνο, αλλά το ίδιο βράδυ, όταν έ φτασα στο ξενοδοχείο, με περίμενε μια έκπληξη. Την ώρα που ζητούσα το κλειδί του δωματίου μου, με πλησίασε ένας Γερμανός λοχίας που συστήθηκε σε τέλεια καστιλιάνικα και μου είπε ότι είχε να μου μεταφέρει μια διαταγή εκ μέρους του στρατηγού Φάουπελ. -Η κυρία Φάουπελ μου ανέθεσε να σας πα ότι ο στρατηγός επι θυμεί να μιλήσει μαζί σας και ότι σας περιμένει στο γραφείο του αύριο, μέχρι τις δυο το μεσημέρι. -Πείτε στην καθηγήτρια ότι αύριο γύρω στις δώδεκα θα είμαι στο Ινστιτούτο. Είχε υποσχεθεί στον εαυτό νου να μην επιστρέψω σε ε κείνο το κέντρο, αλλά δεν μπορούσα να περιφρονήσω την πρόσκληση ενός τόσο σημαντικού στρατηγού όπως ο στρα τηγός Φάουπελ. 89


Εκείνη τη νύχτα δεν είχα πολύ χρόνο για να ξεκούραστω. Ο συναγερμός χτύπησε τρεις φορές, και τις τρεις φορές αναγκάστηκα να κατέβω στο καταφύγιο. Ήταν μια διαταγή στην οποία έπρεπε να υπακουμε όλοι χωρίς εξαίρεση. Πήγα έγκαιρα στο ραντεβού μου με τον Ζαμπάλα, που ή δη με περίμενε στο καφέ μαζί με μια ομάδα Ισπανών, δε καπέντε συνολικά, όλοι έτοιμοι να με ακολουθήσουν. Τους είπα ότι έπρεπε να πάω σε μια συνάντηση που δεν μπορού σα να αναβληθεί και συμφωνήσαμε να συναντηθούμε ξανά το ίδιο απόγευμα.

Ο σιρατηγός Φάουπελ με δέχτηκε εγκάρδια και μπήκε αμέσως στο θέμα. -Μίλησα με το Γενικό Επιτελείο για την πιθανότητα να συγκε ντρώσουμε σε μια ειδική μονάδα όλους τους Ισπανούς που πολε μούν σε διαφορετικά μέτωπα. Η παραμονή μου σπα ισηανο-αμερικανικά κράτη και αργότερα η θέση μου σαν Γερμανός Πρεσβευτής στην Ισπανία, μου επέτρεψαν να γνωρίζω την ιδιοσυ γκρασία του λαού σας, που θαυμάζω και εκτιμώ απεριόριστα. Ξέρω το αδάμαστο θάρρος του Ισπανού στρατιώτη, τόσο (πην επί θεση όσο και στην άμυνα, αλλά πιστεύω ότι το πείραμα που υλο ποιήσαμε, ενσωματώνοντας τους συμπατριώτες σας στις Γερμανικές μονάδες, υπήρξε αποτυχία. Από τους τρεις λόχους του, σπον λοχαγό Γκρέφφε απομένει μόνο ένας, και αυτός κουτσουρε μένος. Η πλειοψηφία των στρατιωτών του λιποτάκτησαν, και με ρικοί βρίσκονται στη φυλακή. Έτσι αποφάσισε να σχηματίσει μια ισπανική μονάδα, που θα τεθεί υπό τις διαταγές σας. Όλες οι στρα τιωτικές υπηρεσίες θα σας προσφέρουν την μέγιστη συνεργασία και θα σας παρέχουν οτιδήποτε χρειαστεί. Για την ώρα, πιστεύω ό τι το καλύτερο είναι να παραμείνετε στο Βερολίνο, ώστε να επιλύ90


σετε τα τυχόν προβλήματα που θα παρουσιαστούν. Όταν όλα θα είναι σε τάξη, μπορείτε να μεταφερθείτε στο Πότσνταμ. -Εντάξει στρατηγέ απάντησα. Θα προσπαθήσω να αποδειχθώ αντάξιος της εμπιστοσύνης σας. Βγαίνοντας από το κτίριο συναντήθηκα με έναν Ισπανό που με περίμενε όση ώρα μιλούσα με τον στρατηγό. Ή θ ε λ ε να με ενημερώσει για την κατάσταση στην οποία βρισκό ταν μια ομάδα Ισπανών που είχε εγκαταλείψει την μονάδα του λοχαγού Γκρέφφε και μόνο από θαύμα μπόρεσαν να ξε φύγουν από τα περίπολα της στρατιωτικής αστυνομίας. Βρισκόντουσαν σε ένα δωμάτιο ξενοδοχείου, που είχε νοικιάσει ένας Ισπανός εργάτης. Όταν φτάσαμε στο ξενο δοχείο και ανεβήκαμε στο δωμάτιο, έμεινα άφωνος όταν εί δα τις συνθήκες στις οποίες ζούσαν εκείνοι οι άτυχοι. Ήταν δεκαεννέα, στριμωγμένοι σε ένα μονό δωμάτιο, όπου με δυ σκολία στέκονταν όρθιοι. Βρισκόντουσαν εκεί περισσότε ρο από δυο εβδομάδες... Μιας και με συνόδευε έναν λοχίαςδιερμηνέας που ο στρατηγός Φάουπελ είχε θέσει υπό τις διαταγές μου, και όλοι εκείνοι οι άντρες μου ζήτησαν να κα ταταγούν στη μονάδα μου, τους έστειλα στο Πότσνταμ με τον λοχία, που θα είχε μεταφέρει τις απαραίτητες εντολές. Από εκείνη τη στιγμή και μετά επισκέφτηκα αρκετά συχνά το Ιβηρο-Αμερικανικό Ινστιτούτο, στο οποίο τόσα πολλά ο φείλουν- και στην καθηγήτρια Φάουπελ ειδικά- οι Ισπανοί που έζησαν στη Γερμανία εκείνους τους δύσκολους καιρούς. Στο Ινστιτούτο, υπό την αιγίδα της καθηγήτριας, είχε ε γκατασταθεί μια μικρή ομάδα γύρω από την οποία κυκλο φορούσαν πληροφοριοδότες και έμπιστοι. Ο Μαρτίν ντε Αρριζουμπιέτα ήταν ο "δυνατός άντρας" στο Ινστιτούτο, γεγονός που δεν ά ρ ε σ ε στον Ραμόν Φερνάντεζ, ο οποίος ήθελε να έχει κοντά στην καθηγήτρια 91


Φάουπελ την θέση του Μαρτίν, αλλά παρόλες τις δολοπλο κίες του δεν το κατάφερε ποτέ, επειδή η κυρία Φάουπελ, γυ ναίκα έξυπνη και με ανεπτυγμένη διαίσθηση, τους ήξερε σε βάθος και τους δυο. Ο τρίτος παρείσακτος ήταν ο Σαλαζάρ, που φρόντιζε να τα έχει καλά με όλους. Ήταν από εκείνους που πλησιάζουν τον πιο λαμπερό ήλιο, όπως λέμε στην κα θομιλουμένη. Μια μέρα, ο Σαλαζάρ με συνόδεψε στη λίμνη Βανζέε, ό που ζούσε το ζεύγος Φάουπελ σε ένα ιδιόκτητο σαλέ, με μια αδελφή του στρατηγού και ένα ζευγάρι υπηρετών. Ο στρατηγός μας προσκάλεσε να πιούμε κάτι, και ενώ ε τοιμαζόμαστε, με ρωτησε λεπτομέρειες σχετικά με την ορ γάνωση της μονάδας μου. Σε κάποια στιγμή, μου μίλησε για την αναγκαιότητα να δημιουργήσουμε μια επαφή ανάμεσα στον Αρριζουμπιέτα και τον ίδιο τον Σαλαζάρ. Δεν δυσκολεύτηκα να δεχτώ την πρόταση του: ο πρώτος θα με εξυπηρετούσε για να μιλάει με τα στρατεύματα, και ο δεύτερος σαν α π ε υ θ ε ί α ς ε π α φ ή με το Ινστιτούτο. Εκμεταλλεύτηκα την ευκαιρία για να επισπεύσω την μετά θεση του Ραμόν Φερνάντεζ στη μονάδα μου, ο οποίος είχε υπηρετήσει σαν υπολοχαγός στον πόλεμο της Ισπανίας και επιθυμούσε πολύ να έρθει μαζί μου. Ο Σαλαράζ έκανε ένα καθόλου κολακευτικό σχόλιο για τον Φερνάντεζ. Αγανακτισμένος, του είπα ότι θα τον έφερνα μπροστά του για να επαναλάβει όσα είχε μόλις πει. Ο στρατηγός, με πο λύ τακτ, φρόντισε να αλλάξει συζήτηση. 'Οταν επιστρέψαμε στο Βερολίνο είχε ήδη νυχτώσει. Εγώ είχα κλειστεί στον εαυτό μου και δεν μιλούσα καθόλου, ώ σπου ο Σαλαζάρ άρχισε να με παρακαλάει να μην αναφέρω το συμβάν με τον Ραμόν Φερνάντεζ. Τον λυπήθηκα και α ποφάσισα να μην του δημιουργήσω προβλήματα, αν και δεν


μπορούσα να μην του πω τι πίστευα για εκείνους που κατη γορούν τους φίλους τους πισώπλατα. Το επόμενο πρωί πήγα στο Πότσνταμ, όπου βρισκόταν το στρατόπεδο της μονάδας μου, εκεί που προηγουμένως στεγαζόταν η Σχολή Αξιωματικών. Όταν έφτασα βρισκόταν σε εξέλιξη ένα μάθημα θεω ρίας: ο Ζαμπάλα εξηγούσε την λειτουργία του panzerfaust. Κάλεσα σε σύσκεψη τους αξιωματικούς: τους Οκανά, Μποτέτ, Μαρτίνεζ, Μουγκικα και Ζαμπάλα. Το οργανικό σύνολο των υπαξιωματικών δεν ήταν ακόμα πλήρες. Ο Ραμόν Μπαίλο και ο Αρτιάγκα ήταν επιλοχίες- υπήρ χαν δυο λοχίες, ένας πρώην "guardia civi" και ο άλλος πρώ ην "carabiniero". Ο δεκανέας μου σύνδεσης ήταν ο Ρομπέρτο Γκαρσία, τον οποίο προήγαγα σε λοχία την ίδια μέρα. Βοηθός μου ήταν ένας νεαρός Γαλλικιανός από το Μέτωπο Νεότητας και ανάμεσα στους δεκανείς υπήρχε ο Χουάν Πινάρ, τον οποίο αξίζει να μνημόνευσα) για μια σει ρά από παραμυθία που διηγήθηκε και αφού τα επανέλαβε τόσες φορές τελικά τα πίστεψε και ο ίδιος. 2

Μου έστειλαν τ έ σ σ ε ρ ι ς διερμηνείς, τον Γ κ ε ρ ά ρ δ ο Λΐεμπερτ, Χουάν Κλίμοβιτς, Ιάκωβο και έναν άλλον του ο ποίου δεν θυμάμαι το όνομα. Οι δυο ανήκαν στον κανονικό στρατό και οι άλλοι δυο στα SS. Από την πρώτη στιγμή υ πήρξαν οι πιο πιστοί και οι καλύτεροι συνεργάτες, αφοσιωμένοι ψυχή και σώμα στο καθήκον που τους είχε ανατεθεί. Όταν γύρισα στο ξενοδοχείο Εξέλσιορ, όπου βρισκόταν το επιτελείο μου, με περίμενε μια επείγουσα είδηση: έπρε-

2 Αντιαρματική γροθιά

πε να παρουσιαστώ στην Ανώτατη Διοίκηση. Έ σ π ε υ σ α να εκτελέσω την διαταγή. Ένας συνταγματάρχης του Γενικού Επιτελείου μου είπε ότι έπρεπε να παραχωρήσω ένα λόχο που θα αναχωρούσε για ένα μη-καθορισμένο σημείο της Γερμανίας όπου θα συνεχιζόταν η αντίσταση στην περί πτωση που το Βερολίνο έπεφτε στα χέρια των Ρώσων. Αποφάσισα να συμβουλευτώ τον στρατηγό Φάουπελ και του τηλεφώνησα, για να τον ενημερώσω για όσα μου είχαν μόλις αναφέρει. Με συμβούλεψε να μην εκχωρήσω κανέναν από τους άντρες μου. Ό μ ω ς το Γενικό Επιτελείο συνέχισε να επιμένει, ώσπου κατέληξα στο συμπέρασμα ότι αν δεν είχα υποχωρήσει ε κούσια, θα .αναγκαζόμουν να το κάνω υπακούοντας σε μια διαταγή. Για αυτό θυσίασα εκείνους τους άντρες με την καρ διά κομμάτια. Εκείνους τους τελευταίους μήνες τόσο γεμάτους με γεγο νότα και στους οποίους σχεδόν πάντα ήταν απαραίτητο να παίρνω άμεσες αποφάσεις, πνίγηκα στη δουλειά μιας και δεν μπορούσα να βασιστώ σε κανέναν. Σε μια από τις συχνές επισκέψεις μου στην καθηγήτρια Φάουπελ συνάντησα μια ομάδα διπλωματών, ανάμεσα στους οποίους ο υποκόμης της Πόρτα Κρουζ. Μαζί του ήταν ο Αλμπέρτο Φοΰλνερ, συντονιστής των υπηρεσιών των Γερμανικών και Ισπανικών Ανώτερων Γενικών Επιτελείων, και ο γραμματέας του Ινστιτούτου, δόκτορας φον Φόμμερκας, που εξαφανίστηκε μετά από μερικές μέρες. (Μετά από πολλά χρόνια, τον συνάντησα ξανά στο ξενοδοχείο Παλλάς της Μαδρίτης- ήταν υπουργός δικαιοσύνης της R.F.A.) Ήμουν απόλυτα αφοσιωμένος στην οργάνωση εκείνης της Ισπανικής μονάδας, στον βαθμό που το ίδιο το Επιτελείο ήθελε να την βαφτίσει με το όνομα μου: "Μονάδα 94


Εζκουέρα", παρόλο που εγώ δεν συμφωνούσα καθόλου. Δεν ήταν εύκολο να πειθαρχήσω εκείνη την ομάδα Ισπανών, που δεν ήταν του κατηχητικού και ήταν εμποτισμένοι με το Ισπανικό ταμπεραμέντο, με αποτέλεσμα να δυσκολεύονται να δεχτούν μια πειθαρχία εκ των πραγμάτων α υ σ τ η ρ ή . Ικανοί για τις πιο μεγάλες επιχειρήσεις, ήταν επίσης κα μωμένοι για να κάνουν τρέλες. Η διαταγή ήταν ξεκάθαρη και ακριβής: όλοι οι Ισπανοί έπρεπε να σχηματίσουν μια μόνο ομάδα. Είχαν ήδη συγκε ντρωθεί εκείνοι που πολεμούσαν για την Μεραρχία " W a l l o n i e " , διοικητής της οποίας ήταν ο αρχηγός των Βέλγων Ρεξιστών, Λεόν Ντεγκρέλ. Είχα τους δικούς μου, ε κείνους που είχαν πολεμήσει στους "commandos". Και ε κείνους που είχα συγκεντρώσει στο Βερολίνο, που ζούσαν κρυμμένοι καταζητούμενοι από την αστυνομία. Η πλειο ψηφία είχε υπηρετήσει στην "Κυανή" Μεραρχία. 3

Πολλοί είχαν μια Γερμανίδα φίλη που τους φιλοξενούσε σπίτι της. Αυτή ήταν μια από τις λύσεις. Η άλλη ήταν το Ιβηρο-Αμερικανικό Ινστιτούτο. Δεν μπορούσαν να ζητή σουν τίποτα από τα επίσημα κέντρα, επειδή όλες οι δικές

3 Ο θρυλικός προπολεμικός αρχηγός του Ρεξιστικού κόμματος στο Βε'λγιο, μετά την κατάληψη του Βελγίου, έγινε υπέρμαχος της συνεργα σίας με την Γερμανία. Από απλός στρατιώτης αναδείχθηκε διοικητής της Legion Wallonie. Πολυπαρασημοφορημένος, επέζησε του πολέμου δια φεύγοντας στην Ισπανία του Φράνκο όπου μέχρι το τέλος της ζωής του έγραφε βιβλία υπερασπιζόμενος τα εθνικοσοσιαλιστικάτου πιστεύω. 93

BERLIN A VIDA O MUERTE

μας αρχές σε επίπεδο Πρεσβείας ή Προξενείου είχαν εγκα ταλείψει το Βερολίνο. Ο μόνος Ισπανός διπλωματικός εκπρόσωπος ήταν ο Γκονζάλο ντε Καστίλλο, που επιχειρούσε να επαναπατρίσει τους π ε ρ ι σ σ ό τ ε ρ ο υ ς συμπατριώτες. Έ δ ω σ ε διαβατήρια σε όλους εκείνους που το ζήτησαν, και βοήθησε όσο μπόρεσε, παρέχοντας έγγραφα σε πολλούς Γερμανούς που με κάποιο τρόπο μπορούσαν να αποδείξουν ότι είχαν ζήσει σιην Ισπανία ή ότι είχαν συγγενείς ή φίλους Ισπανούς. Προσέφερε ανιδιοτελώς τις υπηρεσίες του. Ταυτόχρονα όμως, προσπαθούσε με κάθε τρόπο να σα μποτάρει τον σχηματισμό της Ισπανικής μονάδας, έτσι ώ στε εκείνοι οι ποντικοί που ήθελαν να εγκαταλείψουν την βάρκα να σπάσουν το ηθικό όσων είχαν την σταθερή θέλη ση να συνεχίσουν να αγωνίζονται ενάντια στον αιώνιο ε χθρό: τον κομμουνισμό. Η καθηγήτρια Φάουπελ είχε ενημερωθεί από τους έμπι στους της και μου κανόνισε ένα ραντεβού στο γραφείο της. Με την συνηθισμένη εγκαρδιότητα της, μου επισήμανε την αναγκαιότητα να ελέγξουμε ότι κάναμε με τις εφεδρι κές προμήθειες, και εκμεταλλεύτηκε την περίσταση για να μου μιλήσει για τη δουλειά που έκανε ο συμπατριώτης μας, μοναδικός επίσημος εκπρόσωπος της Ισπανίας εκείνο το διάστημα στο Βερολίνο. - Ζητάει τη γνώμη μου για πολλά θέματα- είπε η καθηγήτρια Φάουπελ.- Είναι ένας τύπος πολύ δραστήριος και ικανός. Αναμφίβολα όμως μας προκαλεί προβλήματα: εσείς θα πρέπει να κάνετε κάτι για να το αποφύγετε. - Στον εχθρό που δραπετεύει χρυσές γέφυρες απάντησα, -εκεί νος κάνει το καθήκον του και εμείς το δικό μας. Και οι δυο είμα στε Ισπανοί, και δεν θα κάνω ποτέ κάτι εναντίον ενός Ισπανού. -Σας καταλαβαίνω απόλυτα, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι πρέπει να του 96


επιτρέψετε να πάρει τους Ισπανούς που έχουν ήδη στρατολογηθεί... - Μην ανησυχείτε καθηγήτρια Φάουπελ. Μπορείτε να είστε σί γουρη ότι κανένας από τους δικούς μου δεν θα υποκύψει σε δελεασμούς, από όπου και αν προέρχονται. Στο Βερολίνο υπήρχε και μια αντιπροσωπεία της Ισπανικής Φάλαγγας. Τους συνάντησα δυο φορές, συνο δευόμενος από μερικούς άντρες της δικής μου μονάδας, και δεν θέλω να μείνουν αδιευκρίνιστα αυτά που είδα εκεί και όσα συμπέρανα από την συζήτηση που είχα μαζί τους. Όλοι εκείνοι οι "εκπρόσωποι" ήταν εντελώς διεφθαρμέ νοι. Εκεί υπήρχε μόνο ανηθικότητα, μαΰρη αγορά, δολο πλοκία και ψέματα. Ο αρχηγός ήταν ο Χοσέ Λουίς, πρώην λοχίας των "regulares", αλαζονικός, βαρετός και γεμάτος ηθικά ελαττώματα που προσπαθούσε ανώφελα να κρύψει. Την "αυλή" του αποτελούσαν δυο νάνοι, σωματικά και ψυ χικά, που είχαν δραπετεύσει από το Βέλγιο όπου είχαν δου λέψει για την Γκεστάπο έχοντας αποκομίσει πολλά οφέλη από την θέση τους σαν έμπιστοι, πάντα με δυο λαμπάδες α ναμμένες, μια στον θ ε ό και την άλλη στο διάβολο, λαμπά δες που στο Βερολίνο δεν είχαν ακόμα σβήσει. Ενώ ο Χοσέ Λουίς άκουγε εκείνους τους κόλακες, και ή ταν το μόνο που ήξερε να κάνει, ο Σολά και ο Ζορντά, εκεί νοι οι δυο αρουραίοι των υπονόμων, προσπαθούσαν να που λήσουν τους πολύτιμους πίνακες που είχαν λάβει στις Κάτω Χώρες σαν αντάλλαγμα για τις υπηρεσίες που προσέφεραν στα όργανα της οπισθοφυλακής του Γερμανικού στρατού. 4

4 Τα αποικιακά στρατεύματα της Ισπανίας στο Μαρόκο, τα οποία έπαι ξαν πολύ σημαντικό ρόλο στον Ισπανικό εμφύλιο, τασσόμενα στο πλευ ρό του Φράνκο. 97

Ο Σολά προσπάθησε να συνεχίσει τις δολοπλοκίες του ε νοχλώντας ξανά την Γκεστάπο, αλλά η γερμανική πολιτική αστυνομία είχε σοβαρότερα ζητήματα που την απασχολού σαν εκείνες τις δύσκολες ώρες, και εκείνος ο μπάσταρδος διέπραξε μια από τις πιο παταγώδεις αποτυχίες του όταν συ γκρούστηκε με εκείνους που μπορούσαν να βασιστούν στην εμπισιοσύνη και τον σεβασμό της Ανώτερης Διοίκησης. Ό Ζορντά, από την πλευρά του, απευθύνθηκε στην κα θηγήτρια Φάουπελ και της διηγήθηκε ένα σωρό ψέματα με σκοπό να με διασύρει εντελώς. Όταν το πληροφορήθηκα α πό την ίδια την καθηγήτρια, πήγα στην Αντιπροσωπεία της Φάλαγγας έτοιμος να προκαλέσω έναν γερό καυγά. Δεν θα μπορούσα να έχω φτάσει σε πιο κατάλληλη στιγμή: ο "αρ χηγός" και οι οπαδοί του, με καλή συντροφιά, απολάμβαναν ένα πραγματικό διονυσιακό γλέντι. Δεν είμαι καθόλου που ριτανός, αλλά μπροστά σε εκείνο το θέαμα κοκκίνισα ολό κληρος και η αγανάκτηση έπνιξε στιγμιαία τα λόγια που εί χε ετοιμάσει. Ο Χοσέ Λουίς με πλησίασε κρατώντας στο έ να χέρι ένα μπουκάλι κονιάκ και στο άλλο ένα ποτήρι, έτοι μος να με κεράσει. Ξέσπασα: -Αυτό που κάνετε είναι εγκληματικό! Την ώρα που τόσοι Ισπανοί πεθαίνουν της πείνας στις φυλακές επειδή εσείς δεν ασχολείστε μα ζί τους, και άλλοι τόσοι είναι αναγκασμένοι να κοιμούνται στα κα ταφύγια επειδή δεν τους παρέχετε τα μέσα για να φύγουν από εδώ, εσείς καταντήσατε το κέντρο της Φάλαγγας σε έναν χώρο ακολα σίας... Καλώς, ήρθα να πάρω αυτόν τον γιο... έδειξα τον Ζορντά- για να του μάθω να λέει την αλήθεια. Τα λόγια μου έπεσαν σε μια εντυπωσιακή σιωπή. Κανείς δεν ήταν σε θέση να μου απαντήσει. Εν τέλει ακούστηκε μια δειλή φωνή: 98


-Εδώ είναι Ισπανικό έδαφος... -Εντάξει, τόσο το καλύτερο. Έτσι δεν θα υπάρξουν αμφιβολίες στην εξακρίβωση ότι είστε ξένοι στην υπηρεσία των Συμμάχων και ότι θα κριθείτε ανάλογα. Ο φόβος ζωγραφίστηκε σε όλα τα πρόσωπα, ειδικά του Σολά και του Ζορντά, που αμέσως άρχισαν να ικετεύουν και να δικαιολογούνται, υπενθυμίζοντας ποιοι είχαν υπάρξει και τις υπηρεσίες που είχαν προσφέρει. Το κακό είναι ότι άφησα να με πείσουν εκείνα τα δυο σκουλήκια, που είχαν συνεχίσει να ζουν από τα πτώματα των θυμάτων τους. Τα γεγονότα εξελίχτηκαν ραγδαία. Οι συμμαχικοί βομ βαρδισμοί ήταν συνεχείς, οι επικοινωνίες ολοένα πιο επι κίνδυνες. Είχα την ευκαιρία να μιλήσω με ανθρώπους που βρίσκονταν σε πολΰ υπεύθυνες θέσεις, οι οποίοι, παρόλο που πίστευαν στην τελική νίκη, τώρα επικαλούνταν μόνο το επιχείρημα των περίφημων κρυφών όπλων, που θα εμφα νίζονταν την κατάλληλη στιγμή. Σε μια από τις επισκέψεις μου στο Ινστιτούτο, η καθη γήτρια Φάουπελ μου σύστησε δυο Ισπανούς που συνεργά ζονταν μαζί της: τον Τσιπριάνο Σάστρε και τον Τολέντο-ο πρώτος ήταν πληροφοριοδότης, και ο δεύτερος ένας αξιοκαταφρόνητος πράκτορας. Οι δυο άντρες είχαν έρθει στη Γερμανία σαν παραγωγοί. Ακόμα δεν μπορώ να ε ξ η γ ή σ ω τον λόγο που από την πρώτη στιγμή γίναμε φίλοι με τον Τσιπριάνο Σάστρε, τον ε πονομαζόμενο "Τάνο", ενώ αντιπάθησα ενστικτωδώς τον Τολέντο. Στην περίπτωση του ίσχυε το ρητό: "οι κακές σκέ ψεις είναι αμαρτία αλλά πέφτουν πάντα μέσα". Ο Τολέντο ήταν ένας χυδαίος σπιούνος, που κατέδιδε τους ίδιους τους συμπατριώτες του. Είναι αλήθεια ότι πολ λοί Ισπανοί ασχολούνταν με τη μαύρη αγορά και μερικοί 99


ζούσαν στην παρανομία, αλλά οι Γερμανοί μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν όλα τα μέσα πληροφόρησης και κατα στολής, και δεν ήταν απαραίτητο ένας άντρας γεννημένος στην Ισπανία και δήθεν φαλαγγίτης να πέφτει σε τόσο χα μηλό επίπεδο. Πολλοί Ισπανοί φυλακίστηκαν και ίσως χά θηκαν για πάντα εξαιτίας των πρακτόρων που τριγυρνού σαν γύρω από το Ιβηρο-αμερικανικό Ινστιτούτο. • Η επικοινωνία με την Ισπανία γινόταν κάθε μέρα πιο δύ σκολη. Η στρατιωτική επιμελητεία της "Κυανής" Μεραρχίας είχε περιέλθει στα χέρια των Γερμανών, έτσι ε κείνοι που θα μπορούσαν να διαθέσουν κονιάκ, καφέ και άλλα αγαθά βρέθηκαν καταδικασμένοι στο απλό συσσίτιο. Ικανοί να πουλήσουν την ψυχή τους στο διάβολο, με ενο χλούσαν συνεχώς προσφέροντας διάφορες υπηρεσίες, από την καταγγελία ως την ρουφιανιά, με αντάλλαγμα κάποιο υ λικό προνόμιο. Δεν χρειάζεται να πω ότι αρνήθηκα κάθετα να προστατέψω εκείνους τους ανεπιθύμητους. Ο Τσιπριάνο Σάστρε, που ήταν έμπιστος της καθηγή τριας Φάουπελ και με τον οποίο είχαμε γίνει φίλοι, όπο)ς ή δη ανέφερα, ζούσε με μια γερμανίδα που εργαζόταν στις μυ στικές υπηρεσίες. Μέσω εκείνης, ο Τάνο γνώριζε τα πάντα για όλους εκείνους τους Ισπανούς, και εκείνος με ενημέρω σε σχετικά για αυτά τα άτομα. Σε αντάλλαγμα, δεν δίσταζα να εξασφαλίσω προνομιού χες θέσεις σε όσους, με την αξιοπρεπή και υπεύθυνη συ μπεριφορά τους, έδειχναν να τις αξίζουν. Έ τ σ ι για παρά δειγμα, όταν το ζεύγος Φάουπελ χρειάστηκε έναν οδηγό για το αυτοκίνητο τους και μου ζήτησαν να τους παραχωρήσω έναν από τους στρατιώτες μου, τους έστειλα τον Ντανιέλ Παρράς Ρεντόντο, που εγκαταστάθηκε στο σπίτι του στρα τηγού, όπου του φέρονταν περισσότερο σαν φίλο παρά σαν 100


υφιστάμενο. Εστρεμένιο, πρώην αγωνιστής του πολέμου της Ισπανίας και της Κυανής Μεραρχίας, μέλος της Παλιάς Φρουράς, ο Ντανιέλ Παρράς ήταν, παρόλο το μικρό ανά στημα του, ένας πραγματικός άντρας και επιπλέον Ισπανός. Στην επόμενη επίσκεψη μου στο σπίτι του στρατηγού, με υποδέχτηκαν λέγοντας: -Περάστε, περάστε ταγματάρχα... -Ταγματάρχης; - ρώτησα έκπληκτος. -Ναι. Από χθες είστε ταγματάρχης του Γερμανικού στρα τού, σαν αναγνώριση των υπηρεσιών που προσφέρατε. Τα θερμά μου συγχαρητήρια. 5

Με συνόδεψε στο γραφείο του, όπου μας σέρβιραν ένα μπουκάλι σαμπάνια για να γιορτάσουμε το γεγονός. Ή π ι α μ ε μόνο η καθηγήτρια κι εγώ, επειδή ο στρατηγός, ε ξαιτίας της κατάστασης της υγείας του, δεν έπινε ούτε κά πνιζε από καιρό. Σε εκείνη την περίσταση, ο στρατηγός Φάουπελ μου μίλησε για τα δυσάρεστα γεγονότα που είχαν συμβεί στη Σαλαμάνκα, στην διάρκεια του εμφυλίου πολέ μου, ανάμεσα στις διοικήσεις της Φάλαγγας και τον Στρατό -Όπως ξέρετε- άρχισε ο στρατηγός- εγώ ήμουν ο πρώτος Γερμανός πρέσβης στην εθνική Ισπανία, στην αρχή τον εμφύλιου πολέμου. Ο Fuhrer μου είχε δώσει συγκεκριμένες εντολές να μην παρεμ βληθώ στα εσωτερικά ζητήματα. Για αυτό το λόγο περιορίστηκα στο να ασχοληθώ με τα προβλήματα που σχετίζονταν με την στρατιωτική βοήθεια. -Από την πρώτη στιγμή πληροφορήθηκα επιμελώς σχετικά με την πορεία των επιχειρήσεων, αλλά αγωνιούσα για την τύχη εκείνου

5 Προερχόμενος από την Εστρεμαδούρα, περιοχή της νοτιοδυτικής Ισπανίας. 101


τον σημαντικού Ισπανού nov ήταν έγκλειστος στις φυλακές της Αλικάντε, ιδρυτή τον μοναδικού κόμματος nov μπορούσε να πραγ ματοποιήσει στην Ισπανία την τόσο απαραίτητη επανάσταση.^ Στην οπισθοφυλακή νπφχαν πολλές δολοπλοκίες- όλοι ήθελαν να διοικούν. Ενώ οι αγωνιστές έδιναν τη ζωή τους στη μάχη, οι αριβκπές πάλευαν για να κατακτήσουν προνομιούχες θέσεις. -Στην περίπτωση τον Μανονέλ Χεντίλα, τον αρχηγό της Φάλαγγας που είχε πέσει σε δνσμένεια και άδικα καταδικάστηκε σε θάνατο, η μεσολάβηση μου στον Φράνκο έγινε σε προσωπικό επίπεδο, με ταξύ στρατηγών, επειδή ο Fuhrer μου είχε απαγορεύσει να μεσο λαβήσω επίσημα. Ήταν ένα πολύ περίπλοκο γεγονός... Κατά βά θος όμως το ζήτημα ήταν να εξαφανιστεί η Φάλαγγα σαν πολιτικό κόμμα. Οι προγραμματικές του θέσεις θα αποτελούσαν την βάση για να θεμελιωθεί ένα αυταρχικό Κράτος που θα στηριζόταν από τον Φράνκο και τους έμπιστονς τον. Οι φαλαγγίτες εκείνο τον και ρό ήταν απροετοίμαστοι και δεν είχαν αρκετή ανοχή για να δώ σουν μορφή και περιεχόμενο σε ένα επαναστατικό Κράτος κυρίως κοινωνικό. Κυρίως τονς έλειπε ο Μεγάλος Απών. -Από την αρχή ο Φράνκο υπήρξε απόλυτος κυρίαρχος της κατά στασης. Η ενοποίηση της διοίκησης κατέληξε να ασκούνται όλες οι εξουσίες από εκείνον. Με την βοήθεια του Ραμόν Σερράνο Σούνερ σχεδίασε τη μορφή ενός Κράτους που ιδρύθηκε με την εύ νοια μιας δικτατορίας, δημιουργημένη από μια ομάδα στρατηγών που από την πρώτη στιγμή αντιτάχθηκαν με συντηρητική νοοτρο πία, στον εθνικοσννδικαλισμό σαν δύναμη πον μπορεί να εκφρά σει τις προσδοκίες τον ισπανικού λαού, κουρασμένου από τα λάθη των πολιτικών, κουρασμένο από την παθητική στάση της δεξιάς-

6 Ο στρατηγός εδώ αναφέρεται στον Μανουέλ Χεντίλα, για τον οποίο να μιλήσουμε λίγο παρακάτω. 102


προστάτη των συμφερόντων των πλουσίων- και των υπερβολών της αριστεράς- που εκμεταλλεύονταν για ίδιο συμφέρον την δικαιο λογημένη εξέγερση των απόκληρων, θύματα του καπιταλισμού. Έ τ σ ι σκεφτόταν και έτσι μιλούσε εκείνος ο διακεκριμέ νος Γερμανός στρατιωτικός, υπόδειγμα ιπποτισμου και στρατιωτικού και ανθρώπινου θάρρους, η ανάμνηση του ο ποίου δεν θα σβήσει ποτέ από το μνήμη μου.

ΚΕΦΆΛΑΙΟ I V Ο στρατηγός Μπέργκερ είχε καλέσει έναν αξιωματικό με την εντολή να μας μεταφέρει αμέσως στο Βερολίνο. Είχα μείνει με όλους εκείνους που πράγματι ήθελαν να τιμήσουν τον όρκο τους και που είχαν ήδη δοκιμαστεί στο πεδίο της μάχης. Στην μονάδα μου δεν υπήρχαν πρωτάρη δες ούτε δειλοί- από εκείνους χωρίς περιεχόμενο. Οι στρα τιώτες μου δεν ήταν ένας στρατός μισθοφόρων, αλλά άντρες εμπνευσμένοι από ένα ιδεώδες και διατεθειμένοι να υπε ρασπιστούν ένα από τα τελευταία καταφύγια του πολιτι σμού, που απειλούνταν από την κόκκινη παλίρροια. Υπήρχαν τρεις ισπανικοί λόχοι, και επιπλέον οι Γάλλοι του Ντοριότ και μερικοί άντρες της μεραρχίας "Wallonie". Όταν φτάσαμε στο Βερολίνο κάναμε μια απογραφή των 105


όπλων στην κατοχή μας- μας έδωσαν ένα νέο μοντέλο ο πλοπολυβόλου, "panzerfaust" και άφθονα πυρομαχικά. Ένας αξιωματικός μου χάρισε, σαν προσωπικό δώρο, ένα πιστόλι "Walther" εννιάρι, ένα από τα πιο αποτελεσματικά κοντόκαννα όπλα. Ο ίδιος αξιωματικός μας συνόδεψε σε έ να κτίριο που στο ισόγειο στεγαζόταν ένα από τα πιο κομψά υποδηματοποιεία του Βερολίνου. Ο ιδιοκτήτης του κατα στήματος ήταν επίσης ιδιοκτήτης του ακινήτου. Η τραγωδία εκείνου του ανθρώπου ήταν μια από τις πολ λές που έπλητταν χιλιάδες γερμανικές οικογένειες. Είχε χά σει την γυναίκα του και τρία παιδιά. Τα δυο αγόρια είχαν σκοτωθεί στο μέτωπο, ένας ως λοχαγός αλεξιπτωτιστής στην Κρήτη, και ο άλλος επικεφαλής μιας ομάδας τανκς που έ μειναν στη ρωσική στέπα. Η γυναίκα του και η κόρη του εί χαν σκοτωθεί σε έναν συμμαχικό βομβαρδισμό στο Βερολίνο, και ο μοναδικός επιζών της οικογένειας ήθελε να πεθάνει ανάμεσα στα ερείπια της υποδηματοποιείας του. Για αυτό, από την πρώτη στιγμή που φθάσαμε, πολιορκού σε συνεχώς τον Τζιάκοπο, τον διερμηνέα μου, ζητώντας έ να όπλο. Ο Τζιάκοπο μου διηγήθηκε την ιστορία εκείνου του δυστυχή. Το κτίριο, ερειπωμένο πλέον, μιας είχαν μείνει όρθια μό νο το ισόγειο και ο πρώτος όροφος, πρέπει να υπήρξε ένα πολΰ ωραίο αρχοντικό, και επιπλέον σε κεντρική θέση. Η μικρή απόσταση όμως που το χώριζε από τα Υπουργεία και τις Καγκελαρίες το είχαν κάνει τον προτιμώμενο στόχο της συμμαχικής αεροπορίας. Μας περίσσευαν μερικά οπλοπολυβόλα και αποφάσισα να δώσω ένα σε εκείνο τον άνθρωπο, με επαρκή πυρομαχικά. Το πήρε και το κράτησε στα χέρια του σαν ένα μικρό παιδί που είδε να πραγματοποιείται η μεγαλύτερη επιθυμία του. 106


Σε εκείνο το προσωρινό στρατόπεδο, δύσκολο να εντο πιστεί εξαιτίας της θέσης του, παρουσιάστηκαν 17 Γάλλοι, με την στολή του Κόμματος του Ντοριότ. Δεν είχαν όπλα και ήθελαν να πολεμήσουν εναντίον τον κομμουνιστών. Η κατάσταση τους δεν άφηνε εναλλακτικές λύσεις, μιας και κανένας τους δεν μπορούσε να επιστρέψει στη Γαλλία, και αν αιχμαλωτίζονταν από τους Ρώσους θα τουφεκίζονταν. Μου ά ρ ε σ ε η απλότητα τους και έ δ ω σ α εντολή στον Τζιάκοπο να τους μοιράσει σε τρεις ομάδες και να τους δια νείμει ανάμεσα στους λόχους. Αρχικά δεν συμφώνησαν: ή θελαν μεν να πολεμήσουν, αλλά στον ίδιο λόχο. Αρνήθηκα αποφασιστικά και τους είπα: -Είμαι επικεφαλής αυτής της μονάδας και εδώ διατάζω εγώ! Μπροστά σε τόσο αμετακίνητη αποφασιστικότητα στα μάτησαν τις διαμαρτυρίες. Ενώ έλεγα στον Τζιάκοπο πως έπρεπε να κατανεμηθούν οι Γάλλοι ανάμεσα στους συναγω νιστές μας, εμφανίστηκαν τέσσερις Βέλγοι με την στολή των SS. Ανήκαν στην Μεραρχία "Wallonie" του Λεόν Ντεγκρέλ. Και εκείνοι εν τέλει κατετάγησαν στην μονάδα μου. Περάσαμε τη νύχτα σε εκείνο τον στρατώνα, αλλά δεν εί χε ακόμα χαράξει όταν εμφανίστηκε ένας αντισυνταγμα τάρχης της αεροπορίας με την εντολή να μας συνοδέψει σε έναν στρατώνα της στρατιωτικής αστυνομίας σε μικρή α πόσταση, όπου θα έπρεπε να αναμείνουμε την στιγμή να έρθουμε σε επαφή με τον εχθρό. Σε εκείνο τον στρατώνα, που ήταν παλιός και ευρύχωρος, βρισκόταν ένα Γερμανικό τάγμα των SS. Ο διοικητής του τάγματος απουσίαζε: επιθε ωρούσε τις θέσεις που κατείχαν οι άντρες της μονάδας του. Μόλις είχαμε τακτοποιηθεί όταν εμφανίστηκε ένας στρα τιωτικός σύνδεσμος, με νέες εντολές από την Κεντρική Διοίκηση: έπρεπε να παρουσιαστώ μπροστά του με όλους 107


τους άντρες μου. Ο στρατιωτικός σύνδεσμος θα μας συνόδευε. Στελέχωσα τους άντρες μου, τους επιθεώρησα γρήγορα και βεβαιώθηκα ότι όλα ήταν σε απόλυτη τάξη. Το μόνο που με ανησυχούσε ήταν εκείνη η ομάδα Γάλλων, επειδή φοβό μουν ότι την ώρα της αλήθειας θα οπισθοχωρούσαν, και ό τι η συμπεριφορά τους θα έσπαγε το ηθικό των αντρών μου, που ήταν έτοιμοι να πολεμήσουν μέχρι θανάτου. Τα γεγο νότα έδειξαν ότι τους είχα αδικήσει, παρόλο που δεν εξέ φρασα ποτέ τον προβληματισμό μου, από τη στιγμή που συ μπεριφέρθηκαν σαν πραγματικοί ήρωες και έμειναν όλοι θαμμένοι κάτω από τα ερείπια του Βερολίνου. Ο στρατιωτικός σύνδεσμος με οδήγησε στον επικεφαλής του τμήματος, έναν αντισυνταγματάρχη του μηχανικού που έφερε τον Σταυρό των Ιπποτών. Τον βρήκαμε στην Μόριτζ Πλατζ, αψηφώντας τον κίνδυνο, να συμβουλεύεται έναν το πογραφικό χάρτη της πρωτεύουσας. Διέταξα τους άντρες μου να καταφύγουν σε κάποια ερειπωμένα σπίτια και, συ νοδευόμενος από τον Τζιάκοπο, κατευθύνθηκα στον αντι συνταγματάρχη, ψύχραιμος παρόλες τις εκρήξεις των ε χθρικών οβίδων. Μόλις μας είδε, ήρθε προς το μέρος μας, μας χαιρέτησε εγκάρδια, και σαν να μην μας αφορούσε ο συνεχιζόμενος βομβαρδισμός, άνοιξε έναν χάρτη του Βερολίνου και άρχισε να μας εξηγεί την κατάσταση, η οποία ήταν δύσκολη και ευαίσθητη. Οι θέσεις μας ήταν σημειω μένες με γαλάζιους κύκλους, ενώ εκείνες των Ρώσων με κόκ κινα σημάδια. Ο αντισυνταγματάρχης μου εξήγησε λεπτο 1

ί Στην πραγματικότητα, από τους διακόσιους Γάλλους εθελοντές της με ραρχίας Καρλομάγνος επε'ζησαν περίπου τριάντα, που αιχμαλωτίστη καν από τους Ρώσους με το δάχτυλο στη σκανδάλη. 108


μερώς την αποστολή που μας είχε αναθέσει- όσα δεν κατα λάβαινα εξαιτίας της ανεπαρκούς γνώσης της Γερμανικής γλώσσας μου τα εξηγούσε ο διερμηνέας. Στρατιώτες και ρώσικα τανκς είχαν καταφέρει να ανοί ξουν ένα ρήγμα στην άμυνα της πρωτεύουσας και βρίσκο νταν ήδη πολύ κοντά στο Υπουργείο Προπαγάνδας. Έλεγχαν ήδη πολλούς δρόμους που κατέληγαν σε εκείνον τον τομέα, και ήταν αναγκαίο να κατακτήσουμε εκείνες τις θέσεις και να απομακρύνουμε τους Ρώσους από εκεί. Θα ή ταν η πρώτη μας επαφή. Αποχαιρέτησα τον αντισυνταγματάρχη και κατευθύν θηκα στο σημείο όπου βρίσκονταν οι άντρες μου για να ε ξηγήσω σε αξιωματικούς και υπαξιωματικούς την αποστο λή που μας είχε ανατεθεί και τον τρόπο που θα έπρεπε να δράσουμε. Έ δ ω σ α την διαταγή για πορεία στον πρώτο λό χο, με επικεφαλής τον ανθυπολοχαγό Οκάνα. Έ π ρ ε π ε να διασχίσουμε την πλατεία και να συντονιστούμε στη γωνία ενός από τους δρόμους που κατέληγαν εκεί, χρησιμοποιώ ντας τα ερείπια και τα συσσωρευμένα μπάζα σαν προστα σία από τα αυτόματα όπλα των Ρώσων. Το καταφέραμε χω ρίς δυσκολία. Από εκείνη τη γωνία μέχρι την γέφυρα που έ πρεπε να διασχίσουμε, το έδαφος βρισκόταν κάτω από τα εχθρικά πυρά. Οι έξοδοι έπρεπε να είναι μεμονωμένες, για αυτό διέταξα τον ανθυπολοχαγό Οκάνα να πάει πρώτος. Στάθηκε αδύνατον όμως! Ο Οκάνα δεν αποφάσιζε να ε γκαταλείψει εκείνη τη γωνία που τον προστάτευε από τα ε χθρικά πυρά. Εγώ τον παρατηρούσα από την εξώπορτα του απέναντι σπιτιού. Η στάση του με αγανάκτησε, και διέσχι σα τον δρόμο για να τον αναγκάσω να υπακούσει. Εκείνη α κριβώς την στιγμή όμως ο επιλοχίας Φέρερ με πρόλαβε και τρέχοντας ζιγκ ζαγκ, κ α τ ά φ ε ρ ε να φτάσει στη γέφυρα. 109


Πλησίασα τον Οκάνα, και χωρίς να μπορώ να συγκρατηθώ τον σκόπευσα στο στομάχι με το οπλοπολυβόλο λέγοντας του: -Πήδα ή σε σκότωσα, άνανδρε! Με κοίταξε τρομαγμένος και άρχισε να τρέχει σαν δαιμο νισμένος. Ο διερμηνέας μου κι εγώ είμαστε οι τελευταίοι που περάσαμε. Φτάσαμε όλοι στη γέφυρα χωρίς προβλήματα. Στη μνήμη μου έμεινε ανεξίτηλη η ανάμνηση εκείνου του αγοριού, μέλους της "Hitlerjugend", (Χιτλερική Νεολαία), που φρουρούσε τη γέφυρα οπλισμένος μόνο με δυο" panzerfaust": κρατούσε το ένα ανάμεσα στο αρισιερό μπράτσο και τον πήχη, επειδή από εκείνη την πλευρά δεν είχε χέρι, που είχε ακρωτηριαστεί στη διάρκεια ενός συμμαχικού βομ βαρδισμού. Δεν ξέρω αν ήταν ασυνειδησία ή φανατισμός, αλλά εκείνο το αγόρι έδειχνε ένα θάρρος πάνω από κάθε μέ τρο. Οι σφαίρες τον σέβονταν ως εκ θαύματος... Το θαύμα, ίσως, της πίστης στο ιδεώδες για το οποίο αγωνιζόταν. Εκείνο το αγόρι ενέπνευσε εμπιστοσύνη στους άντρες μου, και εκείνος μας έδειξε την ακριβή θέση των Ρώσων, η οποία ήταν κάπως διαφορετική από εκείνη που μας είχε υ ποδείξει ο αντισυνταγματάρχης. Παίρνοντας θάρρος από το παράδειγμα του, οι δικοί μου διέσχισαν την γέφυρα χω ρίς καν να σκύψουν. Αυτή ήταν η ηρωική ράτσα των Ισπανών που τιμούσαν την φράση που είπε μια μέρα ο υ πουργός Προπαγάνδας του Τρίτου Ράιχ: "Θα αναγνωρίσε τε τους Ισπανούς από τον τρόπο που αψηφούν τον κίνδυνο!" Έ τ σ ι σκέφτονταν οι Γερμανοί, αντίθετα με πολλούς συμπα τριώτες μας που μας θεωρούσαν τρελούς, χαρακτηρίζοντας μας με άλλα επίθετα κακόβουλα και δηλητηριώδη. Διασχίσαμε την γέφυρα και φτάσαμε στον πρώτο δρόμο. Από τα σπίτια στη δεξιά πλευρά είχαν απομείνει ακόμα οι περιμετρικοί τοίχοι- εκείνα στην αριστερή πλευρά είχαν με110


ταμορφωθεί σε έναν σωρό από μπάζα. Στο βάθος του δρό μου βρισκόταν μια μικρή πλατεία, όπου ήταν παρκαρισμέ να τα εφεδρικά ρωσικά τανκς. Το πεζικό δεν είχε φτάσει ως εκεί, αλλά είχε πιάσει μερικά στρατηγικά σημεία από όπου έριχναν με τα οπλοπολυβόλα ασταμάτητα. Εκείνο το αγόρι, που επέστρεψε μετά στη θέση του στην άλλη πλευρά της γέφυρας, μας είχε πει ότι στα αριστερά μας, ανάμεσα στα ερείπια, υπήρχε ένα τάγμα των SS. Η έκ πληξη μου ήταν μεγάλη όταν από την αριστερή πλευρά έ φτασαν μερικές πυκνές ριπές που προκάλεσαν τους πρώτους νεκρούς και τραυματίες. Πέσαμε αμέσως στο έδαφος και α παντήσαμε στην επίθεση, αλλά ακούγοντας τις φωνές εκεί νων που μας είχαν περάσει για εχθρούς ο Τζιάκοπο μου ε πανέλαβε αρκετές φορές: "Είναι Γερμανοί! Είναι Γερμανοί!" Φώναξα να παύσουν πυρ, και μετά από αρκετές δυσκο λίες κ α τ α φ έ ρ α μ ε να έ ρ θ ο υ μ ε σε ε π α φ ή μαζί τους. Ακούγοντας μας να μιλάμε μια γλώσσα που δεν ήταν γερ μανικά μας είχαν μ π ε ρ δ έ ψ ε ι , πιστεύοντας ότι είμαστε Ρώσοι. Δεν θα υπήρχαν άλλες παρεξηγήσεις, παρόλες τις περίπλοκες καταστάσεις στη μάχη μέσα στο Βερολίνο. Ό μ ω ς εκείνο το πρώτο και μοναδικό λάθος μας στοίχισε τρεις νεκρούς και δυο τραυματίες. Μιλούσα με τον διοικητή του τάγματος όταν παρουσιά στηκε ένας υπολοχαγός που ήτανε επικεφαλής ενός από τους λόχους. Ερχόταν να ενημερώσει τον διοικητή του σχε τικά με την κατάσταση, και ακούγοντας με να μιλάω καστιλιάνικα ρώτησε: -Είστε Ισπανοί; -Ναι Περιχαρής με αγκάλιασε, αναφωνώντας: -Κι εγώ! Κι εγώ! 111


Και υπακούοντας σε μια αυθόρμητη παρόρμηση, είπε: -Θα έρθω μαζί σας! Ο Γερμανός ταγματάρχης μας κοίταξε, σαν να προσπα θούσε να μαντέψει τι μου έλεγε ο Ισπανός συναγωνιστής μου. Ο Τζιάκοπο μετέφρασε. Ο Γερμανός χαμογέλασε και έδωσε άδεια στον υπολοχαγό Μούτζικα να πολεμήσει στο πλευρό μας. Ύ σ ι ε ρ α ο διοικητής μου είπε: -Στόχος μας είναι η Μόριτζ Πλατζ. Τα Ρωσικά τανκς παρεμποδί ζουν τρομερά τις -κινήσεις μας- πρέπει να τα αναγκάσουμε να οπι σθοχωρήσουν, ή τουλάχιστον να τα κάνουμε να αλλάξουν θέση. -Αμέσως! απάντησα. Ο ταγματάρχης μου ευχήθηκε καλή τύχη και με αποχαι ρέτησε με ένα βροντερό "Heil Hitler!", που ήταν ο ειδικός χαιρετισμός των SS για να ξεχωρίσουν από τις μονάδες της "Wehrmacht". Συνέλαβα γρήγορα ένα σχέδιο δράσης. Προχωρήσαμε σε έναν από τους πλαϊνούς δρόμους που κατέληγαν στην πλατεία. Τα ρωσικά οδοφράγματα βρίσκονταν σε απόστα ση λίγων μέτρων. Με ένα θάρρος που πλησίαζε την απερι σκεψία και με εκπληκτική τυχη, καταλάβαμε εξ' εφόδου τα πρώτα ρωσικά οδοφράγματα, ενώ τα τανκς που γέμιζαν την πλατεία πυροβολούσαν ασταμάτητα σε όλες τις κατευθύν σεις. Σε εκείνη την ομάδα τανκς υπήρχαν τρία με τα κανό νια στραμμένα εναντίον μας που πυροβολούσαν συνεχώς. Είδα ότι ο Σάστρε και ο Β ά σ κ ε ζ προχωρούσαν σύρριζα στους τοίχους των κτιρίων, με τον υπολοχαγό Μούτζικα να ακολουθεί σε μικρή απόσταση. Εγώ βρισκόμουν πιο πίσω και από την άλλη πλευρά του δρόμου. Πηδώντας από πόρ τα σε πόρτα προσπάθησα να φτάσω στο ύψος τους. Με ένα ακόμα βήμα θα τα είχα καταφέρει όταν μια ριπή οπλοπο112


λυβόλου με χτύπησε στο δεξί πόδι. Ενώ προσπαθούσα να κρυφτώ σε μια εξώπορτα, σκόνταψα και γλίστρησα σε μια κατηφόρα μέσα σε μια φλεγόμενη αποθήκη. Έ τ ρ ε ξ α ν α μέσως να με βοηθήσουν οι λοχίες Πινάρ και Γκρασία, ενώ ο "Βέλγος" Χουανίτο τους ακολουθούσε από κοντά. Ό λ ε ς μου οι προσπάθειες για να βγω από εκεί απέτυχαν. Αμέσως ο Πινάρ μου έτεινε το οπλοπολυβόλο του, μου το έδωσε α πό την κάννη, αν και ήταν οπλισμένο και χωρίς ασφάλεια. Ούτε εγώ ούτε εκείνος το συνειδητοποιήσαμε, αλλά κατά φερα να βγω από εκείνο τον φούρνο. Ο Β ά σ κ ε ζ και ο Σάστρε συνέχιζαν να προχωρούν, με τα "panzerfaust;" έτοι μα να πυροβολήσουν. Ξαφνικά, ο Βάσκεζ έπεσε πληγωμέ νος και έμεινε ακάλυπτος. Μερικοί συναγωνιστές, έρπο ντας, προσπαθούσαν να τον μεταφέρουν σε ασφαλές ση μείο, όταν είδα τον Σάστρε να προχωράει αψηφώντας τον κίνδυνο προς το μέρος του τραυματία που ήταν ξαπλωμέ νος στο έδαφος, καταφέρνοντας ως εκ θαύματος να τον σώ σει και να σωθεί ο ίδιος.

Ο Μούτζικα ανέλαβε την αρχηγία του λόχου του Οκάνα, που τώρα λειτουργούσε στην εντέλεια. Ο Οκάνα ξεπέρασε εκείνη την στιγμιαία αδυναμία, παίρνοντας θάρρος από το παράδειγμα του Μούτζικα. Κατάφεραν να θέσουν εκτός μάχης τέσσερα ρωσικά τανκς, ενώ τα άλλα αποσύρθηκαν και μαζί τους οι Ρώσοι που είχαν φτάσει σε εκείνη τη θέση. Η πλατεία άδειασε από τους εχθρούς, που για να θυμίσουν το πέρασμα τους άφησαν τέσσερα τανκς σε συντρίμμια. Στην ένταση της στιγμής είχα ξεχάσει το πόδι μου. Μόλις ακούμπησα το πόδι στο έδαφος ένιωσα έναν διαπεραστικό 113


πόνο. Έβγαλα το παπούτσι μου και είδα ότι ο αστράγαλος μου είχε πρηστεί τρομερά. Ήταν αδύνατον να περπατήσω σε εκείνη την κατάσταση. Ξέραμε ότι στο ξενοδοχείο Εξέλσιορ είχε εγκατασταθεί ένας σταθμός πρώτων βοηθειών και απο φάσισα να πάω εκεί για να με εξετάσει ένας γιατρός. Ο υπολοχαγός Μούτζικα θα αναλάμβανε την αρχηγία στη διάρκεια της απουσίας μου. Ευτυχώς, το τραύμα του οπλοπολυβόλου ήταν πολΰ επι φανειακό. Ο γιατρός μου συνέστησε μερικά μασάζ στον α στράγαλο, έναν σφικτό επίδεσμο και, κυρίως ανάπαυση. Πέρασα εκείνο το βράδυ στα υπόγεια του ξενοδοχείου "Εξέλσιορ". Περισσότερο από ένα υπόγειο, ήταν μια σή ραγγα που οδηγούσε από τον σταθμό Ανχάλτερ Μπάνχοφ στο ξενοδοχείο. Εκεί είχαν τοποθετήσει μερικά κρεβάτια και αρκετά στρώματα στο έδαφος. Γιατροί και νοσοκόμοι θυσιάζονταν για να φροντίσουν τους ασθενείς. Υπήρχαν ό μως και πολλοί κουραμπιέδες που προσποιούνταν πόνους ή αναπηρίες και οι αναπόφευκτοι ραδιούργοι. Υπήρξα μάρ τυρας αρκετών δυσάρεστων σκηνών: ενώ ορισμένοι πάλευ αν με τον θάνατο, άλλοι χαίρονταν τη ζωή τους, ίσως για τε λευταία φορά... Εκεί συνάντησα την φίλη του Τάνο και δυο Ισπανούς, τον "μπαμπά" και τον "τηλεγραφητή", που είχαν βοηθήσει σε αρκετές περιστάσεις, παρόλο που ήταν εργάτες από την Γαλλία, όπου είχαν καταφύγει επειδή είχαν αγωνιστεί, στον εμφύλιο πόλεμο, με την δημοκρατική σημαία. Σύμφωνα με τα λεγόμενα τους δεν είχαν κανένα πολιτικό ιδεώδες, και αρ κέστηκαν να καταταγούν όταν κλήθηκε η κλάση τους, και έ λεγαν ότι θα είχαν κάνει το ίδιο αν είχαν βρεθεί στην περιο χή που ήλεγχαν οι εθνικιστές. Εκεί βρισκόταν και ένας άλ λος Ισπανός, που γνώριζα μόνο με το παρατσούκλι 1 14


"Αστουρανίν". Ο "Ασχουρανίν" είχε π ο λ ε μ ή σ ε ι με την "Κυανή" Μεραρχία και μετά από τον επαναπατρισμό του, είχε επιστρέψει στη Γερμανία σαν εργάτης. Αργότερα, η Μαργαρίτα, η φίλη του Σ ά σ τ ρ ε , μου δ ι η γ ή θ η κ ε ότι ο Αστουρανίν" είχε δολοφονηθεί από εκείνους τους δυο ε γκληματίες όταν οι ρώσοι κατέλαβαν το ξενοδοχείο. Εκείνοι οι δυο ληστές δεν μπορούσαν να συγχωρήσουν την ήττα που είχαν υποστεί την εποχή του εμφυλίου πολέμου, και όπως πολλοί άλλοι, περίμεναν στο σκοτάδι την ευκαιρία για να εκδικηθούν άνανδρα. 2

Λίγο μετά την αυγή εμφανίστηκαν ο Γ κ ρ ά σ ι α και ο Τζιάκοπο. Κοιμόμουν του κάλου καιρού όταν κάποιος με ταρακούνησε: άνοιξα τα μάτια και είδα έναν από τους για τρούς ανάμεσα στους δυο συναγωνιστές μου. Ο γιατρός ε ξέτασε το πόδι μου και επανέλαβε αρκετές φορές: "Gut! G u t ! " ενώ εγώ τεντωνόμουν για να ξεπιαστώ: ήταν μέρες που δεν κοιμόμουν τόσες ώρες συνεχόμενα. Ενώ έβαζα τις μπότες μου, ο διερμηνέας και ο ανθυπο λοχαγός επικοινωνίας με πληροφόρησαν για τα νεότερα: -Λίγες ώρες αφου απομακρυνθήκατε μας παρέλαβε ένα τάγμα των SS, που μας συγκέντρωσαν σε μια μεγάλη αί θουσα στο ισόγειο του Υπουργείου Αεροπορίας όπου τα ρωσικά πυρά, που ακόμα δεν το έχουν στοχεύσει σαν προ τιμώμενο στόχο, φτάνουν σπάνια. Το Υπουργείο Αεροπορίας ήταν πολύ κοντά στο "Εξέλσιορ", και έτσι μέσα σε λίγα λεπτά βρέθηκα ξανά κο ντά στους άντρες μου. Μόλις με είδαν ξέσπασαν σε κραυγές

2 Υποκοριστικό του "Αστουριάνο", δηλαδή προερχόμενο από τις Αστουριες, περιοχή της νότιας Ισπανίας δίπλα στον Βισκαϊκό Κόλπο. 115


χαράς που με συγκίνησαν βαθιά. Σε αρκετές περιπτώσεις, από σεβασμό στην πειθαρχία, αναγκάστηκα να τους φερθώ σκληρά. Ένα από τα τιμήματα της αρχηγίας είναι ότι πρέ πει να βάλεις το καθήκον πάνω από το συναίσθημα και της προσωπικές συμπάθειες. Τ ώ ρ α ήμουν ιδιαίτερα ευτυχής που διαπίστωνα ότι οι άντρες μου με δέχονταν περισσότερο σαν φίλο παρά σαν αρχηγό. Μαζί με το Λεττονικό τάγμα υπό τις διαταγές του λοχαγού Βίλλι, μας είχε ανατεθεί η αποστολή να αναχαιτίσουμε τις ρωσικές εισχωρήσεις όπου συνέβαιναν, κάτι που δεν μας ε πέτρεπε να γνωρίζουμε με ακρίβεια το γενικό πανόραμα της μάχης ούτε να απομνημονεύσουμε τίποτα άλλο εκτός από τα ασυνήθιστα γεγονότα εκείνης της μάχης χωρίς πεδίο, στην οποία η τακτική και η στρατηγική που περιγράφονται στα εγχειρίδια μετρούσαν απείρως λιγότερο από την διαί σθηση και τον αυτοσχεδιασμό, το θάρρος και την τόλμη- χα ρίσματα που χαρακτήριζαν τους Ισπανούς και που μας έκα ναν τους ιδανικούς στρατιώτες για εκείνο το είδος μάχης. Ό τ α ν έφτασα στο Υπουργείο Αεροπορίας ο λοχαγός Βίλλι έδινε αναφορά στον Επικεφαλής του Τομέα. Ό σ η ώ ρα τον περίμενα να επιστρέψει, μίλησα με τους άντρες μου, ανιχνεύοντας το ηθικό τους. Η πλειοψηφία θεωρούσε ότι εί χαν παγιδευτεί σε μια ποντικοπαγίδα, αλλά ούτε ένας δεν έ δειχνε ηττοπάθεια, το ηθικό ήταν ακμαίο και όλοι ήταν έ τοιμοι να πολεμήσουν ως το τέλος. Ό τ α ν ήρθε ο Βίλλι, που δεν γνώριζα προσωπικά, ο Τ ζ ι ά κ ο π ο μας σ ύ σ τ η σ ε . Ο Βίλλι με π λ η ρ ο φ ό ρ η σ ε ότι ο Επικεφαλής του τομέα τον είχε προάγει σε ταγματάρχη, αν και επειδή δεν υπήρχαν διαθέσιμα τα γαλόνια που αντι στοιχούσαν στο νέο του βαθμό, συνέχιζε να φοράει εκείνα του λοχαγού. Ύ σ τ ε ρ α μου είπε: 116


-Παρακολούθησα με μεγάλο ενδιαφέρον τον πόλεμο της Ισπανίας. Είχα την ευκαιρία να μιλήσω με μερικούς Γερμανούς συναγωνι στές που είχαν λάβει μέρος, και όλοι επαίνεσαν τον Ισπανό στρα τιώτη σαν πολεμιστή. Αργότερα μπόρεσα να δω πως συμπεριφέρ θηκαν στο μέτωπο του Λένινγκραντ. Και τώρα ο στρατηγός μου διηγήθηκε πως απομάκρυναν τους Ρώσους από τις θέσεις που κα τείχαν στην Μόριτζ Πλατζ. Ο διοικητής του τάγματος των θα ήθελε να τους ενσωματώσει μαζί του, και το ζήτησε από τον στρα τηγό, αλλά εκείνος αποφάσισε να λειτουργήσουμε σαν κινητή δύ ναμη κάτω από τις άμεσες διαταγές του. Η θ έ σ η μας, σε ίση α π ό σ τ α σ η από το Υπουργείο Στράτου και την Καγκελαρία, κοντά στο ξενοδοχείο "Εξέλσιορ", στην Ποστντάμερ Πλατζ και στα κυβερνητικά κτίρια, παρέμενε τοποθετημένη μέσα σε ένα τρίγωνο θα νάτου. Ο Βίλλι μου διηγήθηκε ότι ο Χ ί τ λ ε ρ βρισκόταν στο Βερολίνο και ότι, δίνοντας ένα μεγαλειώδες παράδειγμα, διηύθυνε τις αμυντικές και επιθετικές επιχειρήσεις της πρω τεύουσας του Ράιχ. Οι επικεφαλείς τον είχαν συμβουλέψει να μην παραμείνει στην πόλη, αλλά εκείνος είχε αρνηθεί να εγκαταλείψει την πρωτεύουσα, αφου δήλωσε ότι ήθελε να μοιραστεί την μοίρα των στρατιωτών του. Ξαφνικά, χτύπησε το τηλέφωνο. Ο Βίλλι σήκωσε το α κουστικό και άκουσε προσεκτικά, νευοντας με το κεφάλι κάθε τόσο. Αφου τελείωσε η συζήτηση, γύρισε προς το μέ ρος μου, λέγοντας: -Ο επικεφαλής του τομέα διατάζει να πάτε με τους άντρες σας στο Ξενοδοχείο "Κάιζερχοφ". Κατευθυνθήκαμε αμέσως σε εκείνο το ξενοδοχείο που βρισκόταν σε απόσταση ενός τετραγώνου και που εκείνες τις ταραγμένες στιγμές προσέφερε ακόμα κάποιες συνθή1 17


κες ασφάλειας. Το τουφεκίδι ήταν τρομερό, το ρωσικό πυ ροβολικό βομβάρδιζε ακατάπαυστα εκείνο τον τομέα, τα "αρμόνια του Στάλιν" χτυπούσαν αλύπητα κάθε τετραγω νικό μέτρο του εδάφους. Τα τανκς με το σφυροκόπημα των κανονιών και των πο λυβόλου, ενώνονταν με τον πάταγο, διαπερνώντας με τις σφαίρες τους, σαν αιχμηρά δόντια στην σάρκα από τσιμέ ντο και στα σιδερένια νεύρα του Βερολίνου, την μαρτυρική πόλη. Τα αυτόματα όπλα μας κρατούσαν σε απόσιαση τους Ρώσους στρατιώτες, και τα "panzerfaust" εξουδετέρωναν τα θηριώδη Τ-34 που έφταναν στο βεληνεκές τους. Στην διάρκεια μιας σύντομης ανακωχής, επιθεώρησα σχολαστικά το ξενοδοχείο. Ή δ η γνώριζα το ισόγειο, έτσι α νέβηκα στους επάνω ορόφους, όπου υπήρχαν ακόμα μερι κοί υπάλληλοι, αναζητώντας τα στρατηγικά σημεία για να τοποθετήσω τα αυτόματα όπλα και τα ''panzerfaust". Στη συ νέχεια, συνοδευόμενος από τον Γκράσια, τον Μοΰτζικα και τον Τζιάκοπο, κατέβηκα στα υπόγεια. Το "Κάιζερχοφ", κομψό βερολινέζικο ξενοδοχείο, είχε φι λοξενήσει στα υπέροχα δωμάτια του ανώτερους αξιωματι κούς, διπλωμάτες, διανοουμένους. Ο αέρας που αναπνέαμε στα υπόγεια βρισκόταν σε οδυνηρή αντίθεση με όσα συνέ βαιναν στην υπόλοιπη πόλη, όπου σκεφτόσουν μόνο να σκο3

3 Π ρ ό κ ε ι τ α ι για τους εκτοξευτές αυτοπροωθούμενων βλημάτων "Katyusha ΒΜ-13" ένας μόνο από αυτούς μπορούσε να ρίξει σε 10 δευ τερόλεπτα 4350 κιλά βλήματα σε μια επιφάνεια 200 τετραγωνικών με'τρων. Όταν εκτοξεύονταν οι πύραυλοι προκαλούσαν έναν χαρακτηρι στικό μεταλλικό ήχο: για αυτό το λόγο ονομάστηκαν από τους Γερμανούς "Αρμόνια του Στά

118


τώσεις ή να πεθάνεις: παντού σκόνη και αίμα, οι άντρες εί χαν ξεχάσει κάθε ίχνος πολιτισμού και είχαν μεταμορφωθεί σε όντα που πάλευαν για να επιβιώσουν σε μια αυθόρμητη αναγέννηση των πρωτόγονων ενστίκτων. Να σκοτώσεις ή να πεθάνεις... Εδώ, αντίθετα, κυριαρχούσαν ακόμα η πο λυτέλεια και η προσποίηση, στην υπηρεσία των τελευταίων διπλωματών και ξένων δημοσιογράφων και χάρη σε ορι σμένες διεθνείς κοκότες. Αυτές μάλιστα, πολύ όμορφες και κομψά ντυμένες, μας κοίταζαν επίμονα, χαμογελώντας, ε νώ σκέφτονταν ίσως ότι αναζητούσαμε την "ξεκούραση του πολεμιστή". -Αντή μου αρέσει! είπε ξαφνικά ο Μούτζικα. -Είναι δική σον- απάντησα. Ακούγοντας τα λόγια μου, ο Μοΰτζικα έβαλε τα γέλια. Είμαστε με τον Γκράσια και τον Τζιάκοπο, που μας συνό δευαν. Ο Μοΰτζικα έμεινε εκεί. Όταν ανέβηκε, μου μίλησε για το διονυσιακό γλέντι που τελέστηκε στο υπόγειο. Ναι, είχε απολαύσει τις χάρες εκείνης της πόρνης πολυτελείας...

Τα ρωσικά τανκς προχωρούσαν δυτικά. Μαζί τους, μερι κοί στρατιώτες του πεζικού. Έ χ ω την εντύπωση ότι είναι ο μάδες αναγνώρισης. Όταν διασχίζουν την Κρόνενστράσσε αρχίζουμε να τους πυροβολούμε. Μετά από δυο ώρες μάχης, επικρατήσαμε στα πέντε τανκς και το πεζικό που τα συνόδευε. Παραμονεύοντας πίσω από μια αντλία, ένας από τους δι κούς μου, "ο Κάτο", κατάφερε να θέσει εκτός μάχης τρία από τα πέντε τανκς. Ο Μοΰτζικα κατέστρεψε άλλο ένα, και το τελευ ταίο αχρηστεύθηκε από τον λοχία Φερρέρ. Ό σ ο για μένα, προ στατευμένος από ένα παράθυρο στον πρώτο όροφο, είχα μόνο την ευκαιρία να ρίξω μερικές βολές με το οπλοπολυβόλο. 119


Η Κρόνενστράσσε έμεινε ε λ ε ύ θ ε ρ η από εχθρούς. Προχωρήσαμε ακάλυπτοι μέχρι την "Hausvogteiplatz" χω ρίς να συναντήσουμε ούτε ένα Ρώσο. Σε λίγο φτάνει ένα Γερμανικό τάγμα που αναλαμβάνει θέση σε εκείνον τον το μέα, που ήταν λίγο παραμελημένος. Επιστρέφουμε στο σημείο εκκίνησης. Φτάνοντας στο Υπουργείο Αεροπορίας αναζητώ τον ταγματάρχη Βίλλι, έ νας Λειτονός υπαξιωματικός μου λέει ότι θα τον βρω στο καταφύγιο που βρίσκεται στον κήπο του Υπουργείου. Με συνοδεύουν ο διερμηνέας μου, ο λοχίας Γκράσια και ο Καράντσας. Ο Τζιάκοπο ζητάει τον Βίλλι, και ένας από τους άντρες που φρουρεί την είσοδο μας συνοδεύει σε έναν άλλο τομέα. Εκεί μας αφήνει στα χέρια ενός άλλου φρουρού που αναλαμβάνει να ενημερώσει τον Βίλλι για την παρουσία μας. Σχεδόν αμέσως βγαίνει ο Βίλλι, και με προσκαλεί να μπω μέ σα. Βλέπω τον επικεφαλής του τομέα και διάφορους στρα τηγούς σκυμμένους πάνω από ένα τραπέζι, στο οποίο είναι α νοιγμένος ένας χάρτης του Βερολίνου. Επάνω του φαίνονται σημειωμένες περίπου οι θέσεις που είναι κατειλημμένες από τους Ρωσους και οι περιοχές που έχουν διεισδύσει. Ο Βιλλι με συστήνει στον επικεφαλής του τομέα και με χαιρετάει εγκάρδια. Στη συνέχεια, ένας από τους στρατη γούς αρχίζει να μου εξηγεί την αποστολή που μου έχουν α ναθέσει. Δεν καταλαβαίνω καλά κάποιους όρους, και τον παρακαλώ να φωνάξει τον διερμηνέα. Ο στρατηγός στρέ φεται σιον Βίλλι: -Πείτε να περάσει ο διερμηνέας του αντισυνταγματάρχη... Προσπαθώ να επανορθώσω εκείνο που θεωρώ σφάλμα του στρατηγού. -Είμαι αιιλώς ταγματάρχης στρατηγέ. -Όχι, aπo aυτή την στιγμή, είστε αντισυνταγματάρχης. 120


Εκείνη η αναπάντεχη προαγωγή με αφήνει αδιάφορο, είναι κάτι που δεν περίμενα ούτε επιθυμούσα. Το μόνο που με απασχολούσε ήταν η μάχη για μια νίκη που μου φαίνε ται ήδη μακρινή. -Ο τομέας που πρέπει να προστατέψετε είναι εδω- λέει ο στρατη γός, δείχνοντας στον χάρτη την περιοχή των Υπουργείων, που πε ριλαμβάνεται ανάμεσα στην "Η- Goring-Strasse" και την "Friedrichstrasse"μέχρι την "Unter den Linden". Στη συνέχεια εξηγεί λεπτομερώς στον διερμηνέα μου σε τι συνίσταται η αποστολή μας. Ακούω και καταλαβαίνω. Όταν τελειώνει, ζητάει από τον Τζιάκοπο να μου το επα ναλάβει, αλλά εγώ έχω ήδη καταλάβει τα πάντα και δεν χρειάζεται να κουραστεί για να μου το μεταφράσει. Σε τελική ανάλυση, είμαστε όπως οι μανταριστές που α σχολούνται να κλείσουν οποιοδήποτε σκίσιμο ή ξήλωμα ό που εμφανιστεί. Μόλις βγήκαμε από το καταφύγιο μου ανατίθεται η πρώ τη μου αποστολή. Μερικά ρωσικά τανκς, με συνοδεία πάνω από δυο τάγματα πεζικού, έχουν διεισδύσει στην κατεύθυν ση της "Ποτσντάμερ Πλατζ". Ο τομέας προστατεύεται από δυνάμεις της στρατιωτικής αστυνομίας, αλλά πρέπει να ενι σχυθεί για να μπορέσει να αντέξει σε εκείνη την πίεση. Από εκείνη τη στιγμή δεν θα έχουμε ούτε ένα λεπτό ανά παυλα, θα επιβλέπουμε όλα τα σημεία που κινδυνεύουν, θα αγωνιστούμε για κάθε κτίριο, για κάθε όροφο, για κάθε πλατεία, για κάθε δρόμο, για κάθε σπιθαμή εδάφους... Πηδώντας ανάμεσα στα ερείπια, κάτω από το ακατά παυστο πυρ από κανόνια και όλμους και συνοδευόμενοι α4

4 Σήμερα Β. Μπραντ Στράσσε 121


πό μια ομάδα Λεττονών, εθελοντές όπως εμείς, καταφέρ νουμε να φτάσουμε στην "Ποτσντάμερ Πλατζ" και να κατα λάβουμε ένα κτίριο από το οποίο μένει όρθιος μόνος ο σκε λετός. Πριν φτάσουμε έχουμε χάσει για πάντα πέντε συνα γωνιστές. Μόλις καταφύγαμε πίσω από τους σωρούς από μπάζα βλέπω μια ομάδα από τανκς- μετράω δεκαπέντε- που προ χωρούν ακάθεκτα, προστατευμένα από το πεζικό που περ πατάει σε σειρά. Ευτυχώς, έχουμε άφθονα "panzerfaust". Διατάζω να μην ρίξει κανείς. Αφήνω στο έδαφος το οπλο πολυβόλο και ετοιμάζω το "panzerfaust". Όταν το πρώτο τανκς φτάνει στην κατάλληλη α π ό σ τ α σ η , του ρίχνω μια σφαίρα φωνάζοντας "Πυρ! Πυρ!" Τα πρώτα τανκς, χτυπη μένα εντελώς, μένουν ακίνητα, ένα από αυτά εκρήγνυται και εκτοξεύει στον ουρανό μια στήλη από λιγδερό καπνό. Μυρίζει καμένη σάρκα. Τα Τ - 3 4 που κλείνουν τον σχημα τισμό προσπαθούν να ελιχτούν για να ξεφύγουν από εκείνη την θανατηφόρα παγίδα, αλλά ο περιορισμένος χώρος δεν τους το επιτρέπει. Οι στρατιώτες στο έδαφος προσπαθούν να καταφύγουν στα κοντινά κτίρια, αλλά τα αυτόματα όπλα και το ακατάπαυστο πυρ των αντρών του Βίλλι πέφτουν κα ταιγιστικά πάνω τους. Πέφτουν ο ένας μετά τον άλλον, χω ρίς να έχουν ρίξει ούτε έναν πυροβολισμό. Έχουμε πιάσει αρκετούς Ρώσους στρατιώτες. Κανείς δεν πρόσφερε την παραμικρή αντίσταση. Είχα την εντύπωση ό τι ήταν υπό την επίρρεια ναρκωτικών... ή μεθυσμένοι. Φτάνει ένα Γερμανικό τάγμα ενίσχυσης, αλλά η μάχη έχει τελειώσει. Οι νέοι αφιχθέντες καταλαμβάνουν τις δικές μας θέσεις και εμείς μ ε τ α φ ε ρ ό μ α σ τ ε ξανά στο Υπουργείο Αεροπορίας. Οι πρώτες σκιές της νύχτας αρχίζουν να πυκνώνουν. Όλα 122


δείχνουν ότι θα μπορέσουμε να ξεκουραστούμε μερικές ώρες για να συνέλθουμε από την υπεράνθρωπη προσπάθεια που μόλις τελειώσαμε. Τα πράγματα όμως δεν είναι έτσι: τα πυ ροβόλα ρίχνουν και οι σφαίρες εκρήγνυνται από κάθε μεριά, το οπλοπολυβόλο ρίχνει παντού, τα θεμέλια των κτιρίων δο νούνται συνεχώς κάτω από τα πόδια μας, με ασυνήθιστη βία. Η " U n i d a d Ezquerra" περιμένει εντολές στο ισόγειο του Υπουργείου Αεροπορίας. Ξαφνικά εμφανίζεται ο Βίλλι, συνοδευόμενος από τον συνταγματάρχη της προσωπικής φρουράς του Χίτλερ και από έναν υπαξιωματικό των SS, με τον Σταυρό των Ιπποτών, και μου λέει ότι πρέπει να τους ακολουθήσω. Δεν ξέρω που πάω ουτε γιατί... Λέω στον Μοΰτζικα ότι στην α πουσία μου θα αναλάβει την αρχηγία της μονάδας, με τον Οκάνα υπαρχηγό. Κατεβαίνουμε στο τελευταίο υπόγειο του Υπουργείου, ο λοχίας πρώτος, ακολουθούμενος από τον συνταγματάρχη, τον διερμηνέα μου τον Τ ζ ι ά κ ο π ο και εμένα- ο Βίλλι συ μπληρώνει την ομάδα. Προχωράμε ο ένας πίσω από τον άλ λον. Όταν φτάνουμε στο υπόγειο, ο λοχίας μπαίνει μέσα α πό ένα άνοιγμα μέχρι έναν μεγάλο αγωγό από όπου περ νούν τα ηλεκτρικά καλώδια. Κάθε τόσο μερικές λάμπες με φλόγα που τρεμοσβήνει φωτίζουν τον δρόμο. Περπατάμε σκυφτοί, και σε ορισμένα σημεία είμαστε αναγκασμένοι να συρθούμε. Βγαίνουμε επιτέλους από εκείνο τον αγωγό και μπαίνουμε σε ένα είδος καναλιού χωρίς νερό, με πολυ λά σπη ομως. Η πορεία είναι δύσκολη και πολΰ κοπιαστική, κάθε τόσο διασχίζουμε ένα υπόγειο όπου μπορούμε να περπατήσουμε όρθιοι και να πάρουμε μια ανάσα, αλλά σε άλλα σημεία πρέπει να συρθούμε αφήνοντας πίσω μας κου ρέλια από τις στολές μας. 123


Σε ένα από τα υπόγεια, ο συνταγματάρχης διατάζει μια σύντομη στάση. Κανείς δεν μιλάει, και όσο για μένα ανα ρωτιέμαι συνεχώς: "Που πάμε;" Εν τέλει, ο συνταγματάρχης διατάζει να σταματήσουμε. Από ότι φαίνεται, έχουμε φτάσει. Η πορεία μας διήρκεσε πάνω από δυο ώρες.

Βρισκόμασιε σε έναν υπόγειο χώρο μεγάλων διαστάσεων, όπου βρίσκονται δυο λόχοι των SS με τους διοικητές τους. Όταν μας βλέπουν οι διοικητές έρχονται προς το μέ ρος του συνιαγματάρχη και κάνουν κάποιες παρατηρήσεις. Ένας λοχαγός μου προσφέρει ένα πακέτο τσιγάρα. Παίρνω ένα και του δίνω πίσω το πακέτο, αλλά ο λοχαγός κάνει μια χειρονομία δίνοντας μου να καταλάβω ότι μπορώ να το κρα τήσω. Τον ευχαριστώ θερμά. Δεν είναι γερμανικά τσιγάρα, αλλά εγγλέζικα. Κάθομαι πάνω σε έναν σωρό από κουβέρ τες, ανάβω το τσιγάρο και το γεύομαι με απόλαυση, τρέμο ντας. Μόνο οι παθιασμένοι καπνιστές μπορούν να καταλά βουν την ευχαρίστηση που προσφέρει ένα τσιγάρο στην διάρκεια μιας αγωνιώδους αναμονής. Ακριβώς τη στιγμή που τελειώνω την απόλαυση του τσι γάρου επιστρέφει ο λοχαγός. -Ακολουθείστε με παρακαλώ μου λέει. Βιαστικά τινάζω τη σκόνη και ισιώνω το αμπέχονο μου. Διαίσθηση; Προαίσθημα; Ο Τζιάκοπο μένει εκεί, αλλά ο λοχαγός λέει ότι πρέπει να μας συνοδέψει κι εκείνος. -Πηγαίνουμε στο οχυρό rov Fuhrer - μας πληροφορεί ο λο χαγός,

με

μια

σχεδόν

θρησκευτική

ευλάβεια.

Καταλαβαίνω απόλυτα τον συγκινημένο τόνο με τον ο


ποίο ο λοχαγός πρόφερε εκείνες τις λέξεις, γιατί η ση μασία τους με εντυπωσίασε βαθιά. Είναι λοιπόν δυνατόν να δω προσωπικά τον Χίτλερ; Η ιδέα μου προκαλεί αγωνία, σχεδόν σαν να είμαι ένας μαθητής που αντιμετωπίζει τις πρώτες εξετάσεις. Δεν κα ταφέρνω να κρύψω την α ν α σ τ ά τ ω σ η , στο βαθμό που ο στρατηγός φον Μποΰργκτορφ, που έχει το καθήκον να με συστήσει, μου δίνει ένα φιλικό χτύπημα στην πλάτη, χαμο γελώντας, με την πρόθεση να με ηρεμήσει. Προχωράμε διασχίζοντας διάφορους τομείς. Η φύλαξη είναι εντυπωσιακή. Στρατιώτες των SS οπλισμένοι σαν α στακοί, φρουρούν τις διάφορες πόρτες, που μου θυμίζουν τις εισόδους στα θωρακισμένα θησαυροφυλάκια των τρα πεζών, και που ανοίγουν μπροστά μας με τα ίδια μέτρα α σφαλείας. Εν τέλει φτάνουμε στον χώρο εργασίας του Χίτλερ. Βλέπω εκεί τον Υπουργό Προπαγάνδας του Τρίτου Ράιχ και 'gauleiter" του Βερολίνου, Γιόζεφ Γκέμπελς, συνο δευόμενο από τους στρατηγούς Μπουργκντορφ, Κρεμπς, Ζάντερ και Αξμαν. 5

Η συνάντηση μου με τον Χίτλερ υπήρξε πολύ σύντομη.

5 Βίλχελμ Μπουργκντορφ (1895-1945), στρατηγός του πεζικού, αυτο κτόνησε την 1η Μαίου 1945. Χανς Κρεμπς (1898-1945), στρατηγός του πεζικού, αυτοκτόνησε επίσης την 1η Μαίου 1945. Ιωακείμ Ζάντερ (19171944), όχι στρατηγός αλλά διοικητήςτου Γερμανικού στρατιωτικού Ναυτικού, πέθανε στη θάλασσα στις 22 Απριλίου 1944: η αναφορά του σε αυτό το σημείο πρέπει να οφείλεται σε μια στιγμιαία αφηρημάδα του Εζκουέρα. Αρθουρ Αξμαν (1913-1996) διαδέχτηκε τον Μπάλντουρ φον Σίραχ στην καθοδήγηση της Hitlerjugend από το 1940 ως το 1945-πέθα νε στις 24 Οκτωβρίου 1996. 125


Μόλις τον αντίκρισα στάθηκα προσοχή και έμεινα ακίνη τος σαν άγαλμα. Ο F u h r e r πλησίασε και, κοιτάζοντας με κατάματα, άρχισε να μιλάει. Τότε κατάλαβα την γοητεία που ασκούσε εκείνος ο μεγάλος ηγέτης του Γερμανικού λά ου, πάνω σε ανθρώπους και μάζες. Ο αντισυνταγματάρχης Βάις, που παρευρισκόταν, τον πληροφόρησε ότι δεν γνώρι ζα τα Γερμανικά στην εντέλεια. Ο Χίτλερ μίλησε αργά, προ σπαθώντας να γίνει κατανοητός. -Έχοντας ενημερωθεί για την θαρραλέα συμπεριφορά της Μονάδας σας, σας απονέμω τον Σταυρό του Ιππότη και, ε πιπλέον την Γερμανική υπηκοότητα. Έπαψα να κοιτάζω τον Χίτλερ και απευθυνόμενος στον διερμηνέα μου τον Τζιάκοπο, του είπα: -Μετέφερε στον Fuhrer τις ευχαριστίες μου για την τιμή που μου κάνει, αλλά πες του ότι όσο ζω θα συνεχίσω να είμαι Ισπανός. Ο Τζιάκοπο έκανε την μετάφραση. Ο Χίτλερ μου έτεινε το χέρι και με κοίταξε, σαν να ήθελε να μαντέψει τις σκέψεις μου. Επανέλαβε ότι αισθανόταν περήφανος για μας και έ ληξε η συνάντηση. Έτσι αποχαιρέτησα εκείνον τον μεγάλο ηγέτη, που είδα πολύ ήρεμο με μια όψη κάπως κουρασμένη, ίσως, αλλά όχι "εντελούς κατεστραμμένο" όπως ανέφεραν βιβλία και πε ριοδικά.

Στο διπλανό δωμάτιο ο Γκέμπελς με προσκάλεσε να πιω ένα φλιτζάνι τσάι. Μαζί μας κάθισε ο στρατηγός Κρέμπς. Θυμάμαι ότι το τσάι ήταν σχεδόν κρυο, αλλά πολύ δυνατό και το γεύτηκα με ευχαρίστηση. Ο Υπουργός Προπαγάνδας μίλησε για τη μάχη του Βερολίνου, με λόγια επίπληξης για 126


πολλούς και θαυμασμού για άλλους, ιδιαίτερα για την H i t l e r j u g e n d , μεγάλο πρωταγωνιστή του δράματος που ζούσε η πρωτεύουσα του Ράιχ. Εκφράστηκε επίσης επαι νετικά για τους ξένους ιδεολόγους που πολεμούσαν κάτω α πό τα εμβλήματα της εθνικοσοσιαλιστικής σημαίας. Πήραμε υστέρα τον δρόμο του γυρισμού, συνοδευόμε νοι από τον ίδιο λοχία που μας είχε συνοδέψει στον ερχομό. Ο Βίλλι μας συνάντησε σε έναν άλλο τομέα όπου είχε περι μένει στην διάρκεια της συνάντησης μου με τον Fuhrer. Oι συναγωνιστές μου βρίσκονταν ακόμα στο ισόγειο του Υπουργείου. Άρχιζαν να ανυπομονούν, γιατί η απουσία μου είχε διαρκέσει τέσσερις ώρες. Η απόσταση δεν ήταν μεγά λη, αλλά περιέγραψα ήδη πόσο δύσκολη και επίπονη ήταν η διαδρομή. Συζητούσα με τους αξιωματικούς μου, και τους διηγούμουν τα συμβάντα, όταν έφτασε ένας στρατιωτικός σύνδεσμος για να μας ενημερώσει για όσο συνέβαιναν στην "Ράιχσμπανκ": οι Ρώσοι είχαν ήδη πλησιάσει επικίνδυνα το κτίριο, και έπρεπε να τρέξουμε σε βοήθεια των αντρών που το υπερασπίζονταν. Β γ ή κ α μ ε έ ξ ω . Τ ο πυροβολικό έριχνε α σ τ α μ ά τ η τ α . Αναζητώντας καταφύγιο ανάμεσα στα ερειπωμένα κτίρια, προχωρούσαμε αργά, διακινδυνεύοντας κάθε στιγμή τη ζωή μας, ώσπου να φτάσουμε σε ένα σημείο από όπου βλέ παμε την "Ράιχσμπανκ", την οποία υπερασπιζόταν η πα νταχού παρούσα "Hitlerjugend". Οι Ρώσοι δεν ήταν πολ λοί, ίσως δυο λόχοι, χωρίς τανκς αλλά με φλογοβόλα. Η ε πίθεση μας σε μια από τις πλευρές τους ξάφνιασε, και όσοι δεν έπεσαν νεκροί την ίδια στιγμή οπισθοχώρησαν βιαστι κά... αλλά πυροβολήθηκαν από μια ομάδα Γερμανών πλη ρωμάτων υποβρύχιων που κάλυπτε την άλλη πλευρά. Μπήκαμε μέσα στην τράπεζα. Υπήρχαν χαρτονομίσμα127

τα πανιού και κάθε εθνικότητας: λίρες, δολάρια, κορώνες, φράγκα και τα λοιπά. Τι θησαυρός για έναν συλλέκτη! Τα ξέ χασα εντελώς τα χρήματα όμως βλέποντας δυο κονσέρβες με πορτογαλικές σαρδέλες, τις οποίες πήρα χωρίς να διστάσω. Σε ορισμένες στιγμές πόσο μικρή είναι η αξία του χρήματος! Απαιτούν ξανά την παρουσία μας στην "Ποτσντάμερ Πλατζ". Η κατάσταση τώρα είναι πιο επικίνδυνη: υπάρχουν περισσότερα τανκς και περισσότεροι Ρώσοι στρατιώτες. Είναι ακόμα νύχτα, αλλά δεν θα αργήσει να ξημερώσει. Κανείς από εμάς δεν κοιμάται, περιμένοντας. Στο οχυρό του Υπουργείου βρίσκεται μια ομάδα αξιωματικών της αστυ νομίας που δεν βγήκε από εδώ από τότε που ξεκίνησε η μά χη- τρώνε και κοιμούνται σαν να μην τους αφορά ότι συμ βαίνει στο Βερολίνο. Κάνω μια παρατήρηση που δεν καταλαβαίνουν, επειδή μιλάω με τον Μούτζικα. Εκείνος βλέπει πάνω σε μια καρέκλα μια κονσέρβα με σπαράγγια της Ριόχα και την παίρνει. -Λυτή δεν θα την φάνε!- αναφωνεί. Τα Ισπανικά προϊόντα δεν κά νουν για τους δειλούς... Προτού ξημερώσει λαμβάνουμε εντολή να ανακαταλά βουμε το Ξενοδοχείο "Κάιζερχοφ", που έχουν κυριεύσει οι Ρώσοι. Έχουμε όλοι ηλεκτρικούς φακούς και οπλοπολυβό λα, εκτός από το ατομικό μας πιστόλι. Με τις απαραίτητες προφυλάξεις, ξεκινάμε αποφασι σμένοι να πάρουμε το ξενοδοχείο με οποιοδήποτε τίμημα. Η μάχη είναι τρομερή. Τα οπλοπολυβόλα μας ξερνούν φω τιά ασταμάτητα. Ο χώρος βρίθει από Ρώσους. Σχηματίζω δυο ομάδες που 6

6 Άλλη ονομασία της περιοχής που αποκαλείται Παλαιά Καστίλλη. 128


θα καλύψουν την επέλαση μας και εγώ ακολουθώ με την άλ λη. Επικρατεί σχεδόν απόλυτο σκοτάδι, που διακόπτεται μόνο από την ηχώ των εκρήξεων. Σκέφτομαι ότι στο πλευ ρό μου βρίσκεται ο ανθυπολοχαγός Οκάνα και τον φωνά ζω: μου απαντούν φωνές στα ρωσικά. Χωρίς να το ξανα σκεφτώ, τραβάω την σκανδάλη του οπλοπολυβόλου μου. Ό σ ο ι Ρώσοι δεν πέφτουν τρέχουν να φύγουν χωρίς να ξέ ρουν που πάνε. Ρίχνονται με το κεφάλι χαμηλά μέσα από μια πόρτα που οδηγεί σε ένα υπόγειο. Ό σ ο αναζητώ τους συναγωνιστές μου, με προσανατολίζει μια γυναικεία φωνή. Προσπαθώ να την φτάσω. Ανάβω τον φακό και ρίχνω το φως στην κατεύθυνση του ήχου εκείνης της γυναικείας φω νής. Την βλέπω καθαρά ενώ προσπαθεί να αμυνθεί ενάντια σε κάποιους Ρώσους που κατάφεραν να την ρίξουν στο έ δαφος. Ρίχνω με το οπλοπολυβόλο μου- τραβάω ξανά την σκανδάλη και ο επικρουστήρας ηχεί στο κενό. Αρχίζω να τρέχω προς μια κολώνα που με καλύπτει ενώ βάζω έναν άλ λο γεμιστήρα. Οι Ρώσοι οπισθοχωρούν, χωρίς να σταματή σουν να πυροβολούν. Είμαι μόνος, δεν βλέπω κανέναν από τους δικούς μου: που να βρίσκονται; Ξαφνικά ακούω φωνές πίσω από έναν σωρό από ερείπια. Πλησιάζω προσεκτικά... και ανασαίνω από ανακούφιση: είναι οι άντρες της ομάδας μου. Λείπει όμως ο ανθυπολοχαγός Οκάνα και υπάρχουν τέσσερις νεκροί. Εγώ έχω μια επωμίδα που σκίστηκε από έ να χτύπημα και στο παντελόνι μετράω εφτά τρύπες από σφαίρες, στις οποίες πρέπει να προσθέσω άλλες τέσσερις στο αμπέχονο. Η τύχη είναι στο πλευρό μου. Εγκαταλείπουμε το κτίριο χωρίς να ξέρουμε αν έφυγαν όλοι οι Ρώσοι και επιστρέφουμε στο σημείο από όπου ξεκι νήσαμε. Η μάχη γίνεται ολοένα πιο δύσκολη- δεν υπάρχουν πλέον συγκεκριμένες θέσεις, κανείς δεν ξέρει που βρίσκο129


νται ούτε οι δικές του δυνάμεις οΰτε του εχθρού. Μετά από μια σύντομη ανάπαυση ο στρατηγός Κρέμπς με καλεί να παρουσιαστώ. Με συνοδεύει ο Βίλλι. Πρόκειται να πάμε να διαπραγματευτούμε με τους Ρώσους. Θα ήθελα να αρνηθώ την αποστολή, αλλά ο στρατηγός επιμένει και α ναγκάζομαι να υπακούσω. Από τα μεγάφωνα δίνουμε εντολή κατάπαυσης του πυ ρός και ανακοινώνουμε στους Ρώσους την επιθυμία να δια πραγματευτούμε. Σε ένα κοντάρι υψώνεται μια λευκή ση μαία, την οποία σηκώνει ένας Λεττονός λοχίας συνοδευό μενος από δυο στρατκότες, και οι τρεις άοπλοι. Από πίσω, στα αριστερά τους, ερχόμαστε ο ανιισυνταγματάρχης Βάις, ο στρατηγός Κρεμπς και εγώ. Όταν βγαίνουμε στον κήπο του Υπουργείου Αεροπορίας, αντηχεί μια ριπή οπλοπολυβόλου: ο στρατιώτης που κρατά ει την λευκή σημαία πέφτει θανάσιμα πληγωμένος. Οι στρα τιώτες που τον συνοδεύουν τραυματίζονται πιο ελαφρά. Εμείς πέσαμε στο έδαφος, και σωθήκαμε από θαύμα. Σερνόμαστε μέχρι το σημείο που βρίσκονται οι Λεττονοί: ο λοχίας είναι ε τοιμοθάνατος, οι άλλοι καταφέρνουν να οπισθοχωρήσουν. Ο αντισυνιαγματάρχης Βάις παίρνει την λευκή σημαία και προ χωράμε ώσπου να πλησιάσουμε τους Ρώσους. Ο αξιωματικός που μας υποδέχεται μιλάει τέλεια γερμανικά. Αναρωτιέμαι τι κάνω σε αυτή την αποστολή. Δεν μιλάω ρωσικά, και μόλις ανοίξω το στόμα μου θα καταλάβουν ότι δεν είμαι Γερμανός. Μήπως η παρουσία μου είναι επιβλαβής; Δυο Ρώσοι αξιωματικοί και ένας πολιτικός επίτροπος μας οδηγούν στο Αρχηγείο. Γύρω μας επικρατεί απόλυτη σιωπή, δημιουργώντας μια ψευδαίσθηση ειρήνης. Η πλει οψηφία των αξιωματικών του Σοβιετικού Γενικού Επιτελείου μιλούν τέλεια γερμανικά. Είναι κομψά ντυμένοι, 130


φρεσκοξυρισμένοι και αρωματισμένοι (υπερβολικά για τα δικά μου γούστα). Είναι βέβαιο άτι σε σύγκριση μαζί τους ε μείς μοιάζουμε με ζητιάνους. Στο δρόμο οι στρατιώτες μας κοιτάζουν με μίσος, σαν να θέλουν να μας σκοτώσουν, αλλά οι συνοδοί μας δεν επιτρέ πουν να μας προσβάλουν με κανένα τρόπο. Συνειδητοποιώ ότι οι περισσότεροι στρατιώτες έχουν κάνει κατάχρηση αλ κοόλ. Έ ν α ς από αυτούς, ίσως εξαιτίας της μέθης, θέλει να μου πάρει το ρολόι- παρεμβαίνει ο πολιτικός επίτροπος και με μια σπρωξιά τον ρίχνει κάτω- οι σύντροφοι τον μαζεύουν για να τον μετακινήσουν, και εμείς συνεχίζουμε την πορεία μας χωρίς άλλα προβλήματα. Ο στρατάρχης Κόνιεφ ακούει τον στρατηγό Κρεμπς χω ρίς να σηκωθεί από την καρέκλα του, και όταν ο στρατηγός τελειώνει την ομιλία του, χωρίς καμία εξήγηση φωνάζει: -Εξω! Εξω! Αυτή είναι η απάντηση στις προτάσεις μας. Στον δρόμο της επιστροφής, ο πολιτικός επίτροπος βγά ζει ένα πακέτο αμερικάνικα τσιγάρα και μας προτείνει να καπνίσουμε- ο μόνος που δέχεται είμαι εγώ. Νομίζω ότι θυ μάμαι, αν και δεν μπορώ να είμαι σίγουρος, ότι εκείνη η συ νάντηση έγινε στην περιοχή του Σόνενμπεργκ.

Οι άντρες μου βρίσκονται στο α μ α ξ ο σ τ ά σ ι ο του Υπουργείου, ο Μούτζικα και ο Τζιάκοπο στην αίθουσα επι κοινωνιών. Θέλω να τους δω όλους και να τους ενημερώσω για όσα συνέβησαν. Με είδαν να φεύγω και θέλω να ξέρουν ποια είναι η κατάσταση. Διηγούμαι στους άντρες μου λεπτομερώς όσα συνέβησαν στην συνάντηση μας με τον σοβιετικό στρατάρχη, και τους 131


εξηγώ ξεκάθαρα τις ελάχιστες πιθανότητες που έχουμε για να αμυνθούμε ενάντια στην πίεση του ρωσικού οδοστρωτήρα, που διαθέτει πολύ πιο εξελιγμένα μέσα από τα δικά μας. Ολοι οι άντρες μου όμως επιβεβαιώνουν την ακλόνητη θέ ληση τους να συνεχίσουν να πολεμούν μέχρι τελικής πτώ σης. Ευχαριστώ συναγωνιστές! Στο μεταξύ, οι Ρώσοι έχουν ξαναρχίσει τους τρομερούς τους βομβαρδισμούς. Ενώ προσπαθούσα να κοιμηθώ, και με νανούριζε η δόνηση του κτιρίου κάθε φορά που έπεφταν βλήματα μεγάλου βεληνεκούς που έριχναν οι σοβιετικοί, σκεφτόμουν το παράλογο της κατάστασης, από την πλευρά των συμφερόντων που παίζονταν. Τα κανόνια που μας σφυ ροκοπούσαν ήταν αμερικάνικα, εφόσον οι γιάνκηδες είχαν εξοπλίσει τους Ρώσους με το μεγαλύτερο μέρος του υλικού τους. Οι Άγγλοι επίσης ήταν σύμμαχοι των κομμουνιστών. Μήπως η Ρωσία ήταν μια δημοκρατία, όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Μεγάλη Βρετανία; Η Γερμανία υπερασπι ζόταν τις διεθνείς αξίες του δυτικού πολιτισμού, βαθιά ρι ζωμένες στην ψυχή εκείνων των δυο λαών, Αγγλία και Αμερική, που συμμαχώντας με τον διάβολο θα είχαν ίσως καταστρέψει τον καλύτερο υπερασπιστή του δυτικού πολι τισμού, αλλά ταυτόχρονα, θα είχαν υπογράψει μακροχρό νια, και την δική τους θανατική ποινή.

132

ΚΕΦΆΛΑΙΟ V Τα Ισπανικά "WAFFEN SS", οι τελευταίοι υπερασπι στές της Καγκελαρίας, όλοι οι επιζήσαντες εκείνης της Οδύσσειας θα είχαν γνωρίσει την ίδια τύχη: την εξόντωση ή την αιχμαλωσία. Η μάχη υπήρξε τιτάνια. Οι περισσότεροι από τους συ ναγωνιστές μου είχαν χάσει την αίσθηση του χρόνου. Όλοι όμως είχαν συμπεριφερθεί με εξαιρετικό θάρρος και κου ράγιο, παρόλες τις δραματικές συνθήκες κάτω από τις ο ποίες μπήκε σε δράση η Ισπανική μονάδα. Εκείνο που περισσότερο με ικανοποιούσε ήταν η διαπί στωση ότι εκείνοι οι νέοι συναγωνιστές, ελάχιστα εκπαι δευμένοι, και κυρίως με ανεπαρκή εξοπλισμό είχαν αντι μετωπίσει τους Ρώσους χωρίς να διαλυθούν με την πρώτη σύγκρουση. Εκείνο το βάπτισμα του πυρός στο Βερολίνο υ133


πήρξε κάτι τ ρ ο μ ε ρ ό , και α μ φ ι β ά λ λ ω αν ο π ο ι ο δ ή π ο τ ε άλλο στράτευμα θα είχε κ α τ α φ έ ρ ε ι να δείξει το ίδιο π ν ε ύ μ α θυ σίας, το ίδιο ακλόνητο θ ά ρ ρ ο ς . Μια μ έ ρ α , π ρ ι ν νυχτώσει, ο λ ο χ α γ ό ς Βίλλι κ λ ή θ η κ ε να παρουσιαστεί α π ό τον Χίτλερ. Ή τ α ν 30 Απριλίου 1945. Ό τ α ν ε π έ σ τ ρ ε ψ ε , μ ε τ ά α π ό τ η ν σ υ ν ά ν τ η σ η του μ ε τ ο ν Χίτλερ, π α ρ ο υ σ ι ά σ τ η κ ε σ τ η ν α ί θ ο υ σ α ε π ι κ ο ι ν ω ν ι ώ ν του Υ π ο υ ρ γ ε ί ο υ Α ε ρ ο π ο ρ ί α ς και μ ε π α ρ α κ ά λ ε σ ε ν α τον α κ ο λουθήσω, συνοδευόμενος α π ό τον Τ ζ ι ά κ ο π ο , τον διερμηνέα μου. Ο Βίλλι μ α ς ο δ ή γ η σ ε στον τ ο μ έ α ό π ο υ ή τ α ν εγκατε στημένοι οι πίνακες επικοινωνίας του Υπουργείου, την λει τουργία των ο π ο ί ω ν ε π έ β λ ε π α ν μ ε ρ ι κ έ ς κοπέλες. Η διατα γή να φύγουν α π ό την α ί θ ο υ σ α , που δ ό θ η κ ε α π ό τον Βίλλι, π ρ ο κ ά λ ε σ ε τ ε ρ ά σ τ ι α έ κ π λ η ξ η α ν ά μ ε σ α σε εκείνες τις γυ ναίκες- μερικές, αναστατ(ομένες, έκλαιγαν με λυγμούς, ενώ άλλες υπάκουσαν, π ε ρ π α τ ώ ν τ α ς σαν υπνοβάτες. Μόλις μείναμε μόνοι, ο Βίλλι μου είπε: -Έλαβα από τον Fuhrer συγκεκριμένες εντολές να σχηματίσω μια ομάδα με τους καλύτερους άντρες μας, που ηρέηει να ανακαλέ σουμε απ,ό τις θέσεις- οι άλλοι ηρέηει να μείνουν, χωρίς να ξέρουν ότι θα επιχειρήσουμε να σπάσουμε τψ πολιορκία. Κανείς δεν πρέ πει να μάθει για αυτή τη διαταγή, και όποιος δεν ξέρει να κρατή σει την εχεμύθεια θα πρέπει να εξοντωθεί. Πρέπει να συγκεντρώ σουμε όλους τους συναγωνιστές μας, και η εντολή για πορεία θα είναι η ακόλουθη: κατεύθυνση βόρεια, σε περίπτωση τυχαίας ή α ναγκαστικής παράκαμψης εξαιτίας των συνθηκών, σημείο συνά ντησης Στέττινερ-Μπάνοφ. Το σύνθημα θα είναι "Carajo!". Ό τ α ν ο λ ο χ α γ ό ς Βίλλι τελείωσε να μιλάει κ α τ ε υ θ υ ν θ ή καμε εκεί όπου βρίσκονταν οι λοχίες σύνδεσμοι Ρ ο μ π έ ρ τ ο Γκράσια, Βάσκεζ και Καράντσας, που μιλούσαν με κάποι ους συναγωνιστές τ ρ α υ μ α τ ι σ μ έ ν ο υ ς ή εξαντλημένους α π ό 134

ΠΕΘΑΊΝΟΝΤΑΣ Σ Τ Ο ΒΕΡΟΛΊΝΟ

τις συνεχείς συγκρούσεις. Στην α ρ χ ή ήμουν διστακτικός αν έ π ρ ε π ε να μείνω σιωπηλός ή να ε ξ η γ ή σ ω τι συνέβαινε, αλ λά σκέφτηκα ότι ήμουν υπεύθυνος για την κ α τ ά σ τ α σ η στην ο π ο ί α βρίσκονταν οι συναγωνιστές και ερμήνευσα την δια τ α γ ή ό π ω ς την εννοούσα εγώ: "να σ ω θ ο ύ ν όλοι!". Για α υ τ ό κάλεσα ξεχωριστά τον Γκράσια,τον Καράντσας και τον Βάσκεζ, και τους είπα: -Εσύ Ρομπέρτο θα πάς στο αμαξοστάσιο ότιαν βρίσκονται οι Λεττονοί, έτσι ώστε, χωρίς να χάσουμε χρόνο, να καταλάβουν τα σημεία ΠΟΥ υπερασπίζονται οι συναγωνιστές μας. Εσύ Καράντσας, φώναξε τον Χουανίτο 'τον Βέλγο'με τους δικούς του και βεβαιώσου ότι κανείς από τους δικούς μας δεν θα μείνει στη θέση. Και ε σύ Βάσκεζ, θα πας στην αίθουσα που χρησιμοποιείται σαν νοσο κομείο και, χωρίς να σε πάρουν είδηση, θα μιλήσεις με τους τραυ ματίες μας για να πληροφορηθείς για την κατάσταση και να τους πεις να χρησιμοποιήσουν ότι μέσον έχουν για να μεταμφιεστούν. Ο Βίλλι είχε π ά ε ι π ρ ο σ ω π ι κ ά να β ρ ε ι τ ο υ Λ ε τ τ ο ν ο ύ ς . Ό τ α ν επέστρεψε με μια ο μ ά δ α περίπου δεκαπέντε αντρών, οι δικοί μου ήταν ή δ η εκεί και είχαν λάβει σ υ γ κ ε κ ρ ι μ έ ν ε ς διαταγές σχετικά με την α π ο σ τ ο λ ή τους. Ενώ μιλούσα με ε κείνους που θα σχημάτιζαν την ο μ ά δ α η ο π ο ί α θα ζούσε ε κείνη την τ ρ ο μ ε ρ ή π ε ρ ι π έ τ ε ι α , οι τ ρ α υ μ α τ ί ε ς και οι α σ θ ε νείς τ η ρ ο ύ σ α ν σ ι γ ή ι χ θ ύ ο ς - μ ε ρ ι κ ο ί μ ά λ ι σ τ α κ ά λ υ π τ α ν τ ο π ρ ό σ ω π ο τους με μια κουβέρτα, σαν να μ η ν ήθελαν ούτε να δουν ούτε να ακούσουν όσα δ ι α δ ρ α μ α τ ί ζ ο ν τ α ν εκείνες τις ώρες γύρω τους. Ό τ α ν ή ρ θ ε ο Βίλλι με τους Λεττονούς, και α φ ο ύ τ ο υ ς ε ν η μ ε ρ ώ σ α μ ε όλους σχετικά με την α π ο σ τ ο λ ή που τους είχε ανατεθεί, ξεκινήσαμε την π ο ρ ε ί α , φ ο ρ τ ω μ έ ν ο ι τα "panzerfaust", τ α π ι σ τ ό λ ι α ο π λ ο π ο λ υ β ό λ α κ α ι τ α π ε ρ ί σ τ ρ ο φ α . Β γ ή κ α μ ε α π ό τ η ν α ί θ ο υ σ α ε π ι κ ο ι ν ω ν ι ώ ν του Υ π ο υ ρ γ ε ί ο υ 135

Pethainontas Sto Berolino

Recommend Documents