10
PENGENALAN
1.1 1.1
Kons Konsep ep Pe Perkem rkemb bang angan Kan Kanak ak-K -Kan anak ak
Menurut Mok Soon Sang (2008), perkembangan merupakan satu proses yang berterusan dari peringkat lahir hingga peringkat kematangan. Mengikut ahli psikologi perkembangan manusia dari aspek perubahan jasmani, kognitif, emosi, sosial dan rohani adalah dipengaruhi oleh 2 faktor yang utama iaitu faktor baka dan faktor persekitaran. Perkembangan juga boleh disifatkan sebagai pengaliran yang saling berkait antara perubahan perubahan kuantitatif dan perubahan perubahan kualitatif yang menu menuju ju ke arah arah tert terten entu tu.. Menu Menuru rutt Atan Atan Long Long pula pula,, perk perkem emba bang ngan an iala ialah h perubahan kualitatif. Ia tidak dapat diukur secara kuantitatif tetapi jelas dilihat perubahan telah berlaku kerana sifat baru berlainan daripada peringkat yang lebih awal. Gesell (1949) menyatakan, walaupun tidak ada dua individu yang benar-benar serupa, secara global semua kanak-kanak yang normal cenderung meng mengik ikut ut
susu susuna nan n
pert pertum umbu buha han n
yang yang
bias biasa a
dila dilalu luii
oleh oleh
kana kanakk-ka kana nak. k.
Kesim Kesimpu pulan lannya nya perke perkemb mban anga gan n dapat dapat ditakr ditakrifk ifkan an seba sebagai gai satu satu perub perubah ahan an kualit kualitati atiff yang yang sistem sistemat atik ik melip meliputi uti aspek aspek biolo biologi, gi, kogni kognitif tif dan dan sosio sosioem emos osi. i. Perubahan tersebut adalah berterusan dalam mematangkan dan mendewasakan suatu benda hidup hingga ke akhir hayatnya. Bil
Peringkat
Umur
1.
Peringkat Pralahir
Dalam Kandungan
2.
Peringkat Bayi
0-2 tahun
3.
Peringkat Awal Kanak-Kanak
2-6 tahun
4.
Peringkat Akhir Kanak-Kanak
6-12 tahun
5.
Peringkat Awal Remaja
12-15 tahun
6.
Peringkat Akhir Remaja
15-21 tahun
7.
Peringkat Dewasa
21-60 tahun
8.
Peringkat Tua
60 tahun ke atas
Jadual 1.0 Peringkat Pertumbuhan dan Perkembangan Manusia 1
20
PRIN PRINSI SIP P PERK PERKEM EMB BANG ANGAN KANAK ANAK-K -KAN ANAK AK
Menurut Ee Ah Meng (2005), prinsip perkembangan kanak-kanak dapat dikela dikelaska skan n kepa kepada da 8 bahag bahagian ian.. Prins Prinsip ip yang yang perta pertama ma ialah ialah mengi mengiku kutt arah arah tertentu. Arah -arah itu seperti arah kepala ke kaki
(cephalocaudal) yang
mana struktur dan fungsi berlaku di bahagian kepala terlebih dahulu sebelum bah bahagia agian n
bada adan
dan dan kaki kaki.. Arah kedua ialah arah
tengah
ke
tepi
(proximodistal) . Perkemb Perkembanga angan n berlaku berlaku dari bahagia bahagian n tengah tengah menghal menghala a ke bahagia bahagian n luar luar badan badan dan ke bahagia bahagian n hujung hujung anggota. anggota. Prinsip Prinsip kedua kedua ialah ialah berlaku secara berterusan yang mana perkembangan berlaku secara berterusan daripada lahir sehingga mati. Perkembangan ini juga berlaku pada kelambatan atau kecepatan yang berbeza-beza. Prinsip yang ketiga adalah susun atur yang tersendiri. Corak perkembangan bayi adalah sama daripada satu peringkat ke peringkat yang lain. Sebelum berjalan, lazimnya seorang kanak-kanak berdiri terlebih dahulu
. Prinsip yang keempat pula adalah berlaku secara menyeluruh di mana otototot besar akan berkembang terlebih dahulu berbanding dengan otot-otot kecil. Contohnya seorang kanak-kanak kecil bermula dengan menggenggam sebatang pensel sebelum dia dapat memegangnya. Prinsip kelima ialah kadar kecepatan yang berbeza. berbeza. Kecepat Kecepatan an dalam dalam proses proses perkemb perkembang angan an tidak tidak pernah pernah sama. sama. Anggota yang berlainan mempunyai kecepatan yang berlainan. Seterusnya ialah prinsi prinsip p keena keenam m ialah ialah setia setiap p angg anggota ota salin saling g berka berkaita itan n dan dan memp mempen enga garuh ruhi. i. Perke Perkemb mban anga gan n dan dan pertu pertumb mbuha uhan n satu-s satu-satu atu anggo anggota ta adal adalah ah berk berkait aitan an dan dan mempengaruhi mempengaruhi perubahan keseluruhan anggota lain. Prinsip ketujuh ialah corak perkembangan yang berbeza mengikut individu. Maka, tidak semua kanak-kanak sampai kepada titik perkembangan yang sama pada peringkat umur yang sama. Prinsip Prinsip terakhir terakhir adalah adalah berlaku berlaku secara secara berperin berperingka gkat. t. Hidup Hidup manusia manusia adalah adalah mengikut peringkat-peringkat peringkat-peringkat tertentu. Setiap peringkat peringkat dapat dibezakan melalui sifat yang nyata bagi peringkat itu.
2
30
FAKT FAKTOR OR-F -FAK AKTO TOR R YANG YANG MEMP MEMPEN ENGA GARU RUHI HI PERK PERKEM EMBA BANG NGAN AN KANA KANAKKKANAK
Mengikut kajian ahli psikologi, perkembangan perkembangan kanak-kanak dipecahkan kepada 5 aspek iaitu aspek jasmani, kognitif, emosi, sosial dan rohani. Kelimalima lima aspe aspek k ini ini pula pula adal adalah ah bera berasa saka kan n kepa kepada da 2 fakt faktor or yang yang utam utama a iait iaitu u dipengaruhi oleh faktor baka dan faktor persekitaran.
3.1 BAKA (NATURE) Baka Baka
iala ialah h
pewa pewari risa san n
ketu keturu runa nan. n.
Iany Ianya a
juga juga
dian diangg ggap ap
seba sebaga gaii
perhubungan genetik di antara generasi manusia. Pengaruh genetik atau baka ke atas pertumbuhan dan perkembangan manusia ini sebenarnya dipelopori oleh Joha Johann nn
Greg Gregor or Mend Mendel el(1 (182 8222-18 1889 89). ). Menu Menuru rutt Ee Ah Meng Meng (200 (2005) 5) baka baka
merupak merupakan an ciri-cir ciri-cirii yang yang diturunk diturunkan an melalui melalui ibu bapa bapa kepada kepada anak-ana anak-anakny knya a mela melalu luii gen. gen.
Amra Amran n Schi Schien enfe fed d meng mengat atak akan an baha bahawa wa baka baka mene menent ntuk ukan an
persamaan antara ibu bapa dengan anak-anaknya, di kalangan ahli dalam satu kumpulan keluarga .
Faktor Faktor baka nukl nukleo eopr prot otei ein n
yang yang
(nature (nature)) lebih lebih dikenali dikenali sebagai sebagai gen yang terdiri terdiri daripada daripada mene menent ntuk ukan an
baka baka
atau atau
ciri ciri
ketu keturu runa nan. n.
Kedu Kedudu duka kan n
nukleoprotein terletak di atas lokus kromosom, yang berupa benang halus yang terdapat dalam nukleus sel sperma (jantan) juga sel ovum (betina). Mengikut kajian kajian,, kromo kromoso som m meng mengad adun ungi gi baha bahan n DNA DNA dan RNA RNA dan dan masin masing-m g-masi asing ng membawa gen-gen yang mengandungi sifat-sifat baka. Gen akan memberi sifat unik unik kepa kepada da setia setiap p manu manusia sia.. Tidak Tidak dinafi dinafika kan n bahaw bahawa a pertu pertumb mbuh uhan an dan dan perkem perkemba bang ngan an indivi individu du dipe dipenga ngaru ruhi hi oleh oleh faktor faktor genet genetik ik indivi individu du terse tersebut but.. Sebagai contoh ialah saiz badan, ketinggian dan rambut.
3.2 PERSEKITARAN (NURTURE) 3
Menurut Kamaruddin Hj Husin (1998), Normal L Munn telah mengatakan persek persekita itaran ran ialah ialah segala segala benda benda yang yang ada ada di seke sekelil liling ing unitunit-un unit it kebak kebakaa aan. n. Sementara Sementara itu W. Edgar Vinacke mengatakan mengatakan persekitaran adalah segala kuasa yang kompleks yang boleh mempengaruhi tingkah laku individu. Menurut Amram Schienfi Schienfield, eld, persekit persekitaran aran merujuk merujuk kepada kepada luaran luaran individ individu u dan faktor faktor bakanya bakanya yang bermula bermula daripad daripada a peringka peringkatt perseny persenyawa awaan. an. Faktor Faktor ini merujuk merujuk kepada kepada keadaan semasa proses perkembangan kanak-kanak. Secara umumnya, faktor persekitaran ini terbahagi kepada dua kategori iaitu:
a) Kateg Kategori ori Prala Pralahi hir r Anta Antara rany nya a
fakt faktor or yang yang memp mempen enga garu ruhi hi bayi ayi
kand kandun unga gan n iala ialah h fakt faktor or
usia usia..
keti ketik ka
bera berasa sa dala dalam m
Usia Usia ibu yang yang lanju lanjutt bole boleh h meng mengak akib ibat atka kan n
kecacatan kecacatan mental bayi atau atau tahap kecedasannny kecedasannnya a kurang. Faktor kedua kedua ialah faktor faktor pemakan pemakanan. an. Semasa Semasa mengandu mengandung ng ibu perlula perlulah h menjaga menjaga pemakan pemakanan an kerana kerana makanan makanan yang yang seimbang seimbang akan akan menjam menjamin in kesihata kesihatan n dan pertum pertumbuha buhan n yang yang norm normal al setela setelah h bayi bayi dilah dilahirk irkan. an. Begi Begitu tu juga juga deng dengan an emosi emosi ibu ketik ketika a mengandung. mengandung. Ibu yang berada dalam dalam keadaan keadaan tertekan, takut takut dan sebagainya sebagainya berkemungkinan berkemungkinan melahirkan melahirkan bayi bayi yang kurang sihat. Antara lain, lain, penggunaan penggunaan dahah turut mengakibatkan bayi terjejas dan kemungkinan juga akan mengalami keca ecacata atan.
Pendeda dedah han
kepada pada
x-ray ray
yang
berle rlebih bihan
juga uga
bole oleh
mengakibatkan bayi cacat jasmani dan mental.
b) Kateg Kategori ori Selep Selepas as Lahi Lahir r Kategori di mana mana bayi sudah dilahirkan. dilahirkan. Keluarga, Keluarga, rakan sebaya, sebaya, status sosio sosio-ek -ekon onom omi, i, kebu kebuday dayaa aan, n, guru guru dan dan sekol sekolah ah dan bany banyak ak lagi lagi meru merupa pakan kan faktor faktor perkemb perkembanga angan n kanakkanak- kanak kanak selepas selepas lahir. lahir. Perbeza Perbezaaan aan gaya gaya hidup hidup sesebuah institusi keluarga seperti suasana rumah, makanan, asuhan dan status sosio-ek sosio-ekonom onomii keluarg keluarga a akan melahirk melahirkan an individu individu yang yang mengiku mengikutt perbeza perbezaan an kadar perkembangannya. Keluarga yang mempunyai status sosio-ekonomi yang 4
baik akan membantu perkembangan intelek dan fizikal kanak-kanak ke tahap optimum optimum kerana keluarga keluarga ini berupaya berupaya memberi memberi makana makanan n yang yang berzat berzat dan seimbang serta kemudahan pendidikan yang sempurna kepada anak-anak. Ibu bapa perlu memastikan keperluan kasih sayang anak- anak dipenuhi dengan baik. Gaya hidup yang sihat yang diamalkan oleh setiap ahli keluarga seperti sentiasa menjaga kesihatan, bersenam, tidak merokok akan membentuk sebuah keluarga yang proaktif dan sempurna.Selain itu, faktor pemakanan juga turut mempengaruhi perkembangan kanak-kanak. Perkembangan ini meliputi fizikal, ment mental al dan dan
kero keroha hani nian an kan kanakak-
kana kanak. k.
Teor Teorii
Ekol Ekolog ogii
Bron Bronfe fenb nbre renn nner er
menjela menjelaska skan n perkemb perkembang angan an kanak-k kanak-kanak anak sebagai sebagai hasil hasil interaks interaksii antara antara alam persek persekita itaran ran deng dengan an kanak kanak-ka -kana nak k terseb tersebut. ut. Menur Menurut ut belia beliau u persek persekita itaran ran perkembangan individu terdiri daripada lima sistem iaitu :
Persekitaran terdekat di mana kanak-kanak dapat berinteraksi secara langsung seperti ibu bapa,adik beradik,rakan,jiran dan guru.
MIROSISTEM
Perhubungan antara mikrosistem seperti keadaan di rumah boleh mempengaruhi tingkah laku individu di sekolah seperti rumah-sekolah, rumah-jiran
MESOSISTEM
Pengalaman persekitaran yang tidak melibatkan murid secara langsung tetapi keputusan yang diambilnya memberi kesan kepada orang yang terlibat dengan kanak-kanak
EKOSISTEM
Perkembangan individu dipengaruhi oleh norma-norma, nilai, dan amalan masyarakat. Misalnya di sesetengah masyarakat, peranan jantina dititikberatkan.
MAKROSISTEM
. Perubahan keadaan dalam suatu tempoh masa. Misalnya kanak-kanak sekarang lebih gemar menonton televisyen tidak seperti kanak-kanak dulu yang lebih emar bermain ermainan tradisional
10
2 TEO TEORI RI PERKE PERKEMB MBAN ANGA GAN N KOG KOGNIT NITIF IF KANA KANAK-K K-KAN ANAK AK UMUR UMUR 6-12 6-12 TAHU TAHUN N
5
KRONOSISTE
Kognitif Kognitif adalah adalah berkait berkait rapat rapat dengan dengan kognisi, kognisi, iaitu iaitu aktiviti aktiviti atau proses proses memp memper erol oleh ehii ilmu ilmu seca secara ra taak taakul ulan an atau atau pemi pemiki kira ran n mela melalu luii deri deria. a. Hal Hal in bermaks bermaksud, ud, perkemb perkembanga angan n kognitif kognitif kanak-k kanak-kanak anak adalah adalah bergant bergantung ung kepada kepada perkembangan otak dan sensori motor (fizikal) serta interaksi dengan orang yang lebih berpengalaman, iaitu perkembangan sosial.
1.1
TEORI ROBERT HAVIGHURST
Rober Robertt Havig Havighur hurst, st, seora seorang ng ahli ahli psiko psikolog logii Ameri Amerika ka Syarik Syarikat at terke terkena nall den dengan gan
teor teorii
perk perkem emba bang ngan an
perke erkem mbang bangan an
berc bercor orak ak
jasm jasma ani
fizi fizika kall
atau atau
sosi sosiob obud uday aya a seseo eseora rang ng..
berka erkait ita an
Beli Beliau au
deng dengan an
mengh enghur urai aika kan n
perkembangan perkembangan utama manusia sebagai satu tugas, seperti berjalan, berlari atau melompat, yang dilahirkan di dalam kehidupan individu pada suatu peringkat tertentu tertentu.. Beliau Beliau menegas menegaskan kan bahawa bahawa perkemba perkembanga ngan n persona personaliti liti seseora seseorang ng dipengaruhi dipengaruhi oleh nilai-nilai, nilai-nilai, norma-norma norma-norma dan budaya masyarakat. masyarakat. Havighurst Havighurst telah membahagikannya kepada 3 peringkat iaitu peringkat bayi dan awal kanakkanak (0-6 tahun), peringkat pertengahan dan akhir kanak-kanak (6-12 tahun) dan akhir sekali ialah tugas perkembangan di peringkat remaja (12-18 tahun). Pada peringkat 6-12 tahun, iaitu peringkat pertengahan dan akhir kanak-kanak, kanak-ka kanak-kanak nak merontameronta-ront ronta a membent membentuk uk sifat-sif sifat-sifat at kebebasa kebebasan n bagi membua membuatt keputu keputusa san-k n-kep eputu utusa san n yang yang bers bersesu esuaia aian n pada pada fikira fikiran n mere mereka ka dan dan bersi bersifat fat peribadi. Konsep-konsep yang abstrak dalam kehidupan juga mula disedari dan dikuasai dikuasai oleh kanak-k kanak-kanak anak pada pada peringka peringkatt umur umur ini. Antara Antara konsepkonsep-kon konsep sep abstrak abstrak tersebu tersebutt ialah ialah konsep-k konsep-konse onsep p yang nilai nilai dan moral moral masyara masyarakat kat dan
6
agama agama.. Kanak Kanak-ka -kana nak k juga juga mney mneyed edari ari kemah kemahira iran-k n-kem emah ahira iran n asas asas dalam dalam keh kehidup idupan an..
Sela Selain in
itu, itu,
kan kanak-k ak-kan anak ak
juga juga
menu menunj njuk ukka kan n
tan tanda-t da-tan and da
mempraktikkan kemahiran sosial dalam hubungan interpersonal dengan rakan sebaya. Antara kemahiran sosial yang dipraktikkan adalah kemahiran bersoal jaw jawab ab dan dan kema kemahi hira ran n mend menden enga garr huja hujah h atau atau alas alasan an.. Apab Apabil ila a diti ditinj njau au perkem perkemban banga gan n kanak kanak-k -kana anak k di Malays Malaysia ia didap didapati ati kanak kanak-k -kan anak ak yang yang pada pada kebiasaannya berada di sekolah rendah sudah berjaya menguasai kemahiran 3M iaitu kemahiran menulis, membaca dan mengira.
Perkembangan ini selaras dengan hujah-hujah yang dikemukakan oleh Havighu Havighurst rst yang menyatak menyatakan an kanak-kan kanak-kanak ak pada lingkungan lingkungan
umur umur tersebut tersebut
akan menguasai kemahiran kemahiran asas 3M. Pelbagai kebolehan yang mula dikuasai oleh kanak-kanak menjadikan menjadikan mereka mula belajar berdikari berdikari seperti mahu pergi ke sekolah sekolah tanpa tanpa dihanta dihantarr ibu bapa, bapa, mahu mahu membeli membeli barang-b barang-baran arang g mereka mereka sendiri dan sebagainya. Pada peringkat umur ini juga kanak-kanak memperoleh kesed kesedara aran n
menge mengena naii
perbe perbeza zaan an
peran peranan an
kejan kejantin tinaan aan..
Golo Golonga ngan n
lelaki lelaki
mempunyai mempunyai peranan yang berbeza dengan golongan wanita. Peranan ini dapat diperhat diperhatikan ikan dengan dengan jelas jelas dalam dalam kehidupa kehidupan n seharian seharian kanak-k kanak-kanak anak tersebut tersebut.. Perasaan ingin tahu kanak-kanak pada ketika ini biasanya mula berkembang.
4.2
TEORI JEAN PIAGET
7
Jean Piaget merupakan ahli psikologi dan pendidik yang terkenal. Beliau dilahirkan di Switzerland pada 9 Ogos 1896 dan meninggal dunia pada tahun 1980. Piaget terkenal dengan teori perkembangan kognitifnya. Piaget mendapati perkembangan kognitif kanak-kanak berbeza dan berubah melalui 4 peringkat meng mengiku ikutt peruba perubaha han n umur umur mere mereka. ka. Piage Piagett memb membaha ahagik gikan an 4 perin peringk gkat at ini sebagai Peringkat Deria Motor (0-2 tahun), Peringkat Pra-Operasi (2-7 tahun), Peringkat Operasi Konkrit (7-12 tahun) dan akhir sekali ialah Peringkat Operasi Form Formal al (sele (selepas pas 12 tahu tahun) n).Ba .Bagi gi kanak kanak-k -kan anak ak berum berumur ur 6-12 6-12 tahun tahun,, mere mereka ka berada pada tahap ketiga berdasarkan teori Piaget yang dikenali sebagai tahap operasi konkrit iaitu berlaku semasa kanak-kanak berusia 7 hingga 11 tahun. (Rohayaty Mohd. Majzub, 1993).
Proses Proses-pr -prose oses s pentin penting g dalam dalam taha tahap p ini ialah ialah peng penguru urutan tan,, klasi klasifik fikas asi, i, decenter decentering, ing, reversi reversibilit bility, y, konversa konversasi,d si,dan an
penghil penghilang angan an sifat sifat Egosentr Egosentrisme isme..
Menurut Menurut Piaget, Piaget, pada pada peringk peringkat at ini kanak-k kanak-kana anak k mengala mengalami mi perkemb perkembanga angan n pesat pesat dalam dalam proses proses operasi operasi kognitif kognitif dan mengapl mengaplikas ikasii kemahir kemahiran an ini apabila apabila berfikir tentang objek, situasi dan orang yang telah mereka lihat. Berdasarkan Berdasarkan eksperim eksperimen en dan pemerh pemerhatia atianny nnya, a, beliau beliau mendap mendapati ati bahawa bahawa unsur unsur egosent egosentrik rik kanak-kanak mula luput secara beransur-ansur dari umur 7 tahun hingga 12 tahun, diikuti dengan luputnya pemusatan perhatian terhadap satu-satu benda. Ketika ini, sikap mementingkan diri sendiri dan tidak mengendahkan keperluan orang lain akan beransur hilang kerana pada peringkat ini kanak-kanak akan bersifat lebih matang dan terbuka . Selain itu, Jean Piaget berpendapat bahawa kanak-kanak memperoleh konsep transformasi, transformasi, menguasai menguasai proses kebalikan dan seterusnya seterusnya mengamati mengamati proses songsangan. Pada peringkat ini, perasaan ingin tahu kanak-kanak mula meningkat dan gemar memerhati dan bertanyakan sesuatu yang menarik minat mereka kepada orang yang lebih dewasa. Berkembangnya semangat inkuiri ini 8
seterusnya menyebabkan mereka mula menerima pendapat orang lain. Selain daripa daripada da itu, itu, kanakkanak-kan kanak ak pada pada pering peringkat kat ini juga juga dapat dapat memp mempela elajar jarii lebih lebih daripa daripada da dua dua perka perkara ra pada pada satu-s satu-satu atu masa masa dan dan dapat dapat meng menguas uasai ai konse konsep p keabadian. Mengikut Jean Piaget dalam buku Mok Soon Sang (2005), kanakkanak akan mula belajar bermain dan bergaul dengan rakan-rakan rakan-rakan yang sebaya kerana pada tahap ini mereka akan mula memasuki zaman persekolahan. Satu lagi perubahan yang dapat dilihat ialah mereka sedikit demi sedikit sudah mula memaha memahami mi unsur-u unsur-unsu nsurr pemikir pemikiran an logik. logik. Mereka Mereka faham faham akan akan konsepkonsep-kon konsep sep peng pengel elas asan an,, meny menyus usun un dan dan memb membez ezak akan an,, kons konsep ep arit arithm hmet etik ik asas asas,, dan dan sebagain sebagainya. ya. Pada Pada peringk peringkat at ini, kebanya kebanyakan kan aktiviti aktiviti pembela pembelajara jaran n masih masih bergantu bergantung ng kepada kepada objek-o objek-objek bjek konkrit konkrit dan pengala pengalaman man secara secara langsun langsung. g. Di dalam Teori Pembelajaran Kognitif Piaget , terkandung 5 konsep yang asas, iaitu skema, skema, adaptas adaptasi, i, asimilas asimilasii , keseimb keseimbanga angan n dan akomoda akomodasi si yang yang berkait berkait rapat rapat dengan pembelajaran kognitif seseorang individu. Konsep
Takrif
Skemata
(Schema)
Struktur kognitif yang berubah untuk mengadaptasikan maklumat baru
Asimilasi
(Assimilation)
Penerimaan maklumat baru sebagai selaras dengan skemata sedia ada
Akomodasi
(Accomodation)
Pengubahsuaian skemata yang ada bagi menerima maklumat baru
Adaptasi (Adaptation) &
Gabungan proses asimilasi dan akomodasi
Keseimbangan (Equilibrium)
yang membantu dalam keseimbangan terhadap pengetahuan, kepercayaan dan pengalaman.
9
Jadual Jadual 1.1
KonsepKonsep-Kon Konsep sep Asas Asas Berhubun Berhubung g Dengan Dengan Teori Teori Kognitif Kognitif Piaget
20
2 TEOR TEORII PERKE PERKEMB MBAN ANGA GAN N FIZI FIZIKA KAL L KANA KANAK-K K-KAN ANAK AK UMUR UMUR 6-12 6-12 TAHU TAHUN N
Perk Perkem emba bang nga an pertum pertumbu buhan han
fizi fizika kall
meru meruju juk k
baha bahagia gian-b n-bah ahag agian ian
kepa kepada da
bada badan, n,
peru peruba baha han n
fungsi fungsi
saiz saiz
anggot anggota-a a-ang nggot gota a
fizi fizika kal, l, badan badan
kadar adar dan dan
perawakan manusia. Semasa pembesaran kanak-kanak akan mengalami perubahan dalam ketinggian, berat badan, menjadi lebih kuat dan dapat melibatkan diri dalam kegiatan fizikal yang lebih kompleks. Perubahan-perubahan Perubahan-perubahan ini mempengaruhi mempengaruhi tingkah laku kanak-kanak secara langsung dan tidak langsung.
2.1
TEORI ROBERT HAVIGH IGHURST
Havighu Havighurst rst dalam dalam bukunya bukunya
Huma Human n Deve Develo lopm pmen entt and and Educ Educat atio ion n (195 (1953 3)
menyenaraikan tugas-tugas perkembangan kanak-kanak dari peringkat bayi hingga ke peringkat remaja., Antara tugas-tugas perkembangan kanak-kanak pada peringkat (612 tahun) ialah membentuk fizikal untuk permainan. Mengikut Havighurst, Havighurst, kanak-kanak perlu belajar kemahiran fizikal untuk permainan biasa. Pada peringkat ini, pertumbuhan tulang tulang dan otot kanak-k kanak-kana anak k telah telah bersedia bersedia untuk untuk seseora seseorang ng individu individu mempela mempelajari jari kemahiran yang lebih lasak menangkap, menendang, berguling dan juga berenang. Ketika ini, kanak-kanak kanak-kanak lebih cenderung cenderung untuk bermain atau melakukan sesuatu aktiviti yang lebih menggunakan tenaga kerana kanak-kanak pada ketika ini amat aktif. Oleh sebab itu, kanak-kanak memerlukan fizikal yang lebih kuat untuk melakukan aktivitiaktiviti dan permainan yang lasak. Antara contoh permainan yang lasak adalah seperti bola bola sepak, sepak, bere berenan nang, g, menu menung nggan gang g kuda kuda dan seba sebagai gainy nya. a. Melalu Melaluii aktiv aktiviti iti-a -akti ktivi viti ti seumpama seumpama ini, ianya dapat menguatkan otot, daya tahan serta membina pergerakan pergerakan yang lebih cekap bagi perkembangan kanak-kanak pada peringkat umur ini.
10
Sebe Sebenar narny nya, a, jika jika meng mengiku ikutt ajaran ajaran Islam Islam sendir sendiri, i, aktivi aktiviti ti seper seperti ti beren berenang ang,, memanah memanah dan menung menunggang gang kuda kuda memang memang amat amat digalakk digalakkan. an. Sebelum Sebelum Havighu Havighurst rst memperkenalkan teori ini, Rasullullah SAW terlebih dahulu telah bersabda berkenaan galakan melakukan aktiviti dan permainan seumpama ini. Diriwayatkan oleh Thabrani dengan jayid bahawa Rasullullah SAW bersabda : “Segala sesuatu yang tidak berkaitan dengan zikir, maka itu adalah senda gurau belaka, kecuali empat perkara : berjalannya seorang antara dua tujuan (memanah) latihan menunggang kuda, bersenda gurau dengan isterinya dan belajar berenang.”
Diriwayatkan dari Umar bin Khatab Radhiyallahu Anhu nahawa dia berkata : “Ajarilah anak kamu berenang, memanah dan berkuda secara lincah”
Dari Dari riwayat riwayat ini, jelasla jelaslah h bahawa bahawa perkemb perkembang angan an fizikal fizikal ini telah telah disebut disebut oleh Rasulul Rasulullah lah SAW secara secara khusus. khusus. Bersesua Bersesuaian ian dengan dengan teori teori yang yang dikemuk dikemukaka akan n oleh oleh Havighu Havighurst, rst, pendidi pendidikan kan jasmani jasmani dan fizikal fizikal ini mempuny mempunyai ai peranan peranan tersendi tersendiri ri dalam dalam kehidupan kehidupan kanak-kanak. kanak-kanak. Selain itu Havighurst Havighurst berpendapat bahawa kanak-kanak kanak-kanak pada peringkat peringkat umur ini juga mula membentuk membentuk konsep konsep diri yang sihat. sihat. Hal ini kerana badan badan yang yang akti aktiff akan akan menj menjad adik ikan an tubu tubuh h bada badan n kana kanakk-ka kana nak k lebi lebih h siha sihatt dan dan cerg cergas as.. Kemahir Kemahiran-k an-kema emahira hiran n fizikal fizikal yang yang sudah sudah tersema tersemaii dalam dalam diri kanak-ka kanak-kanak nak memberi memberi dorongan yang kuat kepada mereka bagi membentuk konsep diri yang sihat.
2.2
TEORI JEAN PIAGET 11
Selain mengemukakan teori perkembangan kognitif kanak-kanak, Piaget juga turut mengemukakan teori perkembangan fizikal kanak-kanak. Bagi perkemb perkembang angan an fizikal fizikal peringk peringkat at akhir akhir kanak-k kanak-kanak anak yang berusia berusia 7-12 7-12 tahun, tahun, beliau berpendapat kanak-kanak lebih berupaya mengawal otot-otot yang kecil dengan dengan baik. baik. Seperti Seperti yang terkand terkandung ung di dalam dalam prinsip prinsip perkemb perkembanga angan n kanakkanakkanak iaitu perkembang perkembangan an berlaku secara secara menyeluruh. menyeluruh. Ini terjadi di mana otototototot besar akan berkembang terlebih dahulu berbanding dengan otot-otot kecil. Jadi, pengawalan otot pada peringkat ini menjadi lebih baik setelah otot-otot kecil mula berkembang.
Teori yang dikemukakan Piaget ini dapat dibuktikan melalui tulisan kanakkanak kanak yang menjadi menjadi lebih kemas kemas dan teratur. teratur. berm bermul ula a
deng denga an
meng mengge gen nggam ggam
sebat ebatan ang g
Seorang Seorang kanak-k kanak-kanak anak kecil kecil pens pensel el
sebe sebelu lum m
dia dia
dapa dapatt
memegangnya, dan kemudian diikuti dengan menulis. Di sini, kita dapat lihat bagaim bagaiman ana a berke berkemb mbang angan an otot otot-ot -otot ot kecil kecil menja menjadi di lebih lebih baik baik serta serta mere mereka ka beru berupa paya ya meng mengaw awal alny nya. a. Keti Ketika ka berm bermai ain n alat alat muzi muzik k juga juga memp memper erli liha hatk tkan an kawa kawala lan n otot otot yang yang baik baik.. Mere Mereka ka suda sudah h bole boleh h berm bermai ain n alat alat muzi muzik k deng dengan an baik .Begitu juga semasa menggunakan pelbagai jenis alat pertukangan seperti penukul, paku dan sebagainya. Jika di Malaysia, penerapan penerapan penggunaan alatalat pertukangan ini diterapkan ke dalam matapelajaran Kemahiran Hidup bagi kanak-kanak berumur 11-12 tahun. Antara lain, ketika peringkat ini pertumbuhan mata menjadi lebih baik berbanding dengan pertumbuhan jantung. Penglihatan yang lebih baik membolehkan kanak-kanak menjalankan kerja yang halus.
Selain itu,peringkat ini juga kanak-kanak lelaki lebih suka melibatkan diri dalam dalam aktiviti aktiviti yang kasar kasar dan lasak seperti seperti bertumbuk bertumbuk dan bermain bermain kasar. kasar. Ini kerana kerana mereka mereka mempun mempunyai yai kekuata kekuatan n fizikal fizikal yang jauh lebih lebih baik berban berbanding ding 12
kanak-kanak kanak-kanak perempuan. Mereka gemar bermain gasing, pistol mainan ataupun kapal terbang. Berbeza bagi kanak-kanak perempuan, mereka lebih pasif dan lebih gemar memerhati aktiviti kanak-kanak lain di sekeliling mereka. Mereka juga juga lebih lebih suka suka kepa kepada da aktivi aktiviti ti menja menjahit hit , mema memasa sak, k, meng mengem emas as rumah rumah dan dan sebagainya. sebagainya. Ini merupakan merupakan satu tempoh yang tenang sebelum sebelum berlaku lonjakan lonjakan pertumbuhan bagi remaja.
30
5 IMPLIKASI PERKEMBANGAN FIZIKAL DAN KOGNITIF KANAK-KANAK DALAM PEMBELAJARAN DAN PENGAJARAN
13
Berdasa Berdasarkan rkan teori-te teori-teori ori yang telah telah dikemuk dikemukakan akan,, beberap beberapa a implika implikasi si terhadap pengajaran dan pembelajaran telah dikenalpasti.Implikasi-implikasi ini dapa dapatt diba dibaha hagi gika kan n kepa kepada da dua dua aspe aspek, k, iait iaitu u impl implik ikas asii berd berdas asar arka kan n teor teorii perkembangan fizikal kanak-kanak dan implikasi terhadap teori perkembangan kognitif kanak-kanak. kanak-kanak. Dalam aspek perkembangan perkembangan fizikal, pembelajaran pembelajaran kanakkana kanak k adal adalah ah mela melalu luii peng pengal alam aman an fizi fizika kal. l.
Aspe Aspek k psik psikom omot otor or meli meliba batk tkan an
penguasaan motor kasar dan motor halus yang berkaitan dengan pergerakan. Ini membolehkan membolehkan kanak-kanak terlibat dengan aktiviti fizikal dengan baik. Kanakkanak boleh melibatkan melibatkan diri dengan aktiviti berenang dan juga gimnastik. Melalui aktivi aktiviti ti sebe sebegin gini, i, ianya ianya dapat dapat meng menguat uatkan kan otot, otot, daya daya tahan tahan serta serta memb membina ina pergerakan yang lebih cekap bagi kanak-kanak.
Seterusn Seterusnya, ya, menyed menyediaka iakan n aktiviti aktiviti-ak -aktivi tiviti ti yang bersesua bersesuaian ian mengikut mengikut jantina pelajar. Kebiasaannya aktiviti lasak disediakan untuk kanak-kanak lelaki. Ini kerana pada tahap ini mereka lebih cenderung ke arah permainan lasak dan kasar. Selain itu, fizikal kanak-kanak kanak-kanak lelaki lelaki adalah lebih kuat berbanding berbanding kanakkanak perempuan. Sebagai Sebagai contoh adalah permainan bola sepak. Bagi kanakkanak perempuan pula, aktiviti yang disediakan perlulah sesuai dengan gender mereka. mereka. Seperti Seperti yang yang kita ketahui ketahui,, peremp perempuan uan merupak merupakan an bersifat bersifat pasif pasif jika dibandin dibandingka gkan n dengan dengan lelaki. lelaki. Jadi, Jadi, aktiviti aktiviti yang yang sesuai sesuai amatlah amatlah penting penting bagi bagi mere mereka ka.. Seba Sebaga gaii cont contoh oh adal adalah ah perm permai aina nan n bola bola jari jaring ng.. Sela Selain in itu, itu, akti aktivi viti ti senaman dan pemakanan yang sesuai perlu diterapkan diterapkan kepada kanak-kanak. kanak-kanak. Perbezaan saiz, berat badan dengan rakan sebaya akan menimbulkan sebarang masalah sosial dan masalah penyesuaian.
Dari segi aspek kognitif pula, terdapat beberapa implikasi perkembangan kognitif kognitif kanak-ka kanak-kanak. nak. Antarany Antaranya a ialah ialah guru seharus seharusnya nya memaink memainkan an peranan peranan sebagai fasilitator ataupun mentor dalam proses pengajaran dan pembelajaran (P&P). Tanggungjawab ataupun tugas guru adalah untuk menyusun maklumat yang hendak hendak diajar diajar bagi memuda memudahka hkan n murid-m murid-murid urid mengaitk mengaitkan an konsep konsep baru baru dengan konsep konsep yang telah mereka pelajari pelajari sebelumnya. sebelumnya. Antara contoh sumber sumber 14
pengaj pengajara aran n terma termasu sukla klah h gamb gambar ar,,
tajuk tajuk cerit cerita, a, segm segmen en pend pendek ek video video dan dan
pelbagai lagi. Implikasi kedua dari segi aspek perkembangan kognitif ialah guru harus sedar bahawa ada sesetengah murid yang mungkin berada pada mod pembelajaran yang berbeza, sama ada enaktif, ikonik ataupun simbolik. Bagi memenuhi kehendak kumpulan murid yang berlainan, guru boleh mengadakan satu satu perb perbinc incang angan an (mod (mod simbo simbolik lik)) beras berasask askan an apa apa yang yang mere mereka ka pelaja pelajari ri daripada eksperimen mahupun kajian yang dilakukan (mod ikonik).
Implikasi Implikasi yang ketiga dari segi aspek perkembangan perkembangan kognitif ialah muridmurid perlulah dibekalkan dengan bahan pembelajaran, aktiviti dan alatan yang berpadan berpadanan an serta serta selaras selaras dengan dengan tahap tahap keboleh kebolehan an kogniti kognitiff mereka. mereka. Sebaga Sebagaii contoh, katakan guru mahu mengajar mengenai planet-planet di alam semesta. Murid Murid-m -muri urid d boleh boleh dimin diminta ta untuk untuk memb membina ina mode modell plane planet-p t-plan lanet et (enakt (enaktif) if) ; menonton filem mahupun video mengenai planet yang ada di alam semesta (ikonik) ; atau diminta untuk membuat rujukan di pusat sumber mengenai planet planet. planet. Seterus Seterusnya nya mengadak mengadakan an perbinc perbincang angan an mengenai mengenai dapatan dapatan sesama sesama mereka.
Aktiviti yang sesuai mengikut jantina pelajar -permainan lasak bagi lelaki - b ola sepak. Bola jaring bagi pe rempuan rempuan
Guru sebagai sebagai fasilitator dalam proses proses mbelajaran, mbelajaran, aktiviti dan alatan yan g berpadanan serta selaras dengan ta hap kebolehan kognitif mereka.
15
IMPLIKASI PERKEMBANGAN P ERKEMBANGAN FIZIKAL DAN KOGNITIF KOGNITIF KANAK-
dak kumpulan murid m urid yang berlainan - murid berada pada mod pembelajaran pembelajaran yang berbeza Permainan yang boleh menguatkan otot daya tahan & bina perge
40
5 CARA CARA GURU GURU MENA MENANG NGAN ANII MASAL MASALAH AH PERB PERBEZ EZAAN AAN INDIV INDIVID IDU U DALA DALAM M BILIK DARJAH
Rohayaty Mohd. Mohd. Majzub (2008) (2008) menjelaskan menjelaskan satu aspek perkemban perkembangan gan yang ketara ketara ialah ialah aspek aspek perbezaa perbezaan n individ individu. u. Perbeza Perbezaan an individu individu merupak merupakan an ketidaksamaan beberapa aspek perkembangan di antara individu. Perbezaan ini mungkin secara fizikal seperti tinggi dan berat badan. Amatlah penting bagi para pendidik memahami memahami bagaimana individu berbeza di antara satu dengan lain dan kepen kepentin tinga gan n perbe perbeza zaan an terseb tersebut ut dalam dalam melak melaksan sanak akan an tugas tugas pendid pendidika ikan. n. Perbezaan Perbezaan individu boleh dilihat dari segi beberapa aspek seperti jantina, fizikal, kognitif / mental, sosial, kesihatan,personalit kesihatan,personalitii dan lain-lain. Jadi, pendidik perlu bersedia menghadapi perbezaan individu supaya dapat mengelakkan situasi di mana kanak-kanak diabaikan atau di mana kanak-kanak lain yang cerdas terlalu menerima perhatian guru. Beberapa cara boleh diambil oleh guru bagi mengatasi perbezaan individu dalam bilik darjah.
16
Antarany Antaranya a ialah ialah dengan dengan melaksa melaksanak nakan an pendidi pendidikan kan pemulih pemulihan. an. Dalam Dalam situa situasi si ini, ini, kanak kanak-ka -kanak nak yang yang lemah lemah dalam dalam pelaja pelajara ran n merek mereka a akan akan diber diberii pengajaran pengajaran pemulihan pemulihan sama ada secara formal formal atau tidak formal. formal. Amalan Amalan ini sangat bermanfaat bagi kanak-kanak kanak-kanak bermasalah bermasalah dalam menguasai satu-satu kemahir kemahiran an asas dalam dalam pembela pembelajara jarannya nnya.. Cara Cara ini bertuju bertujuan an menguran mengurangka gkan n masa masalah lah pemb pembel elaja ajara ran n yang yang dihad dihadapi api murid murid serta serta meng mengem emba bang ngkan kan minat minat mereka mereka terhada terhadap p pelajara pelajaran n ke tingkat tingkat keperlu keperluan an yang yang memuask memuaskan. an. Langka Langkah h kedua kedua ialah ialah dengan dengan mengad mengadakan akan aktivit aktivitii pengaya pengayaan. an. Pengaya Pengayaan an merupak merupakan an sejenis aktiviti yang memberi peluang kepada murid mengembangkan mengembangkan sifat ingin tahu, semangat berdikari, daya cipta serta bakat kepimpinan. Aktiviti ini selalunya ditaw ditawark arkan an kepa kepada da murid murid selep selepas as mere mereka ka berja berjaya ya meng mengua uasa saii satusatu-sat satu u kemahir kemahiran an asas tertentu tertentu.. Pengay Pengayaan aan juga bersifat bersifat afektif, afektif, iaitu iaitu menyema menyemaikan ikan sifat berdikari dan minat belajar dalam aktiviti berkumpulan. Seterusn Seterusnya, ya, dengan dengan menggu menggunaka nakan n kaedah kaedah Dalton. Dalton. Kanak-k Kanak-kana anak k akan akan digerakkan dalam pembelajaran mereka dengan terlebih dahulu mengetahui apa yang patut dibuatny dibuatnya. a. Dalam Dalam kaedah kaedah Dalton, Dalton, guru guru menjadi menjadi pembimb pembimbing ing dan peruju perujuk k kepa kepada da kanakkanak-ka kanak nak.. Sela Selain in itu, itu, guru guru juga juga perlu perlu memb membina ina suas suasana ana pembelajaran pembelajaran positif dalam bilik darjah. Dalam kaedah ini guru akan menyimpan menyimpan draf kemajuan harian murid. Langkah yang keempat yang boleh diambil ialah dengan dengan memb membuat uat peng pengum umpu pulan lan meng mengiku ikutt kebol keboleh ehan an antar antara a kelas kelas.. Tujua Tujuan n pen pengump gumpul ulan an
ters terseb ebut ut
supa supaya ya
seti setiap ap
kela kelas s
meng mengan andu dung ngii
murid urid
yang yang
homogennya mengikut markah ujian pencapaian. Rasional mengumpulkan murid sedemikian adalah agar memperbaiki kecekapan dan keberkesanan guru kerana pengajaran pengajaran guru akan selaras dengan ciri-ciri kebolehan kebolehan murid. Langkah yang tera terakh khir ir iala ialah h meng menggu guna naka kan n kaed kaedah ah gera gerak k bala balas. s. Kaed Kaedah ah ini ini meli meliba batk tkan an penglibatan aktif murid dalam suasana pembelajaran. Murid-murid tidak bersifat pasif atau menerima sahaja maklumat daripada pengajaran guru. Sebaliknya digalakk digalakkan an meranca merancang ng projek projek , menyus menyusun un dan membuat membuat demonstr demonstrasi asi serta serta melaporkan hasilnya.
17
PENDIDIKAN PEMULIHAN KAEDAH GERAK BAL
PENGAYAAN
CARA MENANGANI PERBEZAAN INDIVIDU DALA
18
PENGUMPULAN PENGUMPULAN MENGIKUT KEBOLEHAN KAEDAH DALTON
50
PENUTUP
Perkem Perkemba banga ngan n adala adalah h aspek aspek peru perubah bahan an yang yang dialam dialamii indivi individu du dan bersif bersifat at kuali kualita tatif tif tetap tetapii jelas jelas berub berubah ah melal melalui ui pered peredara aran n masa. masa. Perub Perubaha ahan n tingkah laku berlaku dalam keadaan yang berterusan dan menerusi peringkatperingkat kematangan tertentu. tertentu. Peringkat-peringka Peringkat-peringkatt perkembangan perkembangan membawa membawa peru peruba baha han n yang yang menu menuju ju ke arah arah tert terten entu tu sert serta a dija dijang ngka kaka kan. n. Sela Selain in ittu ittu,, perkembangan juga dipengaruhi oleh baka dan persekitaran. Baka menentukan had perkembangan manakala persekitaran akan membantu individu mencapai taha tahap p
perk perkem emba bang ngan an yan yang
maksi aksimu mum. m. Perk Perkem emb banga angan n
meru merupa paka kan n
satu satu
bahagia bahagian n saling saling berhubun berhubung g dengan dengan bahagia bahagian n yang lain iaitu iaitu wujud wujud pertali pertalian an nyata antara kematangan jasmani dan kematangan mental.
Corak perkembangan adalah berbeza-beza di mana semua kanak-kanak mencapai titik perkembangan yang sama pada umur yang sama. Perkembangan sebenarnya berlaku mengikut peringkat iaitu peringkat belum lahir, bayi, kanakkanak, remaja, dewasa dan seterusnya. Pertumbuhan dan perkembangan fizikal serta kognitif kanak-kanak sememangnya harus diberi tumpuan utama kerana
19
kanak-kanak kanak-kanak merupakan merupakan insan yang mudah menerima dan menginterpretasik menginterpretasikan an sesuatu perkara dengan cepat. Tindakan utama yang harus dilakukan oleh kita sebagai sebagai iba bapa dan juga pendidik pendidik
ialah ialah membent membentuk uk sahsiah sahsiah kanak-kana kanak-kanak k
tersebut melalui pengajaran nilai-nilai murni untuk menguatkan jati diri kanakkanak. kanak. Oleh yang yang demikia demikian, n, untuk untuk memasti memastikan kan kesinam kesinambun bungan gan pertumb pertumbuha uhan n dan perkembangan kanak-kanak, persekitaran yang positif adalah amat penting untuk melahirkan insan yang cemerlang, gemilang dan terbilang.
20
